Vraag 1

Deelt u de mening dat waarde die fosfaatrechten vertegenwoordigen door de overheid is gecreëerd?

Vraag 2

Deelt u de mening dat melkveehouders de introductie van fosfaatrechten niet als een voordeel of als steunmaatregel hebben ervaren?

Vraag 3

Is het niet zo dat de waarde van de toegekende fosfaatrechten pas bij verkoop te bepalen is? Zo ja, staatssteun wordt toch pas geacht te zijn ontstaan op het moment dat de fosfaatrechten verhandeld worden en daarmee dus een waarde krijgen?

Vraag 4

Hoe bepaalt u de waarde van staatssteun die u voornemens bent te publiceren en wordt daarbij ook rekening gehouden met het wettelijk vastgestelde afromingspercentage? Zo nee, waarom niet?1

Vraag 5

Welke gegevens gaat u precies publiceren, houdt u er daarbij rekening mee dat alleen de provincie vermeld hoeft te worden en gaat u, of bent u bereid, alleen bedragen in tranches/staffels te publiceren (net zoals dat geldt voor diverse andere regelingen)?

Vraag 6

Maakt u gebruik van de ontheffingsmogelijkheid die kan worden verleend ten aanzien van individuele steunverleningen van minder dan 500.000 euro? Zo nee, waarom niet?2

Vraag 7

Als het antwoord op vraag 6 «nee» is, bent u dan bereid om hetzelfde te hanteren als bij uitbetaalde betalingsrechten, waarbij de gegevens van ontvangers die minder dan een bepaald bedrag uitbetaald krijgen worden geanonimiseerd?

Vraag 8

Is dit een eenmalige publicatie of worden wijzigingen c.q. overgang van fosfaatrechten ook gepubliceerd?

Vraag 9

Welke sancties zitten op het niet publiceren van hetgeen in paragraaf 3.2.7, onderdeel 104 van de staatsteunrichtsnoeren is opgenomen?

Vraag 10

Bent u bereid in overleg te treden met de Europese Commissie en daarbij in te zetten op het niet openbaar publiceren van de fosfaatrechten? Zo nee, waarom niet?

Vraag 11

Bent u alles overziende bereid een heroverweging te doen met betrekking tot het openbaar maken van een fosfaatrechten register Meststoffenwet? Zo nee, waarom niet?

Vraag 12

Bent u bereid niet tot publicatie over te gaan totdat er in de Tweede Kamer plenair of in een algemeen overleg een debat plaats heeft kunnen vinden over de vragen en de door u gegeven antwoorden?

Vraag 1

Hoeveel politieke gevangenen van de Hirak-beweging in de Rif, die vanaf oktober 2016 na de dood van visverkoper Mohsin Fikri verantwoordelijk was voor grote vreedzame demonstraties in het noorden van Marokko, zitten nog altijd vast?

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken houdt niet bij hoeveel gedetineerden in Marokko een straf uitzitten naar aanleiding van hun deelname aan de Hirak-beweging, daar het geen personen met de Nederlandse nationaliteit betreft.

Vraag 2

Welk oordeel heeft u over de processen tegen deze politieke gevangenen, waaronder protestleider Nasser Zafzafi? Bent u het eens met mensenrechtenorganisaties dat die niet eerlijk zijn verlopen en de gevangenen vrijgelaten moeten worden?

De Marokkaanse autoriteiten zijn afdoende op de hoogte van de eerdere Nederlandse reactie (referte ook het desbetreffende Kamerdebat, Kamerstuk 34 775 V, nr. 87 en Kamerstuk 32 735, nr. 208). Daarnaast loopt er nog een verzoek tot cassatie. Het is op dit moment niet bekend wanneer dit verzoek behandeld zal worden.

Vraag 3

Bent u zich ervan bewust dat het nog vele jaren kan duren voordat processen tegen Hirak-activisten volledig zijn afgerond, dat deze bewust getraineerd kunnen worden en dat dit kan betekenen dat gevangenen nog vele jaren onterecht vastzitten? Wat doet u met dit gegeven?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Bent u bereid zich alsnog uit te spreken over de oneerlijke processen in Marokko, deze af te keuren, en op te roepen tot directe vrijlating van alle politieke gevangenen? Zo nee, waarom niet, en wanneer, onder welke omstandigheden dan wel?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Kunt u aangeven hoeveel en welke processen door Nederland zijn gemonitord? Wat en hoe frequent is hierover gecommuniceerd met advocaten van Hirak-activisten? Met hoeveel advocaten is gesproken?

De Nederlandse ambassade heeft het proces tegen 53 Hirak activisten in Casablanca regelmatig bijgewoond. Ook enkele andere EU-ambassades woonden zittingen bij. Zoals toegezegd aan uw Kamer op 28 juni 2018, heeft de ambassade de rechtszittingen in het kader van de beroepsprocedure eveneens bijgewoond. Daarbij is er ook contact geweest met enkele advocaten van de verdachten.
In augustus 2019 heeft de Nederlandse ambassade het Hirak-proces en de veroordelingen besproken met de voorzitter van de Marokkaanse Nationale Mensenrechtenraad, CNDH, die aankondigde een rapport over het gehele Hirak proces te zullen publiceren.

Vraag 6

Wat zijn de bevindingen naar aanleiding van deze monitoring? Wat is er gedaan met deze bevindingen? Is hierover contact geweest met de Marokkaanse autoriteiten?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Welk beeld heeft u van marteling door de Marokkaanse autoriteiten van Hirak-activisten? Kunt u het beeld bevestigen dat de indieners van deze vragen tijdens hun bezoek eerder deze maand aan het noorden van Marokko kregen, namelijk dat marteling en andere mishandeling op grote schaal is toegepast? Zo nee, waarom niet?

Het is in de eerste plaats aan de autoriteiten in Marokko om onderzoek te doen naar aanleiding van deze berichten. Ik beschik niet over eigenstandige dan wel onafhankelijke, betrouwbare informatie die bovenstaand beeld bevestigen.
Naar aanleiding van berichten over disciplinaire maatregelen tegen gedetineerden heeft de Marokkaanse nationale mensenrechtenraad (CNDH) begin november 2019 een bezoek gebracht aan zes gevangenissen waar Rif-activisten zijn gedetineerd. De conclusies hiervan zijn beschikbaar op de website van de CNDH (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 1062).
Marokko is geen lid van de Raad van Europa. Evenmin heeft het land als zogeheten derde staat de European Convention for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment ondertekend. Het is dan ook niet mogelijk om in het kader van het Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment hierover het gesprek aan te gaan.

Vraag 8

Welke mogelijkheden ziet u om de Marokkaanse autoriteiten te dwingen zich te verantwoorden voor het inzetten van marteling? Ziet u hiertoe bijvoorbeeld mogelijkheden via het European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT)? Wat bepleit u in Europees verband om marteling in Marokko tegen te gaan, om het land te dwingen zich te houden aan internationaalrechtelijke standaarden waar het zichzelf aan verbonden heeft?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Welk beeld heeft u van de behandeling van de politieke gevangenen? Krijgen zij goede zorg? Deelt u de zorgen van onze gesprekspartners dat er lang niet altijd goede zorg is? Vraagt u hier aandacht voor bij de Marokkaanse autoriteiten?

Ik beschik niet over eigenstandige dan wel onafhankelijke, betrouwbare informatie over de behandeling van de gedetineerde Hirak-activisten die aanleiding geeft tot zorg (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 1871). Voor zover bekend uit publieke berichten van de Marokkaanse gevangenisautoriteit is een aantal gevangenen vanuit Casablanca en Fes dichter bij hun familie geplaatst, hiervan zijn geen exacte aantallen bekend.

Vraag 10

Bent u bereid er bij de Marokkaanse autoriteiten op aan te dringen dat gevangenen in de buurt van hun familie worden geplaatst zodat er geen lange reizen gemaakt hoeven te worden tegen hoge kosten voor bezoek?

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 11

In welke mate is sinds 2016 door de Marokkaanse autoriteiten tegemoetgekomen aan de legitieme eisen van de Hirak-demonstranten op het gebied van sociaaleconomische ontwikkeling, werkgelegenheid en goede zorg in de regio, waaronder een ziekenhuis ter berstrijding van kanker?

Marokko lanceerde in 2015 het programma Manarat Al Moutawassit, ten behoeve van de ruimtelijke en sociaaleconomische ontwikkeling van de provincie Al Hoceima. Binnen dit programma is ook aandacht voor het verbeteren van de gezondheidszorg in de regio, waaronder de modernisering van het oncologisch centrum in Al Hoceima.
Daarnaast werd afgelopen najaar het plan goedgekeurd voor de bouw van een universitair complex en eind 2019 opende een nieuw behandelcentrum voor hemodialyse zijn deuren.
Wat betreft sociaaleconomische ontwikkeling is het noorden overigens niet het armste gebied van Marokko. In de twee noordelijke regio’s Tanger-Tétouan-Al Hoceima respectievelijk Oriental ligt het jaarlijks inkomen per hoofd van de bevolking hoger dan het gemiddelde in Marokko1.

Vraag 12

Deelt u de opvatting dat dit tot op heden volstrekt onvoldoende gebeurt? Bent u bereid er bij de Marokkaanse autoriteiten op aan de dringen dat meer gedaan wordt ter ontwikkeling van het achtergestelde noorden van Marokko?

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 13

Ziet u mogelijkheden dat hulp en/of investeringen vanuit de EU meer ten goede komen aan de bevolking van Marokko, ook in het noorden van het land, en niet vooral belandt in de zakken van corrupte, zichzelf verrijkende leiders?

EU-steun aan Marokko richt zich tijdens het lopende Meerjarige Financiële Kader (2014–2020) hoofdzakelijk op de volgende sectoren: toegang tot sociale diensten, inclusief de gezondheidszorg; democratisch bestuur, de rechtsstaat en mobiliteit; en werkgelegenheid en duurzame en inclusieve groei. De verbetering van deze openbare diensten komt de Marokkaanse bevolking ten goede, ook in het noorden van het land. Meerdere programma’s met een regionale focus richten zich bovendien specifiek op Noordelijke regio’s, zoals een project voor rurale ontwikkeling van EUR 50 mln, dat Oriental als één van de drie focusregio’s heeft. De samenwerking en steun vanuit de EU kent verschillende vormen: zowel samenwerking met en steun aan de overheid, als het maatschappelijk middenveld en de private sector.
De steun van de Europese Commissie is onderworpen aan gedegen toetsing van ontvankelijkheidscriteria en naleving van financiële regels. Ontwikkelingsprogramma’s kunnen bovendien worden onderworpen aan audits door de Europese Rekenkamer en aan onderzoeken door het Europees Bureau voor Fraudebestrijding (OLAF). Dit heeft tot doel om onrechtmatigheden te voorkomen of op te sporen, en bij te dragen aan de effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking, bijvoorbeeld door het formuleren van aanbevelingen. Ook vinden regelmatig evaluaties plaats. Het kabinet vindt het belangrijk dat hier lering uit getrokken wordt en dat aanbevelingen worden opgevolgd.

Vraag 14

Kunt u het beeld bevestigen dat migratie vanuit het noorden van Marokko richting Europa is toegenomen sinds het gewelddadig neerslaan van de demonstraties? Welke cijfers zijn u hierover bekend?

Tot en met 2018 nam het aantal irreguliere migranten in Spanje jaarlijks toe. In 2019 is dit gehalveerd.2 Een deel van deze migranten heeft de Marokkaanse nationaliteit. Het is onbekend uit welke regio in Marokko deze migranten afkomstig zijn en wat hun motieven waren om te migreren.
Een andere indicator is het totale aantal eerste asielaanvragen in de EU van personen met de Marokkaanse nationaliteit. Deze cijfers zijn sinds 2016 gedaald.3 Op basis van bovenstaande gegevens kan ik het door u geschetste beeld niet bevestigen.

Vraag 15

Ziet u een relatie tussen enerzijds de toegenomen migratie en anderzijds het gewelddadig neerslaan van de demonstraties en het onvoldoende tegemoetkomen aan de legitieme eisen van de bevolking in het gebied?

Zie antwoord vraag 14.

Vraag 16

Deelt u de opvatting dat het harde neerslaan van de Hirak-demonstraties en de marteling die erop volgde ertoe moet leiden dat activisten die asiel aanvragen in Europa niet teruggestuurd kunnen worden omdat er geen enkele garantie is op een eerlijk proces? Zo nee, waarom niet?

Deze vraag leent zich niet voor een beantwoording in zijn algemeenheid. Als er een asielaanvraag aan de orde is, wordt deze individueel beoordeeld.

Vraag 17

Klopt het dat mensenrechtenorganisaties in Marokko, om in aanmerking te komen voor buitenlandse financiering, zich moeten aansluiten bij mensenrechtenorganisaties die onder leiding staan van de centrale autoriteiten? Wat is u hierover bekend?

Er is geen Marokkaanse wet- of regelgeving die stipuleert dat mensenrechtenorganisaties in Marokko zich moeten aansluiten bij mensenrechtenorganisaties die onder leiding staan van de centrale autoriteiten. Wel dient iedere non-gouvernementele organisatie (NGO) die in Marokko financiering wil ontvangen zich te registreren bij het Marokkaanse Ministerie van Binnenlandse Zaken. Als NGOs buitenlandse financiering ontvangen, dienen zij dit binnen dertig dagen na ontvangst te melden aan het Sécrétariat Général du Gouvernement.

Vraag 18

Probeert Nederland om onafhankelijke mensenrechtenorganisaties in Marokko te financieren uit het Mensenrechtenfonds? Zo nee, waarom niet? Zo ja, lukt dat?

Nederland financiert op dit moment diverse onafhankelijke mensenrechtenorganisaties vanuit het mensenrechtenfonds zoals ook opgenomen in de jaarlijkse mensenrechtenrapportage (BZDOC-609426177-43).

Vraag 19

Kunt u aangeven waarom u geen poging heeft ondernomen om een gesprek tussen de delegatie en de burgemeester van Al Hoceima mogelijk te maken?

Aangezien de delegatie geen officieel werkbezoek bracht aan Marokko heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken geen rol in het faciliteren van gesprekken of onderdelen van het programma.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «Vileine truc om verbod op mentholsigaretten te omzeilen: menthol-inlegkaarten»?1

Ik ben niet verbaasd dat dergelijke producten worden ontwikkeld en op de markt worden gebracht. In Nederland worden sigaretten en shagtabak met mentholsmaak per 20 mei 2020 verboden, aangezien kenmerkende smaken zoals menthol roken aantrekkelijker maken. Het is mogelijk dat sommige rokers dergelijke mentholkaarten gaan gebruiken om vanaf die datum toch tabak met mentholsmaak te kunnen roken. Dit heeft inderdaad veel weg van een poging van de producent om het verbod op mentholsigaretten te omzeilen.

Vraag 2

Wat is uw mening over Rizla Flavour Infusions en Frizc Flavor Cards, een soort kaartjes die in een pakje sigaretten of shag gedaan kunnen worden waarna na 60 minuten het tabak naar menthol gaat smaken? Bent u van mening dat hier gebruik wordt gemaakt van een truc om het verbod op mentholsigaretten te omzeilen aangezien dit als accessoires wordt gepresenteerd in plaats van als tabaksproduct?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Klopt het dat dit betreffende product niet onder de Tabaks-en rookwarenwet valt en dat er dus geen sprake is van toezicht door de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA)?

Het is juist dat dit product niet onder de Tabaks-en rookwarenwet valt.
Wel is het in artikel 3.7.a vijfde lid van de regeling onder de Tabaks-en rookwarenwet verboden andere producten dan de betreffende rookwaren toe te voegen aan een pakje sigaretten of shag.
Dat is echter iets anders dan het los verkopen van een dergelijk product dat de consument zelf kan toevoegen.

Vraag 4

Geldt in Nederland wanneer het verbod op mentholsigaretten ingaat ook een verbod voor dergelijke geurkaartjes? Zo nee, gaat u een dergelijk verbod alsnog regelen?

Zoals ik hierboven heb aangegeven valt het product niet onder de huidige wetgeving. Ik ben van mening dat dergelijke producten niet passen bij het door mij gevoerde tabaksontmoedigingsbeleid en het streven naar een Rookvrije generatie in 2040. Roken moet niet aantrekkelijk gemaakt kunnen worden. Ik ben voornemens een inventarisatie te laten uitvoeren naar de aard en de omvang van dergelijke «accessoires» die de aantrekkelijkheid van het roken van sigaretten en shagtabak kunnen vergroten. Ik zal de uitkomst van deze inventarisatie met u delen. Het is mijn intentie om te bezien hoe we deze praktijk vervolgens door een verbod kunnen tegen gaan.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «AIVD blokkeert terugkeer tientallen Nederlandse piloten»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat Nederlandse piloten met een Nederlands paspoort en een Nederlands diploma van een Nederlandse vliegopleiding niet aan de slag kunnen in Nederland als piloot wanneer zij langer dan vier jaar in een land hebben gewerkt dat geen samenwerkingsverband heeft met de AIVD? Zou u uw antwoord kunnen toelichten?

De Minister van Justitie en Veiligheid heeft de functie van piloot, als onderdeel van de bemanning van een Nederlands luchtvaartuig, aangewezen als vertrouwensfunctie als bedoeld in de Wet veiligheidsonderzoeken (Wvo). Dit betekent dat iedere piloot van een Nederlands luchtvaartuig – ongeacht nationaliteit of opleiding – voor aanvang van de werkzaamheden in het bezit moet zijn van een Verklaring van Geen Bezwaar (VGB). De Unit Veiligheidsonderzoeken (UVO), een gezamenlijk werkverband tussen de AIVD en de MIVD voor (de uitvoering van) veiligheidsonderzoeken, geeft geen VGB af als uit een veiligheidsonderzoek blijkt dat er onvoldoende waarborgen zijn dat een kandidaat-vertrouwensfunctionaris onder alle omstandigheden de uit de vertrouwensfunctie voortvloeiende plichten getrouwelijk zal volbrengen. Om dit te beoordelen, moeten de diensten een zo compleet mogelijk beeld krijgen van het verleden van betrokkene. De Wvo schrijft voor dat de diensten uitsluitend gegevens als bedoeld in artikel 7, tweede lid, meewegen in hun oordeel. Hieronder vallen onder meer politieke en justitiële gegevens. In zijn algemeenheid geldt dat het verkrijgen van deze gegevens niet mogelijk is wanneer betrokkene langere tijd in het buitenland heeft verbleven en er geen daartoe geëigende samenwerking is met de inlichtingendienst van het betreffende land. Dit geldt uiteraard voor alle kandidaat-vertrouwensfunctionarissen, niet alleen voor piloten.
Om aansluiting te zoeken bij de praktijk waarin personen in het kader van werk, studie of toerisme steeds vaker voor een langere periode in het buitenland verblijven, hebben de diensten in 2018 het buitenlandbeleid voor veiligheidsonderzoeken aangepast. In dit kader is ook gesproken met partijen in de burgerluchtvaartsector, waaronder de VNV. In het aangepaste beleid blijft het uitgangspunt dat de gehele beoordelingsperiode in het kader van de bescherming van de nationale veiligheid voor de diensten inzichtelijk moet zijn. Indien over de beoordelingsperiode geen informatie voorhanden is, is afgifte van een VGB geen optie. Wel kan in een beperkt aantal gevallen rekening worden gehouden met de omstandigheden van het verblijf in het buitenland.
Voor piloten betekent dit dat betrokkene of diens partner ten minste gedurende de helft van de beoordelingsperiode moet hebben verbleven in Nederland of een land waarmee de diensten een daartoe geëigende samenwerkingsrelatie onderhouden. Hierdoor kunnen de diensten inzicht verkrijgen in de beoordelingsperiode en invulling geven aan de wettelijke eis onderzoek te doen naar de gegevens als bedoeld in artikel 7, tweede lid, van de Wvo. Bij de voor piloten geldende beoordelingsperiode van acht jaar gaat het dus om een periode van minimaal vier jaar. Voor het overige gedeelte van de beoordelingsperiode geldt dat betrokkene verifieerbare informatie over het verblijf in het buitenland dient aan te leveren. Bij deze situaties wordt geen afbreuk gedaan aan de bescherming voor de nationale veiligheid die de wet beoogt.
Hoewel het aangepaste beleid voor veel veiligheidsonderzoeken reeds grotere flexibiliteit biedt, houdt de UVO het beleid al enige tijd tegen het licht om te onderzoeken hoe binnen de huidige Wvo nog meer maatwerk geboden kan worden. Ook in de toekomst zal echter geen afbreuk gedaan kunnen worden aan de bescherming van de nationale veiligheid. De Minister van Defensie, tevens Minister voor de AIVD, zal uw Kamer voor het einde van het eerste kwartaal van 2020 nader informeren over de beleidsvoornemens.

Vraag 3

Beschouwt u Nederlandse piloten die langer dan vier jaar in een land hebben gewerkt dat geen samenwerkingsverband heeft met de AIVD, zoals Turkije of Indonesië, als een risico voor de nationale veiligheid?

Als de beoordelingsperiode onvoldoende inzichtelijk is, kan de UVO niet beoordelen of betrokkene een risico vormt voor de nationale veiligheid. In dat geval prevaleert het belang van de nationale veiligheid boven het belang van betrokkene. Hoewel het voor betrokkene anders kan voelen, is dit een wezenlijk andere conclusie dan dat betrokkene als een risico voor de nationale veiligheid moet worden gezien.

Vraag 4

Kunt u toelichten waarom er door de AIVD is gekozen voor een termijn van vier jaar waarbinnen Nederlandse piloten, werkzaam in het buitenland, zelf bewijs voor goed gedrag mogen aanleveren en waarom dat niet meer mag na vier jaar?

Zie het antwoord op vraag 2.

Vraag 5

Klopt het dat de AIVD onvoldoende capaciteit heeft om onderzoek te doen naar terugkerende Nederlandse piloten en daardoor geen verklaring van geen bezwaar (vgb) kan afgeven aan Nederlandse piloten die weer in Nederland willen werken?

Nee, de AIVD heeft voldoende capaciteit om veiligheidsonderzoeken uit te voeren naar terugkerende Nederlandse piloten.

Vraag 6

Deelt u de mening van de vragensteller dat Nederlandse piloten die nu in dienst van een Indonesische luchtvaartmaatschappij mogen landen en opstijgen van Schiphol dat ook moeten kunnen doen voor een Nederlandse luchtvaartmaatschappij op Schiphol?

Omdat de functie van piloot, als onderdeel van de bemanning van een Nederlands luchtvaartuig, is aangewezen als vertrouwensfunctie, is het ondergaan van een veiligheidsonderzoek een wettelijke voorwaarde om voor een Nederlandse luchtvaartmaatschappij te vliegen. Hiermee geeft Nederland invulling aan internationale verplichtingen die zien op de veiligheid van de luchtvaart.

Vraag 7

Deelt u de mening van de vragensteller dat het onwenselijk is dat er in Nederland de facto sprake is van een beroepsverbod voor Nederlandse piloten die langer dan vier jaar in een land hebben gewerkt dat geen samenwerkingsverband heeft met de AIVD?

Er is geen sprake van een de facto beroepsverbod. Volgens artikel 19, derde lid, van de Grondwet heeft iedere Nederlander recht op vrije arbeidskeuze, behoudens beperkingen bij of krachtens de wet gesteld. In dit geval stellen de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (Wiv 2017) en de Wvo beperkingen aan het recht op vrije arbeidskeuze in het kader van de nationale veiligheid. Dit geldt niet alleen voor piloten, maar voor iedere kandidaat-vertrouwensfunctionaris.
Bovendien is het niet zo dat de VGB van iedere piloot die in het buitenland heeft verbleven automatisch wordt geweigerd. In veel gevallen levert het veiligheidsonderzoek wel voldoende waarborgen op en geeft de AIVD een VGB af. In 2018 voerden de AIVD en de MIVD in totaal ca. 62.000 veiligheidsonderzoeken uit. In 339 gevallen werd een VGB geweigerd of ingetrokken op grond van onvoldoende gegevens. Bij de 285 weigeringen of intrekkingen binnen de burgerluchtvaart betrof het in verreweg de meeste gevallen grondpersoneel.

Vraag 8

Bent u bereid om samen met de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV), de AIVD en de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen te kijken hoe er een effectiever vgb-beleid gevoerd kan worden en wanneer nodig de termijn van vier jaar te schrappen?

Zie het antwoord op vraag 2.

Vraag 9

Bent u bereid om samen met de VNV, de AIVD en de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen te kijken of de getroffen Nederlandse piloten alsnog in aanmerking kunnen komen voor een vgb en daarmee aan de slag kunnen bij een Nederlandse luchtvaartmaatschappij?

De UVO levert in ieder veiligheidsonderzoek maatwerk om binnen de kaders van de wet- en regelgeving VGB’s te verstrekken. Daarom ziet de dienst geen mogelijkheid om terug te komen op reeds genomen besluiten. Als betrokkene het niet eens is met de beschikking, kan hij of zij uiteraard bezwaar aantekenen of in beroep gaan bij de bestuursrechter.

Vraag 10

Hoe kan in de toekomst voorkomen worden dat werken in een land waar de AIVD geen samenwerkingsverband mee heeft aanleiding is voor de AIVD om een vgb te weigeren?

De Wvo dient ter bescherming van de nationale veiligheid. Hierdoor kan nooit op voorhand worden uitgesloten dat het ontbreken van voldoende informatie uit het buitenland zal leiden tot een weigering van een VGB. Als een veiligheidsonderzoek onvoldoende waarborgen oplevert dat een kandidaat-vertrouwensfunctionaris onder alle omstandigheden de uit de vertrouwensfunctie voortvloeiende plichten getrouwelijk zal volbrengen, prevaleert het belang van de nationale veiligheid boven het persoonlijk belang van betrokkene. Zoals eerder gesteld, is het voornemen het beleid, waar mogelijk, aan te passen.

Vraag 1

Bent u bekend met de Nieuwsuur-uitzending van 7 januari 2020, waarin wordt onthuld dat de Arubaanse luchtvaartmaatschappij Aruba Airlines betrokken is (geweest) bij de gedwongen deportatie van ten minste drie Cubanen door de Cubaanse overheid zonder wettelijke grond?1

Ik ben bekend met de Nieuwsuur-uitzending van 7 januari 2020, maar ik kan de bewering dat Aruba Airlines betrokken zou zijn (geweest) bij de uitzetting van Cubanen door de Cubaanse overheid niet eigenstandig bevestigen dan wel ontkennen.

Vraag 2

Kunt u deze onthullingen bevestigen dan wel ontkennen?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Bent u bereid deze aantijgingen te (laten) onderzoeken?

Luchtvaart is op grond van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden een landsaangelegenheid en geen aangelegenheid van het Koninkrijk. Aruba is een autonoom land binnen het Koninkrijk en daarmee zelf verantwoordelijk voor luchtvaart. De regering van Aruba heeft met Aruba Airlines gesproken over de aantijgingen. Aruba Airlines heeft in een formele reactie laten weten de betrokkenen vervoerd te hebben, maar ontkent dat er (bewust) is meegewerkt aan de gestelde gedwongen uitzetting van de betrokkenen.
De ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden in Havana heeft de kwestie onder de aandacht gebracht bij de Cubaanse regering. Ook heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken naar aanleiding van de Nieuwsuur-uitzending de Cubaanse ambassadeur in Den Haag om opheldering gevraagd. De Cubaanse autoriteiten ontkennen de beschuldigingen en geven aan dat deze personen vrijwillig uit het land zijn vertrokken. De betrokkenen zijn volgens de Cubaanse regering vrij om terug te keren naar Cuba.

Vraag 4

Bent u het eens dat Aruba Airlines hiermee de UN Guiding Principles on Business and Human Rights schendt? Zo nee, waarom niet?

De UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGPs) bieden richtlijnen voor de manier waarop bedrijven invulling zouden moeten geven aan hun verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren. Na het bekend worden van de aantijgingen tegen Aruba Airlines heeft de regering van Aruba de luchtvaartmaatschappij nog eens gewezen op het belang van mensenrechten en de naleving daarvan.
Mede naar aanleiding van de gesprekken tussen de regering van Aruba en Aruba Airlines heeft de luchtvaartmaatschappij maatregelen genomen om de controles tijdens de boarding procedures verder aan te scherpen.

Vraag 5

Vindt uitzetting van dergelijke Cubaanse activisten door Aruba Airlines nog steeds plaats? Zo ja, bent u bereid er bij de Arubaanse overheid op aan te dringen dat dit zo spoedig mogelijk wordt stopgezet?

De beschuldiging dat Aruba Airlines zou hebben meegewerkt aan het uitzetten van Cubaanse activisten kan niet eigenstandig worden bevestigd.

Vraag 6

Wist Aruba Airlines dat zij op deze manier meewerkten aan de gedwongen deportatie van deze Cubanen? Zo nee, acht u dat geloofwaardig? Zo ja, hoe duidt u dit?

Aruba Airlines heeft in een formele reactie laten weten de betrokkenen vervoerd te hebben, maar ontkent dat er (bewust) is meegewerkt aan de gestelde gedwongen uitzetting van de betrokkenen.

Vraag 7

Klopt het dat het Koninkrijk der Nederlanden een brief van vier VN-vertegenwoordigers over deze zaak heeft ontvangen? Zo ja, kan de Tweede Kamer een afschrift ontvangen van uw reactie aan betreffende VN-vertegenwoordigers?

Dat klopt. De reactie is hierbij aangehecht.

Vraag 8

Klopt de bewering dat Aruba Airlines (bijna) geheel in Venezolaanse handen is of is geweest? Zo ja, hoe duidt u dit en klopt het dat dit niet toegestaan is op basis van Ministerial Decree DL/121257-A en DL/1131–2012 van september 2012?

Aruba Airlines betreft een volgens de Arubaanse wetten opgericht Naamloze Vennootschap en valt daarmee onder Arubaanse jurisdictie. Bovengenoemde landsbesluiten DL/121257-A en DL/1131-2012 specificeren dat minstens 70% van de aandelen en daadwerkelijke zeggenschap in handen moeten zijn van permanent ingezetenen van Aruba of een Arubaans rechtspersoon. Er wordt volgens de regering van Aruba aan alle van toepassing zijnde eisen voldaan voor wat betreft eigenaarschap en registratie.

Vraag 9

Wat kan en zal het Koninkrijk doen voor de uitgezette Cubanen, gezien de persoonlijke situatie van deze personen en hun gezinnen? Welke mogelijkheden ziet u om deze Cubaanse mensenrechtenverdedigers, kritische journalisten en andere activisten te ondersteunen en/of te voorzien in compensatie?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Opvang nieuwe slachtoffers huiselijk geweld niet geregeld»?1

Ja.

Vraag 2

Wat uw mening over het feit dat uit het artikel blijkt dat er vanaf eind 2019 geen vrouwenopvang geregeld is in Noord- en Midden-Limburg? In hoeverre is er in andere gemeenten in Nederland onduidelijkheid over het beleid voor vrouwenopvang in 2020?

Vanwege een juridische procedure is de aanbesteding van de vrouwenopvang in de regio Noord- en Midden-Limburg niet afgerond per 1 januari 2020. Dat wil echter niet zeggen dat er geen opvang is voor slachtoffers van huiselijk geweld. De gemeente Venlo heeft (mede) namens de regio Limburg Noord en Midden afspraken gemaakt met andere aanbieders van vrouwenopvang buiten de eigen regio. Deze afspraken gelden totdat wordt overgegaan naar een definitieve gunning. De continuïteit van opvang en ondersteuning in de regio is hiermee gewaarborgd.
Er is in de regio Noord- en Midden-Limburg geen sprake van onduidelijkheid over het beleid voor vrouwenopvang.

Vraag 3

Zijn er gemeenten of regio’s in Nederland waar voor 2020 (al dan niet tijdelijk) geen vrouwenopvang geregeld is? Zo ja, welke zijn dat?

Ik heb geen signalen ontvangen dat er gemeenten of regio’s zijn in Nederland waar voor 2020 geen vrouwenopvang geregeld is.

Vraag 4

Hoe kijkt u aan tegen het feit dat de aanbestedingsprocedure ervoor gezorgd heeft dat per 1 januari 2020 de opvang voor deze kwetsbare vrouwen niet goed geregeld is? Zijn u meer gevallen in Nederland bekend waarbij de aanbestedingsprocedure voor Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)-zorg, en dan met name bij de vrouwenopvang, niet juist verlopen is?

Met enige frequentie leiden aanbestedingen voor zowel Jeugdwet als Wmo tot rechtszaken. Door de vertraging die dit oplevert in een procedure, kan de implementatietermijn of de overgang naar een nieuwe aanbieder soms onder druk komen te staan. In enkele gevallen zoals deze is er zelfs sprake van een overbruggingstermijn waarin een oud contract niet rechtmatig verlengd kan worden terwijl een nieuw contract nog niet in kan gaan. Ook als dit het geval is, blijft de gemeente verantwoordelijk voor het leveren van goede zorg en ondersteuning voor haar inwoners. De regio Noord- en Midden-Limburg heeft binnen de mogelijkheden passende oplossingen gevonden. Zowel voor de risicobeoordeling en de toeleiding naar opvang als het bieden van de opvang zelf. De regio heeft de inzet die dit heeft gevraagd, ook geleverd.
Om gemeenten en aanbieders te ondersteunen bij inkoop en aanbesteden heb ik samen met hen een ondersteuningsprogramma (het programma Inkoop en Aanbesteden Sociaal Domein) ingericht. Dit programma ondersteunt gemeenten en aanbieders in vier actielijnen:
Eerder informeerde ik uw Kamer over dit ondersteuningsprogramma bij mijn brieven van 24 januari 20192 en 15 november 20193. Ik heb uw Kamer in deze brieven ook geïnformeerd over mijn inzet om in Europa ruimte te zoeken om aanbesteden in het sociaal domein op meer passende wijze vorm te geven.

Vraag 5

In hoeverre biedt u op dit moment ondersteuning aan zorgaanbieders of gemeenten waarbij de aanbestedingsprocedure voor Wmo-zorg en -opvang niet soepel verloopt? Indien hier op dit moment niets voor bestaat, in hoeverre bent u dit op korte termijn van plan?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Welke acties worden er momenteel door u ondernomen om de informatievoorziening richting gemeenteraden rondom Wmo-zorg te verbeteren, aangezien uit dit artikel, maar ook uit het rapport Wmo toezicht 2018 van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) bleek dat gemeenteraden vaak niet op de hoogte gesteld worden over Wmo-zaken?2

Het informeren van de gemeenteraden over de lokale Wmo-zorg is een verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders van de betreffende gemeente. Ik onderneem dan ook geen acties ten aanzien van de informatievoorziening richting de gemeenteraden.

Vraag 7

Hoe verhoudt dit artikel zich volgens u met het punt uit het hoofdlijnenakkoord geestelijke gezondheidszorg (GGZ), waarin wordt aangegeven dat voor de juiste zorg op de juiste plek een goede triage en diagnostiek van belang is en dat partijen zich daar ook voor gaan inzetten?

De aanmelding, triage en toegang voor de vrouwenopvang is belegd bij Veilig Thuis. De vrouwenopvang maakt geen onderdeel uit van de geestelijke gezondheidszorg. De punten uit het hoofdlijnenakkoord zijn om die reden niet van toepassing op de vrouwenopvang en het artikel.

Vraag 1

Bent u bekend met de zorgen van ProRail omtrent de extreme weersomstandigheden die door klimaatverandering vaker voor gaan komen?1

Ja, ik ben bekend met dit artikel.

Vraag 2

Bent u het eens met de stelling van ProRail dat het Nederlandse spoor niet berekend is op de extreme weersomstandigheden die klimaatverandering met zich meebrengt?

Extremere weersomstandigheden brengen mogelijk nieuwe risico’s en uitdagingen met zich mee voor het onderhoud en de beschikbaarheid van het spoor. Ik heb hier op 29 maart 2019 in mijn beleidsprioriteitenbrief aan ProRail voor de jaren 2020 en 2021 aandacht voor gevraagd.2 Specifiek heb ik ProRail gevraagd om de gevoeligheid van het spoornetwerk en de gevolgen en risico’s voor het assetmanagement in kaart te brengen op de aspecten hitte, droogte, extreme regenbuien en wateroverlast. ProRail volgt daarbij de systematiek van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie met stresstesten en risicodialogen.
ProRail heeft in haar beheerplan voor 2020 en 2021 toegezegd de effecten van de klimaatveranderingen en met name het optreden van extreme weersomstandigheden en de risico’s voor het spoornetwerk te onderzoeken en mij daarover te adviseren.3 In afwachting van dit advies kan ik nog geen uitspraak doen over mogelijke effecten, risico’s en kosten.
De eerste inzichten die leiden tot een adaptatiestrategie voor het spoornetwerk komen naar verwachting eind 2020. Een definitief advies over het beheersen van de effecten van de klimaatveranderingen en de extreme weersomstandigheden voor het spoor met bijbehorende maatregelen wordt eind 2021 verwacht.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat het spoor direct dan wel indirect te maken (zal) krijg(en)(t) met de gevolgen van klimaatverandering, evenals de hoog oplopende maatschappelijke kosten die het met zich meebrengt wanneer die uitdagingen niet worden geadresseerd? Zo ja, kunt u aangeven wat de laatste inschattingen zijn van het risico en de daarmee gepaard gaande maatschappelijke kosten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Welke onderdelen van het Nederlandse spoor bestempelt u als extra gevoelig voor extreme weersomstandigheden en op welke manier zorgt u ervoor, met uw huidige beleid, dat deze onderdelen toekomstbestendig worden gemaakt?

Extreem weer zorgt voor specifieke problemen. Zo kan hevige regenval leiden tot overlast op sporen, perrons, emplacementen en in tunnels. Bij hitte is er gevaar van zogeheten spoorspatting, rijdraadbreuken en storingen in relaiskasten. Droogte kan leiden tot het verzakken van spoorbanen in veengebieden en tot natuur- en bermbranden.
Zoals bij de beantwoording van vraag 2 en 3 beschreven zal ProRail de effecten daarvan in kaart brengen via stresstesten en risicodialogen. En mij adviseren over wat nodig is om het spoor ook in de toekomst op niveau te houden. Dit speelt bij onderhoud van bestaande infrastructuur, maar ook bij nieuwe projecten.
Bij projecten maakt ProRail gebruik van een handreiking klimaatadaptatie. Hiermee kunnen klimaateffecten op een praktische wijze in kaart worden gebracht voor projecten en deze handreiking geeft tevens aan welke uitdagingen voor dat specifieke project gelden. Op dit moment worden aan de hand van eerste inzichten ook al incidenteel maatregelen genomen: zo is er bij project station Driebergen-Zeist een extra groot waterbekken aangelegd voor zeer zware regenval in korte tijd.

Vraag 1

Bent u bekend met situaties waarin een gezinsouder in loondienst, die voor meerdere kinderen zorgt, gekort wordt op de vergoeding wanneer één van deze kinderen tijdelijk gesloten geplaatst wordt vanwege behandeling?1

Gezinshuisouders die in loondienst werken, vallen onder de werkingssfeer van de CAO Jeugdzorg zie; https://www.jeugdzorg-werkt.nl/cao-jeugdzorg/actuele-cao. In deze CAO worden met de werkgevers- en werknemersorganisaties afspraken gemaakt voor jeugdzorgmedewerkers, waaronder ook afspraken die specifiek gelden voor gezinshuisouders (zie bijlage 3 van de CAO Jeugdzorg).
In zijn algemeenheid geldt voor gezinshuisouders in loondienst dat de omvang van de arbeidsovereenkomst is afgestemd op het aantal kinderen dat bij een gezinshuisouder is geplaatst. Dit betekent meestal dat aan gezinshuisouders een fulltime-aanstelling van 36 uur krijgen bij 4 gezinshuiskinderen. Het kan voorkomen dat een gezinshuisouder in loondienst tijdelijk minder jeugdigen opvangt omdat een jeugdige (tijdelijk) is vertrokken. Het is aan de werkgever en de werknemer om afspraken te maken over de overbruggingsperiode tussen plaatsingen. Artikel 2.4 van de CAO Jeugdzorg biedt de mogelijkheid voor jeugdzorgorganisaties om met hun Ondernemingsraad of de Personeelsvertegenwoordiging (OR/PVT) maatwerkafspraken te maken ten behoeve van gezinshuisouders, dit eventueel als aanvulling op bijlage 3 van de CAO.

Vraag 2

Vindt u het wenselijk dat wanneer een kind verblijft in een gezinshuis, maar tijdelijk elders wordt geplaatst voor behandeling, de gezinsouder wordt gekort op de inkomsten, terwijl deze ouder wel de band, het contact, bezoek en allerlei regelwerk voor dit kind blijft houden? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Erkent u dat de verantwoordelijkheid van een gezinsouder niet ophoudt als een pleegkind tijdelijk elders behandeling krijgt? Kunt u uw antwoord toelichten?

Een gezinshuisouder is verantwoordelijk voor een bij hem of haar geplaatst kind zolang hij of zij zorg en/ of begeleiding biedt. In de (tijdelijke) overdracht naar een andere zorgaanbieder maken de nieuwe zorgaanbieder en de plaatsende instantie afspraken over de overdracht van zorg. Als de zorg tijdelijk wordt overgedragen aan een andere zorgaanbieder dan worden onderling afspraken gemaakt hoe de gezinshuisouders worden betrokken bij dit behandeltraject.

Vraag 4

Is u bekend hoeveel gezinsouders met een dergelijke tijdelijke terugval in inkomsten te maken krijgen? Zo ja, kunt u dit toelichten? Zo nee, bent u bereid dit uit te zoeken en de Kamer hierover te informeren?

Nee, dat is mij niet bekend. Het is niet mogelijk om dat uit te zoeken, omdat er geen register is met de namen en adressen van gezinshuisouders.

Vraag 5

Zijn er mogelijkheden of goede voorbeelden voor gezinsouders die hun inkomen behouden, ook in situaties waarin een kind tijdelijk elders (gesloten) wordt ondergebracht vanwege behandeling? Zijn hierover binnen de sector afspraken gemaakt of alsnog te maken? Kunt u uw antwoord toelichten?

De in antwoord 2 genoemde CAO biedt mogelijkheden voor maatwerkafspraken.

Vraag 1

Wat is uw reactie dat uit onderzoek van het Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico en het datajournalistieke platform Pointer blijkt dat tussen 43% en 53% van de «algemeen nut beogende instellingen» (ANBI’s) niet voldoen aan gestelde eisen voor schenkingen?1

De Belastingdienst neemt de taak toezicht te houden op alle ANBI-voorwaarden serieus. Signalen zoals uit dit onderzoek naar voren komen worden dan ook goed bekeken. Ik meen wel dat de uitkomsten nuance behoeven. Ik licht dat in de antwoorden op onderstaande deelvragen nog nader toe. Wanneer een ANBI niet aan één van de gestelde eisen voldoet, betekent dit nog niet dat het doel aan alle eisen niet heeft voldaan. Het is daarom verstandig de toezichtscapaciteit zodanig te richten dat deze de grotere risico’s bestrijdt.

Vraag 2

Kunt u uitleggen waarom zelfs over 2017 maar liefst één derde niet voldoet aan de gestelde eisen? Hoe kan dit zo lang op zijn beloop gelaten worden?

Het belangrijkste inhoudelijke (materiële) criterium waaraan een ANBI moet voldoen is dat nagenoeg het geheel van al haar activiteiten het algemeen nut moet dienen en dat er geen sprake mag zijn van particuliere belangen. Het ANBI-team zet ten aanzien van de materiële criteria, in aansluiting op de handhavingsstrategie van de Belastingdienst, de beschikbare capaciteit daar in waar de kans op niet-naleving fiscaal gezien het grootst is en dit om grotere bedragen kan gaan.
Een formeel vereiste dat bij de ANBI-status hoort is de publicatieplicht. Deze eis is niet fiscaal gedreven maar gericht op het publieksvertrouwen: op basis van de informatie die de ANBI verplicht op de website vermeldt kan een donateur een eigen oordeel over de ANBI vormen. Eén onderdeel van dit formele vereiste is het publiceren van de jaarcijfers. De Belastingdienst houdt op de publicatieplicht ook risicogericht toezicht. Ieder jaar wordt beoordeeld welke groep extra gecontroleerd gaat worden. Zie vraag 6 waar ingegaan wordt op de gemaakte keuzes in 2018 en 2019.

Vraag 3

Heeft u een inschatting hoeveel procent van de 600 miljoen euro die jaarlijks gemoeid is met de Geefwet wel geïnd zou worden als alle ANBI’s die niet voldoen hun status kwijtraken? Kunt u uw antwoord toelichten?

De fiscale ondersteuning aan goede doelen, via de Geefwet, heeft vooral vorm gekregen door de giftenaftrek (budgettair beslag € 377 miljoen in 2020, Miljoenennota 2020) en door de vrijstelling van de schenk- en erfbelasting voor ANBI’s en SBBI’s (budgettair beslag € 215 miljoen in 2020, Miljoenennota 2020). Het valt moeilijk in te schatten of en met hoeveel het budgettaire beslag van deze regelingen zou dalen indien van alle ANBI’s die niet aan de ANBI-eisen voldoen, hun status zou worden ingetrokken. Het beeld is dat het gros van de giften aan fondsenwervende instellingen naar de bekendere grote goede doelen gaat die niet alleen een ANBI-status hebben maar ook vaak beschikken over een CBF-erkenning. Deze doelen voldoen aan de eisen en ontvangen meer, en gemiddeld grotere, giften. Naar verwachting zou het dan ook om een relatief beperkt bedrag gaan.

Vraag 4

Kunt u aangeven hoe het mogelijk is dat onderzoeksjournalisten in korte tijd uitgevonden hebben dat velen niet voldoen en dat de Belastingdienst dat niet lukt?

Investico heeft van 381 ANBI’s bekeken of deze jaarcijfers op hun website hebben staan. Dit is niet hetzelfde als het houden van toezicht op de gehele publicatieplicht bij de in totaal ruim 43.000 ANBI’s waar het ANBI-team toezicht op houdt. ANBI’s publiceren op hun eigen website zonder verplicht format. Daardoor is het niet mogelijk snel inzicht te verkrijgen in de mate waarin alle ANBI’s elk jaar opnieuw voldoen aan de publicatieplicht. Daarnaast is het enkel waarnemen dat niet is voldaan aan de verplichting de jaarcijfers te publiceren niet voldoende voor de Belastingdienst. Het doel is dat de ANBI wel voldoet aan de verplichtingen. De ANBI wordt daarom aangeschreven om de omissie te herstellen en vervolgens moet er actie worden ondernomen indien geconstateerd wordt dat dit niet met een herstel is opgevolgd. Dit kost aanzienlijk meer tijd.

Vraag 5

Kunt u een reactie geven op de inschatting dat 910 uur nodig zou zijn om alle ANBI’s te onderzoeken op het voldoen aan een jaarverslag? Bent u bereid deze werkwijze te ontwikkelen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik verwijs naar vraag 4. De door het platform ingeschatte behandeltijd ziet alleen op het waarnemen dat geen jaarcijfers op de website staan, en niet op het uitvoeren van toezichtshandelingen op de gehele publicatieplicht.
In de praktijk merkt de Belastingdienst ook dat de jaarcijfers niet altijd direct gevonden kunnen worden op de website van een ANBI. Ook dit kost meer tijd dan 75 seconden waarover Investico spreekt. Het niet voldoen aan de publicatieplicht leidt ook niet direct tot een intrekking. De in het antwoord op vraag 4 beschreven gelegenheid voor de ANBI om alsnog compliant te zijn conform de uitvoerings- en toezichtstrategie van de Belastingdienst zorgt voor extra behandeltijd. Het doel is immers dat ANBI’s voldoen aan de gestelde eisen.
Bovengenoemde werkwijze maakt dat het ANBI-team jaarlijks zo’n 4.000 ANBI’s controleert op alle onderdelen van de publicatieplicht (dus niet alleen de jaarcijfers). Hoeveel tijd het kost om alléén naar de jaarcijfers te kijken is niet apart door de Belastingdienst onderzocht. Dit zou niet zinvol zijn omdat de kans groot is dat instellingen dan nog steeds niet voldoen aan de andere onderdelen van de publicatieplicht.

Vraag 6

Kunt u verklaren dat ruim 1.500 ANBI’s in zijn geheel niet vindbaar zijn via een website of iets dergelijks? Kunt u aangeven hoe de Belastingdienst hiermee omgaat?

Het toezicht op de ANBI-instellingen volgt de lijn van de uitvoerings- en toezichtstrategie van de Belastingdienst. Deze strategie is erop gericht dat burgers en bedrijven bereid zijn uit zichzelf fiscale regels na te leven, zonder dwingende en kostbare acties van de Belastingdienst. Aan de hand van deze strategie maakt de Belastingdienst voortdurend keuzes over waar de beschikbare capaciteit op wordt ingezet. Het is namelijk praktisch onmogelijk om op alle individuele gevallen gericht toezicht uit te oefenen. Het toezicht wordt daarbij zo selectief en gericht mogelijk ingezet, afgestemd op de (oorzaken van) het gedrag van burgers en bedrijven.
In 2018 is als volgt toezicht uitgevoerd op de publicatieplicht. Er zijn bijna 4200 instellingen beoordeeld waarvan ruim 3000 geselecteerd zijn omdat zij een niet-werkende link naar hun website hadden.
In 2019 is het toezicht deels op een specifieke doelgroep gericht en zijn vooral instellingen beoordeeld op publicatieplicht die na de ANBI-wetgeving per 1-1-2008 (artikel 6.33 inkomstenbelasting) automatisch aangemerkt zijn als ANBI en een ANBI-beschikking hebben ontvangen. Deze instellingen hadden vóór 1-1-2008 belastingvoordelen op basis van artikel 24 van de Successiewet.

Vraag 7

Waarom neemt de Belastingdienst de intrekkingen van het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF-keurmerk) niet één op één over als zij tot de conclusie komt dat een ANBI het goede-doelenkeurmerk niet meer verdient? Kunt u uw antwoord toelichten?

Een intrekking van het CBF-keurmerk leidt niet automatisch tot een intrekking van de ANBI-status, omdat de Belastingdienst een eigenstandige verantwoordelijkheid heeft. Ook is het zo dat aan een CBF-keurmerk niet precies dezelfde criteria ten grondslag liggen als aan de ANBI-status. Wel is het zo dat een intrekking door het CBF er toe zal leiden dat de Belastingdienst ook de betreffende ANBI zal bekijken.
De samenwerking tussen het CBF en de Belastingdienst erkent de belangrijke rol die de sector heeft in het verhogen van de kwaliteit van de goede doelen. De samenwerking benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van de sector als het gaat om een goede naleving van de kwaliteitseisen.

Vraag 8

Op welke onderzoeken rust de gedachte dat door de belastingvrijstelling er meer geefbereidheid zou zijn? Kunt u de onderzoeken waarderen op hun validiteit?

Het meest recente onderzoek is de evaluatie van de giftenaftrek door Dialogic. Daaruit blijkt dat de giftenaftrek de totale omvang van giften van belastingplichtigen binnen de inkomstenbelasting verhoogt.2 Uit de evaluatie van de giftenaftrek door Dialogic blijkt circa 40% van de gebruikers van de giftenaftrek in de inkomstenbelasting daadwerkelijk meer te geven door deze regeling.3

Vraag 9

Erkent u dat bij erf- en schenkbelasting geldt dat de geefbereidheid geen argument is om aan goede doelen te geven, omdat immers de belasting in andere gevallen toch ook betaald moet worden en dat door de belastingvrijstelling de overheid dus 215 miljoen euro per jaar onnodig misloopt? Kunt u uw antwoord toelichten?

De vrijstelling van schenk- en erfbelasting die in principe van toepassing is voor ANBI’s en sociaal belang behartigende instellingen (SBBI’s) heeft primair tot doel te voorkomen dat deze instellingen schenk- of erfbelasting zijn verschuldigd over de door hen ontvangen schenkingen, legaten, erfenissen e.d. Zonder deze vrijstelling zou een tarief van 30% (tot € 126.723, 40% over het meerdere) gelden boven de reguliere vrijstelling van € 2.208 per keer. Dit zou voor instellingen die relatief hoge bedragen per schenking of erfenis ontvangen, tot gevolg hebben dat deze schenking of erfenis netto fors lager uitpakt.

Vraag 10

Hoe waardeert u de suggestie van hoogleraar belastingrecht S. Hemels dat via een portaal waar iedere ANBI informatie moet aanleveren beter naar de «top van de piramide» onderzoek kan worden gedaan? Kunt u uw antwoord toelichten?

Een dergelijk portaal kan mogelijk bijdragen aan de handhaving van de publicatieplicht omdat op die wijze alle informatie voor de publicatieplicht van alle instellingen op één centrale plaats beschikbaar zou komen. Hierdoor is het direct duidelijk welke instellingen niet voldoen aan de publicatieplicht. De realisatie hiervan zou een aanvullende vraag zijn in het ICT-portfolio van de Belastingdienst. Over de mismatch tussen vraag en aanbod in dit portfolio is de Kamer bij brief van 17 januari 2020 ingelicht.4

Vraag 11

Hoe reageert u op de Amerikaanse schrijver Anand Giridharadas die stelt dat filantropie beter vervangen kan worden door belasting betalen door multinationals en de superrijken?2 Kunt u uw antwoord toelichten?

In zijn aangehaalde boek geeft Giridharadas een inkijkje in met name de wereld van Amerikaanse filantropen. Daarbij is hij kritisch op de giften van de superrijken en stelt dat meer gelijkheid en hogere belastingen van het bedrijfsleven en rijken noodzakelijk zijn. De Verenigde Staten en Nederland zijn echter niet direct vergelijkbaar waar het gaat om belastingen en filantropie. De Amerikaanse wereld is dus niet de Nederlandse wereld. Filantropie – het vrijwillig ter beschikking stellen van geld en goederen aan doelen van algemeen nut – speelt een belangrijke rol in de Nederlandse samenleving. Veel burgers zijn betrokken bij goede doelen door schenkingen, nalatenschappen en inzet van hun tijd. Het maatschappelijk belang van (particuliere) initiatieven zoals goede doelen, staat buiten twijfel. Overigens zijn vergelijkbare vragen gesteld in het kader van het schriftelijk overleg met de Tweede Kamer over de beleidsvisie op filantropie die is verschenen naar aanleiding van de verkenning van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) Filantropie op de grens van overheid en markt. 6 Deze worden beantwoord door de Minister voor Rechtsbescherming.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat zorginstellingen misbruik lijken te maken van de regeling waarmee zij aanstelling of ontslag van een bewindvoerder, mentor of curator mogen vragen? Wat is uw reactie hierop? Waren deze signalen al eerder bij u bekend?1

Ja, ik heb kennis genomen van het bericht. Ik vind de voorbeelden die in de berichtgeving van De Groene Amsterdammer worden genoemd zorgelijk en heb daarom naar aanleiding van het artikel gesproken met de rechters uit de expertgroep curatele, bewind en mentorschap van de rechtspraak (hierna: de expertgroep). In de verdere beantwoording ga ik daarop ook in.

Vraag 2

Hoe verklaart u de ruime verdubbeling van het aantal aanvragen om aanstelling of ontslag van een bewindvoerder of mentor door zorginstellingen in 2019 ten opzichte van 2014? Is dit volgens u een wenselijke ontwikkeling?

De leden Van Nispen en Hijink verwijzen naar cijfers uit de berichtgeving van De Groene Amsterdammer. Zij maakt er in haar berichtgeving melding van dat Investico cijfers heeft opgevraagd bij de Raad voor de rechtspraak (hierna: de Rvdr). De Rvdr bericht mij dat zij de vraag van Investico kreeg hoeveel instellings- of opheffingsverzoeken door zorginstellingen zijn ingediend. Naar aanleiding van de vragen van het lid Ellemeet (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 1697) en de vragen van de leden Van Nispen en Hijink heb ik de betreffende cijfers bij de Rvdr opgevraagd. Er lijkt sprake van een misverstand rond de cijfers. De cijfers die de Rvdr heeft verstrekt betreffen het aantal instellingsverzoeken voor bewind en mentorschap dat zorginstellingen in de periode 2014 tot en met juni 2019 hebben ingediend. In totaal gaat het om 3.279 verzoeken. In de berichtgeving van De Groene Amsterdammer lijkt precies dit aantal van 3.279 verzoeken gepresenteerd te worden als het aantal ontslag- en benoemingsverzoeken met betrekking tot bewindvoerders en mentoren dat zorginstellingen hebben ingediend.2
Bij de Rvdr heb ik ook opgevraagd het aantal ontslag- en benoemingsverzoeken dat zorginstellingen hebben ingediend. In de periode 2014–2016 steeg het aantal ontslag- en benoemingsverzoeken naar circa zestig per jaar, sinds 2017 gaat het om circa twintig verzoeken per jaar.

Vraag 3

Is de praktijk, zoals in het bovengenoemd artikel beschreven, in lijn met de geest van de wet? Zo ja, kunt u dit nader onderbouwen? Zo nee, welke maatregelen gaat u nemen om zorginstellingen duidelijk te maken dat wat zij doen niet wenselijk is?

Zorginstellingen hebben in de periode 2014 tot en met 2019 3.279 instellingsverzoeken voor bewind en mentorschap ingediend. Het doel van het toekennen van deze bevoegdheid aan zorginstellingen is de toegang tot bewind, mentorschap en curatele te verbeteren voor kwetsbare mensen zonder familie en sociaal vangnet. Door de betrokkenheid van zorginstellingen vallen minder hulpbehoevenden tussen wal en schip. Het gaat bijvoorbeeld om zorgmijders en mensen zonder (betrokken) familie.3 Dat zorginstellingen jaarlijks een aantal instellingsverzoeken indienen is in lijn met de geest van de wet.

Vraag 4

Op welke manier controleren rechters aanvragen van zorginstellingen? Hebben rechters voldoende tijd om de aanvragen zorgvuldig te beoordelen? Kunt u dit nader onderbouwen? Wordt bijvoorbeeld gedegen getoetst of een bewindvoerder/mentor volstrekt onafhankelijk is en niet te veel op schoot zit bij een zorginstelling?

Als een zorginstelling een instellingsverzoek voor bewind, mentorschap of curatele indient, moet de zorginstelling op grond van de wet motiveren waarom de familie dat verzoek niet indient. De rechters de expertgroep geven aan dat een verzoek door een zorginstelling doorgaans wordt ingediend omdat er geen familie is of geen betrokken familie. Als een zorginstelling een ontslag- en benoemingsverzoek indient, beoordeelt de rechter de gegrondheid van het verzoek en weegt hij alle betrokken belangen af. De expertgroep benadrukt dat het belang van de betrokkene altijd voorop staat. Dit is in lijn met het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, dat onder meer bepaalt dat maatregelen zoals bewind, mentorschap en curatele de wil en voorkeuren van de betrokkene respecteren.
De wet bevat waarborgen voor het voorkomen van belangenverstrengeling. In de wet is een lijst opgenomen van natuurlijke en rechtspersonen die niet kunnen worden benoemd tot bewindvoerder, mentor en curator. Het benoemingsverbod geldt onder andere voor – kort gezegd – medewerkers van zorginstellingen. Zij moeten niet in een positie terecht kunnen komen waarin zij de belangen van hun cliënt – de betrokkene – en hun werkgever – de zorginstelling – moeten afwegen. Zo’n situatie kan bijvoorbeeld ontstaan als de bewindvoerder of curator moet beslissen of de betrokkene meebetaalt aan een uitgave die een zorginstelling doet ten behoeve van alle cliënten. Het benoemingsverbod is erop gericht dergelijke situaties te voorkomen. Ook in het Besluit kwaliteitseisen zijn waarborgen opgenomen voor het voorkomen van belangenverstrengeling bij professionele vertegenwoordigers. Zij mogen bijvoorbeeld geen ander voordeel voor hun werk ontvangen dan de beloning die zij als vertegenwoordiger krijgen.
Met inachtneming van de wettelijke waarborgen is het in de praktijk aan vertegenwoordigers om belangenverstrengeling te voorkomen. Zij moeten handelen zoals een goed vertegenwoordiger betaamt. Doen zij dat niet, dan is dit reden voor ontslag en zijn zij aansprakelijk voor de schade die zij de betrokkene berokkenen. Als bijvoorbeeld de ouders of kinderen van de betrokkene vermoeden dat de vertegenwoordiger de belangen van de betrokkene niet vooropstelt, maar die van de zorginstelling, kunnen zij hierover een klacht indienen bij de vertegenwoordiger. Het staat partijen vrij om de rechter te benaderen. De rechter beoordeelt dan of de vertegenwoordiger kan aanblijven of dat de belangen van de betrokkene beter zijn geborgd als een andere vertegenwoordiger wordt benoemd.
Rechters hebben voldoende gelegenheid, tijd en mogelijkheden om te onderzoeken wat er aan de hand is als sprake is van een conflict tussen de zorginstelling en vertegenwoordiger of mogelijke belangenverstrengeling bij een vertegenwoordiger. De rechter kan bijvoorbeeld informatie bij de vertegenwoordiger en zorginstelling opvragen en de betrokken partijen horen. Dit is bevestigd door de expertgroep.
Op de rechtbank wordt nagegaan of verzoeken van zorginstellingen worden vergezeld door akkoordverklaringen van familie. De rechtbank gaat via de Basisregistratie Personen (BRP) na of er familie is die bij het verzoek van de zorginstelling moet worden betrokken. Familie die buiten beeld was, kan op die manier alsnog worden betrokken. De familie krijgt op deze manier als belanghebbende de gelegenheid om te worden gehoord. Mocht er een belanghebbende zijn die onverhoopt toch buiten beeld is gebleven of die niet bereikbaar was, dan kan die belanghebbende zich alsnog bij de rechtbank melden en zal de rechter bekijken of er aanleiding is om zijn beslissing te herzien. Blijft de beslissing in stand en is de belanghebbende het hier niet mee eens, dan kan de belanghebbende hoger beroep instellen.

Vraag 5

Is het volgens u wenselijk dat bewindvoerders en mentoren voor hun inkomen sterk afhankelijk zijn van zorginstellingen, waarbij een kwart van de bewindvoerders en mentoren aangeeft weleens onder druk te zijn gezet door zorginstellingen?

De Groene Amsterdammer bericht dat meer dan de helft van de door De Monitor, Investico en Trouw geënquêteerde bewindvoerders en mentoren voornamelijk cliënten krijgt via zorginstellingen. Dit hoeft op zichzelf niet te betekenen dat zij financieel afhankelijk zijn van zorginstellingen. Als een vertegenwoordiger wel financieel afhankelijk is van een zorginstelling, is dat niet wenselijk. Een vertegenwoordiger moet het belang van de betrokkene centraal stellen. Het risico dat dit niet gebeurt, wordt vergroot als de vertegenwoordiger financieel afhankelijk is van de zorginstelling.
Ik herken het beeld dat vertegenwoordigers loopjongens lijken te zijn geworden, niet. Zoals uiteengezet in het antwoord op vraag 4, bevatten de wet en het Besluit kwaliteitseisen waarborgen om belangenverstrengeling tegen te gaan.
In de evaluatie van de wetswijzing uit 2014 is door rechters opgemerkt dat met name zorginstellingen goed zicht hebben op de verhouding tussen de vertegenwoordiger en betrokkene. Zij hebben daarbij opgemerkt dat als de kwaliteit van de vertegenwoordiging te wensen overlaat, zorginstellingen actie kunnen ondernemen doordat zij de bevoegdheid hebben om de rechter te verzoeken de vertegenwoordiger te ontslaan.4
Naar aanleiding van de berichtgeving van onder andere De Groene Amsterdammer heeft het Ministerie van Justitie en Veiligheid gesproken met voornoemde expertgroep. De expertgroep heeft aangegeven dat de berichtgeving van onder andere De Groene Amsterdammer onderstreept hoe belangrijk het is dat de rechter grondig onderzoek doet naar de reden van verzoeken die zorginstellingen indienen.
De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zal de koepels van zorginstellingen vragen om de berichtgeving van De Groene Amsterdammer en in het bijzonder de daarin beschreven ervaringen van ouders onder de aandacht van hun leden te brengen.

Vraag 6

Vindt u ook dat het er op lijkt dat bewindvoerders en mentoren eerder loopjongens lijken te zijn geworden van zorginstellingen in plaats van dat zij echt de belangen van hun cliënt behartigen? Vindt u, net als het College voor de Rechten van de Mens, deze ontwikkeling ook een gevaar voor de rechtsbescherming van ouderen en verstandelijk beperkten? Zo nee, kunt u uitgebreid beargumenteren waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Wat is er concreet gedaan met de evaluatie van de wet in 2018, waaruit bleek dat een op de vijf professionele bewindvoerders en mentoren negatief was over de toegenomen macht van zorginstellingen?

Uit de wetsevaluatie blijkt niet dat 1 op de 5 professionele vertegenwoordigers negatief is over de toegenomen macht van zorginstellingen. Hieronder worden hieromtrent meest relevante uitkomsten van de evaluatie weergegeven en wordt toegelicht welke actie er na de evaluatie is ondernomen.
In de wet is geregeld welke (rechts)personen een verzoek mogen indienen tot instelling en opheffing van bewind, mentorschap en curatele en ontslag van de vertegenwoordiger. Met de wetswijziging uit 2014 is de kring van verzoekers uitgebreid. Hiermee is beoogd meer personen uit de nabije omgeving van de betrokkene te betrekken bij diens bescherming en de toegang tot de beschermingsmaatregelen beter te borgen.5 Aan de kring verzoekers zijn toegevoegd degene die het gezag over de betrokkene uitoefent, gemeenten (in geval van zogenoemd schuldenbewind) en zorg- en begeleidingsinstellingen (hierna tezamen: zorginstellingen). In de evaluatie van de wetswijziging in 2018 is ook deze uitbreiding van de kring van verzoekers betrokken. De onderzoekers constateren dat (vrijwel) alle ondervraagde rechters (9 van de 10) en een aanzienlijk deel van de professionele bewindvoerders, mentoren en curatoren (36 van de 77) positieve ervaringen hebben opgedaan met de uitbreiding van de kring van verzoekers. Als reden hiervoor wordt vooral gewezen op de verruiming van de signaleringsmogelijkheid. Door onder meer zorginstellingen de mogelijkheid te bieden om de instelling van een beschermingsmaatregel te verzoeken vallen minder hulpbehoevenden tussen wal en schip. Dit is vooral relevant bij personen die niet of nauwelijks over familie beschikken, voegen de onderzoekers toe.6
Van de 10 geraadpleegde rechters oordelen er 5 neutraal over de uitbreiding van de kring van (rechts)personen die een ontslagverzoek mogen indienen vanwege hun (zeer) beperkte ervaring hiermee. 3 rechters hebben hier meer ervaring mee opgedaan. Deze rechters zijn positief over de uitbreiding van de kring. Zij hebben daarbij aangegeven dat met name zorginstellingen goed zicht hebben op de verhouding tussen de vertegenwoordiger en betrokkene; als de kwaliteit van vertegenwoordiging duidelijk te wensen overlaat, hebben zorginstellingen met de mogelijkheid van het indienen van een ontslagverzoek een extra instrument in handen om actie te ondernemen.7 Van de 77 geraadpleegde professionele vertegenwoordigers hebben er 8 positief geoordeeld over de uitbreiding van de kring van (rechts)personen die een ontslagverzoek kunnen indienen (1 op de 10). Als reden daarvoor hebben deze respondenten met name genoemd dat de uitbreiding van de kring van verzoekers heeft geresulteerd in meer controle op de werkzaamheden van vertegenwoordigers.8 Van de 77 geraadpleegde professionele vertegenwoordigers hebben er 8 neutraal en 7 negatief geoordeeld over de uitbreiding van de kring van (rechts)personen die een ontslagverzoek mogen indienen. Dit betreft tezamen 1 op de 5 geraadpleegde professionele vertegenwoordigers. Deze respondenten hebben volgens de onderzoekers vooral opgemerkt dat deze bevoegdheid erin kan resulteren dat meer ontslagverzoeken worden ingediend bijvoorbeeld vanwege oneigenlijke gronden. Als voorbeelden van oneigenlijke gronden worden onenigheid in de familie of financiële overwegingen genoemd.9 In de evaluatie blijkt niet van voorbeelden van gevallen waarin zorginstellingen daadwerkelijk een verzoek hebben ingediend op oneigenlijke gronden.
Op 4 juli 2019 heb ik de appreciatie van de wetsevaluatie aan de Kamer gezonden.10 Naar aanleiding van de wetsevaluatie zijn verschillende stakeholderbijeenkomsten georganiseerd. Tijdens die bijeenkomsten zijn de ervaringen met verzoeken van zorginstellingen niet door mijn ministerie geagendeerd. De reden daarvoor is dat de uitkomsten van de evaluatie op dit onderwerp daar geen aanleiding voor gaven. 1 op de 11 professionele vertegenwoordigers bestempelde de uitbreiding van de kring van verzoekers in het algemeen als negatief, zonder specifiek te refereren aan zorginstellingen. Daartegenover bestempelde bijna de helft van de professionele vertegenwoordigers en 9 van de 10 rechters de uitbreiding als positief.11 Deze resultaten geven geen doorslaggevende positieve of negatieve uitkomst, zeker niet nu uit de wetsevaluatie (a) blijkt dat er nog weinig ervaring was opgedaan met verzoeken van (rechts)personen die bij de wetswijziging aan de kring van verzoekers zijn toegevoegd en (b) niet blijkt van voorbeelden waarin verzoeken op oneigenlijke gronden zijn ingediend en deze daadwerkelijk hebben geleid tot de opheffing van een beschermingsmaatregel of ontslag van een vertegenwoordiger. Verzoeken van zorginstellingen zijn tijdens de bijeenkomsten ook niet door deelnemers aan de orde gesteld.

Vraag 8

Heeft u inmiddels gesproken met de rechtspraak? Zo ja, wat was van dit gesprek de uitkomst? Zo nee, wanneer gaat u dat doen en kunt u de Kamer informeren over de uitkomsten van dit gesprek?

Naar aanleiding van de berichtgeving van De Monitor, Trouw en De Groene Amsterdammer is vanuit mijn ministerie op 6 december 2019 gesproken met de expertgroep. De uitkomsten van dit gesprek zijn vermeld in de beantwoording van de voorgaande vragen.

Vraag 1

Kent u het het bericht «Minister houdt poot stijf: Zonder nieuwe vluchten geen Lelystad»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u het eens met het door u geuite citaat »Het is vanaf begin af aan duidelijk geweest dat Lelystad Airport nooit voor 100 procent vluchten zou kunnen overnemen van Schiphol.»?

Vanaf het begin af aan is duidelijk geweest dat goedkeuring van de Europese Commissie (EC) noodzakelijk was alvorens een VVR in te kunnen zetten. Het was daarentegen niet vanaf het begin af aan duidelijk welke vorm de VVR zou moeten hebben om de EC tot een positief oordeel te doen besluiten.
De EC heeft mij, mede naar aanleiding van een marktconsultatie, laten weten bezwaren te hebben tegen de VVR in de vorm zoals deze was genotificeerd op 12 juli 2018. Aangezien er geen zicht was op goedkeuring, heb ik de notificatie ingetrokken op 4 december 2018 en uw Kamer hierover geïnformeerd2. Zoals ik u destijds ook heb geïnformeerd kwamen de bezwaren van de EC voort uit de eis voor non-discriminatie en proportionaliteit en dan met name dat de VVR de markttoegang voor nieuwe gegadigden niet volledig mocht afsnijden.
Vervolgens heb ik in de dialoog met de EC ingezet op maximale selectiviteit met een aangepaste VVR en het rapport laat zien dat dit ook het geval is, namelijk 80 tot 90%. Bij het indienen van de aangepaste VVR was duidelijk dat markttoegang voor nieuwe gegadigden niet volledig afgesneden mocht worden.

Vraag 3

Herinnert u zich dat u op 3 juli 2018 in een brief aan de Kamer schreef: «Doordat Lelystad Airport dit karakter van een overloop heeft, zal op deze luchthaven geen autonome groei van handelsverkeer plaatsvinden.»?2

Ja.

Vraag 4

Herinnert u zich dat u op 18 december 2018 in een debat zei, in antwoord op een vraag over het uitsluiten van autonome groei: «Als ik nul kans meer zag, had ik dat nu ook aan uw Kamer gemeld. (...) Ik heb de handdoek dus nog niet in de ring gegooid.»?3

Ja.

Vraag 5

Als het altijd al duidelijk was dat autonome groei op Lelystad Airport onvermijdelijk is, waarom erkende u dat dan pas in uw Kamerbrief van 9 december 2019, waarin u schreef: «Gelet op de strikte voorwaarden van de EU (...) moet rekening gehouden worden met 10 tot 20% autonome groei op Lelystad Airport.»?4

In aanvulling op de beantwoording van vraag 2 heb ik uw Kamer op 17 januari 2019 geïnformeerd6 dat ik een onafhankelijke analyse zou laten uitvoeren naar de te verwachten verplaatsing van vluchten van Schiphol naar Lelystad op basis van de VVR. Over de resultaten van deze analyse heb ik uw Kamer op 9 december 2019 geïnformeerd7.

Vraag 6

Wist u op 3 juli 2018 al dat autonome groei op Lelystad Airport onvermijdelijk was?

Nee.

Vraag 7

Wist u op 18 december 2018 al dat autonome groei op Lelystad Airport onvermijdelijk was?

Zoals ik op 14 december 2018 in mijn brief aan uw Kamer8 heb aangegeven was het voor de EC van belang dat de VVR de markttoegang voor nieuwe gegadigden niet volledig mocht afsnijden. De haalbaarheid van mijn inzet om autonome groei volledig te voorkomen stond hierdoor onder druk. In december en begin januari is er intensief gewerkt aan een oplossing om de wens van de Kamer zoveel mogelijk gestand te doen. Ik heb dit in het debat van 18 december 20189 ook aangegeven: «Ik ga me er honderd procent voor inzetten om dat te realiseren, maar ik weet nog niet of het gaat lukken.»

Vraag 8

Als u «nee» hebt geantwoord op vragen 6 en 7, wat bedoelt u dan met het citaat in Trouw?

Voor de beantwoording van deze vraag wordt verwezen naar de beantwoording van vraag 2.

Vraag 9

Als u «ja» hebt geantwoord op een van de vragen 6 of 7, waarom hebt u dat dan niet gemeld aan de Kamer?

Voor de beantwoording van deze vraag wordt verwezen naar de beantwoording van vraag 7.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «Grote zorgen in Kamer over interne onrust Gezondheidsraad»?1

Ik lees hierin de bezorgdheid van een aantal Kamerleden over de situatie bij het secretariaat van de Gezondheidsraad naar aanleiding van het eerdere artikel hierover in het NRC. De bezorgdheid blijkt ook uit deze en de andere gestelde Kamervragen2.

Vraag 2

Hoe lang bent u al op de hoogte van de sfeer van intimidatie en een ernstig verziekte werkcultuur bij de Gezondheidsraad? Welke stappen heeft u tot nu toe ondernomen om tot een oplossing te komen?

Zoals bij elke organisatieonderdeel van VWS is er regelmatig overleg tussen VWS en de algemeen secretaris van het secretariaat van de Gezondheidsraad over de ontwikkeling van de organisatie en bedrijfsvoering. Het verandertraject en de reorganisatie van het secretariaat worden daarin besproken, waarbij ook aandacht is voor de werksfeer op het secretariaat.
Het veranderproces en de bijbehorende reorganisatie van het secretariaat blijkt een lastige en complexe opgave die langere tijd in beslag neemt en veel vraagt van de medewerkers op het secretariaat. Hierover heb ik uw Kamer eerder geïnformeerd.3
De reorganisatie en de verandertrajecten zijn complex en vragen veel van de medewerkers. Daarom heb ik middelen beschikbaar gesteld om de noodzakelijke verandering te ondersteunen en de verhoudingen binnen het secretariaat van de Gezondheidsraad te verbeteren. Zo is er geïnvesteerd in een organisatieadviseur, het laten dalen van het ziekteverzuim, coaching en opleiding voor leiding en medewerkers en het in breed verband bespreken van de situatie en de te zetten stappen.

Vraag 3

Hoe reageert u op de uitkomsten van de enquête die de FNV heeft uitgezet onder het personeel van de Gezondheidsraad dat lid is van het FNV en die door 18 medewerkers is ingevuld? Maakt u zich zorgen over het welzijn van de medewerkers die op het secretariaat van de Gezondheidsraad werkzaam zijn? Hoe reageert u op de uitkomst van de enquête dat door de veranderplannen van de leiding een verregaande vorm van polarisatie en onveiligheid is ontstaan?2

De uitkomst van de enquête illustreert dat het realiseren van veranderingen bij het secretariaat van de Gezondheidsraad een langdurig en veelomvattend proces is, dat nog niet is afgerond.
Vanuit mijn rol als werkgever draag ik verantwoordelijkheid voor het welzijn van de medewerkers van VWS en daarmee ook voor het welzijn van de medewerkers van het secretariaat van de Gezondheidsraad. Het is de verantwoordelijkheid van de leiding van het secretariaat van de Gezondheidsraad om te zorgen voor een gezonde werkcultuur. De uitkomsten van de enquête worden meegenomen in het veranderproces om te komen tot verbeteringen in de werkcultuur. Daarom laat ik mij regelmatig informeren over de stand van zaken rond het proces van verandering en wat daarbij komt kijken.
Het welzijn van de medewerkers vind ik van groot belang. Het veranderproces en bijbehorende reorganisatie van het secretariaat blijkt een lastige en complexe opgave, die veel vraagt van de medewerkers van het secretariaat. De medewerkers kunnen, als zij daar behoefte aan hebben, een beroep doen op vertrouwenspersonen, bedrijfsmaatschappelijk werk en een personeelsraadgever voor ondersteuning.
In 2017 vond de wettelijke vierjaarlijkse evaluatie van de Gezondheidsraad plaats. De evaluatiecommissie5 heeft geconstateerd dat het de Gezondheidsraad ontbrak aan aanpassingsvermogen aan een veranderende context (snelle ontwikkelingen, veel kennis gevraagd, aanpassen aan de eisen van deze tijd). De commissie gaf aan dat hiervoor een formatie gecreëerd moet worden die vernieuwing omarmt en die competenties herbergt om te experimenteren met innovatieve werkwijzen. Dit vergt naar oordeel van de commissie een fundamentele reorganisatie en vernieuwing van het wetenschappelijk secretariaat.
Binnen het secretariaat bestaan al langere tijd verschillen van mening over het belang van, en de oorzaken en oplossingen voor het vernieuwen en versnellen van de adviezen. De slechte werksfeer is gerelateerd aan bovengenoemde ontwikkelingen en laat zich daarmee niet lineair verklaren uit de veranderplannen en reorganisatie.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat er een reorganisatie plaatsvindt/heeft plaatsgevonden bij de Gezondheidsraad waar een fors deel van de medewerkers niet achter staat? Bent u nog steeds van mening dat de reorganisatie nodig is om de advisering te versnellen? Ziet u nog steeds de reorganisatie als een middel om de verziekte sfeer aan te pakken? Waar ligt volgens u de prioriteit, bij een snellere advisering of bij het behouden van/realiseren van een sociaal veilige situatie voor de medewerkers van de Gezondheidsraad? Kunt u uw antwoord toelichten?

Er zijn medewerkers die niet achter de veranderingen en reorganisatie staan, zoals naar voren komt in het artikel van het NRC. Er zijn ook medewerkers die zich tot nu toe niet hebben uitgesproken en medewerkers die achter de veranderingen en reorganisatie staan. Zo bleek tijdens de eerste bijeenkomst van het secretariaat in het nieuwe jaar, waarin met de medewerkers is stilgestaan bij de recente media-aandacht en wat dit met hen deed. Daarbij zijn de medewerkers tevens uitgenodigd door de pSG van VWS om, indien gewenst, de situatie bij het secretariaat met haar te bespreken en hiervan wordt gebruik gemaakt.
In navolging van de aanbevelingen van de evaluatiecommissie (Derksen) heeft de leiding van de Gezondheidsraad voor de vernieuwing van het adviesproces en daarmee beheersing van de doorlooptijden en waar mogelijk versnelling van de adviezen gekozen. Hiervoor is tevens een andere organisatie-inrichting van het secretariaat nodig, waarmee het bijpassende sturingsmodel wordt ingericht en de communicatiefunctie wordt versterkt. Zoals ik aangaf in mijn reactie op de evaluatie6 van de Gezondheidsraad deel ik de noodzaak tot verandering die uit de evaluatie naar voren komt. Hiervoor is het nodig een reorganisatie door te voeren. Ik sta hier nog steeds achter. Zie verder antwoord op vraag 3.
Een snellere advisering en het realiseren van een veilige situatie voor de medewerkers van het secretariaat van de Gezondheidsraad sluiten elkaar niet uit. Sterker nog, ik geloof dat een goede werksfeer een belangrijke voedingsbodem is voor de vernieuwing van het adviesproces. Goede werksfeer draagt bij aan het kunnen vernieuwen van werkwijzen, zoals beoogd met de veranderingen en de reorganisatie. Dus én-én is het streven.

Vraag 5

Kunt u aangeven met hoeveel personen het management in absolute en procentuele zin is gestegen door de reorganisatie? Klopt het dat het percentage management nu 30% bedraagt? Is de oplossing om te kiezen voor meer managers niet archaïsch zoals hoogleraar Weggeman van TU Eindhoven stelt?

In absolute zin is het aantal leidinggevenden gestegen van 2 naar 5; in procentuele zin betreft het een uitbreiding van 4% naar 11% en niet de genoemde 30%. In de oude organisatie was sprake van vier coördinatoren binnen de wetenschappelijke staf; die geen p-verantwoordelijkheid hadden. Deze coördinatorenstructuur is vervallen in de nieuwe organisatiestructuur. Zie ook antwoord vraag 7 lid Van den Berg (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 1495).
Hoogleraar Weggeman pleit voor het invoeren van zelfsturende teams. Zijn pleidooi sluit niet aan bij de fase van organisatieontwikkeling waarin het secretariaat van de Gezondheidsraad zich bevindt. Zelfsturende teams invoeren is geen oplossing in deze situatie, omdat bij zelfsturende teams ook de leidinggevende taken worden uitgevoerd binnen die teams zelf (gedeeld leiderschap) en zover is de organisatie nu nog niet.

Vraag 6

Bent u van mening dat een overleg over de personele gevolgen van de reorganisatie plaats had moeten vinden? Is voldaan aan de regels die binnen het Rijk gelden als het gaat om reorganisaties met personele gevolgen?

Gedurende het hele reorganisatietraject heeft er regelmatig overleg plaatsgevonden tussen de leiding van het secretariaat en de ondernemingsraad (OR) van het secretariaat van de Gezondheidsraad. De reorganisatie is conform artikel 25 van de WOR voor advies voorgelegd aan de OR. Tevens heeft er overleg plaatsgevonden met de vakbonden over reorganisatie in het Departementaal Georganiseerd Overleg (DGO). Op 18 juni 2019 hebben de vakbonden positief geadviseerd over de start van de voorbereidende fase (voorheen de vrijwillige Van Werk Naar Werk fase).
Helaas waren de OR en de leiding van het secretariaat van de Gezondheidsraad het op meerdere punten niet met elkaar eens. Dat heeft ertoe geleid dat de OR negatief heeft geadviseerd en vervolgens beroep heeft ingesteld bij de Ondernemingskamer. Het beroep van de OR is gemotiveerd afgewezen bij uitspraak van de Ondernemingskamer op 21 november 20197, waarna de reorganisatie ten uitvoer gebracht is.
Het gehele reorganisatieproces, inclusief de plaatsingsprocedure, is vanuit werkgeverszijde zorgvuldig en conform de regelgeving uitgevoerd, met in achtneming van het geldende Van Werk Naar Werk beleid, zoals dat in het Sector Overleg Rijk is overeengekomen.

Vraag 7

Heeft de algemeen secretaris wel voldoende draagvlak in de organisatie gezien de gebeurtenissen? Ziet zij de Gezondheidsraad niet teveel als bedrijf waarbij adviezen als broodjes moeten worden gebakken? Is externe begeleiding nodig? Kunt u dit toelichten?

Ik steun de ingezette koers van het secretariaat van de Gezondheidsraad om te komen tot vernieuwing en de Algemeen Secretaris in het veranderproces en de reorganisatie.
Nee.
Afgelopen jaren is meermaals externe expertise betrokken om het proces van vernieuwing te begeleiden. Dit heeft bijgedragen aan de in gang gezette veranderingen en de reorganisatie, maar het proces van vernieuwing en daarmee ook de werksfeer nog niet naar het einddoel gebracht. In dit licht heeft het de voorkeur om de afronding van de reorganisatie en het veranderproces juist onder leiding van de leidinggevenden in de nieuw ingerichte organisatie te implementeren. Dit tevens om te zorgen voor continuïteit, die kan bijdragen aan het tot rust komen van de organisatie.

Vraag 8

Wat gaat u doen om het vertrouwen onder de medewerkers te herstellen en het vertrouwen in het instituut Gezondheidsraad te waarborgen?

Zoals hierboven aangegeven zal het veranderproces een proces van lange adem zijn. Ik vind dit traject noodzakelijk, juist voor de toekomst van het instituut Gezondheidsraad. De medewerkers van het secretariaat zijn van groot belang voor het goed functioneren en ondersteunen van de Gezondheidsraad. Tijdens dit veranderproces vind ik het van belang dat er sprake is van een transparant proces en zorgvuldige communicatie. Ik zal actief meekijken, de voortgang volgen en waar nodig meesturen op implementatie van de verandering.
De adviezen van de Gezondheidsraad zijn onverminderd van hoge kwaliteit en het vertrouwen in de adviezen van de Gezondheidsraad is niet in het geding.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het interview met een agrarisch fiscalist over de voor de landbouw soms ongunstige fiscale regels?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het huidige fiscale stelsel onvoldoende recht doet aan de grote schommelingen in landbouwinkomens door onvoorzienbare externe factoren als droogte en dierziekten?

Er is een aantal fiscale mogelijkheden waar ondernemers gebruik van kunnen maken en die volgens het kabinet in voldoende mate tegemoetkomen aan de wensen van het landbouwbedrijfsleven. Zo kunnen ondernemers bij grote schommelingen van de winst bijvoorbeeld gebruikmaken van de middelingsregeling en van de reguliere verliesverrekeningsregels. Daarnaast is door dit kabinet een belangrijke stap gezet om ook fiscaal tegemoet te komen aan het beheren van risico’s veroorzaakt door extreme en ongunstige weersomstandigheden. Naast de al bestaande overheidssubsidie voor een zogenoemde Brede Weersverzekering is per 1 januari 2020 ook een vrijstelling in de assurantiebelasting voor deze verzekering opgenomen.

Vraag 3

Kunt u aangeven op welke wijzen België, Frankrijk, Denemarken en Ierland in hun fiscale stelsels tegemoetkomen aan sterke schommelingen in landbouwinkomens, die in Nederland niet toegepast worden? Hoe waardeert u deze voorzieningen?

In de brief van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 3 juli 20192 is aangegeven dat het kabinet bekijkt of en zo ja hoe, er invulling kan worden gegeven aan de wens van het landbouwbedrijfsleven voor een regeling waarbij winsten fiscaal gefaciliteerd weggezet kunnen worden en weer gebruikt kunnen worden in geval van een calamiteit. Sindsdien is er regelmatig overleg geweest met vertegenwoordigers van de sector. Aan vertegenwoordigers van de sector is gevraagd een voorstel te doen voor een vorm van een klimaatreserve of een andere wijze waarop grote schommelingen in landbouwinkomens fiscaal kunnen worden opgevangen. Hierbij is voorgesteld om de fiscale voorzieningen in andere Europese landen bij het voorstel te betrekken. Het voorstel is op 16 januari 2020 door de vertegenwoordigers van de sector toegezonden en zal nader worden bestudeerd. Aan de hand van dit voorstel zal worden bezien of, en zo ja, op welke wijze een dergelijke fiscale faciliteit in het Nederlandse fiscale stelsel zou passen.

Vraag 4

Bent u bereid in het vervolg op het rapport van de taskforce verdienvermogen kringlooplandbouw («Goed boeren kunnen boeren niet alleen») te bezien hoe een vorm van een klimaatreserve in het fiscale stelsel opgenomen kan worden dan wel hoe meer fiscale ruimte geboden kan worden voor het opvangen van de genoemde schommelingen in landbouwinkomens?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het van belang is dat bij het opstellen van beleid met financiële gevolgen voor boerenbedrijven vooraf nagedacht wordt over de fiscale consequenties en dat daar – voor zover mogelijk – vooraf afspraken over gemaakt worden?

Ja.

Vraag 6

Hoe waardeert u de manier waarop dat nu gebeurt? Wordt er op dit moment, bij het opstellen van dergelijk beleid met fiscale consequenties, overleg gevoerd met fiscale experts in de sector?

Het in kaart brengen van de fiscale consequenties van voorgenomen beleid en het – voor zover mogelijk en wenselijk – vooraf maken van afspraken hierover is belangrijk bij het ontwikkelen van beleid. Het overleg met de sector vormt hier een belangrijk onderdeel van. In de toelichting bij de recent gepubliceerde Subsidieregeling sanering varkenshouderijen is een fiscale paragraaf3 opgenomen, zodat de fiscale gevolgen van de subsidieregeling voor eenieder duidelijk en kenbaar zijn. Daarnaast zijn het Ministerie van Financiën en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, samen met de Belastingdienst, al dan niet vooraf, regelmatig in overleg met fiscale experts in de sector om de fiscale consequenties van bepaald beleid met elkaar te bespreken en te duiden. De resultaten van zo’n overleg kunnen dan vervolgens bijvoorbeeld in een vraag- en antwoordendocument, zoals met betrekking tot de Fosfaatregelingen melkveehouderij4, worden gepubliceerd.

Vraag 7

Herkent u de in het artikel genoemde problemen met de toepassing van de herinvesteringsreserve in de landbouw?

De in het artikel genoemde aangelegenheden met betrekking tot de toepassing van de herinvesteringsreserve in de landbouw zijn ons bekend. Een verruiming van de toepassingsmogelijkheden van de herinvesteringsreserve kan in bepaalde situaties – afhankelijk van de feiten en omstandigheden – gewenst zijn. Over dit onderwerp vindt regelmatig overleg plaats met vertegenwoordigers van de sector. Met betrekking tot de hiervoor genoemde Subsidieregeling sanering varkenshouderijen is om die reden ook voorzien in onder meer een verruiming van de toepassingsmogelijkheden van de herinvesteringsreserve. Er zal dan ook steeds per (nieuwe) regeling, mede in overleg met de sector, worden bezien in hoeverre het mogelijk en wenselijk is om de toepassingsmogelijkheden van de herinvesteringsreserve te verruimen.

Vraag 8

Deelt u de mening dat in het licht van de door u gewenste transitie naar kringlooplandbouw en de eventuele verplaatsing of beëindiging van bedrijven in het kader van de stikstofproblematiek een verruiming van de toepassing van de herinvesteringsreserve in de landbouw gewenst is?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Bent u bereid te bezien of en zo ja hoe de toepassingsmogelijkheden van de herinvesteringsreserve voor de landbouw verruimd kunnen worden?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel in NRC waarin gesteld wordt dat het secretariaat van de Gezondheidsraad al jaren geteisterd wordt door een verziekte werksfeer?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u schetsen hoe de relatie is geregeld tussen de Gezondheidsraad en de uitvoerende organisatie? Kunt u hierbij in ieder geval ingaan op de volgende vragen:

Het secretariaat van de Gezondheidsraad ondersteunt de Gezondheidsraad in de uitvoering van de adviestaak.
Het secretariaat wordt door de Minister van VWS beschikbaar gesteld aan de Gezondheidsraad en de Minister van VWS benoemt de Algemeen Secretaris. De (wervings- en selectie)procedure vindt plaats onder regie van de MD-functionaris van bureau ABD (Algemene Bestuursdienst), dat verantwoordelijk is voor het wervings- en selectieproces voor de schalen 15 en hoger. De ABD-procedure wordt gevolgd: https://www.algemenebestuursdienst.nl/vacatures-en-loopbaan/vacatureproces-abd.
De Algemeen secretaris geeft leiding aan het secretariaat en legt over haar inhoudelijke werkzaamheden voor de Gezondheidsraad uitsluitend verantwoording af aan de voorzitter van de Gezondheidsraad. Over de organisatie en bedrijfsvoering van het secretariaat legt de Algemeen secretaris verantwoording af aan de pSG van VWS, die namens de Minister de eigenaarsrol vervult.

Vraag 3

Is bij de benoeming van de huidige directeur de reguliere procedure gevolgd? Zo niet, op welke wijze is hierin afgeweken? En waarom is hiervan afgeweken?

Het doorlopen van de reguliere werving- en selectieprocedure heeft geleid tot één geschikte kandidaat, die zich na vervolggesprekken heeft teruggetrokken. Daarop is, na overleg tussen de voorzitter van de GR en DG Volksgezondheid en intern beraad binnen de Gezondheidsraad, de huidige Algemeen Secretaris benoemd door de Minister van VWS. Haar benoeming volgde op een succesvolle interim--periode.

Vraag 4

Heeft de directeur bij de aanstelling een specifieke opdracht mee gekregen om te reorganiseren? Zo ja, kunt u dan aangeven wat deze opdracht excact was? En van wie heeft de directeur deze opdracht gekregen?

In de voorafgaande interim--periode en bij de benoeming van de huidige algemeen secretaris was er geen voornemen of plan om het secretariaat van de Gezondheidsraad te reorganiseren. Onder meer naar aanleiding van de uitkomst van de wettelijke evaluatie is gestart met het veranderproces van het secretariaat, waarbij na enige maanden de reorganisatie van het secretariaat noodzakelijk is gebleken en is geïnitieerd.

Vraag 5

Kunt u een overzicht geven van welke onderzoeken er de laatste vijf jaar door de Gezondheidsraad zijn gepubliceerd, wat de doorlooptijd was van deze onderzoeken en op wiens verzoek het onderzoek was ingesteld?

Zie tabel in bijgevoegde bijlage I.2
Toelichting op de tabel:
Voor de adviezen die in de periode 2015 tot en met 2019 door de Gezondheidsraad zijn gepubliceerd, is een overzicht gemaakt van de doorlooptijden per advies en is aangegeven voor wie het advies is opgesteld (chronologische volgorde van publicatiedatum). De doorlooptijd van een advies betreft de tijd van adviesaanvraag tot aan de publicatie van het advies.
Niet voor alle adviezen is echter een adviesaanvraag aan de orde. De Gezondheidsraad brengt ook ongevraagd adviezen uit. Daarnaast zijn in voorgaande jaren voor sommige adviezen «raamopdrachten» gegeven, waarbij jaarlijks aan enkele van deze adviezen wordt gewerkt. Voor de ongevraagde adviezen en de adviezen waaraan een «raamopdracht» ten grondslag ligt, is de doorlooptijd bepaald op basis van de eerste commissievergadering waarin het advies is besproken tot aan de publicatie van het advies.

Vraag 6

Klopt het dat er bij het secretariaat ongeveer 50 medewerkers in dienst zijn? Wat is het verloop geweest onder deze medewerkers gedurende de laatste vijf jaar en welke leeftijd/diensttijd hadden deze personen? Worden er exit-interviews gehouden? Hoeveel opleidings- c.q. scholingsdagen krijgen medewerkers per jaar?

Ja, er zijn ongeveer 50 medewerkers in dienst bij het secretariaat.
Onderstaande tabel geeft de in-, uit- en doorstroom weer voor het secretariaat van de Gezondheidsraad over de periode 2015–2019. Met doorstroom wordt bedoeld doorstroom naar een ander onderdeel van het Ministerie van VWS. Bij in- en doorstroom is de leeftijd vermeld, bij uitstroom ook de diensttijd in maanden bij het secretariaat van de Gezondheidsraad.
Er wordt standaard een exit interview gehouden met vertrekkende medewerkers.
Er is geen sprake van een vast aantal opleidings- of scholingsdagen per medewerker. Uitgangspunt is dat de medewerker met de leidinggevende tenminste jaarlijks afspraken maakt over persoonlijke ontwikkeling en wordt gefaciliteerd om deze te realiseren. In het kader van het verandertraject is extra geïnvesteerd in persoonlijke ontwikkeling en opleiding.
Instroom
Uitstroom
Doorstroom
Leeftijdscategorie
Aantal mdw
Diensttijd in maanden (min-max)
Aantal mdw
Diensttijd in maanden (min-max)
Aantal mdw
Diensttijd in maanden (min-max)
25–35
10
nvt
5
2–36
0
nvt
36–45
10
nvt
7
7–84
1
nvt
46–55
1
nvt
3
172–230
3
nvt
>56
0
nvt
4
96–213
0
nvt

Vraag 7

Kunt u een organigram geven van de organisatie van het secretariaat van de Gezondheidsraad? Klopt het dat 30% van de medewerkers management is c.q. managementtaken heeft? Zo ja, wat is de reden daarvan? Zo niet, wat zijn dan de feiten?

Het organigram van het secretariaat van de Gezondheidsraad ziet er per 31-12-2019 (dus na reorganisatie) als volgt uit:
Het is niet juist dat 30% van de medewerkers managementtaken heeft: na de start van de nieuwe organisatie per 31-12-2019 is de formatie 45.4 fte. Binnen deze formatie zijn er 5 leidinggevenden, dit is 11% van de formatie. Dit betreft een algemeen secretaris, twee hoofden Wetenschappelijke staf, een hoofd Bedrijfsvoering en een hoofd Communicatie en redactie. De algemeen secretaris is verantwoordelijk voor het algemeen functioneren van het secretariaat en geeft leiding aan de vier hoofden. De hoofden Wetenschappelijke staf geven samen leiding aan 25,4 fte, het hoofd Bedrijfsvoering geeft leiding aan 9 fte en het hoofd Communicatie en redactie aan 6 fte. Hierbij valt op te merken dat de leidinggevenden naast managementtaken en p-verantwoordelijkheid ook inhoudelijke taken en verantwoordelijkheden hebben. Er zijn daarnaast geen andere medewerkers bij het secretariaat die managementtaken vervullen.

Vraag 8

Kan worden aangegeven hoe vaak met de ondernemingsraad (OR) wordt vergaderd? Is de OR destijds conform artikel 25 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) om advies gevraagd? Zo ja, hoe luidde dat advies? Wat vindt de OR dat er nu moet gebeuren?

De algemeen secretaris van de Gezondheidsraad is de bestuurder in de zin van de Wet op de Ondernemingsraden. De secretaris vergadert elke 6 weken met de OR.
De OR is op 4 april 2019 conform artikel 25 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) om advies gevraagd.
De OR heeft vervolgens op 11 juni 2019 negatief advies uitgebracht op het voorgenomen reorganisatiebesluit. De OR heeft hiervoor een contra-expertise aangevraagd en adviseert de aanbevelingen uit dat rapport op te volgen. Samenvattend adviseert de OR om geen uitbreiding van leidinggevenden door te voeren en om de informele coördinatiestructuur te handhaven. Daarnaast adviseert de OR om geen afdeling Communicatie en redactie op te richten. Er is geen nieuw standpunt van de OR bekend.

Vraag 1

Kent u het bericht «Ontspoorde trein bij Voorburg vertoonde dagen voor ongeluk al mankementen»?1

Ja.

Vraag 2

Zijn er gewonden gevallen bij het ongeluk? Zo ja, om hoeveel mensen gaat het en met wat voor verwondingen hebben zij te m aken (gehad)?

Ja, de NS heeft mij geïnformeerd dat er twee lichtgewonden zijn, de hoofdconducteur en een reiziger. De reiziger is hiervoor behandeld in het ziekenhuis en hersteld. De hoofdconducteur is ter plaatse opgevangen. Zij waren geschrokken, maar maken het gelukkig goed. De NS heeft mij geïnformeerd dat zij om privacy-redenen geen nadere informatie kan geven over de aard van de verwondingen.

Vraag 3

Hoe zijn de inzittenden na het ongeluk opgevangen?

De NS heeft mij geïnformeerd dat alle circa 170 passagiers uit de trein zijn gehaald en met een andere trein naar Den Haag Centraal zijn gebracht. De reizigers zijn op Den Haag Centraal opgevangen door NS-personeel en hebben iets te drinken gekregen. Van reizigers die daar behoefte aan hadden heeft de NS de contactgegevens genoteerd en een bos bloemen naar hen gestuurd. Zodra de resultaten van het vervolgonderzoek dat de NS uitvoert afgerond is, zal dit met hen gedeeld worden.

Vraag 4

Kunt u aangeven of het klopt dat de trein die ontspoorde bij Voorburg al mankementen vertoonde zoals ernstig trillen tijdens het rijden? Klopt het tevens dat NS-medewerkers hiervoor hebben gewaarschuwd? Zo ja, wat is met deze waarschuwing gedaan?

Direct na het incident is de NS, in afstemming met de ILT en ProRail, een onderzoek gestart naar de achterliggende oorzaken van de ontsporing. Dit onderzoek loopt momenteel nog en ik wil niet vooruitlopen op de uitkomsten ervan.

Vraag 5

Kunt u aangeven of het klopt dat het erop lijkt dat de oorzaak van de ontsporing is dat twee wielen van de trein beschadigd zijn geraakt?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Op welke wijze en termijn zal worden onderzocht wat er precies is gebeurd? Ligt er in dit onderzoek ook een rol voor de Onderzoeksraad voor Veiligheid?

Een team van deskundigen van verschillende disciplines bij de NS onderzoekt hoe dit incident heeft kunnen gebeuren. De NS doet dit in afstemming met ProRail en de ILT. Daarbij worden alle relevante data, onderhoudsgegevens en meldingen over de trein in het verleden geanalyseerd. Op dit moment zijn er meerdere punten die nog verder uitgezocht moeten worden voordat duidelijk is welke (combinatie van) factoren tot dit incident heeft geleid.
De Onderzoeksraad voor Veiligheid is over het onderzoek geïnformeerd en beraadt zich nog over een eventueel eigen onderzoek. Naar verwachting besluit zij binnenkort hierover. De Onderzoeksraad maakt het besluit tot het uitvoeren van een onderzoek bekend via haar website.

Vraag 7

Op welke manier zal de Kamer worden geïnformeerd over de exacte oorzaak en eventuele aanbevelingen om dit in de toekomst te voorkomen?

Zodra het onderzoek is afgerond wordt de Kamer daarover geïnformeerd. NS verwacht het onderzoek medio dit jaar te zullen afronden.

Vraag 8

Worden er in de fase tot de resultaten van het onderzoek bekend zijn (tijdelijke) acties genomen om mogelijke herhaling op korte termijn te voorkomen? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?

Direct na de ontsporing zijn door de NS alle 49 DDZ-treinstellen (het type dubbeldekstreinen van de ontspoorde trein) uit voorzorg (extra) gecontroleerd. Elke 24 uur herhaalt de NS deze controles. In enkele gevallen is door de NS uit voorzorg verder onderhoud uitgevoerd. De NS heeft mij geïnformeerd dat er tijdens deze controles geen vergelijkbare gevallen zijn aangetroffen. Tevens is de opvolging uit meetsystemen (zoals Quo Vadis, systeem voor mankementendetectie) en meldingen stringenter ingericht zolang het onderzoek loopt.

Vraag 1

Was u op de hoogte van het feit dat Aruba Airlines meewerkt aan het uitzetten van dissidenten door Cuba?1

De bewering dat Aruba Airlines zou hebben meegewerkt aan het uitzetten van dissidenten door de Cubaanse regering kan niet eigenstandig worden bevestigd. Aruba Airlines heeft in een formele reactie laten weten de betrokkenen vervoerd te hebben, maar ontkent dat er (bewust) is meegewerkt aan de gestelde gedwongen uitzetting van de betrokkenen.

Vraag 2

Was de regering van Aruba hiervan op de hoogte?

De regering van Aruba heeft aangegeven niet op de hoogte te zijn geweest van het vervoer van de betrokkenen en is hierover geïnformeerd door de ambassade van koninkrijk der Nederlanden in Cuba nadat de aantijgingen tegen de luchtvaartmaatschappij bekend werden.

Vraag 3

Kan Aruba Airlines zélf besluiten aan een dergelijke uitzetting mee te werken, zonder medeweten van de Nederlandse regering, terwijl u wél verantwoordelijk bent voor goed bestuur, de handhaving van mensenrechten en het buitenlandse beleid van Aruba?

Luchtvaart is een aangelegenheid van Aruba. Daarenboven kan Aruba Airlines inderdaad zélf besluiten aan uitzettingen mee te werken. Aruba Airlines is een in Aruba geregistreerde commerciële luchtvaartmaatschappij en valt derhalve onder de wet- en regelgeving van Aruba. In dit verband kan in algemene zin worden gesteld dat de regering van Aruba heeft aangegeven geen volledig zicht te hebben op het concrete vervoer van passagiers door Aruba Airlines. Er bestaat geen wettelijke verplichting voor Aruba Airlines, wanneer er zou worden meegewerkt aan uitzettingen, dit te melden bij de regering van Aruba.
De regering van Aruba heeft met Aruba Airlines gesproken over de hier bedoelde aantijgingen. Aruba Airlines heeft in een formele reactie aan Aruba laten weten de betrokkenen vervoerd te hebben, maar ontkent dat er (bewust) is meegewerkt aan de gestelde gedwongen uitzetting van de betrokkenen.

Vraag 4

Als u op de hoogte was geweest van deze uitzettingen, had u daar dan toestemming voor gegeven? Zo ja, waarom? Zo nee, hoe kunt u op deze wijze verantwoordelijkheid dragen voor het buitenlandbeleid van Aruba?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Klopt het dat Aruba Airlines in handen zou moeten zijn van een Arubaan, maar feitelijk in handen is van mensen uit Venezuela?

Aruba Airlines betreft een volgens de Arubaanse wetten opgericht Naamloze Vennootschap en valt daarmee onder Arubaanse jurisdictie. Concreet betekent dit dat minstens 70% van de aandelen en daadwerkelijke zeggenschap in handen moeten zijn van permanent ingezetenen van Aruba of een Arubaans rechtspersoon. Er wordt volgens de regering van Aruba aan alle van toepassing zijnde eisen voldaan voor wat betreft eigenaarschap en registratie.

Vraag 6

Deelt u de zorgen dat de handelwijze van Aruba Airlines schadelijk kan zijn voor de economie van Aruba, zoals voor de komst van toeristen uit de Verenigde Staten?

Er zijn geen indicaties dat de aantijgingen gevolgen hebben voor de economie van Aruba.

Vraag 7

Hoe gaat u verzekeren dat u voortaan uw toestemming kunt geven voordat een vliegmaatschappij uit één van de andere landen in het Koninkrijk meewerkt aan politieke activiteiten die schadelijk zijn voor de betreffende landen en voor het Koninkrijk?

Indien de Landen het wenselijk achten, kunnen zij nadere wet- en regelgeving, dan wel beleid, op dit punt vaststellen om er zorg voor te dragen dat niet wordt meegewerkt aan politieke activiteiten die schadelijk kan zijn voor het betreffende Land, dan wel het Koninkrijk.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel ««Kan ik straks wel geopereerd worden?» Onvrede over nieuwe vervoerder van Zilveren Kruis»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u zich voorstellen dat het erg stressvol is voor mensen die naar het ziekenhuis moeten, om niet zeker te zijn van hun vervoer van of naar huis?

Ja.

Vraag 3

Komt de kwaliteit van zorg in het gedrang door het uitblijven van vervoer van en naar het ziekenhuis doordat afspraken en operaties mogelijk moeten worden verzet?

Nee. Op dit moment heb ik geen signalen dat de kwaliteit van zorg in het gedrang is gekomen. Wel heeft met name een aantal verzekerden van zorgverzekeraar Zilveren Kruis langer moeten wachten op een taxi of is er geen taxi gekomen waardoor zij zelf vervoer hebben moeten regelen.

Vraag 4

Deelt u de mening dat mensen niet de dupe mogen worden van dergelijke «opstartproblemen» en zorgverzekeraars Zilveren Kruis en Eno daarom zo snel mogelijk alternatieve maatregelen moeten treffen om mensen van en naar het ziekenhuis te brengen, zoals het inzetten van een vervangend taxibedrijf?

Ik deel de mening dat mensen niet de dupe mogen worden van de problemen. Ook Zilveren Kruis en Eno delen deze mening en betreuren het dan ook dat er voor een aantal verzekerden toch ongemak is ontstaan. Om dit zoveel mogelijk te beperken, hebben zij samen met ziekenvervoerservice ZCN maatregelen genomen om iedereen zo snel en goed mogelijk te helpen. Zo heeft ZCN extra telefoonlijnen geopend om de wachttijden aan de telefoon te minimaliseren en zijn verzekerden én zorgaanbieders actief geïnformeerd over alternatieve manieren om een taxirit te boeken, bijvoorbeeld via WhatsApp. Daarnaast heeft Zilveren Kruis verzekerden direct online geïnformeerd over de beschikbare kanalen om snel een rit naar een zorgaanbieder te reserveren en al haar verzekerden die gebruik maken van zittend ziekenvervoer een brief gestuurd waarin de situatie is uitgelegd en oplossingen worden aangeboden. Ook is een groot aantal ziekenhuizen en dialysecentra persoonlijk geïnformeerd over de situatie en de mogelijkheden om op alternatieve wijze een rit te boeken. Verder heeft Zilveren Kruis verzekerden de mogelijkheid geboden om gebruik te maken van niet-gecontracteerde taxivervoerders. Verzekerden die zelf alternatief taxivervoer hebben geregeld, krijgen hiervoor dezelfde vergoeding als bij een gecontracteerde taxivervoerder. Eno heeft aangegeven dat bij een aantal van haar verzekerden problemen ontstonden rond de machtigingen. Als reactie daarop heeft Eno met ZCN besloten om de machtigingsprocedure te vereenvoudigen. Verder heeft Eno om de dag contact gehad met Nierpatiëntenvereniging Solidair.

Vraag 5

Vervullen zorgverzekeraars Zilveren Kruis en Eno met deze haperende overstap naar een andere ziekenvervoerservice naar uw mening hun verantwoordelijkheid en zorgplicht richting hun klanten?

De zorgverzekeraars hebben verschillende maatregelen getroffen, zie mijn antwoord op vraag 4. Ik heb de overtuiging dat zij de ernst van de situatie hebben onderkend en acties hebben ondernomen om het ziekenvervoer te borgen. Zilveren Kruis heeft laten weten dat de bereikbaarheid sterk is verbeterd en de gemiddelde wachttijd voor verzekerden bij de telefoondienst van ziekenvervoerservice ZCN inmiddels is teruggelopen tot een halve minuut of minder. Eno heeft gemeld inmiddels geen signalen meer te ontvangen over onvoldoende bereikbaarheid van de telefoondienst van ZCN.
Het is aan de toezichthouder op zorgverzekeraars, de Nederlandse Zorgautoriteit, om te beoordelen of Zilveren Kruis en Eno aan hun wettelijke zorgplicht hebben voldaan.

Vraag 6

Bent u bereid in gesprek te treden met genoemde zorgverzekeraars en hen te verzoeken een speciaal telefoonnummer te openen dat mensen die ziekenvervoer nodig hebben kunnen bellen, opdat zij geholpen kunnen worden wanneer nodig, en zij niet binnen «uiterlijk twee dagen» worden teruggebeld? Zo nee, waarom niet?

Ik heb regelmatig contact gehad met de zorgverzekeraars over hun analyse van de problemen en de acties die zij ondernemen om deze zo snel mogelijk op te lossen. Zo heeft Zilveren Kruis, in aanvulling op de klantcontactlijnen van ZCN, op haar website het telefoonnummer van de zogenaamde «Vervoerslijn» vermeld. Verzekerden die zittend ziekenvervoer nodig hebben kunnen deze telefoonlijn bellen. Zilveren Kruis en ZCN zorgen er dan samen voor dat zij direct worden geholpen. Eno heeft gemeld inmiddels geen signalen meer te ontvangen over onvoldoende bereikbaarheid van de telefoondienst van ZCN.

Vraag 1

Wat vindt u ervan dat de beroepsvereniging voor cosmetische artsen, de Nederlandse Vereniging Cosmetische Geneeskunde (NVCG), een meldpunt heeft geopend om een beeld te krijgen van de omvang en de aard van misstanden bij cosmetische ingrepen? In hoeverre is de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC) hierbij betrokken? Hoe verhoudt dit meldpunt zich tot het meldpunt medische missers van de NVPC?1 2 3

Ik vind het van groot belang dat er passende maatregelen getroffen kunnen worden bij concrete signalen over misstanden bij cosmetische ingrepen. Daarvoor is het cruciaal dat voorkomende gevallen gemeld worden bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), zodat de IGJ gericht actie kan ondernemen. Als daarnaast andere maatregelen, zoals de recente oproep van de NVCG om misstanden bij cosmetische ingrepen te melden en het eerder ingestelde meldpunt medische missers van de NVPC, ertoe kunnen bijdragen dat misstanden aan het licht komen dan kan ik dat van harte ondersteunen.

Vraag 2

Wilt u reageren op de zorgen die artsen hebben aangegeven, dat zij patiënten kennen die complicaties hebben gekregen na een cosmetische behandeling met medische apparatuur die verleend is door niet-bevoegden? Zijn artsen die zich «cosmetisch arts» noemen, bevoegd? Hoe is de relatie tussen artsen die zich «cosmetisch arts» noemen en plastisch chirurgen? Wie is bevoegd tot het doen van cosmetische ingrepen?4

Ik vind de zorgen van artsen over complicaties na cosmetische behandelingen die verricht zijn door niet bevoegde personen begrijpelijk en terecht. De Wet BIG bepaalt dat voorbehouden handelingen, ook als die een cosmetisch doel hebben, alleen mogen worden uitgevoerd door een BIG-geregistreerde zorgverlener. De zorgverlener moet zowel bevoegd als bekwaam zijn om voorbehouden handelingen te mogen uitvoeren en daarbij de grenzen van zijn (wettelijke bepaalde) deskundigheidsgebied in acht nemen.
«Cosmetisch arts» is sinds 1 juli 2019 als profielspecialisme erkend door het College Geneeskundig Specialismen (CGS) van de KNMG. Een arts kan de titel «cosmetisch arts KNMG» voeren als hij/zij staat ingeschreven in het betreffende profielregister van de Registratiecommissie Geneeskundige Specialismen. Plastische chirurgie is een wettelijk erkend medisch specialisme (op grond van artikel 14 van de Wet BIG).
Cosmetisch artsen houden zich bezig met niet- tot minimaal-invasieve ingrepen gericht op verfraaiing van het uiterlijk. Voor een deel overlappen de activiteiten, de behandelingen en de daarvoor benodigde deskundigheid met de activiteiten en ingrepen in andere specialismen, zoals plastische chirurgie.5 De nadruk bij de andere specialismen, zoals plastische chirurgie, ligt meer op invasieve ingrepen en heeft een hogere zorgzwaarte.
Cosmetische ingrepen omvat een grote range aan cosmetische handelingen.
Het Kwaliteitskader Cosmetische Zorg, dat op 12 november 2019 door het Zorginstituut is vastgesteld, vormt een belangrijk instrument om verdere verbeteringen in de cosmetische sector te bewerkstelligen. Het Kwaliteitskader is bedoeld om ervoor te zorgen dat een cliënt overal in Nederland dezelfde veilige en kwalitatief goede cosmetische zorg krijgt. Betrokken partijen uit de cosmetische sector werken dit jaar gezamenlijk aan de uit het Kwaliteitskader voortvloeiende vervolgopdrachten, waaronder het uitwerken van bekwaamheidseisen. Het opstellen van deze bekwaamheidseisen moet op 1 januari 2021 zijn afgerond. Ik verwacht dat dit zal bijdragen aan verdere duidelijkheid over wie bevoegd is voor welke cosmetische handelingen.

Vraag 3

Kunt u aangeven wat de recente bevindingen van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zijn over behandelingen in de cosmetische sector, constaterende dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg (destijds IGZ) haar toezicht op cosmetische (invasieve) behandelingen in 2015 heeft versterkt?5

Het toezicht van de IGJ op de cosmetische sector is geïntegreerd in het toezicht op medisch specialistische zorg, de eerstelijnszorg, en toezicht op geneesmiddelen en medische hulpmiddelen. In de medisch specialistische zorg is toezicht op de particuliere klinieken de afgelopen jaren geïntensiveerd. Zo worden onder meer alle nieuwe toetreders binnen de sector medisch specialistische zorg die zich via het CIBG melden door de IGJ bezocht. In particuliere klinieken vinden de meeste cosmetische ingrepen plaats die zijn voorbehouden aan (cosmetisch) artsen of plastisch chirurgen. Op basis van de toezichtbezoeken in dit kader van het afgelopen jaar, blijkt dat op onderdelen, bijv. in het operatief proces, nog verbeteringen nodig zijn. De inspectie heeft daarom in dit toezicht nadrukkelijk aandacht voor het operatieve proces. Dit voorjaar zal de inspectie de uitkomsten van een reeks toezichtbezoeken aan particuliere klinieken in 2019 publiceren.
Bij cosmetische ingrepen buiten de medisch specialistische zorg, zoals bijvoorbeeld schoonheidssalons, is de IGJ veelal afhankelijk van meldingen die ze ontvangt (incidententoezicht). Dit is gelegen in het feit dat het gaat om een zeer groot aantal en daarnaast een grote variëteit aan aanbieders. Zij zijn soms ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en soms aangesloten bij een branchevereniging, maar soms ook niet. De IGJ vraagt zowel slachtoffers van eventuele misstanden bij cosmetische ingrepen als zorgverleners die met complicaties van een ingreep door een andere zorgverlener worden geconfronteerd, deze signalen bij haar te melden. Op basis van gesprekken van de IGJ met verschillende veldpartijen, adviseren zowel NVCG als NVPC aan patiënten en zorgverleners die misstanden bij hen melden om ook melding te doen bij respectievelijk het Landelijke Meldpunt Zorg (voor patiënten) of het Meldpunt (voor zorgaanbieders) van de IGJ, zodat de melding ook als signaal voor het toezicht kan worden benut. Ook in de voorlichting over cosmetische ingrepen op de website van de rijksoverheid zal het belang van het melden bij de IGJ worden benadrukt.

Vraag 4

Gaat de IGJ aanvullend toezicht houden op de cosmetische sector? Zo ja, kunt u uw antwoord toelichten? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Kunt u verklaren hoe de wildgroei van cosmetische bedrijfjes is ontstaan? Sinds wanneer is deze wildgroei ontstaan? Kunt u uw antwoord toelichten?6

Het is mij bekend dat de cosmetische sector een sterke groei kent. Zo blijkt uit CBS cijfers dat het aantal bedrijven in de categorie schoonheidssalons en pedicures is gestegen van 30.025 in het eerste kwartaal van 2016 naar 36.585 begin 20208.

Vraag 6

Welke maatregelen worden genomen om te voorkomen dat onbevoegden cosmetische ingrepen uitvoeren, terwijl dit wettelijk gezien niet is toegestaan? Kunt u uw antwoord toelichten?

Door sectorpartijen wordt gewerkt aan de implementatie van het Kwaliteitskader cosmetische zorg en het uitvoeren van daaruit voortvloeiende vervolgopdrachten, waaronder het opstellen van bekwaamheidseisen. Ik verwijs u daarvoor naar mijn antwoord op vraag 2. Voor het toezicht (inclusief eventuele maatregelen) van de IGJ verwijs ik u naar mijn antwoord op de vragen 3 en 4.

Vraag 7

Zijn er maatregelen te nemen waardoor mensen niet meer de mogelijkheid krijgen om via internet apparaten aan te schaffen waarmee mensen zelf cosmetische handelingen kunnen verrichten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Met de komst van de Verordening medische hulpmiddelen (MDR) moeten bepaalde apparaten zonder medisch doel naar verwachting in 2020 of 2021 voldoen aan de regels die gelden voor medische hulpmiddelen, waardoor er strengere regels komen voor en na markttoelating. Het gaat onder andere om apparatuur die gebruik maakt van elektromagnetische straling (o.a. infrarood). De veiligheid van deze apparaten zal daardoor verbeteren. De strengere regels gelden ook voor apparaten die via internet worden aangeboden. De IGJ houdt toezicht op naleving van de regels. Overigens vallen deze apparaten nu ook al onder de Warenwet, waarop de NVWA toezicht houdt.
Apparaten zonder medisch doel vallen op dit moment niet onder Europese wet- en regelgeving voor medische hulpmiddelen, waardoor er geen beperkingen aan markttoelating zijn te stellen.

Vraag 8

Bent u bereid om in gesprek te gaan met de NVPC en de IGJ om te bezien welke aanvullende maatregelen nodig zijn om deze misstanden aan te pakken? Zo nee, waarom niet?

Met de IGJ ben ik doorlopend in gesprek over ontwikkelingen binnen de cosmetische sector en over de mogelijkheden van toezicht op deze sector. Zoals ook onder 3 en 4 aangegeven heeft de IGJ reeds aanvullende maatregelen genomen en zijn er ook gesprekken gevoerd met de NVPC die leiden tot extra acties.
Daarnaast verwacht ik dat beroepsgroepen met de invulling van het op 12 november 2019 door het Zorginstituut vastgestelde Kwaliteitskader Cosmetische Zorg een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het voorkomen van misstanden, zeker als ook de bekwaamheidseisen voor de zorgverleners door hen hieraan zijn toegevoegd. De implementatie van het kwaliteitskader moet uiterlijk 1 juli 2021 zijn afgerond.
Verder is van belang dat cosmetische artsen sinds 1 juli 2019 een profielerkenning van de KNMG hebben. Dit betekent dat niet iedere arts zich cosmetisch arts mag noemen, zodat de patiënt weet dat de cosmetisch arts ook daadwerkelijk kennis en kunde heeft over cosmetische ingrepen.
Tenslotte wordt er momenteel gewerkt aan verbetering van de voorlichting over cosmetische ingrepen op de website van de rijksoverheid. Hiervoor is onder meer een voorlichtingsanimatie ontwikkeld. Ook het Kwaliteitskader Cosmetische Zorg, zal in de voorlichting verwerkt worden. Naar verwachting zal de aanpassing van de website in het eerste kwartaal van 2020 gereed zijn.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Ruzie met de universiteit over een briljant idee»?1 Herkent u het beeld dat technische studenten te maken krijgen met «keiharde onderhandelingen, contracten onder druk tekenen of aandelen moeten afstaan»?

Ja, het artikel en het beeld dat erin wordt geschetst, is mij bekend.

Vraag 2

Hoeveel onderhandelingen en rechtszaken vinden er plaats tussen universiteiten en studenten over intellectueel eigendom? Hoeveel van deze onderhandelingen eindigen in het afhaken van de student? Wat is er in die gevallen gebeurd met het intellectueel eigendom? Zijn er door deze rechtszaken innovatieve uitvindingen op de plank blijven liggen? Hoeveel juridische kosten zijn de universiteiten jaarlijks kwijt aan procedures tegen studenten over intellectueel eigendom?

De VSNU heeft mij op basis van informatie van de knowledge transfer offices van de universiteiten en umc’s aangegeven dat over de afgelopen tien jaar één rechtszaak bekend is tussen een universiteit (TU Delft) en een student2. Deze rechtszaak betrof een geschil rond de uitleg van een vaststellingsovereenkomst die over intellectueel eigendom ging. De zaak is gestart door een student. De rechter heeft de student in het ongelijk gesteld. De inventarisatie bij de knowledge transfer offices geeft aan dat er in de afgelopen tien jaar in totaal ongeveer dertig serieuze onderhandelingen tussen universiteiten en umc’s met studenten hebben plaatsgevonden. Veelal had in deze gevallen de student geen expertise, tijd of geld om intellectueel eigendom te beschermen. De universiteit of het umc heeft aangeboden om de octrooi-aanvraag te financieren of te organiseren. De onderhandelingen gingen over de voorwaarden hiervoor. In vijftien gevallen is geen onderhandelingsresultaat bereikt; in die gevallen bleef het intellectueel eigendom van de student en ging deze zelfstandig verder als ondernemer. Er zijn geen gevallen bekend waar er door rechtszaken innovatieve uitvindingen op de plank zijn blijven liggen. Universiteiten en umc’s maken geen kosten voor door universiteiten gestarte procedures tegen studenten over intellectueel eigendom.

Vraag 3

Hoeveel en welke onderwijsinstellingen voeren rechtszaken tegen eigen studenten over intellectueel eigendom? Welke stappen heeft u al genomen om problemen buiten de rechtszaal op te lossen?

De VSNU heeft mij aangegeven dat universiteiten in de laatste tien jaar geen rechtszaken tegen eigen studenten over intellectueel eigendom zijn gestart. Voor het antwoord op de vraag welke stappen ik heb ondernomen, verwijs ik naar het antwoord op vraag 9.

Vraag 4

Bent u het eens met de constatering van DutchSE, de belangenorganisatie van ondernemende studenten, dat de huidige wetgeving nog te onduidelijk is als het gaat om intellectueel eigendom tussen universiteit en student? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat u hier tegen doen?

Volgens het kabinet is de huidige wetgeving niet te onduidelijk. Het uitgangspunt van de Rijksoctrooiwet is dat de persoon die een uitvinding heeft gedaan, ook degene is aan wie de aanspraak op de daaruit voortvloeiende octrooirechten toekomt: ownership follows inventorship. In artikel 12 van de Rijksoctrooiwet worden enkele uitzonderingen hierop benoemd, waaronder de situaties dat iemand de uitvinding doet in dienstverband, in dienst is van een universiteit, of werkzaamheden in het kader van een opleiding (bijvoorbeeld een stage of traineeship) doet. In deze situaties komt de aanspraak op het octrooi toe aan de werkgever. Het auteursrecht kent een vergelijkbare regeling van hoofdregel met uitzonderingen. Op grond van artikel 1 van de Auteurswet is het auteursrecht het uitsluitend recht van de maker van een werk. Op grond van artikel 6 van die wet wordt, indien het werk tot stand is gebracht naar het ontwerp van een ander, en onder diens leiding en toezicht, die ander als de maker van het werk aangemerkt. In de literatuur wordt aangenomen dat laatstgenoemde bepaling doorgaans niet van toepassing is op de verhouding tussen de schrijver van een scriptie en de docent noch op de verhouding tussen de promovendus en de promotor. Ook de Auteurswet (artikel 7) kent een regeling voor het zogeheten werkgeversauteursrecht. De werkgever wordt als maker aangemerkt, tenzij werkgever en werknemer anders zijn overeengekomen. In het kader van studentenwerkzaamheden of stagewerkzaamheden kunnen ook in dat verband door studenten gedane uitvindingen of vervaardigde werken onder deze regeling vallen.
Daarmee kennen de huidige wettelijke regelingen een duidelijke hoofdregel en uitzonderingen daarop, waarmee partijen goed in staat zijn om hier eigen afspraken over te maken. Het is van groot belang dat partijen gebruik maken van deze ruimte door van te voren keuzes te maken over hoe ze met intellectueel eigendom willen omgaan in de specifieke situaties die voor hen gelden. Het richtsnoer als bedoeld in het antwoord op vraag 9 kan richting geven voor bedoelde afspraken.

Vraag 5

Hoe is de constructie van TU Delft vormgegeven als het gaat om aandelen binnen een bedrijf van een student en hoe beoordeelt de Minister deze constructie? Heeft de student mogelijkheden om te besluiten dat TU Delft géén aandelen krijgt binnen zijn bedrijf?

Volgens informatie van de TU Delft kan een student van de TU Delft bij de realisatie van zijn idee voor een start-up, als hij of zij ondersteuning erbij nodig heeft, daarvoor bij TU Delft aankloppen. Als er zich een situatie voordoet dat een student die intellectueel eigendom heeft, vraagt om ondersteuning die verder gaat dan adviezen geven, kan die situatie er in resulteren dat Delft Enterprises, waarvan TU Delft enig aandeelhouder is, gaat participeren in een studentbedrijf. Dit gebeurt gemiddeld één keer per jaar en op vrijwillige basis en alleen indien de student vraagt om ondersteuning. Delft Enterprises doet in dat geval een voorstel, de student is niet verplicht hierop in te gaan. Het voorstel zal bestaan uit het financieren van de octrooi-aanvraag (voor een bepaalde periode) van het intellectueel eigendom dat door de student daartoe wordt overgedragen aan de universiteit. Het studentbedrijf krijgt van de universiteit een octrooi-licentie. In het voorstel biedt Delft Enterprises daarbij een cash investering aan in de start-up en/of andere vormen van ondersteuning. In ruil vraagt Delft Enterprises een percentage van de aandelen in het student bedrijf, gemiddeld zo rond de 20%. Als de student niet ingaat op het voorstel van Delft Enterprises dan hoeft de student zijn of haar intellectueel eigendom niet over te dragen. Het staat de student vrij elders ondersteuning te vragen voor een octrooi-aanvraag en financiering voor zijn startup. Gezien de behoorlijke kosten van een octrooi-aanvraag die de universiteit op zich wil nemen, het risico dat de universiteit op zich neemt omdat veel op intellectueel eigendom gebaseerde start-ups het op den duur niet redden, en in ogenschouw genomen de uitgangspunten in het «Richtsnoer omgang met aandelenbelangen van kennisinstellingen en medewerkers in academische startups» (zie ook het antwoord op vraag 9) komt mij deze constructie niet onredelijk voor.

Vraag 6

Hoe beoordeelt de Minister de werkwijze van Universiteit Eindhoven dat studenten bij het begin van hun studie al een verklaring moet ondertekenen waarin ze afstand doen van hun zogenoemde intellectuele eigendom?

Deze werkwijze van de TU Eindhoven heeft mijn aandacht. Van de TU Eindhoven heb ik begrepen dat zij bezig is om deze werkwijze te herbeoordelen. Zij doet dit in het kader van het richtsnoer waar de VSNU op mijn verzoek aan werkt (zie antwoord op vraag 9).

Vraag 7

Bent u bereid onderzoek te doen naar de internationale best practices of standaarden op dit gebied?

De VSNU-werkgroep van knowledge transfer directeuren en medewerkers die het richtsnoer voorbereidt, kijkt onder meer naar internationale best practices. De universiteiten blijven daarnaast ook in bredere zin op zoek naar best practices op het gebied van impact en valorisatie, waaronder intellectueel eigendom. Zij werken daarvoor onder meer samen met TechLeap.NL (voorheen StartupDelta).
Nu de universiteiten zich oriënteren op best practices bij buitenlandse universiteiten, waar de Nederlandse universiteiten de beste contacten voor hebben, zie ik geen reden om dit zelf ook te doen.

Vraag 8

Hoe komen de rechtszaken tussen universiteiten en studenten overeen met het doel, beschreven in het onlangs verschenen rapport «Strategische agenda hoger onderwijs en onderzoek. Houdbaar voor de toekomst», om te streven naar maatschappelijk georiënteerde hoger onderwijsinstellingen? Deelt u de mening dat het vreemd is om studenten uit te dagen tot het komen van oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen en hen tegelijkertijd voor de rechter te slepen, wanneer ze met innovatieve oplossingen komen?

Zoals uit het antwoord op vraag 2 blijkt, is het niet zo dat universiteiten regelmatig studenten voor de rechter slepen over intellectueel eigendom. Bij mijn streven naar maatschappelijk georiënteerde hoger onderwijsinstelling is het belangrijk dat universiteiten studenten stimuleren en zeker niet hinderen bij de valorisatie van door hen ontwikkelde intellectueel eigendom. Het beoogde richtsnoer (zie antwoord op vraag 9) moet bijdragen aan meer transparantie en aan de slagingskans van een student startup. De VSNU zal ook aandacht besteden aan goede communicatie hierover waardoor -naar ieders wens- juridische geschillen in de toekomst worden voorkomen, al is dat nimmer helemaal mogelijk. Een resultaat van het richtsnoer en de communicatie erover zou ook moeten zijn dat meer studenten willen gaan ondernemen. In concrete situaties blijft daarbij een vertrouwensbasis tussen student en universiteit van wezenlijk belang voor een goede uitkomst.

Vraag 9

Herinnert u zich nog de aangenomen motie-Wiersma/Bruins2, die aandacht vraagt voor de problematiek met studenten die een eigen bedrijf willen starten en intellectueel eigendom? Hoe voert u deze motie uit? Kunt u de Kamer een brief sturen over de uitvoering van de motie en over welke stappen u verder gaat nemen om een einde te maken aan de conflicten over intellectueel eigendom tussen universiteiten en studenten?

Ja. De slagingskans van start-ups is voor mij en voor de universiteiten belangrijk. Aangezien het vaker voorkomt dat een medewerker van een universiteit (onderzoeker) dan een student betrokken is bij een op intellectueel eigendom gebaseerde startup, hebben de universiteiten in de periode van 2016 tot 2018 voor eerstbedoelde situatie twee richtsnoeren uitgebracht met het uitgangspunt «pas toe of leg uit»: het «Richtsnoer omgang met intellectuele eigendomsrechten (IER) richting academische start-ups» respectievelijk het «Richtsnoer omgang met aandelenbelangen van kennisinstellingen en medewerkers in academische start-ups»4. Naar aanleiding van de aangenomen motie Wiersma/Bruins is op mijn verzoek de VSNU bezig om duidelijkheid te creëren over studenten en intellectueel eigendom. De VSNU bereidt hiervoor een aanvulling bij het eerstgenoemd richtsnoer voor. In goed overleg heb ik met de VSNU afgesproken dat er een bijeenkomst met studenten wordt georganiseerd waarin het voorstel voor deze aanvulling besproken zal worden zodat er een gedragen stuk komt. De VSNU verwacht in het voorjaar bedoelde aanvulling op het bestaande richtsnoer gereed te hebben. Ik zal uw Kamer daarover informeren. Het is belangrijk dat het beoogde richtsnoer goed wordt geïmplementeerd bij de universiteiten en dat daarvoor bewustwording wordt gecreëerd bij studenten en universiteiten over de aanvulling bij het richtsnoer. Parallel heb ik daarom met de VSNU afgesproken dat zij werken aan een communicatietool om deze bewustwording te vergroten. De VSNU verwacht dat deze tool voor de zomer gereed is.

Vraag 10

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het notaoverleg Strategische Agenda, dat gepland staat op 10 februari 2020?

Ja.

Vraag 1

Heeft u het afgelopen jaar kennisgenomen van de talrijke publicaties in TC Tubantia, Follow the Money, Het Financieele Dagblad en andere publicaties over de wijze waarop Centric en het beursgenoteerde Oranjewoud, bedrijven met duizenden medewerkers bestuurd worden?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat de gezondheid en continuïteit van deze bedrijven – met name Centric en het bouwbedrijf Strukton – van groot belang is voor Nederland, voor de werknemers en hun gezinnen en voor de (digitale) infrastructuur van Nederland?

De gezondheid van deze bedrijven is uiteraard van belang voor de werknemers en hun gezinnen. Ook leveren deze bedrijven een belangrijke bijdrage aan het goed functioneren van de fysieke en digitale infrastructuur van ons land.

Vraag 3

Klopt het dat de heer Sanderink, bestuurder en grootaandeelhouder bij beide ondernemingen, boekenonderzoek laat doen door mevrouw Van Rijbroek, terwijl de laatste volgens publicaties daartoe niet de bevoegdheid heeft volgens de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus?2

Op grond van de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus moet men voor het verrichten van recherchewerkzaamheden (het vergaren en analyseren van gegevens) over een vergunning van de Dienst Justis beschikken. Bij de Dienst Justis is geen vergunning bekend die is afgegeven op naam van mevrouw Van Rijbroek. Ook is niet gebleken dat mevrouw van Rijbroek toestemming heeft verkregen van de Korpschef om recherchewerkzaamheden te mogen verrichten.

Vraag 4

Hoe beoordeelt u het feit dat binnen korte tijd vrijwel de gehele top van Centric, een zeer belangrijke leverancier van overheden en financiële instellingen op ICT-gebied, vertrokken is?

De interne ontwikkelingen bij Centric hebben vooralsnog geen gevolgen voor de dienstverlening door Centric aan de overheden en banken die u noemt.
De Nederlandsche Bank (DNB) neemt sinds 1 april 2019 alle datacenter-diensten, netwerkdiensten, servicedesk- en werkplekdiensten af van Centric Netherlands. DNB neemt geen diensten af van Centric die betrekking hebben op de informatiebeveiliging en cybersecurity. Dat geldt ook voor het leveren van diensten op het gebied van applicatieontwikkeling en -beheer. De beoordeling door DNB van de dienstverlening vindt plaats op basis van door Centric aan te leveren rapportages. DNB blijft de ontwikkelingen volgen en zal acteren indien nodig, waarbij DNB het Ministerie van Financiën tijdig zal meenemen.
De Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) heeft sinds 2009 haar betalingsverkeerproces en een belangrijk deel van haar IT-infrastructuur aan Centric uitbesteed. Binnen de contractuele relatie tussen BNG en Centric zijn afspraken gemaakt over waaraan de kwaliteit van de dienstverlening moet voldoen. De beoordeling van de dienstverlening vindt onder andere plaats op basis van door Centric aan te leveren rapportages. Uit de laatste rapportages, maar ook uit de feitelijke dienstverlening door Centric, kan geconcludeerd worden dat de overeengekomen kwaliteit onveranderd op een goed niveau ligt. BNG Bank houdt het Ministerie van Financiën als 50% aandeelhouder voldoende op de hoogte.

Vraag 5

Hebben de problemen binnen Centric nog gevolgen voor de dienstverlening aan en de ICT-beveiliging van Nederlandse overheden of belangrijke instellingen zoals De Nederlandsche Bank en de Bank Nederlandse Gemeenten?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Welke bewindspersonen en hoge ambtenaren hebben al brieven/e-mails (ook in de cc, bcc) ontvangen van directie en/of aandeelhouders van het bedrijf? Kunt u aangeven wat de inhoud was van die signalen en hoe daarop geacteerd wordt?

Door de algemeen directeur FIOD zijn e-mails ontvangen van de president-bestuurder/algemeen directeur van het bedrijf, (met in cc: de Minister van Financiën, Staatssecretaris van Financiën, Secretaris-generaal MinFin, Directeur-generaal Belastingdienst, Minister van BZK, Staatssecretaris van BZK, Secretaris-generaal BZK, Minister van JenV, College van procureurs-generaal, Secretaris-generaal MinIenW).
De inhoud van deze e-mails had betrekking op het strafrechtelijk onderzoek tegen Strukton B.V. en wat mogelijk de aanleiding is geweest tot het instellen van dit strafrechtelijk onderzoek.
Door de FIOD is één e-mail aangemerkt als klacht met betrekking tot de start van het opsporingsonderzoek. Wegens samenloop met opsporing en vervolging conform art. 9:8 lid 1 onderdeel f Awb is deze klacht, in afstemming met het Openbaar Ministerie, niet in behandeling genomen. Daar is schriftelijk mededeling van gedaan aan klager waarbij aangegeven is de mogelijkheid zich te wenden tot de Nationale ombudsman en/of de Commissie voor de Verzoekschriften en de Burgerinitiatieven van de Eerste of Tweede Kamer.
Aangegeven is dat verdere correspondentie gericht aan de (algemeen directeur van de) FIOD met betrekking tot het strafrechtelijk onderzoek doorgestuurd wordt aan het onderzoeksteam.

Vraag 7

Kunt u omschrijven wanneer de Raad van Commissarissen van een bedrijf wettelijk moet ingrijpen bij een bedrijf?

De wet (het Burgerlijk Wetboek) schrijft voor dat de raad van commissarissen de taak heeft om toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de vennootschap en de ondernemingen die daaraan verbonden zijn. Commissarissen dienen zich te richten naar het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming.3 Hierbij dienen alle deelbelangen te worden betrokken waaronder die van de aandeelhouders, werknemers en crediteuren.
Bij deze wettelijke toezichtstaak van de raad van commissarissen past dat dit orgaan zo nodig kan ingrijpen in de vennootschap wanneer het vennootschappelijke belang dit vergt. De raad van commissarissen dient hierbij te oordelen naar omstandigheden van het geval. Zo nodig, kan de raad van commissarissen van een NV en BV een bestuurder schorsen, tenzij bij de statuten anders is bepaald.4 In de statuten van een BV kan worden bepaald dat de raad van commissarissen bevoegd is bestuurders te ontslaan.5

Vraag 8

Voldoen de bedrijven (Centric, Oranjewoud, Strukton) aan de wettelijke vereisten voor de Raad van Commissarissen, zoals het minimum aantal commissarissen? Zo nee, hoe beoordeelt u dat dan gegeven de spanningen die zich voordoen?

De wet (het Burgerlijk Wetboek) vereist niet voor alle vennootschapen dat er een raad van commissarissen wordt aangesteld. Indien een vennootschap een raad van commissarissen heeft aangesteld, is het aan de vennootschap zelf om het aantal commissarissen te bepalen. Voor BV’s die een raad van commissarissen hebben, geldt ook de wettelijke verplichting om in de statuten voorschriften op te nemen over de uitoefening van de taken en bevoegdheden in geval van ontstentenis of belet (zoals overlijden of ontslag) van commissarissen.6
Wanneer bij een bedrijf het zogenaamde structuurregime wordt toegepast, geldt een aantal nadere wettelijke bepalingen omtrent het toezicht op het bestuur door de raad van commissarissen. Het structuurregime wordt toegepast bij, kort gezegd, een «grote vennootschap»7 of wanneer de vennootschap hiervoor kiest. Bij structuurvennootschappen is een raad van commissarissen wel verplicht en dient deze in beginsel uit minimaal drie commissarissen te bestaan.8 Indien er tijdelijk minder dan drie commissarissen in de raad zijn benoemd kan dat ertoe leiden dat de raad haar toezichtstaak niet op een behoorlijke wijze kan vervullen. Het feit dat er niet voldaan is aan het wettelijk minimumaantal leden betekent echter niet dat per definitie de raad haar toezichtstaak niet behoorlijk uitvoert.
De wet (het Burgerlijk Wetboek) schrijft voor dat de raad van commissarissen van een structuurvennootschap maatregelen dient te nemen om te bewerkstelligen dat de raad wordt aangevuld als het aantal commissarissen minder is dan drie.
Het kan zijn dat een bedrijf een monistisch bestuursmodel heeft. Bij dit model bestaat het bestuur uit (i.) uitvoerende en (ii.) niet-uitvoerende bestuurders. De niet-uitvoerende bestuurders hebben de rol van toezichthouder. Indien het structuurregime wordt toegepast dan geldt dat het aantal niet-uitvoerende bestuurders minimaal drie is en zijn het de niet-uitvoerende bestuurders die maatregelen dienen te nemen als het aantal minder dan drie is.

Vraag 9

Indien er te weinig commissarissen waren/zijn bij een van de bedrijven, is er voldaan aan de vereiste om zo spoedig mogelijk weer het minimaal aantal commissarissen te hebben?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Kunt u deze vragen een voor een en binnen drie weken beantwoorden?

Door het brede spectrum en gedetailleerde aard van de vragen is interdepartementaal overleg over de antwoorden nodig geweest. Dat vergde helaas meer tijd dan door u gevraagd.