Vraag 1

Kunt u de gedachtenuitwisseling herinneren tijdens het algemeen overleg marktwerking en mededinging van 8 februari 2018 over het definiëren van de markt door de Autoriteit Consument en Markt (ACM) met betrekking tot de marktmacht?

Ja.

Vraag 2

Hoe kijkt u aan tegen de discussie dat nieuwe wetgeving of beter gebruikmaken van de huidige wetgeving het effectiefst is op het gebied van marktdominantie van internet- en technologiebedrijven?

In de digitale economie is een aantal grote spelers actief. De vraagstukken rond deze grote spelers zijn veelzijdig. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om vragen over mogelijk misbruik van marktmacht, privacy en de rol van data. Er is dan ook geen eenduidig antwoord op de vraag wat de juiste manier en het juiste moment is om in te grijpen. Dit zal per vraagstuk verschillen. Op veel terreinen bestaat al regelgeving. Een voorbeeld is het mededingingsrecht om misbruik van een machtspositie te voorkomen. Om de meest geschikte manier te bepalen om met problemen als gevolg van marktdominantie om te gaan, is wat mij betreft een eerste stap te kijken wat we met bestaande regelgeving kunnen en waar nodig om te kijken hoe regelgeving aangepast kan worden. Daar waar bestaande regelgeving niet voldoet, komt nieuwe regelgeving aan de orde. Dit zal doorgaans Europese regelgeving zijn omdat de grote digitale spelers in de hele EU actief zijn. In de digitaliseringsstrategie zal ik nader ingaan op de verschillende vraagstukken die de grote spelers met zich meebrengen.

Vraag 3

Erkent u de wijze waarop ACM de markt definieert bepalend is om te concluderen of er wel of geen sprake is van aannemelijke marktmacht?

De wijze waarop de ACM de markt definieert is geen doorslaggevende, maar wel een zeer belangrijke factor om te bepalen of sprake is van een economische machtspositie.1 Om in een concrete zaak te bepalen of sprake is van een economische machtspositie, start de ACM namelijk met het definiëren van de relevante markt. Op basis van de relevante markt kijkt de ACM naar het marktaandeel van de onderzochte ondernemingen en andere factoren zoals de mate van dynamiek en toetredingsmogelijkheden en wordt bepaald of sprake is van een economische machtspositie.
Marktafbakening is een instrument om de grenzen van het speelveld waarop ondernemingen met elkaar concurreren af te bakenen. De voornaamste doelstelling van de marktbepaling is het analyseren van de concurrentiedruk die de onderzochte ondernemingen ondervinden. Hierbij kijkt de ACM welke producten en diensten door afnemers worden gezien als alternatieven voor de producten of diensten van de onderzochte ondernemingen (vraagsubstitutie), welke aanbieders van andere producten en diensten snel en zonder significante investeringen kunnen overschakelen op het aanbieden van de producten en diensten van de onderzochte ondernemingen (aanbodsubstitutie), en naar de mogelijkheden van toetreding van nieuwe aanbieders van de producten en diensten van de onderzochte ondernemingen (potentiele concurrentie).
De producten die afnemers als alternatieven zien en de producten van aanbieders die makkelijk kunnen overstappen behoren tot dezelfde relevante markt als die waarop de onderzochte ondernemingen actief zijn. Eventueel komt hierbij de positie van potentiële toetreders nog bij. Op een brede relevante markt die veel verschillende substituten omvat, zal minder snel sprake zijn van marktmacht dan op een smalle relevante markt die weinig substituten omvat.

Vraag 4

Heeft de ACM de bevoegdheid om de markt anders te definiëren, waardoor er ook andere conclusies kunnen worden getrokken met betrekking tot marktmacht?

De ACM bepaalt zelfstandig hoe ze de relevante markt definieert. Hierbij maakt de ACM wel gebruik van algemene principes die voortvloeien uit het (Europees) mededingingsrecht en jurisprudentie. Zo maakt de ACM bijvoorbeeld gebruik van de «Bekendmaking van de Commissie inzake de bepaling van de relevante markt voor het gemeenschappelijke mededingingsrecht». Belanghebbenden kunnen tegen beslissingen van de ACM en dus ook tegen de marktafbakening in beroep gaan bij de Rechtbank Rotterdam en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven.
Marktdefinities zijn overigens een momentopname. De relevante markt en de conclusie of een bepaalde onderneming een economische machtspositie heeft, kan daarom per keer verschillen. Zo kan de relevante markt als gevolg van bijvoorbeeld technologische ontwikkelingen veranderen. Bepaalde producten die eerst niet als substituten worden gezien, kunnen bij een volgende analyse mogelijk wel als substituten worden gezien (of andersom). De relevante markt kan daarom ruimer of smaller worden.

Vraag 5

Bent u bereid om in kaart te brengen of voorbeelden te geven wat het zou betekenen als de ACM ook «consent agreements» met bedrijven kan overeenkomen, zoals de Federal Trade Commission in de Verenigde Staten dat kan?

De ACM beschikt al over een instrument dat vergelijkbaar is met de «consent agreements» die de FTC kan overeenkomen. In een mededingingszaak kunnen de partijen die onderwerp zijn van onderzoek toezeggingen doen wanneer de ACM mededingingsproblemen signaleert. Ze kunnen bijvoorbeeld toezeggen bepaalde gedragingen te beëindigen om te voorkomen dat de ACM een boete of last onder dwangsom oplegt. Op grond van artikel 12h van de Instellingswet Autoriteit Consument en Markt kan de ACM op verzoek van een marktorganisatie een besluit nemen waarmee door die marktorganisatie gedane toezeggingen een bindend karakter krijgen. De ACM kan dat doen indien zij het bindend verklaren van een toezegging doelmatiger acht dan het opleggen van een bestuurlijke boete of een last onder dwangsom. Een voorbeeld waarin de ACM een toezeggingsbesluit heeft genomen is in de betonmortelsector. Verschillende betonmortelbedrijven hebben de ACM toegezegd hun gedragingen aan te passen om mededingingsrisico’s te ondervangen.

Vraag 6

Herinnert u zich dat u in het algemeen overleg heeft aangegeven dat de Europese Commissie zal komen met voorstellen die gaan over de algemene voorwaarden die platforms gebruiken, over de volgorde van de zoekresultaten en over geschillenbeslechting? Is op hoofdlijnen al bekend wat deze voorstellen in gaan houden en wanneer de Europese Commissie met deze voorstellen komt?

De Europese Commissie komt naar verwachting in april met een voorstel over de relatie tussen platforms en de bedrijven die gebruikmaken van deze platforms. Hoe het voorstel er exact uit gaat zien is mij niet bekend. Op basis van gesprekken met de Commissie is de inschatting dat de volgende punten onderdeel zullen zijn van het voorstel: de algemene voorwaarden die ondernemers ten opzichte van platforms hanteren, de volgorde van zoekresultaten, de voorwaarden waaronder ondernemers van een platform mogen worden verwijderd en geschillenbeslechting. Over de exacte uitwerking zal meer bekend worden wanneer de Commissie het voorstel publiceert. Ik zal uw Kamer na publicatie per BNC-fiche informeren over het voorstel en mijn inzet in Europa.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de artikelen «Universiteit Leiden wil geen concurrerende milieusite»1 en «Dit gaan ze niet leuk vinden, Rik»?2

Ja

Vraag 2

Klopt het dat er in Nederland en in de Europese Unie (EU) verschillende rekenmethodes worden toegepast om de kwaliteit van het oppervlaktewater te bepalen en dat dit leidt tot een verschillend beeld van de kwaliteit van ons oppervlaktewater? Zo ja, kunt u toelichten waarom Nederland andere methodes dan de EU hanteert?

Het klopt dat er in Nederland verschillende methodes worden toegepast om te rapporteren over metingen van gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater.
Er zijn verschillende rapportages die elk hun eigen doel hebben:
De rekenmethodes die in beide meetnetten worden toegepast zijn dus afgestemd op de verschillende doelen van de meetnetten. Er kunnen misverstanden ontstaan als men bij het beoordelen van metingen van gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater deze twee verschillende doelen uit het oog verliest. Het in de genoemde artikelen aangehaalde voorval maakt duidelijk dat dit voortdurend communicatie en uitleg behoeft. De bestrijdingsmiddelenatlas voorziet hier ook in.

Vraag 3

Deelt u de mening dat er geen misverstand mag bestaan over de werkelijke kwaliteit van ons oppervlaktewater en dat dit nu wel het geval is? Kunt u dit nader toelichten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Klopt het ook dat het ministerie geen aanleiding ziet om de toetsing voor het meten van de kwaliteit van het oppervlaktewater aan te passen op basis van deze verschillen? Zo ja, kunt u dit toelichten?

Ik zie geen reden om de toetsing van waterkwaliteit aan te passen omdat zoals aangegeven elke methode zijn eigen doel kent.

Vraag 5

Deelt u de mening dat open data altijd vrij gebruikt zouden moeten kunnen worden door individuen, instituten, bedrijven en andere organisaties? Zo nee, waarom niet?

Ja ik deel deze mening en ik verwijs hierbij ook naar de antwoorden op de vragen die de leden Middendorp en Van den Bosch (beiden VVD) aan de Minister en Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties hebben gesteld. Metingen van gewasbeschermingsmiddelen zijn openbaar beschikbaar via o.a.: https://www.waterkwaliteitsportaal.nl/.
Metingen zeggen op zich niets, de bestrijdingsmiddelenatlas is daarom in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in samenwerking met de waterschappen ontwikkeld om belanghebbenden en belangstellenden zicht te geven op de betekenis van de in oppervlaktewater gemeten gewasbeschermings-middelen.

Vraag 6

Wat vindt u ervan dat Universiteit Leiden open data lijkt in te zetten om een monopoliepositie te verkrijgen? In hoeverre bent u ervan op de hoogte of soortelijke situaties zich vaker voordoen?

Er is geen sprake van een monopoliepositie omdat zoals aangegeven metingen van gewasbeschermingsmiddelen altijd door iedereen vrij gebruikt kunnen worden.

Vraag 7

Bent u bereid in gesprek te gaan met Universiteit Leiden en eventueel milieudeskundige Rik, zodat zijn website in de lucht gehouden kan worden?

Ik ga niet over het wel of niet in de lucht houden van de betreffende website. Daarom acht ik een gesprek niet nodig.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Rotterdamse haven zet zich schrap voor Brexit»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de zorgen van de president-directeur van het Havenbedrijf Rotterdam over de gevolgen van een «harde» Brexit voor Rotterdam en het Nederlandse bedrijfsleven?

Zoals ook is aangegeven in beantwoording van de Kamervragen over de economische consequenties van Brexit van de leden Amhaouch, Geurts en Omtzigt (allen CDA) van 6 februari 2018 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr. 1068), de beantwoording van de Kamervragen over de economische consequenties van de Brexit voor Nederland van de leden Amhaouch, Geurts en Omtzigt (allen CDA) van 19 februari 2018 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr. 1206), de kabinetsreactie op het KPMG rapport en op vragen omtrent Brexit van 20 februari 2018 (Kamerstuk 23 987, nr. 217) en de beantwoording van het verzoek van de vaste commissie voor Europese Zaken van 18 januari 2018 (Kamerstuk 23 987, nr. 212), zal de handelsrelatie tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk (VK) na vertrek van het VK uit de Europese Unie (EU) («Brexit») te maken krijgen met additionele handelsbelemmeringen, zoals non-tarifaire maatregelen waaronder douaneformaliteiten. Het kabinet bereidt zich samen met het Nederlandse bedrijfsleven en de Rotterdamse haven actief voor op de diverse scenario’s.
In het artikel wordt gesproken over «een slecht uitpakkende Brexit». Het kabinet deelt de zorgen van de president-directeur van het Havenbedrijf Rotterdam over de mogelijke gevolgen van de Brexit voor Rotterdam en het Nederlandse bedrijfsleven. Ondanks dat de Europese Raad in artikel 50 samenstelling (ER Artikel 50) op 15 december 2017 heeft kunnen vaststellen dat er voldoende vooruitgang is bereikt in de eerste fase van de onderhandelingen om te kunnen starten met de tweede fase van de onderhandelingen (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1281), bestaat nog steeds een reëel risico op een uittreding van VK uit de EU zonder terugtrekkingsakkoord (het zogenoemde cliff edge-scenario). Gezien de politieke situatie in het VK zal er tot het moment van sluiting van een terugtrekkingsakkoord onzekerheid zijn. Een dergelijk cliff edge-scenario kan zich eveneens voordoen indien er wel een terugtrekkingsakkoord wordt gesloten inclusief een overgangsperiode, maar er gedurende deze overgangsperiode geen bindende afspraken tussen de EU en het VK gemaakt worden over de toekomstige relatie. In dat geval zal de zogeheten cliff edge optreden na afloop van de overgangsperiode.
Ook als het cliff edge-scenario zich niet voordoet, moet Nederland zich voorbereiden op de nieuwe relatie met het VK (preparedness). Het VK stelt niet langer deel te willen uitmaken van zowel de interne markt als de douane-unie van de EU. Dit betekent een «harde» Brexit waarbij de toekomstige handelsrelatie met het VK ingrijpend zal veranderen met meer handelsbelemmeringen dan nu het geval is.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de overheid een belangrijke rol heeft in het tijdig voorbereiden van het bedrijfsleven op het meest ongunstige scenario, een «harde» Brexit?

Het bedrijfsleven is zelf verantwoordelijk voor een gedegen voorbereiding op de gevolgen van Brexit. Het bedrijfsleven staat er echter niet alleen voor. Het kabinet zal het Nederlandse bedrijfsleven waar mogelijk ondersteunen op de komende veranderingen, onder meer door het bedrijfsleven actief te informeren, ondernemers te begeleiden bij het intensiveren van de handel met derde landen om zodoende de gevolgen van de Brexit te mitigeren en, conform de motie Azarkan (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1228), ondernemers te helpen de kansen van de Brexit te benutten.
Het kabinet acht het als zijn taak burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties actief te informeren over het reële risico van een cliff edge-scenario als uitkomst van de Brexit onderhandelingen.
Ook als een dergelijk scenario zich niet voordoet, moet Nederland zich voorbereiden op de nieuwe relatie met het VK. Gezien de wens van het Verenigd Koninkrijk om niet langer deel te willen uitmaken van de Europese interne markt en douane-unie (harde Brexit), zal de Brexit gevolgen hebben voor een groot aantal Nederlandse ondernemingen.
Het bedrijfsleven dient zich onder andere voor te bereiden op de herinvoering van goederencontroles aan de grens, aanpassing van informatiesystemen en logistieke aanpassingen bij de verwerking van personen- en goederenstromen in (lucht)havens. Het kabinet is begonnen met het voorlichten van overheden, burgers en bedrijven over deze veranderingen. Hierbij besteedt het kabinet in het bijzonder aandacht aan het mkb. Zeker voor bedrijven die op dit moment louter actief zijn op de Europese interne markt en geen ervaring hebben met het exporteren naar of importeren vanuit zogeheten derde landen, zoals het VK dat zal gaan worden, zullen de veranderingen significant zijn. Maar ook dienstverlenende bedrijven, zeker als deze gebruik maken van eigen personeel in het Verenigd Koninkrijk, zullen te maken krijgen met grote veranderingen.
Direct na het referendum heeft de overheid het Brexitloket opgericht (te bereiken op www.brexitloket.nl). Hier kunnen bedrijven te allen tijde terecht met hun vragen over Brexit en benodigde voorbereidingen. Verder is vrijdag 26 januari jl. het platform www.hulpbijbrexit.nl gelanceerd. Aan dit platform zijn zowel brancheverenigingen, banken, als de rijksoverheid verbonden, om bedrijven te informeren over de praktische voorbereidingen die ze kunnen treffen. Ook wordt er momenteel gewerkt aan een activatietool voor het bedrijfsleven. Hiermee kunnen zowel grootbedrijf als mkb in kaart brengen welke voorbereidingen van belang zijn in aanloop naar de Brexit, en krijgen ondernemingen tips over hoe zij zich optimaal kunnen voorbereiden.
Daarnaast wordt er met relevante uitvoeringsorganisaties (als de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, de Kamer van Koophandel, de Douane, en de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit), werkgeversorganisaties (als VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO) en brancheorganisaties samengewerkt aan eenduidige bedrijfsvoorlichting in voorbereiding op de Brexit. Zo worden met grote regelmaat stakeholderbijeenkomsten georganiseerd in Nederland en Brussel, en wordt door het kabinet intensief overleg gevoerd met het bedrijfsleven en andere belanghebbenden, zoals vakbonden. De publiek-private samenwerking ter voorbereiding op de Brexit wordt in 2018 verder geïntensiveerd.

Vraag 4

Worden alle mogelijke gevolgen en mogelijk benodigde maatregelen op dit moment, in samenwerking met het bedrijfsleven, in kaart gebracht?

Het kabinet bereidt zich momenteel samen met het bedrijfsleven voor op de herinvoering van goederencontroles aan de grens, aanpassing van informatiesystemen, logistieke aanpassingen bij de verwerking van personen- en goederenstromen in (lucht)havens. Het kabinet is begonnen met het voorlichten van overheden, burgers en bedrijven over deze veranderingen. Alle departementen brengen momenteel de gevolgen in kaart en bekijken daarbij welke maatregelen nodig zijn en welke kosten hieraan verbonden zijn. Daarbij zijn de inspanningen erop gericht om de maatregelen zo uit te voeren dat het handelsverkeer zomin mogelijk wordt verstoord. Hierbij treden het kabinet en de uitvoeringsorganisaties actief in dialoog met het bedrijfsleven, om gezamenlijk oplossingen voor deze uitdagingen te vinden.
Van belang is dat ook het bedrijfsleven, inclusief het havenbedrijf Rotterdam en alle ondernemingen die in de Rotterdamse haven actief zijn, zich op de nieuwe relatie met het VK voorbereidt.
Meerdere departementen hebben stakeholders bijeenkomsten georganiseerd om de effecten van de Brexit inzichtelijk te krijgen. Op 5 februari jl. heeft de Minister van LNV bijvoorbeeld een bezoek gebracht aan de Rotterdamse haven nu veterinair transport door de Brexit met een nieuwe buitengrens te maken krijgt. De staatsecretaris van Financiën heeft op 7 maart jl. de Douane en twee bedrijven in de Rotterdamse haven bezocht en daarbij met ze gesproken over de gevolgen van de Brexit. Op 19 maart a.s. zal de Staatssecretaris van EZK een bezoek brengen aan Rotterdamse haven.
Voorts is het kabinet in constante dialoog met brancheorganisaties en individuele ondernemers om de gevolgen van de Brexit voor de desbetreffende branche of onderneming te bespreken. Hiertoe is onder andere een enquête uitgezet onder sectoren en bedrijven om belangen en gevolgen van de uittreding van het VK uit de EU in kaart te brengen.
Daarnaast heeft de overheid nader onderzoek uitgezet om (specifieke) gevolgen van de Brexit en mogelijke maatregelen beter in kaart te brengen. Zo heeft het onafhankelijke Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) op verzoek van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzoek gedaan naar de mogelijke gevolgen van de Brexit voor de Nederlandse maritieme sector. Dit onderzoek werd gepubliceerd op 8 februari 2018. Het onderzoek van het Kennisinstituut draagt bij aan bewustwording van de gevolgen van de Brexit en helpt de maritieme sector om zo goed als mogelijk voorbereid te zijn op de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie.3 Tevens heeft KPMG in opdracht van de Ministeries van EZK en LNV een onderzoek gedaan naar de kosten van non-tarifaire belemmeringen voor verschillende bedrijfssectoren. Hierin is tevens gekeken naar mogelijke non-tarifaire handelsbelemmeringen in de douane-procedures en afhandeling van goederenstromen in de Rotterdamse haven.4

Vraag 5

Welke maatregelen worden in dit stadium door de regering en lokale overheden genomen om het bedrijfsleven, maar ook de infrastructuur in en rondom de haven, voor te bereiden op de gevolgen van een «harde» Brexit?

Het bedrijfsleven in en rondom de haven moet er rekening mee houden dat als gevolg van een harde Brexit meer administratieve handelingen nodig zijn voor het verhandelen van goederen van en naar het VK. Dat kan leiden tot vertraging in de afhandeling van goederenstromen (zoals bijvoorbeeld stukgoederen), waardoor mogelijk meer terminal- en kadecapaciteit nodig is. Specifiek voor vrachtwagens die per ferry van en naar het VK willen, kan gelden dat als gevolg van extra administratieve handelingen een vertraging optreedt in het ferryvervoer van en naar het VK. Als gevolg daarvan kan het zijn dat meer parkeerplaatscapaciteit benodigd is nabij het vertrekterrein van de ferry’s in de havens. Het is aan de lokale autoriteiten en havenbeheerders om hier maatregelen voor te treffen. Het kabinet heeft inmiddels besloten dat Douane en NVWA kunnen doorgaan met het werven en opleiden van meer nieuwe medewerkers, het starten van aanbestedingstrajecten en het organiseren van huisvesting.

Vraag 6

Bent u bereid er alles aan te doen om het bedrijfsleven bij te staan met voorlichtingen en voorbereidende maatregelen, in elk geval de «no-regret»-maatregelen die nu al genomen kunnen worden, en zodoende gehoor te geven aan de oproep vanuit het bedrijfsleven tot een proactievere overheid op dit gebied? Zo ja, hoe gaat u hierin ook bedrijven bereiken die minder kennis en expertise in huis hebben en bijvoorbeeld niet naar voorlichtingsbijeenkomsten kunnen komen?

Zoals bij het antwoord op vraag 3 is aangegeven, is het kabinet actief begonnen met de voorbereiding op een cliff edge-scenario. Ook als het cliff edge-scenario zich niet voordoet, moet Nederland zich voorbereiden op de nieuwe relatie met het VK (preparedness), waarbij de handel tussen Nederland en het VK te maken kan krijgen met een significante toename van handelsbelemmeringen. Het kabinet spant zich in om alle maatregelen te nemen die hiertoe noodzakelijk zijn.

Vraag 1

Hoe beoordeelt u de vele klachten van de bevolking in Oost-Nederland als gevolg van het geluidsoverlast van de oefeningen de Helicopter Weapons Instructor Course (HWIC) en de Continuation Training NL 2018?1

Per brief van 18 januari 2018 (Kamerstuk 34 775 X, nr. 77) is de Kamer geïnformeerd over de omgang met geluidhinderklachten van militaire luchtvaartuigen.
Hinder en overlast is vervelend voor diegene die het treft, maar is onvermijdelijk bij dit soort oefeningen. Laagvliegoefeningen zijn noodzakelijk om de inzetbaarheid van de krijgsmacht op peil te brengen en te houden, in het belang van de veiligheid van Nederland. Voorafgaand aan oefeningen informeert Defensie de betrokken regio’s via verschillende kanalen (o.a. teletekst, websites, sociale media, via gemeenten en lokale media) en wordt gewezen op de mogelijke overlast die de oefening veroorzaakt. Tijdens de uitvoering van een oefening kan iedereen via een online klachtenformulier of via een gratis telefoonnummer een melding van hinder indienen bij Defensie. Meldingen van hinder worden in behandeling genomen en in voorkomend geval wordt gezocht naar oplossingen om hinder te beperken. Naar aanleiding van de hinder bij stallen met dieren als gevolg van deze oefening, zijn afspraken gemaakt met vertegenwoordigers van LTO Noord, om de overlast bij stallen met dieren bij het vervolg van de oefening te beperken.

Vraag 2

Waarom hebt u pas een beschikking gepubliceerd kort over de oefeningen? Deelt u de mening dat een beroepsperiode van zes weken weinig zin heeft als de oefening(en) kort na publicatie op 30 januari van het besluit al beginnen?2 Zo nee, waarom niet?

Een aanvraag voor een ontheffing voor laagvliegen wordt altijd zorgvuldig beoordeeld op verschillende aspecten. Deze beoordeling vindt eerst plaats door het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) en vervolgens door de Militaire Luchtvaart Autoriteit (MLA). De veiligheid van het luchtverkeer en de omgeving staat bij deze beoordeling voorop, maar ook aspecten zoals hinder voor derden en natuurwaarden worden afgewogen. Uit de beoordeling door de CLSK van de initiële aanvraag van 3 oktober 2017 bleek dat deze teveel beperkingen meebracht voor het overig luchtverkeer. Naar aanleiding hiervan heeft veelvuldig overleg plaatsgevonden tussen het Defensie Helikopter Commando, de Staf van het Commando Luchtstrijdkrachten en de Militaire Luchtvaart Autoriteit. Uiteindelijk heeft dit proces, waarbij is gelet op de omvang en inhoud van de geplande oefeningen en de bijkomende risico's, niet eerder kunnen leiden tot een beschikking dan op 30 januari 2018.
De korte termijn waarop de beschikking is gepubliceerd laat de bezwaartermijn van zes weken onverlet. Van de mogelijkheid tot het indienen van bezwaar is bij deze oefening gebruik gemaakt. Deze bezwaren zijn momenteel in behandeling. Defensie onderschrijft dat een korte bezwaartermijn voorafgaand aan een oefening minder effectief is voor omwonenden om tegen een oefening in bezwaar te gaan. Beschikkingen waarmee grootschalige oefeningen bekend worden gemaakt, zullen voortaan in een zo vroeg mogelijk stadium en bij voorkeur uiterlijk 4 weken voor de aanvang van een oefening worden gepubliceerd. Er blijven altijd bijzondere omstandigheden waarbij dit niet mogelijk is, bijvoorbeeld bij een ongeplande of urgente oefen- of trainingsnoodzaak in verband met inzet.

Vraag 3

Klopt het dat op basis van de praktische ervaringen met de oefeningen voor boeren en andere leden van de bevolking gesteld kan worden dat de bepalingen van de beschikking zijn overtreden?3 Zo ja, op welke wijze komt u klagers en niet klagers tegemoet?

In de beschikking van 30 januari 2018 staat dat aaneengesloten bebouwing, ziekenhuizen, sanatoria en dergelijke worden vermeden. Onder «aaneengesloten bebouwing» worden mede begrepen haven- en industriegebieden. Bij «en dergelijke» kunt u denken aan bijvoorbeeld andersoortige zorginstellingen zoals psychiatrische inrichtingen en Tbs-klinieken. Voor bebouwing, waaronder begrepen stallen, geldt in het algemeen dat het overvliegen hiervan zoveel mogelijk wordt vermeden. Deze bepalingen zijn niet overtreden.
Eventuele schade van hinder wordt zoveel mogelijk voorkomen. Naar aanleiding van de hinder bij stallen met dieren als gevolg van deze oefening, zijn afspraken gemaakt met vertegenwoordigers van LTO Noord, om de overlast bij stallen met dieren bij het vervolg van de oefening te beperken. Schade aan vee of andere eigendommen, die onverhoopt toch zou ontstaan, wordt vergoed. Claims in dat kader worden binnen Defensie afgehandeld conform de «Regeling melding verkeers- en oefenschade Defensie».

Vraag 4

Waarom laat u de oefening doorgaan, terwijl u via de media stelt begrip ervoor te hebben dat mensen en dieren schrikken van de laagvliegende helikopters in de Achterhoek?4 Kunt u dat toelichten?

Op 18 januari 2018 (Kamerstuk 34 775 X, nr. 77) is de Kamer geïnformeerd dat de meeste militaire operaties niet uitvoerbaar zijn zonder helikopters. Het vliegen op lage hoogte, zeker bij duisternis en onder dreiging van een tegenstander vergt specifieke training en ervaring. De vliegende bemanningen van de Nederlandse helikopters volgen een oefen- en trainingsprogramma om hen zo goed mogelijk voor te bereiden op een inzet. Om de helikopterbemanningen goed voor te bereiden voor inzet en om de basisgereedheid van de Krijgsmacht te herstellen zijn laagvliegoefeningen noodzakelijk.
Het is niet mogelijk het oefenen met laagvliegen uit te stellen totdat vliegers en helikopters operationeel worden ingezet bij bijvoorbeeld crisisbeheersingsoperaties of humanitaire hulpoperaties. In dat geval is de tijd te kort en de training te veelomvattend om voldoende vliegers het trainingsprogramma te laten doorlopen.

Vraag 5

Deelt u de opvatting dat het uitvoeren van dergelijke grootschalige laagvliegoefeningen niet in Nederland plaats kan hebben? Zo nee, waarom niet?

Nee.
Voor een goede inzetbaarheid van helikopterbemanningen moet, vanwege de internationale veiligheidssituatie en vanwege de ondersteuning van civiele autoriteiten, ook in Nederland zelf worden geoefend. Op 18 januari 2018 (Kamerstuk 34 775-X nr. 7) is de Kamer geïnformeerd dat laagvliegtraining al zoveel mogelijk wordt uitgevoerd in het buitenland en dat er op het gebied van laagvliegen internationaal weinig winst meer valt te behalen, omdat de intensiteit ook daar al is gemaximaliseerd.
Grootschalige oefeningen vinden gemiddeld een tot twee keer per jaar afgewisseld in Nederland dan wel in het buitenland plaats. In de Verenigde Staten wordt regulier vier maal per jaar gedurende een maand getraind. In zo’n maand vinden op meerdere momenten oefeningen van grotere omvang plaats. Voor dit soort tactische oefeningen werd in het verleden gebruik gemaakt van het oefenterrein Spadeadam in Groot-Brittannië. Omdat oefeningen voor Britse eenheden daar voorrang krijgen voor oefeningen van buitenlandse eenheden, hebben Nederlandse oefeningen in het verleden niet altijd doorgang kunnen vinden. Daarom is besloten deze oefening in Nederland te houden. Dit is ook zo gebeurd in het voorjaar van 2017 in de omgeving van vliegveld Deelen. In het najaar van 2017 is er gedurende drie weken grootschalig geoefend in de omgeving van Grafenwöhr, Duitsland.
Om de geoefendheid van helikopterbemanningen op peil te brengen en te houden zijn naast oefeningen boven of op de daarvoor aangewezen oefenterreinen in Nederland, ook incidenteel bijzondere oefeningen noodzakelijk waarbij niet de reguliere laagvlieggebieden worden gebruikt. Niet alleen om de hinder, die onmiskenbaar gepaard gaat met dit soort oefeningen, over Nederland te spreiden, maar ook om de oefenwaarde te vergroten.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de communicatiestrategie van Defensie tegenover de bevolking van Oost-Nederland tekort is geschoten? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke gevolgen heeft dat voor het beleid?

Nee, die mening wordt niet gedeeld.
Via verschillende kanalen (o.a. teletekst, websites, sociale media, via gemeenten en lokale media) is op verschillende momenten in de tijd gecommuniceerd over de te houden oefening. Gemeenten, landeigenaren en omwonenden waar grond(radar)systemen zijn geplaatst, zijn hierover actief geïnformeerd door middel van presentaties en (huis)bezoeken. Informatie over vliegbewegingen en oefeningen zijn en worden ook bekend gesteld via de website van Defensie en NOS teletekstpagina 766. Via diverse sociale media-kanalen van de Koninklijke Luchtmacht is vanaf begin februari informatie over deze oefening verstrekt. Op de eerste ochtend van de oefening heeft een vertegenwoordiger van Defensie een interview gegeven bij Omroep Gelderland, om een toelichting te geven over de oefening.
Naar aanleiding van deze oefening wordt de communicatie verbeterd door LTO toe te voegen aan de lijst van te informeren instanties bij grootschalige vliegoefeningen.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «De onderkoning van Congo»?1

Ja. Het kabinet is bezorgd over de activiteiten van Dan Gertler, aangezien hij telkenmale in verband wordt gebracht met corruptie en omkoping, met name in de Democratische Republiek Congo (DRC). Het kabinet is van mening dat zijn praktijken een uiterst negatief effect hebben op de al zeer ernstige politieke en veiligheidscrisis in de DRC. Tijdens haar bezoek aan de DRC op 12 en 13 maart zal de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking haar zorgen uitspreken over de activiteiten van Gertler in DRC en de autoriteiten in de DRC aansporen om maatregelen te nemen tegen hem.

Vraag 2

Is er na plaatsing van de Fleurette Group (die fiscaal in Nederland is gevestigd) op de Amerikaanse sanctielijst – die voortvloeit uit de zogeheten Magnitski-act, gericht tegen personen en bedrijven die betrokken zijn bij corruptie en mensenrechtenschendingen – door Nederland onderzoek gedaan naar dit bedrijf? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet is goed op de hoogte van het Amerikaanse strafrechtelijk onderzoek en de Amerikaanse sancties tegen Dan Gertler en een aantal van zijn bedrijven, waaronder Fleurette Holdings Netherlands en heeft hierover veelvuldig contact met de Amerikaanse overheid. De speciaal gezant voor natuurlijke hulpbronnen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft in november 2017 contact gezocht met het Nederlandse directielid van Fleurette Holdings om hem te wijzen op de zeer stringente Nederlandse positie inzake corruptie en belastingontwijking in de grondstoffensector. Deze meldde toen dat Fleurette Holdings reeds uit Nederland was vertrokken. Deze kwestie heeft inmiddels de volledige aandacht van de Nederlandse handhavingsinstanties.

Vraag 3

Bent u bekend met het strafrechtelijk onderzoek dat loopt tegen het bedrijf? Zo nee, bent u bereid contact op te nemen met uw Amerikaanse ambtsgenoot om u te laten informeren?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Bent u door de Amerikaanse overheid geïnformeerd over de toelichting op de sanctionering van Gertler en een handjevol van zijn bedrijven, waaronder de Nederlandse vennootschap Fleurette Holdings Netherlands in Nieuwkoop? Zo ja, welke acties heeft u daarop ondernomen? Zo nee, bent u bereid zich alsnog te laten informeren?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Bent u bereid om in navolging van de VS te onderzoeken of er in EU-verband sancties tegen Gertler en een handjevol van zijn bedrijven mogelijk zijn?

De EU kent geen sanctieregime dat zich laat vergelijken met de Amerikaanse Global Magnitsky act, waarop personen en bedrijven geplaatst kunnen worden die waar ook ter wereld verdacht worden van ernstige corruptie of mensenrechtenschendingen. Wel zijn er andere maatregelen die de EU kan nemen, bijvoorbeeld onder Artikel 97 van het Verdrag van Cotonou, dat ziet op het instellen van passende maatregelen in de hulprelatie indien er sprake is van grootschalige corruptie. In geval er sprake is van verdenking van strafbare feiten, zoals buitenlandse corruptie, zijn het Nederlandse Openbaar Ministerie en de FIOD belast met de detectie, opsporing en vervolging.

Vraag 6

Welke mogelijkheden zijn er voor het invoeren van sancties tegen Gertler en zijn bedrijven vanuit Nederland?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Welke inspanningen verricht Nederland om betrokkenheid bij (internationale) corruptie te vermijden?

Nederland kent een integrale aanpak van corruptie, van preventie tot repressie.
Dit beleid is uiteengezet in de Kamerbrief van 10 maart 2015 (Kamerstuk 34 000 VII, nr. 40). Het kabinet wil corruptie zoveel mogelijk voorkomen en waar corruptie ondanks preventieve maatregelen toch nog heeft plaatsgevonden, zo effectief mogelijk met alle beschikbare middelen en instrumenten bestrijden. Passieve en actieve omkoping van ambtenaren in binnen- en buitenland zijn strafbaar gesteld voor de Nederlandse wet. Het Nederlandse Openbaar Ministerie, de rijksrecherche en de FIOD zijn belast met de detectie, opsporing en vervolging van omkoping.
In 2016 heeft het kabinet een investering van 20 miljoen euro gedaan
voor de bestrijding van binnenlandse en buitenlandse corruptie en witwassen (Kamerstuk 29 911, nr. 134). Met deze investering is onder meer het Anti Corruptie Centrum bij de FIOD opgericht dat zich bezighoudt met het taakgebied van de FIOD aangaande corruptie.
Naast opsporing en vervolging, is het bevorderen van integriteit en bewustzijn bij het internationaal opererende bedrijfsleven van groot belang als preventieve maatregel om buitenlandse corruptie te bestrijden. In de communicatie tussen de Nederlandse overheid en bedrijven, zoals in de aanloop naar economische missies en rondetafelgesprekken, wordt het bevorderen van maatschappelijk verantwoord ondernemen sterk aangemoedigd.
Het kabinet stimuleert het Nederlandse bedrijfsleven op een verantwoorde manier zaken te doen, met respect voor mens en milieu. De OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen vormen hiervoor het kader (Kamerstuk 26 485, nr. 164), en omvatten diverse thema’s zoals mensenrechten, arbeidsomstandigheden, milieu en corruptie. De bestrijding van corruptie is onderdeel van de OESO- richtlijnen. Het is de verantwoordelijkheid van bedrijven zelf om risico’s, zoals op het gebied van corruptie, te identificeren, voorkomen of mitigeren en rekenschap af te leggen over de wijze waarop zij met de geïdentificeerde risico’s omgaan. Deze due diligence (gepaste zorgvuldigheid) is een kernelement van de OESO-richtlijnen.

Vraag 1

Kent u het artikel «Geldspoor miljardenfraude met cryptomunten leidt naar ING»?1

Ja.

Vraag 2

Herkent u het beeld dat met ongelimiteerd creëren van nieuwe ongedekte tether-tokens door drie eigenaren, fraude en manipulatie van de bitcoinkoers wordt gepleegd?

Ik heb kennis genomen van de berichtgeving over fraude en koersmanipulatie van cryptovaluta via het wisselplatform Bitfinex en via Tether-tokens. Deze passen binnen het beeld dat ik over de risico’s bij het aanhouden van en handelen in cryptovaluta schetste in mijn brief aan uw Kamer van 8 maart jl.2 In die brief heb ik er op gewezen dat waarborgen voor een deugdelijke bedrijfsvoering bij dienstverleners rondom cryptovaluta vaak ontbreken en er zich reeds diverse significante fraude- en hackgevallen hebben voorgedaan.

Vraag 3

Deelt u de mening dat ING op dit moment helderheid zou dienen te verschaffen of de 2,25 miljard dollar en 86 miljoen euro achter Tether al dan niet gedekt zijn en dus bestaan?

Uit de berichtgeving blijkt dat ING heeft bevestigd dat Bitfinex klant bij haar is, maar dat de bank gebonden is aan haar geheimhoudingsplicht t.a.v. cliëntinformatie. Zij kan daardoor geen details verschaffen over het al dan niet bestaan van, en eventuele saldi op, door Bitfinex bij haar aangehouden euro- en/of dollarrekeningen.3 Inzicht in de dekking van Tether-tokens zou overigens slechts één van de (financiële) risico’s wegnemen waaraan houders van cryptovaluta zijn blootgesteld.

Vraag 4

Welke wettelijke vereisten worden gesteld aan banken teneinde hun poortwachtersfunctie ter bescherming van consumenten en de stabiliteit van het financieel betalingsverkeer uit te oefenen? Bent u van mening dat de ING haar naar eigen zeggen uitgebreide cliëntenonderzoek in voldoende mate heeft uitgevoerd?

Op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) dienen onder meer banken zich in te spannen om te voorkomen dat hun dienstverlening wordt gebruikt voor witwassen of terrorismefinanciering. De Wwft schrijft daartoe een verplicht cliëntenonderzoek voor. In het kader van dit cliëntenonderzoek verzamelen banken onder meer informatie over de identiteit van de cliënt, diens uiteindelijk belanghebbende en het doel en de aard van de beoogde relatie met de cliënt. De maatregelen die een bank neemt om informatie over zijn cliënt te vergaren, moeten onder andere worden afgestemd op het risico op witwassen of financieren van terrorisme dat met een cliënt samenhangt. In dit verband zijn banken verplicht om rekening te houden met de hoge integriteitrisico’s die aan cryptovaluta zijn verbonden. Dat betekent dat banken ten minste verscherpt cliëntenonderzoek moeten verrichten indien een cliënt betrokken is bij transacties in virtuele valuta. Als de risico’s op witwassen of financieren van terrorisme door een bank onvoldoende kunnen worden ondervangen, dient zij haar dienstverlening te weigeren of te beëindigen. Banken zijn daarnaast verplicht om transacties te monitoren en om ongebruikelijke transacties te melden bij de Financiële inlichtingen eenheid (de FIU-Nederland).
De Nederlandsche Bank (DNB) houdt toezicht op de naleving van de Wwft en ziet in dat kader erop toe dat banken die betaalrekeningen en andere diensten aanbieden aan dienstverleners rondom cryptovaluta, afdoende maatregelen treffen om de mogelijk daaruit voortvloeiende financieel-economische criminaliteitsrisico’s adequaat en aantoonbaar te beheersen. Wanneer het handelen van die cliënten integriteitgevoelige activiteiten betreft – en dat is het geval als het gaat om zakelijke activiteiten gerelateerd aan cryptovaluta – strekt het toezicht van DNB zich ook uit tot de bedrijfsvoering van financiële ondernemingen met betrekking tot afgeleide integriteitsrisico’s die zij lopen.4 De beoordeling van deze casus is niet aan de Minister van Financiën.

Vraag 5

Vindt u dat de Autoriteit Financiële Markten (AFM) een bredere reikwijdte zou moeten krijgen teneinde handelaren van cryptomunten met een hoog risico-gehalte en een Nederlandse bankrekening te kunnen controleren? Zo nee, welke organisatie is dan aangewezen voor toezicht op dit soort situaties?

Op aanbieders van cryptovaluta en handelsplatformen zijn onder meer de regels van de Wet oneerlijke handelspraktijken van toepassing. De generieke normen van consumentenbescherming waarop de Autoriteit Consument & Markt (ACM) toezicht houdt zijn daarmee van toepassing, zoals eisen aan voorlichting en bedenktijd bij verkoop via internet. Het Openbaar Ministerie (OM) is bevoegd om strafrechtelijk in te grijpen bijvoorbeeld in geval van een verdenking van witwassen, fraude of oplichting.
Zoals beschreven in mijn brief van 8 maart jl., vallen omwisselplatformen van cryptovaluta momenteel buiten de meer geavanceerde kaders van het financieel toezicht en ben ik voornemens om de handel in cryptovaluta via wisselplatforms binnen een passend regulerend kader te brengen.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «EU-geld vloeide naar familie Orban»?1

Ja.

Vraag 2

Erkent u dat berichten over fraude met EU-gelden het draagvlak ondermijnt? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat u hieraan doen?

Het kabinet onderkent dat fraude met EU-middelen het draagvlak en vertrouwen van burgers in de EU ondermijnt. Gerichte en strikte regelgeving is nodig, waarbij een krachtig signaal wordt afgegeven dat fraude niet wordt getolereerd. Nederland doet al jaren concrete voorstellen in relevante EU-trajecten om de rechtmatigheid van besteding van EU-fondsen te verbeteren en zal dit blijven doen, ook in het licht van het nieuwe Meerjarig Financieel Kader. Enkele van deze voorstellen hebben betrekking op het vergroten van transparantie binnen de keten van verantwoording en controle op EU-fondsen in lidstaten. Zo heeft Nederland bij de recente dechargeprocedure (in de Raad Economische en Financiële Zaken van februari), via een Joint Statement met Zweden, voorgesteld om over te gaan tot het jaarlijks openbaar maken van nationale auditrapportages («annual control reports») die moeten worden opgesteld door nationale instanties die EU-geld controleren. Momenteel zijn deze annual control reports alleen beschikbaar voor de lidstaat in kwestie en de Europese Commissie. Nederland pleit ervoor dat deze documenten integraal gepubliceerd worden. De omvang van eventuele vermoedens van fraude wordt in deze rapportages meegenomen.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat het bedrijf Elios, gerelateerd aan de schoonzoon van premier Orban, betrokken was bij een mogelijke criminele samenzwering die de Europese Unie 40 miljoen euro heeft gekost? Wat is de precieze relatie tussen de schoonzoon van Orban en Elios, nu en in het verleden?

De inhoud van het betreffende rapport van het Europees Bureau voor Fraudebestrijding (OLAF) en de daarin opgenomen aanbevelingen zijn niet openbaar en niet voor anderen dan de relevante Hongaarse autoriteiten inzichtelijk. De Hongaarse procureur-generaal (PG) heeft het OLAF-rapport en de aanbevelingen doorgestuurd aan de openbaar aanklager van de provincie Pest, die vervolgens de Nationale Recherche van Hongarije de opdracht heeft gegeven een onderzoek in te stellen. Nu er in de onderhavige zaak een strafrechtelijk onderzoek in Hongarije loopt, is het niet aan het kabinet om uitlatingen te doen over de juistheid of onjuistheid van de door u geciteerde onderdelen uit de rapportages van OLAF. Het is evenmin aan het kabinet uitspraken te doen over bedrijven of personen die in dat kader verdacht worden van fraude of criminele activiteiten.

Vraag 4

Vindt u het ook opvallend dat bij alle onderzochte opdrachten waarbij Elios gegund werd met EU-steun de straatverlichting in Hongaarse gemeenten te vernieuwen, onregelmatigheden zijn geconstateerd, en in 17 gevallen zelfs georganiseerde fraude, aldus de Europese antifraude-waakhond Olaf?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Klopt het dat Elios geen concurrenten hoefde te duchten bij openbare aanbestedingen, omdat het bedrijf als enige «ervaring» had kunnen opdoen met het aanleggen straatverlichting, een randvoorwaarde voor het winnen van een aanbesteding, terwijl het bedrijf wel steeds als duurste uit de bus kwam? Erkent u dat hier derhalve geen sprake is geweest van een eerlijke «openbare aanbesteding», en dat dus ook niet is voldaan aan alle voorwaarden die verbonden zijn aan de besteding van EU-geld?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Klopt het dat de Hongaarse justitie pas nader onderzoek aankondigde nadat de oppositiewebsite 24.hu het rapport in handen wist te krijgen, terwijl het genoemde rapport als sinds eind vorig jaar bij de Hongaarse regering ligt? Zo ja, bent u bereid uw evenknie van het Hongaarse Ministerie van Justitie hierop aan te spreken, bijvoorbeeld tijdens de volgende JBZ-Raad?2

De Hongaarse PG heeft het OLAF-rapport naar eigen zeggen op 22 december 2017 ontvangen. De Hongaarse PG heeft op 1 maart jl. schriftelijk bevestigd dat het OLAF-rapport op 22 januari 2018 met de aanbevelingen werd doorgezonden naar de aanklager van de provincie Pest, die een onderzoek heeft opgedragen aan de Nationale Recherche. Het is aan OLAF en de Europese Commissie toe te zien op de wijze waarop de relevante autoriteiten van individuele lidstaten gevolg geven aan de rapportages en aanbevelingen van OLAF en hen daarop aan te spreken indien zij in gebreke blijven.

Vraag 7

Deelt u de opvatting dat dit incident helaas past in een breder patroon in Hongarije, onder andere gestaafd door het feit dat bij 36% van de grote projecten die met EU-subsidies worden betaald, er telkens sprake was van slechts één gegadigde, zoals bleek uit onderzoek van de parlementaire begrotingscommissie van het Europees parlement? Kunt u uw antwoord toelichten?

OLAF heeft volgens de Hongaarse media onderzoek gedaan naar onregelmatigheden in openbare aanbestedingen waarbij de onderneming Elios betrokken zou zijn. De inhoud van het rapport van OLAF is niet openbaar. Het kabinet doet geen uitspraken over bedrijven of personen die verdacht worden van fraude of andere criminele activiteiten en tegen wie een strafrechtelijk onderzoek loopt in een andere lidstaat.
Het bredere patroon is dat OLAF sinds 2012 36 aanbevelingen voor justitiële follow-up heeft gestuurd aan de Hongaarse PG. Het Hongaarse Openbaar Ministerie heeft in acht gevallen de verdachte(n) in staat van beschuldiging gesteld. In acht andere gevallen heeft de recherche het onderzoek gestaakt, terwijl in de overige gevallen het onderzoek nog loopt. Het is aan OLAF en de Europese Commissie toe te zien op de wijze waarop de relevante autoriteiten van individuele lidstaten gevolg geven aan de rapportages en aanbevelingen van OLAF en hen daarop aan te spreken indien zij in gebreke blijven.

Vraag 8

Is er sprake van zelfverrijking bij deze praktijken? Zo ja, betreft dat politici of hun verwanten?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Erkent u dat de «felle houding tegenover de EU lastig te rijmen valt met de gretigheid waarmee de Europese gelden in Boedapest worden geïncasseerd», als het gaat om de houding van Orban? Zo ja, tot welke stappen bent u bereid om een einde te maken aan deze onwenselijke situatie?

Iedere aantijging van fraude moet zorgvuldig en via de daarvoor aangewezen procedures worden behandeld. Zonder deze procedures zou in het geval van een verdenking van fraude geen strafrechtelijke vervolging en berechting mogelijk zijn, hetgeen onwenselijk is naar het oordeel van het kabinet. Dit neemt niet weg dat ook via een administratieve route maatregelen getroffen kunnen worden en ook worden getroffen. De Europese Commissie hanteert op grond van EU-regelgeving een strikt handhavingsbeleid. Zij maakt gebruik van een instrumentarium met mogelijkheden tot opschorting van betalingen en van het terugvorderen van onrechtmatige betalingen, bijvoorbeeld via forfaitaire bedragen en correcties. Dit wordt in de praktijk toegepast, ook richting Hongarije. De Europese Commissie rapporteert hier jaarlijks over, meest recentelijk over het jaar 2016 in een rapport getiteld «Protection of the European Union’s financial interests – Fight against fraud». Daarnaast kan het aanstaande Meerjarig Financieel Kader (MFK) strengere voorwaarden stellen om fraude met EU-middelen te voorkomen. Het kabinet beschouwt Europese solidariteit als een begrip dat twee kanten op werkt. Dit dient gereflecteerd te worden in het nieuwe MFK. Te denken valt daarbij onder meer aan een sterkere koppeling tussen de ontvangsten van middelen uit de structuur- en cohesiefondsen en de implementatie van structurele hervormingen. Maar ook een koppeling tussen de ontvangst van EU-middelen en de naleving van Europese rechtsstatelijkheidsbeginselen of de opname en integratie van asielgerechtigde migranten zou wat het kabinet betreft moeten worden onderzocht.

Vraag 10

Deelt u de mening van de Europese Rekenkamer dat controleprocedure en besluitvorming tot mogelijke sancties tergend lang duren?3

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 11

Wat vindt u van het voorstel van de Europese Rekenkamer om hangende het onderzoek subsidieverstrekking op te schorten?

De Europese Rekenkamer als instantie heeft geen formeel standpunt ingenomen ten aanzien van onderhavig onderzoek in Hongarije. Opschorting van subsidies is inderdaad mogelijk (zie ook beantwoording vraag4 en gebeurt ook in de praktijk. De Europese Commissie is de aangewezen instantie die de daarvoor benodigde informatie heeft of kan opvragen en die een rechtsgeldig besluit hierover kan nemen. Het kabinet steunt strikte handhaving door de Europese Commissie en staat open voor verdere aanscherping van de bestaande regels in het kader van de komende MFK-besprekingen.

Vraag 12

Erkent u dat er geen enkele sprake kan zijn van een hogere afdracht van Nederland aan de Europese meerjarenbegroting zolang dit soort verhalen regelmatig de ronde doen en de Europese Rekenkamer jaar in jaar uit aan de bel trekt? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het standpunt van het kabinet ten aanzien van de meerjarenbegroting is vervat in de Kamerbrief van 22 december 2017 over de «Inzet van het kabinet ten aanzien van het toekomstige Meerjarig Financieel Kader en de informele discussie hierover op de Europese Raad op 23 februari 2018» (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1282). Deze inzet is nader aan de orde geweest tijdens het plenaire debat ter voorbereiding van de informele Europese top d.d. 23 februari jl.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Geldspoor miljardenfraude met cryptomunten leidt naar ING»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw beeld van Tether en zijn financiële positie?

Zoals aangegeven in mijn brief aan uw Kamer van 8 maart jl. ontbreken waarborgen voor een deugdelijke bedrijfsvoering bij dienstverleners rondom cryptovaluta. Gebruikers kunnen dan ook, net als ik, geen goed beeld vormen van de financiële positie van Bitfinex en de Tether-token.

Vraag 3

Waarom hebben de «Taiwanese banken» destijds de relatie met Tether beëindigd? Wat gebeurt er normaal gesproken met de saldi op de rekeningen in een dergelijk geval?

Ik ben niet bekend met de reden waarom de Taiwanese correspondentbanken hun dienstverlening aan Bitfinex en Tether beëindigd hebben. Banken in Nederland hebben in hun relatie met hun (eigen) klanten een zorgplicht en vervullen een poortwachterrol bij het bewaken van de integriteit van het financieel stelsel. In hoeverre banken deze wettelijke verplichtingen naleven, wordt door de toezichthouders beoordeeld. Daarbij houdt de AFM in generieke zin toezicht op de zorgplicht van banken en DNB op de poortwachterfunctie. Als de risico’s op witwassen of financieren van terrorisme door een bank onvoldoende kunnen worden ondervangen, dient een bank zijn dienstverlening op grond van de Wwft te weigeren of te beëindigen. Dat betekent dat de rekeningen die door de desbetreffende cliënt worden aangehouden door een bank worden geblokkeerd.
De Amerikaanse en Britse banken die recent hebben aangegeven te stoppen met de afhandeling van creditcardbetalingen aan omwisselplatforms van klanten geven aan dit te doen ter bescherming van de klant en van de bank.2 In geval van prijsdalingen kan het aankopen van cryptovaluta met vreemd vermogen de klant opzadelen met een omvangrijke en mogelijk oninbare schuldenlast. Conform de motie Nijboer-Ronnes zal ik in overleg treden met Nederlandse creditcardmaatschappijen over mogelijke maatregelen voor aankopen van cryptovaluta met een creditcard.3

Vraag 4

Wat zijn de regels voor ING met betrekking tot het accepteren van een klant die elders is weggestuurd? Bent u het eens dat in een geval als Tether alle alarmbellen moeten afgaan? Waarom is ING overgegaan tot acceptatie van Tether?

In de beantwoording van schriftelijke vragen van het lid Alkaya (SP) over het bericht «Geldspoor miljardenfraude met cryptomunten leidt naar ING» licht ik toe welke verplichtingen er op grond van de Wwft gelden voor financiële instellingen, waaronder banken. In dat kader is ook ING verplicht om cliëntenonderzoek te verrichten voor aanvang en gedurende haar dienstverlening. Of ING in de onderhavige casus voldoende invulling heeft gegeven aan de wettelijke verplichting tot het verrichten van cliëntenonderzoek alsook het melden van ongebruikelijke transacties bij FIU-Nederland, is aan DNB als toezichthouder om te beoordelen. DNB kan daar, met het oog op haar wettelijke geheimhoudingsplicht, geen uitspraken over doen. Indien nodig kan DNB handhavend optreden. Het OM kan strafrechtelijk optreden daar waar banken de verplichtingen uit de Wwft niet naleven of bepalingen uit het Wetboek van Strafrecht overtreden.

Vraag 5

In hoeverre kan ING al dan niet bewust meewerken aan een misdrijf mocht Tether inderdaad zich schuldig maken aan oplichting of een ander misdrijf?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Hoe beoordeelt u de reikwijdte van de zorgplicht van banken met betrekking tot cryptomunten? Hebben banken niet een grotere verantwoordelijkheid richting hun klanten dan nu wordt genomen? Hoe beoordeelt u de stap van Amerikaanse creditcardmaatschappijen die transacties met betrekking tot cryptomunten niet langer accepteren?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 7

Hoe wordt toezicht gehouden op cliëntacceptatie door banken? In hoeverre heeft het Openbaar Ministerie inzicht in mogelijk malafide cliënten?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 8

Hoe worden consumenten beschermd tegen mogelijk criminele aanbieders van cryptomunten en handelsplatformen van cryptomunten? Bevestigt onderhavige casus niet wederom dat meer toezicht nodig is op deze sector, zeker ook gezien de steeds grotere bedragen die hierin omgaan?

Op aanbieders van cryptovaluta en handelsplatformen zijn onder meer de regels van de Wet oneerlijke handelspraktijken van toepassing. De generieke normen van consumentenbescherming waarop de Autoriteit Consument & Markt (ACM) toezicht houdt zijn daarmee van toepassing, zoals eisen aan voorlichting en bedenktijd bij verkoop via internet. Het Openbaar Ministerie (OM) is bevoegd om strafrechtelijk in te grijpen bijvoorbeeld in geval van een verdenking van witwassen, fraude of oplichting.
Zoals beschreven in mijn brief van 8 maart jl., vallen omwisselplatformen van cryptovaluta momenteel buiten de meer geavanceerde kaders van het financieel toezicht en ben ik voornemens om de handel in cryptovaluta via wisselplatforms binnen een passend regulerend kader te brengen.

Vraag 9

Als een bedrijf honderden miljoenen verduisterd door te beloven dat tegenover elke dollar inleg in Tether een dollar op de bank staat, welke overheid of opsporingsinstantie grijpt dan in? Is daar internationaal coördinerend overleg over? Wat is de rol van Nederland hierbij als ING daarin een belangrijke rol blijkt te spelen?

Als er sprake is van verdenking van fraude of oplichting op Nederlands grondgebied kan er strafrechtelijk worden opgetreden door het OM. Opsporingsinstanties en het OM beschikken over kanalen om internationaal met hun tegenhangers in overleg te treden zoals binnen Europol of door middel van rechtshulpverzoeken.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van de wijze waarop de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) verzoeken tot handhavend optreden tegen overschrijding van het maximum aantal vliegtuigbewegingen op Schiphol afwijst?1

Ja

Vraag 2

Bent u gekend in deze afwijzing, mede gezien het feit dat de bijgevoegde brief namens u is ondertekend en verzonden? Zo ja, kunt u dit besluit toelichten? Zo nee, hoe is het mogelijk dat deze brieven worden verstuurd uit uw naam?

De Wet luchtvaart verleent rechtstreeks aan de Inspecteur-generaal Leefomgeving en Transport de bevoegdheid om met betrekking tot grenswaarden als handhaver van de onder de Wet Luchtvaart geldende regelgeving op te treden. Binnen de ILT wordt bepaald of er al dan niet sprake is van een overschrijding en of er een maatregel moet worden opgelegd. In het licht van het voorgaande is het antwoord op het handhavingsverzoek door de ILT ondertekend. In het betreffende geval gaat het om een verzoek om te handhaven op het maximum aantal vliegtuigbewegingen. Dit maximum is echter niet in de regelgeving opgenomen.

Vraag 3

Hoe verhoudt deze afwijzing van het verzoek tot handhaving zich tot uw uitspraken tijdens het plenaire debat over het verslag van het algemeen overleg op 14 februari 2018, waarin u stelde dat er «wel handhaving plaatsvindt op basis van de gemaakte afspraken» en dat Schiphol tot en met 2020 ook niet meer slots uitgeeft dan de afgesproken 500.000?2

Met de uitspraak tijdens het plenaire debat heb ik verwezen naar een van de afspraken die met de sector gemaakt is, namelijk het respecteren van de aan de Alderstafel Schiphol (later: Omgevingsraad Schiphol) gemaakte afspraak dat het aantal vliegtuigbewegingen het maximale aantal van 500.000 tot en met 2020 niet zal overschrijden. Daarbij heb ik gedoeld op de naleving van deze afspraak door de sector. Schiphol stelt een capaciteit beschikbaar, waarbinnen niet meer dan 500.000 slots (recht om een vliegtuigbeweging op Schiphol uit te voeren) handelsverkeer passen. Op het moment dat het plafond van 500.000 vliegtuigbewegingen per jaar is vastgelegd in het Luchthavenverkeerbesluit (LVB) voor het nieuwe normen- en handhavingstelsel (NNHS), kan op dit maximum aantal worden gehandhaafd. Op dit moment wordt er door de ILT niet gehandhaafd op het maximale aantal van 500.000 vliegtuigwegingen. Zoals in de beantwoording op de inbreng voor het schriftelijk overleg inzake het ontwerpwijzigingsbesluit LVB (maximum aantal nachtvluchten) wordt aangegeven, is er wel sprake van anticiperend handhaven op de huidige grenswaarden voor geluid conform de regels van het nieuwe normen- en handhavingsstelsel Schiphol.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Jeugdpsychiatrie bij gemeente is fout»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de visie dat geestelijke gezondheid bij uitstek afhankelijk is van een combinatie van medische en sociale factoren en daarom zo dicht mogelijk bij de sociale omgeving van patiënten georganiseerd moet worden?

Ja. Het is van belang om de hulp aan kinderen met psychische problemen in samenhang te verlenen met andere vormen van hulp aan gezinnen. Door de hulp zo dicht mogelijk bij de sociale omgeving van kinderen te organiseren, kan het beste een integraal aanbod voor kinderen en het gezin worden neergezet. Je ziet daar al mooie voorbeelden van. Bijvoorbeeld aan sommige wijkteams is de basis ggz toegevoegd. Of het voorbeeld van de Praktijkondersteuner Huisarts (POH) in Eindhoven, waarbij een jeugd ggz ondersteuner wordt toegevoegd aan de huisarts.

Vraag 3

Deelt u de visie dat het organiseren van zorg ook kan bestaan uit samenwerking met en doorverwijzing naar specialistische zorg? Kunt u een overzicht geven van de verwijzingscijfers naar specialistische jeugd-ggz gespecificeerd op verwijzer en per jeugdregio?

Samenwerking in de jeugdhulp is belangrijk, zowel tussen verschillende vormen van hulpverlening als verwijzing naar gespecialiseerde jeugdhulp. Omdat het onderscheid van jeugd- en opvoedproblematiek, jeugd ggz en jeugd met licht verstandelijke beperking (lvb) vaak niet goed te maken was, is de bekostiging van deze verschillende hulpvormen met de invoering van de Jeugdwet samengevoegd in één budget en kunnen deze vormen ook niet apart worden gemeten. Om maatwerk rond de jeugdige en ouders goed vorm te geven dienen de verschillende vormen van hulp beter samen te werken, zoals Spirit en De Bascule in Amsterdam dat gaan doen.
Wel is er informatie beschikbaar over het jeugdhulpgebruik per gemeente en per regio, inclusief over de verwijzing. Hiervoor kunt u de jeugdhulpgebruik app van de VNG raadplegen.2

Vraag 4

Deelt u de mening dat juist door alle soorten jeugdhulp door gemeenten te laten organiseren de juiste zorg op de juiste plek op het juiste moment kan worden geboden?

Ja.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het binnen de geestelijke gezondheidszorg van groot belang is dat wederzijds vertrouwen en erkenning de basis vormen voor samenwerking? Hoe kunt u eraan bijdragen om dit tussen de beroepskolommen te stimuleren?

Wederzijds vertrouwen en erkenning is inderdaad een belangrijke basis voor samenwerking. De goede inhoudelijke dialoog tussen de jeugd ggz aanbieders/ professionals en de gemeenten en de jeugdhulp aanbieders onderling wordt nog onvoldoende gevoerd. Dit kwam ook onder meer uit de landelijke ronde tafel bijeenkomst «Zorg voor jeugd», op 12 februari jl. georganiseerd door VWS samen met J&V en de VNG. Het is van belang om dit vertrouwen te herstellen en het is natuurlijk in de eerste instantie aan de partijen zelf om hierin stappen te zetten.
De Jeugdwet biedt het kader waarin gemeenten aanbieders kunnen stimuleren beter met elkaar samen te werken. Die samenwerking komt tot stand als de hulp anders dan in het verleden wordt ingekocht, zodat aanbieders worden gestimuleerd om samen te werken rondom de problematiek van het kind. Het is vooral zaak deze ontwikkelingen goed te volgen en daar waar mogelijk de lokale dialoog te faciliteren o.a. via regionale ronde tafelbijeenkomsten en het «voeden» van deze dialoog met o.a. goede praktijkvoorbeelden.

Vraag 6

Is bij betrokken partijen voldoende bekend dat de huisarts direct kan doorverwijzen naar de juiste zorgverlener? Zo nee, welke mogelijkheden ziet u om dit te verbeteren?

Sinds de invoering van de Jeugdwet is het nog steeds mogelijk dat de huisarts direct kan doorverwijzen naar de specialistische ggz. De huisarts is laagdrempelig en voor veel cliënten een bekende en vertrouwde hulpverlener. De huisarts kan een belangrijke en signalerende rol spelen en daarmee bijdragen aan een passende toegang tot de jeugdhulp. Daarnaast spelen de wijkteams en belangrijke rol bij de toegang tot de jeugdhulp. Uit de tussenevaluatie van de Jeugdwet blijkt dat er aanwijzingen zijn dat investeren in goede lokale toegang (via wijkteams) en de inzet van de praktijkondersteuner jeugd ggz bij de huisarts, kunnen leiden tot minder verwijzingen naar specialistische hulp. Een POH-jeugd ggz of de goed georganiseerde wijkteams, kunnen zelf ondersteuning bieden, dan wel indien nodig tijdig specialistische hulp erbij halen, om escalatie van problemen te voorkomen.
Verschillende gemeenten zetten hier ook op in. Het is daarom belangrijk dat de gemeenten de huisartsen zien als een bondgenoot, die zeker met een POH jeugd erbij, kan zorgen voor een juiste triage. Gemeenten zien dit ook steeds beter en zij ondernemen verschillende initiatieven om de huisartsen beter te bedienen met informatie over het ingekochte jeugdhulpaanbod of door het stimuleren van een betere samenwerking tussen wijkteams en huisartsen.
Vanuit VWS kunnen we faciliteren dat de goede regionale voorbeelden van samenwerking landelijk worden verspreid onder meer via het Nederlands Jeugd Instituut en het Kenniscentrum KJP.

Vraag 7

Deelt u de visie dat de samenwerking tussen de praktijkondersteuners huisartsen (POH)-(jeugd)ggz en de wijkteams een belangrijke rol speelt in de toegang tot de geestelijke gezondheidszorg? Wat kunt u doen om gemeentes, huisartsen en wijkteams die richting op te bewegen? Hoe kunnen gemeenten leren van de positieve resultaten van de pilots in Eindhoven en Groningen?

Er zijn verschillende manieren om de verwijzing naar specialistische jeugdhulp te verbeteren. Dit hangt echter ook samen met de unieke jeugdhulpvraag per gemeente en regio en met de organisatie van het jeugdhulpaanbod. De oplossing van Eindhoven hoeft in een andere stad niet te werken. Wel is het goed als gemeenten, net als aanbieders, kennis nemen van goede voorbeelden die hen kunnen helpen bij ervaren problemen. Hier ligt in eerste aanleg een verantwoordelijkheid voor gemeenten en aanbieders. In het nieuwe ZonMw programma Effectief werken in de jeugdsector wil ik aandacht gaan besteden aan het bundelen van kennis rond een thema en dat meer geordend publiceren, zodat de kans groter wordt dat partijen er kennis van kunnen nemen en er hun voordeel mee kunnen doen. Zie verder ook mijn antwoord op vraag 6.

Vraag 8

Herkent u de observatie dat er op dit moment te weinig ggz-expertise is in wijkteams om problemen adequaat op te pakken? Hoe kan de expertise binnen wijkteams worden verbeterd al dan niet om tijdig iemand door te sturen naar de huisarts of specialistische zorg?

De diversiteit in wijkteams is heel groot. Dit blijkt onder meer uit de tussenevaluatie. Dat is lastig voor de specialistische hulp, die dan moeilijk weet af te schalen naar wijkteams en moeilijk weet wat wel en niet van de wijkteams mag worden verwacht. Ik ga met de gemeenten in gesprek over de wijze waarop we bij de wijkteams (binnen een regio) voor meer uniformering kunnen kiezen, zodat we beter van elkaar weten wat we van elkaar kunnen verwachten. De specialistische expertise binnen de wijkteams en de samenwerking met de specialistische hulp, maakt hier onderdeel van uit.

Vraag 1

Kent u het bericht «Schaatscoach Jillert Anema ondernam poging tot matchfixing op Winterspelen Sotsji»?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u van het feit dat een Nederlandse schaatscoach een poging tot matchfixing heeft ondernomen?

Ik vind matchfixing te allen tijde een kwalijke zaak. Matchfixing zorgt ervoor dat een sportwedstrijd niet meer eerlijk verloopt, doordat de uitslag of een ander aspect van de wedstrijd gemanipuleerd wordt. Een deel van de aantrekkingskracht van sport is de spanning en onzekerheid, die gepaard gaat met een eerlijke strijd. Door een fenomeen als matchfixing verliest sport deze aantrekkingskracht.

Vraag 3

Heeft NOC*NSF u op de hoogte gebracht van de poging tot matchfixing in 2014? Zo ja, wanneer

Ten tijde van het voorval is dit niet gebeurd. Gedurende mijn bezoek aan de Olympische winterspelen in Korea heeft NOC*NSF mij over de toedracht geïnformeerd.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat pas na vier jaar dit voorval in de openbaarheid is gekomen?

Als er fouten worden gemaakt dan kunnen we daarvan leren. Dat kan echter alleen wanneer men er transparant over is. Als dit vier jaar geleden was gebeurd, dan had de sportwereld daar van kunnen leren. Het IOC heeft laten weten dat het NOC*NSF destijds goed gehandeld heeft. Ik vind het belangrijk dat we hier in de toekomst transparant over kunnen zijn. Ik zal dit blijven meenemen in de gesprekken die ik regelmatig met NOC*NSF voer over integriteit in de sport.

Vraag 5

Bent u van mening dat NOC*NSF de verantwoordelijkheid heeft om dit soort praktijken zelf naar buiten te brengen? Zo nee, waarom niet?

Zoals in het antwoord op vraag 4 aangegeven ben ik een voorstander van transparantie. In deze specifieke casus heeft NOC*NSF ervoor gekozen om dit voorval niet naar buiten te brengen. Deze handelwijze was in lijn met de IOC-regels die destijds golden. Op basis van die regels was het naar buiten brengen van een poging tot niet-gokgerelateerde matchfixing geen noodzaak.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de strijd tegen matchfixing alleen kan worden gewonnen als sportbonden en NOC*NSF transparant zijn over pogingen tot en vermoedens van matchfixing? Zo nee, waarom niet?

Matchfixing kan alleen bestreden worden door nauwe samenwerking tussen de sectoren sport, kansspel en opsporing en vervolging, waarbij alle signalen met elkaar gedeeld worden.
De verschillende sectoren werken momenteel goed samen en weten elkaar te vinden. Het NOC*NSF, de KNVB en de KNLTB nemen namens de sportsector deel aan het Nationaal Platform Matchfixing, waarbinnen informatie over matchfixing geanonimiseerd gedeeld kan worden met de andere partijen. Het NOC*NSF en de sportbonden hebben tevens de mogelijkheid om concrete signalen (niet-geanonimiseerd) te delen in het signalenoverleg. Tenslotte zal er ook een intelligence punt sport ingericht worden, om de signalen uit de sport centraal te verzamelen.

Vraag 7

Bent u bekend met het bericht «Dopingautoriteit wil opheldering van NOC*NSF over bloedtesten»?2

Ja. Ik verwijs u hierbij graag naar mijn antwoorden op eerdere Kamervragen.3

Vraag 8

Bent u bereid in gesprek te gaan met de wijze waarop NOC*NSF omgaat met zaken als matchfixing en dopingcontroles? Zo nee, waarom niet?

Ik ben doorlopend in gesprek met NOC*NSF over integriteit in de sport, waaronder matchfixing en doping. De Dopingautoriteit en NOC*NSF zijn ook regelmatig met elkaar in overleg om te spreken over dopingcontroles. Voor wat betreft matchfixing verwijs ik u ook graag naar mijn antwoord op vraag 6.

Vraag 1

Kent u het bericht «Artsen zonder Grenzen heeft medewerkers heeft ontslagen vanwege seksueel wangedrag»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat er vorig jaar sprake is geweest van 24 gevallen van seksueel wangedrag bij Artsen zonder Grenzen waarvan zeven onder Nederlandse verantwoordelijkheid? Zo ja, binnen welke projecten deden de gebeurtenissen zich voor, hoe lang kon dit voortduren, op welk moment is het ministerie hiervan op de hoogte gesteld en welke actie heeft u ondernomen?

Artsen zonder Grenzen heeft sinds 2016 geen financieringsrelatie met het Ministerie van Buitenlandse Zaken en heeft derhalve geen rapportageverplichtingen richting het ministerie. Ik heb net als u kennis genomen van dit bericht over de integriteitsmeldingen binnen Artsen zonder Grenzen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de feiten die de afgelopen dagen naar buiten zijn gekomen van seksueel wangedrag door hulpverleners en misbruik in de hulpsector in brede zin grote zorgen baren en we niet kunnen spreken van een incident? Deelt u ook de mening dat het onacceptabel is dat juist een sector die veel geld en vertrouwen krijgt van belastingbetalers en donateurs om goed te doen in de wereld, juist ellende veroorzaakt?

De feiten die de afgelopen dagen naar boven zijn gekomen over seksueel wangedrag bij diverse hulp- en ontwikkelingsorganisaties hebben mij diep geschokt, zoals ik ook heb aangegeven in mijn brief aan uw Kamer op 23 februari jl.2 Het is onacceptabel dat medewerkers van dergelijke organisaties misbruik hebben gemaakt van hun posities ten koste van kwetsbare individuen in fragiele situaties. Terecht eisen mensen, van wie velen via giften bijdragen aan het werk van deze organisaties, volledige openheid over de misstanden én maatregelen.

Vraag 4

Bent u bereid van alle ngo’s waar Nederlands belastinggeld naar toe gaat te onderzoeken en voor de Kamer in beeld te brengen of en hoeveel incidenten met ontoelaatbaar gedrag zich de afgelopen jaren hebben voorgedaan, wat de organisatie voor actie heeft ondernomen, of het ministerie op de hoogte was en wat het ministerie heeft ondernomen?

Ik heb op 16 februari jl. in een brief de Nederlandse hulp- en ontwikkelingsorganisaties reeds gevraagd om volledige openheid van zaken te geven en om waarborgen te bieden ten aanzien van de wijze waarop zij omgaan met integriteitsschendingen.3 Zie tevens antwoord op vraag 5. Ik heb de organisaties tevens uitgenodigd voor een overleg dat ik op 6 maart a.s. op mijn ministerie heb belegd.

Vraag 5

Bent u tevens bereid financiële consequenties aan geconstateerde misstanden te verbinden door bij organisaties waar ontoelaatbaar is gehandeld hulpgeld te korten en/of terug te vorderen? Zo ja, hoe en op welke termijn kunt u dit realiseren?

Integere omgang met ontwikkelingsgelden staat al geruime tijd op de agenda en is gereguleerd in contracten, subsidiebeschikkingen en auditprotocollen. Financiële malversaties, of verdenkingen daarvan, worden direct gemeld aan het ministerie. Ook bestaan er heldere procedures voor terugvordering van onrechtmatige uitgaven.
Ook ten aanzien van overig, niet-financieel integriteitsbeleid kent het ministerie bepalingen in subsidiekaders. Deze zijn doorgaans echter generiek geformuleerd, zonder specificering van bijvoorbeeld seksueel grensoverschrijdend gedrag of machtsmisbruik. Dit maakt het complexer om in het geval van vermeende of bewezen misstanden op dit terrein over te gaan tot terugvordering of het opleggen van andere, juridisch onderbouwde sancties.
Naar aanleiding van de in Haïti en andere crisisgebieden geconstateerde misstanden, heb ik binnen mijn departement opdracht gegeven om bestaande subsidiekaders, overeenkomsten en beschikkingen tegen het licht te houden en deze verder aan te scherpen voor wat betreft integriteitseisen. Uitgangspunt is een zero tolerance beleid voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het gaat dan onder meer om strikte gedragscodes met adequate consequenties. Ook verwacht ik dat elke organisatie mijn ministerie direct informeert over mogelijke misstanden begaan door eigen medewerkers of die van uitvoerende partners, bij de uitvoering van door mij gefinancierde activiteiten.
Bovenstaande zal onderwerp van eerder genoemd gesprek met de Nederlandse hulp- en ontwikkelingsorganisaties op 6 maart a.s. zijn. Ik zal uw Kamer informeren over de uitkomst van dit overleg en over concrete maatregelen om subsidiekaders aan te scherpen.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat Amsterdam huishoudens met een minimuminkomen een korting op de energierekening wil geven?1

Ja.

Vraag 2

Hoe oordeelt u over het feit dat minima door hoge vaste lasten, zoals de energierekening, in schulden verzeild raken? Erkent u dat de hoogte van de energierekening vooral wordt veroorzaakt door vaste onderdelen daarvan, zoals de energiebelasting, en dus ook niet omlaag gebracht kan worden door de bewoners?

Uit onderzoek blijkt dat huishoudens met een laag inkomen (en een huurwoning) een grotere kans op problematische schulden hebben.2 Schulden ontstaan zelden als gevolg van één oorzaak, maar zijn veelal gelegen in een combinatie van omgevingsfactoren, bewust en onbewust gedrag, onverwachte gebeurtenissen en in de persoon gelegen factoren. Het is belangrijk dat mensen steeds hun totale uitgavenpatroon in evenwicht houden of brengen met hun inkomsten. Het effect moet worden bezien in het bredere, algemene koopkrachtbeeld van het regeerakkoord. Bovendien is in het regeerakkoord een forse lastenverlichting afgesproken. De belastingtarieven worden flink verlaagd en de algemene heffingskorting wordt verhoogd. Per saldo hebben ook mensen met een lager inkomen straks meer te besteden.
Verder geldt dat de opslag duurzame energie (ODE) in toenemende mate van invloed is op de hoogte van de energierekening. Dat wordt veroorzaakt doordat de kasuitgaven voor de Regeling stimulering duurzame energieproductie (SDE+-regeling en kosten windenergie op zee) toenemen om daarmee een bijdrage te leveren aan de energie- en klimaatdoelen van het kabinet. De ODE dient als dekking voor deze kasuitgaven.
Met woningcorporaties zijn in het Energieakkoord afspraken gemaakt om het sociale huurwoningenbestand te verduurzamen. Het energieverbruik van huurders in deze sociale huurwoningen zal daardoor dalen. Ook kan het bewust omgaan met eigen energieverbruik helpen om de energierekening te beïnvloeden.

Vraag 3

Wat vindt u van het voorstel van de wethouder van Amsterdam, die een collectiviteitskorting wil bedingen voor mensen die de rekening echt niet kunnen betalen?

Vraag 4

Hoe oordeelt u in dit licht over het sociaal tarief dat in België wordt gehanteerd?

Vraag 5

Bent u bereid dit Amsterdams voorstel ter inspiratie te gebruiken om tot een lagere energierekening of financiële ondersteuning te komen voor huishoudens met lagere inkomens overal in Nederland? Kunt u dit toelichten?

Vraag 1

Klopt het dat de Kamer niet van te voren door u was geïnformeerd over het agendapunt van de Ecofinraad van 23 januari 2018 waarbij besloten zou worden of er acht landen van de zwarte lijst van belastingparadijzen afgehaald konden worden?

Vraag 2

Klopt het dat er tijdens het algemeen overleg Ecofin van 18 januari 2018 alleen over dit agendapunt is gesproken omdat zij via andere kanalen uit Brussel aan deze informatie was gekomen?

Vraag 3

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat de Kamer via externe bronnen meer informatie verneemt dan van u?

Vraag 4

Hoe gaat u voorkomen dat de Kamer in de toekomst informatie gaat missen doordat agendapunten zeer recent als hamerstuk aan de lijst worden toegevoegd?

Vraag 5

Kunt u toezeggen dat de Kamer op het onderwerp zwarte en grijze lijst van belastingparadijzen vanaf nu altijd tijdig wordt geïnformeerd en dat u niet zult instemmen met veranderingen aan de zwarte/grijze lijst, zonder expliciete toestemming vooraf van de Kamer?

Vraag 6

De toezegging van Panama en andere landen is dat «schadelijke belastingregimes worden afgeschaft voor 31 december 2018», deelt u de mening dat dit een nogal vage toezegging is? Om welke regimes gaat het hier?

In de brief die landen hebben ontvangen van de Gedragscodegroep naar aanleiding van de beoordeling door expert groepen, is aangegeven op welke onderdelen tekortkomingen zijn geconstateerd. In het geval het gaat om schadelijke regimes, wordt aangegeven welke regimes als schadelijk zijn beoordeeld en om welke reden deze regimes als schadelijk zijn beoordeeld. Ook wordt gevraagd of deze landen zich willen committeren om de geconstateerde tekortkomingen op te lossen. In reactie op deze brief, moeten landen uiteraard specifiek aangeven dat zij de geconstateerde tekortkomingen willen oplossen, hoe zij dat gaan doen en wanneer zij dat gaan doen. Waar het gaat om schadelijke regimes, moeten landen specifiek aangeven welke regimes zij gaan afschaffen en wanneer zij dat gaan doen. Bovendien moet deze toezegging ook van een voldoende hoog niveau afkomstig zijn. Dit betekent dat bijvoorbeeld de Minister van Financiën deze toezegging moet doen. Pas als aan al deze eisen is voldaan, wordt een toezegging als voldoende beoordeeld. Dit luistert nauw. Het is bijvoorbeeld geregeld voorgekomen dat van bepaalde landen de toezegging in eerste instantie niet als voldoende werd beoordeeld, omdat deze bijvoorbeeld niet specifiek genoeg was, of niet duidelijk een toezegging was binnen de termijn, of dat een toezegging niet van de Minister van Financiën maar bijvoorbeeld van ambtelijk niveau afkomstig was. Vervolgens stuurden landen dan, naar aanleiding van een reactie van de Gedragscodegroep, later alsnog een duidelijke en voldoende toezegging. Door de toezeggingen zorgvuldig te beoordelen aan de hiervoor genoemde eisen, wordt ook gewaarborgd dat landen op een gelijke manier worden beoordeeld. Dat de toezeggingen «vaag» zouden zijn, herken ik derhalve niet. Omdat de toezegging van zowel Panama als de andere landen voldeed aan de criteria en daarmee voldoende duidelijk en concreet was, heb ik ingestemd met deze mutatie van de EU-lijst.
De informatie over welke regimes van landen om welke reden als schadelijk zijn beoordeeld, is vertrouwelijke informatie die de EU-Gedragscodegroep niet kan delen. De achtergrond hiervan is dat derde landen erop moeten kunnen vertrouwen dat correspondentie met hen vertrouwelijk is. Het staat derdelanden uiteraard wel vrij om zelf deze informatie openbaar te maken, net zoals het de EU lidstaten vrij staat om hun brieven vrij te geven. Zoals hiervoor aangegeven, dit is mede naar aanleiding van vragen van Nederland ook gedaan.
Voor alle landen die zijn toegevoegd aan de lijst met gecommitteerde landen geldt dat zij uiterlijk tot 31 december 2018 de tijd hebben om gevolg te geven aan hun gedane toezegging. Er is nu geen reden om aan te nemen dat landen deze toezeggingen niet nakomen. Uiteraard zal zorgvuldig worden gekeken of de toezeggingen die landen, waaronder Panama, hebben gedaan worden nageleefd. Indien dit niet het geval is, zullen deze landen opnieuw of alsnog aan de lijst met niet-coöperatieve jurisdicties worden toegevoegd.

Vraag 7

Hoe kan de Kamer toetsen of er daadwerkelijk is voldaan aan de toezeggingen van deze acht landen? Kunt u nader ingaan op de manier waarop assessments worden gedaan? Zo nee, hoe kan de kamer dan beoordelen of de criteria juist zijn toegepast?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Hoe realistisch c.q. haalbaar zijn de toezeggingen van Panama en van de andere zeven landen?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 9

Klopt het dat u zonder commentaar heeft ingestemd met het voorstel om Panama en de zeven andere landen van de zwarte lijst van belastingparadijzen te halen? Zo ja, kunt u uitgebreid onderbouwen waarom u hiermee heeft ingestemd?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 10

Waarom geldt er zo’n hoge mate van vertrouwelijkheid bij dergelijke informatie van landen? Zou het niet beter zijn als deze informatie gewoon open en eerlijk gedeeld kan worden?

Ik deel uw zorgen over het gebrek aan transparantie van de Gedragscodegroep en meer specifiek van het proces van de EU-lijst met niet-coöperatieve jurisdicties. De afgelopen jaren heeft Nederland zich daarom als een van de weinige lidstaten ingespannen voor meer transparantie van de Gedragscodegroep als geheel. Zoals ik hiervoor heb aangegeven, hebben mijn ambtenaren, mede naar aanleiding van vragen van uw Kamer hierover, zich in Brussel hardgemaakt voor meer transparantie over het proces van de EU-lijst, zodat voor de buitenwereld kenbaar wordt welke veranderingen er zijn op de EU-lijst. Het pleidooi van Nederland heeft ertoe geleid dat de brieven, die de EU lidstaten naar de jurisdicties hebben gestuurd, openbaar zijn gemaakt. Verder is er een duidelijke omschrijving openbaar gemaakt over de lopende discussies over acht Caribische eilanden die, als gevolg van orkaan Irma, uitstel hebben gekregen. Op deze manier krijgt uw Kamer zoveel mogelijk inzicht in de mutaties van de EU-lijst die voorliggen in de Ecofin-raad. Ik zal er in Brussel voor blijven pleiten dat dit ook voor eventuele toekomstige mutaties gebeurt. Naast informatie ten behoeve van de agenda van de Ecofin-raad, hebben mijn ambtenaren ook gepleit voor bijvoorbeeld een online portal specifiek voor de EU-lijst op de website van de EU Gedragscodegroep, zodat voor de buitenwereld op een meer overzichtelijke manier inzichtelijk wordt welke landen op de EU-lijst met niet-coöperatieve jurisdicties staan; aan welke criteria landen zijn getoetst etcetera. Ook voor deze oproep was niet voldoende steun. Ik zal blijven aandringen op de totstandkoming van een dergelijk online portal.

Vraag 11

Kunt u toezeggen dat u zich namens Nederland gaat inzetten voor meer transparantie in de Ecofinraad? Zo ja, zou u aan de Kamer kunnen terugkoppelen hoe u zich hiervoor heeft ingezet en wat de behaalde resultaten zijn?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 12

Deelt u de kritiek over gebrekkige transparantie die de Europese Ombudsman recentelijk heeft geuit?1 Zo ja, hoe gaat u hier iets aan doen?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het genoemde bericht?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat een salarisverhoging voor de raad van bestuur (rvb) van ruim 35%, nog geen half jaar nadat ASR niet meer in staatshanden is, een volstrekt verkeerd signaal is?

Ik vind de aanpassing van de beloning opvallend en zeer fors, zeker gezien het feit dat a.s.r. tot voor kort in handen van de staat was. Op 14 september 2017 zijn de laatste aandelen a.s.r. door de staat verkocht en daarmee is a.s.r. volledig zelfstandig geworden. A.s.r. geeft aan dat veel van de aandeelhouders Angelsaksisch zijn. Omdat ik geen aandeelhouder meer ben, ga ik niet over de hoogte van de beloning van de raad van bestuur van a.s.r. Het is aan de rvc van a.s.r. en de nieuwe aandeelhouders om te beoordelen welke beloning passend is, maar ik vind het wel belangrijk dat de rvc rekening houdt met de maatschappelijke functie van de onderneming. Overigens zijn verzekeraars, ondanks de maatschappelijke functie en anders dan banken, in het algemeen niet systeemrelevant. In dit verband wordt opgemerkt dat op dit moment het wetsvoorstel herstel en afwikkeling van verzekeraars bij de Tweede Kamer in behandeling is, waardoor in financiële problemen geraakte verzekeraars in de toekomst beter kunnen worden afgewikkeld, zonder overheidsbijdrage.

Vraag 3

Welke waarde moet er nu nog gehecht worden aan het eerdere gebaar van de rvb om helemaal af te zien van variabele beloningen? Was dat achteraf gezien slechts voor de bühne?

Door het bonusverbod voor staatsgesteunde ondernemingen was het a.s.r. sinds juli 2012 niet langer toegestaan om bestuurders een variabele beloning toe te kennen of de vaste beloning te verhogen, behoudens CAO-indexatie. Omdat de laatste aandelen a.s.r. in handen van de staat inmiddels zijn verkocht, valt a.s.r. niet langer onder dit verbod. Wel moet a.s.r. zich houden aan het bonusplafond van ten hoogste 20% van de vaste beloning op jaarbasis.

Vraag 4

Waarom verwijst de voorzitter van de raad van commissarissen (rvc) op het belang van een beloningsbeleid afgestemd op «wat gangbaar is in de Angelsaksische wereld»? Daar heeft een puur Nederlandse verzekeraar als ASR toch helemaal niks mee te maken?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Deelt u de opvatting dat in Nederland gevestigde ondernemingen hun governance zouden moeten inrichten naar het Rijnlands model in plaats van het Angelsaksisch model?

Op uitgevende instellingen die een Nederlandse rechtspersoon zijn, waaronder a.s.r., zijn de bepalingen over bestuur en toezicht in Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, de Wet op het financieel toezicht en de Nederlandse Corporate Governance Code van toepassing. Deze instrumenten belichamen het Rijnlandse corporate governance model, dat zich kenmerkt doordat niet enkel de belangen van de aandeelhouders, maar de belangen van alle stakeholders, waaronder schuldeisers en werknemers, worden meegewogen. Bestuurders van Nederlandse beursvennootschappen dienen zich te richten op het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. Uitgevende instellingen die een buitenlandse rechtsvorm hebben, dienen zich in te richten volgens de normen van dat rechtsstelsel. Het staat bestuurders van Nederlandse uitgevende instellingen vrij om zelf aandelen in de eigen vennootschap te verwerven. De onderneming kan hierover afspraken maken met bestuurders. Een verzekeraar, ongeacht of die een uitgevende instelling is of niet, dient op basis van Europese regelgeving te beschikken over procedures en maatregelen met betrekking tot het tegengaan van verstrengeling van privébelangen van (onder meer) de bestuurders van de verzekeraars.

Vraag 6

De Volksbank, momenteel volledig in staatshanden, keert op het moment geen variabele beloningen uit en voert een beheerst beloningsbeleid. Hoe gaat u garanderen dat de Volksbank ook na het weer op de markt brengen van de bank dit beloningsbeleid voortzet en zich niet laat leiden door «wat gangbaar is in de Angelsaksische wereld»?

Zoals ik heb aangegeven in de antwoorden op schriftelijke vragen over de Kamerbrief over de voortgangsrapportage van NLFI en meermaals bij verschillende Algemeen Overleggen, zal pas een besluit genomen worden over de toekomst van de Volksbank als de onderneming daar gereed voor is.2 Het is van belang dat de Volksbank doorgaat met het implementeren van haar strategie en verder toewerkt naar het beoogde bedrijfsmodel. Ik informeer uw Kamer jaarlijks over de voortgang.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Ex-staatsbedrijf ASR gooit salarissen aan de top met tonnen omhoog»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u de salarisverhoging van ASR? Wat vindt u ervan, dat ASR het nodig vindt om binnen een half jaar nadat de Staat haar laatste aandelen heeft verkocht de beloningen van bestuurders met enkele tonnen per persoon te verhogen?

Ik vind de aanpassing van de beloning opvallend en zeer fors, zeker gezien het feit dat a.s.r. tot voor kort in handen van de staat was. Op 14 september 2017 zijn de laatste aandelen a.s.r. door de staat verkocht en daarmee is a.s.r. volledig zelfstandig geworden. Omdat ik geen aandeelhouder meer ben, ga ik niet over de hoogte van de beloning van de raad van bestuur van a.s.r. Het is aan de rvc van a.s.r. en de nieuwe aandeelhouders om te beoordelen welke beloning passend is, maar ik vind het wel belangrijk dat de rvc rekening houdt met de maatschappelijke functie van de onderneming. Overigens zijn verzekeraars, ondanks de maatschappelijke functie en anders dan banken, in het algemeen niet systeemrelevant. In dit verband wordt opgemerkt dat op dit moment het wetsvoorstel herstel en afwikkeling van verzekeraars bij de Tweede Kamer in behandeling is, waardoor in financiële problemen geraakte verzekeraars in de toekomst beter kunnen worden afgewikkeld, zonder overheidsbijdrage.

Vraag 3

Wat zijn de redenen voor de salarisverhoging?

Voor de motivatie van de aanpassing van de beloning verwijs ik naar het persbericht van a.s.r.2 Zolang de staat als aandeelhouder bevoegd was, moest de hoogte van de maximale beloning van de bestuurders in samenspraak met de Minister van Financiën worden vastgesteld. Sinds juli 2012 is er geen sprake meer geweest van een aanpassing van de (maximale) beloning omdat het a.s.r. als staatsgesteunde onderneming niet was toegestaan om bestuurders een variabele beloning toe te kennen of de vaste beloning te verhogen, buiten een CAO-indexatie. Omdat de laatste aandelen a.s.r. in handen van de staat zijn verkocht, valt a.s.r. niet langer onder dit verbod. Het is aan de nieuwe aandeelhouders van a.s.r. om de beloningsverhoging te beoordelen.
Ik heb geen informatie over de gemiddelde beloning van een bestuurder in Nederland. Het is mij ook niet bekend welke referentiegroep a.s.r. heeft gebruikt om de beloning van de raad van bestuur te toetsen en wat de gemiddelde beloning is van bestuurders uit die referentiegroep. Uit het persbericht van a.s.r. begrijp ik dat alle medewerkers met de inwerkingtreding van een eigen cao per 1 januari 2018 een loonsverhoging van 2% hebben ontvangen.

Vraag 4

Hoe past een salarisverhoging binnen het op de website gepubliceerde beleid om integriteit en soliditeit centraal te stellen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Wat vindt u ervan dat ASR zegt dat de salarissen achterlopen bij mensen met een vergelijkbaar beroep? Wat is de gemiddelde beloning van een bestuurder in Nederland?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Met welke medewerkers spiegelt het bestuur van ASR zich? Kunnen de overige medewerkers van ASR ook rekenen op een salarisverhoging van 40%?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 7

Deelt u de mening dat deze salarisverhoging past binnen een trend in de financiële sector, namelijk dat de lessen van de crisis vergeten zijn en dat financiële instellingen weer het gedrag vertonen van voor de crisis?

Vertrouwen in de sector is essentieel. Ik heb de afgelopen maanden met veel grote banken en verzekeraars gesproken over de noodzaak van herstel van vertrouwen. Ook heeft de overheid verschillende maatregelen getroffen, zoals de introductie van het provisieverbod en de algemene zorgplicht. Tegelijkertijd is er nog een lange weg te gaan. De sector heeft weliswaar serieuze stappen gezet, onder meer met de introductie van de bankierseed of -belofte en het tuchtrecht, maar het is evident dat er nog veel moet gebeuren.
DNB houdt als toezichthouder bovendien toezicht op gedrag en cultuur in raden van bestuur en raden van commissarissen van onder meer banken en verzekeraars. Dit toezicht heeft tot doel te onderzoeken welke invloed menselijk handelen, groepsdynamische processen, als ook cultuur hebben op de financiële prestaties, integriteit en de reputatie van de instelling. Mocht de toezichthouder gedragspatronen waarnemen die risico’s vormen voor het functioneren van de bank of verzekeraar, dan zal zij deze ertoe bewegen om maatregelen te treffen om de geconstateerde risico’s van menselijk gedrag weg te nemen.
Ik vind het belangrijk dat financiële ondernemingen zich rekenschap geven van hun maatschappelijke functie bij het opstellen van hun beloningsbeleid en het vaststellen van individuele beloningen. Kundige mensen zijn in alle sectoren nodig, waarbij de vereiste vaardigheden wel verschillen.
Op verzoek van uw Kamer doe ik u tevens een Kamerbrief toekomen over het (inmiddels ingetrokken) voornemen om het salaris van de CEO van ING Groep N.V. te verhogen. In deze brief ga ik ook in op maatregelen die ik mede naar aanleiding daarvan overweeg te nemen. Voor ondernemingen als a.s.r. wordt daarbij gekeken naar de prikkels bij beloningen in aandelen en het vergroten van de verantwoordelijkheid van de sector door ondernemingen openbaar rekenschap te laten geven van de verhouding van het beloningsbeleid tot de maatschappelijke functie van de onderneming.

Vraag 8

Wat vindt u ervan dat bonussen mogelijk weer worden geïntroduceerd bij ASR?

Door het bonusverbod voor staatsgesteunde ondernemingen was het a.s.r. sinds juli 2012 niet langer toegestaan om bestuurders een variabele beloning toe te kennen. Omdat de laatste aandelen a.s.r. in handen van de staat zijn verkocht, valt a.s.r. niet langer onder dit verbod. Wel moet a.s.r. rekening houden met het bonusplafond van ten hoogste 20% van de vaste beloning van die persoon op jaarbasis. Het is aan de rvc van a.s.r. en de nieuwe aandeelhouders om te beoordelen of een variabele beloning passend is. Daarbij moeten zij zich houden aan de wettelijke kaders en vind ik het belangrijk dat de rvc rekening houdt met de maatschappelijke functie van de onderneming.

Vraag 9

Kunt u uiteenzetten waarom ASR destijds met belastinggeld gered moest worden? Hoeveel geld was er uiteindelijk gemoeid met de redding van ASR en hoe staat ASR er momenteel voor?

In 2008 is a.s.r. in handen van de staat gekomen door de aankoop van Fortis/ABN AMRO Nederland. De aankoop van Fortis/ABN AMRO was op dat moment noodzakelijk om de stabiliteit van het Nederlandse financiële stelsel te garanderen. De overheid nam daarbij alle Nederlandse delen van het Fortis-concern over, waaronder a.s.r. Daarbij wil ik opmerken dat als a.s.r. indertijd (of nu) een zelfstandige verzekeraar geweest was, dan zou a.s.r. hoogstwaarschijnlijk geen staatsteun hebben ontvangen, omdat verzekeraars in beginsel niet systeemrelevant zijn.
De staat betaalde in 2008 3,65 mld. euro voor a.s.r. De extra rentelasten op de staatsschuld voor de aankoop van a.s.r. bedragen ongeveer 0,88 mld. euro. De totale verkoopopbrengst van de aandelen a.s.r. bedraagt 3,77 mld. euro. Daarnaast heeft de staat tussen 2008 en 2017 in totaal voor 0,63 mld. euro aan dividenden van a.s.r. ontvangen. Voor inzicht in de huidige financiële positie van a.s.r verwijs ik u naar het jaarverslag van a.s.r.

Vraag 10

Welke afspraken zijn er met ASR gemaakt over het beloningsbeleid na verkoop van de aandelen door de Staat?

NLFI heeft samen met a.s.r. in het verkoopadvies van november 2015 voorgesteld om geen veranderingen in de remuneratie aan te brengen naar aanleiding van de beursintroductie. In het verkoopadvies is aangegeven dat het bonusverbod geldt totdat alle aandelen in a.s.r. zijn verkocht. Er zijn geen afspraken gemaakt over de beloning na volledige verzelfstandiging.

Vraag 11

Wat vindt u ervan dat NLFI en ASR nog in het verkoopadvies stelden dat er geen aanpassingen betreffende de remuneratie zouden worden doorgevoerd?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 12

Wat gaat u doen teneinde deze salarisverhoging tegen te gaan?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 13

Wat vindt u ervan dat dit soort salarissen in de financiële sector normaal gevonden worden? Vindt u dit soort salarissen normaal en staan deze salarissen in verhouding tot andere sectoren?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 14

Wat zijn de economische effecten van deze hoge salarissen? Zijn kundige mensen niet ook nodig in sectoren waar minder wordt betaald, zoals in de zorg, het onderwijs en vele andere sectoren?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 15

Speelt het «old boys network» elkaar weer de bal toe in de financiële sector? Deelt u de mening dat een terugval naar de bankierscultuur, die de financiële crisis mede veroorzaakte, op de loer ligt? Vragen gesteld in aanvulling op eerdere vragen over hetzelfde onderwerp van het lid Ronnes (CDA).

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 1

Bent u bekend met de column Kosten-batenanalyse in Arts- en Auto d.d. 12 februari 2018?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u een overzicht geven van hoeveel kwaliteitsregistratie- en accreditatie-instituten er op dit moment werkzaam zijn in de zorg? Zo nee, bent u bereid dit te onderzoeken?

Het RIVM onderhoudt in opdracht van het Ministerie van VWS zorggegevens.nl. Hierin wordt een actueel overzicht gegeven van bronnen, waaronder kwaliteitsregisters, die gebruikt worden in de zorg. Per bron wordt geregistreerd: het doel, wie het financiert en waar de gegevens voor gebruikt worden. Een overzicht van de kwaliteitsregisters is te vinden op: Kwaliteitsregisters in zorggevens.nl 2.
Zorginstituut Nederland houdt op kiesBeter.nl een overzicht bij van alle keurmerken – waaronder ook accreditaties – in de zorg: https://www.kiesbeter.nl/artikelen/zorgthemas/keurmerken-in-de-zorg/index.

Vraag 3

Kunt u een overzicht geven van het totaal aan kosten van externe accreditaties en kwaliteitsprogramma’s in de zorg? Zo nee, bent u bereid dit te onderzoeken? Kunt u uw overweging toelichten?

Kosten die ziekenhuizen hiervoor maken vallen onder hun eigen bedrijfsvoering. De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen heeft in 2015 onderzoek laten doen naar de kosten van kwaliteitsmetingen. In het in de voetnoot genoemde rapport worden de totale kosten voor kwaliteitsmetingen – inclusief kwaliteitsregistraties en keurmerken – geraamd tussen de € 658.000 en € 1.281.000 per ziekenhuis per jaar.

Vraag 4

Bent u ermee bekend dat Dutch Institute for Clinical Auditing (DICA), dat zichzelf «het onafhankelijke instituut dat klinische registraties verricht» noemt, in 2017 en 2018 volledig gefinancierd wordt door Zorgverzekeraars Nederland (ZN)?2

Ja.

Vraag 5

Vindt u het ook vreemd dat zorgverzekeraars zorg inkopen op basis van kwaliteit en dan zelf de kwaliteitsregistraties betalen? Kunt u dit toelichten?

Zorgverzekeraars worden geacht bij de zorginkoop rekening te houden met de kwaliteit van de gecontracteerde zorg. Net als steeds meer organisaties en beroepsgroepen zijn de zorgverzekeraars van mening dat het meten van kwaliteit van zorg onderdeel dient uit te maken van de reguliere zorg. Zorgverzekeraars hebben de financiering van DICA van de ziekenhuizen overgenomen, zodat de continuïteit is gewaarborgd. Dat zorgverzekeraars voorzien in de randvoorwaarden om tot deze informatie te komen is niet vreemd.

Vraag 6

Wat betekent de sterke afhankelijkheidsrelatie tussen zorgverzekeraars en een kwaliteitsinstituut voor de onafhankelijkheid van de registraties? Kunt u dit toelichten?

DICA is een onafhankelijke organisatie, waarbij het bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van de beroepsverenigingen die bij de registraties betrokken zijn. Zorgverzekeraars hebben geen bestuurlijke betrokkenheid bij kwaliteitsregistraties zoals DICA of invloed op de inhoud van de registraties. Kwaliteitsindicatoren uit DICA registraties die bedoeld zijn voor publieksinformatie en/of zorginkoop worden tripartiet ingediend voor de Transparantiekalender van Zorginstituut Nederland. De onafhankelijkheid van deze indicatoren is gewaarborgd doordat zowel medisch specialisten, als ziekenhuizen, patiëntenorganisaties en zorgverzekeraars deze indicatoren onderschrijven. Zorginstituut Nederland ziet hierop toe.

Vraag 7

Welke rol spelen de DICA kwaliteitsregistraties bij de inkoop van zorg door zorgverzekeraars?

Zorgverzekeraars kopen zorg in bij zorgaanbieders op basis van prijs en kwaliteit.
Om inzicht te krijgen in de kwaliteit van de geleverde zorg maken zorgverzekeraars gebruik van kwaliteitsindicatoren en normen. De informatie over de kwaliteit van behandelingen wordt verzameld via kwaliteitsregistraties (waaronder DICA) en op deze manier dragen kwaliteitsregistraties bij aan het verbeteren van de zorgverlening.

Vraag 8

Kunt u aangeven welke andere kwaliteits- en accreditatie-instituten in de zorg worden gefinancierd door zorgverzekeraars? Zo nee, bent u bereid dit te onderzoeken? Kunt u dit toelichten?

Kwaliteits- en accreditatie-instituten hebben een belangrijke rol in het verbeteren van de kwaliteit van de zorg. Indirect zijn de kosten voor kwaliteits- en accreditatie-instituten opgenomen in de tarieven van zorgproducten. Ik heb geen zicht op andere instituten in de zorg die direct of indirect gefinancierd worden door zorgverzekeraars en ik ben ook niet voornemens dit verder te onderzoeken.

Vraag 9

Welke bestaande accreditatie- en kwaliteitsinstituten in de zorg worden gesubsidieerd door de overheid?

VWS subsidieert het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).

Vraag 10

Is er een verschil in uitkomst tussen kwaliteitsmetingen die worden gesubsidieerd door de overheid, zoals die van het Integraal Kanker Centrum Nederland (IKNL) en de DICA, gefinancierd door zorgverzekeraars? Kunt u dit toelichten?

Verschillen in definities en rekenregels ten behoeve van berekeningen kunnen voor verschillen in uitkomsten zorgen. Zowel DICA als het IKNL vinden dit een niet wenselijke situatie. IKNL en DICA werken samen aan een oplossing hiervoor. Overigens worden steeds meer aanleveringen geautomatiseerd en verdwijnen daarmee steeds meer fouten ontstaan door handmatige invoer.

Vraag 11

Heeft u inzicht op het effect van kwaliteitsregistraties op de daadwerkelijke kwaliteit van de zorg?

Ik heb kennis genomen van vele publicaties waarin de positieve bijdrage van kwaliteitsregistraties op de kwaliteit van de zorg wordt onderbouwd. De Federatie Medisch Specialisten laat desgevraagd weten: «Kwaliteitsregistraties leveren, in combinatie met een systeem van feedback en audit door de beroepsgroep, aantoonbaar betere zorg op. Een aantal voorbeelden. Zo heeft kwaliteitsregistratie geleid tot 55 procent minder sterfte na maagkankeroperaties, een afname van de sterfte bij darmkanker met 52 procent en een afname van complicaties na een acute aneurysma chirurgie van 16 procent. Het delen van data vanuit de kwaliteitsregistratie door de Nederlandse hartcentra heeft geleid tot halvering van de sterfte binnen 120 dagen na een operatieve aortaklepvervanging: van 3,4 procent naar 1,7 procent. Ook bij klepvervanging via een katheter via de lies, is de sterfte gehalveerd. Registratie van orthopedische implantaten heeft ertoe geleid dat de Nederlandse orthopeden kunnen vaststellen welke implantaten écht goed presteren waardoor er minder heroperaties nodig zijn. De resultaten van de kwaliteitsregistraties worden jaarlijks gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften en de jaarrapportages van de registraties. Voor wetenschappelijke verenigingen en medisch specialisten vormen, zoals hierboven beschreven, de kwaliteitsregistraties een belangrijk onderdeel van hun kwaliteitssysteem.

Vraag 12

Bent u het ermee eens dat er een einde moet komen aan de wildgroei van accreditatie- en kwaltietsinstituties? Kunt u dit toelichten?

Het meten van kwaliteit van zorg is belangrijk. Zowel voor zorgprofessionals zelf, (zodat zij zichzelf kunnen blijven verbeteren) als voor de patiënt die met deze informatie goed geïnformeerd kan kiezen voor een bepaalde behandelaar of behandeling. Zoals in de column Kosten-batenanalyse in Arts- en Auto d.d. 12 februari 2018 wordt gezegd, is registratie een onderdeel van het zorgvak. Als deze informatie gestructureerd en gestandaardiseerd wordt geregistreerd, maakt het eigenlijk niet uit hoeveel analyses daarop worden losgelaten; het zal de registratielast niet opvoeren.
Wat ik belangrijk vind, is dat er voldoende betrouwbare informatie is voor het leren en verbeteren in de zorg, zodat patiënten er door betere uitkomsten baat bij hebben. Registraties moeten dus zin hebben vanuit de inhoud van het vak en voor het goede gesprek in de spreekkamer. De administratie, die daar onvermijdelijk mee samengaat, moet proportioneel is. De ervaring leert dat door professionals als zinnig ervaren registraties veel minder worden gezien als administratieve last. Ik neem dit mee in mijn toezegging4 om in het voorjaar de Tweede Kamer nader te informeren over mijn programma voor het gebruiken van uitkomsten om de kwaliteit van leven van patiënten te verbeteren.

Vraag 1

Kent u het bericht «Helft ggz-aanbieders biedt inzicht in wachttijden»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat nog 45% van de ggz-aanbieders geen inzicht biedt in de wachttijden, terwijl dit per 1 januari van dit jaar verplicht is gesteld door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)?

Het is goed dat meer dan de helft van de aanbieders erin is geslaagd om de wachttijdinformatie in januari aan te leveren. Inmiddels – eind maart – levert 70% van de aanbieders informatie aan. Dat is een verbetering, maar het is nog niet genoeg. Informatie van alle aanbieders is nodig om er volledig inzicht in te krijgen waar lange wachttijden zijn. Ik ben dus ook van mening dat de overige aanbieders snel moeten volgen.

Vraag 3

Wat is de reden dat de resterende aanbieders zes weken later nog geen inzicht hebben gegeven in de wachttijden en kunt u daarbij een specificatie geven van de redenen?

Ik heb van zowel de NZa, Vektis als GGZ Nederland begrepen dat technische problemen in een aantal gevallen oorzaak waren van het niet kunnen aanleveren van de data. Vektis ondersteunt aanbieders bij het oplossen van deze problemen. Daarnaast kunnen voor grote instellingen administratieve issues een rol hebben gespeeld: het aanleverportaal is in heel korte tijd opgeleverd en daardoor moest de informatie vaak nog met de hand worden ingevoerd. Hiervoor is per 1 maart een oplossing geboden door Vektis met een geautomatiseerde koppeling, zodat aanleveren eenvoudiger wordt. De NZa onderzoekt het aanleveren van de data en redenen om dat wel of niet te doen.

Vraag 4

Heeft u ook vernomen dat de NZa en Vektis op «zeer korte termijn» de resterende aanbieders inzicht gaan geven in de wachttijden? Wat is voor u een acceptabele termijn om aan deze verplichting te voldoen en wanneer is het geregeld?

Ja. Zoals in antwoord op vraag 3 al aangegeven, is het aanleveren vanaf 1 maart eenvoudiger geworden. Ook hebben de NZa, Vektis en GGZ Nederland contact met instellingen die nog geen informatie hebben aangeleverd om deze waar nodig te helpen. De NZa heeft de afgelopen periode sterk ingezet op het verhogen van zowel de hoeveelheid aanbieders die aanleveren als op de kwaliteit van de data en zal dit de komende maanden verder blijven doen. Zo heeft de NZa alle ggz-aanbieders eind februari een brief gestuurd die hen nogmaals wijst op de aanleverplicht en onderzoekt de NZa wat redenen zijn voor instellingen om niet aan te leveren. Mochten deze acties onvoldoende resultaat opleveren, dan kan de NZa ook handhaven op deze regeling. De NZa heeft mij aangegeven dat zij verwacht dat eind maart de (meeste) technische problemen zijn opgelost en dat vanaf dat moment maatregelen stapsgewijs individueler en dwingender zullen worden. Ik verwacht dus op korte termijn een (vrijwel) volledige aanlevering.

Vraag 5

Wanneer verwacht u dat de nieuwe keuzewebsite voor patiënten in de ggz de lucht in gaat?

De verwachting is dat de website in het vierde kwartaal van 2018 gelanceerd wordt. De website zal vanaf dan inhoudelijk worden gevuld. Hiervoor is overeenstemming tussen veldpartijen nodig.

Vraag 6

Op welke wijze gaat u ervoor zorgen dat de maandelijkse wachttijden van alle ggz-aanbieders op deze website inzichtelijk worden gemaakt?

De keuzewebsite is een initiatief van veldpartijen en wordt tot stand gebracht met een subsidie van VWS. Veldpartijen bepalen zelf de inhoud van deze website. Op deze website zal ook informatie komen over wachttijden, waarvoor de informatie die door Vektis wordt verzameld kan worden gebruikt.

Vraag 7

Deelt u de mening dat om mensen de weg te laten vinden naar de wachtlijstbemiddeling door de zorgverzekeraar het cruciaal is over actuele wachttijdinformatie te kunnen beschikken? Heeft u signalen dat dit nu een effectieve bemiddeling naar een andere ggz-zorgverlener in de weg staat?

Actuele wachttijdinformatie is belangrijk voor goede wachtlijstbemiddeling. Voor 1 januari 2018 hadden patiënten en verzekeraars ook inzicht in actuele wachttijdinformatie: aanbieders waren verplicht deze op hun eigen website te publiceren. Ik heb geen signalen dat mensen noodzakelijke zorg hebben gemist door het ontbreken van wachttijdinformatie.
Wachtlijstbemiddeling is een belangrijk instrument om mensen die op een wachtlijst staan zo snel mogelijk de juiste zorg te geven. Daarom is ook van belang dat mensen die op een wachtlijst staan bekend zijn met de mogelijkheid van wachtlijstbemiddeling. Veldpartijen en VWS zetten in op informatievoorziening over dit onderwerp. Zo is onder andere de campagne «Weg van de wachtlijst» gelanceerd, met de website www.wegvandewachtlijst.nl. In december heb ik met partijen afgesproken dat deze campagne extra onder de aandacht zal worden gebracht (Kamerstuk 25 424, nr. 385). Ook VWS heeft inmiddels extra aandacht op social media besteed aan de mogelijkheid van wachtlijstbemiddeling in de ggz.

Vraag 8

Heeft u signalen dat mensen hierdoor noodzakelijke geestelijke gezondheidszorg moeten missen? Wat zijn hiervan de gevolgen voor de mensen zelf en hun omgeving?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Op welke wijze werkt u met de betrokken partijen samen – zoals het snel inzetten van «Mental-Heatlh» toepassingen – om hier iets aan te doen?

Over de stand van zaken met betrekking tot e-health en informatieuitwisseling in de ggz heb ik uw Kamer 16 februari jl. per brief geïnformeerd (Kamerstuk 25 424, nr. 388).

Vraag 10

Gaat u op korte termijn in overleg met alle betrokken partijen om een vlotte wachttijdbemiddeling voor mensen te bevorderen?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 11

Kunt u aangeven of de ggz-aanbieders nog op koers liggen om op 1 juli 2018 weer allemaal aan de Treeknorm te voldoen?

In december hebben partijen bij mij aangegeven nog altijd volledig gecommitteerd te zijn aan de afspraken om de wachttijden binnen de Treeknormen te krijgen. Ook heb ik met partijen afgesproken de aanpak verder te intensiveren. Daarover heb ik u op 22 december per brief geïnformeerd (Kamerstuk 25 424, nr. 385). De aanvullende acties worden op dit moment uitgevoerd. In april stuur ik de Kamer een tussentijdse kwantitatieve rapportage van de NZa waarin de laatste stand van de wachttijden zal staan. Deze rapportage zal belangrijke informatie opleveren om te zien of partijen op koers liggen om het doel van de afspraken te halen.

Vraag 12

Is het feit dat door een substantieel deel van de aanbieder de wachttijdinformatie nog niet wordt geleverd een signaal dat getwijfeld mag worden aan het halen van de Treeknorm per 1 juli 2018?

In antwoord op vraag 3 heb ik aangegeven wat de waarschijnlijke verklaringen zijn voor aanbieders om de wachttijdinformatie nog niet bij Vektis te hebben aangeleverd. Ik heb nu geen reden te veronderstellen dat het niet leveren van wachttijdinformatie erop duidt dat de Treeknormen niet worden gehaald per 1 juli 2018.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het antidumpingonderzoek van het Ministerie van Handel, Industrie en Toerisme van Colombia naar een aantal Europese aardappelverwerkende bedrijven waaronder de Nederlandse bedrijven Aviko, Farm Frites en Lamb Weston/Meijer ten aanzien van diepvries aardappelproducten?

Ja, op 3 augustus 2017 heeft Colombia een antidumpingprocedure ingesteld tegen diepvries aardappelproducten uit Nederland, Duitsland en België. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de Nederlandse ambassade in Colombia en de Europese Commissie volgen de procedure vanaf de start.

Vraag 2

Deelt u de mening dat de Nederlandse aardappelverwerkers van wezenlijk economisch belang zijn voor Nederland, mede door hun mondiale positie, hun rol in het bestendigen van een vitale Nederlandse akkerbouw, en het direct bieden van werkgelegenheid aan ruim 4.000 werknemers en indirect aan 9.000 akkerbouwers?

Ja, de aardappelverwerkende industrie levert een belangrijke bijdrage aan de economie en werkgelegenheid in Nederland.

Vraag 3

Klopt het dat Colombia al sinds vorig jaar dreigt via eenzijdige heffingen antidumpingmaatregelen te nemen tegen de import van diepvries aardappelproducten uit onder andere Nederland?1

De Colombiaanse autoriteiten hebben op 3 augustus 2017 een antidumpingprocedure ingesteld tegen diepvriesaardappelproducten uit Nederland, Duitsland en België. De Colombiaanse autoriteiten hebben op 1 november 2017 in een tussentijds rapport vastgesteld dat er sprake is van dumping, maar besloten geen voorlopige antidumpingmaatregelen te nemen. Het besluit over definitieve antidumpingmaatregelen wordt in de tweede helft van maart 2018 verwacht.

Vraag 4

Hoe verhoudt de opstelling en werkwijze van de Colombiaanse autoriteiten zich tot geldende regels van de Wereld Handelsorganisatie (WTO)? Klopt het dat er sprake is van matige ontvankelijkheid en selectieve beantwoording van de Colombiaanse autoriteiten als de betrokken partijen, zoals de genoemde aardappelverwerkers, wijzen op tekortkomingen in procedurele en materiële zin?

Alle WTO-leden hebben op basis van de WTO-antidumpingovereenkomst het recht om onderzoek te verrichten naar dumping wanneer de nationale industrie daarover een klacht indient. Deze klacht dient voldoende aanwijzingen te bevatten dat er daadwerkelijk sprake is van dumping en schade aan de binnenlandse producenten. Ik deel vooralsnog de mening van de Nederlandse exporteurs dat de klacht van de Colombiaanse producenten op basis waarvan de procedure is gestart zeer weinig informatie bevat over de schade aan de binnenlandse industrie.

Vraag 5

Deelt u de stellingname van Nederlandse aardappelverwerkende bedrijven dat van dumping in deze cases geen sprake is en dat het proces op z’n minst onzorgvuldig verloopt? Zo ja, bent u bereid er bij de Europese Commissie (EC) op aan te dringen dat het EC-mechanisme voor geschillenbeslechting van de WTO in gang wordt gezet en de rechten van de aardappelverwerkende bedrijven krachtens de antidumpingovereenkomst van de WTO worden gerespecteerd? Zo ja, kunt u de Kamer zo spoedig mogelijk informeren over de resultaten hiervan?

Op basis van de gegevens die mij bekend zijn, deel ik de stellingname dat de huidige Colombiaanse antidumpingprocedure zowel inhoudelijke als procedurele tekortkomingen kent. Of deze tekortkomingen voldoende gewicht hebben om eventueel nog te nemen maatregelen ongeldig te maken, kan alleen door het WTO-geschillenbeslechtingsmechanisme worden bepaald. Dit zal ook afhangen van het uiteindelijke onderzoeksrapport en de uiteindelijke aanbevelingen van de Colombiaanse antidumpingautoriteit. Vanwege de exclusieve competentie van de Europese Commissie ten aanzien van handelspolitiek, kan alleen de Europese Commissie een dergelijke klacht aanhangig maken bij de WTO. Een officiële WTO-klacht kan wederom alleen aanhangig worden gemaakt wanneer er definitieve antidumpingmaatregelen gelden. Dat is in deze procedure nog niet het geval.
Nederland heeft er op basis van de nu voorliggende feiten in het handelspolitiek comité van 16 februari 2018 reeds bij de Europese Commissie op aangedrongen deze stap serieus te overwegen. Naar aanleiding van de discussie in het handelspolitiek comité heeft de Europese Commissie in samenwerking met Nederland en de andere betrokken lidstaten nogmaals bij de Colombiaanse autoriteiten tegen de maatregelen gepleit. Het besluit over definitieve antidumpingmaatregelen wordt in de tweede helft van maart 2018 verwacht.

Vraag 6

Klopt het dat eenzijdige antidumpingmaatregelen tegen Nederlandse en Europese aardappelverwerkende bedrijven een trend lijken te worden? Hoeveel (aankondigingen van) antidumpingprocedures tegen de aardappelverwerkende bedrijven uit de EU lopen momenteel en hoe beoordeelt u de zorgvuldigheid daarvan?

Naast de lopende antidumpingprocedure van Colombia, gelden momenteel definitieve antidumpingmaatregelen tegen bevroren aardappelproducten uit onder andere Nederland in Brazilië en Zuid-Afrika. Daarmee zijn drie belangrijke exportmarkten getroffen. Dat is een zorgelijke ontwikkeling, maar het lijkt nog te vroeg om van een trend te spreken.
Voor alle procedures geldt dat er sprake is van enige mate van onzorgvuldigheid in de gevolgde procedure en de inhoudelijke onderbouwing van de maatregelen door de antidumpingautoriteiten. Nederland heeft in alle drie procedures de bezwaren naar voren gebracht. Zo heb ik in november nog een brief gestuurd aan de Colombiaanse Minister van Handel, Industrie en Toerisme over de lopende antidumpingprocedure en heb ik en marge van het World Economic Forum in Davos gesproken met de Zuid-Afrikaanse Minister voor Handel en Industrie.

Vraag 7

Indien inderdaad sprake is van een toename van het aantal antidumpingprocedures in deze sector tegen bedrijven uit de EU, bent u bereid dit aan de orde te stellen bij de Raad Buitenlandse Zaken Handel en samen met andere lidstaten op te trekken in de strijd voor een eerlijke afhandeling van geschillen in WTO-verband?

Op verzoek van Nederland is de zaak op 16 februari 2018 met de Europese Commissie en andere lidstaten besproken in het handelspolitiek comité. Naar aanleiding van deze discussie heeft de Europese Commissie, samen met de betrokken lidstaten nogmaals bij de Colombiaanse autoriteiten tegen de maatregelen gepleit. Naar aanleiding van de uiteindelijke resultaten van het onderzoek en het besluit over eventuele definitieve maatregelen – voorzien voor de tweede helft van maart 2018 – zal het kabinet nadere acties overwegen.

Vraag 1

Kent u het bericht «Brievenbus mag weg in Tichelwurk»?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat bewoners van het buurtschap voortaan naar Wyns moeten, dat alleen ‘s zomers via het pontje over de Dokkumer Ee bereikbaar is?

De regelgeving ten aanzien van de universele postdienstverlening is gericht op betaalbaarheid en beschikbaarheid voor iedere gebruiker van bepaalde postdiensten. In dat kader zijn in de regelgeving eisen opgenomen ten aanzien van het aantal straatbrievenbussen dat minimaal beschikbaar moet zijn en de maximale afstand tot die voorzieningen (artikel 4c, eerste lid, van het Postbesluit 2009. Behalve de letterlijke wettelijke eisen worden bij de toepassing van deze eisen door PostNL en de beoordeling of er sprake is van een redelijke bereikbaarheid ook feitelijke geografische omstandigheden meegenomen. De nabijheid van wateren of een rivier kan een dergelijke omstandigheid zijn die ertoe kan leiden dat PostNL ruimere afstandsgrenzen aanhoudt dan waartoe de wet verplicht. In het geval van Tichelwurk is daar sprake van. Alhoewel de betreffende brievenbus daar wettelijk gezien dus weggehaald zou mogen worden, heb ik van PostNL begrepen dat er inmiddels op basis van de bijzondere geografische omstandigheden ter plaatse is vastgesteld dat de brievenbus op deze locatie wordt gehandhaafd.

Vraag 3

Klopt het dat vanuit Tichelwurk de dichtstbijzijnde brievenbus ‘s winters in Stiens is en deze zes kilometer verderop ligt? Hoe kan het dat die afstand zo groot is?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Ziet u mogelijkheden om in gesprek te gaan met PostNL om te bekijken of de brievenbus kan worden teruggeplaatst of dat een brievenbus op een andere plek kan worden geplaatst zodat de afstand tot de brievenbus redelijk wordt?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Wat vindt u ervan dat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) een straal trekt met een passer, zonder rekening te houden met een redelijke bereikbaarheid?

ACM toetst of de UPD verlener zich houdt aan de wettelijke eisen. Dit omvat ook de eisen ten aanzien van het proces dat dient te worden gevolgd bij het wijzigen van de locatie van straatbrievenbussen. De Postwet 2009 voorziet (in artikel 18a, eerste lid) in de verplichting voor de verlener van de UPD om advies te vragen aan consumentenorganisaties over de door hem voorgenomen wijzigingen in het aantal en de spreiding van brievenbussen en postvestigingen. Als er achteraf klachten bij ACM binnenkomen van consumenten zal ACM allereerst het gevolgde proces toetsen. Het adviesproces voorafgaand aan een wijziging zoals PostNL dat hanteert borgt dat er rekening wordt gehouden met kwetsbare groepen en eventuele bijzondere geografische omstandigheden. Het contact tussen PostNL en lokale belangenorganisaties en gemeente is de meest geschikte manier om ervoor te zorgen dat er daar waar enigszins mogelijk ruimte is voor maatwerk. Ik heb van ACM geen signalen gekregen dat het huidige toezichtkader onvoldoende mogelijkheden zou bieden om op een adequate manier invulling te kunnen geven aan de wettelijke eisen.

Vraag 6

Biedt de Postwet mogelijkheden voor de ACM om met redelijkheid te kijken naar de afstand tot brievenbussen? Zo niet, vindt u dat dit anders zou moeten?

Zie antwoord vraag 5.