Vraag 1

Kunt u voor de start van de (virtuele) bijeenkomst van de G20 aangeven of er een Nederlandse VN-gezant deel gaat nemen dan wel gesprekken zal gaan hebben?

Nederland nam niet deel aan de G20-top die op 21 en 22 november jl. virtueel plaatsvond. En marge van de G20-top worden doorgaans verschillende (digitale) side events georganiseerd. Ook hieraan namen geen Nederlandse vertegenwoordigers deel.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat er in Saoedi-Arabië nog altijd vrouwenrechtenactivisten vastzitten in afwachting van hun berechting?

Ja. Hier heeft Nederland op verschillende momenten aandacht voor gevraagd. Zo werd de situatie van de vrouwenrechtenactivisten aangekaart tijdens het bezoek van de Minister van Buitenlandse Zaken aan Saoedi-Arabië in februari jl. en tijdens een telefoongesprek van de Minister van Buitenlandse Zaken met de Saoedische Minister van Staat Al-Jubeir dit najaar. Ook in de daarvoor geëigende multilaterale fora zoals de Mensenrechtenraad was hiervoor aandacht. Tijdens de Mensenrechtenraadsessie van september dit jaar sprak Nederland in een gezamenlijke verklaring samen met 28 gelijkgestemde landen ernstige zorgen uit over de aanhoudende detentie van de groep vrouwenrechtenactivisten. Met deze landen werd gezamenlijk opgeroepen tot vrijlating van alle politieke gevangenen in Saoedi-Arabië. Voorts werd op 25 november jl. bekend gemaakt dat de zaken van in elk geval twee van de activisten, Loujain al-Hathloul en Samar Badawi, worden doorverwezen naar het speciale strafhof voor terrorisme in Riyad. In reactie daarop heeft Nederland samen met zes Europese landen een gezamenlijke verklaring uitgebracht waarin ernstige zorgen over deze strafzaken wordt uitgesproken en waarin opnieuw wordt opgeroepen de groep vrouwenrechtenactivisten vrij te laten.

Vraag 3

Is het u bekend onder welke omstandigheden zij vastzitten? Zo ja, hoe oordeelt u over deze omstandigheden? En zo nee, bent u bereid zich hierover te laten informeren?

Een aantal van de groep vrouwenrechtenactivisten die in 2018 werd gearresteerd, is op voorwaardelijke grond vrijgelaten in afwachting van hun proces. Tenminste vijf activisten zitten echter nog steeds zonder veroordeling vast. De Committee on the Elimination of Discrimination against Women (CEDAW) van de VN bracht op 5 november jl. een statement uit waarin specifiek zorgen werden geuit over de positie van één van de activisten, Loujain al-Hathloul, omdat het haar niet wordt toegestaan vanuit de gevangenis regelmatig contact te hebben met haar familie en zij in hongerstaking is gegaan. Nederland deelt deze zorgen.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de wijze waarop Saoedi-Arabië omgaat met mensenrechtenactivisten, waaronder vrouwenrechtenactivisten, onwenselijk is? Zo ja, wanneer heeft u hierover voor het laatst contact opgenomen of laten nemen met (vertegenwoordigers van) de Saoedische overheid? En zo nee, waarom niet?

Nederland heeft zorgen over de beperkte ruimte voor critici en andersdenkenden in Saoedi-Arabië. Dit lijkt haaks te staan op de sociale, economische en culturele hervormingen die dit land heeft ingezet. Het meest recent heeft Nederland aandacht gevraagd voor de situatie van de groep vrouwenrechtenactivisten tijdens hoogambtelijke politieke consultaties met Saoedi-Arabië die op 28 oktober jl. plaatsvonden. De Minister van Buitenlandse Zaken heeft dit onderwerp zelf aangekaart tijdens een telefoongesprek met Minister Al-Jubeir dit najaar.

Vraag 5

Kunt u deze vragen voor de start van de (virtuele) bijeenkomst van de G20 beantwoorden?

Deze vragen zijn zo snel mogelijk beantwoord.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «The GRU's MH17 Disinformation Operations Part 1: The Bonanza Media Project»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat buitenlandse inlichtingendiensten in samenwerking met Nederlanders hier campagnes voor desinformatie kunnen opzetten?

Het kabinet ziet dit als een vorm van ongewenste buitenlandse inmenging en vindt dit volstrekt onwenselijk, zoals ook aangegeven in de Kamerbrief Tegengaan statelijke dreigingen2 en de Kamerbrief Ongewenste buitenlandse inmenging3. Ten aanzien van inmengingsactiviteiten door buitenlandse actoren staan de betrokken ministeries en inlichtingen- en veiligheidsdiensten doorlopend in nauw contact om inmengingsactiviteiten te onderkennen en te duiden. Als blijkt dat er sprake is van ondermijnende inmengingsactiviteiten die nationale veiligheid, politieke, maatschappelijke en/of economische stabiliteit schaden, dan treedt de overheid op.
Bij de in het artikel aangehaalde casus is niet alleen sprake van ongewenste buitenlandse inmenging, maar ook van het verspreiden van desinformatie. De strategie van het kabinet om verspreiding van desinformatie tegen te gaan kent drie actielijnen: preventie, de informatiepositie verstevigen en, zo nodig, reactie4. Het inhoudelijk adresseren van desinformatie is primair geen taak van overheden, maar van journalistiek en wetenschap, al dan niet in samenwerking met internetdiensten. Het kabinet zet zich er voor in dat fact-checkers onafhankelijk van overheden kunnen functioneren. Het is dus aan de journalistiek en aan de internetdiensten om hier kritisch naar te blijven kijken.

Vraag 3

Welke juridische mogelijkheden zijn er op dit moment om hiertegen op te treden, en welke lacunes zitten er in wetgeving?

Er zijn verschillende manieren om tegen dit soort praktijken op te treden. Bij vraag 2 werd al ingegaan op de strategie van het kabinet om verspreiding van desinformatie tegen te gaan.
Ten aanzien van buitenlandse mogendheden geldt dat, wanneer inlichtingenofficieren betrokken zijn die in Nederland verblijven en die een diplomatieke status hebben, overgegaan kan tot het verklaren tot persona non-grata wat leidt tot uitzetting. Tegen agenten en niet-diplomatieke inlichtingenofficieren kan een dergelijk middel niet worden ingezet.

Vraag 4

Zou een strafbaarstelling van spionage – waarbij het verrichten van werkzaamheden voor een buitenlandse inlichtingendienst onder meer kan bestaan uit het identificeren of rekruteren van nieuwe bronnen of agenten, intimidatie of het verspreiden van desinformatie – meer juridische mogelijkheden geven om op te treden?

Vanwege de toenemende kwetsbaarheid van Nederland voor spionage is door het kabinet de toegevoegde waarde van de strafbaarstelling van spionage op het bestaande instrumentarium onderzocht. Het strafrecht biedt verschillende mogelijkheden om op te treden tegen personen die werken voor of samenwerken met buitenlandse mogendheden en daarbij de Nederlandse belangen schaden. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan misdrijven die verband houden met de schending van staats-, ambts- en bedrijfs- geheimen en omkoping, maar ook bijvoorbeeld aan de strafbaarstelling van het tappen van informatie en computerdelicten. Spionage in de door deze leden bedoelde zin (heimelijke samenwerking met een buitenlandse inlichtingendienst) is op dit moment op zichzelf niet als zodanig strafbaar. Het kabinet heeft vastgesteld dat een aanvullende strafbaarstelling wenselijk is en zal onderzoeken op welke wijze daaraan vorm kan worden gegeven en vervolgens een wetstraject opstarten.

Vraag 5

Zou een verplichte registratie voor individuen, bedrijven, onderwijsinstellingen en andere organisaties die openlijk of achter de schermen belangen van andere landen behartigen, helpen om desinformatiecampagnes waarbij buitenlandse inlichtingendiensten en Nederlanders samenwerken aan het licht te brengen, en een juridisch instrument bieden om op te treden als dergelijke activiteiten toch heimelijk plaatsvinden?

In Nederland (en de EU) streven we een open samenleving na. Dit betekent dat iedereen activiteiten in de publieke ruimte kan ontplooien of artikelen kan publiceren. In eerste instantie zouden die berichten en activiteiten op hun eigen merites in het publieke debat beoordeeld en tegengesproken moeten worden. Het adresseren van desinformatie is dan ook primair een taak van journalisten en wetenschap, al dan niet in samenwerking met internetdiensten. De vrijheid van meningsuiting staat daarbij te allen tijde voorop. Daar waar het gaat om het onderkennen en duiden van heimelijke buitenlandse beïnvloeding heeft de Nederlandse overheid ook een taak. Het is de vraag of een verplichte registratie voor personen en organisaties met betrekking tot belangenbehartiging van statelijke actoren een effectief en proportioneel additioneel middel is in dit licht, met name in relatie tot vastgelegde journalistieke vrijheden. Het kabinet zet daarom op dit moment vooral in op het verhogen van het bewustzijn bij personen en organisaties die ingezet kunnen worden voor belangenbehartiging van statelijke actoren.

Vraag 6

Welke ervaringen hebben landen die een verplichte registratie van «foreign influence agents» hanteren, zoals de Verenigde Staten en Australië, hiermee?

Onder het Foreign Influence Transparency Scheme zijn zij die in Australië lobbyen voor een niet-Australische partij (bedrijf, overheid, enzovoorts) verplicht om zich te registreren. Bij die registratie moet men opgeven wat de lobbyactiviteit inhoudt en waarop deze is gericht.
Op basis van de Amerikaanse Foreign Agents Registration Act dient een «agent of a foreign principal» zich te registreren als diegene zich binnen de VS met bijvoorbeeld politieke activiteiten namens die buitenlandse opdrachtgever bezighoudt. De VS beoogt met deze wet transparantie te bevorderen van buitenlandse invloed binnen de VS.
Het kabinet is bereid om met deze landen in contact te treden over hun ervaringen met verplichte registratie van «foreign influence agents».

Vraag 7

Bent u bereid om met deze landen in contact te treden om te bezien wat Nederland van hun ervaringen kan leren?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 1

Welke consequenties voor de betrokken landen verbindt u aan uw constatering in uw brief van 26 oktober 2020 over het verslag van de Europese Raad van 15-16 oktober1, dat Turkije inderdaad betrokken is bij de inzet van Syrische strijders aan Azeri-zijde in en rond het conflict rond Nagorno Karabach (Artsach), hetgeen u bij het algemeen overleg met de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken van de Kamer op 6 oktober jl. niet zei te weten, en in de antwoorden op de vragen van de leden de Roon en Wilders eveneens d.d. 6 oktober2 niet kon bevestigen, omdat deze «ontkend worden door Turkije en Azerbeidzjan»?

Zoals medegedeeld in het verslag van de Europese Raad (Kamerstuk 21 501-20, nr.1620), is het kabinet er inmiddels van op de hoogte dat Turkije inderdaad betrokken is bij de inzet van Syrische strijders aan Azerbeidzjaanse zijde.
Zoals gemeld in antwoord op eerdere Kamervragen (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 645) heeft mede op initiatief van Nederland de Europese Raad zich op 1 oktober jl. uitgesproken tegen elke externe inmenging en opgeroepen tot de-escalatie, staakt het vuren en de noodzaak om terug te keren naar de onderhandelingstafel. Daarnaast wijs ik op de diverse verklaringen van de EU Hoge Vertegenwoordiger waarin de EU zich uitspreekt tegen externe inmenging. Dit geldt ook voor EU verklaringen binnen de OVSE en de Raad van Europa. Nederland veroordeelt de inzet van Syrische strijders in het conflict in Nagorno-Karabach en blijft in contact met diverse internationale actoren om de zorgen daarover kenbaar te maken.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat u, gelet op hun ongeloofwaardigheid en de stelstelmatige ontkenning door hen van welk bericht dan ook, in het vervolg de uitlatingen van genoemde landen over de oorlog in Nagorno Karabach, zoals over wie de oorlog begon, wie als eerste het staakt-het-vuren schond, alsmede dat huurlingen zijn ingezet enzovoorts, niet langer zult laten meewegen respectievelijk afwachten om tot een oordeel te komen en handelend op te treden, zoals vele bondgenoten dat reeds voor 6 oktober terecht hadden geconcludeerd?

Beiden landen ontkennen de gevechten te zijn begonnen en beide partijen ontkennen het staakt-het-vuren als eerste te hebben geschonden. Er heerst veel desinformatie. Het kabinet heeft noch de capaciteit, noch de presentie ter plaatse, om vast te stellen wie de gevechten is begonnen, alsook wie het staakt-het-vuren als eerste schond. Op dit moment lijkt het vierde staakt-het-vuren stand te houden; het kabinet verwelkomt het feit dat de wapens zijn neergelegd. Het kabinet heeft in de voorbije weken alle partijen oproepen zich te weerhouden van acties en dergelijke uitspraken die het conflict verder doen escaleren. Ik heb op 29 september jl. met beide ministers van Buitenlandse Zaken gebeld en hen opgeroepen tot de-escalatie en terugkeer naar onderhandelingen.
Mede dankzij Nederlandse inzet heeft de Europese Raad op 1 oktober jl. ook opgeroepen tot de-escalatie en zich uitgesproken tegen elke inmenging van buitenaf. De EU heeft daarbij expliciet steun uitgesproken voor de co-voorzitters van de Minsk Groep. Deze boodschap van de EU is ook in OVSE-kader zeer regelmatig herhaald. Achter de schermen is er door de co-voorzitters hard gewerkt en er hebben verschillende bijeenkomsten en gesprekken plaatsgevonden op presidentieel dan wel ministerieel niveau. De internationaal politieke en diplomatieke druk is voortdurend hoog geweest. Beide partijen namen deel aan onderhandelingen, zoals op 30 oktober in Genève. Vredesbesprekingen hebben geleid tot het tekenen van de trilaterale verklaring tussen Poetin, Pashinyan en Aliyev in de nacht van 10 november. Wat betreft de vraag over motie 2215 verwijs ik u naar het antwoord op vraag 9.

Vraag 3

Is het u bekend dat inmiddels van verschillende oorspronkelijk Syrische verzetsgroepen in totaal duizenden jihadistische huurlingen via Turkije naar Azerbeidzjan zijn overgebracht en daar over een groot gebied verspreid zijn, met als taak zoveel mogelijk Armeniërs te doden, letterlijk tot er niemand meer over zou zijn; dat zij inmiddels reeds honderden Armeense soldaten en burgers hebben gedood, en dat uit bekentenissen van enkele krijgsgevangen genomen huurlingen onder andere naar voren komt, dat hen bij hun rekrutering door Turkije boven hun salaris nog eens 100 dollar wordt geboden voor elke onthoofde Armeniër? Acht u het aanvaardbaar dat deze actieve inzet door Turkije tot onmenselijke daden als onthoofding tot op dit moment zonder enig gevolg hoegenaamd van de zijde van Nederland is gebleven?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Hoe past in uw ogen de militaire inzet, met oorlogsretoriek, met NAVO-wapens en vliegtuigen, met inzet en financiering van huurlingen en eigen militairen in Azerbeidzjan, bij de rol van Turkije als NAVO-bondgenoot? Erkent u dat door dit als NAVO toe te laten de huidige oorlog reeds aan naar schatting vijfduizend militairen en burgers het leven heeft gekost, zonder dat een einde zelfs maar in zicht is? Welke sancties worden overwogen, bijvoorbeeld gerichte sancties tegen verantwoordelijken voor mensenrechtenschendingen c.q. gericht tegen de entourage van president Erdogan, zoals bevriezing van tegoeden?

Zes weken lang conflict heeft enorme humanitaire gevolgen teweeggebracht. Het is daarom positief dat vooralsnog het vierde staakt-het-vuren stand lijkt te houden. Nederland, alsook de Europese Unie, hebben in de afgelopen weken de beide partijen meermaals opgeroepen om de wapens neer te leggen. Nederland hecht waarde aan het eensgezinde EU optreden in dezen. Sancties zijn op dit moment niet aan de orde. Het kabinet was bezig, ook in reactie op de tweede paragraaf van motie van Helvert (Kamerstuk 35 373, nr. 18 gewijzigd), te onderzoeken welke aanknopingspunten de OP-samenwerking biedt om de beide partijen te beïnvloeden ten einde de vijandelijkheden te staken en te werken aan een duurzame oplossing voor het geschil. Gezien de recente ontwikkelingen en in het bijzonder het feit dat het huidige staakt-het-vuren gehonoreerd lijkt te worden, is het van belang dit prille akkoord eerst een kans te geven.
Het kabinet heeft conform de moties Karabulut (Kamerstuk 21 501-02 nr. 2218), Voordewind cs. (Kamerstuk 35 373, nr. 8) en Van Helvert cs. (21 501-02, nr. 2216) de oorlogsretoriek van alle landen, waaronder Turkije, in EU verband veroordeeld, en zowel in EU als NAVO verband zorgen geuit over contraproductieve buitenlandse inmenging. Daarbij zijn alle landen, waaronder NAVO bondgenoot Turkije, opgeroepen om zich in te zetten voor het handhaven van het staakt-het-vuren en een terugkeer naar de onderhandelingstafel onder auspiciën van de OVSE Minsk Groep.
De VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten, Michelle Bachelet, bracht op 2 november jl. een verklaring uit waarin zij waarschuwde voor willekeurig geweld tegen de burgerbevolking – wat een schending is van het internationaal recht en een oorlogsmisdrijf kan zijn. Zij riep de strijdende partijen op om verplichtingen onder het humanitair oorlogsrecht na te komen en burgers en civiele infrastructuur te beschermen. De EU heeft de aanvallen op burgers veroordeeld en beide landen meermalen opgeroepen de burgerbevolking te beschermen.
Het kabinet is bekend met de rapporten van Human Rights Watch over het gebruik van clustermunitie door beide partijen. Armenië en Azerbeidzjan zijn geen partij bij het Verdrag inzake clustermunitie, dat het gebruik van clustermunitie verbiedt vanwege de humanitaire consequenties en schade die deze soort munitie vaak toebrengt aan de burgerbevolking. Partijen dienen bij gewapende conflicten hun verplichtingen onder het humanitair oorlogsrecht te eerbiedigen, in het bijzonder de verplichtingen over het maken van onderscheid tussen militaire doelen en burgerobjecten, het nemen van voorzorgsmaatregelen bij de keuze van hun methoden en middelen van oorlogvoering teneinde de burgerbevolking zoveel mogelijk te beschermen.
Het kabinet is eveneens bekend met de berichten over het gebruik van fosfor. Beide partijen beschuldigen elkaar hiervan. Fosfor is geen chemisch wapen. Derhalve zou een OPCW onderzoek in beginsel niet aan de orde zijn. Het gebruik van fosfor voor het creëren van een rookgordijn of om het slagveld te verlichten is niet verboden. Het gebruik van fosfor als brandwapen tijdens gewapend conflict is gereguleerd in Protocol III bij het CCW-verdrag (Certain Conventional Weapons). Het kabinet keurt het gebruik van fosfor als brandwapen af. Omdat Armenië noch Azerbeidzjan partij is bij het CCW verdrag, gelden deze verdragsregels niet voor hen. Wel gelden de algemene regels van het humanitair oorlogsrecht voor het voeren van vijandelijkheden, zoals de beginselen van onderscheid en voorzorgsmaatregelen, die dienen om de burgerbevolking te beschermen.

Vraag 5

Kunt u inmiddels wel aangeven, dat in dit conflict Azerbeidzjan ook naar eigen aankondiging tevoren en verklaring nadien van dat land, de partij is die militair heeft aangevallen, de aanval wil voortzetten «tot het eind», en geen onderhandelingen wil, en daarom drie keer het staakt het vuren heeft geschonden, terwijl de Armeense kant zich hiertegen verdedigt en bereid is tot onderhandelingen, daar de laatste opvattingen hierover van uw kant van 28 september (notaoverleg over Ruslandstrategie) en 6 oktober (Algemeen Overleg over de Raad Buitenlandse Zaken) stammen en luiden dat u niet kunt beoordelen welke partij agressor was, en daarom alle moties die in uw ogen naar een van de partijen (lees Azerbeidzjan) wijzen, ontraden zijn uit oogpunt van «even-handedness». Wat zou nu uw oordeel zijn over bijvoorbeeld de aangehouden motie-Voordewind3, die om die reden was ontraden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Bent u bereid op de kortst mogelijk termijn in de EU te bevorderen dat er een moratorium komt op de levering van wapens respectievelijk onderdelen van wapens aan de bij het conflict betrokken partijen in de strijd in Nagorno Karabach? Zo nee, waarom niet?

Sinds 1992 geldt een OVSE-embargo op levering van militaire goederen aan partijen betrokken bij het conflict in Nagorno-Karabach. Alle EU lidstaten hebben zich daarmee al verplicht tot het niet leveren van militaire goederen die in dit conflict kunnen worden ingezet. Alle EU-landen hebben zich gecommitteerd aan zorgvuldige toetsing van vergunningaanvragen voor de export van militair materieel aan de acht EU-wapenexportcriteria. Daarbij wordt onder meer getoetst of een transactie in strijd is met internationale verplichtingen, zoals de wapenembargo’s op Nagorno-Karabach (criterium 1). Ook wordt er getoetst op het risico dat goederen die worden geleverd aan derde landen worden omgeleid naar bestemmingen waarvoor een wapenembargo geldt zoals Nagorno-Karabach (criterium 7). Een EU-breed moratorium voegt daar weinig aan toe. Wel ben ik graag bereid om in de EU Raadswerkgroep COARM een uniforme toepassing van dit embargo te bepleiten.

Vraag 7

Kunt u bevestigen dat vanuit Nederland geen wapens respectievelijk onderdelen worden geleverd aan de bij het conflict betrokken partijen, zulks gelet op het sinds 1992 van kracht zijnde embargo van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) m.b.t. «forces engaged in combat in Nagorno-Karabach»?

Ja, Nederland geeft gevolg aan dit embargo en geeft geen vergunningen af voor militaire goederen die in dit conflict kunnen worden ingezet.

Vraag 8

Wat is uw oordeel over berichten dat Azerbeidzjan op grote schaal en al vijf weken lang oorlogsmisdaden pleegt, onder andere door onophoudelijke clusterbommen op woongebieden, zoals in de rapporten van onder andere Human Right Watch staat vermeld, maar ook zichtbaar is in talloze video’s? Dat tevens oorlogsmisdaden plaatsvinden onder andere door gebruik van chemische middelen zoals witte fosfor, behandeling krijgsgevangenen met executies en verminkingen etcetera. Klopt het dat er fosfor-wapens worden ingezet? Hoe beoordeelt u het gebruik van fosfor in de strijd? Deelt u de mening dat Nederland, zelf en in EU-verband, thans alle middelen behoort in te zetten die effectief kunnen zijn om Azerbeidzjan, dat keer op keer aangeeft «tot het einde te zullen doorgaan», te stoppen, zoals door economische sancties en sancties tegen de omgeving van president Aliyev? Kunt u aangeven waarom deze sancties nog niet zijn ingesteld?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 9

Bent u bereid stappen te initiëren om sancties op Turkije en Azerbeidzjan op te leggen door alle vormen van samenwerking met deze landen op te schorten, de onderhandelingen tussen de EU over economische samenwerking op te schorten evenals de steun die aan Azerbeidzjan verstrekt wordt vanuit het Oostelijk Partnerschap?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 10

Wat is uw reactie op de rapporten van Genocide Watch en van de International Association of Genocide Scholars over de genocidale bedoelingen van Azerbeidzjan en Turkije?

Nederland volgt de ontwikkelingen nauwlettend. Aan beide zijden zijn veel burgerslachtoffers gevallen. Het kabinet is op de hoogte van het alert van Genocide Watch. Deze waarschuwing bevestigt het belang dat internationale organisaties zoals OHCHR en OVSE de situatie in Nagorno-Karabach goed moeten kunnen blijven volgen. De waarschuwing onderstreepte tevens de noodzaak van het bereiken van een staakt-het-vuren. Volgens het trilaterale akkoord van 10 november tussen Armenië, Azerbeidzjan en Rusland, zal er een vredeshandhavingsmissie komen in de regio om het staakt-het-vuren te monitoren.

Vraag 11

Wat is uw positie ten aanzien van het idee om in de gegeven omstandigheden, en gezien de uitgesproken onwil van Azerbeidzjan, hierin gesteund door Turkije, om de agressie te beëindigen, thans – gelet op het principe van Responsibility to Protect, op basis van het principe van «remedial secession», derhalve als laatste redmiddel – de onafhankelijkheid van Nagorno Karabach (Artsach) te erkennen? Kunt u uw standpunt onderbouwen?

Het Nederlandse standpunt is bekend en ongewijzigd. Nederland ondersteunt het streven naar een duurzame en vreedzame oplossing voor het conflict. De gevechten zijn inmiddels beëindigd en het staakt-het-vuren wordt vooralsnog gehonoreerd. Het idee van erkenning van de onafhankelijkheid van Nagorno-Karabach (Artsach) staat haaks op de inspanningen van de internationale gemeenschap om tot een vreedzame oplossing van het conflict te komen en is dan ook niet aan de orde.

Vraag 12

Wilt u deze vragen beantwoorden voor de aanvang van de plenaire behandeling van de begroting van Buitenlandse Zaken?

Deze vragen zijn zo spoedig mogelijk beantwoord.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «China uses the U.N. to Expand Its Surveillance Reach»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat de Verenigde Naties van plan is om een «Global Geospatial Knowledge and Innovation Center» en een «International Research Center of Big Data for Sustainable Development Goals» in China neer te zetten?

De Verenigde Naties (VN) hebben bevestigd dat er voorbereidingen worden getroffen voor het oprichten van een UN Global Geospatial Knowledge and Innovation Centre in Deqing, China. Daarnaast heeft de VN bevestigd dat in Hangzhou, eveneens in China, een regionale hub is gecreëerd ter ondersteuning van het VN Global Platform als onderdeel van de VN Global Working Group on Big Data. Naast de hub in Hangzhou zijn er regionale hubs gecreëerd in Rwanda, de Verenigde Arabische Emiraten en wordt er gewerkt aan een vierde hub in Brazilië.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u deze berichtgeving?

Het kabinet ondersteunt het zorgvuldig gebruik van data en onderzoek dat kan bijdragen aan verbetering van het werk van de VN, de implementatie van de Sustainable Development Goals en de samenwerking tussen VN-lidstaten. Tegelijkertijd brengt het concentreren van wereldwijde datastromen over topografie, infrastructuur en menselijk gedrag in een enkel land mogelijk kwetsbaarheden met zich mee. Technologische ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het gebied van big data, spelen immers een rol in de machtsbalans tussen landen. Daarom acht het kabinet het van belang dat er duidelijke en controleerbare afspraken komen over de beschikbaarheid, integriteit en vertrouwelijkheid van gegevens. Vooralsnog heeft het kabinet geen indicatie dat de data ook persoonsgegevens bevatten. Het kabinet volgt de ontwikkelingen nauwgezet.

Vraag 4

Welke landen financieren de bouw van deze data-centra in China?

Het VN Geospatial Knowledge and Innovation Centre is een initiatief ontwikkeld door alle VN-lidstaten onder begeleiding van het VN Committee of Experts on Global Geospatial Information Management (UN-GGIM), dat valt onder ECOSOC. Het centrum wordt opgericht door het VN Department of Economic and Social Affairs (UNDESA).
De regionale hub die is gecreëerd ter ondersteuning van het VN Global Platform is onderdeel van de VN Global Working Group on Big Data. De VN Global Working Group on Big Data is een intergouvernementeel orgaan waaraan 30 landen en 16 internationale organisaties aan deelnemen, waaronder Nederland.

Vraag 5

Is er contact geweest met de Verenigde Naties over de bouw van deze data-centra? Zo ja, heeft de Verenigde Naties de berichtgeving bevestigd? Zo nee, kunt u de Verenigde Naties om toelichting vragen?

Ja, zie antwoord op vraag 2.

Vraag 6

Zou u deze vragen voor de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Buitenlandse Zaken willen beantwoorden?

Deze vragen zijn zo snel als mogelijk beantwoord.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het feit dat Turkije de Haga Sophia en het Chora-museum (beiden voormalige christelijke kerken) van musea omvormt naar moskeeën, terwijl beiden beschermd zijn als werelderfgoed van Unesco, omdat Turkije ze zelf op dit lijst gezet heeft als musea?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat hiermee afbreuk gedaan wordt aan de culturele en historische waarde die deze bouwwerken hebben voor de Christelijke gemeenscha en dat hiermee wordt getoornd aan de boodschap van pluriformiteit en tolerantie die deze monumenten uitdragen?

Deze twee monumenten maken deel uit van het UNESCO werelderfgoed Istanbul. Dit werelderfgoed is een belangrijk symbool van interreligieuze en interculturele dialoog en moet als zodanig worden gerespecteerd. Dat houdt in dat er geen stappen mogen worden genomen die de Outstanding Universal Value (OUV) van het werelderfgoed aantasten. Het is aan het Werelderfgoedcomité van UNESCO om dat te beoordelen. Daarbij wordt als eerste gekeken naar de instandhouding van de OUV, en dus niet primair naar de specifieke functie van het gebouw. Het kabinet onderkent dat het bedekken van de religieuze kunst effect kan hebben
op de beleving van bezoekers.

Vraag 3

Klopt het dat Turkije de regels van UNESCO overtreedt? Klopt het ook dat Turkije al een aantal unieke fresco’s en schilderingen in het Chora-museum bedekt heeft?2

Het kabinet is bekend met de berichten dat een aantal fresco’s en schilderingen met witte doeken zijn afgedekt. Van belang is dat er geen onomkeerbare aanpassingen worden gedaan die de OUV van het monument aantasten.
De precieze functie van UNESCO-monumenten is een interne aangelegenheid van UNESCO-lidstaten zelf. Zoals gesteld is het aan het Werelderfgoedcomité om te oordelen over mogelijke aantasting van de OUV.

Vraag 4

Ben u bereid deze problematiek aan te kaarten op de komende vergadering van de executive board van UNESCO (4-18 november, te Parijs) ten einde Turkije te bewegen zich aan de afspraken te houden en deze monumenten hun status als museum te laten behouden? Zo ja, hoe zal de Nederlandse delegatie deze kwestie aankaarten?

Zoals vermeld in eerdere beantwoording van Kamervragen hierover (Aanhangsel van de Handelingen, nr. 3748, vergaderjaar 2019–2020), heeft Nederland reeds samen met EU-lidstaten opgeroepen om de Hagia Sophia als symbool van interreligieuze en interculturele dialoog te respecteren. Dit neemt niet weg dat de precieze status van de Hagia Sophia uiteindelijk een interne aangelegenheid van Turkije is. Dit geldt ook voor het Chora monument.
De geplande vergadering van de Executive Board van UNESCO (4-18 november, te Parijs) is vanwege COVID maatregelen uitgesteld. Tussen 2 en 10 december vindt een virtuele bijeenkomst met een ingekorte agenda plaats. In januari is er een vervolg. Zoals hierboven reeds gemeld, worden vraagstukken over de instandhouding van de OUV inhoudelijk behandeld in het UNESCO Werelderfgoedcomité. Dit comité komt in juni of juli 2021 bijeen. De Executive Board speelt geen rol in de inhoudelijke behandeling van deze kwestie, maar wel in de agendering van de kwestie voor de eerstvolgende vergadering van het Werelderfgoedcomité.

Vraag 5

Hoe kaarten andere landen deze kwestie aan op de vergadering van de UNESCO executive board?

Zoals in het antwoord op de vragen 3 en 4 aangegeven, worden dit soort kwesties niet inhoudelijk behandeld in de Executive Board van UNESCO. Het is aan het Werelderfgoedcomité om te oordelen over mogelijke aantasting van de OUV.

Vraag 6

Kunt u deze vragen een voor een en zo spoedig mogelijk beantwoorden?

Ja.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Palestijnse kinderen onmenselijk behandeld in Israëlische gevangenissen»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u een reactie geven op het onderzoek van Save the Children? Kunt u daarbij in het bijzonder ingaan op de constateringen van fysieke mishandeling, verbale mishandeling, bedreiging van familie, vernederend lichamelijk onderzoek, ontzegging van toegang tot gezondheidszorg en ontzegging van contact met een advocaat?

Hoewel het niet mogelijk is de verklaringen van de kinderen in het rapport van Save the Children op onafhankelijke wijze te verifiëren (wat ook door de auteurs wordt onderkend) is het beeld dat in het rapport wordt geschetst in grote mate in overeenstemming met eerdere analyses van andere organisaties, zoals Defense for Children International, Human Rights Watch en Military Court Watch. UNICEF heeft in diverse rapporten eveneens melding gemaakt van soortgelijke wijze van behandeling van minderjarigen bij arrestatie en detentie. Vanzelfsprekend vindt het kabinet zaken als fysieke mishandeling, verbale mishandeling, bedreiging van familie, vernederend lichamelijk onderzoek, ontzegging van toegang tot gezondheidszorg en ontzegging van contact met een advocaat onacceptabel.

Vraag 3

Heeft u eerder signalen ontvangen dat de genoemde misstanden hebben plaats gevonden in Israëlische gevangenissen? Zo ja, hoe heeft u hierop gereageerd?

Sinds de geluiden over de misstanden heeft Nederland de kwestie regelmatig aangekaart bij de Israëlische autoriteiten, onder meer tijdens bezoeken van de Mensenrechtenambassadeur en in gesprekken met het kantoor van de Israëlische Military Attorney General (zie onder meer de Kamerbrief van 15 januari 2015, Kamerstuk 23 432, nr. 397 en Kamerbrief van 16 juni 2018 in reactie op de motie Karabulut, Kamerstuk 23 432, nr. 455). Nederland heeft een actieve rol in de informele werkgroep Children and Armed Conflict (CAAC) van enkele EU-ambassades te Tel Aviv. De werkgroep heeft de afgelopen jaren regelmatig contact gehad met Israëlische autoriteiten over de behandeling van Palestijnse minderjarigen in detentie en woonde rechtszaken bij van minderjarigen bij de militaire rechtbank. Tijdens de laatste twee VN UPR’s van Israël (2014 en 2018) wijdde Nederland een van haar twee aanbevelingen aan dit onderwerp. Tot slot heeft Nederland verscheidene projecten gesteund van mensenrechtenorganisaties die zich inzetten voor het verbeteren van de situatie.

Vraag 4

Deelt u de mening dat minderjarigen niet berecht zouden moeten worden door een militaire rechtbank? Zo ja, hoe gaat u er dan op aandringen bij de Israëlische autoriteiten deze praktijk af te schaffen? Zo nee, waarom niet?

Het bezettingsrecht voorziet in de mogelijkheid dat berechting in bezet gebied plaatsvindt voor een militaire rechtbank. Wel moet daarbij worden voldaan aan alle waarborgen die worden vereist door het bezettingsrecht en de mensenrechten, zoals het recht op een eerlijk proces. Israël is als bezettende macht verplicht de rechten van Palestijnse minderjarigen te waarborgen, overeenkomstig de mensenrechtenverdragen waar Israël partij bij is, inclusief het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind.
De Nederlandse ambassade in Tel Aviv zet zich met ambassades van andere EU-lidstaten in voor de bescherming van de rechten van deze kwetsbare groep.
In het verleden toonde de Israëlische regering zich bewust van tekortkomingen in detentieomstandigheden voor kinderen en zegde toe hieraan te werken. Zo voerde Israël sinds 2008 een reeks juridische hervormingen door met het doel het Israëlisch militair jeugdrecht in lijn te brengen met het Israëlisch nationaal jeugdstrafrecht, wat in de meeste gevallen een betere bescherming betreft. Ook in de jaren erna heeft Israël hervormingen ingezet (zie onder meer Kamerbrief d.d. 20 januari 2015). Deze hervormingen lijken op de grond echter niet het gewenste effect te hebben, behalve een verbeterde toegang tot juridische bijstand en minder gebruik van eenzame opsluiting. Een slechte behandeling komt echter nog steeds veel voor.
Nederland zal haar zorgen blijven uitspreken naar de Israëlische regering. Ook gaat Nederland door met het ondersteunen van organisaties die zich inzetten voor verbetering. Zo financiert Nederland momenteel het project «Change in Israel’s Detention and Interrogation Conditions for Children in Police Stations» van de Israëlische mensenrechtenorganisatie Public Committee Against Torture in Israel (PCATI).

Vraag 5

Deelt u de mening dat detentie en mishandeling van minderjarigen onder het militair recht een grove schending vormen van het internationaal recht en zouden moeten worden beëindigd? Zo ja, hoe gaat u hier bij de Israëlische autoriteiten op aandringen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Wat kan Nederland beteken voor slachtoffers van deze misstanden?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 7

Biedt Nederland steun aan organisaties op het gebied van psychosociale hulp in de Palestijnse Gebieden? Zo ja, om welke projecten gaat het? Zo nee, bent u bereid om – in lijn met het beleid om de inzet op mentale gezondheid en psychosociale steun te verbreden naar integratie hiervan binnen vredesopbouw en de bredere vrede- en veiligheidsagenda2 – psychosociale hulp onderdeel uit te laten maken van de inzet op veiligheid en rechtsorde binnen de Palestijnse Gebieden?

Ja. Via meerdere programma’s biedt Nederland steun aan organisaties die psychosociale hulp verlenen in de Palestijnse Gebieden. Zo biedt UNRWA psychosociale hulp aan Palestijnse vluchtelingen, als onderdeel van hun «Social Relief Services» programma. Ook via het UNDP Sawasya programma, dat mede door UNDP, UN WOMEN en UNICEF wordt uitgevoerd, steunt Nederland organisaties die psychosociale hulp bieden. Daarin is speciaal aandacht voor kinderen en vrouwen die in aanraking zijn gekomen met de wet, zowel op de Westelijke Jordaanoever als in Gaza en Oost-Jeruzalem. Ook steunt Nederland een Palestijnse vrouwenrechtenorganisatie die via een hulplijn psychosociale hulp biedt aan vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld.

Vraag 1

Heeft u voor uw inzet op het terrein van mensenrechtenschendingen in Marokko sinds de dood van Moshin Fikri, de protesten die daarop volgden en de reactie op die protesten van de Marokkaanse overheid, steun ontvangen van uw Europese collega’s? En zo ja, hebben zij zich eveneens uitgesproken over de mensenrechtenschendingen?

De Nederlandse ambassade heeft nauw overleg met Europese collega’s over een veelheid aan onderwerpen die actueel zijn in Marokko, waaronder ook de Hirak-beweging.

Vraag 2

Is er contact met uw Europese collega’s over de situatie van (en eventuele ontwikkelingen) met betrekking tot de Hirak-activisten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Heeft u op dit moment zicht op hoeveel Hirak gedetineerden – dus na het koninklijk pardon in juli van dit jaar voor 22 van de 55 opgepakte activisten – nog vastzitten in de Ras Alma-gevangenis in Fez, de Silwan-gevangenis in Nador en de burgerlijke gevangenis in Guercif?

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken houdt niet bij hoeveel gedetineerden in Marokko een straf uitzitten naar aanleiding van hun deelname aan de Hirakbeweging, daar het geen personen met de Nederlandse nationaliteit betreft.

Vraag 4

Kunt u ook ingaan op de gezondheidstoestand van de Hirak-gedetineerden in de Ras Alma-gevangenis in Fez, de Silwan-gevangenis in Nador en de burgerlijke gevangenis in Guercif?

Anders dan berichten in de media beschik ik niet over eigenstandige dan wel onafhankelijke, betrouwbare informatie over de fysieke toestand van de gedetineerde deelnemers aan de Hirak beweging, noch hun behandeling in de genoemde gevangenissen.

Vraag 5

Hoe vaak is er namens de Nederlandse (of andere Europese) ambassade iemand langs geweest bij deze gevangenissen om zich op de hoogte te stellen van de situatie ter plaatse?

Het is in eerste instantie aan de Marokkaanse autoriteiten zelf om toe te zien op de situatie in hun gevangenissen. Zoals bekend heeft Nederland de rechtszittingen in het kader van de beroepsprocedure bijgewoond zoals eerder gemeld aan de Kamer (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 1836).

Vraag 6

Is er contact geweest met de Nationale Raad voor Mensenrechten (CNDH) in Marokko? En zo ja, hoe is dat contact?

De Marokkaanse Nationale Raad voor de Mensenrechten (CNDH) maakt onderdeel uit van het netwerk van de Nederlandse ambassade. Het contact met de CNDH is goed.

Vraag 7

Welke invloed heeft de huidige Corona-crisis op de mensenrechtensituatie in Marokko?

De sanitaire noodtoestand in Marokko is van kracht sinds 20 maart 2020 en recentelijk verlengd tot 10 december 2020. De noodtoestand heeft consequenties gehad voor de vrijheid van beweging en van bijeenkomst. Deze maatregelen werden genomen in een poging de verspreiding van het COVID-19 virus in te dammen.

Vraag 1

Hoe kan uw mededeling aan de ambassadeur van Eritrea dat de geldafperser niet langer voor de ambassade mag werken worden afgedwongen?1

Op grond van artikel 9 van het Verdrag van Wenen inzake diplomatiek verkeer staat het de gaststaat vrij om leden van een diplomatieke missie tot niet acceptabel te verklaren. Daaraan dient de zendstaat gehoor te geven. De Eritrese ambassade is verzocht om het contract met de medewerker per 27 oktober te beëindigen en dit schriftelijk te bevestigen. Dit is gebeurd.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat deze persoon zich voor consul uitgaf?

Uitgezonden personeelsleden van een ambassade, zoals een consul, dienen te worden geregistreerd bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat was bij deze persoon niet het geval, omdat deze persoon was aangetrokken als lokale medewerker van het ambassadekantoor. Wel gaf hij op zijn social media kanalen aan dat hij consul was.

Vraag 3

Welke maatregelen waren door u tegen de afperser genomen toen hij eerder zijn kwalijke praktijken uitvoerde?

De beeldvorming die op grond van de recente Argos uitzending is ontstaan, namelijk dat hij een rol gespeeld heeft bij de geldinzamelingen voor coronahulp aan Eritrea waarbij mensen dit als intimiderend hebben ervaren, is onwenselijk en daarom is besloten om het niet acceptabel te verklaren. Deze gerichte actie dient als waarschuwing aan het adres van de Eritrese autoriteiten. Deze maatregel volgt op de eerdere maatregel in 2018, waarbij de diplomaat die eindverantwoordelijkheid droeg voor het handelen van het ambassadekantoor werd uitgewezen.

Vraag 4

Waarom wordt de afperser niet uit Nederland verwijderd?

De persoon heeft de Nederlandse nationaliteit en daarmee het recht op verblijf in Nederland.

Vraag 5

Is het geld door de afperser of door de ambassade van Eritrea vergoed aan de gedupeerden? Zo nee, wilt u de ambassadeur uitwijzen indien dat niet onverwijld gebeurt?

Om vast te stellen of er bij de geldinzamelingen inderdaad sprake is geweest van dwang en intimidatie en om vast te kunnen stellen om wat voor bedragen het gaat, zijn slachtoffers opgeroepen om aangifte te doen. De politie en het OM kunnen als er sprake is van strafbare feiten een onderzoek starten.

Vraag 6

Wilt u deze vragen uiterlijk 9 november aanstaande beantwoorden?

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Nederlands geld voor voormalig gezicht van terroristische organisatie»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat een voormalig sleutelfiguur van de Syrische terreurbeweging Ahrar al-Sham jarenlang Nederlands geld heeft ontvangen vanuit het European Institute of Peace (EIP)?

Het European Institute of Peace (EIP) ontvangt al enkele jaren steun voor een project in Syrië, de Syrian Association for Citizen’s Dignity (SACD). SADC bestaat uit ontheemde gemeenschappen van diverse achtergronden uit steden die zwaar getroffen zijn in het conflict (Aleppo, Homs, Hama, Deir Ezour, Damascus en Rif Damascus). Via SACD streeft EIP naar een constructieve dialoog waar ontheemden en vluchtelingen zelf voor hun rechten opkomen. De directeur van de SACD was tot voor kort Dhr. Labib Al-Nahhas. Na intensief contact met het Ministerie heeft EIP aangegeven dat Dhr. Al-Nahhas zich teruggetrokken heeft uit het project.
Verdere beantwoording van deze vraag is terug te vinden in Kamerbrief van 13 november jl. (Kamerstuk 35 554, nr. 27).

Vraag 3

Bent u bekend met het Amnesty International rapport «Torture was my punishment», waarin wordt gesteld dat Ahrar-al-Sham in de periode 2012–2015 betrokken was bij gijzelingen, ontvoeringen, martelingen en kerkenvernietigingen in Syrië?2

Ja.

Vraag 4

Bent u ermee bekend dat Ahrar al-Sham op 12 mei 2016 samen met bondgenoot Al-Qaida een bloedbad heeft aangericht onder Alawitische burgers in het dorp al-Zara?

Het kabinet is bekend met berichten die melden dat Ahrar al-Sham betrokken zou zijn geweest bij een aanval op het dorp al-Zara en dat daarbij meerdere burgers zouden zijn omgekomen.

Vraag 5

Klopt het dat Ahrar al-Sham in april 2016 betrokken was bij raketaanvallen op burgerdoelen in Aleppo met een onbekend aantal doden tot gevolg?

Zoals aan uw Kamer gemeld (Kamerstuk 32 623, nr. 241) zijn er meerdere openbare bronnen die Ahrar al-Sham noemen als (mede)verantwoordelijk voor beschietingen van burgerdoelen in de stad Aleppo in de eerste helft van 2016.

Vraag 6

Klopt het dat dhr. Labib al-Nahhas tot eind 2016 een hooggeplaatste figuur was binnen Ahrar al-Sham? En zo ja, deelt u de mening dat hij daarmee medeverantwoordelijk moet worden gehouden voor de oorlogsmisdaden en de misdaden tegen de burgerbevolking gepleegd door Ahrar al-Sham in de periode dat hij deel uitmaakte van deze groepering?

Labib Al-Nahhas was een hooggeplaatste figuur binnen Ahrar al-Sham. EIP wijst er op dat Al-Nahhas geen verantwoordelijkheid droeg voor militaire zaken bij Ahrar Al-Sham, en dat hij een progressieve invloed had binnen de organisatie, die aanstuurde op erkenning door het Westen, en wilde afzien van samenwerking met extremistische groepen waaronder Jabhat al-Nusra.
Het is aan de rechter om zich uit te spreken over medeverantwoordelijkheid. Tot nu toe is Al-Nahhas daarvan niet verdacht of beschuldigd en zijn daarvoor ook geen aanwijzingen gevonden.
EIP heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken pas onlangs (21 september 2020) geïnformeerd over de achtergrond van Al-Nahhas. EIP had eventuele risico’s van de keuze om Al-Nahhas in te huren moeten onderkennen en het Ministerie van meet af aan moeten informeren over deze keuze en de uitkomsten en conclusies van zijn due dilligence. Hierin was EIP onvoldoende transparant. Was dat het wel geweest, dan was hiermee een eigen afweging van het Ministerie mogelijk geweest. Het is niet aannemelijk dat het Ministerie zou hebben besloten dat Nederlandse financiering naar een project zou kunnen gaan met betrokkenheid van deze persoon. EIP is hierop aangesproken. Naar aanleiding hiervan heeft EIP aangegeven dat Al-Nahhas zich met onmiddellijke ingang terugtrekt uit het project.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het op z’n minst opmerkelijk is dat aan de ene kant Nederlandse Syriëgangers die voor Ahrar-al-Sham gevochten hebben door de rechter worden veroordeeld voor lidmaatschap van Ahrar-al-Sham als terroristische organisatie en dat aan de andere kant een partnerorganisatie van het ministerie Buitenlandse Zaken Nederlands belastinggeld spendeert aan een voormalig kopstuk van Ahrar al-Sham?

Het project dat door Nederland gefinancierd wordt, heeft ondanks de – niet met Nederland afgestemde – risico’s gerelateerd aan de betrokkenheid van Al-Nahhas, niettemin resultaten opgeleverd. Het SACD heeft in korte tijd duizenden Syrische vluchtelingen en ontheemden van verschillende achtergronden geholpen zich (digitaal) te organiseren en zo hun belangen en standpunten, bijvoorbeeld ten aanzien van de veiligheid van terugkeer, voor het voetlicht te brengen in politieke processen (bijvoorbeeld bij de VN-gezant en de EU en tijdens de conferenties in Brussel over het Syrische conflict). Daarbij is dit project in lijn met de Nederlandse inzet m.b.t. een politieke oplossing voor het conflict in Syrië.
Voor uitgebreide beantwoording wordt verwezen naar de Kamerbrief van 13 november jl. (Kamerstuk 32 623, nr. 313).

Vraag 8

Op basis van welke afwegingen heeft het EIP besloten om, ondanks alle rapportages van grootschalige mensenrechtenschendingen door Ahrar- al-Sham, toch in zee te gaan met dhr. Labib al-Nahhas en zijn er bij dit instituut nog meer mensen werkzaam met een terreurachtergrond die worden gefinancierd met Nederlands belastinggeld?

Voor beantwoording wordt verwezen naar de Kamerbrief van 13 november jl. (Kamerstuk 32 623, nr. 313), waarin wordt ingegaan op de screening van Dhr. Labib al-Nahhas.
EIP heeft net als andere organisaties een plicht om te screenen of mensen een link hebben met terreurorganisaties die op een sanctielijst staan. Ahrar al-Sham staat niet op een sanctielijst maar is door de Nederlandse rechter aangemerkt als terroristische organisatie in maart 2019.
EIP heeft aangegeven dat er geen andere mensen werken die lid van Ahrar al-Sham zijn geweest.

Vraag 9

Hoeveel salaris, vergoedingen en subsidies heeft dhr. Labib al-Nahhas de afgelopen jaren ontvangen van het EIP en kan worden gegarandeerd dat dit geld niet voor terroristische doeleinden is ingezet?

Informatie over het salaris van Dhr. Labib al-Nahhas is personeelsvertrouwlijk en kan niet worden gedeeld.
EIP concludeerde na een achtergrondonderzoek naar dhr. Al-Nahhas, dat zijn banden met Ahrar al Sham waren verbroken op het moment dat hij in dienst trad van het instituut in 2017. Er is geen geld voor terroristische doeleinden ingezet, omdat al-Nahhas geen banden meer had met Ahrar al-Sham ten tijde van indiensttreding bij EIP. Dit heef EIP bij onafhankelijke bronnen geverifieerd en aan het Ministerie van Buitenlandse zaken gerapporteerd.

Vraag 10

Heeft het EIP u, voorafgaand aan de aanstelling van dhr. Labib al-Nahhas, op de hoogte gesteld van de beoogde samenwerking? Zo ja, heeft u hier u goedkeuring voor gegeven? En zo nee, op welk moment kwam u erachter dat dhr. Labib al-Nahhas in dienst was bij het EIP?

Nee, het Ministerie was niet op de hoogte.
EIP heeft op 21 september 2020 voor het eerst Buitenlandse Zaken ingelicht over de achtergrond van Labib Al-Nahhas. Die informatie was het ministerie toen nog niet bekend. Het is niet aannemelijk dat het ministerie zou hebben besloten dat Nederlandse financiering naar een project zou kunnen gaan met betrokkenheid van deze persoon. EIP is hierop aangesproken. Naar aanleiding hiervan heeft EIP aangegeven dat Al-Nahhas zich met onmiddellijke ingang heeft teruggetrokken uit het project.
Voor uitgebreide beantwoording wordt verwezen naar de Kamerbrief van 13 november jl. (Kamerstuk 32 623, nr. 313).

Vraag 11

Is de Nederlandse financiering aan het EIP inmiddels in de wacht gezet totdat duidelijk is wie er precies geld ontvangen van dit instituut? En zo nee, waarom niet en kan dit alsnog gebeuren?

Deze vraag was ook gesteld door de motie van lid Karabulut van 11 november om de betaling aan «een voormalig kopstuk van een Syrische terreurorganisatie» stop te zetten. Dhr. Labib Al-Nahhas heeft zich zoals is gemeld in de Kamerbrief van 13 november jl. (Kamerstuk 32 623, nr. 313) per direct teruggetrokken uit het project.
De financiering van het project dat door EIP wordt uitgevoerd, de Syrian Association for Citizens» Dignity (SACD), is niet stop gezet. Al-Nahhas heeft zich immers teruggetrokken en het belang van SACD voor het bewerkstelligen van een duurzame, politieke oplossing blijft overeind. Duizenden Syrische vluchtelingen en ontheemden van verschillende achtergronden, zijn geholpen zich (digitaal) te organiseren en zo hun belangen en standpunten, bijvoorbeeld ten aanzien van hun veiligheid en terugkeer, voor het voetlicht te brengen in politieke processen (bijvoorbeeld bij de VN-gezant, de EU en internationale conferenties in Brussel over het Syrische conflict). Dit project is in lijn met de Nederlandse inzet op een politieke en inclusieve oplossing voor het conflict in Syrië.

Vraag 12

Bent u bereid een uitgebreid toetsingsmechanisme in het leven te roepen om te voorkomen dat partnerorganisaties van het Ministerie van Buitenlandse Zaken personen met een terreurverleden in dienst nemen?

Andere partners die aan gerechtigheid en vreedzame conflictbeslechting in Syrië werken zijn aangeschreven om hen te herinneren aan het belang van zorgvuldige due dilligence, tijdige alertering en proactieve monitoring gedurende de uitvoering van door Nederland gefinancierde activiteiten. Daarnaast worden opties onderzocht voor verdere aanscherping van de toetsing en monitoring van risico’s verbonden aan activiteiten gericht op conflictbemiddeling, vredesopbouw, mensenrechten en gerechtigheid in conflictgebieden. Over de conclusies van dat onderzoek zal uw Kamer begin volgend jaar worden geïnformeerd.

Vraag 13

Deelt u het oordeel van de rechtbank Rotterdam van 29 maart 2019 dat Ahrar al-Sham een terroristische organisatie is? Zo nee, waarom niet, aangezien u zelf refereert3 aan openbare bronnen die onderschrijven dat onderdelen van Ahrar al-Sham in Syrië terroristische aanslagen hebben gepleegd?4

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Openbaar Ministerie en de rechter kijken vanuit verschillende kaders naar de vraag of een groep «terroristisch» is. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken baseert zich in de eerste plaats op internationale terrorismelijsten van de VN en EU. Daarop zijn de terroristische groepen geplaatst waar internationaal consensus over bestaat. Ook baseert het Ministerie van Buitenlandse Zaken zich op informatie van de inlichtingendiensten. In de Kamerbrief van 25 september 2020 (Kamerstuk 29 754, nr. 558) staat dat de inlichtingendiensten Ahrar al-Sham zien als een van oorsprong salafistische strijdgroep, gericht op het Syrisch conflict. Zeer waarschijnlijk heeft deze groep volgens de diensten nooit een gewelddadige internationale agenda gehad en het is onwaarschijnlijk dat hier op middellange tot lange termijn verandering in komt. Daarom zien de diensten de strijdgroep op dit moment niet als een direct gevaar voor de nationale veiligheid. Dat neemt niet weg dat openbare bronnen inderdaad onderschrijven dat Ahrar al-Sham in Syrië terroristische aanslagen heeft gepleegd.

Vraag 14

Waarom beschouwt de regering Ahrar al-Sham nog steeds niet als terroristische organisatie, ondanks het oordeel van de rechter én de Kamerbreed aangenomen motie Van Helvert en Voordewind5?

Zoals uiteengezet in de Kamerbrief van 25 september 2020 (Kamerstuk 29 754, nr. 558) heeft Nederland, om uitvoering te geven aan de motie Van Helvert en Voordewind (Kamerstuk 35 300, nr. 23, aangenomen op 19 november 2019), gepleit om Ahrar al-Sham op te nemen op de Europese sanctielijst terrorisme naar aanleiding van de uitspraak van de rechtbank Rotterdam van 29 maart 2019 waarin geoordeeld is dat Ahrar al-Sham een terroristische organisatie is. Dit voorstel kon op onvoldoende steun rekenen van de andere EU-lidstaten. Plaatsing op de nationale sanctielijst is niet mogelijk, omdat er geen aanwijzingen zijn dat de organisatie in of vanuit Nederland (een poging tot) terroristische activiteiten ontplooit of betrokken is bij het faciliteren daarvan.

Vraag 15

Waarom hanteert u als argument om Ahrar al-Sham niet op de Nationale sanctielijst te plaatsen dat er «geen aanwijzingen zijn dat deze organisatie in of vanuit Nederland (een poging tot) terroristische activiteiten ontplooit of betrokken is bij het faciliteren daarvan»? Kunt u toelichten waarom de politieke tak van Hezbollah dan wél door Nederland, los van de EU, als terroristische organisatie wordt beschouwd? Zijn er dan wel aanwijzingen dat de politieke tak van Hezbollah in of vanuit Nederland (een poging tot) terroristische activiteiten ontplooit of betrokken is bij het faciliteren daarvan en/of door de Nederlandse inlichtingendiensten als een direct gevaar voor de nationale veiligheid wordt gezien?

Zoals uiteengezet in de Kamerbrief van 25 september 2020 (Kamerstuk 29 754, nr. 558) is de toepassing van de nationale sanctielijst territoriaal beperkt. Vanwege deze beperking wordt er slechts over gegaan tot een «nationale» bevriezingsmaatregel indien er sprake is van aanknopingspunten met de Nederlandse rechtsorde, meer in het bijzonder indien aanwijzingen bestaan dat een organisatie of persoon in of vanuit Nederland (een poging tot) terroristische activiteiten ontplooit of betrokken is bij het faciliteren daarvan. Voor Ahrar al Sham ontbreken dergelijke aanknopingspunten.
Nederland is van mening dat Hezbollah een terroristische organisatie is en maakt daarbij geen onderscheid tussen de politieke en militaire tak. Nederland pleit dan ook al jaren in EU-verband om Hezbollah in zijn geheel op de Europese sanctielijst terrorisme te krijgen en niet slechts de militaire tak. Omdat in geval van Hezbollah aanknopingspunten met de Nederlandse rechtsorde ontbreken, staat Hezbollah evenmin op de nationale sanctielijst terrorisme.

Vraag 16

Als Ahrar al-Sham door de regering niet als terroristische organisatie wordt beschouwd, welke mogelijkheden zijn er dan voor de regering om Syriëgangers te belemmeren om te gaan vechten voor Ahrar al-Sham, bijvoorbeeld door tegoeden te bevriezen en paspoorten in te trekken?

Indien er voldoende aanwijzingen zijn dat een individu in of vanuit Nederland terroristische activiteiten ontplooit of betrokken is bij het faciliteren daarvan kan het kabinet een bevriezingsmaatregel opleggen. Voldoende aanwijzingen zijn onder meer de instelling van een onderzoek of vervolging door het Openbaar Ministerie, veroordeling door een rechter, of een ambtsbericht van de AIVD dat geloofwaardige indicaties bevat van betrokkenheid bij een terroristische activiteit of de deelname aan of het vergemakkelijken van een dergelijke activiteit.
Op grond van artikel 23 van de Paspoortwet is het mogelijk een paspoort te weigeren of een paspoort vervallen te verklaren als er een gegrond vermoeden bestaat dat de betrokken persoon is uitgereisd en handelingen zal verrichten, die een bedreiging vormen voor de veiligheid en andere gewichtige belangen van de Staat.
Als er aanwijzingen zijn dat een Nederlander zich heeft aangesloten bij Ahrar al Sham in Syrië kan het openbaar ministerie, na weging van alle relevante feiten en omstandigheden, besluiten tot stafrechtelijke vervolging. In dat geval zal tegen de verdachte ter fine van aanhouden en uitlevering een internationaal arrestatiebevel worden uitgevaardigd.

Vraag 1

Kent u het bericht «Door «een trucje» hebben maar drie van de honderden kinderen van standrechtelijk geëxecuteerden nu recht op een vergoeding»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat, vanwege de voorwaarden waaraan moet worden voldaan, enkel drie mensen in aanmerking komen voor de regeling voor kinderen van standrechtelijk geëxecuteerden in Indonesië? Zo nee, wat zijn dan de feiten?

Nee, hoeveel kinderen in aanmerking komen voor een vergoeding is op voorhand niet te zeggen. Iedereen die meent recht te hebben op de schadevergoeding die in de regeling wordt aangeboden kan een aanvraag indienen. Het openstellen van de regeling is bedoeld als een laagdrempelige methode voor kinderen die aanspraak hebben op een schadevergoeding. Niet iedereen die een claim indient voldoet aan de eisen in de regeling en niet iedereen komt daarmee in aanmerking voor een vergoeding. De rechtbank en het gerechtshof hebben met inachtneming van eerder door de Hoge Raad vastgestelde uitgangspunten geoordeeld dat kinderen en weduwen de Staat binnen een «redelijke termijn» aansprakelijk moeten stellen nadat zij wisten dat ze de Staat aansprakelijk konden stellen. De regeling sluit aan bij deze geldende rechtspraak. De individuele omstandigheden van de aanvragers zullen worden beoordeeld en getoetst aan de eisen die de regeling stelt2.

Vraag 3

Klopt het dat de afgelopen jaren meer dan 500 kinderen van standrechtelijk geëxecuteerden in beeld zijn gekomen? Of bent u bekend met (veel) meer gevallen?

Ja, met de advocaat van meer dan 500 kinderen is begin 2017 de afspraak gemaakt dat de redelijke termijn voor deze kinderen, die zich op dat moment bij de Staat hebben gemeld, werd bevroren. Dat betekent dat ook deze kinderen een verzoek op grond van de regeling kunnen indienen. Vervolgens zullen de individuele omstandigheden van elke aanvraag worden beoordeeld en getoetst aan de eisen die de regeling stelt.
Het is niet bekend hoeveel meer gevallen er zijn. Van de meer dan 500 eerder gemelde kinderen, hebben er de afgelopen jaren 83 daadwerkelijk een claim ingediend. In 52 van deze gevallen is de claim ingetrokken. In 23 gevallen heeft de rechtbank geconcludeerd dat deze zijn verjaard, omdat zij te lang hebben gewacht met het indienen van een claim. Aan vier kinderen heeft de rechtbank een schadevergoeding toegekend. In twee zaken zijn de claims door de rechtbank niet bewezen geacht en in twee zaken loopt nog een procedure en zijn getuigenverhoren gelast.

Vraag 4

Bent u bereid ruimere voorwaarden op te stellen zodat ieder kind van door Nederland geëxecuteerden in Indonesië onder de regeling voor een schadevergoeding kan vallen? Zo nee, waarom niet?

Nee, zie antwoord op vraag 2.

Vraag 5

Klopt het dat voor andere groepen slachtoffers, zoals weduwen, strengere voorwaarden zijn opgesteld om onder de bestaande regeling te vallen? Zo ja, waar bestaan die uit?

Nee, de voorwaarden voor kinderen en weduwen zijn gelijk. De regelingen zijn bedoeld voor kinderen en weduwen die aanspraak hebben op een schadevergoeding en sluiten aan bij de geldende rechtspraak. In de tekst van de beide regelingen is de rechtspraak over de redelijke termijn nu expliciet opgenomen3.

Vraag 6

Bent u bereid deze aanscherping van de voorwaarden terug te draaien, zodat ook elke weduwe van door Nederland geëxecuteerden in Indonesië onder de regeling voor een schadevergoeding kan vallen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord op vraag 5. Niet iedereen die een claim indient, komt in aanmerking voor een vergoeding. Onder de weduwenregeling zijn sinds 2013 in totaal 60 claims ingediend en aan 30 weduwen is een vergoeding toegekend. De regeling is nu voor de derde keer verlengd. Sinds de tweede verlenging in 2017 is één nieuwe claim ontvangen en deze is toegekend.

Vraag 1

Heeft u kennis genomen van het bericht «US signs anti-abortion declaration with group of largely authoritarian governments»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat elke vrouw ter wereld toegang moet hebben tot legale en veilige abortus? Zo ja, wat is in dat licht uw reactie op de verklaring die onder leiding van de Verenigde Staten door 30 landen is ondertekend en die de keuzevrijheid van vrouwen inperkt?

Ja. Nederland staat pal voor vrouwenrechten en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR), zoals ook uiteengezet in de beleidsnota Investeren in Perspectief uit 2018. Een van de uitgangspunten daarbij is het recht van mensen om zelf te bepalen of, met wie en wanneer zij kinderen krijgen. Toegang tot goede informatie en seksuele voorlichting alsook goede toegang tot voorbehoedsmiddelen zijn belangrijk om ongewenste zwangerschappen te voorkomen. In geval zich toch een ongewenste zwangerschap voordoet, is legale toegang tot veilige abortus belangrijk om onveilige abortus en de daaraan verbonden gezondheidsrisico’s (waaronder moedersterfte en blijvende gezondheidsproblemen) te voorkomen. De Internationale Conferentie over Bevolking en Ontwikkeling (International Conference on Population and Development (ICPD)), de SDG’s en de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization (WHO)) vormen daarbij stevige internationale referentiekaders.
De verklaring getiteld «Geneva Consensus Declaration», die op 22 oktober jl. werd getekend door 32 landen, herinterpreteert bestaande internationale mensenrechtenovereenkomsten en dreigt daarmee deze internationale afspraken over keuzevrijheid, gezondheid, SRGR en specifiek abortus te ondermijnen. Dit baart het kabinet zorgen. Het feit dat zo veel landen de verklaring steunen, kan bovendien duiden op een groeiende coalitie tegen deze, al lang bestaande, afspraken en is een slecht teken voor de keuzevrijheid, gezondheid en rechten voor vrouwen en meisjes.
Tegelijkertijd is er een veel grotere groep van 82 landen, die de internationale afspraken over SRGR wel ondersteunt. Zie ook antwoord op vraag 4.

Vraag 3

Heeft u contact opgenomen met uw Amerikaanse ambtsgenoot om hierover in gesprek te treden? Zo ja, welk resultaat heeft dit opgeleverd of verwacht u dat dit zal opleveren? Zo nee, waarom niet en gaat u op de kortst mogelijke termijn alsnog contact opnemen?

Nee. Nederland zal in bilaterale gesprekken met de Amerikaanse overheid en in internationale fora en onderhandelingen zorgen over de Amerikaanse internationale SRGR-inzet, waaronder deze verklaring, aan de orde blijven stellen.

Vraag 4

Bent u bereid een reactie te formuleren (mogelijk in Europees verband) om kenbaar te maken dat de Nederlandse regering deze inperking van de keuzevrijheid van vrouwen ten zeerste afkeurt en om de noodzaak tot toegang tot legale en veilige abortus nogmaals te onderstrepen?

Nederland blijft zich, samen met gelijkgezinde landen binnen en buiten de Europese Unie, uitspreken over het belang van keuzevrijheid, seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, inclusief veilige abortuszorg.
Zo wist Nederland samen met gelijkgezinde landen een recordaantal van 82 landen te mobiliseren voor een gezamenlijke verklaring over het belang van gendergelijkheid, vrouwenrechten en SRGR tijdens de AVVN Beijing+25 viering.
Op initiatief van Minister Kaag en de Canadese Minister van Internationale Ontwikkeling Karina Gould worden regionale dialogen georganiseerd om met gematigde landen in gesprek te gaan over het belang van SRGR en gendergelijkheid. In dat kader organiseert Nederland samen met Zuid-Afrika een regionale ministeriele dialoog met Afrikaanse landen in januari 2021.
Tenslotte zet zich Nederland ook binnen de Europese Unie in voor gendergelijkheid, vrouwenrechten en SRGR, zoals tijdens de informele RBZ/OS van 29 september waar Minister Kaag zich hard maakte voor het vasthouden aan agreed language over SRGR in de Post-Cotonou onderhandelingen. Zij onderstreepte dit ook in een gesprek met Eurocommissaris Urpilainen.

Vraag 5

Bent u bereid om tijdens de eerstvolgende cyclus van de Universal Periodic Review (UPR) van de VN-Mensenrechtenraad de Verenigde Staten kritisch te bevragen over deze verklaring die de keuzevrijheid van vrouwen inperkt? Zo ja, kunt u uw antwoord toelichten? Zo nee, waarom niet?

Tijdens de Universal Periodic Review (UPR) van de Verenigde Staten op 9 november 2020 heeft Nederland de Verenigde Staten aanbevolen om de Helms Amendment van de US Foreign Assistance Act (uit 1973) en het beleid Protecting Life in Global Health Assistance, dat een uitbreiding inhoudt van de Mexico City Policy (ook wel aangeduid als de Global Gag Rule) op te schorten. Deze wetgeving en dit beleid leggen onwenselijke beperkingen op aan organisaties die zich inzetten voor betere gezondheid en keuzevrijheid, inclusief veilige abortus, in ontwikkelingslanden.

Vraag 6

Bent u tevens bereid om tijdens de UPR aanbevelingen aan de Verenigde Staten te doen voor het opschorten van de door President Trump ingestelde «Global Gag Rule», om zodoende wereldwijd organisaties in de positie te stellen om op te komen voor vrouwenrechten in het algemeen en het recht op toegang tot legale en veilige abortus?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 1

Klopt het dat de Griekse Minister van Buitenlandse Zaken Dendias een brief heeft gestuurd aan de Hoge Vertegenwoordiger van de EU, Josep Borrell, waarin hij een beroep doet op artikel 42.7 van het EU Verdrag? Bent u bekend met de inhoud van deze brief?1

Het kabinet heeft kennisgenomen van de brief van 19 oktober jl. van de Griekse Minister van Buitenlandse Zaken aan de Hoge Vertegenwoordiger van de EU.

Vraag 2

Klopt het dat Griekenland en Turkije afspraken hadden gemaakt om de afbakening van de maritieme grenzen te gaan bespreken? Klopt het ook dat er nu toch weer een Turks onderzoeksschip actief is binnen zowel de betwiste economische zone als binnen de 12 mijlszone tot wel 8 mijl van de Griekse kust? Wordt het Turkse schip begeleid door Turkse marineschepen zoals gesteld in berichtgeving? Zo ja, hoe beoordeelt u dit?

Na intensieve internationale bemiddelingspogingen werd in september het proces naar een dialoog tussen Griekenland en Turkije gestart. Halverwege oktober werd dit proces stilgelegd. Beide landen hebben nog geen afspraak gemaakt om het proces te herstarten. Turkije wil zonder vooraf gestelde voorwaarden deelnemen, Griekenland wil echter dat Turkije eerst het onderzoeksschip Oruc Reis terugtrekt.
De Oruc Reis is medio oktober opnieuw uitgevaren naar betwist gebied ten zuiden van het Griekse eiland Kastellorizo en heeft zich vervolgens verplaatst naar betwist gebied ten zuiden van Rhodos. Turkije heeft op 11 november aangekondigd dat de Oruc Reis tot 23 november weer in betwist gebied ten zuiden van het Griekse eiland Kastellorizo zal varen, met de mogelijkheid tot verlenging. De Oruc Reis wordt in de regel begeleid door Turkse marineschepen.
De Hoge Vertegenwoordiger van de EU, Josep Borrell, en Duitsland, in de hoedanigheid van voorzitter van de Raad van de EU, pogen beide partijen weer rond de tafel te krijgen.

Vraag 3

Op welke manier gaat Nederland reageren op dit Griekse beroep op de solidariteit van de andere EU-lidstaten?

De Europese Raad van 15 en 16 oktober jl. herbevestigde zijn eerdere conclusies en betreurde herhaalde unilaterale en provocerende acties van Turkije in de Oostelijke Middellandse Zee. Ook werd volledige solidariteit met Griekenland en Cyprus uitgesproken. In de Europese Raadsconclusies van 1 en 2 oktober wordt ingezet op een tweesporenbenadering ten aanzien van Turkije. Als Turkije zich constructief opstelt kan er een voorstel worden uitgewerkt om de EU-Turkije relatie van een positieve agenda te voorzien. Mocht Turkije zijn unilaterale acties doorzetten, dan zal de EU de instrumenten gebruiken die het tot zijn beschikking heeft, waaronder de mogelijkheid tot het instellen van sancties.
De Europese Raad zal in december op basis van de genoemde Raadsconclusies opnieuw over de situatie in de Oostelijke Middellandse Zee en de rol van Turkije spreken. Nederland blijft de ontwikkelingen met betrekking tot de Oostelijke Middellandse Zee nauwlettend volgen. Mocht Griekenland een beroep doen op 42.7 VEU dan zal Nederland het verzoek bezien en zal daarover in EU-verband overleg plaatsvinden.

Vraag 1

Heeft u kennis genomen van het feit dat de Europese Commissie een formele infractieprocedure is begonnen tegen Malta en Cyprus over de «golden passport schemes» van die drie landen?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven of het schema van Curaçao, waarbij investeerders na vijf jaar het Nederlandse paspoort kunnen aanvragen, voldoet aan de eisen van de Europese Commissie? Kunt u dat antwoord toelichten?2

De betreffende eisen van de Europese Commissie3 zijn niet van toepassing op Curaçao. Daarnaast is het staatsburgerschap een Koninkrijkaangelegenheid. Curaçao beslist daar niet zelf over en tijdelijk verblijf op Curaçao geeft daar niet automatisch recht op.

Vraag 3

Hoeveel mensen hebben de afgelopen jaren deelgenomen aan het programma in Curaçao?

Curaçao kan een eigen beleid voeren over het tijdelijk verblijf op het eigen grondgebied. Het is aan de Curaçaose regering om daarover verantwoording af te leggen.

Vraag 4

Kunt u een overzicht geven van de golden passport en golden visa schema in het Koninkrijk der Nederlanden?

Er bestaat in het Koninkrijk geen regeling waarbij het staatsburgerschap verkregen kan worden bij het doen van een investering. Aan naturalisatie zijn strenge eisen verbonden. Er moet bijvoorbeeld sprake zijn van vijf jaar onafgebroken toelating (verblijfsrecht) en hoofdverblijf. Tevens dient sprake te zijn van toelating voor een permanent verblijfsdoel.
Wel bestaan er in het gehele Koninkrijk regelingen waarbij investeerders onder voorwaarden in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 3 voert Curaçao, net als Sint Maarten, Aruba en Nederland, een eigen vreemdelingen- en migratiebeleid. Ten aanzien van de verblijfsregelingen in Europees en Caribisch Nederland kan ik het volgende melden:
Europees Nederland
Over de verblijfsregeling voor investeerders heeft de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid uw Kamer eerder geïnformeerd.4
Caribisch Nederland
De regeling voor investeerders staat een maximaal verblijf van 120 dagen per jaar toe. Dat is per definitie onvoldoende om in aanmerking te komen voor het staatsburgerschap (dat vijf jaar onafgebroken hoofdverblijf vereist).
Pensionado’s en renteniers kunnen een verblijfsvergunning krijgen voor de duur van een jaar. Deze kan jaarlijks verlengd worden. Er bestaat dus de mogelijkheid na vijf jaar onafgebroken hoofdverblijf een naturalisatieverzoek in te dienen.

Vraag 5

Hoeveel mensen wonen in Nederland, met een paspoort dat zij via Malta, Cyprus of Bulgarije gekocht hebben? Heeft u speciale zorgen over deze groep mensen?

Burgers uit deze lidstaten mogen zich op grond van de richtlijn vrij verkeer overal binnen de Unie bewegen en vestigen. Van hen die zich in Nederland hebben gevestigd is niet bekend op welke wijze zij aan hun staatsburgerschap zijn gekomen.
Voor wat betreft de speciale zorgen over deze groep mensen verwijs ik naar de brief aan uw Kamer van de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid van 5 november 20195. Daarin is vermeld dat het zorgelijk is indien de Maltese regeling (en ook van andere lidstaten met vergelijkbare paspoortregelingen) risico’s oplevert voor de (nationale) veiligheid en de openbare orde in andere EU-lidstaten.

Vraag 6

Kunt u deze vragen een voor en binnen drie weken beantwoorden?

In verband met de afstemming tussen betrokken departementen en het land Curaçao vindt de beantwoording later plaats dan verzocht.

Vraag 1

Bent u bekend met de goedkeuring door de Israëlische regering voor de nieuwbouw van 5000 illegale woningen en appartementen op de bezette Palestijnse Westelijke Jordaanoever?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat de illegale bezettingen in strijd zijn met de universele mensenrechten en het internationaal humanitair recht?2 Zo nee, waarom niet?

Nederzettingen zijn strijdig met internationaal recht, en het nederzettingenbeleid leidt tot mensenrechtenschendingen waar de Palestijnen slachtoffer van zijn. De VN heeft in resoluties van onder meer de Veiligheidsraad, de Algemene Vergadering en de Mensenrechtenraad dit beleid veroordeeld en Israël opgeroepen een einde te maken aan het nederzettingenbeleid, het internationaal recht te respecteren en de rechten van Palestijnen te waarborgen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat er sprake is van illegale Israëlische kolonisering van het Palestijns gebied, die gepaard gaat met de onderdrukking van miljoenen onschuldige Palestijnen?3 Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat mede door de illegale bezettingen miljoenen Palestijnen in nood zijn, in armoede leven, de kindersterfte in Gaza toeneemt en de Palestijnse economie lijdt?4

De bezetting en het conflict hebben grote gevolgen voor het leven van de Palestijnen en de Palestijnse economie. Nederland en de Europese Unie spannen zich in om een oplossing te vinden voor het Israëlisch-Palestijns conflict, door verwezenlijking van de twee-statenoplossing waarbij Israël en de toekomstige Palestijnse staat in vrede naast elkaar bestaan. Daarnaast dragen Nederland en de EU bij aan diverse initiatieven om de economie in de Palestijnse Gebieden te versterken en werkgelegenheid te bevorderen.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de illegale handelingen door Israëlische kolonisten in strijd zijn met het VN-Handvest en talloze VN-resoluties?5 Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Deelt u de mening dat Israël niet langer straffeloos door kan gaan met het schenden van het internationaal recht? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke acties verbindt u hieraan?

Nederland en de EU hebben herhaaldelijk het Israëlische nederzettingenbeleid veroordeeld en dringen er ook actief bij Israël op aan om het nederzettingenbeleid te herzien. Nederland heeft samen met Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Italië, Zweden, Ierland, Finland en België op 13 oktober 2020 tijdens een demarche bij Israël aangedrongen op afzien van de bouw van nieuwe woningen in de bezette gebieden. In de reguliere contacten met Israël worden daarnaast op elk niveau misstanden aangekaart die in de Palestijnse gebieden plaatsvinden als gevolg van Israëlisch beleid, en het nederzettingenbeleid in het bijzonder.

Vraag 7

Hoe gaat Nederland de intensieve diplomatieke relaties met Israël gebruiken ter verbetering van de uitzichtloze, onrechtvaardige situatie van de Palestijnen?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Bent u bereid om de illegale nederzettingenpolitiek van de Israëlische regering in heldere termen te veroordelen en deze veroordeling over te brengen aan de Israëlische regering? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 9

Bent u bereid om op grond van de illegale nederzettingenpolitiek van Israël te bepleiten dat er in EU-verband sancties getroffen dienen te worden tegen de Israëlische regering? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet is geen voorstander van sancties tegen Israël. Conform staand kabinetsbeleid zet het kabinet zich in om de betrekkingen met Israël binnen de grenzen van 1967 te versterken. Israëlische nederzettingen zijn daarvan uitgesloten. Voorts ontmoedigt de Nederlandse overheid al jaren economische relaties met bedrijven in Israëlische nederzettingen in bezet Palestijns gebied.

Vraag 10

Deelt u de mening dat erkenning van Palestina op dit moment een krachtig signaal zou zijn tegen de illegale nederzettingenpolitiek van Israël? Zo nee, waarom niet?

Het standpunt van het kabinet over erkenning, zoals verwoord door Minister Zijlstra tijdens de behandeling van de begroting Buitenlandse Zaken 2018 (15 november 2017), is ongewijzigd. Erkenning is voor het kabinet pas aan de orde als er een vredesakkoord is tussen beide partijen.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «South Africa: Deadly attacks on white farmers, a risk of new racial tensions»?1

Ja.

Vraag 2

Herinnert u zich uw antwoorden op de vragen van het lid Van Helvert over uw bezoek aan Zuid-Afrika2 en de motie-Van Helvert/Van der Staaij over de landonteigening van blanke boeren in Zuid-Afrika?3

Ja.

Vraag 3

Kunt u aangeven op welke momenten u, conform de motie-Van Helvert/Van der Staaij, bilateraal en in internationale fora aandacht heeft gevraagd voor de precaire situatie van de Boeren in Zuid-Afrika? En waar hebben deze inspanningen in geresulteerd?

Bilateraal heb ik het thema landhervorming (inclusief de zorgen van de regering over eventuele landonteigening zonder compensatie) opgebracht in het gesprek met de Zuid-Afrikaanse Minister van Buitenlandse Zaken en marge van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York op 23 september 2019. Ook heb ik het thema tijdens mijn bezoek aan Zuid-Afrika op 3 en 4 februari 2020 besproken met de Minister van Buitenlandse Zaken.
De zorgen van de regering zijn ook overgebracht tijdens een handelsmissie naar Zuid-Afrika onder leiding van de directeur-generaal Buitenlandse Economische Betrekkingen in november 2019 en tijdens een ontmoeting van de plaatsvervangend directeur-generaal Politieke Zaken met de Zuid-Afrikaanse Vice-Minister van Justitie, in december 2019.
In multilateraal verband heeft Nederland het onderwerp aangekaart in EU verband en binnen de OESO.
De Zuid-Afrikaanse gesprekspartners hebben aangegeven de zorgen van Nederland serieus te nemen en gaven aan dat er diverse consultaties over dit onderwerp lopen. In deze consultaties zouden ook dergelijke zorgen, en verzoeken om duidelijkheid over de voorwaarden voor onteigening, worden meegenomen. De nadere precisering van de onteigeningscriteria zoals opgenomen in het nieuwe wetsvoorstel dat op 9 oktober jl. is ingediend in het Zuid-Afrikaanse parlement is wat Nederland betreft een stap in de goede richting.

Vraag 4

Klopt het dat het aantal «Plaasmoorde» (erfaanvallen) en het aantal extreme geweldsincidenten tegen blanke Boeren in Zuid-Afrika de afgelopen tijd flink zijn gestegen? En bent u bereid uw zorgen hierover met de Zuid-Afrikaanse autoriteiten te delen?

Zuid-Afrika heeft zeer hoge criminaliteitscijfers. Het overgrote deel van de criminaliteit vindt plaats in townships en informele nederzettingen in en rond de steden, maar een klein deel treft ook het platteland waarbij zowel witte als zwarte boeren, medewerkers en familieleden onder de slachtoffers te betreuren zijn. Volgens de meest recente criminaliteitsstatistieken4 van de Zuid-Afrikaanse politie over de periode april 2019-maart 2020 werden ruim 21.300 moorden gerapporteerd. Daarvan werden 49 moorden geclassificeerd als zogenaamde boerderijmoorden (0,2% van het totaal). Dit is een kleine toename in vergelijking met 2018/19 (47), maar een afname in vergelijking met 2017/18 (62). De politie publiceert niet het ras van de slachtoffers, maar geeft aan dat motieven voor het geweld met name crimineel (bijv. veediefstal) van aard zijn en niet ras gerelateerd. Desalniettemin baren deze aanhoudend hoge criminaliteitscijfers mij zorgen. De Zuid-Afrikaanse regering heeft de bestrijding van criminaliteit als prioriteit aangemerkt en ook is de zogenaamde National Rural Safety Strategy in 2019 herzien om gewelddadige criminaliteit op het platteland aan te pakken.
De onveiligheid in Zuid-Afrika is een zorg van Nederland, ook vanwege de ongeveer 30.000 Nederlandse paspoorthouders in Zuid-Afrika, en wordt regelmatig aangekaart in bilateraal en multilateraal verband.

Vraag 5

Acht u het opportuun om het toenemende racistische geweld tegen de Boeren in Zuid-Afrika te agenderen in de VN-Mensenrechtenraad?

Ik acht het niet opportuun om het geweld tegen de Boeren in Zuid-Afrika als apart agendapunt in de VN-Mensenrechtenraad te agenderen. Ik acht het effectiever om een bredere discussie over mensenrechten (inclusief de strijd tegen racisme en ongelijkheid) met Zuid-Afrika aan te gaan. Zo engageert Nederland in multilateraal verband in discussies over racisme waar Zuid-Afrika een leidende rol pakt. Ook bieden de reguliere bilaterale consultaties over mensenrechten een platform om de zorgen over het geweld in de Zuid-Afrikaanse gemeenschap te bespreken. Eind november spreekt de Nederlandse Mensenrechtenambassadeur met haar Zuid-Afrikaanse counterpart, waar dit op de agenda zal staan.

Vraag 6

Heeft u kennisgenomen van het nieuwe wetsvoorstel omtrent landonteigening van de Zuid-Afrikaanse regering en wat is uw appreciatie van dit wetsvoorstel?4

De Zuid-Afrikaanse Grondwet voorziet al in landonteigening zonder compensatie indien dit een publiek doel dient en in het publieke belang is. Echter, nadere juridische richtlijnen waren nodig om te verduidelijken onder welke omstandigheden dit mogelijk zou zijn en welke procedures gevolgd moeten worden in het geval van onteigening. Het nieuwe wetsvoorstel, de «Expropriation Bill», voorziet daarin. Het voorstel omschrijft zes scenario’s waarin het mogelijk kan zijn dat er geen compensatie wordt aangeboden in het geval van onteigening, namelijk 1) ongebruikt land in bezit voor financiële speculatie, 2) land in bezit van de staat of een staatsbedrijf dat niet gebruikt wordt voor essentiële doeleinden, 3) land dat gebukt gaat onder hoge schulden, 4) verlaten land, 5) land met een marktwaarde gelijk aan of lager dan de waarde van de overheidsinvestering of subsidie, en 6) bezit dat een gezondheids-, veiligheids- of fysiek risico vormt voor de bevolking. Onderdeel van de wet is een clausule die bepaalt dat de hoogte van de compensatie (die eventueel nul kan zijn) bepaald wordt door een rechter of arbiter. Ook noemt de wet een aantal principes die in acht moeten worden genomen bij het bepalen van de hoogte van de compensatie, namelijk de marktwaarde, de manier waarop het land gebruikt wordt, investeringen en subsidies door de staat voor het aankopen of het ontwikkelen van het land, de manier waarop het land in bezit is gekomen en de reden voor onteigening.
Ik acht deze nadere precisering van juridische richtlijnen inzake onteigening nuttig en verwacht dat het wetsvoorstel nog uitvoerig zal worden besproken in het Zuid-Afrikaanse parlement alvorens het wordt aangenomen.

Vraag 7

Klopt het dat in het nieuwe wetsvoorstel de mogelijkheid van landonteigening zonder compensatie is opgenomen? En zo ja, welke voorwaarden zijn er gesteld voor het onteigenen zonder compensatie?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Deelt u de vrees dat door de voorgenomen wetgeving voornamelijk blanke Boeren het slachtoffer zullen worden van landonteigening zonder compensatie?

De zorg van het kabinet betreft eventuele landonteigening zonder compensatie die indruist tegen de wettelijke richtlijnen. Dit geldt voor alle landeigenaren in Zuid-Afrika. Het nieuwe wetsvoorstel bevat richtlijnen die, in het geval van onteigening, een rol van een rechtbank of arbitrage voorzien. Van belang is hierbij te noteren dat Zuid-Afrika beschikt over een sterk en onafhankelijk rechtssysteem.

Vraag 9

Deelt u de mening dat landonteigening zonder compensatie indruist tegen internationale mensenrechtenverdragen en dat Nederland en de Europese Unie daarom stelling moeten nemen tegen dergelijke wetgeving?

Het recht op eigendom is als zodanig niet neergelegd in een van de VN mensenrechtenverdragen. Wel wordt het erkend in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Daarnaast wordt het recht op non-discriminatie erkend in zowel het Internationaal Verdrag inzake Burger en Politieke Rechten en het Internationaal Verdrag inzake Economisch, Sociaal en Culturele rechten. Zoals hierboven toegelicht, heeft Nederland de zorgen over eventuele landonteigening zonder compensatie kenbaar gemaakt, ook in EU-verband.

Vraag 10

Kan deze wetgeving ook van invloed zijn op Nederlandse bedrijven en investeringen in Zuid-Afrika?

Zoals uiteengezet in het antwoord op vragen 6 en 7, kan conform het wetsvoorstel in kwestie onder bepaalde omstandigheden worden onteigend, in een beperkt aantal gevallen zonder compensatie. Deze richtlijnen zijn van toepassing op landeigendom van zowel nationale eigenaren, als buitenlandse eigenaren. Ook Nederlandse investeringen zouden hierdoor geraakt kunnen worden.

Vraag 11

Welke mogelijkheden ziet u om de Zuid-Afrikaanse regering te bewegen af te zien van wetgeving die willekeurige ontneming van eigendom zonder compensatie mogelijk maakt?

Landhervorming is een nationale aangelegenheid, zo ook wetgeving die deze hervormingen vormgeven, waaronder de bepalingen voor onteigening. Zuid-Afrika is een democratische rechtsstaat. Het voorliggende wetsvoorstel biedt waarborgen om willekeur tegen te gaan, onder meer door de rol van een rechter of arbiter. Nederland zal in gesprekken blijven benadrukken dat Nederland zeer hecht aan de rechtsstaat en duidelijkheid over onteigening voor zowel bestaande als potentiele investeerders in Zuid-Afrika.

Vraag 12

Wat zijn de implicaties van een no-deal Brexit voor de handelsrelatie tussen de Europese Unie en Zuid-Afrika?

Het uitblijven van een akkoord tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk kan implicaties hebben voor de handel tussen de Europese Unie en derde landen, waaronder ook Zuid-Afrika als onderdeel van de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (SADC) waar zowel de EU als het VK een handelsakkoord mee heeft afgesloten. Dit effect kan zich voordoen in de vorm van kostenstijgingen voor VK-onderdelen in EU-producten, of EU-onderdelen in VK-producten, VK-onderdelen in producten uit derde landen waarmee een handelsakkoord is gesloten of onderdelen uit derde landen in producten uit het VK vanwege mogelijk toepasselijke heffingen en quota. Ook kan het zijn dat de EU certificeringen en goedkeuringen door instellingen uit het VK voor producten uit derde landen zoals Zuid-Afrika voor toelating tot de Europese markt niet langer accepteert. Het aflopen van de in het terugtrekkingsakkoord overeengekomen overgangsperiode per 1/1/2021 heeft hoe dan ook implicaties voor de handel met het VK, zo komen er in alle gevallen grensprocedures en -formaliteiten.

Vraag 1

Kunt u aangeven wat momenteel de precieze mogelijkheden zijn voor mensen met een langeafstandsrelatie om elkaar, onder voorwaarden, te blijven zien in tijden van corona?

Per 27 juli 2020 is de tijdelijke regeling langeafstandsgeliefden in werking getreden. Deze regeling ziet op Nederlanders en Unieburgers die hun geliefde voor kort verblijf naar Nederland willen laten overkomen uit een land met een inreisverbod. Dit mag voor maximaal 90 dagen binnen een periode van 180 dagen.
Omdat, in lijn met de Europese afspraken over inreismaatregelen, sprake moet zijn van een duurzame relatie, zijn aan de regeling specifieke voorwaarden gesteld. De precieze voorwaarden staan beschreven op de website van de rijksoverheid1.
Voor geliefden die een visumplichtige nationaliteit bezitten geldt dat zij een visum dienen aan te vragen en de vereiste informatie hiervoor moeten aanleveren. Bij de aanvraag van dit visum wordt ook beoordeeld of de geliefde aan de voorwaarden voldoet voor de tijdelijke regeling langeafstandsgeliefden. Als de geliefde geen visum voor kort verblijf nodig heeft, kan men advies over de regeling langeafstandsgeliefden aanvragen bij de IND. Dit staat ook vermeld op de website van de rijksoverheid. In het advies van de IND staat of de partner volgens de IND voldoet aan de voorwaarden van de regeling. Dit advies kan de partner meenemen tijdens de reis, samen met een relatieverklaring en bewijsstukken. Uiteindelijk besluit de Koninklijke Marechaussee of toegang wordt verleend tot Nederland.
Derdelanders met een verblijfsvergunning die in Nederland verblijven, of relatiekoppels die derdelander zijn, kunnen geen gebruik maken van deze uitzondering op het inreisverbod om te reizen.

Vraag 2

Hoe functioneert bestaande regelgeving op dit terrein naar uw opvatting?

Naar mijn mening functioneert deze regeling naar behoren. De tijdelijke regeling voor langeafstandsrelaties voorziet in het doel waarvoor deze tot stand is gekomen; om binnen de gestelde voorwaarden, herenigingen met geliefden uit het buitenland weer mogelijk te maken, ondanks de ingestelde reisbeperkingen. Daarnaast is de regeling over het algemeen goed uitvoerbaar voor zowel de IND, de Koninklijke Marechaussee als het Ministerie van het Buitenlandse Zaken.
Ik kan mij goed voorstellen dat het voor koppels een teleurstelling kan zijn als blijkt dat zij niet aan de voorwaarden voldoen om in aanmerking te komen voor de regeling, of als blijkt dat het land waarin de partner zich bevindt niet de gelegenheid biedt om dat land uit te reizen. Nederland heeft echter geen invloed of zeggenschap op het grensbeleid en de in- en uitreismogelijkheden die deze derde landen hanteren. Het is de verantwoordelijkheid van de reiziger om bij de betreffende grensautoriteiten na te gaan of uitreizen naar Nederland mogelijk is.
Er zijn mij en de Minister van Buitenlandse Zaken ook gevallen bekend van partners die niet in staat waren een visum voor kort verblijf aan te vragen bij de betreffende ambassade, als gevolg van de gezondheids- en veiligheidsmaatregelen die lokale overheden hebben getroffen. Zie daarvoor het antwoord op vraag 3 en 4.

Vraag 3

Ontvangt u ook berichten dat het in de praktijk soms heel moeilijk, zo niet onmogelijk is voor mensen met een langeafstandsrelatie om elkaar te ontmoeten, bijvoorbeeld omdat benodigde visa niet (op tijd) bemachtigd kunnen worden?

Ja, ik ben bekend met dit probleem en kan me voorstellen dat het voor de getroffen koppels erg moeilijk is geweest dat zij niet zo snel herenigd konden worden als gewenst.
Bij het uitbreken van de COVID-19 pandemie is consulaire dienstverlening in het buitenland afgeschaald. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken spant zich maximaal in om de consulaire dienstverlening waar mogelijk te herstarten of op te schalen om consulaire klanten op de best mogelijke manier in deze moeilijke tijden te bedienen.
Al naar gelang de lokale gezondheidssituatie is steeds bekeken of, en zo ja, welke consulaire dienstverlening kan worden aangeboden. Dat geldt ook voor partners van Nederlanders of EU-onderdanen. De gezondheids-en veiligheidsmaatregelen die lokale overheden hebben getroffen (of door een verslechterde gezondheidssituatie opnieuw nemen) om het COVID-19 virus in te dammen, maken het niet altijd mogelijk om de reguliere consulaire dienstverlening aan te bieden. Binnen de omstandigheden van het desbetreffende land wordt zo veel als mogelijk gefaciliteerd.
In sommige gevallen heeft het niet kunnen bemachtigen van een visum voor kort verblijf te maken met het feit dat Nederland in een derde land wordt vertegenwoordigd door een andere EU-lidstaat. Door de EU-lidstaten zijn vrijwel alle bestaande bilaterale Schengenvisumvertegenwoordigingsafspraken tot nader order opgeschort, als gevolg van de COVID-19 pandemie. In de landen waar Nederland wordt vertegenwoordigd bepaalt het desbetreffende Schengenland of de visumverlening kan worden hervat.
EU-lidstaten zijn in de regel bereid, bij wijze van uitzondering en als de lokale situatie dat toestaat, op formeel verzoek van Nederland een visumaanvraag te faciliteren, als deze tot de uitzonderingscategorieën op het EU-inreisverbod behoort. Aangezien de versoepeling van het inreisverbod voor langeafstandsrelaties een nationale regeling is, zullen deze aanvragen niet door een vertegenwoordigend Schengenland worden behandeld.

Vraag 4

Wordt gewerkt aan oplossingen hiervoor? Zo ja, hoe?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 1

Kunt u bevestigen dat eind september jongstleden een EU-delegatie een bezoek heeft gebracht aan Venezuela om te spreken met het Maduro-regime over het uitstellen van de Venezolaanse parlementsverkiezingen?1

Eind september heeft een delegatie bestaande uit twee ambtenaren van de Europese Dienst voor Extern Optreden een bezoek gebracht aan diverse vertegenwoordigers van de oppositie waaronder interim-president Juan Guaidó, het maatschappelijk middenveld, de Bisschoppelijke Conferentie, de private sector en het Maduro-bewind om over de politieke en humanitaire crisis, mensenrechten, fundamentele vrijheden en politieke gevangenen in het land te spreken.

Vraag 2

Heeft de EU-delegatie slechts gepleit voor het uitstellen van de verkiezingen of hebben zij het regime laten weten dat, ongeacht de verkiezingsdatum, de uitslag van de verkiezingen alleen door de Europese Unie zal worden erkend indien ook aan andere eisen wordt voldaan, zoals vrijlating van politieke gevangenen, een eerlijk verkiezingskader, verkiezingsdeelname van alle kandidaten en politieke partijen, terugkeer van ballingen en een onpartijdige samenstelling van de Nationale Kiesraad? Zo nee, waarom niet?

De EU-delegatie heeft opgeroepen tot een vrij, eerlijk en democratisch proces richting parlementsverkiezingen, zoals eerder verwoord in o.a. de verklaring2 van de Internationale Contactgroep die op 17 september op ministerieel niveau bijeen kwam. Aangezien het duidelijk is dat momenteel aan deze voorwaarden niet wordt voldaan kan er geen sprake zijn van eerlijke en vrije verkiezingen. Als gevolg daarvan kan niet worden ingegaan op de uitnodiging aan de EU om de verkiezingen waar te nemen en is er gepleit voor uitstel van de verkiezingen om alsnog de gewenste dialoog en democratische voorwaarden te scheppen.

Vraag 3

Met wie heeft de EU-delegatie gesproken en wat waren de uitkomsten van de gesprekken?

Gedurende het vijfdaagse bezoek is met ruim 70 personen gesproken waaronder interim-president Juan Guaidó, oppositieleiders, vertegenwoordigers van het Maduro-bewind, de Bisschoppelijke Conferentie, het maatschappelijk middenveld en de private sector. Uit deze gesprekken blijkt dat er steun was voor de pogingen van de EU om de mogelijkheden voor een dialoog te onderzoeken. Tevens bleek dat er niet wordt voldaan aan de voorwaarden voor vrije en eerlijke verkiezingen zoals aangegeven in een persverklaring van de Hoge Vertegenwoordiger3. Een verklaring die het Maduro-bewind na afloop van het bezoek publiceerde, bevestigde dat men niet bereid is om de verkiezingen uit te stellen en democratische voorwaarden te garanderen.

Vraag 4

Is Juan Guaido, de door de Europese Unie erkende interim- president van Venezuela, van te voren op de hoogte gesteld van deze diplomatieke missie? Zo ja, heeft hij hiervoor zijn goedkeuring gegeven? Zo nee, waarom niet?

Interim-president Guaidó is vooraf geïnformeerd over het bezoek, expliciete toestemming was niet vereist. Het eerste gesprek van de EU-delegatie vond plaats met hem.

Vraag 5

Heeft de Raad Buitenlandse Zaken de Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid expliciete toestemming gegeven voor deze missie? Zo ja, heeft u hier ook mee ingestemd? Zo nee, met welk mandaat heeft de Hoge Vertegenwoordiger deze EU-missie op touw gezet?

In de Raad Buitenlandse Zaken is steun uitgesproken voor inspanningen van de Hoge Vertegenwoordiger om een dialoog in Venezuela te bevorderen en democratische voorwaarden voor vrije en eerlijke verkiezingen te bewerkstelligen. Het betreffende bezoek van de EU-delegatie past binnen deze inspanningen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat deze EU-missie het Maduro-regime en de door haar georganiseerde parlementsverkiezingen legitimiteit verschaft?

Nee. Zowel tijdens als na de EU-missie is uitgedragen dat Venezuela niet voldoet aan de voorwaarden voor het houden van vrije en eerlijke verkiezingen.

Vraag 7

Heeft u de Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid om uitleg gevraagd over deze diplomatieke missie? Zo ja, wat was zijn verklaring? Zo nee, bent u bereid dit bij uw volgende samenkomst te doen?

De Hoge Vertegenwoordiger heeft tijdens de Raad Buitenlandse Zaken van 12 oktober een terugkoppeling gegeven over het verloop van de missie. Ook op hoogambtelijk niveau heeft een terugkoppeling plaatsgevonden over de missie.

Vraag 8

Bent u bekend met het bericht dat de EU-Ambassadeur in Venezuela op dinsdag 29 september jongstleden het rapport «The Truth of Venezuela Against Infamy» in ontvangt heeft genomen uit handen van dhr. Tarek William Saab?2

Ja.

Vraag 9

Wat is het verband tussen het bezoek van de EU-delegatie aan Venezuela (24 tot en met 28 september 2020) en de aanbieding van een rapport aan de EU-Ambassadeur in Venezuela op 29 september 2020?

Er is geen verband tussen het bezoek van de EU-delegatie en de overhandiging van het rapport.

Vraag 10

Kunt u bevestigen dat dhr. Tarek William Saab op de sanctielijst staat van de Europese Unie?

Ja.

Vraag 11

Heeft de EU-Ambassadeur in Venezuela het mandaat om naar eigen inzicht in gesprek te treden met Venezolanen die op de EU-sanctielijst staan of moet hiervoor per casus toestemming worden verleend door de Hoge Vertegenwoordiger?

De individuele maatregelen tegen de personen in het EU-sanctieregime Venezuela betreffen een bevriezing van tegoeden, waaronder het tevens verboden is om economische middelen ter beschikking te stellen, en een inreisverbod. Dergelijke maatregelen staan een ontmoeting met personen die op de sanctielijst voorkomen niet in de weg. Daarnaast zijn er specifieke uitzonderingsregels voor gevallen waarin lidstaten uit hoofde van het internationale recht gebonden zijn om personen die onder het inreisverbod vallen toch toe te laten. Zo kan Nederland als gastland van een internationale organisatie als het Internationaal Strafhof gehouden zijn gesanctioneerde personen toe te laten indien zij een officieel bezoek brengen aan een dergelijke organisatie.

Vraag 12

Heeft de EU-Ambassadeur in Venezuela expliciete toestemming gekregen vanuit Brussel om een rapport uit handen van dhr. Tarek William Saab in ontvangst te nemen? Zo ja, waarom is deze toestemming verleend?

Zoals beschreven in het antwoord op vraag 11 zijn er geen beperkingen om in contact te treden met individuen op de EU-sanctielijst.

Vraag 13

Bent u bekend met het gegeven dat het Maduro-regime de videobeelden van de aanbieding van het rapport door de Venezolaanse ministers aan de EU-Ambassadeur op grote schaal inzet als propagandamateriaal om zo haar legitimiteit onder de bevolking te vergroten? En wat vindt u hiervan?

Nederland noch de EU hebben invloed op de verspreiding van videobeelden door het Maduro-bewind.

Vraag 14

Deelt u de mening dat deze overhandigingsceremonie het Maduro-regime ongewenste legitimiteit verschaft en dit rechtstreeks indruist tegen het beleid dat de Europese Unie Maduro niet erkent als de legitieme president van Venezuela?

Het standpunt van de EU, dat reeds is uitgedragen in verschillende verklaringen, is dat Venezuela niet voldoet aan de voorwaarden voor vrije, eerlijke en democratische verkiezingen. In 2018 heeft de EU al aangegeven de nieuwe termijn van Maduro als president niet te erkennen na de toen frauduleuze presidentsverkiezingen. De EU heeft contact met alle relevante actoren in Venezuela om bij te dragen aan een oplossing voor de politieke crisis, waaronder vertegenwoordigers van het Maduro-bewind.

Vraag 15

Wat is de inhoud van het rapport «The Truth of Venezuela Against Infamy» en wat is uw appreciatie van dit rapport?

Het document is een eenzijdige appreciatie op het Independent International Fact Finding Mission on Venezuela (zie ook antwoord op vraag 16) waarin een positief beeld wordt geschetst over de mensenrechtensituatie en beleid die haaks staat op de realiteit.

Vraag 16

Deelt u de mening dat zowel de EU-missie als de in ontvangstname van een propagandarapport door de EU-Ambassadeur buitengewoon pijnlijk zijn in het licht van het recente rapport van de Independent International Fact-Finding mission on Venezuela, waarin bewijs wordt geleverd van grootschalige onrechtmatige executies, verdwijningen en martelingen in Venezuela en dat ministers en hoge officieren hiervan op de hoogte waren?3

Het rapport van de Independent International Fact Finding Mission on Venezuela is buitengewoon alarmerend. Nederland en de EU hebben zich daar scherp over uitgelaten tijdens de afgelopen Mensenrechtenraad. Bilateraal en multilateraal blijven we ons uitspreken tegen mensenrechtenschendingen in Venezuela en roepen we op voor accountability van hen die zich daaraan schuldig maken. Nederland heeft in de Raad een resolutie gesteund die het mandaat voor de missie met nog eens twee jaar verlengt.
Dit staat los van het feit dat we met het Maduro-bewind, als direct buurland, in contact zullen blijven. Alleen op deze manier kunnen we hen oproepen de humanitaire- en mensenrechtensituatie te verbeteren en stelt het ons in staat een dialoog te voeren die mogelijk kan leiden tot een vreedzame politieke oplossing.

Vraag 17

Wat bent u van plan te ondernemen om dergelijke schadelijke situaties in de toekomst te voorkomen?

De EU-ambassadeur in Venezuela gaat over haar eigen agenda. De EU-ambassadeur heeft samen met de ambassadeurs van de aanwezige EU lidstaten frequent contact over de gebeurtenissen in Venezuela. Deelname aan bepaalde bijeenkomsten worden daar waar mogelijk onderling afgestemd.

Vraag 18

Kunt u deze vragen één voor één en binnen drie weken worden beantwoord?

Ja.

Vraag 1

Kent u het bericht «Israel’s school demolition order leaves Palestinian children in limbo»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat Israël zich heeft voorgenomen een basisschool in Ras al-Tin, in bezet Palestijns gebied, te slopen? Zo nee, wat zijn dan de feiten?

In september 2020 hebben de Israëlische autoriteiten aangekondigd het gebouw te willen slopen. Volgens de Norwegian Refugee Council (NRC) zou het Israëlische leger in de periode van 31 augustus t/m 10 september tot vier keer toe schoolmaterialen in beslag hebben genomen, waaronder het dak, schoolbanken en stoelen. Het Israëlische leger zou als reden voor de sloop hebben aangegeven dat de school zonder bouwvergunning is gebouwd.

Vraag 3

Klopt het dat de school in Ras al-Tin mede met Europees geld is gebouwd?

De Ras al-Tin school werd in Augustus 2020 gebouwd en is gefinancierd door de EU, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Luxemburg, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk.

Vraag 4

Bent u bereid contact met Israël op te nemen om te protesteren tegen sloop van de school? Zo nee, waarom niet?

Nederland heeft op 13 oktober deelgenomen aan een gezamenlijke demarche met Duitsland, Frankrijk, België, Denemarken, Finland, Ierland, Italië, Polen, Portugal, Spanje, Zweden, de EU, het Verenigd Koninkrijken Noorwegen en heeft daarbij onder andere Israël opgeroepen om te stoppen met de sloop van Palestijnse gebouwen in Oost-Jeruzalem en de West Bank, inclusief deze specifiek school.

Vraag 5

Welke consequenties verbindt u eraan als Israël tot sloop overgaat?

Vooralsnog heeft de sloop niet plaats gevonden. Nederland zal met de donoren van de school in contact blijven over welke verdere stappen gezet kunnen worden om sloop te voorkomen of te reageren op uitvoering van de slooporder.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de veroordeling van Shezad H., de vader van Insiya, voor de zeer gewelddadige ontvoering van zijn dochter naar India, tot 9 jaar gevangenisstraf?1

Ja, wij zijn bekend met de veroordeling.

Vraag 2

Deelt u de mening dat er pas echt gerechtigheid is wanneer Insiya weer terug is in Nederland bij haar moeder?

Het kabinet realiseert zich dat dit, net als vele andere kinderontvoeringszaken, een schrijnende zaak is en leeft mee met de moeder en haar familie. Op grond van de Nederlandse gerechtelijke uitspraken behoort Insiya te worden teruggeleid naar Nederland. Deze uitspraken zijn echter in India niet automatisch bindend of af te dwingen. Om de Nederlandse gerechtelijke uitspraken in India te laten gelden, zal mevrouw Rashid de Indiase rechter moeten vragen hier gevolg aan te geven. Daar komt bij dat er ook in India op dit moment verschillende rechtszaken lopen. De Ministeries van BZ en JenV vragen aandacht voor de uitspraken van de Nederlandse rechter en voor een spoedige afronding van de procedures in India, met als uiteindelijk doel hereniging van Insiya met haar moeder.

Vraag 3

Kunt u aangeven welke pogingen van de Nederlandse autoriteiten zijn ondernomen om de terugkeer van Insiya naar Nederland te bewerkstelligen en wat de verschillende trajecten hebben opgeleverd?

Zoals u bent geïnformeerd in de Beantwoording vragen van de leden Van Helvert en Omtzigt (beiden CDA), kenmerk 2020Z15297, van 29 september jongstleden dringen de Nederlandse autoriteiten blijvend bij de Indiase autoriteiten aan op het belang van een snelle en goede oplossing voor moeder en kind. Met dit doel worden Nederlandse gerechtelijke uitspraken aangeboden aan de Indiase autoriteiten en wordt de zaak onder de aandacht gebracht bij bilaterale gesprekken met India. Zoals in het antwoord op vraag 2 is toegelicht, zijn uitspraken van de Nederlandse rechter echter niet zonder meer bindend in India. Nederland zal de uitspraken van de Nederlandse rechter bij India onder de aandacht blijven brengen en zal uitspraak in de procedures in India nauwlettend volgen.

Vraag 4

Kunt u, naar aanleiding van uw beantwoording op vraag 12 van de schriftelijke vragen van 29 september jongstleden, uiteenzetten welke verschillende trajecten op dit moment lopen om Insiya naar Nederland te krijgen?2

De verschillende trajecten die op dit moment lopen op ambtelijk en politiek niveau zijn kort toegelicht in de beantwoording van vraag 3. Nederland vraagt aandacht voor de zaak via het diplomatieke verkeer en in bilaterale gesprekken, op de hoogst mogelijke niveaus. Concreet werd de zaak opgebracht en marge van het Staatsbezoek aan India, en tijdens verschillende contacten van de premier en de Minister van Buitenlandse Zaken met India. Leden van het kabinet zullen de zaak van Insiya blijven opbrengen in bilaterale contacten waar mogelijk.

Vraag 5

In de beantwoording op vraag 12 geeft u aan dat medewerkers van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in contact zijn met mevrouw Rashid over de verschillende trajecten die lopen om te bezien in overleg met haar waar mogelijkheden zijn voor ondersteuning. Zijn de trajecten uit de beantwoording van de vragen 3 en 4 besproken met mevrouw Rashid?3

Medewerkers van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Centrale autoriteit Internationale Kinderaangelegenheden staan in contact met mevrouw Rashid over de pogingen die Nederland onderneemt tot teruggeleiding van Insiya naar Nederland. Hierbij worden, in overleg met mevrouw Rashid, Nederlandse gerechtelijke uitspraken doorgeleid naar India en worden eventuele mogelijkheden in haar zaak samen met haar verkend. Zo werd mevrouw Rashid bij verschillende gelegenheden de mogelijkheid gegeven om, voordat een bilateraal gesprek met India zou plaatsvinden, voorgesprekken te voeren op politiek en hoogambtelijk niveau.

Vraag 6

Kunt u uiteenzetten op welke momenten er sinds de dag van de ontvoering contact is geweest met de Indiase autoriteiten over deze zaak, op ambtelijk en op politiek niveau, en wat de Indiase autoriteiten als reden(en) hebben gegeven om niet mee te werken aan de terugkeer van Insiya naar Nederland?

Sinds de ontvoering van Insiya zoekt de Nederlandse overheid contact met de Indiase autoriteiten wanneer er kansen of mogelijke openingen in de zaak zijn, namelijk wanneer gerechtelijke uitspraken via diplomatieke weg kunnen worden aangeboden en wanneer er bilaterale gesprekken plaatsvinden op politiek niveau. Zie hierbij ook het antwoord op vraag 4. India verwijst in deze contacten naar de lopende rechtsgang aldaar. Er loopt nog een aantal rechtszaken in India waarvan de Indiase autoriteiten de gerechtelijke uitspraken afwachten.

Vraag 7

Deelt u de mening dat de door India gegeven verklaringen niet meer afdoende zijn, aangezien ze nog niet geleid hebben tot de teruggeleiding van Insiya? Zo ja, heeft u dit de Indiase autoriteiten laten weten en welke vervolgstappen gaat u nemen?

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken brengt de zaak blijvend onder de aandacht van India in bilaterale gesprekken op politiek en ambtelijk niveau, waarbij ook de ambassade in New Delhi regelmatig met de Indiase autoriteiten spreekt over het gebrek aan voortgang. De procedures in India die nu lopen zullen afgewacht moeten worden. Nederland vraagt aandacht voor de uitspraken van de Nederlandse rechter en voor een spoedige afronding van de procedures in India.

Vraag 8

Bent u bereid deze zaak tot topprioriteit te maken in de bilaterale relatie met India?

Deze zaak wordt reeds met prioriteit opgebracht in bilateraal contact met India en dit zal blijven gebeuren. Nederland verwijst India waar mogelijk naar nieuwe ontwikkelingen in Nederland, maar voortgang in de zaak is uiteindelijk afhankelijk van de voortgang van juridische procedures in India waaronder de bevestiging van Nederlandse uitspraken door de rechtsmacht aldaar. Wanneer een nieuwe gelegenheid tot contact zich voordoet, wordt deze aangegrepen om aandacht te vragen voor de zaak.

Vraag 9

In hoeverre is het kabinet aan de slag met de zoektocht naar de veroordeelde Shezad H. en met de eventuele uitlevering naar Nederland?

Het OM heeft al in 2017, in het kader van diens vervolging, een verzoek om de uitlevering van Shezad H. aan India gedaan. Dit verzoek is toen door India afgewezen. Het OM heeft mij gemeld dat het zich met het oog op de veroordeling van H. zal inspannen om tot een executie van de straf te komen.

Vraag 10

Zal Shezad H. een red notice krijgen via Interpol, zodat hij zo snel mogelijk opgepakt kan worden als hij naar het buitenland reist?

Zoals in het antwoord op vraag 10 is toegelicht, zal het OM zich met het oog op de veroordeling van H. inspannen om tot een executie van de straf te komen. Over welke middelen op welk moment in dat kader worden ingezet, treed ik niet in detail.

Vraag 11

Op welke momenten heeft welke bewindspersoon met ambtsgenoten in India persoonlijk contact gehad over het lot van de Nederlandse staatsburger Insiya?

Zoals ook in vraag 4 toegelicht, hebben de premier en de Minister van Buitenlandse Zaken tijdens verschillende gesprekken met hun Indiase ambtsgenoten over de zaak Insiya gesproken, o.a. en marge van het Staatsbezoek.

Vraag 12

Op welke momenten heeft welke bewindspersoon persoonlijk contact gehad met ambtsgenoten in India over de veroordeling van Shezad H. en de uitlevering van hem aan Nederland?

Over welke middelen op welk moment worden ingezet in het kader van de veroordeling van Shezad H. en de uitlevering van hem aan Nederland, treed ik niet in detail. Vanzelfsprekend zal het Kabinet, in het bijzonder de Minister van Justitie en Veiligheid vanuit diens rol van centrale autoriteit bij rechtshulp- en uitleveringszaken, hier waar mogelijk en passend een ondersteunende rol bij hebben.

Vraag 13

Is het kabinet bereid om een Minister in persoon naar India te laten afreizen om Insiya te gaan halen, aangezien de Nederlandse regering dit ook gedaan heeft voor Johan van Laarhoven, die nota bene veroordeeld was?

Zoals in het antwoord op vraag 7 is toegelicht, vraagt Nederland aandacht voor de uitspraken van de Nederlandse rechter en voor spoedige afronding van de procedures in India. Het is niet mogelijk om – zonder Indiase rechterlijke toestemming – Insiya op te halen. Het kabinet zal zich blijven inspannen om in gesprekken met India aandacht te vragen voor deze zaak. De vraag welke wijze van inzet passend is, wordt van geval tot geval, van moment tot moment en naar gelang de mogelijkheden overwogen.

Vraag 14

Deelt u de mening dat mevrouw Rashid actief geïnformeerd moet worden over de voortgang van de ontwikkelingen omtrent de terugkeer van haar dochter en dat daarom een contactpersoon op het ministerie moet worden aangesteld waar mevrouw Rashid met al haar vragen en opmerkingen direct terecht kan?

Ja, dit is reeds vanaf het begin het geval. Zoals gebruikelijk in de consulaire praktijk heeft ook Mevrouw Rashid een contactpersoon op het Ministerie van Buitenlandse Zaken, met wie regelmatige communicatie is per mail en telefoon. Mevrouw Rashid heeft daarnaast de contactgegevens van een breder consulair team, dat goed bekend is met haar zaak, dat zij kan benaderen. Ze heeft ook een contactpersoon bij de Nederlandse Centrale autoriteit Internationale Kinderaangelegenheden.

Vraag 15

Kunt u deze vragen een voor een en binnen twee weken beantwoorden?

De vragen zijn zo spoedig mogelijk beantwoord.

Vraag 1

Bent u ervan op de hoogte dat in Pakistan een van de wrede moordenaars van journalist Daniel Pearl dreigt te worden vrijgelaten?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat deze vrijlating uitermate ongewenst en een zware slag voor rechtvaardigheidsgevoelens zou zijn?

Het kabinet erkent het belang van waarheidsvinding en gerechtigheid, zeker ook voor de nabestaanden van het slachtoffer.
De openbaar aanklager van de Pakistaanse provincie Sindh en de familie van Daniel Pearl zijn in hoger beroep gegaan tegen de vrijspraak van een van de hoofdverdachten van de moord op Daniel Pearl door een lokale Pakistaanse rechtbank. Inmiddels heeft de Pakistaanse Hoge Raad op 7 oktober jl. besloten dat deze verdachte, tijdens dit hoger beroep, nog minstens drie maanden in hechtenis moet blijven.
De zaak is daarmee momenteel onder de Pakistaanse rechter. Nederland intervenieert niet in de rechtsgang in andere landen. Wel benadrukt Nederland bilateraal en in multilateraal verband, het belang van het beschermen van journalisten en het belang van een onafhankelijke rechtspraak.

Vraag 3

Wilt u er bij de regering van Pakistan met grote spoed en op ministerieel niveau op aandringen dat alles in het werk wordt gesteld om deze vrijlating te voorkomen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Wilt u er in datzelfde gesprek stevig op aandringen dat de imam die een doodsbedreiging (fatwa) tegen Geert Wilders uitsprak nu eindelijk eens afdoende wordt aangepakt? Zo nee, waarom niet?2

De Pakistaanse geestelijke Khadim Hussein Rizvi overleed op 19 november jl. Daarmee is de mogelijkheid van strafvervolging of het nemen van andere juridische stappen jegens hem vervallen.
Zoals ik reeds aangaf in de beantwoording van vragen gesteld tijdens de begrotingsbehandeling Buitenlandse Zaken (d.d. 12 november jl.), zijn bedreigingen van politici onacceptabel. Het kabinet keurt deze dan ook uitdrukkelijk af.
Het OM doet onderzoek naar andere bedreigingen die zijn geuit aan het adres van de heer Wilders in reactie op diens voornemen tot het organiseren van een cartoonwedstrijd. Zoals de Minister van Justitie en Veiligheid heeft benadrukt in zijn Kamerbrief van 17 december 2019 (Kamerstuk 35 300 VI, nr. 98), is het niet in het belang van een strafrechtelijk onderzoek uw Kamer in detail te informeren over de stand van zaken van zo’n onderzoek en over handelingen die in dat kader zijn of nog worden verricht, zoals het doen uitgaan van rechtshulpverzoeken en diplomatieke contacten die daarbij plaatsvinden. Dat uitgangspunt geldt ook in deze gevallen.