Vraag 1

Kent u de column «Hoe je van een rechter hulpverlener maakt»?1

Ja.

Vraag 2

Bent ook u van mening dat gijzeling van burgers die hun boete niet betalen alleen maar geëist zou moeten worden voor burgers die wel kunnen, maar niet willen betalen? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Het uitgangspunt is altijd dat een boete moet worden voldaan. Tegelijkertijd moet de inning van een boete op een maatschappelijk verantwoorde manier verlopen. Oog hebben voor de betalingsmacht van iemand is hier een onderdeel van.
Op personen die een boete wel willen, maar niet kunnen betalen moet geen gijzeling worden toegepast. Het is echter in de eerste plaats aan de betrokkene om die mogelijke betalingsonmacht kenbaar te maken. Daar ligt de bewijslast. Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en het openbaar ministerie (OM) spannen zich in om zicht te krijgen op iemands situatie.

Vraag 3

Blijkt naar uw mening uit het feit dat de in de column genoemde rechter geen van de eisen tot gijzeling van het openbaar ministerie (OM) die dag toewijst, kan worden opgemaakt dat het OM niet heeft kunnen onderbouwen dat er sprake was van onwil tot betaling? Zo ja, leidt ook u hieruit af dat het OM nog steeds onvoldoende doordrongen is van het feit dat gijzeling slechts bij uitzondering geëist zou moeten worden en niet standaard zou moeten worden ingezet? Zo nee, waarom niet?

Het in het artikel genoemde voorbeeld is niet symptomatisch voor de wijze waarop zittingen doorgaans verlopen. Door de nieuwe werkwijze van het OM worden vorderingen gijzeling gerichter ingediend dan voorheen.
De aantallen vorderingen gijzeling (exclusief dwang pro forma) laten dit ook zien. In 2014 volgens de oude werkwijze 139.905 vorderingen gijzeling bij de rechter ingediend. Rechters hebben in 2014 in 83.320 zaken verzoeken tot gijzeling toegewezen. In 2015 zijn 35.354 vorderingen volgens de oude werkwijze bij de rechter ingediend. Deze heeft in 2015 20.855 verzoeken toegewezen. De voornoemde cijfers betreffen zaken die volgens de oude werkwijze zijn behandeld. In 2016 zijn alle vorderingen volgens de nieuwe werkwijze ingediend. In totaal zijn er in 2016 1318 vorderingen ingediend, waarvan er over 565 nog geen uitspraak bekend is, 345 zijn toegewezen en 324 zijn afgewezen. Daarnaast zijn er 84 vorderingen niet behandeld ter zitting, omdat alsnog betaald is, of om andere redenen.
Het OM en CJIB baseren de vordering op basis van verschillende gegevens. Zo neemt het OM indien mogelijk eerder betaalgedrag bij een boete mee in haar motivering van de vordering. Dit is echter niet het belangrijkste bewijs. Daarnaast worden andere bewijzen van betalingsonmacht meegenomen, zoals onder curatele of bewind staan. Ook wordt gekeken of de betrokkene in het verleden gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om in termijnen te betalen, of een andere betalingsregeling heeft getroffen. Tevens wordt bij personen met een geldig en actueel adres nog een waarschuwingsbrief verzonden waarop betrokkene kan reageren. Uiteindelijk is het ook aan betrokkene om in contact te treden met het CJIB en inzicht te geven in zijn financiële situatie.
De vordering wordt vervolgens zo volledig mogelijk gemotiveerd om te laten zien dat niet is gebleken dat er sprake is van betalingsonmacht.
Het komt voor dat op de zitting nog additionele informatie boven komt. Als bij de rechter meer gegevens beschikbaar zijn, kan deze op basis van het totaaloverzicht over de vordering beslissen. Dat de rechter niet tot toewijzing is overgegaan, kan verschillende oorzaken hebben. Soms gaat de betrokkene vóór de zitting alsnog over tot betaling. In andere gevallen, zoals in het artikel, doet de betrokkene ter plaatse alsnog zijn verhaal, waardoor de rechter kan concluderen dat er sprake is van betalingsonmacht. Het komt ook voor dat de rechter op basis van de beschikbare informatie tot een ander oordeel komt dan de Officier van Justitie en de vordering tot gijzeling afwijst.
Het OM en het CJIB werken aan het verder verbeteren van het proces en zullen mij over de nieuwe werkwijze en de uitkomsten nader informeren.

Vraag 4

Is het in de column genoemde voorbeeld van de kantonrechter die geen enkele eis tot gijzeling honoreert symptomatisch voor de wijze waarop zittingen over gijzelingen doorgaans verlopen? Zo ja, wat leidt u hier uit af? Zo nee, waaruit blijkt het tegendeel?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Hoe vaak eiste het OM het afgelopen jaar de gijzeling van een burger wegens het niet betalen van een boete en hoe vaak legde de rechter daadwerkelijk een gijzeling op?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Is het waar dat voor het OM het belangrijkste bewijs van betalingsonwil is dat betrokkene in het verleden (wel) heeft betaald en dat de redenering daarbij is dat als je eerder kon betalen, je dat nu ook kan? Zo ja, wat is uw reactie hierop?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 7

Is het waar dat het OM gijzeling vooral als schrikmiddel hanteert om alsnog betaling af te dwingen, terwijl niet duidelijk is of de burger met betalingsachterstand wel in staat is om te betalen? Zo ja, deelt u dan de mening dat dit een oneigenlijk gebruik van dit instrument is? Welk onnodig leed brengt dit met zich mee? Zo nee, waarom is dat niet waar?

Nee, het OM hanteert gijzeling niet als schrikmiddel maar als dwangmiddel voor mensen die wel kunnen, maar niet willen betalen. Wanneer het OM indicaties heeft dat er sprake is van betalingsonmacht, wordt er geen vordering ingediend. Een burger met betalingsachterstand kan op ieder moment kenbaar maken dat hij niet in staat is om (in een keer) te betalen. De zaak wordt dan nader beoordeeld en de betrokkene wordt de mogelijkheid gegeven een betalingsregeling te treffen.

Vraag 8

Zou niet de rechter maar juist het OM of het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) de burger die de boete niet betaalt naar het Team Betalingsachterstanden van Justitie of hulpverlenende instanties moeten verwijzen om op die manier onnodige rechtszaken te voorkomen? Zo ja, waarom en hoe gaat u dit bevorderen? Zo nee, waarom niet?

Het is belangrijk te voorkomen dat mensen die hun boete niet kunnen betalen onnodig geconfronteerd worden met aanvullende kosten of dwangmiddelen. Daarom wijst het CJIB een betrokkene er gedurende het inningstraject verschillende keren op om in het geval van betalingsonmacht contact op te nemen.
Bij contact neemt het CJIB met betrokkenen die aangeven hun boete niet (in een keer) te kunnen betalen de mogelijkheden van betalen in termijnen door. De medewerkers die telefonische of schriftelijke vragen beantwoorden zijn op de hoogte van het huidige betalingsregelingenbeleid en zullen waar nodig in gesprek gaan over het treffen van een betalingsregeling. Indien nodig verwijst het CJIB ook naar hulpverlenende instanties. Op de website van het CJIB worden betrokkenen gewezen op de mogelijkheden van een betalingsregeling of schuldhulpverlening. Het CJIB heeft geen team betalingsachterstanden; er is een team schrijnende gevallen dat in bijzondere gevallen maatwerkregelingen kan treffen. Dit laat onverlet dat ook ter zitting nog situaties aan het licht kunnen komen op grond waarvan gijzeling achterwege blijft.

Vraag 9

Hoe verhoudt de wijze waarop het OM met het instrument gijzeling omgaat zich tot de aanbevelingen uit het rapport «Gegijzeld door het systeem. Onderzoek Nationale ombudsman over het gijzelen van mensen die boetes wel willen, maar niet kunnen betalen»?

In het rapport beveelt de ombudsman aan dat gijzeling alleen gericht moet worden toegepast, op personen die wel kunnen, maar niet willen betalen. Dat is ook de zienswijze van het OM. Het OM handelt conform de aanbeveling van de ombudsman om eerst op basis van beschikbare gegevens onderzoek te verrichten om te kunnen beoordelen of er sprake is van betalingsonwil of betalingsonmacht. De vordering wordt ook voorzien van een motivering. Uiteindelijk biedt de zitting bij de rechter nog een mogelijkheid voor de betrokkene om zijn actuele situatie toe te lichten en mogelijke betalingsonmacht aan te tonen.
Daarnaast zijn er conform de aanbevelingen van de ombudsman maatregelen genomen aan de voorkant van het inningstraject. Zo is het sinds 1 juli 2015 mogelijk om verkeersboetes vanaf 225 euro in termijnen te betalen en is er een team schrijnende gevallen bij het CJIB ingericht, dat in specifieke gevallen maatwerk kan verrichten. Door middel van de City Deal Inclusieve stad bekijk ik de mogelijkheden tot samenwerking met gemeenten op het gebied van vroegsignalering van betalings- of multiproblematiek. Momenteel wordt ook onderzocht hoe de motie van de leden Recourt (PvdA) en Kooiman (SP) om ook betalingsregelingen te treffen voor verkeersboetes onder € 225,– op het moment dat iemand onder bijstandsniveau zit uitgevoerd kan worden.
Door maatregelen te nemen aan de voorkant van het inningsproces komen er naar verwachting minder personen in de dwangfase terecht. Door vervolgens de vorderingen gemotiveerd in te dienen wordt gijzeling gericht ingezet.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat ondanks dat we al weer een maand in het nieuwe jaar zitten, de restitutietarieven van sommige zorgverzekeraars voor niet-gecontracteerde ggz nog altijd niet bekend zijn?1

Mijn reactie wordt in onderstaande vragen toegelicht.

Vraag 2

Wat is de reden dat zorgverzekeraars Menzis, VGZ en De Friesland (Achmea) niet alle tarieven voor niet-gecontracteerde ggz bekend hebben gemaakt?

De zorgverzekeraars hebben mij laten weten dat zij door de late bekendmaking van de NZa-tarieven hun lijst met maximale vergoedingen voor niet-gecontracteerde zorg later dan gepland hebben kunnen publiceren.
Normaliter worden de tarieven door de NZa voor 1 juli bekend gemaakt. De tarieven in de gespecialiseerde ggz zijn echter aangepast naar aanleiding van de beroepsprocedure die zorgverzekeraars hebben aangespannen bij het CBb. Deze procedure heeft ertoe geleid dat de NZa op 11 oktober 2016 aangepaste tarieven heeft vastgesteld voor de gespecialiseerde ggz 2017 (tariefbeschikking TB/REG-17600–03). De tarieven waren daardoor later beschikbaar dan normaal. Overigens hebben de zorgverzekeraars mij laten weten dat de tarieven inmiddels wel bekend zijn gemaakt.

Vraag 3

Erkent u dat dit voor zowel cliënten als zorgverleners een zeer ongewenste ontwikkeling is die de nodige onzekerheid in onder andere de continuïteit van zorg met zich meebrengt? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zorgverzekeraars moeten tijdig hun polisvoorwaarden bekend maken. Dit hebben zij voor 2017 gedaan. In deze polisvoorwaarden staat ook vermeld wat de consequenties zijn indien een verzekerde naar een niet-gecontracteerde zorgaanbieder gaat. Zorgverzekeraars zijn niet verplicht de tarieven voor niet gecontracteerde zorg op hun website te publiceren. Wel moet een zorgverzekeraar
op haar website vermelden of het contracteerbeleid mogelijke consequenties heeft voor haar verzekerden (zie art 13 van de regeling Informatieverstrekking ziektekostenverzekeraars aan consumenten, TH/NR-007). Wanneer een consument vraagt om informatie over de financiële gevolgen van zijn (toekomstige) keuze voor een specifieke behandeling of dienst bij een specifieke zorgaanbieder moet de zorgverzekeraar tevens alle informatie geven die de consument nodig heeft om de financiële gevolgen van zijn keuze te kunnen overzien (zie artikel 16 lid 1 van de regeling Informatieverstrekking ziektekostenverzekeraars aan consumenten, TH/NR-007). Indien de zorgverzekeraar deze informatie niet exact kan geven, zal hij een schatting aan de consument moeten geven. Deze verplichting gaat niet zo ver dat de zorgverzekeraar alle tarieven voor niet-gecontracteerde zorg op zijn website dient te publiceren.
Voor mijn beleid met betrekking tot prijstransparantie verwijs ik u naar mijn brief van 3 november 20162.
De continuïteit van zorg is niet in het geding. Er zijn afspraken gemaakt tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars dat een behandelrelatie niet wordt verbroken door het tijdens de behandeling aflopen of openbreken van een contract. Ook de (hoogte van de) vergoeding verandert niet als gedurende de behandeling de zorgaanbieder het contract met de zorgverzekeraar openbreekt of beëindigt.

Vraag 4

Geldt voor het bekend maken van de restitutietarieven door de zorgverzekeraars dezelfde deadline als voor de zorgcontractering, te weten 19 november? Zo nee, wat is de deadline dan wel?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Is de kritiek van de Nederlands Vereniging van Vrijgevestigde Psychologen en Psychotherapeuten (LVVP) en de site Eiswijzer dat de zorgverzekeraars hierdoor onrechtmatig handelen, gerechtvaardigd? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Zijn er naar aanleiding van het uitblijven van duidelijkheid met betrekking tot restitutietarieven, verzoeken tot handhaving binnengekomen bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) of klachten bij de Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ)?

De NZa geeft desgevraagd aan dat er geen klachten of handhavingverzoeken zijn ontvangen over dat zorgverzekeraars restitutietarieven voor 2017 niet bekend hebben gemaakt. Ook de SKGZ heeft tot op heden geen klachten ontvangen.

Vraag 7

Is de bewering van Eiswijzer juist dat de wetgeving op dit punt niet specifiek genoeg is waardoor handhavingsverzoeken niet in behandeling worden genomen door de NZa? Kunt u uw antwoord toelichten?

Naar mijn oordeel is de regelgeving van de NZa adequaat.

Vraag 8

Zijn er zorgbreed nog meer restitutietarieven niet bekend? Zo ja, kunt u de Kamer hiervan een overzicht doen toekomen?

Voor zover ik begrepen heb van de zorgverzekeraars zijn verder alle tarieven bekend gemaakt.

Vraag 9

Erkent u dat deze handelwijze van verzekeraars eens te meer als een vorm van ontmoediging van het verlenen dan wel ontvangen van niet-gecontracteerde zorg gezien kan worden? Kunt u uw antwoord nader toelichten?

Mochten verzekerden het gevoel hebben dat ze niet voldoende geïnformeerd worden of klachten hebben dan kunnen ze zich eerst bij hun verzekeraar melden en vervolgens, indien nodig, bij de SKGZ. Voor het overige verwijs ik u naar mijn antwoord op vragen 3, 4 en 5.

Vraag 10

Kunnen verzekerden vanwege het nog niet bekend zijn van de restitutietarieven alsnog tussentijds overstappen wanneer uiteindelijk de tarieven bekend worden gemaakt en nadelig uitpakken? Zo nee, hoe gaat u verzekerden en/of zorgverlener dan schadeloos stellen?

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 11

Op wat voor termijn verwacht u dat wel alle tarieven bekend zijn? Wat gaat u er aan doen om deze ongewenste situatie zo snel mogelijk te verhelpen?

De zorgverzekeraars hebben mij laten weten dat de tarieven inmiddels bekend zijn gemaakt.

Vraag 12

Hoe gaat u voorkomen dat ook in de komende contracteringsperiode pas ver na de sluiting van het overstapseizoen, de tarieven voor niet-gecontracteerde zorg bekend worden gemaakt door zorgverzekeraars?

De NZa streeft er naar haar tarieven tijdig bekend te maken. In geval van beroepszaken tegen de tarieven zoals door NZa zijn vastgesteld is het onvermijdelijk dat er vertraging ontstaat. Dat laat onverlet dat alle partijen zo snel als mogelijk de correcte en (minimaal) volgens regelgeving vereiste informatie beschikbaar moeten stellen aan de verzekerden en patiënten.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Vrouwen werken al op jonge leeftijd vaak in deeltijd»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het nieuws dat jonge vrouwen minder vaak fulltime werken dan mannen en daarmee vele malen minder economisch zelfstandig zijn dan mannen? Hoe kan naar uw idee worden verklaard dat jonge vrouwen, ook zonder jonge kinderen, minder vaak fulltime werken?

Deze trend dat jonge vrouwen al vóór de komst van kinderen minder fulltime werken dan jonge mannen is eerder geconstateerd door het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in de Emancipatiemonitor (2014, 2016) uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Dit was mede de aanleiding voor de Minister van OCW om samen met het SCP een Europees project te starten naar de economische zelfstandigheid bij jong volwassenen bij hun overgang van onderwijs naar arbeidsmarkt. Economische zelfstandigheid is een belangrijke doelstelling van het emancipatiebeleid. Het is daarom belangrijk om te weten hoe en waarom deze aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt verschillend verloopt voor vrouwen en mannen en welke aanknopingspunten er zijn voor beleid om dit te veranderen.
Het bericht dat u aanhaalt, heeft betrekking op de eerste resultaten van dit project: een gedetailleerde kwantitatieve beschrijving van de situatie en een vergelijking met andere Europese landen. Deze zullen binnenkort worden besproken op een Europese expertmeeting van onderzoekers en beleidsmakers. In de tweede fase van het project ligt de nadruk op het verklaren van de geconstateerde verschillen via kwalitatief onderzoek (onder meer focusgroepen met jongeren en werkgevers en een tweede Europese expertmeeting).

Vraag 3

Hoe beoordeelt u de berichtgeving dat vrouwen gemiddeld minder positief zijn over hun loopbaanperspectief dan mannen?

Dat vind ik zorgelijk. De perceptie van het loopbaanperspectief van jonge vrouwen en -mannen is een van de onderwerpen die zeker aan bod zullen komen in het tweede deel van het onderzoek, waarbij het SCP op zoek zal gaan naar mogelijke verklaringen voor dit verschil in economische zelfstandigheid.

Vraag 4

Welke instrumenten heeft het kabinet om de financiële onafhankelijkheid van vrouwen te stimuleren?

Dit kabinet heeft de economische zelfstandigheid van vrouwen weer hoog op de agenda gezet, zowel via beleid gericht op werkgevers (verlofregelingen, campagne ter bestrijding van arbeidsmarktdiscriminatie, gelijk loon, charter talent naar de top) als op vrouwen zelf. Op het gebied van de belastingwetgeving wijs ik op de inkomensafhankelijke combinatiekorting, die 300 miljoen is verhoogd (2016).
Als Minister voor Emancipatie bevorder ik de economische zelfstandigheid voor een groot deel door het (mede)financieren van projecten op lokaal en regionaal niveau. Voor economische zelfstandigheid is het van belang dat vrouwen zich bewust worden van de waarde hiervan, dat zij toegerust worden om stappen richting arbeidsmarkt te zetten, dat er daadwerkelijke kansen voor nieuwkomers op de arbeidsmarkt zijn, en dat zij (voldoende uren) kunnen blijven werken als zij kinderen krijgen en/of mantelzorg verlenen.
De afgelopen jaren zijn in dit kader succesvolle projecten en methodieken gefinancierd zoals Eigen Kracht (gericht op vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt), Kracht on Tour (gericht op bewustwording en op het sluiten van deals met lokale organisaties en bedrijven), EVA (gericht op het aanleren van basisvaardigheden zoals lezen en schrijven), How 2 Spend It (gericht op het vergroten van het financiële bewustzijn en financiële vaardigheden van vrouwen) en Single SuperMom (gericht op het activeren van alleenstaande moeders, onder meer door het vormen van een onderling netwerk).
Eind 2016 liep de financiering van een aantal van deze projecten af. Voor het jaar 2017 konden de centrumgemeenten van de arbeidsmarktregio’s cofinanciering aanvragen voor projecten gericht op het vergroten van de economische zelfstandigheid van vrouwen. Op die manier kunnen ze hun aanpak beter aansluiten bij de lokale situatie. 25 van de centrumgemeenten nemen aan deze regeling deel.
Het Europese project, waaronder het voornoemde onderzoek, is gestart om concrete handvatten te ontwikkelen voor beleidsinterventies specifiek gericht op het vergroten van economische zelfstandigheid van zowel jonge mannen als vrouwen.

Vraag 5

Deelt u de mening dat economische zelfstandigheid een essentieel onderdeel is voor de emancipatie van vrouwen? Zo ja, welke concrete stappen bent u voornemens te zetten om die economische zelfstandigheid onder vrouwen te versterken? Zo nee, waarom niet?

Ja.
Economische zelfstandigheid is van groot belang omdat het vrouwen minder afhankelijk maakt van een partner of van een uitkering. Het is een van de speerpunten in het emancipatiebeleid van dit kabinet.
In de recente kabinetsbrief over arbeid en zorg2, en in mijn brief van 20 januari jl. over het emancipatiebeleid3, staat hoe wij de economische zelfstandigheid van vrouwen verder bevorderen en de combinatie van werk met (mantel) zorgtaken ondersteunen.

Vraag 1

Kent u het bericht «Heftige beelden: hooligans Feyenoord en AZ met elkaar op de vuist?1 en herinnert u zich uw antwoorden op eerdere vragen over vechtende voetbalhooligans?2

Ja.

Vraag 2

Kreeg de politie al eerder signalen van het in het bericht genoemde gevecht? Zo ja, waar bestonden die signalen uit en wat heeft de politie daarmee gedaan? Weet u waar en wanneer dit gevecht plaatsvond? Zijn er gewonden bij gevallen?

Het OM Alkmaar en het OM Rotterdam zijn een onderzoek gestart. Over de inhoud van het onderzoek, zoals informatiepositie, locaties en gewonden kunnen we in het belang van het onderzoek geen uitspraken doen.

Vraag 3

Worden er in het filmpje strafbare feiten in beeld gebracht? Zo ja, welke en is er aangifte gedaan of vindt er ambtshalve vervolging plaats? Zo nee, waarom niet?

Bij de politie zijn geen aangiften van strafbare feiten gedaan. Het OM kan ambtshalve tot vervolging overgaan op grond van openlijk geweldpleging (art. 141 Wetboek van Strafrecht), deelnemen aan een vechterij (art. 306 Wetboek van Strafrecht).

Vraag 4

Deelt u de mening dat de in het genoemde bericht vertoonde beelden aantonen dat er nog steeds zogenaamde «hooliganfights» plaatsvinden? Zo nee, waarom niet?

Vraag 5

Heeft u inmiddels enig inzicht in de aard en de omvang van het verderfelijke fenomeen van hooligans die afspreken om met elkaar te gaan vechten? Zo ja, waar bestaat dat inzicht uit? Zo nee, waarom niet?

Vraag 6

Kent u de uitzending van het tv-programma Jinek met daarin een item over de hooliganfight tussen hooligans van AZ en Feyenoord?3

Ja.

Vraag 7

Aan welke strafbare feiten kan worden gedacht bij het zien van de beelden van deze hooliganfight?

Zie het antwoord op vraag 3.

Vraag 8

Waaruit blijkt dat zoals de in de uitzending genoemde hoogleraar stelt dat het gevecht «niet langer dan een kleine minuut» duurde?

Het gevecht duurt op de beelden langer dan een minuut.

Vraag 9

Deelt u de mening van de hoogleraar die in de genoemde uitzending stelt dat deze hooligans door dit gevecht «leren [...] omgaan met agressie in onze affectfobische samenleving»? Zo ja, waarom? Zo nee, hoe kwalificeert u deze uitspraak van de genoemde hoogleraar?

Ik vind dit onacceptabel gedrag. Dergelijke vormen van agressie en geweld zijn strafbaar en kunnen we niet tolereren.

Vraag 10

Deelt u de mening dat om te leren omgaan met agressie het zeer ongewenst is dat daarbij strafbare feiten moeten worden begaan? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 11

Deelt u de mening dat ook al zou de genoemde hoogleraar met de stelling «het is een mythe om te denken dat je die agressie kunt leren beheersen of onderdrukken. De geschiedenis van de mensheid is immers een geschiedenis van oorlog voeren» waar zijn, dat dat nooit een reden mag zijn om agressie, waaronder hooliganfights, of oorlogen toe te staan? Zo ja, deelt u dan ook de mening dat agressie en oorlog wel moeten worden tegengegaan? Zo nee, waarom deelt u die mening niet?

Ja, die meningen deel ik.

Vraag 12

Deelt u de mening dat ook al zou het juist kunnen zijn dat het gevecht – in de woorden van de hoogleraar – «klinisch gesproken een expressie van opgekropte woede van mannen die een dosis testosteron» is, dat dat wat «klinisch gesproken» verklaard kan worden nog niet in de praktijk hoeft te worden gebracht? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Ja. Zoals ik in het antwoord op vraag 9, 10 en 16 heb aangegeven kunnen we dergelijke vormen van agressie en geweld niet tolereren.

Vraag 13

Herinnert u zich uw antwoorden op de vragen 7 en 8 van de eerdere vragen?4

Ja.

Vraag 14

Bent u nog steeds van mening dat «er voldoende legale vechtsporten [zijn] waar volgens vastgestelde regels, onder deskundige begeleiding en in accommodaties die zich hier voor lenen, kan worden gestreden»?

Ja.

Vraag 15

Bestaat er empirisch wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat mannen die elkaar in groepsverband te lijf gaan en trachten elkaar verrot te slaan en te schoppen, daarna in het dagelijks leven minder agressief zijn? Of bestaat er onderzoek waaruit het tegendeel blijkt namelijk dat ongeremd agressief gedrag juist tot meer agressie leidt? Zo ja, om welk onderzoek gaat dat? Zo nee, wat zegt dat over de stelling van de genoemde hoogleraar dat dergelijke knokpartijen helend zouden werken?

Dergelijke wetenschappelijke onderzoeken zijn bij mij niet bekend. Wellicht dat de hoogleraar, gelet op zijn uitspraken, over dergelijke onderzoeken beschikt.

Vraag 16

Deelt u de mening van de in de uitzending aan het woord komende ADO-supporter en voormalig eigenaar van Swansea City die vindt dat hooliganfights «niet alleen een zeer slechte reclame voor kinderen [zijn]. Ook kunnen er doden vallen. Bij zo’n soort gevecht van Feyenoord tegen Beverwijk is dat namelijk al gebeurd. Stoppen hiermee dus»? Zo ja, hoe komt het dat deze ADO-supporter zonder academische kennis over het gedrag van hooligans toch een juistere opvatting heeft over hoe met dit probleem moet worden omgegaan dan de genoemde hoogleraar? Zo nee, waarom deelt u die mening niet?

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 1

Kent u het artikel in het NRC van 28 januari 2017 «Wilt u tekenen voor de democratie.»?

Ja.

Vraag 2

Kent u de problemen met het afgeven van ondersteuningsverklaringen door gemeenten?

Vraag 3

Bent u op de hoogte van de vele klachten bij uw ministerie of de Kiesraad over het gebrek aan dienstverlening door gemeenten bij het afgeven van ondersteuningsverklaringen?

Vraag 4

In hoeverre bent u van oordeel dat gemeenten momenteel dienstbaar zijn om het verkiezingsproces in goede orde te laten verlopen?

Vraag 5

Herkent u klachten als zouden ambtenaren burgerzaken niet geïnstrueerd zijn, of dat er slechts 1 geïnstrueerde ambtenaar is die vervolgens niet vervangen wordt bij diens afwezigheid binnen de openingstijden, of dat gemeenten die in tegenstelling tot de BZK-informatie alleen op afspraak ondersteuningsverklaringen willen afgeven, of dat gemeenten het vragen aan kiezers om ondersteuningsverklaringen in en nabij de openbare ruimte, zoals in de BZK-nieuwsbrief nr 5 van januari 2017 staat, verbieden, of gemeenten die weigeren ondersteuningsverklaringen binnen de hersteltermijn voor verzuimen af te geven?

Vraag 6

In hoeverre deelt u de mening dat het tegen de geest van de Kieswet is en bureaucratisch selectief, om loketten voor 1 dag, te weten de dag na de kandidaatstelling, en voor de formele Kiesraadbeslissing over het verzuim inzake het vereiste aantal ondersteuningsverklaringen, te sluiten, terwijl de verzuimtermijn nog niet verstreken is en de betrokken politieke groeperingen graag ondersteuningsverklaringen in ontvangst willen nemen?

De Kieswet bepaalt in artikel H 4, derde lid, dat ondersteuningsverklaringen kunnen worden afgelegd binnen een termijn van veertien dagen voorafgaand aan of op de dag van de kandidaatstelling. Voor de aanstaande Tweede Kamerverkiezing liep deze periode van 16 tot en met 30 januari 2017. Op grond van artikel I 2, tweede lid, te lezen in samenhang met artikel I 2, eerste lid, onderdeel a, van de Kieswet kan degene die de kandidatenlijst heeft ingeleverd en daarbij niet ten minste het voorgeschreven aantal ondersteuningsverklaringen heeft overgelegd, dit verzuim herstellen binnen de termijn van drie dagen na de zitting van het centraal stembureau tot het onderzoeken van de kandidatenlijsten, bedoeld in artikel I 1, eerste lid, van de Kieswet. Voor de aanstaande Tweede Kamerverkiezing liep deze herstelperiode van 1 februari tot en met 3 februari 2017. Op grond van artikel I 2, derde lid, van de Kieswet kunnen kiezers gedurende deze periode alsnog ondersteuningsverklaringen afleggen.
De Kieswet regelt dus niet dat de verklaringen ook kunnen worden afgelegd op de dag van de zitting van het centraal stembureau tot het onderzoeken van de kandidatenlijsten (voor de aanstaande Tweede Kamerverkiezing was dit 31 januari 2017). Ik zal in het kader van de evaluatie van de verkiezing bezien of de wet op dit punt aanpassing behoeft.

Vraag 7

Bent u bereid te bevorderen dat de onduidelijkheid in de wetgeving over het afgeven van ondersteuningsverklaringen tot het sluiten van de hersteltermijn van verzuimen wordt opgeheven? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Bent u bereid om in overleg met de VNG en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken na te gaan hoe de dienstverlening bij het verstrekken van ondersteuningsverklaringen verbeterd kan worden? Zo nee, waarom niet?

Zoals ik in mijn antwoord op de vragen 2 t/m 5 heb weergegeven, zal ik in overleg gaan met de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken over de vraag hoe bij een volgende verkiezing de dienstverlening van gemeenten, waar nodig, op dit punt kan worden verbeterd.

Vraag 9

Bent u bereid de gemeenten nog duidelijk te informeren, bijvoorbeeld door een extra nieuwsbrief, dat tot het verstrijken van de wettelijke hersteltermijn voor verzuimen bij kandidatenlijsten, vrijdag 3 februari 15.00 uur, gemeenten binnen de gebruikelijke openingstijden zonder afspraak ondersteuningsverklaringen op verzoek van kiezers moeten laten tekenen? Zo nee, waarom niet?

Zoals ik in mijn antwoord op de vragen 2 t/m 5 heb weergegeven, heb ik de gemeenten tweemaal geïnformeerd over de mogelijkheid dat kiezers ondersteuningsverklaringen komen afleggen, en over de termijnen waarbinnen gemeenten kiezers daartoe gelegenheid moeten bieden.

Vraag 1

Waarom is er niet eerder onderzoek gedaan naar de veiligheid van OSV-software?1

Op 1 februari 2017 heb ik een brief3 aan de Tweede Kamer gestuurd en daarin gesteld dat de berichten over de kwetsbaarheden van het gebruik van programmatuur (OSV) van de Kiesraad de vraag opwerpen of bij de komende verkiezing de berekening van de uitslag gemanipuleerd zou kunnen worden. Daarover mag geen enkele schaduw van twijfel hangen. Daarom heb ik geconcludeerd dat het, uit voorzorg, beter is om te besluiten dat bij de komende verkiezing OSV niet zal worden gebruikt. Mijn brief van 1 februari jl. is besproken in het Algemeen Overleg van 9 februari jl. De Kamer heeft deze aanpak gesteund.
Op 15 februari jl. heb ik de Tweede Kamer een tweede brief gestuurd waarin ik uiteen zet welke afspraken zijn gemaakt met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken en de Kiesraad.
De komende verkiezing wordt, net als elke verkiezing, geëvalueerd. Ik zal in de evaluatie ook het proces van het berekenen van de uitslag en de hulpmiddelen die daarbij worden gebruikt goed onder de loep nemen om na te gaan hoe dit proces in de toekomst moet worden ingericht. Ik zal daarbij ook nagaan hoe de Kiesraad in het verleden is omgegaan met signalen over kwetsbaarheden in de OSV.

Vraag 2

Welke maatregelen gaat u nemen om een veilige verkiezingsprocedure te garanderen?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Kunt u garanderen dat de stemmen van de verkiezingen van 15 maart op papier worden geteld, voordat de uitslag definitief bekend wordt gemaakt?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Op basis waarvan beweerde u dat het stemproces niet te hacken zou zijn, als er nooit eerder onderzoek is gedaan?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 5

Heeft u aanwijzingen dat er bij vorige uitslagen eventueel gefraudeerd is? Zo ja, wat voor conclusies verbindt u daar aan?

In de antwoorden die ik op 23 januari jl.4 aan uw Kamer heb gezonden over het manipuleren van verkiezingen heb ik gesteld dat er geen aanwijzingen zijn dat in het verleden de verkiezingen zijn gemanipuleerd.

Vraag 6

Hoe is het mogelijk dat de Kiesraad van deze kwetsbaarheden in de verkiezingssoftware al 6 jaar op de hoogte is, maar u dit nooit aan de Kamer hebt gemeld of actie hebt ondernomen?2

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 1

Bent u bekend met deze berichten?1 2 3

Ja.

Vraag 2

Kunt u beschrijven wat dit plan precies inhoudt, waar het onderdeel van is, wat er al dan niet over besproken is bij de Ecofinraad/Eurogroep en wat EU-commissaris Dombrovskis hierover gemeld heeft bij zijn persconferentie?

De Europese Systeemrisicoraad (European Systemic Risk Board; ESRB) heeft tijdens de reguliere bijeenkomst van 22 september 2016 besloten tot de oprichting van een high level werkgroep.4 Deze werkgroep onderzoekt de potentiële creatie van «veilige activa» en richt zich daarbij op sovereign bond-backed securities. Een vorm hiervan zijn European Safe Bonds, afgekort ESBies zoals voorgesteld door Princeton-econoom Brunnermeier. De vragen die de werkgroep behandelt, zijn te vinden in een achtergrondstuk dat in december 2016 is gepubliceerd.5 Het onderzoek door de werkroep van de Europese Systeemrisicoraad loopt nog, uitkomsten zijn op dit moment nog niet beschikbaar.
De Europese Commissie heeft geen voorstel gepubliceerd voor de creatie van «veilige activa». Het onderwerp is tevens niet geagendeerd voor bespreking in de Eurogroep of Ecofinraad. Indien het onderwerp wordt geagendeerd zal de Kamer zoals gebruikelijk hierover geïnformeerd worden in de geannoteerde agenda voor deze overleggen. Vicepresident en Commissaris van de Europese Commissie Dombrovskis heeft gedurende de persconferentie van 27 januari jl. na afloop van de Ecofin Raad wel vragen beantwoord over het concept.6 De heer Dombrovskis heeft onder meer verwezen naar het werk van de Europese Systeemrisicoraad en gesteld dat de Commissie als lid van de Europese Systeemrisicoraad deelneemt aan deze discussies. De heer Dombrovskis heeft aangegeven het concept nuttig te vinden.

Vraag 3

Klopt de bewering uit de artikelen van Politico en EurActiv dat deze zogenaamde European Safe Assets bedoeld zijn om de «doomloop» tussen banken en overheden te doorbreken? Hoe dragen European Safe Assets hieraan bij?

Aangezien er tot op heden geen concreet voorstel is gepresenteerd – noch door de Europese Systeemrisicoraad, noch door de Europese Commissie – is het thans niet mogelijk om een gedegen appreciatie van de werking en de eventuele toegevoegde waarde van het concept te geven.

Vraag 4

Wat is de toegevoegde waarde van gesecuritiseerde Europese obligaties? Beschouwt u het als de taak van de Europese Commissie om financiële producten te verzinnen om landenrisico's bij financiële instellingen te beperken?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Zijn de in het artikel van EurActiv genoemde bezwaren van de Duitse regering tegen deze European Safe Assets bij u ook bekend? Welke gronden voert de Duitse regering aan voor haar bezwaren?

Aangezien er tot op heden geen concreet voorstel is gepresenteerd – noch door de Europese Systeemrisicoraad, noch door de Europese Commissie – heeft de Duitse regering naar mijn weten nog geen formeel standpunt ingenomen.

Vraag 6

Bent u bekend met andere discussies rond het in de artikelen genoemde «witboek»?

De verwachting is dat de Commissie in maart een witboek zal publiceren waarin zij, conform haar werkprogramma, in zal gaan op de toekomst van de EU en de toekomst van de EMU. Vicepresident Dombrovskis heeft gedurende de persconferentie van 27 januari jl. aangegeven voorafgaand aan de publicatie van het witboek geen commentaar te willen geven op de inhoud.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het van overheidswege aanbieden van gesecuritiseerde Europese overheidsobligaties een stap af is van het neerleggen van de risico's bij private beleggers? Is het niet logischer om de verantwoordelijkheid voor de diversificatie van landenrisico's bij de financiële instellingen zelf neer te leggen?

Zoals aangegeven bij de beantwoording van vragen 3 en 4 is tot op heden geen concreet voorstel gepresenteerd en is het daarmee thans niet mogelijk om een gedegen appreciatie van het specifieke concept te geven. Het kabinet hecht in zijn algemeenheid grote waarde aan het uitgangspunt dat risico’s bij private beleggers worden neergelegd.

Vraag 1

Wat maakt dat u zelf niet ingaat op herhaaldelijke en aan u persoonlijk gerichte uitnodigingen van de Sint Maartenschool om de school te bezoeken en te spreken over de problemen die daar spelen, terwijl deze school 55 medewerkers zal moeten ontslaan door het beleid dat u voert en verdedigt en hierdoor de kwaliteit van het onderwijs die de school levert niet langer meer in stand gehouden kan worden?1 2

Tijdens het algemeen overleg met uw Kamer op 15 december 2016 over passend onderwijs heb ik toegezegd dat ambtenaren van het ministerie in overleg gaan met betrokkenen in de regio om te horen wat er precies speelt rond de Sint Maartenschool. De Sint Maartenschool is een speciale school voor leerlingen met een lichamelijke of meervoudige beperking en voor leerlingen die langdurig ziek zijn. Veel leerlingen van de Maartenschool hebben naast onderwijsondersteuning ook (medische) zorg nodig. Deze zorg kan worden bekostigd uit de Wet langdurige zorg, de Jeugdwet en/of de Zorgverzekeringswet. De school werkt voor de invulling van de zorg samen met de Sint Maartenskliniek. Voor de invoering van passend onderwijs werden veel leerlingen op basis van de samenwerking met de kliniek automatisch ingeschreven bij de speciale school met een middelhoge of hoge bekostiging. In de afgelopen periode heeft het samenwerkingsverband vanuit de behoefte aan onderwijsondersteuning van de leerlingen opnieuw bepaald welke ondersteuning het beste bij de leerling past. Voor een groot deel van de leerlingen van de Sint Maartenschool is geconcludeerd dat zij ook met minder ondersteuning het onderwijs kunnen volgen. Daarom is er een lagere bekostiging voor deze leerlingen afgegeven. Dat past bij het uitgangspunt van passend onderwijs om per leerling te kijken naar welke ondersteuning nodig is. Het is belangrijk om hierover goed te communiceren met ouders en leraren.
In vervolg op mijn toezegging hebben vanaf december verschillende gesprekken plaatsgevonden met het samenwerkingsverband, de bestuurder van de school en met de commissie van het samenwerkingsverband over de wijze waarop de beoordeling van de toelaatbaarheidsverklaringen (tlv’s) heeft plaatsgevonden. Vanuit OCW is ook gesproken met het personeel en de ouders over de knelpunten die zij ervaren. Daarna hebben mijn medewerkers opnieuw een gesprek gevoerd met alle betrokkenen in de regio (de school, het samenwerkingsverband en de gemeente) om verder met hen mee te denken over oplossingen.
Uit deze gesprekken komt het beeld naar voren dat de Sint Maartenschool zich inzet om haar leerlingen een goed onderwijszorgarrangement te bieden en ouders bij de organisatie van deze zorg zoveel mogelijk te ontlasten. Ook is er bij de herbeoordeling van de leerlingen goed gekeken naar wat de leerlingen nodig hebben om het onderwijs te kunnen volgen. Het bestuur (de Stichting Punt Speciaal) en het samenwerkingsverband hebben aangegeven dat zij ervoor zorgen dat alle leerlingen een passend onderwijsprogramma krijgen. Wel constateer ik dat de communicatie in de regio naar ouders, leerlingen en leraren beter had gekund. Door de onduidelijkheid is onzekerheid en onrust ontstaan bij leraren en ouders. Ook is het beeld ontstaan dat de Sint Maartenschool zijn deuren zou moeten sluiten. Dat is echter niet het geval. Het is nu aan de school, het bestuur en het samenwerkingsverband om duidelijkheid te bieden en om er in overleg met de ouders voor te zorgen dat alle leerlingen een passend onderwijsprogramma krijgen.
Naar aanleiding van de verlaging van de bekostiging heeft de bestuurder een reorganisatieplan en een sociaal plan opgesteld. De bonden en de medezeggenschap hebben hiermee ingestemd. De reorganisatie leidt op het niveau van het bestuur tot een daling van circa 53 fte op een totaal van circa 500 fte, waarvan 25 fte voortkomt uit de daling van het budget op de Sint Maartenschool. Het doel van het sociaal plan is om zoveel mogelijk medewerkers van werk naar werk te begeleiden zodat de expertise behouden blijft. De uitwerking van de reorganisatie wordt breed binnen het bestuur opgepakt. Dat betekent dat niet alleen naar de Sint Maartenschool wordt gekeken, maar dat er binnen de hele stichting een nieuwe, meer doelmatige managementstructuur wordt ingericht en er gekeken wordt naar het schrappen van overhead. Zo wordt geprobeerd zoveel mogelijk onderwijspersoneel te behouden.

Vraag 2

Wat maakt dat u een medewerker van uw ministerie naar de Sint Maartenschool stuurt die geen verantwoording kan afleggen aan de directeur, leerkrachten, begeleiders, ouders en leerlingen over het door u ingevoerde beleid? Bent u niet degene die naast verantwoording afleggen in de Kamer ook verantwoording af moet leggen aan deze betrokkenen? Zo ja, kunt u uw antwoord uitleggen? Zo nee, waarom niet?

Zie het antwoord op vraag 1.

Vraag 3

Hoe verhoudt uw uitspraak «dat bekostiging nooit afhankelijk moet zijn van de grillen van het samenwerkingsverband en er altijd gekeken moet worden naar wat een kind specifiek nodig heeft» zich tot de situatie die zich nu voordoet op de Sint Maartenschool, waarbij de vijf samenwerkingsverbanden zelf hun criteria vaststellen om leerlingen in te delen in een bepaalde categorie?3 4

Hiermee bedoel ik dat de ondersteuningsbehoefte van een leerling leidend moet zijn bij het beoordelen van de toelaatbaarheid tot het speciaal onderwijs. Dat is wat er naar mijn mening ook is gebeurd bij de nieuwe beoordeling van de leerlingen van de Sint Maartenschool. Zie ook het antwoord op vraag 1.

Vraag 4

Welke concrete acties gaat u ondernemen om de Sint Maartenschool – en alle andere scholen die in deze situatie zitten – te helpen om te voorkomen dat vakkundig personeel verdwijnt, waardoor leerlingen niet meer het onderwijs, de begeleiding en de zorg krijgen die zij nodig hebben?

Het uitgangspunt is dat alle leerlingen een passend onderwijsprogramma krijgen. Het is nu aan de school, het bestuur en het samenwerkingsverband om daar in overleg met de ouders voor te zorgen, zodat de onrust bij ouders wordt weggenomen. Met het beschikbare ondersteuningsbudget is het mogelijk om de leerlingen passend onderwijs te bieden, zoals ook in andere regio’s gebeurt.
Het bestuur heeft een sociaal plan opgesteld, met als uitgangspunt dat zoveel mogelijk medewerkers van werk naar werk worden begeleid. Hiermee kan de expertise behouden blijven voor het onderwijs.
Het bestuur onderzoekt verder welke mogelijkheden er zijn om de inzet van zorg op de Sint Maartenschool en zijn andere scholen en de afspraken hierover met ouders en zorgaanbieders beter te organiseren. Veel leerlingen van de school hebben naast onderwijsondersteuning ook (medische) zorg nodig. Deze zorg kan worden bekostigd uit de Wet langdurige zorg, de Jeugdwet en/of de Zorgverzekeringswet. Omdat dit veel tijd kost en complex is, kiezen speciale scholen er soms echter voor om deze zorg uit het onderwijsbudget te organiseren en te betalen. De onderwijsbekostiging is daar niet op ingericht.
Zoals toegezegd in het algemeen overleg in december, ben ik in overleg met het Ministerie van VWS, met Lecso (de vereniging van scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs), met scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs en met partijen in de zorg over de mogelijkheden om te komen tot vereenvoudiging van de invulling van (medische) zorg op school. Daarbij is de eerste stap om duidelijkheid te bieden door aan te geven welke mogelijkheden er zijn om te komen tot betere afspraken. Hiervoor heb ik in samenwerking met VWS een stroomschema beschikbaar gesteld met een route voor (v)so-scholen om (medische) zorg in onderwijstijd te organiseren door (ook) afspraken te maken op bestuurlijk niveau in plaats van (alleen) individuele gesprekken met ouders te voeren. Verdere uitwerking en oplossingen zijn echter nodig. Dit traject krijgt extra prioriteit. We hebben aan de Maartenschool aangeboden dat medewerkers van OCW en VWS zullen meedenken en ondersteunen bij het organiseren van de zorg op school.
Uiteraard blijf ik de ontwikkelingen bij de Maartenschool de komende periode volgen.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat een 68-jarige vrouw een einde aan haar leven heeft gemaakt nadat, met toestemming van justitie, herkenbare camerabeelden zijn uitgezonden die vervolgens op het internet een eigen leven gingen leiden?1

Wanneer mensen geen andere uitweg meer zien dan een einde aan hun leven maken, is dit altijd zeer tragisch. Voor de betreffende persoon zelf, maar ook voor de nabestaanden. Dat is nu uiteraard niet anders.

Vraag 2

Welke criteria zijn er precies voor het tonen van herkenbare beelden? Voor welke strafbare feiten wordt dit gedaan en onder welke omstandigheden en voorwaarden?

De wijze waarop het Openbaar Ministerie de hulp van het publiek inroept ten behoeve van het opsporen van een (onbekende) verdachte is geregeld in de Aanwijzing opsporingsberichtgeving2. Publicatie van beelden is toegestaan bij strafbare feiten waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten. Bij inzet van het middel worden de belangen van opsporing en vervolging afgewogen tegen de inbreuk die deze inzet maakt op de persoonlijke levenssfeer van de op te sporen persoon. De ernst van het delict, de omstandigheden waaronder het delict is gepleegd, de mogelijkheden om het delict op te helderen met inzet van minder ingrijpende opsporingsmiddelen en de kans op succes spelen daarbij een rol. Tevens wordt daarbij meegewogen dat de beelden door derden verder verspreid kunnen worden buiten de kanalen van politie en justitie om.

Vraag 3

Welke mogelijkheden zijn er om te voorkomen dat beelden, die met toestemming van de politie worden uitgezonden bijvoorbeeld omdat er geen andere mogelijkheden waren voor de opsporing, een eigen leven gaan leiden op internet, met alle mogelijke gevolgen van dien?

Het internet biedt veel mogelijkheden om informatie te verspreiden buiten de controle van degene die de informatie in eerste instantie heeft geplaatst. Zoals in het antwoord op vraag 2 is aangegeven wordt dit door politie en OM eveneens meegewogen bij de beslissing beelden te publiceren. Nadat een verdachte is geïdentificeerd, worden de beelden die door of onder regie van politie en OM zijn gepubliceerd zo spoedig mogelijk verwijderd. Dat is ook in dit geval gebeurd. Met betrekking tot door derden verder verspreide beelden zijn de mogelijkheden tot verwijdering beperkt, met name als die verdere verspreiding niet door middel van links naar de vrijgegeven beelden plaatsvindt maar door middel van door derden zelf gedownloade beelden.

Vraag 4

Wat is uw reactie op de opmerkingen van Officier van Justitie Pols2 en criminoloog Van Erp?3

Bij de inzet van opsporingsberichtgeving worden in alle zaken de belangen van proportionaliteit en subsidiariteit gewogen. De ondergrens voor inzet ligt bij misdrijven waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten. Juist in zaken die dichter bij de ondergrens liggen wordt nadrukkelijker bezien of de inzet van het middel en de inbreuk die erdoor wordt gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van de betrokkene in de gegeven omstandigheden proportioneel is. Deze omstandigheden kunnen gelegen zijn in de situatie waaronder het delict is gepleegd en de persoon van het slachtoffer. Daarnaast wordt altijd meegewogen welke inspanningen al zijn verricht om het delict op te helderen en of minder ingrijpende mogelijkheden resteren om het delict op te lossen.

Vraag 5

Bent u van plan de criteria en voorwaarden voor het herkenbaar tonen van beelden door opsporingsprogramma's opnieuw te bekijken en deze zo nodig aan te scherpen? Zo niet, waarom niet?

De criteria en voorwaarden voor inzet van opsporingsberichtgeving worden op dit moment in het kader van de actualisering van de Aanwijzing opsporingsberichtgeving al opnieuw bezien. Daarin worden alle ervaringen met de inzet van opsporingsberichtgeving meegenomen. Aanvullend op de aanwijzing wordt ook een instructie voor het OM opgesteld waarin nader wordt ingegaan op de te maken afwegingen en het te hanteren beleidskader. De vernieuwde aanwijzing en de instructie zullen naar verwachting voor de zomer 2017 in werking treden.

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van de uitzending van Kassa van zaterdag 28 januari jl?

Ja.

Vraag 2

Hoe oordeelt u over de constatering dat veel thuiswonende ouderen, vaak met thuiszorg, een onveilig, makkelijk te kraken sleutelkluisje bij hun deur hebben hangen, waardoor zij een makkelijke prooi zijn voor kwaadwillenden?

Daar waar hier sprake van is, is dit zeer onwenselijk.

Vraag 3

In 2014 zijn ook al vragen gesteld over dit onderwerp; welke acties zijn er sindsdien ondernomen om het probleem aan te pakken?1

Onder verantwoordelijkheid van de Minister van Veiligheid en Justitie is in 2016 een traject ingezet om veilige toegang voor woningen van kwetsbare groepen te bevorderen. Bij dit traject zijn onder meer Actiz, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland, de branchevereniging voor woonzorgtechnologie (WDTM), de Stichting Quality Assurance E-health, Vilans, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) en mijn ministerie betrokken. In dat kader vindt het gesprek over veilige methoden regelmatig plaats.
Onderdeel van dit traject is dat alle betrokken partijen richting hun leden uitdragen dat waar zij zelf verantwoordelijk zijn voor het (laten) plaatsen van sleutelkluisjes of elektronisch toegangsbeheer zij ook kiezen voor een veilige oplossing. De cliënt wordt goed voorgelicht over veilige oplossingen zodat deze een goede, veilige keuze kan maken. Daarbij ontwikkelt de WDTM ten behoeve van hun ketenkeurmerk een aparte module veilig toegangsbeheer voor zorgwoningen met daarin aandacht voor inbraakveiligheid.

Vraag 4

Bent u bereid om op korte termijn in gesprek te gaan met betrokken partijen als gemeenten, zorgverzekeraars, verzekeraars, ouderenbonden en zorgorganisaties om te zien op welke manier elk van hen haar rol kan oppakken om het gebruik van veilige methoden (met het Politiekeurmerk Veilig Wonen) te bevorderen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Bent u bereid te bezien op welke wijze uitsluitend gebruik van gecertificeerde kluisjes of andere veilige methoden, in elk geval in zorgsituaties, meer dwingend op te leggen, bijvoorbeeld door een convenant of een richtlijn?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Bent u bereid om meer publieksvoorlichting te faciliteren, zodat mensen meer bewust raken van het gevaar van een onveilig sleutelkluisje? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het CCV zal in nauwe samenwerking met enkele ouderenbonden en de politie in hun voorlichting hier dit jaar aandacht aan besteden. Zo wordt o.a. een factsheet voor zorginstellingen, gemeenten, politie en zorgverzekeraars gemaakt om hen te helpen met het op een veilige manier regelen van toegang tot zorgwoningen.

Vraag 7

Bent u bereid (onderzoek naar) veilige alternatieven, zoals apps en domotica, te bevorderen en faciliteren? Zo ja, op welke wijze, zo nee waarom niet?

De technologische ontwikkelingen en alternatieven zijn legio. Uiteraard geldt voor alle nieuwe producten dat onderzocht moet worden dat het gaat om een veilige oplossing. Dit ligt echter niet primair bij de overheid, maar daar waar nodig faciliteren wij wel. Bijvoorbeeld bij een onderzoek door Vilans naar ervaringen bij zorginstellingen en cliënten met het werken met het sleutelkluisje en elektronische toegangssystemen.
Onderdeel van het CCV traject is een onderzoek naar de mogelijke doorontwikkeling van elektronisch toegangsbeheer. In dit onderzoek wordt ondermeer gekeken naar de voor- en nadelen van alternatieven voor sleutelkluisjes (bijv. naar een elektronisch slot of app).

Vraag 8

Hoe oordeelt u over de bevinding van Kassa dat een sleutelkluisje dat volgens de fabrikant makkelijk te kraken is, toch op de productenlijst staat van het Politie Keurmerk Veilig Wonen?

Het betreffende product staat niet meer op de laatste versie van de PKVW Productenlijst.

Vraag 9

Hoe oordeelt u over het beleid van de gemeente Putten, die € 30.000 subsidie voor de aanschaf van veilige kluisjes heeft vrijgemaakt?

Dit voorbeeld vanuit de gemeente Putten klinkt als een goed initiatief. Uiteraard is het zo dat de verantwoordelijkheid voor, en het bewust zijn van, veilige sleutelkluisjes juist ook bij de cliënt zelf en de professionals liggen die er gebruik van maken.

Vraag 10

Deelt u het standpunt dat een overheid die wil dat hulpbehoevende ouderen en chronisch zieken zo veel mogelijk zelfstandig blijven wonen, alles in het werk moet stellen hen te helpen dit veilig te kunnen doen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Langer zelfstandig wonen is een wens en behoefte vanuit de samenleving die de overheid zoveel mogelijk wil faciliteren en mogelijk maken. Iedereen heeft hierin een verantwoordelijkheid om dat op een veilige, prettige en zorgvuldige manier te doen zodat de kwaliteit van leven zo goed mogelijk blijft. De overheid heeft met de wetgeving van de langdurige zorg (Wmo, Wlz en Zvw) mogelijk gemaakt dat er ondersteuning is daar waar dat niet meer vanzelf gaat. Gemeenten, verzekeraars, zorgkantoren en aanbieders delen de verantwoordelijkheid wanneer mensen kwetsbaar worden of zijn, de veiligheid in en om de thuissituatie gewaarborgd blijft.

Vraag 1

Kent u het bericht «Hoe «geheime» wetten de EU nog minder democratisch maken»?1

Ja.

Vraag 2

Beaamt u dat er binnen de Europese Unie een trend zichtbaar is wat betreft het verkorten van het wetgevingsproces middels het overslaan van een tweede lezing?

Het is juist dat er meer besluitvorming plaatsvindt in de eerste lezing dan in de tweede lezing. Ik onderschrijf hiermee overigens niet de stelling dat hierdoor het besluitvormingsproces standaard wordt verkort. De tweede lezing kan worden gebruikt indien in de eerste lezing geen overeenstemming wordt bereikt conform de procedure van artikel 294 EU-werkingsverdrag.

Vraag 3

In hoeverre onderschrijft u dat het overslaan van een tweede lezing de informatievoorziening over Europese wetgeving aan het bredere publiek inperkt? In hoeverre acht u dit een wenselijke situatie, ook gezien de toenemende onvrede over een Europa dat ver van de burgers staat?

Ik onderschrijf deze stelling niet. In het artikel wordt de aanname gedaan dat er sprake is van een slechtere informatievoorziening omdat het Europees parlement enkel in de tweede lezing, en niet in de eerste lezing, in het openbaar debatteert tijdens de plenaire debatten van het Europees parlement. Dit is een onjuiste aanname. Het Europees parlement debatteert zowel in de eerste lezing als in de tweede lezing in het openbaar. Daarnaast kan in de eerste lezing gebruik worden gemaakt van trilogen. Echter worden dergelijke overleggen ook in de tweede lezing gebruikt.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het feit dat besluitvorming over wetgeving in toenemende mate achter gesloten deuren plaatsvindt, de transparantie over de precieze achtergrond en totstandkoming van Europese wetgeving ernstig belemmert, en dat dit er uiteindelijk zelfs aan kan bijdragen dat de democratische legitimiteit van deze wetgeving wordt ondermijnd?

Ik kan niet op basis van dit artikel concluderen dat de wetgeving in toenemende mate achter gesloten deuren plaatsvindt. Om tot een gezamenlijk besluit te kunnen komen tussen de EU instellingen is het nodig om ook in beslotenheid te kunnen spreken. Dat laat onverlet dat Nederland wel mogelijkheden ziet in de verbetering van de transparantie rondom trilogen.
In de Raad van Algemene Zaken van 24 juni is daarom op basis van een Nederlands voorstel (extranet: 10120/1/16/REV 1) gesproken (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1642) over deze mogelijkheden.

Vraag 5

Wilt u een plan ontwikkelen om in Europees verband concrete stappen te zetten om de gesignaleerde trend te keren en de democratische verantwoording omtrent Europese wetgeving te verbeteren, onder meer door in te zetten op transparante besluitvorming en open en volledige informatievoorziening aan burgers, journalisten, (nationale) politici en andere betrokkenen?

Al geruime tijd maakt het kabinet zich sterk voor de verbetering van de transparantie van het Europees besluitvormingsproces. Deze inzet gaat verder dan alleen de verbetering van de transparantie van trilogen. In de brief van 16 september 2016 (Kamerstuk 22 112, nr. 2205) is uw Kamer geïnformeerd over de bereikte resultaten op dit gebied tijdens het Nederlands EU voorzitterschap. Deze inzet blijft onverminderd van kracht.

Vraag 1

Vindt u het ook zeer zorgelijk dat de Indiase overheid maatschappelijke organisaties weert en/of tegenwerkt, waaronder Amnesty International, Greenpeace, Navsarjan Trust en Compassion, en al maandenlang de financiële tegoeden bevriest?1

Ja, dat vind ik zorgelijk. Een actief en levendig maatschappelijk middenveld is zeer belangrijk voor de duurzame sociale en economische ontwikkeling van een land.

Vraag 2

Erkent u dat het wegvallen van de projecten van Compassion in India ernstige gevolgen heeft voor 145.000 kinderen die in extreme armoede leven? Bent u bereid om met Compassion Nederland in overleg te treden, aangezien de organisatie gedwongen is om half maart de steun stop te zetten?

Inmiddels hebben vertegenwoordigers van het ministerie contact opgenomen met Compassion Nederland. Op korte termijn vindt overleg plaats in Den Haag. De ambassade in New Delhi heeft op 3 februari de zaak aan de orde gesteld bij de Indiase autoriteiten.

Vraag 3

Erkent u dat het stopzetten van de financiering aan Navsarjan Trust ernstige gevolgen heeft voor de bestrijding van kastendiscriminatie en de toegang tot onderwijs voor Dalit-kinderen?2

India telt meer dan drie miljoen maatschappelijke organisaties. Vele NGO’s zetten zich in voor de rechten van Dalits en (indirect) de bestrijding van kastendiscriminatie. Navsarjan Trust maakt deel uit van de paraplu organisatie «International Dalit Solidarity Network» (IDSN) en is één van de organisaties die zich inzet voor bovengenoemde rechten. Het stopzetten van de financiering van een NGO die zich voor deze rechten inzet is zeker te betreuren. Er zijn gelukkig nog vele andere organisaties actief om voor de positie van Dalits op te komen, inclusief voor de toegang tot onderwijs.

Vraag 4

Erkent u dat India handelt in strijd met de internationale mensenrechten en dat de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vereniging onder grote druk staan?

India kent een democratisch gekozen parlement, een democratisch gekozen regering en een onafhankelijke rechtspraak. Daarnaast is er sprake van een levendig maatschappelijk middenveld. De vrijheid van meningsuiting is vastgelegd in de Indiase Grondwet. Ook spelen diverse nationale media in India een belangrijke rol in maatschappelijke discussies en stellen zij misstanden aan de orde. Wetgeving kan niettemin mogelijk beperkend zijn voor de vrijheid van meningsuiting als de openbare orde in het geding komt. Een wet die de vrijheid van meningsuiting kan beperken is de Information Technology Act. Wetgeving kan in India door de rechter worden getoetst aan de Grondwet. Zo heeft het Hooggerechtshof in India in maart 2015 ingegrepen omdat zij van mening was dat Section 66A van de Information Technology Act onverenigbaar is met het recht op vrijheid van meningsuiting zoals in de Grondwet is vastgelegd.

Vraag 5

Bent u bereid om in overleg te gaan en druk te zetten op de Indiase overheid om deze maatregelen terug te draaien, in het bijzonder de zeer restrictieve Foreign Regulation and Contribution Act, zoals ook is geadviseerd door Marina Kiai, de Speciale VN Rapporteur voor Vrijheid van Vereniging en Vergadering?3

De Nederlandse overheid deelt de zorgen van VN-rapporteur Maina Kiai over de wet gericht op buitenlandse giften zoals beschreven in «Analysis on International Law, Standards and Principles applicable to the Foreign Contributions Regulation Act 2010 and Foreign Contributions Regulation Rules 2011». Deze wet die buitenlandse giften aan Indiase organisaties reguleert, kan beperkend werken voor de financiering van het maatschappelijk middenveld. Nederland heeft zich op verschillende niveaus in bilaterale contacten en in multilateraal verband ingespannen om aandacht te vragen voor deze situatie en zal dit onverminderd blijven doen. Zo werd de kwestie in New Delhi opgebracht door de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in juni 2015, en op hoogambtelijk niveau in juni 2016. Naast het overleg dat hierover wordt gevoerd door de Ambassade in New Delhi zal Nederland ook tijdens de volgende bilaterale consultaties, thans voorzien in maart 2017, het onderwerp opbrengen bij de Indiase autoriteiten.

Vraag 6

Ben u bovendien bereid aan te dringen bij de Europese Commissie op actie richting de Indiase overheid en ook zelf bij de Indiase overheid aan te dringen op het stopzetten van het bevriezen van tegoeden van onder meer Compassion en Navsarjan Trust?

Het kabinet zal in EU-verband aandacht vragen voor de beperkingen die maatschappelijke organisaties ondervinden van de Foreign Contributions Regulation Acten ondergeschikte regelgeving van de Indiase overheid. Als het gaat om onze bilaterale inspanningen wordt verwezen naar vraag 5.

Vraag 7

Wilt u deze vragen met spoed beantwoorden gezien de nijpende situatie voor de organisaties?

De vragen zijn zo snel mogelijk beantwoord.

Vraag 1

Deelt u de mening dat in het beleid voor gezondheidszorg voor vrouwen en kinderen en voorlichting over gezinsplanning de nadruk moet liggen op het beschermen van het (ongeboren) kind en de moeder, het voorkomen van ongewenste zwangerschappen en zorg voor veilige geboorten? Zo ja, op welke manier wordt dit vormgegeven?

Uitgangspunt voor het Nederlandse beleid is het recht van mannen en vrouwen om over hun eigen lichaam te beschikken. Het beleid richt zich op zaken die cruciaal zijn om dit recht te kunnen realiseren:
Het doel is toegang te verbeteren tot goede voorlichting en dienstverlening op het gebied van voorbehoedsmiddelen, gezinsplanning, seksueel overdraagbare aandoeningen en zwangerschap en bevalling. Het beleid is er allereerst op gericht vrouwen en meisjes de mogelijkheden te geven ongeplande zwangerschappen te voorkomen en zwangerschappen veilig te doorlopen. Ook toegang en tot informatie over veilige abortus is een Nederlandse beleidsdoelstelling.
Gebrek aan toegang tot voorbehoedsmiddelen leidt tot ongeplande zwangerschappen2. Afname van beschikbaarheid van voorbehoedsmiddelen leidt tot toename van (onveilige) abortussen3. Toegang tot veilige abortus geeft vrouwen de mogelijkheid op veilige wijze te kunnen besluiten over hun eigen lichaam en leven. Een verbod op abortus leidt niet tot minder abortussen, maar tot clandestiene en onveilige abortussen4, die kunnen leiden tot moedersterfte of tot blijvende medische gevolgen voor moeder en/of kind.

Vraag 2

Waarom richt uw initiatief voor een internationaal fonds zich hoofdzakelijk op abortussen, terwijl de zorg voor vrouwen en hun (ongeboren) kinderen en vrouwenhulp op de eerste plaats zouden moeten staan?1

Zoals beschreven in de brief aan Uw Kamer van 28 januari jl.6 over het She Decides: Global Fundraising Initiative, is dit initiatief gelanceerd om politieke en financiële steun te mobiliseren voor het recht van vrouwen en meisjes om vrij en zelfstandig te besluiten of zij kinderen willen, hoeveel, met wie en wanneer. Om hun de kans te geven daadwerkelijk baas te zijn over hun eigen lichaam, is toegang tot goede voorlichting en dienstverlening op het gebied van voorbehoedsmiddelen, gezinsplanning, seksueel overdraagbare aandoeningen en zwangerschap en bevalling essentieel. Toegang tot en informatie over veilige abortus valt binnen de focus van dit initiatief.

Vraag 3

Waarom benoemt u niet ook de grote gevolgen die door het wegvallen van de Amerikaanse investeringen optreden voor de bestrijding van infectieziekten als malaria, hiv en aids? Bent u bereid uw collega’s in internationaal verband op te roepen om op deze terreinen actie te ondernemen?

Het besluit van de nieuwe Amerikaanse president tot herinvoering van de Mexico City Policy is zo geformuleerd dat de maatregel dit keer bredere uitwerking kan hebben dan onder eerdere Amerikaanse presidenten. Hoe de maatregel zal worden uitgevoerd en de mogelijke impact daarvan voor andere dan seksuele en reproductieve gezondheidszorg is nog niet duidelijk. Dit wordt nauwgezet gevolgd door het kabinet en hierover wordt contact gehouden met internationale partners.

Vraag 4

Hoe groot is de beoogde bijdrage van de Nederlandse overheid en op welke manier wordt dit bedrag gedekt binnen een krimpende begroting, aangezien in 2017 de structurele bezuiniging van 1 miljard euro is ingegaan? Ten koste van welke programma’s en thema’s gaat de investering in dit fonds?

Het kabinet stelt tien miljoen euro beschikbaar in het kader van het initiatief She Decides. Dit bedrag is te accommoderen binnen de bestaande begrotingsruimte, omdat het begrotingsjaar net is begonnen waardoor het nog mogelijk is dit bedrag daarbinnen te passen.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Overheid eist invloed bij cyberbeveiliger Fox-IT»?1

Ja.

Vraag 2

Is er een direct gevaar als gevolg van de overname van Fox-IT door NCC group dat Nederlandse staatsgeheimen in handen van medewerkers van NCC-group, Britse inlichtingen en veiligheidsdiensten of andere niet-bevoegden kunnen vallen? Bent u bereid hier nader onderzoek naar te doen?

Nee, dit directe gevaar is er niet. Dit risico wordt ondervangen door geldende wettelijke voorschriften op het gebied van de bescherming van staatsgeheimen, alsmede door de specifieke contractuele beveiligingseisen die aan een privaat bedrijf worden opgelegd respectievelijk gesteld en die zijn gericht op het voorkomen van ongewenste toegang tot gevoelige informatie. Voorts houdt de Staat toezicht op de naleving van deze wettelijke en contractuele beveiligingseisen en blijft de ontwikkelingen in de gaten houden.

Vraag 3

Erkent u dat door de overname van Fox-IT het risico groter is geworden dat staatsgeheimen in verkeerde handen kunnen vallen, bijvoorbeeld doordat informatie over de manier van versleutelen of het proces van «key management» bekend wordt binnen NCC Group en mogelijk ook de Britse inlichtingendiensten? Hoe groot acht u dit risico?

Zie het antwoord op vraag 2.

Vraag 4

In hoeverre biedt de Britse wet op de inlichtingendiensten de mogelijkheid voor de Britse inlichtingendiensten om via NCC Group kennis te nemen van Nederlandse staatsgeheimen, de manier van versleutelen of het proces van «key management»?

Het bedrijfsonderdeel waarbinnen beveiligingsproducten voor staatsgeheime informatie worden ontwikkeld, is een in Nederland ingeschreven BV. Voor zowel personen, materieel, informatie als de fysieke locatie is, naast andere beperkingen, onverkort Nederlandse wetgeving op het gebied van bescherming van staatsgeheimen van kracht. Ook hier geldt dat de Staat toezicht houdt op de naleving van deze wettelijke en contractuele beveiligingseisen.

Vraag 5

Wat is uw reactie op het feit dat de overheid pas is geïnformeerd over de overname op het moment dat de verkoop al afgerond was? Vindt u dit wenselijk? Wat zegt dit over de relatie met het bedrijf dat dergelijk belangrijke diensten levert?

Voorafgaand aan de overname zijn de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Defensie ter zake ingelicht.

Vraag 6

Hoe sterk is de afhankelijkheid van de overheid voor de versleuteling van staatsgeheimen van het bedrijfsleven? Acht u dit een wenselijke afhankelijkheid of bent u van mening dat deze afhankelijkheid in de toekomst afgebouwd dient te worden?

De Nederlandse Staat kan opdrachten verstrekken aan bedrijven voor de ontwikkeling van beveiligingsproducten. De Nederlandse Staat stelt hoge eisen aan dergelijke producten. De kennis en techniek die hiervoor nodig is, is in sommige gevallen slechts aanwezig bij gespecialiseerde, private bedrijven. De Nederlandse overheid beschikt over de expertise om toe te zien op de ontwikkeling, veiligheid en kwaliteit van deze producten.

Vraag 7

Wat is de reden dat de onderhandelingen over de voorwaarden met betrekking tot zeggenschap over besluiten en benoemingen bij Fox Crypto en eventuele verkoopplannen zo lang duren? Voor wanneer moeten de onderhandelingen afgerond zijn?

De besprekingen met het betreffende bedrijf om passende beveiligingsmaatregelen te treffen in het licht van de ontstane situatie, zoals inzake benoemingen bij en eventuele verkoop van Fox Crypto, zijn grotendeels afgerond. Op enkele specifieke, juridisch-financiële aspecten vindt interdepartementaal overleg plaats alvorens overeenstemming met het bedrijf kan worden bereikt. Er wordt door alle partijen gestreefd naar een zo spoedig mogelijke afronding van dit proces.

Vraag 8

Zijn er alternatieve leveranciers van de diensten die Fox-IT levert die volledig in Nederlandse handen zijn? Onder welke omstandigheden overweegt u een overstap naar een alternatieve leverancier?

Er zijn in Nederland in beperkte mate alternatieve leveranciers beschikbaar voor de dienstverlening op het terrein van beveiligingsproducten. De Nederlandse Staat betrekt van meerdere, in Nederland gevestigde leveranciers, producten op genoemd terrein. Aanvullend verwijs ik naar het antwoord op vraag 6. Voorts kan op grond van overwegingen van onder meer continuïteit van dienstverlening de overheid een sterkere diversificatie van contractpartijen nastreven.

Vraag 1

Bent u bekend met het rapport «Branded Childhood»1 van de coalitie Stop Kinderarbeid en SOMO?

Ja.

Vraag 2

Kunt u zich vinden in de conclusie van het rapport dat kledingmerken die laten produceren in Bangladesh niet alleen bijdragen aan lage lonen en excessief overwerk, maar mede als gevolg daarvan ook aan kinderarbeid en schooluitval van de kinderen van volwassen kledingarbeiders?

Het rapport Branded Childhood van Stop Kinderarbeid en SOMO schetst een schrijnend beeld van kinderarbeid in Bangladesh. Kinderen horen op school, niet op de werkplaats. Zoals in het rapport aangegeven, is kinderarbeid in de formele sector inmiddels flink teruggedrongen. In deze sector wordt de kleding geproduceerd die bestemd is voor de export. Kinderen van textielarbeiders werken volgens het rapport wel nog vaak in andere sectoren. Het ontbreken van leefbaar loon onder ouders kan ertoe leiden dat kinderen moeten bijdragen aan het gezinsinkomen. Nederland erkent dit en zet zich actief in voor leefbare lonen.

Vraag 3

Bent u het eens met de aanbevelingen in het rapport en bent u bereid deze onder de aandacht te brengen van de kledingmerken, multistakeholderinitiatieven (waaronder het Convenant Duurzame Kleding en Textiel) en de regering van Bangladesh?

Het rapport bevestigt dat leefbaar loon een belangrijk instrument is in de aanpak van kinderarbeid. Het kabinet steunt de aanbeveling dat dit onderwerp hoger op de agenda moet bij merken, producenten, de overheid van Bangladesh en in multistakeholder initiatieven. Bovendien beschrijft het rapport belangrijke randvoorwaarden voor leefbaar loon zoals vakbondsvrijheid en eerlijke inkooppraktijken door de kledingmerken.
Het rapport vraagt om actieplannen voor de totstandkoming van hogere lonen in multistakeholder verband. Het kabinet erkent dat de doelstelling om te komen tot leefbaar loon collectief moet worden aangepakt. De Nederlandse overheid, evenals Stop Kinderarbeid, is partij bij het textielconvenant waarbij Nederlandse bedrijven gezamenlijk afspraken hebben gemaakt over de aanpak van de risico’s in de keten. Van convenantspartijen wordt verwacht dat zij binnen een jaar een actieplan aanleveren om risico’s in de keten aan te pakken. Daarnaast is in het convenant afgesproken dat er collectieve projecten zullen komen op het terrein van vakbondsvrijheid en leefbaar loon. De werkgroep die zich buigt over leefbaar loon komt binnenkort met concrete voorstellen.
Naar aanleiding van de recente loonacties in Bangladesh, heeft de Nederlandse ambassadeur gesproken met de werkgeversorganisatie en de autoriteiten in Bangladesh. Ook heeft een gesprek plaatsgevonden met een van de grotere vakbondsorganisaties. Nederland heeft het belang van leefbaar loon en de rechten van werknemers in deze gesprekken benadrukt. Kortom, dit rapport ondersteunt de Nederlandse aanpak.

Vraag 4

Bent u bereid de stijging van leefkosten (huur, energie) van de afgelopen jaren in Bangladesh te bespreken met de overheid aldaar? Hoe duidt u deze kostenstijging die volgde op een procentueel forse stijging van het minimumloon destijds?

Na recente loonacties in Bangladesh heeft Nederland het voortouw genomen en bij vertegenwoordigers van gelijkgezinde landen en internationale organisaties aandacht gevraagd voor de ontstane situatie. Doel is dit gezamenlijk aan de orde te stellen bij de autoriteiten van Bangladesh.
Bangladesh heeft al jarenlang een hoge inflatie, ook in de periode voorafgaand aan de verhoging van het minimumloon. De inflatie staat grotendeels los van die loonsverhoging. Wel zijn er signalen dat huren en prijzen van levensmiddelen worden verhoogd zodra de lonen in de textielsector of andere belangrijke sectoren zijn verhoogd. Er bestaat immers geen huurbescherming en sociale woningbouw. De loonsverhoging verliest zo helaas een deel van de beoogde koopkrachtverbetering.
Deze problematiek zal aan de orde komen tijdens een ronde tafel over leefbare lonen en sociale dialoog, die Nederland komende zomer zal organiseren in Bangladesh.

Vraag 5

Bent u eveneens bereid om dit rapport onder de aandacht te brengen van uw Europese collega’s en de Europese Commissie met het doel om deze kwestie gezamenlijk onder de aandacht van de regering in Bangladesh te brengen?

Het rapport vormt een ondersteuning van de noodzaak om gezamenlijk het belang van leefbare lonen en vakbondsvrijheid onder de aandacht van de regering van Bangladesh te brengen. Zowel in Bangladesh als bijvoorbeeld in het kader van het EU Garment Initiative wordt op dit terrein nauw samengewerkt met de Europese Commissie.

Vraag 6

Bent u bereid om meer actie richting in Nederland actieve kledingbedrijven en de Europese Commissie te ondernemen om het ontbreken van een leefbaar loon en de gevolgen daarvan voor volwassenen en kinderen indringend aan de orde te stellen, gezien de geringe vorderingen die nog door kledingbedrijven worden gemaakt met het verhogen van de feitelijke lonen tot een leefbaar loon? Bent u bereid om dit te doen in samenspraak met alle betrokkenen die zich inzetten voor een leefbaar loon?

Nederland is zowel nationaal als internationaal actief op het bevorderen van leefbaar loon en bereikt alleen resultaat door met alle betrokkenen samen te werken. Nederland organiseerde in juni 2016 de Asian Living Wage Conference. De conferentie werd destijds bijgewoond door overheden van productielanden, kledingmerken, producenten, vakbonden en NGO’s. In Nederland worden in het kader van het textielconvenant voorbereidingen getroffen voor een collectieve aanpak op het gebied van leefbaar loon. In de productielanden, te beginnen met Bangladesh, worden ronde tafels georganiseerd om opvolging te geven aan de uitkomsten van de conferentie. Om de Nederlandse aanpak kracht en vaart bij te zetten, wordt ook samenwerking beoogd met de Duitse Textil Bundniss en ACT (Action, Collaboration, Transformation), het leefbaar loon initiatief van grote internationale modemerken. Daarnaast zal het kabinet in het kader van het EU Garment Initiative aandringen op actie op het gebied van leefbaar loon.
Het rapport Branded Childhood noemt ook het belang van aangepaste inkooppraktijken van de kledingmerken. Ten einde de problematiek van lage lonen en andere risico’s in de sector ook vanuit dit perspectief te benaderen, organiseerde Nederland in september 2016 de Sustainable Sourcing Conference in Bangladesh. Een concrete uitkomst van de conferentie is het ontwikkelen van een training voor inkopers en producenten gezamenlijk over duurzaam inkopen, georganiseerd door de International Apparel Federation. De training start met een pilot in Bangladesh. Leefbaar loon zal deel uitmaken van het curriculum.

Vraag 7

Bent u van plan initiatief te nemen om transparantie door bedrijven te verplichten en om met wetgeving te komen met betrekking tot moderne vormen van slavernij? Bent u bereid om de bestrijding van hongerlonen daar deel van uit te laten maken, gezien het feit dat u in antwoorden op recente eerdere vragen2 instemde met aanbevelingen in het rapport Fabric of Slavery aan regeringen van importerende landen?

Het kabinetsbeleid is gericht op het vrijwillig afsluiten van IMVO-convenanten. In de convenanten worden afspraken gemaakt over naleving van de OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen, waaronder richtlijnen op het gebied van transparantie. In het textielconvenant is afgesproken dat bedrijven hun productielocaties zullen melden. Het kabinet hecht daarnaast aan adequate wetgeving op het terrein van minimumlonen en handhaving daarvan in de productielanden zelf. Nederland draagt hiertoe bij aan capaciteitsversterking van de arbeidsinspectie van Bangladesh en zal een ronde tafel organiseren over leefbare lonen in de textielsector.

Vraag 8

Kunt u in het kader van leefbaar loon toelichten hoe het onderzoek van keurmerkkoepel ISEAL naar een benchmark voor leefbaar loon staat? Welke vervolgstappen heeft u hieromtrent in gedachten?

ISEAL heeft 22 benchmarks voor leefbaar loon in 15 landen gereed. Een deel is gepubliceerd, de overige volgen binnenkort na uitvoerige validatie met lokale partijen. In het kader van het rapport Branded Childhood is de benchmark voor Bangladesh relevant. Het onderzoek bevestigt een grote afstand tussen de lonen in de textielsector en de benchmark voor een leefbaar loon. Deze informatie zal worden gebruikt in de bovengenoemde (gezamenlijke) vervolgacties in Bangladesh. Daarnaast wordt de informatie gedeeld met betrokken partijen, zoals inkopende merken, zodat ze hiermee bijvoorbeeld in hun inkoopbeleid rekening kunnen houden.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het feit dat Amsterdamse ziekenhuizen maandelijks honderden keren «nee» moeten verkopen aan zwangeren die op het punt staan te bevallen, omdat er geen plek meer voor hen is op de afdeling verloskunde?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u van het feit dat alleen al het Onze Lieve Vrouw Gasthuis (OLVG), met locaties Oost en West, in 2016 maar liefst 1262 zwangeren moest weigeren? Bestaan er voor ziekenhuizen met een beddentekort op de afdeling verloskunde bepaalde regels, omtrent het mogen weigeren van bevallende vrouwen? Zo ja, hoe luiden deze regels?

In het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ2) maken zorgaanbieders met elkaar afspraken over de acute zorg, inclusief de acute verloskunde. In dit verband is onder andere afgesproken dat in levensbedreigende situaties patiënten (inclusief bevallende vrouwen) nooit worden geweigerd. Voor zover mij bekend zijn er in het ROAZ-verband geen specifieke afspraken of regels over het mogen weigeren van bevallende vrouwen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het een erg zorgelijke situatie is dat verloskundigen vaak wel drie tot vier ziekenhuizen moeten bellen voordat ze een ziekenhuis hebben gevonden die nog een plek beschikbaar heeft, en dat bij het Academisch medisch centrum (AMC) en het VU medisch centrum (mc) het aantal weigeringen steeg van circa 7 procent in 2015 naar 20 procent eind 2016?

Bij verloskunde is regelmatig sprake van piekdrukte en in die zin is het logisch dat er soms langer moet worden gezocht naar een vrije bevallocatie. Ik laat het aan de regionale partijen over om het zoekproces zo efficiënt mogelijk in te richten. Een stijging van 7 naar 20 procent komt op mij fors over, maar zonder een gedegen analyse van deze cijfers kan ik daar geen oordeel over geven.

Vraag 4

Zijn er bij u incidenten bekend, of gevallen waarbij er bijna sprake is geweest van een incident, als gevolg van het tekort aan bedden op de Amsterdamse afdelingen verloskunde?

Bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) zijn geen meldingen bekend over incidenten/calamiteiten als gevolg van deze problematiek.

Vraag 5

Wat zijn volgens u de oorzaken van deze ondercapaciteit van verloskunde afdelingen voor het aantal bevallende vrouwen in deze regio?

Het is aan zorgaanbieders om tijdig in het ROAZ-overleg in te brengen dat zij ondercapaciteit ervaren bij de acute verloskunde-afdelingen in de regio. Naar aanleiding daarvan kan in ROAZ-verband worden bekeken waardoor dit wordt veroorzaakt. Vervolgens kan daar, samen met zorgverzekeraars, actie op worden ondernomen.
Van TraumaNet AMC, het ROAZ voor een deel van Noord-Holland en Flevoland, heb ik begrepen dat het onderwerp in september en december vorig jaar in het ROAZ is besproken. Daar is onder meer afgesproken dat beter wordt geregistreerd in hoeveel gevallen vrouwen niet kunnen bevallen in het ziekenhuis van hun voorkeur zodat er beter zicht komt op de omvang van de problematiek. Ook is afgesproken dat de partijen verloskunde toevoegen aan het Acuut Zorgportaal, waardoor er beter inzicht komt in de beschikbare capaciteit. In het volgende bestuurlijk overleg van het ROAZ zal verder worden gesproken over de oorzaken van de problematiek en hoe deze kan worden opgelost.

Vraag 6

Welke rol speelt de sluiting van de afdeling verloskunde van het MC Slotervaart volgens u? Klopt het dat het de bedoeling was dat het VUmc deze afdeling van het MC Slotervaart zou overnemen? Is de volledige capaciteit van deze afdeling van het MC Slotervaart uiteindelijk ook daadwerkelijk verplaatst naar het VUmc?2

De sluiting van de afdeling verloskunde van het MC Slotervaart is ongetwijfeld van invloed geweest op de ontstane situatie. In 2013 vonden daar nog circa 1.300 bevallingen plaats. Eind 2015 ontstond in MC Slotervaart echter een tekort aan bevoegd en bekwaam personeel waardoor het niet meer mogelijk was om 24x7 de zorg te kunnen organiseren. VUmc, MC Slotervaart en zorgverzekeraars hebben zich ingezet om een structurele oplossing te vinden voor de ontstane situatie. VUmc heeft sinds medio december 2015 MC Slotervaart ondersteund bij deze acuut ontstane situatie door tijdelijk op locatie VUmc klinische zorg van MC Slotervaart te accommoderen. In juli 2016 is tussen beide ziekenhuizen afgesproken dat MC Slotervaart de activiteiten van de afdeling gynaecologie & verloskunde en kindergeneeskunde per juli 2016 beëindigt. Het VUmc levert per juli 2016 deze zorg en heeft een satelliet geopend op locatie MC Slotervaart voor poliklinische zorg. Klinische zorg vindt plaats op locatie VUmc.
Naar aanleiding van deze afspraken hebben zorgverzekeraars aanvullende afspraken gemaakt (of zijn hierover in gesprek) met VUmc over de te contracteren vrouw-kindzorg aan onder meer (een deel van de) patiënten die zijn doorverwezen uit MC Slotervaart. VUmc heeft in lijn met deze afspraken ook meer bevallingen gefaciliteerd in 2016.

Vraag 7

Zijn er ten tijde van deze overname afspraken gemaakt tussen de beide ziekenhuizen over continuïteit van geboortezorg en beschikbaarheid hiervan? Wat weet u van de achtergrond en motivatie van dit besluit van het VUmc en het MC Slotervaart?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Op welke manier is deze overdracht verlopen? Heeft u inzicht in het feit of er destijds afspraken zijn geweest over het openhouden van de afdeling verloskunde in het MC Slotervaart, tot er meer zekerheid was over de vraag of het VUmc de voltallige capaciteit kon overnemen? Is dit gebeurd? Zo niet; was dit volgens u niet een redelijke gang van zaken geweest?

De inspectie heeft in de overdrachtsperiode vinger aan de pols gehouden om de patiëntveiligheid en de kwaliteit van zorg te borgen. Door het gebrek aan bevoegd en bekwaam personeel is de vraag om de afdeling verloskunde van het MC Slotervaart open te houden niet meer aan de orde geweest bij het maken van afspraken.

Vraag 9

Welke rol speelt het niet meeverhuizen van medewerkers van het MC Slotervaart naar het VUmc volgens u in deze situatie?

Ik weet niet of en zo ja welke rol het al dan niet meeverhuizen van medewerkers in deze heeft gespeeld. Het VUmc heeft mij laten dat zij meerdere MC Slotervaart-medewerkers een arbeidsovereenkomst bij het VUmc heeft aangeboden.

Vraag 10

Welke verantwoordelijkheid legt u bij deze beide ziekenhuizen voor het ontstane tekort aan bedden voor bevallende Amsterdamse zwangeren?

Het VUmc heeft als academisch ziekenhuis een regiefunctie in de regio en heeft zich samen met het MC Slotervaart en andere betrokkenen ingezet om de continuïteit van de verloskundige zorg in de regio te borgen.

Vraag 11

Welke rol spelen zorgverzekeraars volgens u in deze kwestie? Hoe kunnen zij stimuleren dat er voldoende bedden voor een bepaalde doelgroep beschikbaar zijn? Hoe heeft deze situatie kunnen ontstaan, uitgaande van het feit dat zorgverzekeraars vanuit hun zorgplicht voldoende zorg moeten inkopen?

Zorgverzekeraars moeten zorgen voor tijdige en voldoende geboortezorg voor al hun verzekerden. Dit behoort tot de uitvoering van hun zorgplicht. Ik heb contact gehad met de grootste zorgverzekeraar van Amsterdam, Zilveren Kruis. Zilveren Kruis is in overleg met het OLVG waar dit voornamelijk lijkt te spelen. Vanuit andere ziekenhuizen heeft Zilveren Kruis geen signalen ontvangen. Er zijn ook ziekenhuizen die bij Zilveren Kruis hebben aangegeven meer bevallingen aan te kunnen. Volgens Zilveren Kruis is er voor 2016 en 2017 voldoende zorg ingekocht.

Vraag 12

Is de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) op de hoogte van de onvoldoende beschikbaarheid van geboortezorg in deze regio? Wat is haar oordeel over de voorliggende situatie?

De NZa zal beoordelen of de continuïteit van de verloskundige zorg in de regio Amsterdam in het geding is nu het Slotervaart deze zorg niet meer aanbiedt. Als de continuïteit van zorg in het geding is, dan zal de NZa de zorgverzekeraars hierop aanspreken in het kader van hun zorgplicht.

Vraag 13

Welke oplossing ziet u voor het feit dat Amsterdamse ziekenhuizen momenteel zwangeren moeten weigeren? Op welke manier kunt u bijdragen aan een oplossing voor de huidige situatie van een tekort aan bedden op verloskunde afdelingen?

De sleutel tot het verbeteren van de situatie is een constructieve bespreking van de situatie in ROAZ-verband op basis van een gedegen analyse van de situatie op basis waarvan maatregelen kunnen worden genomen. Iedere zorgaanbieder kan daartoe het initiatief nemen. Zorgverzekeraars nemen de regierol op zich in de contractering.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «politie gaat racistisch geweld bijhouden»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat er momenteel geen cijfers bekend zijn waaruit de omvang van geweld en intimidatie tegen vluchtelingen en asielzoekers kan worden opgemaakt? Zo nee, kunt u deze gegevens aan de Kamer verstrekken?

Men kan aangifte doen bij de politie van discriminatie. Daarnaast kan discriminatie een rol spelen bij andere delicten, zoals mishandeling of vernieling. Bij een dergelijk «commune delict» kan de officier van justitie een strafverzwaring eisen vanwege een discriminatoir aspect. Politieagenten dienen alle aangiften en meldingen van discriminatie en van incidenten waarin mogelijk een discriminatoir aspect aanwezig is, te registreren. Kortom: de politie registreert of het delict discriminatoir is. Dit geeft een meer betrouwbaard beeld van discriminatie dan een registratie in de aangifte van de herkomst van de aangever.
Op 29 september 2016 heeft uw Kamer het rapport «Discriminatiecijfers 2015» ontvangen2. Hierin zijn rapportages van politie, maar ook (gemeentelijke) antidiscriminatievoorzieningen, het College voor de Rechten van de mens en de meldpunten voor discriminatie op internet, samengevoegd om een zo compleet mogelijk beeld te geven van de omvang en aard van discriminatie in Nederland. Naast discriminatie op grond van herkomst, wordt ook gerapporteerd over bijvoorbeeld discriminatie op grond van geslacht, godsdienst of seksuele gerichtheid. Ook wordt ingegaan op de verschijningsvormen zoals belediging, vernieling en mishandeling. In 2017 zal uw Kamer een vergelijkbaar rapport ontvangen met de cijfers over 2016.

Vraag 3

Bent u bereid de politie vanaf heden bij aangiften te laten registreren of het een aangifte van een strafbaar feit tegen een vluchteling of asielzoeker betreft? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de mening dat geweld tegen vluchtelingen niet kan worden getypeerd als kwajongensstreken? Zo nee, waarom niet?

Geweld tegen wie dan ook valt niet te accepteren.

Vraag 5

Welke maatregelen neemt u om de aangiftebereidheid bij statushouders en asielzoekers te vergroten, bijvoorbeeld door actieve voorlichting over de aangiftemogelijkheden?

Samen met de politie blijf ik mij inzetten om de aangifte- en meldingsbereidheid van slachtoffers te stimuleren. Zoals toegelicht per brief van 15 september 20163 richt ik mij op het vergroten van de aangifte- en meldingsbereidheid per type delict. Voor mijn beleid op dit punt verwijs ik u naar deze brief.

Vraag 6

Wat is uw reactie op de conclusie van politicoloog Rob Witte in dat artikel dat de Nederlandse overheid racistisch geweld structureel te weinig serieus neemt?

In het artikel wordt betoogd dat de omvang van racistisch geweld niet voldoende wordt erkend, omdat de registratie hiervan niet op orde is. Gelet op mijn antwoord op vragen 2 en 3 deel ik die conclusie niet.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Vaders vinden uitbreiding vaderschapsverlof te krap» en het daarbij behorende onderzoek van het kenniscentrum op het gebied van seksualiteit Rutgers?1 2

Ja

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het resultaat dat 25 procent van de vaders aangeeft dat ze geen onbetaald ouderschapsverlof opgenomen hebben, omdat dit financieel onhaalbaar was?

Ouders geven gezamenlijk invulling aan de verdeling van taken op het gebied van arbeid, zorg en andere verantwoordelijkheden binnen hun gezin en wegen daarbij zelf verschillende regelmogelijkheden en financiële gevolgen tegen elkaar af. Het vraagt om extra aandacht wanneer vaders wel gebruik zouden willen maken van ouderschapsverlof maar zij het financieel niet haalbaar achten. Om een evenwichtige verdeling van arbeid en zorg financieel mogelijk te maken is met het Belastingplan 2016 de IACK verhoogd waardoor het voor de minst verdienende partner lonender is geworden om meer uren te gaan werken. Het is belangrijk om ouders hierover goed te informeren. Het Ministerie van OCW laat daarom een budgettool ontwikkelen waarmee de financiële gevolgen van een andere verdeling van arbeid voor het gezinsinkomen beter inzichtelijk worden gemaakt. Door de werking van heffingskortingen en de inkomensafhankelijke kinderopvangtoeslag valt een gelijkere verdeling van arbeid in veel gevallen financieel gunstiger uit.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u het resultaat dat 49 procent van de vaders verwacht dat vrouwen meer zullen gaan werken als zijzelf meer zouden gaan zorgen? Bent u bekend met de conclusie uit het Rutgers-onderzoek «jong geleerd is oud gedaan»?

De bevindingen uit het voornoemde onderzoek laten zien dat partners zich ervan bewust zijn dat persoonlijke keuzes over arbeid en zorg gevolgen hebben voor de tijdbesteding en rol van de partner, maar dat dit in veel gevallen bij de vaders niet leidt tot de behoefte om arbeid- en zorgtaken anders te verdelen. Het onderzoek van Rutgers laat namelijk ook zien dat 84 procent van de vaders tevreden of zeer tevreden is met de huidige rolverdeling. Als verklaring hiervoor ziet Rutgers een relatie tussen de voorkeuren voor taakverdeling van ouders en de rol die hun eigen vader heeft vervuld. Dit laat zien dat niet alleen praktische overwegingen, maar ook dieper liggende overtuigingen ten grondslag liggen aan de voorkeuren in de taakverdeling.
Zoals is beschreven in de brief Arbeid en zorg van 16 december jl.3 zet het kabinet zich in voor een evenwichtigere verdeling van arbeid en zorg tussen partners. Daarbij richt het kabinet zich op het wegnemen van praktische belemmeringen, onder meer door de uitbreiding kraamverlof en de verbeterde toegankelijkheid van kinderopvang. Ook zet ik samen met mijn collega van OCW in op het vergroten van het bewustzijn van de consequenties van rolpatronen en culturele voorkeuren via o.a. een cultuurcampagne, de ontwikkeling van een online budgettool die inzicht geeft in de financiële mogelijkheden en consequenties van verschillende arbeid- en zorgverdelingen en door de financiering van regionale projecten gericht op de economische zelfstandigheid van vrouwen. Deze maatregelen zullen niet alleen van invloed zijn op de taakverdeling van de huidige generatie ouders, maar zorgen er ook voor dat vaders voor hun kinderen een voorbeeldfunctie kunnen vervullen en daarmee de verdeling van arbeid en zorgtaken die de toekomstige generatie ouders zal maken, mede bepalen.

Vraag 4

Deelt u deze conclusie over het combineren van arbeid en zorg?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Hoe bent u van plan om ouders in spe op deze conclusie te wijzen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Bent u in het verlengde hiervan bereid om – waar nodig – met de kinderopvangbranche, scholen en geboortezorg afspraken te maken over actieve, gelijkwaardige communicatie naar beide ouders?

Kinderopvangorganisaties, scholen en geboortezorg bieden ouders professionele en vakkundige ondersteuning en begeleiding bij de opvoeding en ontwikkeling van kinderen, maar mengen zich niet in de manier waarop ouders onderling de taken verdelen. Wel is het kabinet van mening dat professionals die te maken krijgen met ouders van jonge kinderen zich bewust zouden moeten zijn van het belang om zich bij de opvoeding van jonge kinderen niet exclusief op moeders te richten. Daarom heeft de Minister van OCW het project Zorgend Ouderschap gefinancierd dat stimuleert dat beide ouders worden aangesproken en betrokken bij de opvoeding van kinderen. Ook heeft de Minister van OCW in het kader van het project Kracht on Tour met een aantal grote landelijk georganiseerde werkgevers afspraken gemaakt over hun rol bij het met jonge ouders bespreken van gelijkwaardige zorgafspraken. Daarnaast is informatie over de mogelijkheden om werk- en zorgtaken onderling te verdelen beschikbaar via diverse andere kanalen, zoals websites en tijdschriften die zich speciaal richten op jonge ouders en natuurlijk via de belangenbehartigers van ouders in de kinderopvang en het onderwijs. Extra afspraken in aanvulling op bovenstaande initiatieven acht ik nu niet nodig.

Vraag 7

Bent u bereid om onderzoek te doen naar de samenhang tussen de rolverdeling tussen mannen en vrouwen en de kans op ziekteverzuim en/of burn-outs?

In de brief Arbeid en zorg4 aan de Kamer heb ik geschreven dat overbelasting door de combinatie van arbeid en zorg kan leiden tot fysieke of geestelijke gezondheidsklachten. Uit onderzoek van het SCP5 blijkt dat vanwege de emotionele belasting combinatiedruk vaker wordt ervaren bij de combinatie van mantelzorg met werk (in 23 procent van de gevallen) dan bij het combinatie van zorg voor kinderen met werk (16 procent). Uit datzelfde onderzoek blijkt verder dat vrouwen bij de combinatie van kindzorg en werk vaker druk ervaren (18 procent) dan mannen (15 procent). Dit lijkt te maken te hebben met de verdeling van arbeid en zorg. Hoewel mannen tijdens de gezinsfase – van 31 tot 45 jaar – in totaal meer uren besteden aan de combinatie van werk, zorg en scholing (56 uur tov 50 uur per week door vrouwen), nemen vrouwen aanzienlijk meer zorgtaken voor hun rekening binnen het huishouden.6 Volgens een andere onderzoek van het SCP zouden vrouwen meer gejaagdheid en drukte ervaren doordat hun vrije tijd meer dan bij mannen in het teken staat van het reilen en zeilen van het huishouden.7 Met deze onderzoeken is de samenhang tussen overbelasting en de verdeling van arbeid en zorg in beeld gebracht en zie ik momenteel geen aanleiding om verder onderzoek te laten uitvoeren.
De uitbreiding van drie dagen betaald kraamverlof is een van de maatregelen die in de brief Arbeid en zorg zijn gepresenteerd om een evenwichtige taakverdeling te stimuleren. Uit een internationale vergelijking van de OESO blijkt namelijk dat vaders die kort na de geboorte van hun kind kraamverlof opnemen ook later meer betrokken zijn bij de opvoeding van hun kinderen en dus ook voor de periode na het verlof meer zorgtaken op zich nemen.

Vraag 8

In hoeverre zou er een verband kunnen zijn tussen de verdeling van werk- en zorgtaken tussen mannen en vrouwen en (werk)uitval door ziekte? In hoeverre zou een (verdere) uitbreiding van het vaderschaps-/partnerschapsverlof hieraan kunnen bijdragen?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het goed is om in kaart te brengen wat de effecten zijn van een eerlijke en fatsoenlijke verdeling van werk en privé, zoals WOMEN Inc eerder heeft gedaan voor het grootbedrijf, om zo werkgevers te overtuigen van zorgvriendelijk werkgeverschap? In hoeverre bent u bereid om dit onderzoek te (laten) herhalen voor het midden- en kleinbedrijf?3

Women Inc komt, in samenwerking met Great place to work, tot de conclusie dat bedrijven waar gemiddeld meer werknemers aangeven te worden aangemoedigd om een goede en werkbare balans tussen werk en privé aan te brengen, het beter doen op het gebied van verzuim, groei in omzet, verloop, aantal sollicitaties en aandeel vrouwen in senior management posities. Het onderzoek is uitgevoerd onder bedrijven uit verschillende sectoren en variërend van multinationals tot het midden- en kleinbedrijf waardoor een herhaling van dit onderzoek niet nodig is. Deze en andere signalen9 10 laten zien dat steeds meer werkgevers het belang van zorgvriendelijke werkgeverschap inzien. Om werkgevers te helpen hun personeelsbeleid hier goed op af te stemmen is op de Arbeid- en Zorgbijeenkomst van 31 oktober jl. de werkgeverscan Zorgvriendelijk.nl gelanceerd. Aan de hand van het beantwoorden van een vragenlijst krijgt de werkgever via deze website advies op maat over zorgvriendelijk werkgeverschap.

Vraag 10

Deelt u de mening dat een zo snel mogelijke uitbreiding van het vaderschaps-/partnerverlof goed is voor de ontwikkeling van het kind, het combineren van arbeid en zorg en de (inkomens)positie van vrouwen?

Uit onderzoek blijkt dat vaders die vanaf de geboorte bij de zorg voor het gezin zijn betrokken, ook later meer zorgtaken op zich nemen.11 Naarmate de vader meer zorgtaken op zich neemt, ontstaat er voor de moeder ruimte om meer te gaan werken en op die wijze zou haar inkomenspositie en economische zelfstandigheid verder kunnen ontwikkelen en verbeteren. Daarnaast blijkt uit ditzelfde onderzoek dat betrokkenheid van de vader bij de opvoeding positief is voor de ontwikkeling van het kind. Kraamverlof voor de vader/partner stimuleert deze mogelijke effecten. Een eerste stap in uitbreiding van het kraamverlof is het Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet arbeid en zorg dat thans in uw Kamer voorligt ter behandeling12.

Vraag 11

Hoe zou, vooruitlopend op de beoogde inwerkingtredingsdatum van het wetsvoorstel Wijziging van de Wet arbeid en zorg en enkele andere wetten in verband met de uitbreiding van het kraamverlof teneinde de band tussen de partner en het kind te versterken, in samenspraak met de sociale partners, op de werkvloer al kunnen worden gestart met één week vaderschaps-/partnerverlof na de geboorte van het kind?4

Vooruitlopend op de beoogde inwerkingtredingsdatum is er geen wettelijke basis voor kraamverlof anders dan de huidige regeling die voorziet in twee dagen verlof met behoud van loon. Het is dan aan sociale partners om bij cao aanvullende afspraken over kraamverlof over te maken. Zoals is vermeld in de nota naar aanleiding van het verslag bij het wetsvoorstel dat voorziet in uitbreiding van het kraamverlof is in een aantal cao’s al een dergelijke bepaling opgenomen. Ook in de individuele arbeidsovereenkomst kan worden voorzien in een aanvulling op het wettelijke kraamverlof.14

Vraag 12

Bent u bereid om deze vragen te beantwoorden vóór de plenaire behandeling van het genoemde wetsvoorstel en in ieder geval voor het verkiezingsreces?

Ja

Vraag 1

Bent u bereid het resultaat van het onderzoek naar de wanpraktijken bij de reclassering Den Haag door de Reclassering Nederland naar de Kamer te sturen?1 Zo nee, waarom niet?

In mijn reactie op eerdere Kamervragen over het bericht dat er gesjoemeld zou worden bij de reclassering ben ik ingegaan op de manier waarop de vermeende onderhandse handel is onderzocht.3 Reclassering Nederland (RN) heeft aan twee onderzoeksbureaus opdracht gegeven de recente aantijgingen te onderzoeken. RN heeft mij gemeld dat het eerste onderzoek, dat zich richtte op de financiële administratie, is gedaan door KPMG Advisory. Het tweede onderzoek, in het kader waarvan het handelen van de reclasseringsmedewerkers is onderzocht, is verricht door het bureau Integriteit van de Dienst Justitiële Inrichtingen.
Beide onderzoeken zijn recent afgerond. Het betreft onafhankelijk onderzoek. RN heeft mij laten weten dat de uitkomsten van de onderzoeken geen aanleiding geven om te veronderstellen dat er sprake is van onderhandse handel. Ook hierover heb ik uw Kamer reeds geïnformeerd. De onderzoeksrapporten zijn gebruikt voor interne evaluatie en zijn aanleiding geweest om medewerkers die werkzaam zijn op werkplaatsen opnieuw te instrueren dat betalingen enkel nog elektronisch en met betaalbewijzen mogen geschieden. RN is opdrachtgever en eigenaar van de rapporten; zodoende ben ik niet in het bezit van de onderzoeksrapporten en is het niet aan mij deze openbaar te maken.

Vraag 2

Kunt u aangeven door wie dat onderzoek is uitgevoerd en in wiens opdracht dat onderzoek is uitgevoerd? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

In het bericht Gesjoemel bij reclassering met steigerhouten meubels2 stelt de heer Van Gennip dat het een extern onderzoek naar de financiële administratie is, klopt dit? Zo nee, wat is dan de omvang c.q. het onderwerp van het onderzoek?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 1

Hoe oordeelt u over de berichtgeving dat de veiligheid in operatiekamers onder druk staat door een tekort aan operatieassistenten?1

Vanzelfsprekend moeten de kwaliteit en veiligheid van de zorg altijd op orde zijn. Zorgverleners moeten daarbij bevoegd en bekwaam zijn. De afweging of operaties veilig kunnen worden uitgevoerd met het beschikbare personeel valt onder de professionele verantwoordelijkheid van zorgverleners. Eindverantwoordelijk voor kwaliteit en veiligheid van de geboden zorg in een ziekenhuis zijn de bestuurders en interne toezichthouders. Zij moeten dus zorgen voor een kwalitatief goede en veilige werkomgeving.

Vraag 2

Vindt u het acceptabel dat niet-gekwalificeerde verpleegkundigen handelingen in de operatiekamer verrichten, omdat de werkdruk zo hoog is en er tekorten aan collega’s zijn? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Vindt u het ook zorgelijk dat er door de hoge werkdruk verpleegkundigen uitvallen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik betreur het als zorgpersoneel uitvalt, om welke reden dan ook. De inzet van personeel en het bieden van een gezonde en veilige werkomgeving is allereerst een verantwoordelijkheid van de werkgever, in goed overleg met werknemers. De Staatssecretaris en ik ondersteunen de zorgsector hierbij op tal van manieren. Bijvoorbeeld door steun aan het programma Gezond & Zeker van het Werkgeversverband Regioplus. De Kamerbrief over arbeidsmarktbeleid in de zorgsector (4 november 2016) bevat verschillende voorbeelden van projecten van de A&O-fondsen gericht op duurzame inzetbaarheid.(Kamerstuk 29 282, nr. 260)

Vraag 4

Wat heeft u in de afgelopen jaren ondernomen om met werkgevers in de zorg te spreken over inzet van hun personeel en het zorgelijke gegeven dat er in de zorg het meeste ziekteverzuim plaatsvindt?2

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Hoeveel opleidingsplekken voor verpleegkundigen zijn er de afgelopen jaren in de ziekenhuizen verdwenen onder druk van bezuinigingen? Kunt u een inventarisatie (laten) maken?

Het Capaciteitsorgaan inventariseert om het jaar de opleidingsbehoefte aan gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch ondersteuners (zoals operatieassistenten). Ziekenhuizen bepalen vervolgens zelf hoeveel zij opleiden. Voor iedere afgeronde opleiding ontvangen zij van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) een kostendekkende beschikbaarheidbijdrage. Het aantal opleidingen is hierbij niet gemaximeerd. Op deze beschikbaarheidsbijdrage heeft de afgelopen jaren geen bezuiniging plaatsgevonden.

Vraag 6

Erkent u dat uit onderzoek onder ziekenhuisverpleegkundigen bleek dat 47% van de deelnemers aangaven dat de werkdruk in de ziekenhuizen zijn toegenomen? Waarom stelde u vraagtekens bij deze uitkomst?3

Ik vind de ervaringen van werknemers zeer belangrijk. Daarom laat ik samen met de sociale partners iedere twee jaar een enquête uitvoeren onder werknemers van de zorg. Deze enquête bevestigt overigens een toegenomen werkdruk. Daar stel ik dan ook geen vraagtekens bij. In mijn reactie aan de Kamer heb ik wel vraagtekens gesteld bij de objectiviteit van de SP enquête vanwege de gehanteerde onderzoeksmethode6.

Vraag 7

Snapt u dat uitkomsten van een groot onderzoek onder ziekenhuisverpleegkundigen aangaande de werkdruk bagatelliseren zeer ongeïnteresseerd overkomt? Kunt u toelichten waarom u de uitkomsten van het onderzoek zo gemakkelijk terzijde schoof, terwijl de ervaringen van verpleegkundigen waardevol zijn om te horen en te doorgronden? Kunt u uw antwoord toelichten?4 5

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Hoe komt het dat het Capaciteitsorgaan al becijferd had dat er een groot tekort zou komen en ziekenhuizen nu met grote tekorten aan operatieassistenten kampen? Waarom is hier niet tijdig ingegrepen om deze tekorten op te lossen? Kunt u uw antwoord toelichten?6

In het Capaciteitsplan (verschenen oktober 2016) concludeerde het Capaciteitsorgaan dat de landelijke capaciteit van gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch ondersteuners op dit moment net voldoende is om aan de zorgvraag te voldoen. Het Capaciteitsorgaan adviseert, om in de toekomst aan de zorgvraag te kunnen blijven beantwoorden, de opleidingscapaciteit fors te verhogen bij de meeste opleidingen voor gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch ondersteuners (voorbeelden hiervan zijn dialyseverpleegkundigen en anesthesiemedewerkers). Omdat de opleiding tot operatieassistent ongeveer drie jaar duurt, leidt het vergroten van de instroom met vertraging tot extra capaciteit.
De brancheorganisaties Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) zijn naar aanleiding van het Capaciteitsplan gestart met het actief aansporen van hun leden om op regionaal niveau samen te werken om de instroom in de opleidingen te verhogen. In maart moeten alle opleidingsregio’s hiertoe een plan indienen met concrete afspraken. De brancheorganisaties bieden hun leden daarbij hulpmiddelen aan. De NVZ en NFU en het College Zorgopleidingen (CZO) maken bovendien een monitor van de opleidingsinspanningen, waaruit zal blijken in hoeverre de afspraken worden gerealiseerd. Ik constateer dat werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen, dat is ook hun taak. Ik zal hun inspanningen aandachtig volgen en zo nodig maatregelen treffen.

Vraag 9

Bij welke andere specialistische verpleegkundige beroepen gelden ook tekorten aan personeel en een onacceptabele hoge werkdruk? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 10

Is er voldoende opleidingscapaciteit? Hoe gaat u ervoor (laten) zorgen dat er structureel voldoende operatieassistenten en verpleegkundigen worden opgeleid? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik verwijs u naar mijn antwoord op vraag 5 en 8.

Vraag 11

Hoeveel verpleegkundigen kiezen thans voor detachering in plaats van dienstverband? Wat vindt u van deze ontwikkeling in het kader van de continuïteit van de zorgverlening?

Van het personeel in ziekenhuizen heeft 86% een vast dienstverband. 3% is oproepkracht of invalkracht en ruim 4% is zelfstandige8. Hierbij is geen onderscheid te maken tussen verpleegkundigen en ander personeel. De aard van de arbeidsrelatie van zorgpersoneel moet onafhankelijk zijn van de kwaliteit van de verleende zorg.

Vraag 12

Wilt u deze vragen beantwoorden vóór 16 februari a.s.?

Ja.