Vraag 1

Kent u het bericht «Reddingboot Oranje bij doop Royal Flush»1 en herinnert u zich de meerdere, deels onbeantwoorde eerdere vragen waarin expliciet vraagtekens worden gesteld bij de legaliteit van de activiteiten van Oranje Casino?

Ja

Vraag 2

Deelt u de mening dat het aanbieden van online gokspelen op de Nederlandse markt nog steeds verboden is? Zo nee, waarom niet?

Op grond van de Wet op de kansspelen (Wok) is het aanbieden van kansspelen zonder vergunning in Nederland verboden. De Wok voorziet niet in een expliciete vergunningsmogelijkheid voor het organiseren van kansspelen op afstand. Online kansspelen (zoals online poker, casinospelen of sportweddenschappen) zijn daarom op dit moment naar de letter van de wet nog verboden.

Vraag 3

Deelt u de mening dat door de woorden op de site van Oranje Casino «Oranje Casino is the most popular online casino in the Netherlands» en «Oranje Casino is the first real, legal Dutch online casino»2, het feit dat de site oranjecasino.nl doorlinkt naar oranjecasino.com en de naam van deze site, veel meer dan de schijn wordt gewekt dat er sprake is van online gokken gericht op de Nederlandse markt? Zo nee, waarom niet?

Het is aan de kansspelautoriteit om toe te zien op de naleving van de Wet op de kansspelen en onderliggende regelgeving, alsmede om het verbod op kansspelen waarvoor geen vergunning is verleend te handhaven. De kansspelautoriteit heeft mij desgevraagd laten weten voortdurend onderzoek te doen naar websites waarvan het spelaanbod mede op Nederland is gericht. Bij de prioritering van haar werkzaamheden wordt bezien of sites al dan niet voldoen aan de door de kansspelautoriteit gestelde prioriteringscriteria. Om lopende onderzoeken niet te verstoren, doet de kansspelautoriteit geen mededelingen over individuele zaken of aanbieders.

Vraag 4

Mag iedere goksite die met een buitenlandse vergunning, met een site die niet in de Nederlandse taal is en niet de extensie.nl heeft, online gokspelen aan Nederlandse spelers aanbieden? Zo ja, waarom is er dan nog wetgeving in voorbereiding teneinde Nederlandse online vergunningen mogelijk te maken? Zo nee, waar blijkt, anders dan uit niet gehandhaafde wettelijke bepalingen, het tegendeel uit?

Nee. Zoals ik in mijn antwoord op vraag 2 heb aangegeven is op grond van de Wok het aanbieden van kansspelen zonder vergunning in Nederland verboden. De kansspelautoriteit is verantwoordelijk voor handhaving van de Wet op de kansspelen. Zij geeft daaraan concreet invulling, zoals bijvoorbeeld blijkt uit diverse inmiddels openbaar gemaakte boetebesluiten.

Vraag 5

Deelt u de mening dat door uw aanwezigheid bij de doop van de door Oranje Casino gesponsorde boot u een signaal heeft afgegeven dat Oranje Casino een bona fide bedrijf is? Zo ja, waarom doet u dat? Zo nee, waarom niet?

Nee. Als staatssecretaris draag ik de stelselverantwoordelijkheid voor de kansspelen. Vergunningen voor kansspelen worden echter uitgegeven door de Kansspelautoriteit, dat een zelfstandig bestuursorgaan is en als zodanig een eigenstandige verantwoordelijkheid heeft. Indien het bedrijf Oranje Casino te zijner tijd, wanneer een vergunningstelsel voor kansspelen op afstand is ingericht, een vergunning zou aanvragen, zal de kansspelautoriteit beoordelen of het bedrijf aan alle strikte eisen voldoet. Daaronder valt ook een betrouwbaarheidstoets. Door mijn aanwezigheid geef ik geen enkel signaal. Wel is het goed om te constateren dat ook online aanbieders bezig zijn met maatschappelijk ondernemen.

Vraag 6

Kent u het bericht dat het Zweede Betsson er op uit is onder andere Oranje Casino over te nemen en daarmee een Nederlandse vergunning voor online gokken aan te vragen?3

Ja. Oranje Casino is recent onderdeel geworden van Betsson, een Zweeds beursgenoteerd bedrijf dat beschikt over een vergunning voor het aanbieden van online kansspelen in diverse Europese landen. Over de motieven van Betsson voor deze overname kan en wil ik mij geen oordeel vormen.

Vraag 7

Deelt u de mening dat door het feit dat mede onder uw verantwoordelijkheid straks vergunningen voor online gokken uitgegeven gaan worden, u door uw aanwezigheid de schijn gewekt kunt hebben dat u een potentiële aanvrager van een dergelijke vergunning welwillend tegemoet zult gaan treden? Zo nee, waarom deelt u die mening niet?

Nee, deze mening deel ik niet. Aan mijn aanwezigheid bij de doop van een reddingboot kan een potentiële aanvrager geen enkel recht ontlenen als straks ook in Nederland een vergunningstelsel voor kansspelen op afstand wordt ingericht. Zoals ik in het antwoord op vraag 5 al heb aangegeven worden vergunningen voor kansspelen immers uitgegeven door de kansspelautoriteit. De kansspelautoriteit is een zelfstandig bestuursorgaan en heeft als zodanig een eigenstandige verantwoordelijkheid. Zij zal te zijner tijd toetsen of het bedrijf, als het daadwerkelijk een vergunning aanvraagt, aan de strikte voorwaarden voldoet.
Wel is het verheugend om te constateren dat Nederlandse goede doelen nadrukkelijk in beeld zijn bij deze buitenlandse online aanbieders.

Vraag 1

Kent u het bericht «Veel meer jonge gameverslaafden»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op het gegeven dat een toenemend aantal jongeren zich meldt bij klinieken om af te kicken van hun verslaving, en dat deze jongeren jonger en erger verslaafd zijn dan enkele jaren geleden?

In het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS) worden gegevens opgeslagen van patiënten van 14 verslavingszorginstellingen. Uit de Kerncijfers verslavingszorg 20122 is af te leiden dat er in dat jaar 411 patiënten waren met een hulpvraag voor internetgamen. In 2010 waren het er 182. In 2010 was de gemiddelde leeftijd 28 jaar, in 2012 22,5 jaar. Ruim 90% is man.
Hoewel deze gegevens enigszins afwijken van de NOS-berichtgeving, is er inderdaad sprake van een toename van de hulpvraag die tegelijk naar een gemiddeld lager leeftijdsniveau verschuift. Ik vind deze ontwikkeling zorgelijk en zal deze blijven monitoren.

Vraag 3

Wat is bekend over de mogelijke oorzaken en schadelijke gevolgen van gameverslaving? Is er naar uw oordeel voldoende bekend over dit probleem, of acht u meer onderzoek wenselijk?

We leven in het digitale tijdperk. Tegenwoordig worden games niet meer uitsluitend op de spelcomputer gespeeld, maar ook op smartphones en tablets, waardoor gamen niet aan tijd en plaats gebonden is.
De meeste mensen die een spel spelen doen dat zonder problemen. Doorgaans vormen internetgames het grootste risico op problematisch gamen. Voor sommige spelers is de virtuele wereld aantrekkelijker dan de werkelijke wereld.
Mijns inziens is over de oorzaken en gevolgen van de problematiek op dit moment voldoende bekend. Spelers komen in de problemen doordat zij, al dan niet onder druk van medespelers, hun speelgedrag niet meer onder controle hebben. Ze besteden zoveel tijd aan gamen, dat er geen ruimte is voor andere activiteiten met soms zelfs spijbelgedrag, schooluitval en sociaal isolement tot gevolg.

Vraag 4

Wordt gameverslaving erkend als een aandoening, en wordt de behandeling hiervan vergoed?

Internet- en gameverslaving zijn als zodanig niet opgenomen in het door psychiaters gehanteerde handboek Psychische Stoornissen, de DSM V. Behandeling van gameverslaving door GGZ-instellingen wordt doorgaans door zorgverzekeraars vergoed.

Vraag 5

Bent u van mening dat het goed is het onderwerp te bespreken met betrokken instanties, zoals de game-industrie, verslavingsklinieken en onderzoekers in de gezondheidszorg? Zo nee, waarom niet?

Ik vind dat bij ouders en opvoeders van minderjarigen een grote verantwoordelijkheid ligt om controle uit te oefenen op de aard van het spel dat kinderen spelen, alsmede op het tijdstip en de tijdsduur. Voorlichting en hulpmiddelen zijn al beschikbaar. Hulpmiddel voor ouders is de zogenaamde «Parental Control». Parental Control stelt ouders en opvoeders in staat om toegang tot games, websites, bepaalde inhoud en diensten uit te schakelen of te beperken. Deze Parental Control functies worden vaak meegeleverd als onderdeel van media apparaten (game consoles, mobiele telefoons), besturingssystemen (Windows, Apple, Firefox), software en platforms (beveiligingsoftware, online games, social networks), en televisieaanbod (digitale tv-kanalen, satelliet-tv). Ook kunnen ouders en opvoeders informatie vinden op verschillende websites, zoals «weetwatzegamen», «gameadviesopmaat» en «mediaopvoeding» en kunnen zij in geval van een problematisch gamend kind terecht bij Centra voor Jeugd en Gezin.
Voor games geldt een leeftijdsclassificatie. In Europa is dit geharmoniseerd door middel van het systeem van Pan European Game Information (PEGI). De Europese Commissie overlegt met de game-industrie over betere bescherming tegen de schadelijke effecten van games.

Vraag 6

Bent u voorts van mening dat meer kan worden gedaan om gameverslaving onder jongeren te voorkomen, bijvoorbeeld door meer voorlichting te geven, zowel aan jongeren als aan ouders en docenten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Zou u het onderwerp willen bespreken met de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, om te bezien of scholen een rol kunnen spelen in het geven van voorlichting en het (samen met ouders) vroegtijdig signaleren van problemen?

Het onderwijs is een belangrijke plek waar alle jongeren samenkomen. Dit biedt kansen voor signalering en voorlichting, ten aanzien van gameverslaving, maar ook op talloze andere (gezondheids-)problemen. Het is hierbij belangrijk dat scholen inzetten op onderwerpen die aansluiten bij hun behoefte. Voor de ene school kan dit (game)verslaving zijn, voor andere scholen wellicht andere leefstijlonderwerpen. Om scholen te voorzien van de juiste programma’s, handvatten en ondersteuning werk ik reeds nauw samen met het Ministerie van OCW. Dit uit zich in een integraal en samenhangend aanbod op, zoals te vinden op de website Gezonde School (www.gezondeschool.nl). Specifiek gericht op hoe verstandig om te gaan met onder andere games is het programma Mediawijsheid (www.mediawijsheid.nl).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Chief West Bank Prosecutor says IDF may end long-standing night arrests of Palestinians»?1

Ja.

Vraag 2

Herinnert u zich dat in het mondelingevragenuur van 25 juni 2013 is gewezen op de noodzaak van hervorming van de kinderrechtspraak, onvoorwaardelijke aanwezigheid van een advocaat en indien mogelijk ouders, videoregistratie van het verhoor en beëindiging van nachtelijke arrestaties? Bent u ervan op de hoogte dat.het Israëlische leger onlangs heeft aangekondigd om naar aanleiding van een UNICEF-rapport uit maart 2013 minderjarige verdachten te laten berechten door gespecialiseerde rechters en speciale kinderrechtspraak toe te passen? Hoe beoordeelt u deze operationele pilot van het Israëlische leger, onder meer bedoeld om te experimenteren met een alternatief voor nachtelijke arrestaties? In hoeverre beschouwt u de pilot als een stap in de goede richting?

Tijdens het bezoek aan Israël in juni 2013 zijn in gesprekken met Minister Livni de zorgen van het kabinet overgebracht m.b.t. arrestatie-, vervolgingspraktijken en detentieomstandigheden van minderjarige Palestijnen zoals toegelicht in het vragenuur van 25 juni 2013 (zie tevens Kamerbrief 4 oktober 2013; kenmerk 2013.276878). Toentertijd toonde de Israëlische regering zich bewust van deze tekortkomingen en zegde toe hieraan te werken. Ook heeft de Nederlandse Ambassadeur in Tel Aviv in gesprekken met de Israëlische autoriteiten bovengenoemde onderwerpen opgebracht.
Het kabinet verwelkomt de aankondiging van de pilot van het IDF die de situatie m.b.t. nachtelijke situaties dient te verbeteren en in contacten met EDEO en Israëlische gesprekspartners zal het ter sprake worden gebracht.
De militaire rechtbanken voor kinderen waaraan in vraag 2 gerefereerd wordt, zijn reeds in 2009 ingesteld en geen onderdeel van bovengenoemde pilot. De instelling van de militaire rechtbanken voor kinderen heeft gezorgd voor enkele positieve veranderingen. Zo worden Palestijnen jonger dan 18 jaar als minderjarig beschouwd en berecht door gespecialiseerde kinderrechters. Ook is er de intentie minderjarige Palestijnen in detentie binnen 48 uur te berechten.

Vraag 3

Klopt het dat u en andere leden van het kabinet de Israëlische arrestatie- en vervolgingspraktijk in de Palestijnse gebieden eerder bij de Israëlische regering hebben aangekaart? Zo ja, bent u van mening dat de Israëlische regering zich ontvankelijk heeft opgesteld voor de kritiek van bevriende regeringen inzake vervolgingsprocedures op de Westelijke Jordaanoever? In hoeverre beschouwt u de pilot als een goed voorbeeld van deze ontvankelijkheid?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Klopt het voorts dat slechts 30 van de 1.000 in 2013 gearresteerde minderjarigen hebben geklaagd over hun behandeling?2 Hoe beoordeelt u dit cijfer?

Er zijn verschillende rapporten die uiteenlopende aantallen klachten melden.
Volgens de Israëlische NGO Yesh Din leidt slechts 6% van het aantal ingediende klachten daadwerkelijk tot onderzoek. Uit de bevindingen blijkt dat Palestijnen het lastig vinden de weg te vinden naar de Israëlische autoriteiten of andere (administratieve) obstakels ondervinden. Ook hierover wordt gesproken met Israëlische gesprekspartners in reguliere contacten.

Vraag 5

Bent u, in het kader van de Nederlandse wens om de rechtspositie van de Palestijnen te verbeteren en de Israëlisch-Palestijnse vredesbesprekingen te laten slagen, bereid deze pilot in uw contacten met de Israëlische regering toe te juichen? Bent u tevens bereid EU Hoge Vertegenwoordiger Ashton te verzoeken hetzelfde te doen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «NVWA blokkearret bioboeren» en de radio-uitzending over hetzelfde onderwerp bij Omroep Friesland?1

Ja.

Vraag 2

Wat is volgens u de reden dat de betreffende boeren spreken van een heksenjacht?

Gewetensbezwaarden hebben in het verleden een uitzondering gekregen van de reguliere I&R-regeling, maar hebben wel de verplichting om zich te houden aan de eisen uit het protocol «Gewetensbezwaarden I&R-rund». In de afgelopen jaren is gebleken dat niet alle gewetensbezwaarden zich houden aan deze voorschriften. Daarom is de NVWA in 2012 gestart met het aanscherpen van de controles op gewetensbezwaarden.
Eind 2012 heeft dat geleid tot het versturen van diverse schriftelijke waarschuwingen aan bedrijven die zich niet houden aan voornoemde voorschriften.
Eind 2013 is voor bedrijven, die eerder een schriftelijke waarschuwing ontvingen en waarbij wederom werd geconstateerd dat men zich niet heeft gehouden aan het voornoemde protocol, het protocol opgezegd.
Verder is er bij een enkel bedrijf sprake van een bedrijfsoverdracht waardoor de opvolger niet meer in aanmerking zou komen voor het protocol. Ik ga het protocol op dit punt aanpassen, zodat ook de opvolger bij een bedrijfsoverdracht in aanmerking komt voor het protocol «Gewetensbezwaarden I&R-rund».

Vraag 3

Wat zijn nou precies de redenen om de betreffende bedrijven te blokkeren en dieren van het erf af te voeren en is er bijvoorbeeld sprake van dierverwaarlozing?

De reden voor de opzegging is dat de gewetensbezwaarden niet hebben voldaan aan de voorwaarden van het eerder genoemde protocol. Hiermee komt de betrouwbaarheid in het geding voor de identificatie en traceerbaarheid van de runderen ten behoeve van diergezondheid en volksgezondheid. De bedrijven waarbij het protocol door de NVWA is opgezegd, dienen vervolgens te voldoen aan de regeling I&R en tevens onverkort ook aan Europese regelgeving. De regelgeving bepaalt dat bedrijven waarbij bij meer dan 20% van de dieren een omissie met betrekking tot I&R vertonen, geblokkeerd worden totdat de omissie is verholpen door de houder. Bij deze bedrijven worden de runderen gehouden zonder dat deze zijn voorzien van oormerken, hetgeen niet in overeenstemming is met de vigerende regelgeving.
Op het bedrijf van één houder werd, naast de omissies met betrekking tot I&R, verwaarlozing van de door de houder gehouden runderen geconstateerd omdat deze niet werden gehouden conform welzijnsregelgeving. De dieren zijn op basis hiervan van het bedrijf afgevoerd en onder bewaring van de overheid gesteld. Dinsdag 11 maart is het grootste deel van de runderen weer teruggekeerd bij de houder. De omstandigheden op het bedrijf zijn zodanig verbeterd dat weer wordt voldaan aan de welzijnsregelgeving.

Vraag 4

Kunt u aangeven welke afspraken met erkende oormerkweigeraars zijn gemaakt met betrekking tot het niet aanbrengen van oormerken bij runderen?

De afspraken met de zogenaamde oormerkweigeraars zijn opgenomen in het voornoemde protocol «Gewetensbezwaarden I&R-rund». In het protocol zijn afspraken opgenomen met betrekking tot alternatieve identificatie van runderen, zoals het tijdig maken van foto’s van de oormerkloze runderen en het tijdig aanleveren van monstermateriaal (haren) ten behoeve van DNA-analyse aan een laboratorium.

Vraag 5

Heeft u of uw departement contact gehad met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) over de ontstane situatie?

Ja.

Vraag 6

Vinden er meer gerichte acties van de NVWA plaats? Zo ja, welke?

Conform het protocol worden de deelnemers aan het protocol jaarlijks gecontroleerd op het voldoen aan de voorwaarden zoals opgenomen in het protocol. In het vierde kwartaal van 2014 zullen alle deelnemers wederom worden gecontroleerd.

Vraag 7

Wist u tijdens het Algemeen overleg Landbouw- en Visserijraad van 11 februari 2014 dat de NVWA de erkende oormerkweigeraars zou blokkeren? Zo ja, wat is uw afweging geweest om hier niet over te spreken naar aanleiding van verschillende vragen over de stand van zaken met betrekking tot de oormerkweigeraars?

Op dat moment was ik daar nog niet over geïnformeerd.

Vraag 8

Bent u bereid de vragen zo spoedig mogelijk te beantwoorden?

Ja.

Vraag 1

Kent u het bericht «Eigen medisch dossier taboe voor patiënten?»1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat in twee derde van de gevallen artsen drempels opwerpen om de gevraagde informatie te verstrekken?

Vraag 3

Hoe beoordeelt u de weigering van artsen om patiënten hun eigen medisch dossiers te laten inzien, of een kopie daarvan te verschaffen?

Het bericht «Eigen medisch dossier taboe voor patiënten» is gebaseerd op de conclusies van een onderzoek van de Consumentenbond waarin zij vijftig consumenten heeft gevraagd om een kopie van hun complete medisch dossier op te vragen bij de huisarts en vervolgens over het verloop een vragenlijst in te vullen2. Ik heb geen reden om te twijfelen aan de uitkomsten hiervan.
Patiënten hebben het recht om hun eigen medische dossiers in te zien dan wel een afschrift daarvan te ontvangen.

Vraag 4

Wat is uw oordeel over het feit dat door artsen onderdelen van medische dossiers onleesbaar worden gemaakt?

Artsen mogen op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens in uitzonderingsgevallen onderdelen van medische dossiers voor inzage onleesbaar maken. Het gaat dan om informatie in het dossier die over andere personen gaat en waarvan kennisneming door de patiënt schade zou kunnen toebrengen aan de privacy van die anderen. Ook kunnen dit persoonlijke werkaantekeningen van de arts betreffen. Voor het overige moet alles wat in het medisch dossier over de patiënt staat toegankelijk voor de patiënt zijn.

Vraag 5

Bent u ervan op de hoogte dat op grond van de Wet inzake de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) iedere patiënt recht heeft op inzage in zijn of haar medisch dossier? Op welke wijze kunnen patiënten hun beklag doen over het niet verstrekken of het weigeren van inzage in het persoonlijk medisch dossier?

Ja. Iedere patiënt heeft recht op inzage in zijn of haar medisch dossier. Als patiënten de indruk hebben dat de arts hieraan geen medewerking geeft is het zinvol als zij hierover met de arts het gesprek aangaan. Ook kunnen zij op grond van de Wet klachtrecht cliënten zorgsector (Wkcz) een klacht indienen. Tot slot kunnen patiënten zich tot de civiele rechter wenden. Op grond van het wetsvoorstel Wkkgz, kunnen patiënten, nadat het wetsvoorstel kracht van wet heeft verkregen, een dergelijk geschil aan een geschilleninstantie voorleggen.

Vraag 6

Hoeveel meldingen zijn er de afgelopen twee jaar binnengekomen van mensen die geen inzage of kopie van hun medisch dossier konden krijgen?

De IGZ heeft hierover in 2012 en 2013 zeventien meldingen ontvangen.

Vraag 7

Welke maatregelen zijn er de afgelopen twee jaar genomen tegen artsen die weigerden een kopie of inzage te geven van een medisch dossier?

Het inzagerecht is geregeld in de Wgbo en is daarmee een civielrechtelijke aangelegenheid. Ik heb geen inzicht in eventuele uitkomsten van dergelijke procedures. De IGZ ziet niet toe op de naleving. De IGZ neemt desalniettemin meldingen van weigering tot inzage in dan wel afschrift van een medisch dossier mee in haar regulier toezicht en spreekt de betreffende arts of bestuurder hierop aan.

Vraag 8

Bent u van mening dat artsen zich te lang kunnen verzetten tegen het overdragen van medisch dossiers aan patiënten en nabestaanden?

Nee, patiënten hebben er recht op dat artsen zo snel mogelijk inzage in, dan wel afschrift van hun dossier geven. Nabestaanden hebben overigens geen recht op inzage in het dossier van een overledene vanwege de privacy van de patiënt en het beroepsgeheim dat voor artsen geldt, behoudens een aantal uitzonderingen. Een nabestaande kan inzage verkrijgen als de patiënt daarvoor toestemming heeft gegeven. Daarnaast kunnen er naasten zijn die uit hoofde van hun verantwoordelijkheid voor de inmiddels overledene, nadien aanspraak kunnen maken op inzage in het dossier. Tot slot is in de jurisprudentie erkend dat inzage mogelijk is bij een zwaarwegend belang voor de nabestaande en als de toestemming van de overledene verondersteld kan worden, waarbij wel aan een aantal voorwaarden moet worden voldaan.
Als een arts niet voldoet aan een verzoek van een patiënt of nabestaande dan staan hun de rechtsmiddelen genoemd in het antwoord op vraag 5 ter beschikking. Daarmee kan worden voorkomen dat artsen zich te lang kunnen verzetten tegen het overdragen van medische dossiers.

Vraag 1

Kent u het bericht «Netherlands will welcome Turkey as an EU member state, Dutch FM says»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat u tijdens de Turks-Nederlandse top tegen uw Turkse ambtsgenoot hebt gezegd dat Turkije van harte welkom is als EU-lidstaat, terwijl de onderhandelingen over een eventueel lidmaatschap in feite nog moeten beginnen?

De toetredingsonderhandelingen met Turkije zijn op 3 oktober 2005 van start gegaan. Zoals is vastgesteld in het onderhandelingsraamwerk is het uiteindelijke doel van deze onderhandelingen de toetreding van Turkije tot de Europese Unie. Het gaat hier om een onderhandelingsproces met een open einde, waarvan de uitkomst niet op voorhand vaststaat. Nederland heeft tijdens de recente bilaterale Wittenburg consultaties met Turkije uitgedragen dat wanneer Turkije voldoet aan alle strenge voorwaarden, het land zal kunnen toetreden. Dit is in lijn met het Nederlandse standpunt, zoals uiteengezet in verschillende Kamerbrieven van opeenvolgende kabinetten2.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het onverstandig en ongepast is dergelijke uitspraken te doen, terwijl het nog verre van zeker is dat Turkije bereid is en in staat is om aan de toetredingsvoorwaarden te voldoen? Zo nee, waarom niet?

De uitspraken zijn in lijn met het Nederlandse «strikt en fair»-beleid waarbij een land waarmee wordt onderhandeld kan toetreden wanneer het aan alle strikte voorwaarden heeft voldaan. Of dat wil zeggen dat een land, in dit geval Turkije, op termijn ook daadwerkelijk zal toetreden, kan niet met zekerheid worden gezegd. Het gaat hier, net als bij andere kandidaat-lidstaten, om een proces met een open einde.

Vraag 4

Hoe verhouden uw uitspraken zich tot de rapportage van het Committee to Protect Journalistswaaruit blijkt dat Turkije voor het tweede achtereenvolgende jaar wereldwijd koploper is in het arresteren van journalisten?2

Zoals ook benadrukt in de recente kabinetsappreciatie van het uitbreidingspakket 2013, is er op het terrein van de rechtsstaat en mensenrechten sprake van serieuze tekortkomingen4. Het kabinet benadrukte in het bijzonder de zorgen over persvrijheid en vrijheid van meningsuiting. Het is duidelijk dat de huidige situatie in Turkije niet in lijn is met de vereiste Europese normen en maatstaven. Het doorvoeren van verdere ingrijpende hervormingen is dan ook absolute noodzaak.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de onderhandelingen op de hoofdstukken 23 (rechtsstaat en fundamentele rechten) en 24 (justitie, vrijheid en veiligheid) alleen geopend kunnen worden indien Turkije de Republiek Cyprus erkent? Zo ja, heeft u dit punt ook aangekaart bij de Turkse regering? Zo nee, waarom niet?

Op de hoofdstukken 23 en 24 rust een unilaterale blokkade van de zijde van Cyprus, in reactie op het niet-uitvoeren van het Ankara Protocol door Turkije. Of en wanneer deze blokkade wordt opgeheven, is aan Cyprus. Het is niet zo dat de Raad deze unilaterale blokkade van Cyprus heeft overgenomen. De Raad blokkeerde in december 2006 vanwege het uitblijven van uitvoering door Turkije van het Ankara Protocol acht andere hoofdstukken5.

Vraag 6

Kunt u aangeven waar volgens u de grote uitdagingen zitten voor Turkije bij de onderhandelingen op de hoofdstukken 23 (rechtsstaat en fundamentele rechten) en 24 (justitie, vrijheid en veiligheid)? Heeft u hierover ook met uw Turkse ambtgenoot gesproken?

Turkije heeft in de afgelopen jaren duidelijk voortgang geboekt, maar het is evident dat de rechtsstatelijke en democratische verbeteringen nog beperkt zijn. In het oog springende voorbeelden van gebieden waar Turkije nog duidelijk tekortschiet, zijn persvrijheid, vrijheid van meningsuiting, en de rechtsgang, maar ook op andere terreinen is nog een lange weg te gaan en moeten verdere ingrijpende hervormingen naar Europese maatstaven plaatsvinden. De recente ontwikkelingen stemmen niet positief. De Nederlandse zorgen hierover zijn ook tijdens de recente gesprekken in Ankara duidelijk overgebracht. Hierbij is benadrukt dat Turkije als kandidaat-lidstaat de verantwoordelijkheid heeft de regels van de rechtsstaat na te leven.

Vraag 7

Zijn de recente onthullingen over corruptie in de Turkse regering en de reactie van premier Erdogan hierop ook nog aan bod gekomen tijdens de bilaterale top? Zo ja, wat heeft u hierover ingebracht? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Heeft u in het gesprek met uw Turkse ambtsgenoot, conform de motie Rouvoet c.s.3, ook de erkenning van de Armeense genocide aan de orde gesteld? Zo ja, kunt u aangeven op welke manier dit is gebeurd en wat hiervan de uitkomst was? Zo nee, waarom niet?

Tijdens de conferentie in Ankara is – indachtig de motie Rouvoet – aandacht geschonken aan de relatie met Armenië, zowel in verleden, heden, als toekomst. Dit onderwerp, dat in Turkije lange tijd feitelijk taboe was, is de afgelopen jaren beter bespreekbaar geworden. Nederland heeft Turkije aangemoedigd de dialoog met Armenië voort te zetten. Turkije zegt daartoe bereid te zijn. Nederland hoopt dat een zinvolle dialoog tussen beide landen mogelijk wordt, zowel over het verleden als over de toekomst. Het kabinet acht het van belang dat Turkije en Armenië tot een gezamenlijke positie komen over de kwestie van de Armeense genocide; het accepteren van hun gedeelde geschiedenis zou een belangrijke stap voorwaarts zijn in het politieke proces dat nodig is om de bilaterale betrekkingen te herstellen.

Vraag 9

Bent u van mening dat de erkenning van de Armeense genocide door Turkije noodzakelijk is alvorens er überhaupt gesproken kan worden over een eventuele toetreding tot de Europese Unie? Zo nee, wat is dan wel uw standpunt?

Erkenning van de genocide maakt geen deel uit van de toetredingscriteria. Het is wel van belang dat een land goede betrekkingen met buurlanden nastreeft. Het kabinet vindt het in dat licht belangrijk dat Turkije en Armenië tot een gezamenlijke positie komen over de kwestie van de Armeense genocide. Het accepteren van hun gedeelde geschiedenis zou een belangrijke stap voorwaarts zijn in het politieke proces dat nodig is om de bilaterale betrekkingen te herstellen.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «Eigen medisch dossier taboe voor patiënten»?1

Uitgangspunt is dat elke patiënt recht heeft op inzage in, dan wel afschrift van zijn of haar dossier. Omdat het van belang is dat patiënten betrokken zijn bij hun behandeling en daarover goed geïnformeerd (mee)beslissen is het belangrijk dat (huis)artsen voor deze inzage geen onnodige drempels opwerpen.

Vraag 2

Deelt u de mening dat artsen die patiënten weigeren om hun dossier in te zien de wet overtreden? Zo ja, wat gaat u daar aan doen? Zo nee, waarom niet?

Ja, ik deel de mening dat artsen die patiënten inzage of afschrift weigeren van hun dossier, de wet overtreden.
Als patiënten de indruk hebben dat de arts geen medewerking geeft aan inzage in dan wel afschrift van diens dossier, is het zinvol als zij hierover met de arts het gesprek aangaan. Ook kunnen zij op grond van de Wet klachtrecht cliënten zorgsector (Wkcz) een klacht indienen. Tot slot kunnen patiënten zich tot de civiele rechter wenden. Op grond van het wetsvoorstel Wkkgz, kunnen patiënten, nadat het wetsvoorstel kracht van wet heeft verkregen, een dergelijk geschil aan een geschilleninstantie voorleggen.
Ik vind dat deze juridische wegen volstaan.

Vraag 3

Waar kunnen patiënten terecht als artsen niet meewerken om inzage te geven in, of een kopie te verstrekken van het medisch dossier?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Hebben artsen die eerst nog een aanvullend gesprek met de patiënt wilden dit ook als extra consult gedeclareerd?

Ik heb er geen inzicht in of huisartsen een dergelijk aanvullend gesprek hebben gedeclareerd. De prestatiebeschrijving voor een huisartsconsult is generiek. Dit past bij de diverse zorgvragen die bij de huisarts aan bod kunnen komen.

Vraag 5

Waarom staat u toe dat wel alle zorgverleners toegang hebben tot medische gegevens, maar patiënten niet?

Op grond van de Wet geneeskundige behandelovereenkomst (Wgbo) hebben patiënten recht op inzage in, dan wel afschrift van het eigen medisch dossier. Daarmee is de toegang van patiënten tot hun medische gegevens gewaarborgd.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de patiënt beter zelf zijn dossier kan beheren, en zorgverleners om een kopie kunnen vragen?

Nee, die mening deel ik niet. Het is de arts die als «goed hulpverlener» verantwoordelijk is voor de inhoud en daarmee voor het beheer van het dossier.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Amsterdam: meer hulp voor illegalen»?1

Ja.

Vraag 2

Erkent u dat de gemeente Amsterdam met dit beleid de afspraken van het in 2007 gesloten bestuursakkoord schendt die er op neer komen dat gemeenten geen opvang mogen bieden aan illegalen? Zo ja, hoe gaat u de burgemeester van Amsterdam tot de orde roepen? Zo neen, waarom niet?

Vraag 3

Erkent u dat dit beleid niet meer strookt met de eerder door u met de gemeente Amsterdam besproken voorwaarden dat de opvang tijdelijk, voor een afgebakende groep illegalen en gericht op terugkeer moet zijn? Zo neen, waarom niet? Zo ja, welke maatregelen bent u voornemens te treffen richting de gemeente Amsterdam?

Vraag 4

Heeft u dit nieuwe plan voor hulp aan illegalen besproken met de burgemeester van Amsterdam? Zo neen, waarom niet? Zo ja, hoe is het mogelijk dat dit op 13 februari j.l. niet met de Kamer is gedeeld toen over dit onderwerp is gedebatteerd in een Algemeen overleg?

Vraag 5

Hoe beoordeelt u het specifieke punt uit het plan dat illegalen een tegemoetkoming in de woonkosten krijgen van 3.000 euro per persoon per jaar? Deelt u de mening dat het ronduit absurd is zoveel belastinggeld aan personen te geven die hier niet eens mogen zijn maar brutaalweg hun vertrekplicht aan hun laars lappen?

Vraag 6

Steunt u het nieuwe door de gemeente Amsterdam ontworpen hulppakket voor illegalen? Zo ja, realiseert u zich dat u daarmee in feite illegaliteit legaliseert en bestaand beleid omgooit? Zo neen, welke maatregelen bent u voornemens te treffen richting deze gemeente?

Vraag 7

Bedraagt het aantal vanuit de Amsterdamse opvang naar het land van herkomst vertrokken illegalen nog steeds één? Erkent u dat deze opvang (derhalve) zeker niet bijdraagt aan terugkeer zoals eerder door u gepoogd is te stellen? Zo neen, waarom niet?

Voor zover u hier refereert aan het onderdak dat een aantal vreemdelingen krijgt in de voormalige penitentiaire inrichting in de Havenstraat, verwijs ik ook naar de brief die ik op 16 december 2013 aan uw Kamer heb gestuurd. Aan de betreffende groep vreemdelingen is onderdak ter beschikking gesteld voor een periode van zes maanden. Bij aanvang van het onderdak is deze groep vreemdelingen een korte periode gegeven om tot rust te komen. Dat is ook de reden dat de terugkeer vooralsnog beperkt is gebleven tot één persoon.
Nu is het aan deze vreemdelingen om onder begeleiding van vrijwilligers en professionals, zoals bijvoorbeeld medewerkers van de Dienst Terugkeer en Vertrek en ngo’s die terugkeerprojecten uitvoeren, te werken aan een oplossing voor hun persoonlijke situatie. Na deze periode van zes maanden zal de balans worden opgemaakt en worden bezien of dit initiatief van de gemeente Amsterdam een meerwaarde heeft gehad.

Vraag 8

Bent u bereid om u in te zetten voor een spoedig vertrek van illegalen naar hun landen van herkomst in plaats van hun verblijf in Nederland te faciliteren door steun te geven aan gemeenten als Amsterdam die uw eigen terugkeerbeleid saboteren? Zo ja, wat zijn de vorderingen op dit gebied? Zo neen, waarom niet?

Doel van het Rijksbeleid is, daar waar mogelijk, zeker te stellen dat daadwerkelijk
vertrek plaatsvindt. De overheid heeft verschillende instrumenten om dit mogelijk te maken die beginnen bij het stimuleren van het zelfstandig vertrek en – waar de vreemdeling weigert zelfstandig te vertrekken – kunnen eindigen met vreemdelingenbewaring ten behoeve van het gedwongen vertrek.
Het initiatief van de gemeente Amsterdam met betrekking tot de «Vluchthaven» past in de reeks van lokale initiatieven die van de Rijksoverheid de ruimte krijgen om de zelfstandige terugkeer te vergroten. Hierover heb ik uw Kamer nader geïnformeerd in mijn brief2 van 13 september 2013. Soms ervaren uitgeprocedeerde vreemdelingen druk en weerstand als de Rijksoverheid hen probeert te helpen bij terugkeer en hebben lokale initiatieven een gunstige impact op de terugkeerbereidheid. Dit soort initiatieven kan dus net voldoende drempelverlagend werken om de blik op terugkeer te richten en de terugkeer daadwerkelijk te realiseren.

Vraag 1

Kent u het bericht: «Jonge crimineel lacht om hulpverleners»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat de aanpak van politie, justitie en jeugdzorg met betrekking tot jeugdbendes niet werkt?

Dat beeld herken ik niet. De meersporenaanpak van de criminele jeugdgroepen waarbij repressie wordt gecombineerd met zorg en nazorg, leidt aantoonbaar tot een daling van het aantal criminele jeugdgroepen en van de recidive. Op 12 november 2013 heb ik de Tweede Kamer hierover geïnformeerd (Kamerstukken II, 2013/14, 28 684, nr. 397). De politie, het OM en de gemeenten werken daarbij nauw samen met de (jeugd)hulpverlening, zorginstellingen en bijvoorbeeld scholen. Ook de gezinnen van deze jonge criminelen blijven niet ongemoeid.

Vraag 3

Kunt u uitleggen waarom de officiële verhalen over hoe goed het gaat met de aanpak van jeugdbendes totaal niet strookt met de beleving van degenen die het werk doen op straat?

In individuele gevallen kan de beleving van de effectiviteit van de aanpak van jeugdcriminaliteit verschillen. Echter, de aanpak van de criminele jeugdgroepen leidt sinds 2011, ondanks de hardnekkigheid van de problematiek, tot een daling van het aantal criminele jeugdgroepen. Conform afspraak zal ik de Tweede Kamer in het voorjaar van 2014 opnieuw informeren over het aantal hinderlijke, overlastgevende en criminele jeugdgroepen in Nederland.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het teleurstellend en demotiverend is als een wijkagent van tevoren al weet dat de rechter een crimineel toch weer vrijspreekt omdat deze een zielig verhaaltje ophangt dat hij weer bezig is op het rechte pad te komen?

De beantwoording van de vraag of een verdachte voor een door hem gepleegd strafbaar feit kan worden veroordeeld is in het Nederlands recht opgedragen aan de rechter. Een rechter kan alleen vrijspreken bij gebrek aan bewijs. Rechters bepalen de straf op basis van het aangeleverde bewijsmateriaal, de omstandigheden waaronder de strafbare feiten zijn gepleegd en de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. Voor berechting is een strafdossier nodig met alle relevante informatie die nodig is voor een veroordeling. Daarvoor is het Openbaar Ministerie verantwoordelijk.

Vraag 5

Begrijpt u dat dit optreden van rechters een klap is in het gezicht van al die agenten en hulpverleners die proberen deze jeugdbendes aan te pakken? Zo ja, wat gaat u hieraan doen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Deelt u mening dat het totaal niet de bedoeling is dat sleutelfiguren in jeugdbendes (voornamelijk Marokkanen) een status ontlenen aan mislukte interventies door hulpverleners en justitie en hen daardoor gewoon uitlachen? Zo nee, waarom niet?

Interventies worden ingezet om jeugdige criminelen op het juiste spoor te brengen. Het is niet de bedoeling dat criminele carrières desondanks kunnen worden voortgezet. Daarom worden alleen interventies toegepast die door de Erkenningscommissie gedragsinterventies Justitie als effectief zijn beoordeeld. Uiteraard is het resultaat van een interventie mede afhankelijk van de mate waarin betrokkene zelf open staat voor gedragsverandering. Het is onverstandig om niet mee te werken aan de interventies. Dat kan leiden tot bijvoorbeeld de tenuitvoerlegging van vervangende jeugddetentie.

Vraag 7

Bent u bereid, nu de maatregel Inrichting Stelselmatige Daders (ISD) zijn nut heeft bewezen en men in de praktijk graag eerder met een probleemgeval aan de slag gaat omdat men dan meer kan bereiken, te bewerkstelligen dat de ISD-maatregel ook mogelijk wordt voor jeugdigen vanaf 12 jaar? Zo nee, waarom niet?

De ISD-maatregel is bedoeld voor criminelen die veelvuldig strafbare feiten plegen. Op drie locaties (Amsterdam, Rotterdam en Utrecht) wordt momenteel onderzocht hoe in de uitvoeringspraktijk invulling wordt gegeven aan het adviseren, vorderen, opleggen en uitvoeren van de ISD-maatregel voor jongvolwassen veelplegers (16–23 jarigen). Op basis van de resultaten van dit onderzoek zal ik de ketensamenwerking bij de toepassing van ISD bij veelplegers, onder meer veelplegers die high impact crimes plegen, verder optimaliseren. Op 29 januari 2014 is uw Kamer hierover geïnformeerd (Kamerstukken II, 2013/14, nr. 31 110, nr. 15).
Voor minderjarigen vanaf 12 jaar biedt het jeugdstrafrecht voldoende mogelijkheden om (herhaald) strafbaar gedrag te sanctioneren. Voorbeelden hiervan zijn jeugddetentie en de gedragsbeïnvloedende maatregel. De PIJ-maatregel is de zwaarste jeugdmaatregel die tot doel heeft de jeugdige op te voeden en te behandelen en tevens de maatschappij te beveiligen. De PIJ kan maximaal zeven jaar duren.

Vraag 8

Deelt u de mening dat sommige ouders de criminaliteit van hun zoons blijken aan te moedigen en ervan meegenieten? Bent u bereid de verhaalsmogelijkheden te verbreden zodat ook in het strafproces, net als in het civielrecht, op het vermogen van de ouders beslag kan worden gelegd in het geval van onmogelijk gebleken verhaal op de jeugdige criminelen? Deelt u de mening dat van ouders verwacht mag worden dat zij hun kind moeten vragen hoe zij aan die dure spullen zijn gekomen? Zo nee, waarom niet?

Het spreekt voor zich dat ouders onder geen enkel beding criminaliteit van kinderen mogen aanmoedigen of daarvan mogen profiteren. Op ouders rust de plicht hun kinderen tot zelfstandige en verantwoordelijke burgers op te voeden. Als hen dat – om welke reden dan ook – niet lukt, kunnen zij hulp zoeken en in aanmerking komen voor opvoedingsondersteuning.
Als er het vermoeden bestaat dat ouders hun kinderen aanmoedigen tot het plegen van strafbare feiten of daarvan profiteren, kunnen zij worden vervolgd voor uitlokking of heling.
Een ander persoon dan de dader kan niet strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld voor de schade die door diens strafbare handelen is veroorzaakt. Dat geldt ook voor ouders van minderjarigen die strafbare feiten plegen. In 2010 is in artikel 51g, vierde lid, van het Wetboek van Strafvordering toegevoegd dat ouders van kinderen tot veertien jaar aansprakelijk zijn voor de schade die wegens onrechtmatige daad aan het slachtoffer is toegebracht. Deze schade kan in het strafproces worden verhaald.
In het civiele recht geldt dat ouders risico-aansprakelijk zijn voor kinderen tot 14 jaar. Voor kinderen van 14 en 15 jaar zijn ouders ook aansprakelijk, tenzij hen nìet kan worden verweten dat zij de gedraging van het kind nìet hebben belet (artikel 6: 169 lid 2 Burgerlijk Wetboek). Als ouders criminaliteit van kinderen aanmoedigen, komt hen vanzelfsprekend geen beroep toe op deze tenzij-clausule en zijn zij aansprakelijk. In dat geval zijn zij mogelijk niet alleen aansprakelijk omdat hun kind onrechtmatig handelt, maar ook omdat zij zelf onrechtmatig handelen jegens het slachtoffer.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «#GR2014 In Nederland spreken we Nederlands»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe oordeelt u over het belachelijke gegeven dat partijen als de PvdA voor Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen campagne voeren in het Turks?

Ik verwacht van iedere burger in Nederland dat hij of zij zich inzet om actief mee te doen en een bijdrage te leveren aan de samenleving. Of je nu nieuwkomer bent of je familie al generaties lang in Nederland woont: iedereen heeft dezelfde rechten en plichten in Nederland. Het is daarom noodzakelijk dat mensen de Nederlandse taal spreken en weten hoe de Nederlandse samenleving in elkaar zit.
We moeten echter realistisch zijn; het vergt tijd om een nieuwe taal te leren. Niet iedere stemgerechtigde Nederlander is het Nederlands machtig. Dit doet niets af aan hun stemrecht. Het staat politieke partijen vrij deze mensen te bereiken en actief te betrekken bij onze democratie door middel van een campagne. Politieke participatie draagt bij aan integratie en participatie van nieuwkomers in Nederland.

Vraag 3

Deelt u de visie dat immigranten zich aan dienen te passen aan de Nederlandse samenleving en niet de Nederlandse samenleving aan immigranten? Zo ja, kunt u bevestigen dat ook u vindt dat Nederlands de voertaal is in Nederland en dit ook dient te zijn bij verkiezingen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Hoe geloofwaardig bent u eigenlijk als minister van integratie, die op papier wijst op het belang van de Nederlandse taal maar tijdens verkiezingen zelf campagne voerde in het Turks en daarnaast lid is van een partij die hier ook in 2014 vrolijk mee verder gaat?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Welke maatregelen bent u voornemens te treffen om te zorgen dat campagnes voor Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen gewoon gevoerd worden in het Nederlands?

Geen.

Vraag 1

Bent u bekend met de verschillende vormen van de ziekte MS, zoals PPMS, waarbij het verloop niet grillig is en waarbij er tussentijds geen verbeteringen optreden, zodat goed vast te stellen is of het medicijn Fampyra werkt?

Ik weet dat er verschillende vormen van de ziekte van MS zijn. PPMS staat voor Primaire progressieve multiple sclerose». De fabrikant heeft aan het College voor zorgverzekeringen geen onderzoeksgegevens overgelegd over deze specifieke vorm van MS, waaraan uiteindelijk een minderheid (10 – 30%) van de patiënten lijdt. Voor meer informatie verwijs ik u naar het beoordelingsrapport dat CVZ over het middel Fampyra® heeft gemaakt en dat is te vinden op de CVZ website.1

Vraag 2

Heeft het College voor Zorgverzekeringen een kostenvergelijking gemaakt van zowel de behandeling met fysiotherapie als met Fampyra? Zijn daarbij ook alle indirecte kosten meegenomen, zoals vervoer van en naar de fysiotherapeut? Zo ja, wat is de uitkomst? Zo nee, waarom niet?

Een kostenvergelijking is niet gemaakt. Deze is pas aan de orde als er een vergelijking van de effecten is gemaakt. De fabrikant heeft Fampyra in klinisch onderzoek niet vergeleken met fysiotherapie. Hierdoor is een vergelijking van de kosten en de baten niet mogelijk.

Vraag 3

Bent u bereid een financieel arrangement te overwegen voor het medicijn Fampyra, waarbij alleen vergoeding plaatsvindt indien het medicijn bewijsbaar effect heeft? Zo ja, wanneer kunt u hier meer over berichten? Zo nee, waarom niet?

Het CVZ heeft geconstateerd dat de meerwaarde van Fampyra niet is aangetoond op populatieniveau. Om die reden heeft het CVZ mij geadviseerd om Fampyra niet op te nemen in het pakket. Zoals ik op eerdere vragen van u heb geantwoord bestudeer ik de mogelijkheden om Fampyra voorwaardelijk toe te laten. Voorwaardelijke toelating is namelijk het instrument dat kan worden toegepast in het geval van een potentieel veelbelovend geneesmiddel waarover onvoldoende zekerheid bestaat op het terrein van de therapeutische (meer)waarde. Financiële arrangementen zijn daarentegen bedoeld voor het managen van onzekerheden op het terrein van kosteneffectiviteit en/of macro kostenbeslag van een geneesmiddel. Het kan voorkomen dat voor een voorwaardelijk toegelaten geneesmiddel ook een financieel arrangement aangewezen is.
Uw vraag betreft een specifieke vorm van een financieel arrangement, die kan worden aangeduid als Pay for performance. Voordat over de eventuele toepassing van deze vorm – die overigens in de praktijk niet gemakkelijk toepasbaar is – zal eerst een besluit moeten worden genomen over de meerwaarde van het medicijn en de daarbij behorende vergoedingsstatus (wel, niet, of voorwaardelijk).
Zoals ik ook eerder heb aangegeven, verwacht ik in het voorjaar 2014 een besluit te nemen over het wel of niet voorwaardelijk toelaten van Fampyra.

Vraag 4

Kunt u aangeven in welke Europese landen Fampyra inmiddels wel (voorwaardelijk) vergoed wordt?

Fampyra wordt op dit moment in de volgende Europese landen zonder nadere voorwaarden vergoed: Duitsland en Frankrijk. In Spanje, Noorwegen en Denemarken zijn er nadere voorwaarden aan de vergoeding gesteld. In de andere Europese landen wordt Fampyra niet vergoed.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat arbodienstverlener Zorg van de Zaak Netwerk het Rode Kruis Ziekenhuis overneemt?1

De ontwikkelingen die we in Beverwijk zien, zijn een teken van een zorgsector die zich aanpast aan de gewijzigde maatschappelijke ontwikkelingen. Zorgaanbieders zijn op zoek naar nieuwe financieringsbronnen voor de langere termijn, nu banken als gevolg van de wereldwijde financiële economische crisis en de toegenomen eisen aan hun ten aanzien van de solvabiliteit en de stijgende risico’s voor financieringen van zorgaanbieders terughoudender zijn geworden. Bovendien zien we op allerlei gebieden nieuwe manieren van samenwerken ontstaan om patiënten, werkgevers en verzekerden beter te bedienen. De situatie in Beverwijk sluit aan bij deze ontwikkelingen.

Vraag 2

Is het waar dat 75% van de aandelen in handen komt van het Zorg van de Zaak Netwerk, en de overige 25% in handen van ruim honderd medisch specialisten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Dat is juist. De beoogde samenwerking zal uitmonden in een meerderheidsbelang van 75 procent van Zorg van de Zaak. De overige 25 procent van de aandelen zal dan in bezit komen van de ruim 120 medisch specialisten van het Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk (RKZ).

Vraag 3

Betekent het gegeven dat het hier gaat om een intentieovereenkomst die deze zomer moet uitmonden in een definitieve uitspraak dat de mogelijkheid bestaat dat de overname geen doorgang vindt? Waar hangt dit vanaf?

De kans bestaat dat de samenwerking geen doorgang zal vinden omdat er sprake is van een voorgenomen samenwerking die nog niet is geëffectueerd. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom in algemene zin een voorgenomen samenwerking uiteindelijk geen doorgang vindt. Het is op voorhand niet te zeggen hoe dat in dit geval verloopt. Alle fusies, overnames en andere transacties worden getoetst op de vragen of de plannen wel voldoende doordacht zijn en de stakeholders zijn betrokken (Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)) en of de mededinging mogelijk beperkt wordt (Autoriteit Consument & Markt).

Vraag 4

Waarom ontdoet het Rode Kruis Ziekenhuis zich van de rechtsvorm «stichting», en wordt het in plaats daarvan een «besloten vennootschap»? Wordt die keuze gemaakt om invulling te geven aan de wens «ondernemender bedrijfsstructuur»?

Ik ben niet op de hoogte van de precieze redenen voor deze keuze. Het privaatrecht kent een aantal verschillende rechtsvormen zoals NV, BV, Stichting, vereniging en coöperatie. Ziekenhuizen zijn vrij om – vanwege hen moverende redenen – een van deze rechtsvormen te kiezen. Aangezien Zorg van de Zaak financiële middelen verstrekt aan het RKZ ligt het voor de hand om een ondernemingsvorm te kiezen die bij deze situatie aansluit. Het oprichten van een BV kan hiervoor een goede optie zijn.

Vraag 5

Betekent dit dat het Rode Kruis Ziekenhuis commerciëler gaat werken? Wordt hiermee voorgesorteerd op de mogelijke invoering van de winstuitkering in de medisch specialistische zorg? Denkt u dat een «ondernemender bedrijfsstructuur» tot meer of minder productie leidt? Gaan de zorgkosten door meer productie volgens u omhoog of omlaag? Past deze overname in dat verband in uw wens om de zorgkosten omlaag te brengen?

Ziekenhuizen in Nederland zijn private organisaties en het is hun eigen verantwoordelijkheid om inrichting te geven aan hun bedrijfsprocessen. Elk Nederlands ziekenhuis werkt dus al op een commerciële wijze en zal naar manieren zoeken om dit verder te verbeteren. Ik heb begrepen dat de samenwerking Zorg van de Zaak de mogelijkheid biedt om nieuwe, innovatieve vormen van bedrijfsgezondheidszorg te ontwikkelen. Bovendien wil het ziekenhuis met haar strategisch partnerschap met Zorg van de Zaak zich onder andere specialiseren in arbeidsgezondheid.
Ik heb geen aanwijzingen dat deze samenwerking is vormgegeven met het oog op de inwerkingtreding van het wetsvoorstel «winstuitkering in de medisch specialistische zorg». Zowel Zorg van de Zaak als het RKZ zijn private organisaties die zelfstandig besluiten nemen.
De samenwerking tussen het RKZ en Zorg van de Zaak past binnen het zorgstelsel zoals we dat in Nederland kennen. De ontwikkelingen die we in Beverwijk zien, zijn een teken van een zorgsector die zich aanpast aan de gewijzigde maatschappelijke ontwikkelingen en zoeken naar betere kwaliteit van zorg en eventuele specialisaties
Of een «ondernemender bedrijfsstructuur» tot meer of minder productie leidt, is op voorhand niet te zeggen. Dergelijke algemene stellingen zijn op verschillende manier uit te leggen en sterk afhankelijk van het individuele geval. Het is aan het RKZ om individuele besluiten te nemen. Bovendien is het ziekenhuis gebonden aan de huidige afspraken met verzekeraars. Van een ongebreidelde stijging van de productie zal dus geen sprake zijn.

Vraag 6

Is het waar dat bedrijfsonderdelen van het Zorg van de Zaak Netwerk gaan doorverwijzen naar het Rode Kruis Ziekenhuis?

Dat is mij onbekend.

Vraag 7

Is de conclusie juist dat het Zorg van de Zaak Netwerk er financieel belang bij heeft dat werknemers van klanten met voorrang worden behandeld in het Rode Kruis Ziekenhuis?

Bedrijven uit het netwerk van Zorg van de Zaak zullen er – net als ieder ander bedrijf in Nederland – baat bij hebben dat zijn zieke werknemers zo spoedig mogelijk weer aan het werk gaan. Het RKZ zal zich ook moeten houden aan het verbod van selectie op niet-medische gronden.

Vraag 8

Hoe reageert u in dat verband op de uitspraak «via de werkrelatie veel gezondheidsklachten worden herkend. Daar kan via de werkgever een aanbieding voor worden gedaan. Dat maakt deze samenwerking heel krachtig»?

Algemeen bekend is dat de samenwerking tussen arbeidsgerelateerde zorg en curatieve zorg kan worden verbeterd. Dit kan er toe leiden dat de behandeling van patiënten beter aansluit bij hun werk waardoor niet onnodig lang wordt verzuimd. De Sociaal Economische Raad is gevraagd om onder andere te adviseren over het verbeteren van de samenwerking tussen arbeidsgerelateerde zorg en reguliere zorg. Dit advies wordt dit voorjaar verwacht. Intussen hoeft de praktijk niet stil te staan. Ik ben voorstander van het verbeteren van de samenwerking tussen arbeidsgerelateerde zorg en curatieve zorg. In die zin zou een samenwerkingsovereenkomst tussen een arbodienstverlener en een ziekenhuis daaraan kunnen bijdragen.

Vraag 9

Ziet u ook risico’s in het gegeven dat het Zorg van de Zaak Netwerk het Rode Kruis Ziekenhuis gaat gebruiken bij het voorkomen van ziekteverzuim op het werk? Betekent dit dat werknemers van klanten van het Zorg van de Zaak Netwerk mogelijk voorrang krijgen bij het Rode Kruis Ziekenhuis?

Het ziekenhuis zal zich – net als alle andere ziekenhuizen – moeten houden aan de geldende wet- en regelgeving waaronder het verbod van selectie op niet-medische gronden.

Vraag 10

Is ongelijke toegang op basis van niet medische criteria naar uw mening acceptabel? Hoe kunt u garanderen dat dit nu en in de toekomst niet zal voorkomen in het Rode Kruis Ziekenhuis?

Selectie op basis van niet-medische criteria is niet toegestaan. Het Rode Kruis Ziekenhuis wordt – net als alle andere ziekenhuizen in Nederland – gecontroleerd door de NZa.

Vraag 11

Deelt u de mening van uw ambtsvoorganger dat selectie op niet-medische gronden onwenselijk is? Onderschrijft u in dit verband zijn uitspraak «die selectiviteit wil ik gewoon niet»? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat betekent dit voor uw opstelling in deze kwestie?2

Ja, die mening deel ik. Dit heeft geen invloed op mijn opstelling in deze kwestie.

Vraag 12

Is het in uw ogen wenselijk dat medisch specialisten voor 25% participeren in de overname? Blijft u erbij dat dit geen productieverhogende prikkel met zich meebrengt? Hoe kunt u dat garanderen?3

Dat een arts die niet in loondienst is, naast de verantwoordelijkheid voor kwaliteit ook verantwoordelijkheid neemt voor de financiële prestaties van het ziekenhuis, vind ik geen slechte zaak. Hierdoor komen namelijk de belangen van het ziekenhuis en de arts meer op een lijn te liggen, bijvoorbeeld op het vlak van investeringen en innovaties, specialisatie, transparantie en doelmatigheid.
Het ziekenhuis is nog steeds gebonden aan de afspraken met de verschillende zorgverzekeraars, van een ongebreidelde stijging van productie kan dus geen sprake zijn.

Vraag 1

Is het waar dat een aantal penitentiaire inrichtingen eerder moet sluiten, al dan niet door concentratie van leegstand, dan is afgesproken in het Masterplan DJI, zoals de Penititaire Inrichting (PI) de Kruisberg?1 Is het waar dat dit ook geldt voor PI Haarlem en PI Wolvenplein? Op welke datum worden welke (delen van) inrichtingen vervroegd gesloten of buiten werking gesteld?

Zoals ik tijdens het algemeen overleg van 29 januari jl. aan uw Kamer heb gemeld, is er bij het gevangeniswezen sprake van een verdergaande daling van de feitelijke bezetting. Het gaat om een daling van 10.174 plaatsen in juli 2012 naar 9.023 plaatsen in december 2013. Gelet op deze significante daling heb ik opnieuw moeten besluiten over te gaan tot een concentratie van leegstand in een aantal (locaties van) penitentiaire inrichtingen. Ik heb mij bij dit besluit laten leiden door dezelfde overwegingen als door mij, mede namens de minister voor Wonen en Rijksoverheid, zijn toegelicht in antwoord op vragen van het lid Kooiman van september 20132. Dit betekent dat er geen afdelingen of inrichtingen eerder dan in het Masterplan DJI gepland worden gesloten. De betreffende inrichtingen, of locaties daarvan, zullen niet eerder sluiten dan op 1 januari van het in het Masterplan DJI aangegeven jaar.
De concentratie van leegstand als gevolg van het geringere aanbod van gedetineerden is in goed overleg gegaan met de betrokken vestigingsdirecteuren. Het belangrijkste uitgangspunt bij de keuze voor de locaties voor het concentreren van leegstand was zoveel mogelijk te kiezen voor vestigingen of locaties die, ingevolge het Masterplan DJI, op termijn zullen sluiten. Het voorstel tot concentratie is besproken met de voorzitter van de regionale mobiliteitsbureaus. Tevens is de Groepsondernemingsraad Gevangeniswezen geïnformeerd.
In de volgende locaties wordt leegstand geconcentreerd: Doetinchem (locatie De Kruisberg), Utrecht (locatie Wolvenplein), Breda, Haarlem en Heerhugowaard (locatie Westlinge). Uit bedrijfsvoeringsoverwegingen is ook gekozen voor het tijdelijk concentreren van leegstand in Krimpen aan den IJssel en Almere. Deze twee locaties worden niet gesloten in het kader van het Masterplan DJI.
Ik wijs er wel op dat het besluit tot concentratie van de leegstand in bovengenoemde locaties gebaseerd is op de huidige feitelijke bezetting. Mochten zich nieuwe substantiële ontwikkelingen voordoen in de vraag naar celcapaciteit, dan kan dit leiden tot aanpassing van dit besluit.

Vraag 2

Welke argumenten zijn er teneinde de pijnlijke beslissing te nemen deze inrichtingen nu nóg eerder te sluiten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Wat betekent het eerder sluiten van inrichtingen voor het personeel? Komt de druk op de organisatie en het proces mensen van werk naar werk te begeleiden en de informatievoorziening die op dit moment nog niet goed verloopt nu niet nog verder onder druk te staan? Kunt u uw antwoord en de gevolgen van deze concentratie van leegstand toelichten?

Zoals ik heb aangegeven in het antwoord op vraag 1 en 2 is er geen sprake van een vervroegde sluiting van inrichtingen of locaties daarvan. De daarmee gepaard gaande gevolgen voor de rechtspositie van het personeel worden dus niet naar voren getrokken. Wel wordt het personeel zoveel mogelijk al in de gelegenheid gesteld om mobiel te worden. Voor de meeste inrichtingen die het betreft, geldt dat zij al in de vrijwillige fase van het Van Werk Naar Werk-beleid (VWNW) zitten, of daarin binnenkort zullen komen. In die hoedanigheid vallen zij al onder de werkingssfeer en de faciliteiten van het VWNW-beleid of komen dat binnenkort. Het personeel ondervindt dus geen negatieve gevolgen van deze operatie. Derhalve is er ook geen sprake van extra druk op de bestaande mobiliteitsinfrastructuur. Als vervolg op de aangenomen motie onder stuk 574 van het lid Kooiman c.s. heb ik de leiding van DJI verzocht om de mogelijkheden te onderzoeken om de VWNW-begeleiding verder te intensiveren. Daarnaast wordt gewerkt aan een verbreding van de informatiestromen voor de medewerkers.

Vraag 4

Hoe gaat u er voor zorgen dat medewerkers geen negatieve gevolgen ondervinden van het besluit inrichtingen eerder te sluiten dan is afgesproken?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Wat is uw reactie op de oproep van de Doetinchemse wethouder dat Den Haag zo snel mogelijk met geld over de brug moet komen teneinde personeel uit het gevangeniswezen aan een nieuwe baan te helpen?2 Is het waar dat de miljoenen die hier voor zijn nog op de plank liggen? Zo ja, om hoeveel geld gaat het? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik heb begrip voor de oproep van de Doetinchemse wethouder vanwege diens directe betrokkenheid bij het personeel van de PI Achterhoek. Ook ik hecht eraan dat de betrokken medewerkers zo snel mogelijk naar werk worden begeleid. Voor het Van Werk Naar Werk begeleiden van DJI-medewerkers is in totaal een bedrag van € 259 miljoen voor het personele frictiekostenbudget gereserveerd. Op dit moment worden hieruit onder andere de mobiliteitsdeskundigen bij DJI betaald. Zij werken aan de begeleiding van de medewerkers van wie mobiliteit gewenst of noodzakelijk is. De VWNW-systematiek kent een zekere doorlooptijd. Zodra dit tot vastgestelde VWNW-plannen heeft geleid zullen de daaruit voortvloeiende VWNW-voorzieningen uit het personele frictiekostenbudget worden betaald.

Vraag 6

Bent u bereid deze vragen binnen een week te beantwoorden?

Ik heb de beantwoording van deze vragen met tempo ter hand genomen om u zo spoedig mogelijk van de beantwoording te voorzien.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Stille crisis in mbo»?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat er bij het ROC Leiden, zoals wordt gesuggereerd in de berichtgeving, sprake is geweest van grote financiële tegenvallers bij verschillende projecten? Zo ja, bij welke projecten deden deze tegenvallers zich voor en wat was de exacte oorzaak van deze tegenvallers?

Ja. ROC Leiden staat vanaf juli 2012 onder verscherpt toezicht van de Inspectie van het Onderwijs (hierna: inspectie). Aanleiding hiervan is een liquiditeitsprobleem, mede veroorzaakt door zeer hoge investeringen in nieuwbouw van het pand Lammenschans en de complexe financiering hiervan. Hierbij zijn drie partijen betrokken: Green Real Estate, Bank Nederlandse Gemeenten en ROC Leiden.

Vraag 3

Bent u bereid om inzichtelijk te maken wanneer en door wie de beslissingen zijn genomen die hebben geleid tot de huidige precaire financiële situatie bij het ROC Leiden? Zo nee, waarom niet?

Ja. Hierop kom ik terug in het antwoord op vraag 4.

Vraag 4

Welke maatregelen worden er op dit moment genomen om de precaire financiële situatie bij het ROC Leiden aan te pakken?

Mijn ambtsvoorganger heeft in oktober 2012 een gesprek gevoerd met ROC Leiden over de problemen en hoe deze aan te pakken. Ik heb aan de drie partijen daarna de ruimte gegeven om hieruit te komen. De partijen hebben in oktober 2013 een letter of intent opgesteld waarin nieuwe afspraken zijn gemaakt. Ik wil graag precies weten welke financiële gevolgen uit deze nieuwe afspraken voortvloeien op de korte en middellange termijn om zo te bezien of de continuïteit van kwalitatief goed onderwijs bij ROC Leiden voldoende geborgd is. Ik heb ABDTOPConsult opdracht gegeven hiernaar onderzoek te doen.
Daarnaast heb ik, met het oog op de belangen van de studenten van ROC Leiden, de inspectie verzocht een onderzoek te starten als bedoeld in artikel 15 van de Wet op het onderwijstoezicht waarbij gekeken zal worden naar het bestuurlijk handelen bij ROC Leiden. Zodra de uitkomsten van beide onderzoeken bekend zijn, zal ik u nader informeren over verdere stappen.

Vraag 5

Wat zijn op dit moment de langetermijnvooruitzichten voor het ROC Leiden en wanneer verwacht u dat de financiële situatie bij deze onderwijsinstelling weer onder controle is?

Deze vraag wordt meegenomen in het onderzoek van ABDTOPConsult.

Vraag 6

Is het ROC Leiden het enige ROC dat momenteel in financieel zwaar weer verkeert? Zo nee, kunt u een overzicht geven van de overige ROC’s die onder verscherpt toezicht van de Inspectie van het Onderwijs staan vanwege hun financiële positie?

Op dit moment staan de volgende mbo instellingen vanwege hun financiële positie onder verscherpt toezicht van de inspectie: ROC Leiden, Landstede, Zadkine, ROC Top, MBO Amersfoort, MBO Utrecht en Berechja.

Vraag 7

Welke maatregelen worden er genomen om in de toekomst dergelijke financiële problemen bij ROC’s en andere onderwijsinstellingen te voorkomen?

Het college van bestuur van een onderwijsinstelling is verantwoordelijk voor de organisatie van goed financieel beheer. Hij legt hiervoor jaarlijks verantwoording af. Het toezicht op het financieel beheer is in eerste instantie belegd bij de raad van toezicht. Er zijn echter wel early warning instrumenten geïntroduceerd zoals de continuïteitsparagraaf in het jaarverslag. Daardoor kunnen de raden van toezicht en de instellingsaccountant beter in positie komen en waar nodig tegenspraak bieden. Ook kunnen zij het bestuur van de instelling beter ondersteunen bij (toekomstige) vraagstukken.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Amsterdam: 1,7 miljoen euro extra voor illegalen»1 en de brief van burgemeester Van der Laan van 30 januari 2014?2

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de brief van de burgemeester van Amsterdam? Hoe verhouden deze plannen zich tot de uitspraken die u tijdens het VAO (debat naar aanleiding van het verslag van een Algemeen overleg) Vreemdelingen- en asielbeleid van 13 februari 2014 heeft gedaan met betrekking tot het bestuursakkoord?

Hetgeen ik heb gezegd tijdens het debat naar aanleiding van het verslag van een Algemeen Overleg van 13 februari 2014 met betrekking tot het bestuursakkoord, geldt nog steeds. De brief van de burgemeester van Amsterdam is wat dat betreft helder. Ik lees in deze brief dat de gemeente Amsterdam belang hecht aan een goede samenwerking met het Rijk en dat het Rijksbeleid het kader vormt. In de brief staat expliciet dat er «bij de opbouw van een Programma Vreemdelingen een goede verbinding moet zijn tussen het gemeentebeleid, het Rijksbeleid en het Regeerakkoord.» Dat is een belangrijke vaststelling en daarmee staat het bestuursakkoord uit 2007 nog steeds overeind. Uitgangspunt is en blijft dat structurele noodopvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers onnodig en onwenselijk is.
Een terugkeer naar de grootschalige langdurende noodopvang zoals die bestond ten tijde van het bestuursakkoord zou uitgeprocedeerde vreemdelingen het verkeerde signaal geven omdat het een schijn van legitimiteit geeft aan het verblijf in Nederland. Tegelijk is in het verleden vastgesteld, bij het afbouwen van de noodopvang, dat het soms nodig kan zijn om vreemdelingen tijdelijk van de straat te halen en kortdurende crisisopvang te bieden. Dat is ook al eerder gewisseld in gesprekken tussen mijn voorgangers en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). In dat licht plaats ik ook het voornemen van de gemeente Amsterdam om structureel een aantal plaatsen te voorzien voor ongedocumenteerde vreemdelingen waarvoor een humanitaire crisissituatie dreigt als gevolg van hun medische toestand of andere vormen van verhoogde kwetsbaarheid. Op zo’n moment kan het voor de vreemdeling, en zijn omgeving, belangrijk zijn om hem snel van de straat te halen. Met het oog daarop heeft de gemeente Amsterdam daarom een aantal opvangplekken voorzien in plaats van steeds te zoeken naar ad-hoc oplossingen. Natuurlijk moet dit voor de betreffende vreemdeling geen blijvende vorm van onderdak zijn, maar het startsein voor de gemeente en mijn diensten om intensief samen te werken. Het doel van deze samenwerking is de vreemdeling ertoe te bewegen om zijn situatie van illegaliteit te doorbreken en toe te werken naar een concreet toekomstperspectief.

Vraag 3

Wat vindt u van de plannen van de gemeente Amsterdam om structureel 1,7 miljoen euro uit te trekken om vreemdelingen zonder verblijfsvergunningen opvang te bieden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de extra opvangplekken tegen de afspraken van het bestuursakkoord 2007 ingaan? Zo ja, gaat u de gemeente Amsterdam hier op aanspreken? Zo nee, waarom gaat het volgens u niet tegen de afspraken uit het bestuursakkoord in?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de huidige tijdelijke opvang van illegalen in de Havenstraat in Amsterdam geen aanleiding geeft om thans de opvangverlening uit te breiden, zeker gezien het feit dat dit pas in één geval tot terugkeer heeft geleid?

De tijdelijke oplossing voor de vreemdelingen in de Havenstraat heeft geen relatie met dit plan van de gemeente Amsterdam. Zoals ik reeds in antwoord op de vorige vragen heb gezegd, doet dit plan naar mijn mening geen afbreuk aan het bestuursakkoord uit 2007 voor zover dit niet gaat om langdurige opvang voor individuele vreemdelingen, maar om crisisopvang waar vreemdelingen tijdelijk terecht kunnen.

Vraag 6

In de brief van burgemeester Van der Laan worden de gemeenten Rotterdam en Utrecht genoemd als voorbeelden die reeds opvang faciliteren, of ondersteunen, aan illegale vreemdelingen; in hoeverre klopt dit beeld dat ook andere gemeenten structurele opvang bieden aan illegale vreemdelingen? Gaat u deze gemeenten hier op aanspreken? Zo nee, waarom gaat deze opvangverlening volgens u niet tegen de afspraken uit het bestuursakkoord in?

De inzet van de Rijksoverheid is om met de genoemde gemeenten intensief samen te werken om te voorkomen dat de tijdelijke opvang die in individuele zaken door deze gemeenten wordt geboden, een structureel karakter krijgt. Dit gebeurt door het maken van afspraken over een gezamenlijke strategie in individuele zaken, die er in de meeste gevallen op gericht zal zijn om de vreemdeling te bewegen tot zelfstandige terugkeer. Dat moet mijns inziens steeds het uitgangspunt zijn van zowel Rijk als medeoverheden zodat er vanuit een gedeeld beeld eenduidig wordt gehandeld richting de betreffende vreemdelingen. Die terugkeer is geen vrijblijvende optie. Daar waar de vreemdeling weigert om zelfstandig terug te keren en gedwongen terugkeer mogelijk is, zal ook vreemdelingenbewaring aan de orde zijn. In ieder geval kan de geboden opvang niet oneindig verder duren. Dit is het kader van de samenwerking met de gemeenten. Met gemeenten die deze uitgangspunten niet respecteren, ga ik in gesprek.

Vraag 7

Staan de afspraken uit het bestuursakkoord waar het de opvang van illegale vreemdelingen betreft volgens u nog overeind?

Ja.

Vraag 1

Kent u de berichten «Politie kijkt met steeds meer camera’s mee»1 en «De camera telt zelf de mensen wel»?2

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat de Nationale Politie aan een «landelijk sensornetwerk» van voornamelijk «slimme camera's» werkt waarmee op een groeiend aantal plaatsen in Nederland kan worden meegekeken? Zo ja, wat is de aard en omvang van dit plan en in welke staat van voorbereiding of uitvoering bevindt het zich? Zo ja, wilt u, voordat er onomkeerbare stappen worden genomen of investeringen worden gedaan, in overleg met de Kamer onder andere nut en noodzaak van een dergelijk netwerk bespreken? Zo nee, wat is er niet waar?

Er wordt in het veiligheidsdomein in toenemende mate gebruik gemaakt van cameratoezicht en -bewaking. Daarbij kan geconstateerd worden dat er vele malen meer particuliere camera’s dan politiecamera’s en overige publieke camera’s zijn, zoals ook blijkt uit het onderzoek dat de DSP-groep in opdracht van het WODC heeft uitgevoerd.3 Naar schatting zijn er ca. 500 politiecamera’s, ca. 3.300 gemeentelijke camera’s, ca. 50.000 camera’s voor OV- en verkeerstoezicht en ca. 1.500.000 particuliere bewakingscamera’s.
Er zijn, zoals ook in de NRC-artikelen beschreven wordt, in enkele plaatsen in Nederland publiek-private samenwerkingsverbanden die het mogelijk maken dat de politie bij calamiteiten live camerabeelden ontvangt via daarvoor ingerichte publiek-private toezichtruimten: de regionale toezichtruimten. De politie voert in die ruimten regie op het live cameratoezicht. Verder is momenteel het wetsvoorstel Wijziging van het Wetboek van Strafvordering in verband met de regeling van het vastleggen en bewaren van kentekengegevens door de politie (33 542) in behandeling bij uw Kamer. Na inwerkingtreding van dit wetsvoorstel zal ter uitvoering jaarlijks een landelijk ANPR-cameraplan worden opgesteld. In dat plan worden alle ANPR-politiecamera’s opgenomen. Iedere eenheid van de politie wordt aangesloten op het ANPR-netwerk. Dit leidt niet tot een landelijk dekkend netwerk dat alle locaties afdekt. Er zal altijd een keuze gemaakt worden ten aanzien van de locaties waar ANPR een toegevoegde waarde heeft. Daarbij wordt tevens rekening gehouden met de vereisten van proportionaliteit en subsidiariteit.
Bij de politie zijn thans geen camera’s in gebruik als bedoeld in de betreffende publicaties van het NRC. Wel wordt momenteel met behulp van proefopstellingen, zoals in Stratumseind in Eindhoven, onderzocht welke mogelijkheden er zijn om in de toekomst slimme camera’s te kunnen gebruiken. Slimme camera’s kunnen een zinvolle vorm van cameratoezicht zijn, omdat ze helpen om incidenten op te merken. Dat is nodig omdat er meer camera’s zijn dan mensen die de camera’s uitkijken en er dus een risico is dat incidenten niet worden opgemerkt. Cameratoezicht is alleen zinvol als er snel gereageerd kan worden en slimme camera’s kunnen daarbij helpen. Vanzelfsprekend wordt hierbij nauw samengewerkt tussen gemeente en politie.
Er zijn dus veel ontwikkelingen op het gebied van het gebruik van camera’s in het veiligheidsdomein. Bij al deze ontwikkelingen wordt nauwlettend gekeken naar de wettelijke kaders voor het cameragebruik, zoals die zijn neergelegd in de Politiewet, het Wetboek van Strafvordering, de Gemeentewet, de Wet Politiegegevens en de Wet Bescherming Persoonsgegevens.

Vraag 3

In hoeverre worden «slimme camera's» die een signaal afgeven wanneer er wordt gerend, geschreeuwd, of geslagen al in de praktijk gebruikt? Wat is de extra bijdrage aan het voorkomen van incidenten? Voorziet de bestaande wet- en regelgeving in het gebruik van deze camera’s? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Is er voor de uitvoering van de «beleidsvisie sensing» voor een landelijke infrastructuur waaraan meersoortige sensoren gekoppeld kunnen worden naar verwachting aanvulling op bestaande wet- of regelgeving nodig bijvoorbeeld ten aanzien van het opslaan van gegevens of de bescherming van de persoonlijke levenssfeer? Zo ja, aan wat voor soort wet- of regelgeving denkt u? Zo nee, waarom niet?

De beleidsvisie sensing is nog in ontwikkeling en moet nog worden vastgesteld. Voor de vormen van sensing zoals nu toegepast, bestaan binnen bestaande wet- en regelgeving op dit moment voldoende kaders en waarborgen in termen van proportionaliteit, subsidiariteit en rechtmatigheid, inclusief bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Indien nieuwere vormen van sensing zullen worden ingevoerd, moeten die uiteraard ook weer passen binnen alsdan geldende wettelijke kaders.

Vraag 5

Hoe verhoudt het aantal particuliere camera’s dat aangesloten is op het cameranetwerk van de politie zich tot het aantal camera’s van de politie zelf?

Het cameranetwerk waar het NRC over spreekt betreft geen cameranetwerk van de politie zelf, maar een publiek-privaat samenwerkingsverband, namelijk de regionale toezichtruimten. Zoals gezegd zijn er in Nederland vele malen meer particuliere camera’s dan politiecamera’s. In de regionale toezichtruimten zijn er koppelingen met camera’s vanuit particuliere alarmcentrales, beveiligingsbedrijven, gemeentelijke toezichtcentrales enzovoort. Zo kunnen beelden van particuliere camera’s in geval van calamiteiten live worden doorgeschakeld naar de meldkamer.
Er is slechts een beperkt gedeelte van de particuliere camera’s in Nederland aangesloten op deze regionale toezichtruimten; precieze cijfers zijn bij de politie niet bekend. In de meeste gevallen worden immers ook niet de afzonderlijke camera’s aangesloten, maar de alarmcentrales.

Vraag 1

Bent u bekend met de Digitale Vragenlijst Schoolkracht Voortgezet onderwijs 2012 die GGD Midden Nederland jongeren in klas 2 en 4 van de middelbare school laat invullen?

Ja.

Vraag 2

Hoeveel regio’s maken gebruik van soortgelijke uitgebreide vragenlijsten?

Gemeenten moeten (conform de Wet publieke gezondheid) elke vier jaar gegevens verzamelen over de gezondheid van hun inwoners, waaronder jeugdigen. Alle GGD’en voeren hiervoor, in opdracht van gemeenten, onderzoek uit waarbij een vragenlijst wordt gebruikt. Het gaat meestal om een digitale vragenlijst zoals de «Digitale Vragenlijst Schoolkracht Voortgezet onderwijs 2012» ook wel EMOVO genoemd.

Vraag 3

Voor welke doeleinden worden de gegevens uit deze vragenlijsten gebruikt? Rechtvaardigen deze doelen het ingrijpende karakter van deze vragenlijst, en de inbreuk op de persoonlijk levenssfeer? Zo ja, waarom? Zo nee, wat kunt u daar aan doen?

Gemeenten gebruiken de resultaten van de vragenlijsten om een beeld te krijgen van de gezondheidstoestand van hun inwoners. De vragenlijst worden in principe anoniem afgenomen en de resultaten worden op geaggregeerd niveau gerapporteerd. De resultaten geven inzicht in de belangrijkste gezondheidsrisico’s en de groepen waarbij dit speelt. De resultaten worden opgenomen in de jeugdgezondheidsmonitor. Gemeenten gebruiken de jeugdgezondheidsmonitor voor het opstellen van een lokale gezondheidsnota waarin zij de prioriteiten voor hun gezondheidsbeleid aangeven.
GGD’en kunnen op basis van deze gegevens ook een schoolgezondheidsprofiel voor scholen opstellen. Dit gezondheidsprofiel maakt duidelijk welke gezondheidsrisico’s aandacht verdienen op een school. GGD’en ondersteunen scholen bij het ontwikkelen en uitvoeren van schoolgezondheidsbeleid. Het doel is dat scholen gezond(er) en veilig(er) worden, waardoor de gezondheid, het welzijn en de (leer)prestaties van de leerlingen en medewerkers verbeteren.
In enkele regio’s wordt de vragenlijst ook gebruikt ter voorbereiding van het contactmoment met de jeugdgezondheidszorg. In dat geval wordt de vragenlijst niet anoniem ingevuld. Op basis van de uitkomsten van de vragenlijst wordt gekeken welke thema’s relevant zijn voor de desbetreffende jongere. In het contactmoment kan daar verder op worden ingegaan (zie ook het antwoord op vraag 12).
In hoeverre deze vragenlijsten een ingrijpend karakter hebben of een inbreuk maken op de persoonlijke levenssfeer is een afweging die leerlingen of hun ouders zelf moeten maken. Het invullen van de vragenlijst is vrijwillig en de resultaten blijven anoniem, dan wel worden gebruikt in vertrouwelijk contact met de jeugdverpleegkundige of jeugdarts.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het ingrijpende karakter van de onderwerpen waar de vragen over gaan zich niet leent voor een vragenlijst?

Nee die mening deel ik niet. De vragenlijsten gaan over de belangrijkste aspecten van gezondheid van jongeren die in Nederland spelen. Het versterken van de weerbaarheid van jongeren op deze aspecten is belangrijk. Preventie is alleen mogelijk als bekend is welke problemen bij welke groepen aandacht moeten krijgen.

Vraag 5

Wordt ouders om toestemming gevraagd voor het afnemen van deze vragenlijst? Worden ouders en kinderen geïnformeerd over waar deze gegevens voor worden gebruikt, en over wat hun rechten zijn? Kunt u ook aangeven welke rechten ouders hebben en of deze nageleefd worden?

De vragenlijsten worden schriftelijk of via internet afgenomen. Het is gebruikelijk dat ouders hierover vooraf worden geïnformeerd en kennis kunnen nemen van de inhoud van de vragenlijst. Zoals eerder is aangegeven bepalen ouders/jongeren zelf of ze meedoen aan het onderzoek. Jongeren en hun ouders worden voorafgaand aan het gezondheidsonderzoek geïnformeerd over de wijze waarop de vragenlijst wordt afgenomen en over de wijze waarop wordt omgegaan met de uitkomsten van het onderzoek.
Wat betreft de rechten van ouders, zie ook het antwoord op vraag 11.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de gestelde vragen bijzonder ver, zo niet te ver, ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer van kinderen en ouders? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat u hier aan doen?

Nee, die mening deel ik niet. Zie ook het antwoord op vraag 3 en 4.

Vraag 7

Kunt u toelichten of, en zo ja, wat voor soort conclusies er door de GGD getrokken worden op basis van deze vragenlijst? Waar leiden die conclusies toe?

Zie de antwoorden op de vragen 3 en 4.

Vraag 8

Met welke reden moet in deze vragenlijst de postcode worden ingevuld? Waar wordt die informatie voor gebruikt, en welk belang wordt daarmee gediend?

De gezondheidsprofielen van gemeenten/wijken worden gemaakt op postcode 4 niveau. Op deze manier krijgt de gemeenten een beter beeld van de spreiding van gezondheidsrisico’s en doelgroepen. Door de beschikbaarheid van dergelijke informatie kunnen interventies doelgericht worden ingezet. Wanneer uitsplitsing op postcode 4 niveau resultaten oplevert die herleid zouden kunnen worden tot individuele personen wordt deze uitsplitsing niet gemaakt.

Vraag 9

Kunt u reageren op het feit dat blijkbaar alle kinderen dergelijke uitgebreide, te ingrijpende vragenlijsten moeten invullen, terwijl met de Kamer tijdens het wetgevingsoverleg Jeugdzorg in 2012 afgesproken is dat uitgebreide vragenlijsten alleen bij risicogezinnen gebruikt worden?

In de brief van de toenmalige Staatssecretaris van VWS (TK 2011–2012,32 793, nr. 11) aan uw Kamer is aangegeven dat de jeugdgezondheidszorg alleen in het geval van risicogevallen de uitgebreide vragenlijst gebruikt. De onderhavige vragenlijsten worden primair door de GGD gebruikt in het kader van monitoring. Ook in dat geval is de inzet om een zo kort mogelijke vragenlijst te gebruiken. Eerst wordt een vraag gesteld om na te gaan bij welke leefstijlaspecten risicogedrag kan spelen. Alleen als dat het geval is volgen meerdere vragen. Vragen die niet van toepassing zijn voor de betreffende jongere worden automatische overgeslagen en zijn niet zichtbaar voor de jongere.

Vraag 10

Op welke wijze is en wordt bij het samenstellen en afnemen van de vragenlijst stilgestaan bij het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van de ouders en het kind?

De vragen die worden gesteld hebben betrekking op onderwerpen die voor de jongere relevant zijn en waarvoor individuele of collectieve preventie ingezet kan worden. Het is gebruikelijk dat de ouders vooraf worden geïnformeerd over het afnemen van de vragenlijsten en het invullen van de vragenlijst is vrijwillig.

Vraag 11

Waar worden deze gegevens opgeslagen? Wie heeft er toegang toe? Hoe lang worden deze gegevens bewaard? Hoe is de beveiliging geregeld? Wie houdt er toezicht op dat dit conform de wet gebeurt?

De resultaten van de monitorvragenlijsten worden anoniem en geaggregeerd opgeslagen bij de GGD. Alleen onderzoekers hebben toegang tot deze gegevens.
Wanneer het gaat om het contactmoment JGZ dan worden alleen eventuele bijzonderheden die tijdens het contactmoment zijn opgemerkt en de afspraken daarover, vastgelegd in het digitale dossier jeugdgezondheidszorg.
Het digitaal dossier jeugdgezondheidszorg is een medisch dossier waarop de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) van toepassing is. De gegevens mogen alleen worden ingezien door de zorgverlener die de jongere in zorg heeft. Het dossier is daarnaast toegankelijk voor de jongere of zijn ouders. De informatie bij kinderen tot 12 jaar is alleen toegankelijk voor de ouders, bij kinderen van 12–16 jaar is de informatie toegankelijk voor de ouders en het kind en bij kinderen van 16 jaar en ouder is de informatie alleen toegankelijk voor het kind. Ouders en kind worden beide op de hoogte gebracht als de ander informatie inwint. In de praktijk speelt beroepsgeheim hierin ook een rol. Patiëntgegevens mogen niet aan derden worden verstrekt. Voor medische dossiers geldt een bewaartermijn van 15 jaar.

Vraag 12

Wat zijn de consequenties als kinderen of ouders weigeren mee te werken aan de vragenlijst? Wordt het wel of niet willen invullen van de vragenlijst direct gekoppeld aan het ontvangen van zorg zoals vaccinaties? Zo ja, deelt u de mening dat dit onwenselijk is, en wat gaat u hieraan doen?

Het staat ouders/jongeren vrij om al dan niet mee te werken aan de vragenlijst. Wanneer de vragenlijst ook wordt gebruikt door de jeugdgezondheidszorg en deze niet is ingevuld, wordt tijdens het contactmoment zelf vastgesteld welke thema’s relevant zijn. Het niet invullen van de vragenlijst heeft verder geen gevolgen voor de te ontvangen zorg.

Vraag 1

U zegt in uw antwoord van 9 december 2013 dat de innovatiesubsidies worden verstrekt aan degenen die het initiatief tot het bouwen van dit park hebben genomen; kunt u aantonen, bijvoorbeeld aan de hand van opdrachtbevestigingen voor de bouw, dat de technische en financiële onzekerheden bij de bouw inderdaad voor rekening komen van de initiatiefnemers en niet voor rekening van de leverancier(s) van de turbines?1

Leveranciers zullen risico’s die zij lopen altijd doorberekenen in de prijzen. Op die manier komt de rekening altijd bij de projectontwikkelaar/initiatiefnemer terecht.

Vraag 2

De SDE+ subsidie vult de marktprijs aan tot aan de door de ondernemers aangegeven kostprijs; hoe hoog was die kostprijs per kilowattuur waarop de SDE+ is gebaseerd en wat is de werkelijke kostprijs, nu gebleken is dat de SDE+ subsidie onvoldoende was?

Hierover is uw Kamer geïnformeerd bij brief inzake windpark Noordoostpolder van 17 november 2009 (31 239, nr. 75). Er is overigens geen sprake van SDE+ subsidie, maar de SDE subsidie zoals deze in 2009 gold.

Vraag 3

In uw beantwoording van de vorige vragen geeft u aan dat de innovatiesubsidie van € 24 mln. voor de grote binnendijkse turbines nodig was voor locatie specifieke zaken zoals de fundering; bevestigt u daarmee dat de bouw van deze grote turbines niets nieuws is, omdat zij al eerder op andere plekken zijn gebouwd?

Op het moment van subsidieverlening waren molens van 6 – 8 MW nog niet of nauwelijks gebouwd en al helemaal niet in zulke grote aantallen. Bovendien is de bouw op deze locatie ingewikkeld in verband met de nabijheid van de IJsselmeerdijk en ook het natura2000 gebied, waarmee rekening moet worden gehouden.
De investeringssubsidie is goedgekeurd door de Europese Commissie, die er op toe ziet dat niet teveel subsidie wordt uitgekeerd. Na de bouw zal nog een Milieusteunkader toetsing plaatsvinden op basis waarvan nogmaals bekeken wordt of er niet teveel subsidie is betaald.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat locatie specifieke zaken overal en altijd verschillend zijn en derhalve geen aanleiding behoren te zijn tot het toekennen van een innovatiesubsidie?

De SDE+ is geen innovatiesubsidie. Er wordt echter wel vanuit gemeenten, provincies en projectontwikkelaars gepleit om in de SDE+ meer rekening te houden met locatiespecifieke omstandigheden. Niet voor niets is de categorie «wind in meer» in de SDE+ opgenomen en wordt nu gestudeerd op de mogelijkheid van een categorie «wind op dijken».
Ten algemene ben ik het er niet mee eens dat locatiespecifieke factoren geen rol zouden kunnen spelen bij innovatiesubsidies. Het kan juist innovatief zijn om technologieën toe te passen op plaatsen waar dat niet eerder gebeurd is. Denk aan energieproductie ver uit de kust (niet alleen wind op zee maar ook bijvoorbeeld olie- en gaswinning op grote diepten), nieuwe toepassingen van zonne-energie op gebouwen, zeer diepe geothermie etcetera. Ook op andere manieren kunnen locatieafwegingen een rol spelen bij subsidieverstrekking. Denk bijvoorbeeld aan de regionale steunkaart, waarmee economische ontwikkeling en bedrijvigheid in achtergebleven regio's gestimuleerd kunnen worden.

Vraag 5

De locaties voor de molens in het IJsselmeer liggen volgens de Milieueffectrapportage (MER) op ca. 4 meter waterdiepte, veel minder diep dan die in de Noordzee en bovendien ook veel dichter bij de kust; kunt u aangeven waaruit de extra problemen bestaan die na de ervaringen met de bouw op de Noordzee per molen 1,9 mln. euro innovatiesubsidie noodzakelijk maken?

Hierover heb ik u al geantwoord op 24 januari 2014 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2013–2014, nr. 1033)
naar aanleiding van uw vragen op 24 december 2013. Zie daarvoor het antwoord onder 2 en 4.

Vraag 6

Kunt u aangeven wat de kosten zijn van het trafostation en van de hoogspanningskabel die speciaal voor het windpark worden gebouwd? Zo nee, bent u bereid dit te onderzoeken?

Zoals al eerder aangegeven in mijn antwoorden op 24 januari 2014 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2013–2014, nr. 1033) worden deze zaken niet speciaal voor het windpark aangelegd.

Vraag 1

Is het waar dat, zoals voormalig NRC-journalist en schrijver Roel Janssen beweert, de Nederlandse regering in 2000 haar goudclaim richting Zwitserland stilzwijgend definitief heeft opgegeven?1

De Contactgroep Tegoeden WO II (commissie-Van Kemenade) werd in 1997 ingesteld en heeft onder meer de Nederlandse claim op door de Duitsers geroofd monetair goud bestudeerd. Op 12 januari 2000 publiceerde de commissie-Van Kemenade haar eindrapport. In het rapport wordt onder andere de volgende conclusie gepresenteerd over de Nederlandse goudclaim:
«In de oorlog is 146.647 kg monetair goud door de Duitsers uit de kluizen van de Nederlandsche Bank gestolen. In 1947 heeft de Nederlandse overheid bij de in 1946 op grond van internationale verdragen opgerichte Tripartite Commission for the Restitution of Monetary Gold(TCG), een claim ingediend van 145.649 kg. In 1958 bepaalde de TCG dat zij daarvan 110.174 kg valide achtte. De 35.475 die de Nederlandsche Bank krachtens de Deviezenverordening van juni 1940 had verworven, viel naar haar oordeel niet onder de definitie «monetair goud». Ondanks een protest van Nederland herhaalde de commissie deze uitspraak in 1965. De regering berustte hierin formeel niet en heeft zich altijd het recht voorbehouden ten aanzien van verdere procedures. In 1973 accepteerde Nederland een derde deeluitkering, waarmee de totaal uitgekeerde hoeveelheid goud door de TCG op 70.637 kg uitkwam. De Nederlandse regering heeft echter geen nadere stappen ondernomen en zich dus materieel bij de uitspraak neergelegd. In 1998 is de TCG opgeheven. Kort daarvoor heeft Nederland een restuitkering van 1.183 kg ontvangen.»
In het rapport is tevens te lezen dat ca. 120.000 kg van het door de Duitsers geroofde goud uit Nederland in Zwitserland terecht is gekomen. In conclusie 24 van het eindrapport van de commissie-Van Kemenade wordt vermeld dat «de claim van Nederland op de resterende 73.829 kg (of: 38.354 kg als wordt uitgegaan van de door de TCG erkende claim) […] juridisch/volkenrechtelijk niet meer staande te houden [is]. Bilaterale juridische stappen tegen landen waarin geroofd goud is terechtgekomen, zoals Zwitserland, Zweden, Italië, Spanje en Portugal zijn [volgens de commissie-Van Kemenade] evenmin haalbaar en worden dan ook niet aanbevolen.»
In de Kabinetsreactie van 21 maart 2000 wordt ingegaan op de conclusies en hoofdaanbevelingen van onder meer de commissie-Van Kemenade. De hierboven genoemde conclusies worden inderdaad niet benoemd, maar zijn ook nooit tegengesproken. Voor zover daar nog onduidelijkheid over mocht bestaan: de conclusies zijn door de Nederlandse regering integraal overgenomen. Dat betekent dat er geen verdere juridische stappen zijn en zullen worden genomen tegen landen waarin geroofd goud is terechtgekomen, tenzij zich omstandigheden voordoen als hierna genoemd in antwoord op de vragen 7–11.

Vraag 2

Klopt het dat van de 145.650 kilo goud die de nazi’s in de bezettingstijd uit Nederland hebben afgevoerd, plusminus 122.000 kilo in Zwitserland is terechtgekomen en dat er in Zwitserland nog altijd 61.000 kilo Nederlands «oorlogsgoud» ligt? Klop het dat de claim van Nederland op dit goud bovendien juridisch grotendeels onomstreden is?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Kunt u beschrijven welke inspanningen de Nederlandse regering sinds 1945 heeft verricht om het geroofde goud terug te krijgen? Onderschrijft u de conclusie van de Contactgroep Tegoeden WO II (commissie-Van Kemenade: 2000, p. 42) dat Nederland daarbij achteraf bezien «daadkrachtiger op het vinkentouw [had] kunnen zitten en meer initiatieven bij de geallieerden [had] kunnen ontplooien»?

Voor de inspanningen die de Nederlandse regering sinds 1945 heeft verricht om het geroofde goud terug te krijgen verwijs ik u door naar het eindrapport van de commissie-Van Kemenade. Ik beschik niet over informatie die de conclusies van de commissie-Van Kemenade in een ander daglicht zou kunnen stellen.

Vraag 4

Welke inspanningen heeft de regering nog geleverd om de claim te effectueren, nadat in 1996 de regering in antwoord op eerdere vragen2 aangaf dat Nederland de resterende claim van (toen nog) in totaal 75.012 kilo goud niet had laten vallen, omdat het de Tripartiete Goudcommissie (TCG) niet had gemachtigd om Zwitserland finale kwijting te verlenen, en nadat de minister van Financiën na de opheffing van de TCG in 1998 opnieuw stelde dat Nederland haar aanspraken ten opzichte van de (rechtsopvolgers van de) TCG niet heeft laten vervallen?3

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Waarom is in de kabinetsreactie op het rapport van de commissie-Van Kemenade4 niet expliciet ingegaan op de conclusies en aanbevelingen ten aanzien van de Nederlandse goudclaim? Heeft de regering destijds naar uw oordeel de conclusies van de commissie-Van Kemenade over de goudclaim integraal overgenomen?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 6

Deelt u Conclusie 24 van de commissie-Van Kemenade (2000, p. 111) dat de resterende claim op 73.829 kilo goud (of 38.354 kilo als word uitgegaan van de TCG) dat nog ligt in Zwitserland en andere landen die in de oorlog goud hebben afgenomen van de Reichsbank juridisch/volkenrechtelijk niet meer staande te houden is? Zo ja, waarom heeft u deze conclusie niet met de Kamer gedeeld?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 7

Verwacht u dat er door andere landen (op termijn) initiatieven worden ontplooid om het in 1946 gesloten akkoord van Washington tussen enerzijds Zwitserland en anderzijds de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk open te breken? Houdt de regering de mogelijkheid open om op basis daarvan alsnog stappen tegen Zwitserland te ondernemen?

De constatering van de commissie-Van Kemenade over de restitutie van «oorlogsgoud» uit Zwitserland is hard. Feit blijft echter dat Zwitserland, met het gesloten Akkoord van Washington, in 1946 alle aanspraken van de geallieerde landen op teruggave van geroofd goud afkocht tegen betaling van 250 miljoen Zwitserse Franken. De Nederlandse regering heeft meerdere pogingen ondernomen om bilateraal met Zwitserland alsnog afspraken te maken in het kader der «redelijkheid en billijkheid». Zwitserland bleef echter wijzen op de verbindende kracht van het Akkoord van Washington. In het rapport van de commissie-Van Kemenade is te lezen dat de Nederlandse regering destijds bewust afzag van het aanvechten van het Akkoord van Washington voor het Internationaal Gerechtshof en dat zij in 1955 de Zwitserse bondsraad in een geheim memorandum meedeelde van verdere stappen ter zake af te zien. In antwoord op Kamervragen gaf toenmalig minister Luns van Buitenlands Zaken in 1961 aan dat het om die reden «niet op de weg der regering [kan] liggen op deze aangelegenheid terug te komen». Ik zie daarom geen aanleiding om dat nu, op welke manier dan ook, wel te gaan doen. Ook zie ik het niet snel gebeuren dat er door andere landen initiatieven worden ontplooid. Mocht dat wel gebeuren dan zal ik uiteraard de situatie opnieuw beoordelen. Voorts kan ik u meedelen dat in het geval er onverwacht nieuw gestolen «oorlogsgoud» opduikt, ik zal bekijken hoe Nederland daar op juiste wijze aanspraak op kan doen.

Vraag 8

Wat is uw oordeel over het feit dat het grootste deel van het door nazi's geroofde monetaire goud (in totaal 580 mln dollar, waarde 1945) zijn weg vond naar de Zwitserse centrale bank SNB (398–414 mln dollar), maar dat hiervan in 1946 slechts een fractie is gerestitueerd (te weten 52.000 kg goud ter waarde van 250 miljoen Zwitserse Franken), dit in het licht van de constatering van de commissie-Van Kemenade (2000, p. 42) dat onomstotelijk vaststaat dat Zwitserland «destijds doelbewust [heeft] verzwegen dat zijn centrale bank al halverwege de oorlog wist dat de Duitse Reichsbank de hand had weten te leggen op onder meer grote hoeveelheden gestolen Nederlands monetair goud»?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Deelt u de aanbeveling van professor Kalshoven (Bijlage 1 bij het Eindrapport van de Contactgroep Tegoeden WO II)) dat op morele gronden een beroep gedaan kan worden op Zwitserland, op grond van de erkenning dat de uitkering in 1946 in geen verhouding staat tot het voordeel dat genoten is door behoud van het geroofde goud en dat «de immoraliteit van het gedurende de oorlogsjaren willens en wetens aannemen van roofgoud» door Zwitserland een moreel argument is om op grond van rede en billijkheid een nieuwe procedure op gang te brengen?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 10

Bent u bereid om alsnog stappen te ondernemen – in internationaal verband dan wel bilateraal richting Zwitserland – om het monetaire goud dat aan Nederland toekomt terug te vorderen? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 11

Bent u er van op de hoogte dat er in Zwitserland een referendum aanstaande is over beperkingen aan de verkoop van goud en de opslag van goudreserves in eigen land (Financial Times, 18 april 2013)? Bent u bereid om uw Zwitserse ambtgenoot in overweging te geven om aan het referendum een vraag toe te voegen over teruggave van het monetaire goud aan Nederland?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 1

Kunt u de toename van het aantal huisuitzettingen, waaronder gezinnen met kinderen, bevestigen, alsmede een toename van het beroep dat gedaan wordt op noodopvang? Wat vindt u van deze ontwikkeling?1 2

Het is bekend hoeveel huisuitzettingen uit corporatiewoningen er plaats vinden. Zeer recent heeft Aedes, vereniging van corporaties, het aantal huisuitzettingen in 2013 gepresenteerd. In 2013 zijn 6.980 huishoudens uit huis gezet. Dat is ten opzichte van 2012 een stijging van 8%. Corporaties houden niet van alle huisuitzettingen bij om welke type huishoudens het gaat. Bij corporaties die het type huishouden wel bijhouden wijzen de cijfers uit dat het met name gaat over alleenstaanden tussen de 18 en 60 jaar oud. Het signaal dat de stijging ook een toename zou zijn van gezinnen met kinderen kan dan ook niet bevestigd worden.
Uit de kengetallen over de cliënten in de maatschappelijke opvang in 2012 van de Federatie Opvang blijkt een toename van het aantal mensen dat hulp heeft gevraagd en gekregen van instellingen voor maatschappelijke opvang, ten opzichte van 2011. De grootste groei is te zien bij de leeftijdscategorie 18–22 en 51–64 jaar. Het aantal kinderen in de opvang is juist gedaald. Deze cijfers hebben betrekking op de gehele maatschappelijke opvang. Er zijn geen cijfers beschikbaar over specifiek de voorzieningen voor noodopvang.
De stijging van het aantal huisuitzettingen ten opzichte van vorig jaar is een negatieve ontwikkeling. De gevolgen van een huisuitzetting zijn voor mensen enorm ingrijpend. Wanneer er kinderen in het spel zijn is dit natuurlijk extra tragisch.
Ook is het spijtig dat het aantal mensen dat zich genoodzaakt voelt om hulp te vragen bij maatschappelijke opvang is gestegen. Gelukkig is het aantal kinderen dat in aanraking komt met opvanginstellingen in 2012 gedaald.
Uit de cijfers valt niet op te maken welke hulp er is geleverd. Het kan gaan om iemand die één nacht in 2012 in de nachtopvang heeft geslapen, maar ook om mensen die het hele jaar in een beschermde woonvorm zaten, of om mensen die in hun eigen huis ambulante begeleiding ontvingen vanuit een opvanginstelling.

Vraag 2

Hoe lang zijn de wachtlijsten voor de maatschappelijke opvang? Hoeveel kinderen zitten in de maatschappelijke opvang? Hoeveel kinderen zitten in de daklozenopvang?

Voor de Monitor Stedelijk Kompas 2012 heeft het Trimbos instituut centrumgemeenten gevraagd of zij zicht hebben op het aantal gezinnen dat op een wachtlijst staat voor een opvangplek voor dak- en thuislozen. Zeventien van de 39 gemeenten (45%) hebben aangegeven dat ze zicht hebben op het aantal gezinnen dat op een wachtlijst staat voor een opvangplek. Bij deze zeventien gemeenten is de wachtlijst in de meeste gevallen niet lang: bij vijf gemeenten nul gezinnen op de meest recente peildatum en bij vijf gemeenten één gezin. Eén gemeente geeft aan dat gezinnen überhaupt niet op een wachtlijst komen. In drie gemeenten moesten twee gezinnen wachten op een opvangplek en in een gemeente drie gezinnen. Tot slot hebben drie gemeenten een relatief lange wachtlijst met zeven, twaalf of dertien wachtenden. Alle centrumgemeenten geven aan dan voor een alternatief te zorgen. Veel centrumgemeenten helpen deze gezinnen vooral door te verwijzen naar het eigen netwerk of hulp te bieden bij het vinden van een plek in een andere regio. Uit navraag door het ministerie van VWS bij de Federatie Opvang blijkt dat er geen aanvullende gegevens beschikbaar zijn over de wachtlijsten in de maatschappelijke opvang.
Uit de kengetallen over de cliënten in de maatschappelijke opvang in 2012 van de Federatie Opvang blijkt dat er in dat jaar 2.816 kinderen jonger dan 18 jaar hulp ontvingen vanuit de maatschappelijke opvang. Ook voor deze cijfers geldt dat het totaalcijfers zijn en niet uitgesplitst naar hulpvorm of soort opvang. Het kan dus ook gaan om kinderen uit gezinnen die ambulante begeleiding ontvingen vanuit een opvanginstelling.

Vraag 3

Hoe verhoudt deze ontwikkeling zich tot de ratificatie door Nederland van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind? Deelt u de mening dat uithuiszetting van kinderen in strijd is met dit verdrag?

Een huisuitzetting hoeft niet in strijd met het Internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK) te zijn, mits wordt gezorgd voor passende alternatieve opvang dan wel huisvesting. Het IVRK geeft in artikel 27 aan dat de Staten die partij zijn in overeenstemming met de nationale omstandigheden en met de middelen die hun ten dienste staan, passende maatregelen nemen om ouders en anderen die verantwoordelijk zijn voor het kind te helpen dit recht te verwezenlijken. En voorzien, indien de behoefte daaraan bestaat, in programma's voor materiële bijstand en ondersteuning, met name wat betreft voeding, kleding en huisvesting.
In de vierde periodieke rapportage over het Verdrag inzake de Rechten van het Kind aan het VN-Kinderrechtencomité, dat op 25 november 2013 door minister Timmermans aan de Tweede Kamer is aangeboden, wordt gerefereerd aan het experiment «Achter de voordeur» dat leidt tot afname van huisuitzettingen. Uit onderzoek uitgevoerd door het Centre for Children's Rights Amsterdam, in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (11 december 2012) blijkt dat rechters de laatste jaren vaker rekening houden in hun vonnis met de belangen en rechten van kinderen.

Vraag 4

Wat is uw verklaring voor de sterke stijging van uithuisplaatsingen?

Uit de laatste cijfers van Aedes blijkt dat verreweg het grootste deel van het aantal huisuitzettingen het gevolg is van het hebben van een huurschuld. Hoewel niet exact te achterhalen is wat de onderliggende oorzaak hiervan is, hebben ruim 90% van de corporaties de economische crisis als oorzaak genoemd.

Vraag 5

Deelt u de analyse van Nadja Jongmann, lector rechten, schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht, dat er twee belangrijke redenen voor de toename van het aantal huisuitzettingen zijn, de toename van algehele schuldenproblematiek als gevolg van de economische crisis en het ontbreken van een langdurige intensieve budgetondersteuning voor de groep die moeite heeft met (gewenning aan) beperkt inkomen? Zo ja, wat gaat u met deze kennis doen? Zo nee, waarom niet?

Uit de meest recente gegevens van Aedes blijkt dat de meest voorkomende redenen voor huisuitzettingen uit corporatiewoningen huurachterstanden (in 2013: 88%) zijn, maar ook wietteelt (in 2013: 4%), onderverhuur/woonfraude (in 2013: 3%) of overlast (in 2013: 3%) zijn oorzaken. Aan een huurachterstand kan een terugval in inkomen of de toename van de schuldenproblematiek ten grondslag liggen.
Het zijn economisch moeilijke tijden, ook de schuldenproblematiek loopt op. Eén op de zes huishoudens in Nederland loopt een risico op problematische schulden, heeft problematische schulden of zit in een schuldhulpverleningstraject. Daarbij gaat het niet alleen om huurachterstanden3. Wanneer inkomen plotseling terugloopt is het belangrijk dat men snel zijn of haar levensstandaard aanpast. Als dit niet op eigen kracht lukt, dan kunnen mensen aankloppen bij de gemeente. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het aanbieden van integrale schuldhulpverlening. Budgetondersteuning kan hier onderdeel van uitmaken. Het is aan de gemeente om te bepalen of dit in een individueel geval noodzakelijk is en zo ja hoe lang iemand budgetbegeleiding nodig heeft. Met subsidie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ontwikkelen Nibud en Stimulansz momenteel een handreiking prestatie-indicatoren budgetcoaching. Deze handreiking biedt handvatten voor het monitoren van de voortgang van de budgetbegeleiding en kan gemeenten ondersteunen in hun beleid. Het kabinet heeft structureel extra middelen beschikbaar gesteld voor gemeenten om hun armoede- en schuldenbeleid te intensiveren.

Vraag 6

Wat zijn de directe en maatschappelijke kosten van een uithuisplaatsing?

De kosten van een huisuitzetting voor een corporatie zijn onder meer sterk afhankelijk van de hoogte van de huurschuld en de staat van de ontruimde woning, maar worden door Aedes geschat op gemiddeld tussen de € 5.000 en € 10.000.
De maatschappelijke kosten van een huisuitzetting beslaan meerdere domeinen, zoals zorg en opvang, herhuisvesting, onderwijs, (bijzondere) bijstand, en soms ook kosten in het justitiële domein. Welke kosten gemaakt moeten worden en de hoogte van deze kosten verschilt per huisuitzetting. Het is daardoor niet mogelijk om de maatschappelijke kosten van een huisuitzetting te bepalen.

Vraag 7

Wat vindt u van de oproep om huisuitzettingen te verbieden indien kinderen in het spel zijn, mits betrokken ouder of ouders begeleiding en schuldhulpverlening accepteren?3

De huidige regeling voor huisuitzettingen is vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek en houdt in dat voor huurders bijzondere regels gelden, waardoor een huurder niet zonder meer uit zijn of haar huis kan worden gezet. Wanneer er sprake is van wanbetaling (de huur is niet voldaan), dan kan de verhuurder de huurovereenkomst opzeggen, omdat «de huurder zich niet heeft gedragen zoals een goed huurder betaamt». Ontbinding van de huurovereenkomst kan alleen via de rechter. Een gedwongen ontruiming zal dus alleen plaatsvinden na een rechterlijke toets; dit heeft te maken met het bijzondere karakter van woonruimte. De rechter maakt een belangenafweging waarbij het gewicht van de tekortkoming wordt afgewogen tegen het woonbelang van de huurder. Dit waarborgt dat een huisuitzetting, zeker als er kinderen in het spel zijn, niet zonder meer plaats vindt. De bestaande maatregelen met betrekking tot huisuitzettingen bieden genoeg waarborgen voor huurders. Een verbod op huisuitzettingen voor bepaalde huishoudens acht het kabinet dan ook niet nodig. Overigens worden lang niet alle vonnissen daadwerkelijk geëffectueerd; in de praktijk is in 6.980 gevallen van de 23.100 vonnissen daadwerkelijk tot huisuitzetting over gegaan, zo blijkt uit de cijfers van Aedes.
Wanneer er sprake is van een bedreigende situatie, zoals een dreigende huisuitzetting, bestaat op basis van artikel 287b Fw bovendien de mogelijkheid om bij de rechter te verzoeken om een noodmoratorium. Wordt het noodmoratorium uitgesproken dan mag de verhuurder voor de duur van het noodmoratorium (maximaal 6 maanden) niet tot huisuitzetting overgaan. De bedoeling is dat deze periode wordt gebruikt om tot een regeling van de schulden te komen, zodat na afloop van het noodmoratorium voor de verhuurder niet meer de noodzaak bestaat om alsnog tot huisuitzetting over te gaan.
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het armoede- en schuldenbeleid. De gemeente is dan ook de partij die (bindende) afspraken kan maken met onder andere corporaties over het voorkomen van huisuitzettingen. Mijn collega van Wonen en Rijksdienst en ik zijn ervan overtuigd dat gemeenten en corporaties zich tot het uiterste zullen blijven inspannen om een verdere stijging van het aantal huisuitzettingen te voorkomen. Hierin werken zij vaak samen. Corporaties delen signalen met gemeenten, gaan op huisbezoek bij de huurder of bieden ondersteuning van een budgetcoach. Een mooi voorbeeld hiervan is de gemeente Amsterdam waar al jaren binnen de Vroeg Eropaf-aanpak samengewerkt wordt met corporaties om huisuitzettingen te voorkomen.
Het is belangrijk dat gemeenten afspraken maken met ketenpartners, waaronder corporaties, dan wel de afspraken verstevigen, over het voorkomen van huisuitzettingen en het vroeg signaleren van betalingsachterstanden. Ik ondersteun gemeenten hierin door het ontwikkelen van business cases preventie en vroegsignalering van schulden, waar de Vroeg Eropaf-aanpak in Amsterdam er één van is. Deze business cases bieden goede voorbeelden en informatie voor het ontwikkelen van een eigen gemeentelijke aanpak. De business cases zijn eind april 2014 afgerond en zullen in mei breed verspreid worden onder gemeenten, corporaties en andere ketenpartners. Daarnaast is BKR bezig met de ontwikkeling van een systeem «Vindplaats van Schulden», zoals toegelicht in de brief aan de Tweede Kamer van 3 juli 20135. Inzet van dit marktinitiatief is dat het systeem gemeenten helpt bij de preventie en vroegsignalering van (problematische) schulden.

Vraag 8

Bent u bereid bindende afspraken te maken met gemeenten, woningbouwcorporaties en welzijnswerkers over het voorkomen van huisuitzetting bij kinderen, met als uitgangspunt, het gebeurt niet, mits mensen bereid zijn om mee te werken aan schuldhulpverlening of budgetondersteuning? Zo ja, wanneer kunnen wij een voorstel hiertoe verwachten? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Wat weerhield u er tot nu toe van om huisuitzettingen waarbij kinderen betrokken zijn te allen tijde te verbieden? Op welke wijze zouden deze bezwaren weggenomen kunnen worden? Onder welke voorwaarden of nadere bepalingen bent u bereid mee te werken aan een verbod op huisuitzettingen indien daarbij kinderen in het spel zijn?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 10

Bevestigt u het belang van een goede en vroegtijdige onderlinge afstemming en samenwerking tussen gemeente, corporaties, maatschappelijk werk, energieleverancier, zorgverzekering en belastingdienst om complexe en oplopende schulden te voorkomen? Zo ja, welke maatregelen, afspraken of wetten en regels bevorderen naar uw mening op dit moment reeds deze samenwerking en afstemming en welke belemmeren deze samenwerking en afstemming?

Dit belang bevestig ik zeer zeker. Zoals ik in mijn brief aan de Tweede Kamer van 3 juli 2013 schreef, heeft preventie en vroegsignalering volop mijn aandacht. In dit kader heb ik business cases preventie en vroegsignalering laten ontwikkelen. Bestaande gemeentelijke aanpakken laten zien dat er binnen de huidige wet- en regelgeving al heel veel mogelijk is. De gemeentelijke aanpakken zijn voor een belangrijk deel gebaseerd op goede samenwerking en afstemming met ketenpartners en bevorderen het voorkomen van het ontstaan of verergeren van een (problematische) schuldsituatie. Dit kan een huisuitzetting soms voorkomen.
Andere afspraken die vroegtijdige onderlinge afstemming en samenwerking tussen gemeenten en ketenpartners bevorderen zijn afspraken vastgelegd in convenanten. Veel gemeenten werken al met (regionale) convenanten. De NVVK (de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren) is momenteel met subsidie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bezig met een project om vroegsignalering in te bedden in convenanten om hiermee de regierol van gemeenten in dit kader te versterken.
Tot slot heb ik in mijn brief van 3 juli 2013 aangekondigd de rol van gemeenten bij vroegsignalering te versterken door het onderzoeken en ontwikkelen van (aanvullende) instrumenten zoals de uitbreiding gegevensuitwisseling, een digitale Sociale Kaart en het verder ontwikkelen van het screenings-instrument Mesis. Deze instrumenten worden momenteel verder uitgewerkt. Welke belemmeringen er zijn bij vroegtijdig onderlinge afstemming en samenwerking tussen gemeenten, corporaties en andere ketenpartners zullen naar voren komen in de business cases preventie en vroegsignalering van schulden.

Vraag 11

Kunt u specifiek toelichten welke gevolgen de preferente positie van de belastingdienst, het korten van uitkeringen als strafmaatregel en het terugtreden van de overheid in het algemeen kan hebben op de schuldenproblematiek en daarmee op het aantal huisuitzettingen? Bent u bereid deze regels aan te passen opdat schulden worden voorkomen en schuldhulpverleners effectieve hulp kunnen bieden?

Of er een problematische schuldensituatie ontstaat is afhankelijk van (meerdere) individuele omstandigheden. Er kan niet worden gesteld dat de in de vraag genoemde factoren leiden tot (meer) huisuitzettingen.
De preferente positie van de Belastingdienst heeft geen directe gevolgen voor de schuldenproblematiek en daarmee op het aantal huisuitzettingen. De preferente positie van de Belastingdienst speelt pas als er vermogensbestanddelen tussen verschillende schuldeisers moeten worden verdeeld. Dat is dus nadat de schuld is ontstaan. In het geval meerdere schuldeisers zich op hetzelfde vermogensbestanddeel van de schuldenaar willen verhalen, verschaft preferentie de één voorrang boven de ander. Preferentie ziet dus op de wijze van verdeling. Ook zonder preferentie kan het beslagen vermogensbestanddeel worden uitgewonnen als de schuldenaar niet aan zijn betalingsverplichtingen heeft voldaan.
Voor wat betreft de gevolgen die het verlagen van uitkeringen op de schuldenproblematiek kan hebben, is het in individuele gevallen van belang om ook de reden van de verlaging van de uitkering te betrekken bij het oplossen en voorkomen van de schuldenproblematiek. In het algemeen wordt namelijk een bijstandsgerechtigde geconfronteerd met een (geüniformeerde) verlaging van de bijstandsuitkering, indien verwijtbaar geen gebruik is gemaakt van de mogelijkheid om een eigen inkomstenbron te verwerven (bijvoorbeeld betrokkene onderneemt geen pogingen om betaalde arbeid te verkrijgen). Zoals reeds hierboven weergegeven is het sterk afhankelijk van individuele omstandigheden en hoe mensen met hun financiële situatie omgaan, wat eventuele gevolgen zouden kunnen zijn.
Het is belangrijk dat de overheid ook kritisch naar zichzelf kijkt. Wanneer de overheid als schuldeiser in beeld komt is het belangrijk dat zij met één gezicht en zorgvuldig naar buiten treedt en transparant communiceert. In de rijksincassovisie die momenteel ontwikkeld wordt, wordt dit uitgewerkt. Dit is in de kabinetsreactie6 op het rapport Paritas Passé door het kabinet toegezegd. Ik zal u binnenkort mede namens de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie informeren over de voortgang van dit traject.