Kamervragen

Alle

2 maart 2022 - 25 maart 2022

23 dagen

De verlenging van het Nationaal Programma Onderwijs
	Habtamu de Hoop (PvdA)
	Dennis Wiersma (minister zonder portefeuille onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Bronnen

1. Kamerbrief over NP Onderwijs, verdeling middelen en verlenging van de…

Vraag 1

Rekening houdend met het feit dat de subsidie per leerling in het primair onderwijs omlaag gaat naar circa € 500,– op welke manier zullen de inzet en resultaten van basisscholen anders worden beoordeeld volgend schooljaar? Of betekent deze bijstelling omlaag van de subsidie niks voor de resultaten die u verwacht dat worden behaald? Bent u van mening dat basisscholen dezelfde interventies kunnen uitvoeren met € 500,– per leerling in plaats van € 700,– per leerling?1

Mijn voorganger heeft u en scholen eerder geïnformeerd dat er naar inschatting minimaal € 500 per leerling beschikbaar zou zijn in het po en vo. Het definitieve bedrag zou afhankelijk zijn van de uitkomsten van de implementatiemonitor en de actuele achterstanden.2 Die inzichten zijn dan ook de basis geweest voor de verdeling van de middelen voor het schooljaar 2022–2023.
De gevolgen van de coronapandemie zijn namelijk niet gelijk verdeeld over de onderwijssectoren. Dit heeft er mede mee te maken dat scholen in het vo de deuren langer hebben moeten sluiten dan scholen in het po. Uit de eerste voortgangsrapportage bleek ook dat de gemiddelde leervertraging in de onderbouw van het vo groter is dan in het po. Daarom zijn de middelen voor het schooljaar 2022–2023 op een andere wijze verdeeld. Mijn intentie is dat er voor het vo een bedrag van ongeveer € 820 per leerling beschikbaar is en voor het po een bedrag van € 500 per leerling. Zo komen de middelen daar terecht waar ze het hardst nodig zijn.
Vraag 2

Klopt het dat scholen pas in het voorjaar uitsluitsel krijgen over het exacte bedrag dat zij zullen ontvangen gebaseerd op de telling van 1 oktober 2021? Heeft u er begrip voor dat dit wordt gezien als te laat om dan nog het schoolprogramma aan te passen? Is er een mogelijkheid dit moment te verschuiven?

Ja, dat klopt. Scholen horen in het voorjaar welk bedrag ze exact krijgen op basis van de leerlingtelling en achterstandsscores. De leerlingtelling en achterstandsscores zijn op basis van 1 oktober 2021 en worden pas in het voorjaar bekend. Het is helaas niet mogelijk deze bedragen eerder te publiceren. De exacte bedragen hangen namelijk af van de achterstandsscores en deze zijn niet eerder bekend. Vanuit het volle besef dat scholen al eerder duidelijkheid kunnen gebruiken, communiceren wij dit jaar ook al eerder dan afgelopen jaar de indicatieve bedragen voor het po en vo. Hiermee kom ik ook tegemoet aan kritiek op het NP Onderwijs van het afgelopen jaar dat de bedragen toen laat zijn gecommuniceerd. Op basis van deze indicatieve bedragen kunnen scholen een goede inschatting maken welk bedrag zij zullen ontvangen voor het schooljaar 2022–2023.
Vraag 3

Kunt u toelichten wat de financiële gevolgen zullen zijn min of meer van het feit dat er niet geïndexeerd wordt?

Over de middelen uit het Nationaal Programma Onderwijs wordt in schooljaar 2021–2022 geen loon- en prijsbijstelling uitgekeerd. Wat de financiële gevolgen zullen zijn is afhankelijk van wat de hoogte van de loon- en prijsbijstelling zou zijn als deze wel zou worden uitgekeerd. Dat is op dit moment nog niet bekend. De hoogte van de loon- en prijsbijstelling voor de reguliere bekostiging wordt voor de zomer bekend gemaakt. Omdat er sprake is van tijdelijke middelen zullen de gevolgen beperkt zijn. De middelen van de arbeidsmarkttoelage worden wel geïndexeerd.
Vraag 4

Kunt u al enig beeld schetsen van de manier waarop de gerichtere verdeling van de middelen naar scholen met grotere achterstanden zal worden uitgevoerd?

De scholen met veel leerlingen met een risico op een onderwijsachterstand hebben gemiddelde hogere leervertragingen opgelopen. Vaak zijn dit de leerlingen met ouders met een lage of midden sociaaleconomische status (SES). Mijn intentie is daarom dat er voor het vervolg van het programma 22% van het totaal van de middelen naar deze scholen gaat. In schooljaar 2021–2022 was dit 12%. Deze middelen worden op dezelfde wijze verdeeld als voor het schooljaar 2021–2022. Voor het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs gebeurt dit op basis van de CBS-indicator en voor het speciaal basisonderwijs en het (voortgezet) speciaal onderwijs op basis van de CUMI-indicator.

2 maart 2022 - 2 juni 2022

92 dagen

De start en het effect van handhaving van de Wet DBA.
	Joost Eerdmans (EénNL)
	Karien van Gennip (minister sociale zaken en werkgelegenheid) (CDA), Micky Adriaansens (minister economische zaken) (VVD)

Bronnen

1. Vereniging Zelfstandigen Nederland, 9 februari 2022 (https://www.zelf…
2. Kamerstuk 35 925, nr. 47

Vraag 1

Bent u bekend met signalen uit verschillende sectoren (zoals overheden en hoger onderwijs) dat opdrachtgevers, in afwachting van een op handen zijnde start van de handhaving van de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA), nu al contracten met zelfstandige ondernemers opschorten, annuleren of verbreken?

Ik ben daarvan op de hoogte. In het coalitieakkoord is de ambitie uitgesproken om de arbeidsmarkt te hervormen. De positie van zzp’ers maakt nadrukkelijk onderdeel uit van het pakket arbeidsmarktmaatregelen in het coalitieakkoord, die worden uitgewerkt. Als onderdeel wordt ook gekeken naar de (inzet van) publiekrechtelijke handhaving. Ik zal uw Kamer voor de zomer een hoofdlijnenbrief sturen over de uitwerking van het arbeidsmarktpakket. Daarnaast ontvangt u voor het ZZP debat van 30 juni een brief waarin gereageerd wordt op het rapport van de Algemene Rekenkamer. Toezicht en handhaving wordt ondertussen doorgezet binnen de eerder vastgestelde kaders.
Ik vind het in algemene zin begrijpelijk en verstandig dat partijen in verschillende sectoren hun contracten en arbeidsrelaties tegen het licht houden om te bezien of deze conform geldende wetgeving zijn. Ik ga er daarbij van uit dat opdrachtgevers contracten niet zonder goede reden opschorten, annuleren of verbreken.
Het geldende handhavingsmoratorium betekent niet dat er door de Belastingdienst niet gehandhaafd kan worden op de kwalificatie van de arbeidsrelatie voor de loonheffingen. Graag wil ik erop wijzen dat gehandhaafd kan worden bij kwaadwillendheid en wanneer aanwijzingen door de Belastingdienst (te geven vanaf 1 september 2019) niet binnen een redelijke termijn zijn opgevolgd. Aanwijzingen kunnen gegeven worden in gevallen waarin de arbeidsrelatie onjuist is gekwalificeerd, zonder dat bewezen hoeft te worden dat sprake is van evidente en opzettelijke schijnzelfstandigheid. Handhaving ten aanzien van de loonheffingen naar aanleiding van een aanwijzing die niet binnen de gestelde termijn is opgevolgd, kan met terugwerkende kracht tot het moment dat de betreffende aanwijzing is gegeven. Zoals eerder aan uw Kamer bericht is handhaving van de kwalificatie van de arbeidsrelatie wel complex, arbeidsintensief en vraagt een zware bewijslast aan de kant van de Belastingdienst1.
Vraag 2

Deelt u het inzicht dat de huidige onduidelijkheid, die wordt versterkt door het ontbreken van een duidelijk toetsingskader, tot inperking leidt van de ondernemersvrijheid van zelfstandigen?

Ik vind het belangrijk om een onderscheid te maken tussen situaties waarin de juiste kwalificatie van de arbeidsrelatie niet duidelijk is en situaties waarin de juiste kwalificatie op zichzelf duidelijk is, maar niet wenselijk wordt geacht door opdrachtgever/werkgever en werkenden.
Waar onduidelijkheid van regelgeving leidt tot onzekerheid over de kwalificatie kan dat de ondernemersvrijheid van werkenden begrenzen. Dat is ongewenst en daarom heeft het kabinet in het coalitieakkoord aangekondigd om meer duidelijkheid te gaan bieden.
Het vorige kabinet heeft om meer handvatten te bieden aan de praktijk ook de nodige inzet gepleegd. Zo is in 2019 een uitgebreide toelichting toegevoegd aan het Handboek Loonheffingen waarin wordt beschreven welke indicaties – in het kader van het inhouden en afdragen van loonheffingen – wijzen op de aanwezigheid van gezag en een dienstbetrekking en welke indicaties juist wijzen op werk dat buiten dienstbetrekking kan worden gedaan vanwege de afwezigheid van gezag. Daarnaast geeft de webmodule sinds 2021 opdrachtgevers meer inzicht in de criteria die van belang zijn.2 De pilot is op 10 juli 2021 afgelopen maar de online pilotomgeving van de webmodule is nog steeds actief. Het kabinet moet nog een beslissing nemen of en in welke vorm de webmodule zal worden voortgezet. Het blijft noodzakelijk dat naast het gelijke speelveld en handhaving stappen worden gezet om meer duidelijkheid te bieden, zeker in die situaties die nu in een «grijs gebied» vallen.
In de situaties waarin de kwalificatie op zichzelf duidelijk is maar niet als wenselijk wordt ervaren, leidt het huidige toetsingskader niet tot een ongewenste inperking van de ondernemersvrijheid. Opdrachtgevers/werkgevers en werkenden zijn vrij om de arbeidsrelatie op een manier in te richten waarop op basis van een overeenkomst van opdracht of aanneming van werk gewerkt kan worden. Indien de feitelijke invulling van de arbeidsrelatie voldoet aan de criteria van een arbeidsovereenkomst (arbeid, loon en gezag) is sprake van schijnzelfstandigheid. Om wet- en regelgeving wel na te leven moeten werkgevende en werkende de arbeidsrelatie anders vormgeven of een dienstbetrekking aan gaan.
Vraag 3

Deelt u de mening dat zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) zwaar zijn getroffen door de coronacrisis en dat alles op alles moet worden gezet om obstakels in de bedrijfsvoering, ook met betrekking tot onduidelijkheid over hun rechtspositie, uit de weg te ruimen?

De coronacrisis heeft veel bedrijven en werkenden de afgelopen tijd zwaar getroffen en het kabinet is zich ervan bewust dat er veel gevraagd is van burgers en ondernemers. Het kabinet heeft met een ruimhartig steunpakket velen in deze moeilijke periode geholpen om de klap voor een groot deel op te vangen. Dit heeft bijgedragen aan het behoud van banen en inkomen en heeft voorkomen dat gezonde bedrijven verloren zijn gegaan. Na de strenge coronamaatregelen eerder deze winter is Nederland nu weer volledig open. Het kabinet heeft daarom besloten het generieke steunpakket per 1 april te beëindigen.
Dit neemt niet weg dat de situatie voor sommige burgers en bedrijven alsnog moeilijk is. In de brief van 25 februari 20223 is uw Kamer onder andere ingelicht over specifieke maatregelen voor ondernemers die doorlopen na 31 maart 2022. Daarnaast worden ondernemers in het zogenaamde «Zwaar weer programma» bijgestaan door het KVK Adviesteam. Ondernemers krijgen via deze route deskundig advies bij het zetten van een volgende stap.
Waar onduidelijkheid over de rechtspositie voor zelfstandige ondernemers leidt tot obstakels in de bedrijfsvoering is dat ongewenst en daarom heeft het kabinet in het coalitieakkoord aangekondigd om meer duidelijkheid te gaan bieden. Meer duidelijkheid over de kwalificatie van arbeidsrelaties is van belang voor werkgevers, opdrachtgevers en werkenden.
Vraag 4

Hoe kijkt u aan tegen de constatering dat misstanden rond zzp’ers zich toespitsen op een klein deel van de zelfstandig ondernemers in bepaalde sectoren, waar gerichte inspectie uitkomst kan bieden, terwijl onverkort en breed handhaven van de Wet DBA zonder dat duidelijke criteria voorhanden zijn alleen voor maar onrust zorgt?1

Ik zie het als een misstand dat relatief veel werkenden inmiddels als schijnzelfstandige werken. Ze werken derhalve buiten loondienst, terwijl ze op basis van het arbeidsrecht werkzaam moeten zijn op basis van een arbeidsovereenkomst. De schijnzelfstandigheid is verdeeld over de gehele spreiding van inkomens en doet zich niet alleen voor bij economisch kwetsbaardere groepen of in enkele sectoren.
Dat niet altijd duidelijk is op basis van welk contract gewerkt wordt, is overigens niet de enige oorzaak voor het gegeven dat er inmiddels relatief veel werkenden buiten dienstbetrekking werken, terwijl ze volgens de wet een arbeidsovereenkomst hebben. Dit is, zoals onder meer de Commissie Borstlap heeft aangegeven, ook veroorzaakt door een langdurig ongelijk speelveld tussen werkenden op het gebied van arbeidsrecht, sociale zekerheid en fiscaliteit alsmede door het (deels) ontbreken van handhaving op de kwalificatie van de arbeidsrelatie vanwege het handhavingsmoratorium.
De Belastingdienst houdt risicogericht toezicht op de kwalificatie van de arbeidsrelatie voor de loonheffingen en richt zich daarbij op opdrachtgevers in diverse branches en sectoren. Daarnaast hanteert de Belastingdienst een sectorspecifieke benadering die zich onderscheidt van het toezicht bij individuele opdrachtgevers, omdat het doel is het maken van afspraken met een sectorover een goede naleving van de wet- en regelgeving op het gebied van inhouden en afdragen van loonheffingen. Bij de sectorspecifieke benadering werkt de Belastingdienst samen met branche- of koepelorganisaties. Er is met een beperkt aantal sectoren begonnen, in een deel van de zorg en de bouw.
Vraag 5

Deelt u het inzicht van de Kamer dat het creëren van een eigen rechtspositie voor de zelfstandige ondernemers een belangrijk deel van de oplossing biedt, zeker nu de beoogde duidelijkheid die de Wet DBA zou moeten bieden voor steeds meer onduidelijkheid en onzekerheid zorgt?

Het is goed te begrijpen dat naar erkenning en duidelijkheid wordt gezocht voor zelfstandigen in Nederland. Ik vind het voor iedereen van belang dat meer duidelijkheid ontstaat over de kwalificatie van arbeidsrelaties.
In het coalitieakkoord is de ambitie uitgesproken om de arbeidsmarkt te hervormen en met aanpassingen te komen. De positie van zzp’ers maakt onderdeel uit van dit pakket arbeidsmarktmaatregelen. Hierbij wordt gekeken naar zowel de doelen (einde maken aan onduidelijkheid, onzekerheid en misbruik van zzp-schijnconstructies) als het middel (creëren van een eigen rechtspositie) die benoemd zijn in de Motie Eerdmans.
Vraag 6

Wat is de stand van zaken rond de uitvoering van de Kamerbreed aangenomen motie van het lid Eerdmans van 23 september 2021 over een wettelijke regeling voor zelfstandig ondernemerschap die de rechtspositie van zzp’ers in alle relevante aspecten vastlegt?2

Zie antwoord vraag 5.
Vraag 7

Bent u bereid contact op te nemen met de vertegenwoordigers van zzp’ers zodat hun inbreng kan worden meegenomen bij het opstellen van een eigen rechtskader?

Ik vind het belangrijk dat vertegenwoordigers van zzp’ers hun inbreng kunnen geven, waaronder inbreng over een eigen rechtskader, en dat die wordt meegenomen bij de arbeidsmarkthervormingen. Het contact met deze vertegenwoordigers vindt al plaats. Naast de vertegenwoordigers van zzp’ers in de SER overleg ik ook met andere partijen die zzp’ers vertegenwoordigen.

1 maart 2022 - 13 april 2022

43 dagen

De afvalbergen die ontstaan door het verplaatsen van textielproducten vanuit Europa naar Ghana
	Kiki Hagen (D66)
	Vivianne Heijnen (staatssecretaris infrastructuur en waterstaat) (CDA)

Bronnen

1. NPO Start, De prijsknaller: kleding, 11 februari 2022 (https://www.np…
2. KplusV, 4 juni 2020, Fast fashion onderzoek: vermindering van de nega…

Vraag 1

Bent u bekend met de documentaire over kleding- en textielafval uit de docureeks «De prijsknaller»?1

Ja, daar ben ik mee bekend.
Vraag 2

Herkent u de problematiek die geschetst wordt in deze documentaire, namelijk dat vanuit Europa (en daarmee Nederland) jaarlijks miljoenen kilo’s textiel van lage kwaliteit worden geëxporteerd naar Ghana, waar het vervolgens op grote afvalbergen terechtkomt en ernstige milieuschade veroorzaakt?

Het is bekend dat er vanuit Europa textielstromen worden geëxporteerd naar onder meer Ghana.
Voor Nederlandse textielbedrijven die aangesloten zijn bij de VHT2 geldt dat kleding/textiel verkocht wordt aan vaste handelspartners, waarbij het textiel gesorteerd is op de specifieke wensen die deze handelspartners hebben. Dit zijn vaak verschillende landen in Europa en Afrika waar afspraken mee zijn gemaakt. Op deze wijze wordt voorkomen dat onverkoopbaar textiel en grote balen ongesorteerd textiel op de markt worden aangeboden.
Vanuit de Europese Unie is het wettelijk niet toegestaan om ongesorteerde goederen naar landen buiten de Europese Unie te sturen, dit is vastgelegd in de EVOA-wetgeving.3 In Nederland wordt dit gecontroleerd door de Inspectie Leefomgeving en Transport.
Gelet op de afspraken met vaste handelspartners in het buitenland en de EVOA-wetgeving, worden enkel gesorteerde textielstromen die zijn afgestemd op de vraag van de tweedehands markt, geëxporteerd. Buiten de Europese Unie zijn er echter verscheidene landen die dergelijke EVOA-wetgeving (of een equivalent) niet kennen. Het bovenstaande in overweging nemende is het niet heel aannemelijk dat het om textiel gaat dat uit Nederland is geëxporteerd naar Ghana.
Vraag 3

Bent u het eens met de stelling dat dit probleem een resultaat is van het produceren van steeds laagwaardigere kleding die sneller wordt afgedankt en ook minder verkoopbaar is in andere landen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke oplossingen ziet u hiervoor?

De problematiek die wordt geschetst is herkenbaar. Een lagere kwaliteit van textiel en de enorme toename van productie en consumptie van textiel vormen een probleem voor het milieu. Textiel met een lage kwaliteit zal minder snel opnieuw gebruikt of verkocht worden. Daarbovenop leidt het lage percentage hergebruik van textiel tot een toename in textielafval. Dit zijn ook belangrijke aanleidingen geweest om het Beleidsprogramma circulair textiel 2020–2025 uit te brengen.4 Het onlangs uitgebrachte voorstel van de Europese Commissie voor een verordening betreffende ecologisch ontwerp voor duurzame producten (ecodesign) zal bovendien bindende en product specifieke eisen stellen om bijvoorbeeld de duurzaamheid, recyclebaarheid en herbruikbaarheid van textiel te verbeteren.
De branchevereniging voor de textielwinningsindustrie, de Vereniging Herwinning Textiel (VHT), heeft in een persbericht van oktober 2020 gesignaleerd dat de kwaliteit van het ingezameld textiel onder druk staat door fast fashion.5 Dit signaal wordt serieus genomen en hierover vinden gesprekken plaats met de VHT en andere ketenpartners.
Ten slotte is er een breed draagvlak bij belanghebbende partijen in de textielketen voor de introductie van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor textiel. Zij zien in dat de UPV textiel een belangrijke bijdrage levert aan de transitie naar een circulaire textielketen. Met de UPV worden producenten van textiel verantwoordelijk voor de inzameling, de recycling en het hergebruik van textiel dat wordt afgedankt.
Vraag 4

Kunt u aangeven hoe groot de handelsstromen van oud textiel van Nederland naar Polen, en van Nederland direct naar Ghana en andere landen in West-Afrika zijn? Zo nee, waarom niet?

Er zijn geen cijfers over deze handelsstromen bekend bij de Nederlandse overheid. Nederlandse textielbedrijven zamelen kleding in en vervoeren deze kledingstukken naar een sorteerbedrijf. Na de inzameling wordt het afval en de vervuilde of kapotte kleding eruit gehaald, de kleding gesorteerd en voorbereid op een nieuwe bestemming. Wat opnieuw te dragen is wordt verkocht en hiermee wordt de levensduur van kleding verlengd.
Zoals hierboven is aangegeven (vraag 2) geldt voor Nederlandse textielbedrijven die aangesloten zijn bij de VHT6 dat hun kleding en textiel aan handelspartners wordt verkocht waarmee afspraken zijn gemaakt. Dit is gebaseerd op de specifieke wensen van de handelspartners en op basis daarvan wordt het textiel gesorteerd. Het gaat hierbij om verschillende landen in Afrika en Europa.
Vraag 5

Kunt u toelichten welke stappen reeds zijn gezet om toenemende export van laagwaardig textiel naar West-Afrikaanse landen te voorkomen, en welke stappen zijn gezet om sociaaleconomische effecten en milieueffecten te voorkomen?

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 2, is het vanuit de Europese Unie wettelijk niet toegestaan om ongesorteerde goederen naar landen buiten de Europese Unie te sturen.
Navraag bij de VHT leert dat er met haar leden in Nederland binnen de textielherwinningsindustrie een Certificeringsregeling afgesproken om de kwaliteitsstandaard te borgen. Door middel van de kwaliteitsstandaarden wordt er rekening gehouden met sociaaleconomische effecten en milieueffecten.
Ook laten Nederlandse inzamelaars, sorteerders en verwerkers van textiel door middel van de Certificeringsregeling zien dat ze voldoen aan de benodigde wetgeving en dat het sorteerproces zo is ingericht dat het aansluit bij de wereldwijde vraag naar tweedehands producten. Daarmee komt er vanuit de VHT zo min mogelijk textiel op de markt waar geen vraag naar is in andere landen. De VHT ziet erop toe dat de aangesloten sorteerders, recycleraars en verwerkers van textiel zich houden aan de afgesproken kwaliteitsstandaarden en de daarbij behorende transparantie.
Vraag 6

Ontvangen landen als Ghana reeds een financiële bijdrage om deze afvalstroom te verwerken en milieuschade van deze afvalbergen te beperken? Zo nee, waarom niet?

Vanuit Nederland ontvangt Ghana geen financiële bijdrage om deze afvalstroom te verwerken en milieuschade van deze afvalbergen te beperken. Navraag leert dat momenteel de focus van de Nederlandse ambassade in Ghana op landbouw, water, handel en cacao ligt, en niet op kleding en textiel.
Vraag 7

Kunt u toelichten hoe de Europese regelgeving rondom de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) kan helpen voorkomen dat een overvloed aan afgedankte kleding in het Oosten van Europa en vervolgens in West-Afrika of elders buiten Europa (zoals de woestijnen van Chili) terechtkomt?

Op dit moment bestaat er (nog) geen geharmoniseerde UPV voor textiel in EU-verband. Er komt wel een verplichting vanaf 2025 op basis van de Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen om textiel gescheiden in te zamelen binnen de Europese Unie.
De Europese Unie is van plan een geharmoniseerd UPV-instrument voor textiel in te voeren onder de herziening van de Kaderrichtlijn Afvalstoffen in 2023. Nederland heeft hier actief voor gepleit – in samenspraak met andere lidstaten – en blijft dit ook doen in Europese fora, onder meer bij de Europese Commissie. Er is sprake van een Europese textielmarkt en de industrie is sterk met elkaar verweven. Een UPV op Europees niveau kan voor verdere standaardisatie zorgen om voor meer hergebruik en recycling van textiel te zorgen. Aangezien de invoering van een dergelijk systeem op Europees niveau nog geen tijdlijn kent en Nederland haar eigen, ambitieuze doelstellingen heeft vastgesteld om tot een volledig circulaire economie te komen in 2050, wordt de invoering op nationaal niveau doorgevoerd en komt er in 2023 UPV voor textiel in Nederland. Dit laat onverlet dat Nederland zich op Europees niveau blijft inzetten voor een circulaire textielketen en Europese initiatieven aanmoedigt en verwelkomt. Bovendien moet de UPV leiden tot een financiële prikkel bij bedrijven om (afgedankte) kleding niet te exporteren buiten Nederland, maar meer hergebruik in Nederland te bevorderen en hiermee de ontwikkeling van ongewenste textielophoping tegen te gaan.
Vraag 8

Kunt u aangeven welke oplossingsrichtingen uit het rapport van KplusV sinds 2020 zijn geïmplementeerd om de negatieve impact van fast fashion te verminderen? Kunt u schetsen wat met de verschillende aanbevelingen is gedaan?2

De oplossingsrichtingen in het rapport van KplusV over fast fashion zijn grotendeels meegenomen bij de opstelling van het beleidsprogramma circulair textiel. Hierin is een mix van maatregelen opgenomen die op de productie-, retail, gebruiks- en afdankfase ingaan. Vanuit het beleidsprogramma wordt zo veel mogelijk ingezet op wet- en regelgeving en minder op vrijwillige afspraken, om zo meer impact te kunnen bereiken. Een belangrijke maatregel in het beleidsprogramma is de hierboven genoemde UPV voor textiel. Ook wordt bij de Europese Commissie gepleit voor strengere wet- en regelgeving op textiel, bijvoorbeeld op het gebied van producteisen en duurzaamheidslabels voor kleding.
Vraag 9

Kunt u aangeven welke beleidsinterventies er in voorbereiding zijn om een verandering in consumentengedrag te bevorderen, of welke anderszins beperkende maatregelen van het aanbod van laagwaardige kleding er in voorbereiding zijn, aangezien het merendeel van het fashionaanbod momenteel bestaat uit fast-fashionproducten?

Onderdeel van mijn visie op een circulaire textielketen in 2050 is dat alle kleding die in de winkel hangt duurzaam en circulair is. Dit heeft prioriteit boven het beïnvloeden van consumentengedrag, omdat de keten in zijn geheel dan zo min mogelijk vervuilend is. Hier wordt bijvoorbeeld invulling gegeven door het aangekondigde, Europese voorstel voor een verordening betreffende ecologisch ontwerp voor duurzame producten. Naast inzet op een duurzame textielketen, is bewustwording bij consumenten ook belangrijk. Een verplicht duurzaamheidslabel bij nieuwe kleding, om de consument beter in staat te stellen een duurzame keuze te maken en bewust te maken van de impact van textiel, is daar een nuttig instrument voor. De Europese Commissie heeft aangekondigd als onderdeel van het aangekondigde productpaspoort verplichte duurzaamheidsinformatie aan een product te koppelen.
Daarnaast is in 2020 een gedragsonderzoek uitgevoerd op het gebied van kleding waarin kansrijke gedragsinterventies zijn geformuleerd.8 Vervolgens heeft er in het najaar van 2021 een campagne plaatsgevonden in Utrecht waarin consumenten zijn gestimuleerd om kennis te maken met het kopen van tweedehands kleding en zo minder nieuwe kleding te kopen. Deze campagne is geëvalueerd en zal dit jaar worden voortgezet en uitgebreid. In deze campagne worden mensen voorgelicht over waarom het aanschaffen van tweedehands kleding beter is voor het milieu.
Vraag 10

Bent u bereid het probleem van groeiende afvalbergen in West-Afrikaanse landen door de export van laagwaardige kleding uit Europa, aan te kaarten in Europa? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke wijze gaat u dit doen en hoe houdt u de Kamer op de hoogte?

Op 30 maart jongstleden is de Europese textielstrategie gelanceerd. Ik verwelkom deze strategie, die veel punten reflecteert die Nederland eerder in Europees verband heeft opgebracht. De kamer zal via het gebruikelijke BNC fiche worden geïnformeerd over de Nederlandse positie ten aanzien van de strategie. Hierin staat het Nederlandse standpunt ten aanzien van de Europese textielstrategie en de inzet van Nederland in Europees verband.
In de Europese strategie komt naar voren dat de Europese Commissie oog heeft voor het internationale aspect van de textielketen en er ingezet wordt op zowel de sociale als groene transitie binnen de keten. In samenwerking met de Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking zal ik onderzoeken hoe het probleem rondom de groeiende afvalbergen in West-Afrikaanse landen naar aanleiding van de inzet in de Europese textielstrategie hoog op de agenda van de Europese Commissie kan blijven staan. Ik zal de Kamer hiervan op de hoogte houden in de voortgangsrapportage van het beleidsprogramma circulair textiel in het voorjaar van 2023, omdat dit de gelegenheid biedt om de vervolgstappen van de Europese Commissie rondom de Europese textielstrategie af te wachten en hierover het gesprek aan te gaan in Europees verband.
Ten slotte wordt er op Europees niveau ingezet op het belang van een langere levensduur van kledingstukken, onder meer door middel van het uitgebrachte voorstel door de Europese Commissie voor een verordening betreffende ecologisch ontwerp voor duurzame producten, dat ook op 30 maart jl. is uitgekomen. Ik zal blijven pleiten voor hergebruik, recyclemogelijkheden van textiel, evenals heldere informatie over stoffen die in textiel zijn verwerkt en het verminderen van de ecologische voetafdruk wereldwijd door de textielsector.
Vraag 11

Kunt u deze vragen elk afzonderlijk zo spoedig mogelijk beantwoorden?

Ja.

1 maart 2022 - 8 april 2022

38 dagen

Te veel lood in de grond van het Oosterpark in Amsterdam
	Sandra Beckerman
	Vivianne Heijnen (staatssecretaris infrastructuur en waterstaat) (CDA)

Bronnen

1. Oost-online, 14 februari 2022, Stichting vraagt onderzoek naar veront…
2. Website GGD Leefomgeving https://ggdleefomgeving.nl/schadelijke-stoff…

Vraag 1

Bent u bekend met de zorgen van stichting Herstel Oosterpark in Amsterdam met betrekking tot de hoeveelheid lood in de bodem van het drukbezochte Oosterpark?1 Wat is daarop uw reactie?

Ik heb kennisgenomen van de zorgen van de stichting Herstel Oosterpark in Amsterdam met betrekking tot de hoeveelheid lood in de bodem van het Oosterpark. Het Bevoegd gezag (Wet bodembescherming) ten aanzien van de kwaliteit van de bodem van het Oosterpark. De toezichthoudende en vergunningverlenende taken worden namens het college door de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied uitgevoerd. Naar aanleiding van de vragen is contact gezocht met de gemeente Amsterdam.
Vraag 2

Erkent u dat teveel lood in de grond op een plaats waar kinderen spelen grote gevolgen kan hebben voor de ontwikkeling van die kinderen?2

Te veel lood in de bodem op plaatsen waar kinderen spelen kan gevolgen hebben voor de ontwikkeling van die kinderen. Uit het RIVM-rapport «Diffuse loodverontreiniging in de bodem, advies voor een gemeenschappelijk beleidskader» (RIVM, 2015-02043) komt naar voren dat lood in de bodem een risico kan zijn voor de gezondheid van mensen en met name een effect kan hebben op de ontwikkeling van hersenen van jonge kinderen. Jonge kinderen kunnen lood naar binnen krijgen als zij gronddeeltjes inslikken tijden het spelen in de tuin of op kinderspeelplaatsen.
Vraag 3

Welke richtlijnen hanteren het RIVM en de GGD voor lood in de bodem waar veel kinderen spelen? Worden deze richtlijnen in het Oosterpark in Amsterdam overschreden? Wie ziet daarop toe?

In het rapport van het RIVM is de kennis over de gezondheidsrisico’s van blootstelling aan lood bijeengebracht. Het rapport bevat een advies voor een gemeenschappelijk beleidskader. Het RIVM hanteert geen specifieke richtlijn in de vorm van een generieke norm voor het gehalte aan lood in de bodem, maar adviseert het terugbrengen van de blootstelling van kleine kinderen aan bodemlood door het opvolgen van gebruiksadviezen en de aanpak van zogenaamde aandachtlocaties. Dat zijn locaties waar de blootstelling het hoogst is. Daarmee kunnen gemeenten en bewoners de blootstelling aan bodemlood en de daarmee samenhangende risico’s voor de gezondheid terugdringen. Voorbeelden van aandachtlocaties zijn speelterreinen voor kinderen. De bodem van het speelterrein van het kinderdagverblijf grenzend aan het Oosterpark is bijvoorbeeld gesaneerd. Dit geldt ook voor het zand van het speelterrein.
Gemeenten kunnen op basis van het rapport een beleidskader opstellen voor het beheer van diffuus verontreinigde bodem met lood. Het RIVM adviseert daarom, los van de gehalten die voorkomen, het bodemgebruik zo te organiseren en in te richten dat direct contact van kinderen met bodemlood zo veel mogelijk wordt voorkomen.
Door de GGD GHOR Nederland/ GGD-projectgroep bodem zijn gezondheidskundige advieswaarden en handelingsperspectieven voor lood in de bodem opgesteld. Dit advies kan gezien worden als een aanvulling op het RIVM-rapport4. De GGD hanteert drie niveaus van kwaliteit van de bodem in relatie tot het gebruik van de bodem. Dit betreft voldoende kwaliteit, matige kwaliteit en onvoldoende kwaliteit en verbindt daaraan handelingsperspectieven en gebruiksadviezen om het contact van jonge kinderen met lood te beperken.
Voor de gezondheidsrisico’s van de parkgebruikers en met name de spelende kinderen is het bodemloodgehalte in de bovenste contact laag het meest relevant. Kinderen komen niet in contact met diepere grondlagen.
Door de gemeente is aangegeven dat de speelplaatsen in het Oosterpark in 2019 onderzocht zijn. Daarnaast is het rapport «Milieukundig bodemonderzoek Oosterpark te Amsterdam» dat is uitgevoerd door adviesbureau IDDS verschenen op 18 september 2020. Dit rapport geeft aan dat de bovenste meter van de bodem in het Oosterpark heterogeen diffuus verontreinigd is met zware metalen, met name lood. Deze verontreiniging bevindt zich vooral in de diepere grondlagen, maar komt op enkele plaatsen ook in de bovenste laag, 0 – 0,5 meter onder het maaiveld, voor.
De gemeente Amsterdam heeft dit rapport laten beoordelen door de GGD. De resultaten van het onderzoek van IDDS zijn in lijn met de eerder uitgevoerde bodemonderzoeken in het Oosterpark, die ook in het rapport worden benoemd. In dit rapport wordt een gemiddeld loodgehalte van 190 mg/kg voor de bovengrond van het park aangegeven. De GGD heeft beoordeeld dat er op basis van deze resultaten geen gezondheidsrisico is voor de parkbezoekers.
In het antwoord op vraag 1 wordt ingegaan op de verantwoordelijkheden en het toezicht.
Vraag 4

Klopt het dat de GGD-Amsterdam andere normen voor lood hanteert en dat volgens hen, in strijd met landelijke richtlijnen, de loodwaarden tot 800 mg/kg wel toegestaan zijn in het Oosterpark? Kunt u uw antwoord toelichten?

De waarde 800 mg lood/ kg is de grenswaarde voor de functie groen met natuurwaarden, deze waarde is opgenomen in de Nota Bodembeheer van de gemeente Amsterdam. De gemeente Amsterdam heeft als bevoegd gezag de bevoegdheid, gebiedspecifieke waarden vast te stellen in hun Nota Bodembeheer.
De nota is vastgesteld door de gemeenteraad van Amsterdam. De enige landelijke richtwaarde is de Interventiewaarde voor lood. Bij overschrijding (van 530 mg/kg) dient het bevoegde gezag een afweging te maken. Met het Amsterdamse beleidskader wordt invulling gegeven aan deze nadere afweging.
Verder verwijs ik naar het antwoord op vraag 3
Vraag 5

Begrijpt u dat omwonenden van het Oosterpark zich zorgen maken over de hoeveelheid lood in de grond van het Oosterpark? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik heb begrip voor de zorgen van omwonenden over lood in de bodem. Of er op een specifieke locatie sprake is van risico’s hangt af van de specifieke omstandigheden op die locatie en wordt beoordeeld door het lokaal bevoegd gezag, in dit geval de gemeente Amsterdam.
Vraag 6

Klopt het dat onderzoek heeft uitgewezen dat er teveel lood in de bodem zit? Zo ja, wilt u dat onderzoek naar de Kamer sturen? Zo nee, bent u bereid het gemeentebestuur aan te sporen dit onderzoek te doen?

Door het adviesbureau IDDS is milieukundig bodemonderzoek uitgevoerd. De resultaten van het onderzoek van IDDS zijn in lijn met de eerder uitgevoerde bodemonderzoeken in het Oosterpark, die ook in het rapport worden benoemd. De gemeente heeft de GGD gevraagd om op de resultaten van het onderzoek te reageren.
De resultaten van dit nieuwe onderzoek ondersteunen het eerder gegeven advies van de GGD: er is op grond van dit en eerder uitgevoerde onderzoeken in het Oosterpark geen reden om vervolgmaatregelen te nemen voor de humane gezondheid. De speelplaatsen en de rest van het park kunnen gebruikt worden om te spelen en te recreëren
Zie ook het antwoord op vraag 3.
Vraag 7

Hoe gaat u er voor zorgen dat bij een overschrijding van de normen, omwonenden en bezoekers van het park worden geïnformeerd? En hoe gaat u er voor zorgen dat de grond weer veilig wordt?

Onder het antwoord op vraag 1 ga ik in op de bevoegdheden en het toezicht onder de Wet bodembescherming.
Op grond van het onderzoek door RIVM over de risico’s van bodemlood hebben bevoegde overheden een handelingskader voor diffuus lood in de bodem opgesteld. Op grond van dit handelingskader kunnen bevoegde overheden lokaal beleid opstellen. Aangezien lood vooral een risico is voor jonge kinderen, richt het beleid zich met name op het voorkomen van blootstellingsrisico’s voor jonge kinderen. Dit betreft met name voorlichting en gebruiksadviezen. Het is aan het bevoegde gezag hier invulling aan te geven. De gemeente Amsterdam besteedt in de Nota Bodembeheer gemeente Amsterdam van 21 november 2019 aandacht aan bodemlood.
Vraag 8

Heeft er bij de aanleg en/of de renovatie van het park bodemonderzoek plaatsgevonden? Zo ja, wat waren de resultaten? Zo nee, waarom niet?

Volgens de informatie die ik van de gemeente Amsterdam heb ontvangen zijn voor de renovatie van het park de benodigde bodemonderzoeken uitgevoerd. Het bevoegde gezag beoordeelt de resultaten en de risico’s en eventuele noodzakelijke vervolgmaatregelen, zoals saneren. Op basis van informatie uit het rapport hebben in het Oosterpark geen saneringen plaatsgevonden met een milieu hygiënische doelstelling. Er is een aantal meldingen gedaan op grond van het Besluit Uniforme Saneringen (Bus) om civiel werk uit te kunnen voeren. Dit betreft werkzaamheden door kabels- en leidingbedrijven.
Vraag 9

Is de bodem eerder gesaneerd geweest? Zo ja, wanneer en op welke manier? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 8.
Vraag 10

Bent u het eens dat duidelijkheid voor omwonenden gewenst is? Zo ja, welke stappen gaat u zetten om die duidelijkheid te geven?

Zie het antwoord op vraag 7.

1 maart 2022 - 11 april 2022

41 dagen

De voorkeur voor de vakleerkracht bewegingsonderwijs
	Michiel van Nispen , Rudmer Heerema (VVD)
	Conny Helder (minister zonder portefeuille volksgezondheid, welzijn en sport) (VVD), Dennis Wiersma (minister zonder portefeuille onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Bronnen

1. https://www.mulierinstituut.nl/publicaties/26597/de-leerkracht-bewegi…
2. ALO: Academie voor Lichamelijke Opvoeding
3. KVLO: Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het onderzoek «De leerkracht bewegingsonderwijs, tevredenheid van schoolleiders, ouders en kinderen»?1

Ja, dat heb ik.
Vraag 2

Wat is uw reactie op de conclusies van dit onderzoek, namelijk dat schoolleiders de kwaliteit van het bewegingsonderwijs hoger beoordelen als het door een ALO2-gediplomeerde vakleerkracht wordt gegeven en door de stijgende inzet van ALO-gediplomeerde vakleerkrachten bewegingsonderwijs er beduidend meer aandacht is gekomen voor hulp voor kinderen met een motorische achterstand?

Ik vind de waardering voor de ALO-gediplomeerde vakleerkrachten terecht en ben blij met de toenemende aandacht voor kinderen met een motorische achterstand.
Vraag 3

Deelt u de mening dat meer inzet van ALO-gediplomeerde vakleerkrachten bewegingsonderwijs kan bijdragen aan kwalitatief goede gymlessen, het implementeren van meer bewegen op school en het terugdringen van motorische achterstanden?

De wet bepaalt dat de lessen bewegingsonderwijs enkel gegeven mogen worden door leerkrachten die daartoe bevoegd zijn: dat kan een ALO-gediplomeerde vakleerkracht zijn, of een groepsleerkracht met een aanvullende bevoegdheid bewegingsonderwijs. Ik deel de mening dat ALO-gediplomeerde vakleerkrachten bijdragen aan kwalitatief goede gymlessen, het implementeren van meer bewegen op school en het terugdringen van motorische achterstanden. Een groepsleerkracht met de aanvullende bevoegdheid, waar diegene zelf met het volgen van een post-HBO opleiding voor heeft gekozen, is echter ook bekwaam om bij te dragen aan kwalitatief goede gymlessen en het implementeren van meer bewegen op school.
De kwaliteit van bewegingsonderwijs gegeven door een vakleerkracht wordt door schoolleiders als beter beoordeeld.3 Ook de motorische vaardigheid van leerlingen lijkt verder te verbeteren door bewegingsonderwijs gegeven door een vakleerkracht in vergelijking met een groepsleerkracht met aanvullende bevoegdheid.4
Vraag 4

Hoeveel procent van de gymlessen op basisscholen wordt nu al verzorgd door ALO-gediplomeerde vakleerkrachten bewegingsonderwijs? Wat is het voorziene groeipad daarin voor de komende jaren?

Het is niet mogelijk om een exact percentage te geven van de gymlessen op basisscholen die verzorgd worden door ALO-gediplomeerde vakleerkrachten bewegingsonderwijs. Dit heeft te maken met de zeer gevarieerde manier waarop scholen dit vak invullen. Wel is bekend dat 44 procent van de basisscholen de gymlessen aan groep 3 tot en met groep 8 alleen door een vakleerkracht laat geven5, tegenover 13 procent voor groep 1–2. Door onder andere de beschikbaarheid van werkdrukmiddelen is dit percentage voor groep 3 tot en met groep 8 tussen 2017 en 2021 toegenomen met 17 procentpunt, van 27 naar 44 procent.
Het is op dit moment niet goed in te schatten welke toename in de aankomende jaren verwacht kan worden. De stijging in de inzet van vakleerkrachten tussen 2017 en 2021 (17 procentpunt) is significant groter dan de toename tussen 2013 en 2017 (2 procentpunt). Deze snelle stijging in de afgelopen vier jaar is voornamelijk toe te schrijven aan de komst van de werkdrukmiddelen. De inzet van de middelen uit het Nationaal Programma Onderwijs kunnen mogelijk ook invloed gehad hebben op deze stijging.
Vraag 5

Deelt u de mening dat, gelet ook op de uitkomsten van dit onderzoek, het streven er op moet zijn gericht alle lessen bewegingsonderwijs te laten geven door ALO-gediplomeerde vakleerkrachten? Zo nee, waarom niet?

Het huidige beeld van de arbeidsmarkt in het onderwijs geeft een tekort aan zowel groepsleerkrachten en vakleerkrachten bewegingsonderwijs weer. Met de inmiddels afgelopen subsidieregeling post-initiële leergang bewegingsonderwijs werden van 2018 tot en met 2021 groepsleerkrachten daarom gestimuleerd om hun aanvullende bevoegdheid te halen. Deze investeringen van de groepsleerkrachten, scholen en het Rijk zouden door het intrekken van hun bevoegdheid teniet worden gedaan. Bovendien is het voor vooral kleinere scholen ook prettig als zij gymlessen kunnen laten verzorgen door groepsleerkrachten met een aanvullende bevoegdheid (zie ook het antwoord op vraag 6). Ik wil daarom, naast de ALO-gediplomeerde vakleerkrachten, de mogelijkheid van de inzet van een groepsleerkracht met aanvullende bevoegdheid laten bestaan.
Vraag 6

Welke organisatorische of financiële belemmeringen staan er aan in de weg dat alle gymlessen door ALO-gediplomeerde vakleerkrachten gegeven worden? Wat kunt u doen om deze, in overleg met het onderwijs, zo goed en zo veel mogelijk weg te nemen?

Uit het rapport Lesuren bewegingsonderwijs in Nederland van het Mulier Instituut (2021) blijkt dat in 2021 gemiddeld 84 minuten bewegingsonderwijs per week werd aangeboden. Indien deze lessen alleen gegeven zouden mogen worden door vakleerkrachten die zijn afgestudeerd aan de ALO, zijn nog eens circa 4.000 additionele fte’s nodig. Jaarlijks studeren er circa 750 studenten aan de ALO af, die een bevoegdheid voor zowel het vo en po hebben. Ervan uitgaande dat de vakleerkrachten een volledige betrekking krijgen, en dat alle afgestudeerden in het primair onderwijs willen gaan werken, zou dat betekenen dat er 3250 extra vakdocenten moeten worden opgeleid. Het is onwaarschijnlijk dat op korte termijn een dergelijk groot aantal extra studenten zich aanmeldt en opleidingsplaatsen voor kunnen worden gecreëerd.
Ook zijn er niet voldoende middelen om enkel vakleerkrachten aan te stellen. Van de basisscholen die een vakleerkracht bewegingsonderwijs in dienst hebben, financiert 41 procent hiervan dit volledig of gedeeltelijk vanuit de werkdrukmiddelen.6 De werkdrukmiddelen zijn structureel en scholen kunnen deze blijven inzetten voor vakleerkrachten. Scholen mogen de werkdrukmiddelen echter ook aan andere doeleinden dan enkel vakleerkrachten (voor bewegingsonderwijs of andere vakken) besteden, en veel scholen doen dat dan ook.
Daarnaast komt een vakleerkracht vaak bovenop de formatie van een school: een schoolleider zorgt er eerst voor dat alle groepen een bevoegde groepsleerkracht hebben, voordat een vakleerkracht aangenomen zal worden. Het aannemen van een vakleerkracht zorgt bij kleine scholen voor minder flexibiliteit. Sommige scholen kiezen liever enkel voor een vakleerkracht voor een ander vak of willen helemaal geen vakleerkracht aanstellen. Wanneer bewegingsonderwijs enkel door ALO-gediplomeerde vakleerkrachten gegeven zou mogen worden, zal het voor scholen nog lastiger worden om aan de norm van twee uur bewegingsonderwijs per week te kunnen voldoen.
Vraag 7

Vanaf welk jaar is het volgens u realistisch en mogelijk om al het bewegingsonderwijs door ALO-gediplomeerde vakleerkrachten te laten verzorgen? Bent u bereid voor de beantwoording van deze vraag te overleggen met de KVLO3 en de ALO’s?

Zoals bij vraag 5 en 6 uiteengezet, is het wat mij betreft niet realistisch en wenselijk om op korte of langere termijn louter vakleerkrachten in te zetten. Mijn prioriteit is om te zorgen dat de verplichte twee lesuren bewegingsonderwijs gegeven worden door een bevoegde leerkracht. Dit doe ik met de middelen die daarvoor tot mijn beschikking staan en samen met de partners, waaronder de KVLO en de ALO’s. De praktijk laat zien dat samenwerking op lokaal niveau of andere verdeling van middelen binnen de school vaak oplossingen kunnen bieden. Met de subsidieregeling Impuls en Innovatie Bewegingsonderwijs ondersteun ik scholen om te komen tot duurzame oplossingen voor de knelpunten die scholen ervaren bij het aanbieden van bewegingsonderwijs. De beantwoording van deze vraag is in overleg met de KVLO en de ALO’s opgesteld.
Vraag 8

Bent u bereid met een wetswijziging te komen om ALO-gediplomeerde vakleerkrachten bewegingsonderwijs in het primair onderwijs verplicht te stellen? Zo niet, waarom niet? Zo ja, vanaf welk moment zou dat volgens u kunnen?

De keuze om een ALO-gediplomeerde vakleerkracht of een groepsleerkracht met bevoegdheid de lessen bewegingsonderwijs te verzorgen, ligt bij de scholen. Scholen kiezen in sommige gevallen bewust voor een groepsleerkracht met een aanvullende bevoegdheid bewegingsonderwijs, bijvoorbeeld omdat zij binnen de school flexibeler ingezet kunnen worden dan een vakleerkracht. Deze groepsleerkrachten zijn bevoegd en bekwaam om bewegingsonderwijs te geven. Ik zie, gelet op de huidige onderwijsarbeidsmarkt, geen aanleiding om de wet op dit punt te wijzigen.

1 maart 2022 - 16 mei 2022

76 dagen

Het aantal doorplaatsingen van uit huis geplaatste kinderen
	Don Ceder (CU), Lisa Westerveld (GL)
	Maarten van Ooijen (staatssecretaris volksgezondheid, welzijn en sport) (CU), Franc Weerwind (minister zonder portefeuille justitie en veiligheid) (D66)

Bronnen

1. Argos, 26 februari 2022 (https://www.vpro.nl/argos/media/luister/argo…
2. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2019/03/25/de-best-…
3. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/11/16/vijfde-v…
4. Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 1850
5. Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 1850

Vraag 1

Heeft u geluisterd naar de reportage van onderzoeksprogramma Argos over doorplaatsingen van uithuisgeplaatste kinderen?1

Ja.
Vraag 2

Wat is er concreet gebeurd sinds Stichting Het Vergeten Kind in februari 2020 het rapport Constant nieuwe gezichten, ik crash daarvan aan uw ambtsvoorganger overhandigde? Welke concrete afspraken zijn gemaakt? Heeft dit geleid tot minder doorplaatsingen?

Stichting Het Vergeten Kind overhandigde in februari 2020 hun rapport en petitie aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ik vind het goed dat Stichting Het Vergeten Kind aandacht vraagt voor dit onderwerp. Ik ben het met mijn ambtsvoorganger eens dat het aantal doorplaatsingen verder omlaag moet. Het recent gepubliceerde rapport Ik weet niet eens waar ik volgende week woonvan Stichting Het Vergeten Kind bevestigt dit. Gemeenten en aanbieders zijn hiervoor primair aan zet. Mijn ambtsvoorganger heeft in augustus 2020 samen met bestuurders van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Jeugdzorg Nederland met Stichting Het Vergeten Kind gesproken over hun rapport en aanbevelingen. Destijds is besproken dat gemeenten en aanbieders zich gezamenlijk blijven inzetten voor het terugdringen van doorplaatsingen.
Over het totale aantal doorplaatsingen op landelijk niveau kan ik geen betrouwbare uitspraken doen. Hier zijn geen uniforme gegevens over beschikbaar. Daarnaast wil ik benadrukken dat het terugdringen van doorplaatsingen een brede, gezamenlijke aanpak met een lange adem vraagt. Wel vonden de afgelopen jaren positieve ontwikkelingen plaats die bijdragen aan minder doorplaatsingen. Zo verminderde het aantal doorplaatsingen in de gesloten jeugdhulp van 14% in 2019 naar 8% in 20212, en zet de sector zich via diverse projecten in voor het merkbaar verbeteren van jeugdzorg met verblijf3.
Vraag 3

Wordt het aantal plaatsingen en doorplaatsingen geregistreerd zoals aangekondigd in het actieplan van uw ambtsvoorganger De best passende zorg voor kwetsbare jongeren2 Zo ja, kunt u een overzicht geven van de afgelopen jaren uitgesplitst naar plaatsingen in instellingen, bij pleegouders en gezinshuizen? Zo nee, waarom niet?

Het aantal jongeren met jeugdhulp met verblijf wordt geregistreerd. De tabel hieronder laat deze gegevens zien, uitgesplitst naar verblijfsvorm5.
2018
2019
2020
Totaal jeugdhulp met verblijf
42 770
43 345
42 470
Pleegzorg
20 740
21 525
21 210
Gezinsgericht
6 165
5 545
5 310
Gesloten plaatsing
2 565
2 550
2 080
Ander verblijf bij jeugdhulpaanbieder
18 150
18 350
18 135
Voorlopige cijfers
Daarnaast publiceert Jeugdzorg Nederland jaarlijks cijfers over pleegzorg en gesloten jeugdhulp.
Het aantal doorplaatsingen wordt niet landelijk geregistreerd. Uit een eerder door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Ministerie van Justitie en Veiligheid gevraagde inventarisatie door het CBS blijkt dat de beschikbare gegevens geen accuraat beeld kunnen geven. Hierover heeft mijn voorganger uw Kamer geïnformeerd.7 Het is aan gemeenten om het aantal doorplaatsingen op lokaal niveau te registreren.
Vraag 4

Wat is er concreet gebeurd met het «gezamenlijk plan voor het reduceren van overplaatsingen tussen hun residentiele instellingen» dat de branches hebben opgesteld?

De sector zet breed in op het voorkomen dat jongeren overgeplaatst worden tussen residentiele instellingen, al dan niet gesloten. Het doel was niet dat hier een specifiek, apart plan voor zou komen. Door verschillende oorzaken kan een overplaatsing nog niet altijd voorkomen worden. Met name de benodigde expertise en de beschikbaarheid van passende plekken zijn hiervan de oorzaak.
Langs verschillende lijnen werkt de sector aan het verbreden en zichtbaar maken van de benodigde kennis, onder andere op het gebied van kleinschaligheid en de ontwikkeling naar alternatieven voor leefgroepen. Zo heeft StroomOp «Onderweg naar JeugdhulpPlus Thuis» gepubliceerd. Dit bevat een overzicht van knelpunten en oplossingsrichtingen voor zowel het voorkomen als verkorten van gesloten plaatsingen. Ook werkt de sector aan de ombouw naar meer kleinschalige accommodaties zodat meer passende plekken worden gerealiseerd. Hiervoor heeft het Ministerie van VWS € 33,5 mln. voor de gesloten jeugdhulp en € 50 mln. voor open driemilieusvoorzieningen verstrekt aan gemeenten via een SPUK-regeling8. De inzet langs deze lijnen draagt niet alleen bij aan het voorkomen dat jongeren gesloten geplaatst worden, maar ook aan dat jongeren op een plek kunnen blijven gedurende de periode dat ze niet thuis kunnen wonen.
Vraag 5

Wat is er concreet gebeurd met de doelstelling in dit actieplan dat in het vierde kwartaal van 2020 het «aantal overplaatsingen in de JeugdzorgPlus sterk is gereduceerd naar minder dan 5% van het aantal overplaatsingen»? Is dit doel gehaald?

Het aantal overplaatsingen binnen de gesloten jeugdhulp neemt, net als het aantal plaatsingen in de gesloten jeugdhulp, al enkele jaren af. De doelstelling van een reductie naar minder dan 5% is niet gehaald. Desondanks is er een sterke daling te zien: van 218 overplaatsingen in 2018 naar 98 overplaatsingen in 2021.
Onderstaande tabel laat de meest recente plaatsingsgegevens zien9.
2018
2019
2020
2021
Nieuw
977
57%
976
57%
758
56%
740
63%
Overplaatsing
218
13%
235
14%
168
12%
98
8%
Hernieuwd na onttrekking
66
4%
80
5%
67
5%
53
5%
Hernieuwd
458
27%
416
24%
371
27%
284
24%
Totaal
1 719
1 707
1 364
1 175
Vraag 6

Wat is er gebeurd met de doelstelling dat «alle jeugdigen in de JeugdzorgPlus binnen een half jaar zicht hebben op een vast woonperspectief?» Is dit doel gehaald?

Dit doel is niet gehaald. Het bieden van een vast woonperspectief aan alle jongeren in de gesloten jeugdhulp vraagt een brede, langdurige inzet en is mede afhankelijk van de inkoop van (vervolg)woonplekken door gemeenten.
Onderstaande tabel laat de verblijfssituatie van jongeren zien na hun verblijf in de gesloten jeugdhulp10.
2020
2021
Thuis/Zelfstandig met hulp
19%
19%
Thuis/Zelfstandig zonder hulp
11%
16%
Pleegzorg
1%
0%
Gezinsgericht
2%
1%
Jeugdhulpvoorziening open
39%
42%
Jeugdhulpvoorziening gesloten
12%
10%
Zwervend
1%
1%
Onbekend
14%
12%
Het aandeel jongeren dat na verblijf in gesloten jeugdhulp zelfstandig naar huis gaat zonder hulp is in 2021 toegenomen. Dat laat onverlet dat er nog stappen te zetten zijn om alle jongeren na verblijf in de gesloten jeugdhulp een passend perspectief te bieden.
Vraag 7

Bent u, met de kennis van nu, tevreden over de resultaten van het actieprogramma? Zo ja, wat is de grootste winst? Zo nee, gaat u zich alsnog inzetten om de doelstellingen te behalen?

Ik zie mooie resultaten die behaald zijn met het actieplan Best passende zorg voor kwetsbare jongeren over de gesloten jeugdhulp. Voor een overzicht van de belangrijkste mijlpalen verwijs ik uw Kamer naar het hoofdstuk over actielijn 2 uit de slotrapportage van het actieprogramma Zorg voor de Jeugd11. Ik zie dat Rijk, gemeenten en aanbieders de afgelopen jaren in toenemende mate de handen ineen hebben geslagen om de gesloten jeugdhulp blijvend te verbeteren. En met effect: het aantal gesloten plaatsingen neemt af.
Tegelijkertijd vind ik dat we meer moeten doen om gesloten jeugdhulp in de huidige vorm af te bouwen. Daarom werk ik samen met gemeenten en aanbieders aan de totstandkoming van een plan voor de toekomst van gesloten jeugdhulp. Hierover informeer ik uw Kamer voor de zomer.
Vraag 8

In de vijfde voortgangsrapportage naar aanleiding van het actieprogramma Zorg voor de Jeugd wordt gesteld dat het aantal doorplaatsingen naar aanleiding van het programma StroomOp is verminderd.3 Kunt u dit concretiseren? Zet deze positieve trend door?

Zie mijn beantwoording op vraag 5.
Vraag 9

Bent u het met ons eens dat een uithuisplaatsing een «middel is om ervoor te zorgen dat een jeugdige veilig is en zich goed kan ontwikkelen»4 in contrast is met het aantal hulpverleners en doorplaatsingen waar uit huisgeplaatste kinderen mee te maken krijgen? Speelt dit gegeven mee in de overweging van het besluit om kinderen uit huis te plaatsen? Zo nee, waarom niet?

Een uithuisplaatsing is inderdaad geen doel op zich, maar een ingrijpend middel om ervoor te zorgen dat een kind veilig is en zich goed kan ontwikkelen, of om een kind een behandeling te geven die anders niet mogelijk is. Het is voor kinderen van groot belang om een stabiele verblijfplaats te krijgen na een uithuisplaatsing, bij voorkeur met vaste hulpverleners die steeds doelgericht toewerken naar terugplaatsing óf ervoor zorgdragen dat een kind een vaste verblijfplaats krijgt met de mogelijkheid zich te hechten aan enkele vaste personen, bijvoorbeeld pleegouders of gezinshuisouders. Knelpunten in de praktijk vormen wachtlijsten voor interventies en beschikbare plekken, alsmede een tekort aan personeel. Daardoor komt het helaas voor dat kinderen gedurende een uithuisplaatsing te maken kunnen krijgen met doorplaatsingen en/of een wisselend aantal hulpverleners. Ik vind dit onwenselijk omdat we weten dat juist deze kinderen bij een uithuisplaatsing baat hebben bij stabiliteit en gehechtheid.
Het doorplaatsen van kinderen betreft de uitvoering van de ondertoezichtstelling. In het wettelijk systeem is dat de taak van de gecertificeerde instelling (GI). De wijze waarop de GI dat doet maakt in beginsel geen onderdeel uit van het toetsingskader dat de kinderrechter hanteert bij het toetsen van de noodzaak van een kinderbeschermingsmaatregel. Het is immers niet bij voorbaat bekend of doorplaatsingen aan de orde zijn. Een kinderrechter toetst of aan de wettelijke gronden voor een ondertoezichtstelling en uithuisplaatsing is voldaan en of daarmee deze maatregelen voor een kind noodzakelijk zijn. Dit betekent niet dat kinderrechters de problemen in de jeugdzorg niet meewegen. Er zijn voorbeelden van gerechtelijke uitspraken waarin de tekorten aan hulp en/of de beperkte beschikbaarheid van jeugdbeschermers van invloed zijn op de overwegingen van een kinderrechter een ondertoezichtstelling en/of uithuisplaatsing te verkorten of te beëindigen.
Vraag 10

Hoe gaat u de registratie van het aantal terugplaatsingen verbeteren?5

Op dit moment zijn geen cijfers beschikbaar over hoe vaak kinderen na een uithuisplaatsing worden teruggeplaatst bij hun ouders. Van het aantal jongeren dat na gesloten jeugdhulp wordt teruggeplaatst, zijn wel gegevens beschikbaar (zie antwoord op vraag 6). Het Ministerie van JenV bespreekt met Jeugdzorg Nederland en het CBS hoe het aantal terugplaatsingen kan worden gemonitord. Bij de eerstvolgende voortgangsbrief Jeugd wordt uw Kamer informeren over de voortgang.
Vraag 11

Bent u bereid om jongeren zelf meer zeggenschap te geven over de plek waar zij (tijdelijk) wonen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe gaat u dit doen?

Ik vind het heel belangrijk dat naar de stem van jongeren wordt geluisterd. De mening van de jongere en andere belanghebbenden wordt in principe altijd meegenomen bij een beslissing over de (tijdelijke) woonplek van een jongere. Steeds meer jeugdhulpaanbieders hebben daarnaast actieve jongerenraden. Ook is als onderdeel van het plan Best passende zorg voor kwetsbare jongeren het project De Jongere als Stakeholder opgezet, met als doel om de stem van jongeren verder te vergroten. Jongerenparticipatie en het inzetten van ervaringsdeskundigheid dragen wezenlijk bij aan betere jeugdhulp. Het project heeft niet alleen een impacttour georganiseerd, podcasts gemaakt over het belang van de stem van de jongere, maar ook het fundament gelegd voor een platform waarop organisaties contact kunnen leggen met jongere ervaringsdeskundigen en waar belangrijke informatie is gebundeld. Ook is een meerjarenagenda opgesteld om bewustwording te vergroten, participatie te bevorderen, de juiste voorwaarden te creëren en oplossingen toegankelijk te maken.
Vraag 12

Kunt u reflecteren op de preambule van het VN-verdrag Kinderrechten waarin staat dat een kind «voor de volledige en harmonische ontplooiing van zijn of haar persoonlijkheid, dient op te groeien in een gezinsomgeving, in een sfeer van geluk, liefde en begrip»?

Ik onderschrijf deze preambule. Ik vind het van groot belang dat alle kinderen kunnen opgroeien in een veilige en liefdevolle gezinsomgeving.
Vraag 13

Hoe is dit te rijmen met situaties waarin kinderen soms tientallen hulpverleners hebben gezien en zeer regelmatig moeten doorverhuizen? Bent u van mening dat Nederland zich aan deze bepaling in het Verdrag houdt? Zo nee, wat gaat u dan doen om dit te veranderen?

Ik onderschrijf dat het zien van tientallen hulpverleners en regelmatige doorverhuizingen niet in het belang zijn van het kind. Kinderen die uithuisgeplaatst zijn hebben juist baat bij stabiliteit. Het terugdringen van het aantal doorplaatsingen en wisselen van hulpverleners vraagt om een brede, gezamenlijke aanpak die niet van vandaag op morgen is gerealiseerd. Ik zie dat er positieve ontwikkelingen plaats hebben gevonden die bijdragen aan minder doorplaatsingen. Ik zal me hier samen met gemeenten en aanbieders voor in blijven zetten.

1 maart 2022 - 18 mei 2022

78 dagen

De criminaliteit en geweldsdelicten door asielzoekers in Budel
	Joost Eerdmans (EénNL)
	Eric van der Burg (staatssecretaris justitie en veiligheid) (VVD)

Bronnen

1. Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 1736. …
2. Omroep Brabant, 10 februari 2022 (https://www.omroepbrabant.nl/nieuws…

Vraag 1

Houdt het feit dat u in antwoord op mijn Kamervragen van 27 januari1 niet ingaat op verblijfsrechtelijke sancties in dat geen van de 58 asielzoekers die de afgelopen drie maanden zijn veroordeeld daar verblijfsrechtelijke consequenties van heeft ondervonden?

Het is gebruikelijk dat door de lokale overheid wordt gerapporteerd over de lokale situatie. In het duidingsonderzoek van het WODC over de incidentenregistratie over 2019, dat ik onlangs naar uw Kamer zond2, zijn ook cijfers opgenomen over onder andere de gemeente Cranendonck. Ik heb het WODC gevraagd om dit jaar een nieuw duidingsonderzoek uit te laten voeren. Daarnaast geldt dat deze gegevens niet standaard worden bijgehouden in de geautomatiseerde systemen. Om antwoord te kunnen geven op deze vragen zullen derhalve handmatig de dossiers bij de verschillende ketenpartners moeten worden doorgenomen en vervolgens meerdere bestandsvergelijkingen moeten worden gemaakt om te beoordeelden of er sprake is geweest van personen die in de opvanglocatie Budel-Cranendonck verbleven, verdachten waren, veroordeeld zijn, van wie vergunningen zijn ingetrokken en of vanuit de strafrechtketen zijn overgedragen aan de DT&V. Gelet op de grote hoeveelheid werk die dit met zich meebrengt wil ik u graag verwijzen naar de hiervoor genoemde duidingsonderzoeken.
Vraag 2

Houdt dit in dat bij geen van de betrokkenen de verblijfsvergunning is afgewezen of ingetrokken? Zo ja, waarom niet? Zo nee, bij hoeveel personen dan wel?

Zie antwoord vraag 1.
Vraag 3

Houdt dit tevens in dat geen van de betrokkenen conform het Vreemdelingen in de Strafrechtketen (VRIS)-protocol is overgedragen aan de Dienst Terugkeer en Vertrek (DTV)? Zo ja, waarom niet? Zo nee, hoeveel personen dan wel en in hoeveel gevallen is er ook daadwerkelijk sprake geweest van aantoonbaar vertrek?

Zie antwoord vraag 1.
Vraag 4

Hoeveel COA-sancties zijn er in heel 2021 opgelegd aan personen die in het AZC in Budel verbleven?

In 2021 zijn er in totaal ca. 360 maatregelen opgelegd aan personen in de opvanglocatie Budel-Cranendonck. Hierbij valt onder meer te denken aan 40 personen die naar een zogeheten Handhavings- en Toezichtlocatie (htl) zijn overgeplaatst en 30 gevallen waarbij van iemand 8 weken zakgeld is ingehouden.
Vraag 5

Hoeveel vonnissen zijn er in heel 2021 gewezen in zaken die betrekking hebben op verdachten die in het AZC in Budel verbleven? Om hoeveel veroordelingen ging het?

Zie antwoord vraag 1.
Vraag 6

Bij hoeveel van deze betrokkenen is de verblijfsvergunning afgewezen of ingetrokken?

Zie antwoord vraag 1.
Vraag 7

Hoeveel van deze betrokkenen zijn conform het VRIS-protocol overgedragen aan de DTV? Hoeveel van hen zijn aantoonbaar vertrokken?

Zie antwoord vraag 1.
Vraag 8

Hoeveel personen die op enig moment in 2021 in een Nederlandse COA-locatie verbleven zijn veroordeeld door de (politie)rechter? Hoeveel van hen waren veiligelanders?

Voor het zomerreces zal het WODC het Incidentenoverzicht 2021 publiceren waar informatie van het COA, de Politie, het Openbaar Ministerie en de Raad voor de Rechtspraak verzameld wordt. Tot die tijd verwijs ik naar de incidentenoverzichten over 2019 en 2020.
De Staat van Migratie 2021 zal informatie bevatten over het aantal ingetrokken en afgewezen verblijfsvergunningen in het jaar 2021. Dit zal gaan over alle ingetrokken en afgewezen verblijfsvergunningen en niet enkel over personen die in dat jaar in de COA-opvang gezeten hebben.
Het is niet mogelijk om specifiek over deze groep vreemdelingen te zeggen hoeveel er ingevolge het VRIS protocol aantoonbaar vertrokken zijn. Wel kan er in algemene zin gezegd worden dat er in 2021 ongeveer 1.040 criminele vreemdelingen zijn vertrokken tijdens of aansluitend aan hun gevangenisstraf. Hiervan heeft 71 procent Nederland onder toezicht van de overheid verlaten. Het kan daarbij gaan om vreemdelingen die zelfstandig zijn vertrokken, of Nederland gedwongen hebben verlaten. Het aandeel vreemdelingen dat op eigen gelegenheid is vertrokken bedraagt 29 procent.
Vraag 9

Bij hoeveel van deze personen is de verblijfsvergunning afgewezen of ingetrokken? Hoeveel van hen waren veiligelanders?

Zie antwoord vraag 8.
Vraag 10

Hoeveel van deze personen zijn conform het VRIS-protocol overgedragen aan de DT&V en hoeveel van hen zijn aantoonbaar vertrokken? Hoeveel van hen waren veiligelanders?

Zie antwoord vraag 8.
Vraag 11

Deelt u de mening dat asielzoekers die een misdrijf begaan standaard in vreemdelingendetentie moeten worden geplaatst en uitgezet moeten worden, ook indien sprake is van straffen lager dan respectievelijk zes en tien maanden? Zo nee, waarom niet? Zo ja, gaat u zich inspannen om de belemmerende regelgeving hieromtrent weg te nemen?

Nee. Vreemdelingrechtelijke detentie vindt plaats op vreemdelingrechtelijke gronden. Het is wettelijk niet mogelijk om vreemdelingenrechtelijke detentie toe te passen om de «enkele» reden dat er sprake is van een gepleegd misdrijf. Daarvoor is het strafrecht bedoeld. Sinds 2015 zijn meerdere beleidsaanscherpingen ingezet ten aanzien van het intrekken van verblijfsvergunningen asiel op grond van openbare orde.3 Zoals eerder door mijn voorganger aangekondigd, wordt momenteel onderzocht of er aanleiding is om binnen het internationale juridische kader een verdere aanscherping door te voeren.4
Vraag 12

Hoe beoordeelt u het feit dat het percentage ingewilligde asielverzoeken door Algerijnen sinds het schrappen van Algerije van de lijst van veilige herkomstlanden nog altijd nagenoeg nul procent is?

In mijn reactie op vraag 8 van de Kamervragen die op 27 januari 2022 door het lid Eerdmans (JA21)5 zijn gesteld heb ik aangegeven dat de beoordeling ten aanzien van veilig land van herkomst is gebaseerd op de actuele landeninformatie over Algerije en de criteria uit de Procedurerichtlijn.6 Deze criteria hebben betrekking op de actuele situatie in het land van herkomst. Die criteria zeggen niets over welke personen met welke beschermingsvraag in Nederland asielaanvragen. Het is goed mogelijk dat de samenstelling van de aanvragers uit een als veilig aangemerkt land van herkomst ervoor zorgt dat het percentage inwilligingen alsnog relatief hoog is, terwijl andersom ook het percentage inwilligingen uit een «niet-veilig» land relatief laag kan zijn. In hoeverre de kans op asiel groot of klein is, hangt sterk af van de persoonlijke omstandigheden van de asielzoeker.
Vraag 13

Deelt u de conclusie dat het onverteerbaar is dat Algerijnen, die vorig jaar blijkens het Incidentenoverzicht van het ministerie tot de meest criminele groepen asielzoekers behoorden, desondanks niet meer in de spoor 2-procedure belanden en geen enkele beperking meer opgelegd krijgen? Zo nee, waarom niet?

Het feit dat Algerije niet is aangemerkt als veilig land van herkomst heeft inderdaad tot het gevolg dat hun asielaanvraag niet meer in spoor 2 wordt afgedaan. Dit betekent echter niet dat asielaanvragen van personen van Algerijnse afkomst niet met voorrang worden afgedaan door de IND. Mede vanwege het feit dat relatief veel Algerijnse asielzoekers betrokken zijn bij het veroorzaken van overlast en crimineel gedrag pakt de IND deze aanvragen met voorrang op. Overigens geldt voor het merendeel van de asielaanvragen van Algerijnse asielzoekers dat het gaat om asielzoekers met een Dublinclaim die in spoor 1 worden afgedaan.
Vraag 14

Erkent u dat dit onveranderd lage inwilligingspercentage erop duidt dat de thuissituatie van Algerijnse asielzoekers in de praktijk nog altijd als veilig wordt beoordeeld? Zo nee, waarom niet? Zo ja, erkent u dat de basis onder het besluit om Algerije van de lijst van veilige herkomstlanden te schrappen hiermee is komen te vallen? Hoe gaat u hierop acteren?

Zie antwoord vraag 12.
Vraag 15

Bent u ermee bekend dat een meerderheid van de gemeenteraad in Cranendonck het AZC in Budel wil sluiten, maar hierbij stuit op juridische belemmeringen?2

Ik ben er mee bekend dat de vorige gemeenteraad in Cranendonck heeft aangegeven de opvanglocatie in de huidige vorm te willen beëindigen en niet mee te werken aan de huidige plannen. Hiermee wil de vorige gemeenteraad afwijken van de tussen de gemeente en het COA gemaakte overeenkomst.
Vraag 16

Waarom concludeert u desondanks dat het «een gezamenlijke wens» is om het AZC niet te sluiten, zoals u in antwoord op mijn eerdere Kamervragen aangeeft?

Tijdens het gesprek dat ik op 2 februari jl. heb gevoerd met de burgemeester, de commissaris van de Koning van Noord-Brabant en het COA is de gezamenlijke wens uitgesproken om de opvanglocatie in Cranendonck te behouden. Daarbij is gesproken over oplossingen op het gebied van veiligheid waarmee de rust in de opvanglocatie en de gemeente Cranendonck zou moeten terugkeren. Dit is volgens alle betrokken partijen namelijk randvoorwaardelijk voor een toekomst van de opvanglocatie, in welke vorm dan ook.
Ondanks de intentie die op bestuurlijk niveau is uitgesproken om de opvanglocatie te behouden, heeft de vorige gemeenteraad van Cranendonck op 8 maart jl. besloten dat de opvanglocatie (in de huidige vorm) in Cranendonck op 1 juli 2024 zou moeten sluiten. Op die datum loopt de omgevingsvergunning af.
Op 21 maart jl. ben ik naar de gemeente Cranendonck gegaan voor een vervolggesprek over de ingezette maatregelen naar aanleiding van het gesprek dat op 2 februari plaatsvond. Zo heeft het COA een nieuw hek geplaatst en voeren het COA en AVIM gezamenlijk kamercontroles uit. Ook zijn er extra beveiligers ingezet. Uiteraard wordt daarnaast door betrokken partijen uit de migratieketen, maar ook door het lokaal bestuur en de strafrechtketen, gebruik gemaakt van de maatregelen uit de toolbox. Ik ga ervan uit dat het met de ingezette maatregelen mogelijk is om de rust op- en rondom de opvanglocatie terug te laten keren. Daarbij komt dat het gelet op de huidige opvangcapaciteit, ook in het licht van de crisis in Oekraïne, niet wenselijk is dat er opvangplekken verloren gaan. Of er na 1 juli 2024 ruimte is voor een opvanglocatie in Cranendock zal te zijner tijd duidelijk moeten worden. Hiertoe worden de komende periode gesprekken gevoerd.
Vraag 17

Bent u bereid écht voor de Budelnaren in de bres te springen door de gemeente Cranendonck te helpen onder het COA-contract uit te komen en het AZC te sluiten? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 16.

1 maart 2022 - 21 april 2022

51 dagen

Het bericht ‘Ddos'er die fiscus, banken en Tweakers aanviel, krijgt 200 uur taakstraf’.
	Queeny Rajkowski (VVD), Ulysse Ellian (VVD)
	Franc Weerwind (minister zonder portefeuille justitie en veiligheid) (D66), Dilan Yeşilgöz-Zegerius (minister justitie en veiligheid) (VVD)

Bronnen

1. Tweakers, 22 februari 2022, Ddos’er die fiscus, banken en Tweakers aa…

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Ddos’er die fiscus, banken en Tweakers aanviel, krijgt 200 uur taakstraf»1?

Ja.
Vraag 2

Worden ddos-aanvallen die zijn uitgevoerd op vitale diensten door het openbaar ministerie (OM) bij het bepalen van de strafeis en bij de rechter bij de strafoplegging als een strafverzwarende omstandigheid gezien?

Ja. Het OM houdt bij het bepalen van de strafeis rekening met de wettelijke strafmaxima zoals geformuleerd in het Wetboek van Strafrecht (Sr). Uit artikel 138b lid 3 Sr volgt dat het strafmaximum van twee naar maximaal vijf jaar gevangenisstraf kan gaan indien een DDoS-aanval is gepleegd tegen een geautomatiseerd werk behorende tot de vitale infrastructuur2.
Vraag 3

Hoeveel veroordelingen zijn bekend van zaken waarbij een ddos-aanval gepleegd is?

Bij een DDoS-aanval kan artikel 138b Sr (opzettelijk en wederrechtelijk de toegang tot of het gebruik van een geautomatiseerd werk belemmeren door daaraan gegevens aan te bieden of toe te zenden) of artikel 161sexies Sr (misdrijven waardoor de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar wordt gebracht) tenlastegelegd worden. In de periode 2019–2021 zijn er 8 veroordelingen geweest voor artikel 138b. Onder de delictsomschrijving van artikel 161sexies vallen echter meer delicten dan alleen een DDoS-aanval. Er kan in de informatiesystemen van de Rechtspraak niet worden achterhaald hoeveel veroordelingen op basis van artikel 161sexies een DDoS-aanval betroffen. Het totale aantal veroordelingen van artikel 161sexies geeft daarom geen representatief beeld van het aantal veroordelingen van DDoS-aanvallen.
Vraag 4

Deelt u de mening dat deze vormen van cybercriminaliteit hard aangepakt moeten worden vanwege de grote maatschappelijke impact?

Zeker. Cybercrime kan een grote impact hebben op individuele slachtoffers en de maatschappij als geheel. Gedurende de coronacrisis zijn we in het dagelijks leven steeds afhankelijker geworden van de online wereld. Dit maakt dat cyberaanvallen een groot risico vormen voor onze maatschappij. Het Cybersecurity Beeld Nederland benoemt ransomware zelfs als een risico voor onze nationale veiligheid.3 Adequate opsporing en vervolging van daders is noodzakelijk. Het internet mag geen vrijplaats zijn voor criminelen. Opsporing, vervolging en verstoring is één van de vier sporen van de integrale aanpak van cybercrime. Hierover wordt uw Kamer jaarlijks geïnformeerd per brief.4
Vraag 5

Hoe vaak vindt er recidive plaats bij de cybercriminelen die ddos-aanvallen hebben gepleegd? Wordt er onderzoek gedaan naar het recidiverisico bij cyberdelicten?

Hierover zijn geen cijfers beschikbaar. Voor zover bekend lopen er momenteel geen onderzoeken naar het recidiverisico bij cyberdelicten. Wel is door het WODC onderzoek gedaan naar cyberdaders, waarover uw Kamer is geïnformeerd.5 Dit onderzoek gaf aan dat voor daders van cybercrime geen eenduidig profiel bestaat, maar dat er kenmerken zijn die relatief vaker voorkomen bij cyberdaders dan bij traditionele daders of vrij uniek zijn voor cyberdaders. Zo plegen jongere daders strafbare feiten in eerste instantie vaker uit nieuwsgierigheid, intellectuele uitdaging of leergierigheid, en zijn zich niet altijd bewust van de strafbaarheid. Ook bleek uit het onderzoek dat bij het voorkomen van recidive klassieke interventies bruikbaar zouden kunnen zijn, indien ze zouden worden aangepast aan de digitale context. Zie hiervoor vraag 6.
Vraag 6

Welke maatregelen en middelen worden ingezet om recidive bij cyberdelicten te voorkomen?

Bij de aanpak van cybercrime wordt een onderscheid gemaakt tussen cybercrimedelicten in enge zin (zoals ransomware- en DDoS-aanvallen) en gedigitaliseerde delicten (zoals online fraude). Onderzoek geeft aan dat er kenmerken zijn die relatief vaker voorkomen bij cyberdaders dan bij traditionele daders of vrij uniek zijn voor cyberdaders.6 Ten behoeve van deze specifieke doelgroep maken Halt, de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) en de Reclassering gebruikt van de Hack_Right-aanpak. Daarnaast is de bestaande leerstraf Tools4U van de RvdK aangevuld voor daders van gedigitaliseerde delicten.
Ook is het instrumentarium voor risicotaxatie aangepast. Voor jeugdige justitiabelen is het landelijk risicotaxatie-instrumentarium (LIJ) aangevuld zodat het nu ook kan worden gebruikt in het geval zij een cybercrime of gedigitaliseerd delict hebben gepleegd. Dit jaar wordt gemonitord of de huidige aanpassingen voldoen of dat nog verdere aanvullingen nodig zijn.
Vraag 7

Hoe vaak wordt bij strafoplegging of bij een OM-afdoening de aanvullende interventie Hack_Right toegepast? Wat zijn hier tot nu toe de resultaten van en kunt u deze resultaten met de Kamer delen?

Sinds 2019 zijn er 25 zaken afgerond. Hack_Right kan worden ingezet in het kader van een Halt-afdoening, een (jeugd)reclasseringsbegeleiding, als taakstraf of als gedragsaanwijzing in het kader van een bijzondere voorwaarde (volwassenenreclassering). De afgelopen jaren is de interventie Hack_Right (door)ontwikkeld en is toegewerkt naar indiening van de interventie bij de Erkenningscommissie Justitiële Interventies van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). Medio 2022 wordt de interventie voor erkenning voorgelegd.
Vraag 8

Welke criteria worden gehanteerd om te bepalen of Hack_Right kan worden toegepast?

Hack_Right is bedoeld voor jongeren en jongvolwassenen die minimaal 12 en maximaal 24 jaar oud zijn ten tijde van het plegen van het delict, (gedeeltelijk) bekennen een cyberdelict7 te hebben gepleegd, niet eerder veroordeeld zijn voor een cyberdelict, affiniteit hebben met ICT en gemotiveerd zijn om deel te nemen aan Hack_Right. In uitzonderingsgevallen kan een lange variant van Hack_Right – op verzoek van een rechter, officier van justitie of een van de ketenpartners – ook ingezet worden voor jongvolwassenen van 24 tot 30 jaar. Bij deze doelgroep is het extra belangrijk dat bij de invulling van Hack_Right wordt aangesloten bij ontwikkelingstaken van jongvolwassenen op het gebied van werk, opleiding, vrijetijdsbesteding en relaties.
De langere variant van Hack_Right kan bij Reclassering worden opgelegd in het kader van een bijzondere voorwaarde, en bij de RvdK in het kader van een werkstraf. Hack_Right kan ook worden opgelegd in de vorm van een Halt-afdoening. Dit betreft een kortere variant.
Vraag 9

Deelt u de mening dat de interventie Hack_Right een positieve bijdrage kan leveren aan het voorkomen van recidive bij jonge cybercriminelen? Zo ja, welke stappen onderneemt u om dit nadrukkelijker in het beleid naar voren te laten komen? Zo nee, waarom niet?

Minderjarigen kunnen, soms onbewust, forse cyberdelicten plegen. Hack_Right heeft als doel recidive onder jonge cybercriminelen te voorkomen en tegelijkertijd hun maatschappelijk zeer relevante ICT-talent te stimuleren binnen de kaders van de wet. Doordat jongeren leren hoe zij deze talenten op een veilige en rechtmatige manier kunnen ontwikkelen en inzetten, kan toekomstige maatschappelijke en financiële schade voorkomen worden. In de uitvoering van de interventie worden (private) ICT-bedrijven en -afdelingen betrokken, om de jongere te begeleiden bij de ontwikkeling van diens talent voor legale doeleinden. Momenteel is Hack_Right de enige interventie die zich specifiek richt op het voorkomen van herhaald daderschap bij (jonge) cybercriminelen.
Ondanks dat er sprake is van een stijging van (het aantal aangiften van) cybercriminaliteit blijkt dit nog niet uit de instroom bij Hack_Right. Dit vraagt aanvullende analyse, opdat passende maatregelen kunnen worden ingezet. Daarom heeft het Ministerie van Justitie en Veiligheid voor de komende jaren subsidie toegezegd aan de drie uitvoeringsorganisaties (Reclassering, RvdK en Halt) voor de verdere implementatie en inbedding van Hack_Right in de justitiële processen. Daarnaast voert het WODC een onderzoek uit naar de in- en doorstroom van jeugdige en volwassen verdachten en daders van cybercrime binnen de strafrechtketen.8
Vraag 10

Komt het vaker voor dat er pas eindvonnis wordt gewezen door een rechtbank vier jaar nadat een verdachte in verzekering is gesteld? Zo ja, kunt u per rechtbank uitsplitsen hoe vaak de afgelopen vijf jaren vonnissen werden gewezen waarbij een dader strafvermindering kreeg als gevolg van schending van de redelijke termijn?

Het komt voor dat een rechtbank pas vier jaar nadat een verdachte in verzekering is gesteld het eindvonnis wijst. Uitsplitsen hoe vaak de afgelopen vijf jaren vonnissen zijn gewezen waarbij een dader strafvermindering kreeg als gevolg van schending van de redelijke termijn is niet geautomatiseerd mogelijk. Dit aangezien het overschrijden van de redelijke termijn niet wordt geregistreerd in de systemen van de rechtspraak.
Vraag 11

Indien uw antwoord op vraag 10 luidt dat nergens wordt geregistreerd of er sprake is van schending van de redelijke termijn en wat de gevolgen hiervan zijn voor de opgelegde straffen, kunt u dan een reële inschatting maken gebaseerd op de gepubliceerde uitspraken op rechtspraak.nl om de Kamer toch inhoudelijk van een antwoord te voorzien?

Het onderzoeken van gepubliceerde uitspraken op rechtspraak.nl is zeer tijdrovend en de huidige capaciteit laat het momenteel niet toe een dergelijk onderzoek uit te voeren. Bovendien worden (nu nog) lang niet alle uitspraken gepubliceerd. Daarom is het onduidelijk of een dergelijk onderzoek een representatief beeld zou geven.

1 maart 2022 - 22 maart 2022

21 dagen

Het artikel ‘Gasmarkt toont nu weinig vrees, maar komende winter kan weer spannend worden’
	Faissal Boulakjar (D66)
	Hans Vijlbrief (staatssecretaris economische zaken) (D66), Rob Jetten (minister zonder portefeuille economische zaken) (D66)

Bronnen

1. Energeia, 25 februari 2022 (https://energeia.nl/energeia-artikel/4010…

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Gasmarkt toont nu weinig vrees, maar komende winter kan weer spannend worden»?1

Ja.
Vraag 2

Deelt u de mening dat we ons beleid rond de gasreserves moeten aanpassen omdat het onacceptabel is dat we komende winter afhankelijk zijn van leveringen uit Rusland?

Ja, in het coalitieakkoord staat dan ook al aangekondigd dat het kabinet wil komen tot verplichte vullingspercentages voor de gasopslagen. Dit met als doel de afhankelijkheid van andere landen te verkleinen.
Daarnaast heeft het kabinet in het zogenoemde Norg Akkoord afspraken gemaakt met Shell, ExxonMobil en NAM over de inzet van de gasopslagen Alkmaar, Norg en Grijpskerk in de komende jaren. Niet alleen is vastgesteld dat de opslagen bij het begin van de koudeseizoen voldoende gevuld moeten zijn, maar ook dat er tot en met het einde van de koudeseizoen voldoende gas in de opslagen moet blijven. Dit om de leveringszekerheid van laagcalorisch gas, het gas dat door vrijwel alle Nederlandse huishoudens wordt gebruikt, te borgen.
Vraag 3

Klopt de berichtgeving dat er nu moet worden gestart met vullen om voldoende gas in voorraad te hebben voor komende winter? Hoe wilt u zorgen dat dit, ondanks de hoge prijzen, ook nu gaat gebeuren?

Het vulseizoen voor gasopslagen start normaliter op 1 april en loopt tot 1 oktober. Met het zogenoemde Norg Akkoord heeft het kabinet er voor gezorgd dat de opslagen Alkmaar, Norg en Grijpskerk adequaat worden gevuld. Het kabinet beraadt zich nog op eventuele kortetermijnmaatregelen ten aanzien van andere opslagen. In de brief over gasleveringszekerheid van 14 maart jl. wordt hier nader op ingegaan.
Vraag 4

Deelt u de mening dat de verplichte vullingspercentages voor gasvoorraden, zoals ook afgesproken in het coalitieakkoord, nog dit kwartaal in moeten gaan zodat de gasbedrijven de komende maanden verplicht moeten gaan vullen ondanks de hoge prijzen? Wat is hiervoor nodig?

Zoals aangegeven zijn in het Norg Akkoord afspraken gemaakt over de inzet van de opslagen Alkmaar, Norg en Grijpskerk. De mate waarin deze opslagen moeten worden gevuld wordt mede bepaald door de jaarlijkse adviezen van Gasunie Transport Services (GTS) over de leveringszekerheid.
Vraag 5

Deelt u de mening dat het onacceptabel is dat onze gasopslag Bergermeer voor 40 procent in handen is van het Russische staatsbedrijf Gazprom?

De gasopslag Bergermeer is niet in eigendom van het Russische staatsbedrijf Gazprom. TAQA Energy B.V. bezit 60% van de belangen in gasopslag Bergermeer. EBN heeft de overige 40% van de belangen in de gasopslag. TAQA Energy B.V. is de operator voor de opslag- en marketingfaciliteit en gaat dus over het dagelijks beheer van de opslagfaciliteit.
Als onderdeel van de totstandkoming van de gasopslag is in 2009 door betrokken partijen een overeenkomst met Gazprom gesloten voor aanlevering van het kussengas. Dit kussengas is nodig om de druk in de gasopslag op peil te houden zodat gas geïnjecteerd en er uit gehaald kan worden. In ruil daarvoor kan Gazprom 19,6 van de totale 48,2 TWh (Terawattuur) van de opslagcapaciteit gebruiken en heeft Gazprom bepaalde zeggenschapsrechten over de wijze waarop de berging wordt geopereerd. Gezien de zeer recente ontwikkelingen komt dit natuurlijk wel in een ander daglicht te staan. In voornoemde brief over gasleveringszekerheid wordt ook hierop nader ingegaan.
Vraag 6

Hoe gaat u zorgen dat de gasopslag Bergermeer/Taqa Energy niet meer in beheer van Rusland is?

Zoals bij het antwoord op vraag 5 is aangegeven, is de gasopslag Bergermeer niet in het beheer van Rusland. Gazprom heeft bepaalde zeggenschapsrechten over de operaties. Gazprom gaat niet over de verdeling en gebruik van de capaciteit die niet aan haar is toegekend.
Ik heb begrepen dat TAQA Energy B.V. voornemens is de gasopslag te verkopen. Samen met EBN volg ik deze ontwikkeling op de voet teneinde te voorkomen dat de gasopslag wordt verworven door een partij die niet gewenst is.
Vraag 7

Welke mogelijkheden zijn er om de gasvoorraden te vullen waarbij er zo min mogelijk geld naar Rusland gaat door de koop van gas? Is het bijvoorbeeld mogelijk om lng te kopen in de Verenigde Staten en het Midden-Oosten om te voorkomen dat Nederland de oorlog mede-financiert?

De gasopslagen worden gevuld door marktpartijen, de overheid heeft daar geen actieve rol bij. Dat neemt niet weg dat momenteel wordt bezien hoe het beste kan worden zekergesteld dat de opslagen voorafgaand aan de komende winter tot een adequaat niveau zijn gevuld. Ook hier verwijs naar de brief over gasleveringszekerheid.
Wat betreft LNG geldt dat de aanvoer daarvan naar Nederland mede wordt beperkt door de doorvoercapaciteit van de GATE-terminal in Rotterdam waar LNG van over de hele wereld wordt aangevoerd, ook en in toenemende mate vanuit de Verenigde Staten. Deze capaciteit bedraagt thans 12 miljard m3 op jaarbasis, of te wel 1 miljard m3 per maand bij volledige benutting. Dat terwijl voor het volledig vullen van alle Nederlandse opslagen in de periode 1 april t/m 1 oktober ca. 12 miljard m3 aan gas nodig is (uitgaande van het vullen van Norg met de door GTS aangegeven 4 miljard m3). Overigens wordt momenteel onderzocht hoe de aanlandingscapaciteit voor LNG in Nederland op zo kort mogelijke termijn kan worden uitgebreid. Gasunie heeft hiervoor een aantal ideeën ontwikkeld. Deze worden beschreven in de brief over gasleveringszekerheid. Een dergelijke uitbreiding kan ook behulpzaam zijn bij het vullen van de opslagen.
Vraag 8

Wat is de verwachte prijsimpact van het inkopen van lng en wat zijn de gevolgen voor de energierekening van huishoudens?

De verwachte prijsimpact en gevolgen voor de energierekening zijn niet aan te geven. Het gaat bij LNG, en meer in het algemeen bij gas, om een wereldmarkt waarbij een groot aantal factoren invloed heeft op de prijs. Het gaat dan uiteraard om geopolitieke ontwikkelingen, maar ook meer basale zaken als grootschalig, langdurig onderhoud aan installaties waardoor levering tijdelijk wordt opgeschort.
De ontwikkelingen op de wereldmarkt kunnen, wanneer deze langere tijd aanhouden, ook effect hebben op de energierekening van huishoudens. Het kabinet erkent de zorgen van huishoudens over de stijgende energierekening. Daarom heeft het kabinet een aantal maatregelen genomen om de impact van de stijgende energieprijzen te dempen (zie kamerstuk 29 023, nr. 272) en heeft die recent aangevuld met de maatregelen die zijn genoemd in de Kamerbrief van 11 maart jl. Het kabinet blijft de komende tijd de actuele situatie en de impact hiervan op de energierekening van huishoudens nauwlettend in de gaten houden.
Vraag 9

Welke andere mogelijkheden zijn er om op zeer korte termijn minder afhankelijk te worden van Rusland?

De mogelijkheden om op zeer korte termijn minder afhankelijk te worden van Rusland zijn beperkt, waarbij wel meteen moet worden aangetekend dat Nederland minder afhankelijk is van gas uit Rusland dan veel andere lidstaten. Zo beschikt Nederland over een LNG-terminal en heeft Nederland, in tegenstelling tot vrijwel alle andere lidstaten, eigen gasproductie. De gaswinning uit de huidige kleine velden wordt dan ook gesteund. Nieuwe projecten die nu nog in procedure zijn, kunnen op een relatief korte termijn (binnen 2 jaar) en indien dit veilig kan voor extra productie zorgen. Maar ook wordt de transitie naar en het aanbod van hernieuwbare energiebronnen zoals groen gas en waterstof gestimuleerd en wordt ingezet om op basis van een programmatische aanpak woningen sneller, slimmer en socialer te isoleren. Daarnaast is vraagreductie in de industrie een speerpunt van beleid.
Overigens is het in dit verband ook goed om op te merken dat de Europese Commissie op 8 maart jl. naar buiten is gekomen met een strategie (REPOwerEU) om de afhankelijkheid van Russische gasimport zo snel mogelijk te verminderen.
In de brief over gasleveringszekerheid is dit alles verder uitgewerkt en toegelicht.
Vraag 10

Kunt u deze vragen afzonderlijk en zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk voor het debat Mijnbouw/Groningen van 10 maart 2022, beantwoorden?

Deze vragen zijn zo snel mogelijk beantwoord.

1 maart 2022 - 31 maart 2022

30 dagen

Het bericht dat de voorzitter van DSW stelt dat zorgverzekeraars onnodige kwaliteitscontroles opleggen
	Maarten Hijink
	Kuipers

Bronnen

1. Skipr, 25 februari 2022, «Voorzitter DSW: «Zorgverzekeraars leggen on…

Vraag 1

Wat is uw reactie op de uitspraak van de voorzitter van zorgverzekeraar DSW dat zorgverzekeraars onnodige kwaliteitscontroles opleggen aan zorgverleners?1

Deze verkenning had onder andere tot doel om in kaart te brengen hoe zorgverleners het Nederlandse zorglandschap beschouwen.
De hoofdthema´s van de verkenning waren vertrouwen, continuïteit en pluriformiteit. Via een vragenlijst hebben een aantal zorgverleners uit verschillende zorgsectoren hun mening kunnen geven over deze thema’s. Ik vind het belangrijk dat zorgverzekeraars en zorgleners bekend zijn met elkaars mening over deze thema’s. Inzicht verhoogt namelijk het wederzijdse begrip en vereenvoudigt het maken van contractuele afspraken. In het rapport wordt op basis van een uitvraag onder zorgverleners aangegeven dat volgens een groot deel van deze groep controles op kwaliteit nog meer zouden kunnen bijdragen aan betere zorg. Verdere duiding van deze uitvraag onder de respondenten – die veel breder was – ontbreekt in het rapport.
In zijn algemeenheid kan ik aangeven dat zorgverzekeraars en zorgverleners als uitvoerders van de Zorgverzekeringswet (Zvw) samen verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van de zorg. Zij maken daar contractuele afspraken over. Waarbij het doel is om de kwaliteit van zorg continue te verbeteren, zodat de verzekerde toegang heeft tot zorg van een steeds hoger niveau. Het stellen van voorwaarden en toetsing van de naleving van deze voorwaarden is een onderdeel daarvan. Het is de maatschappelijke verantwoordelijkheid van zorgverzekeraars en zorgverleners om dit op een slimme en laagdrempelige manier in te richten. Het rapport lijkt mij een goede aanleiding voor hen om hierover verder het gesprek met elkaar aan te gaan.
Daarnaast wordt er op dit moment in mijn opdracht een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om de inkoop- en verantwoordingseisen die gelden voor zorgsectoren die vallen onder Zvw te uniformeren. Hier vallen ook eisen van zorgverzekeraars onder. Onderdeel van dit onderzoek is om te kwantificeren hoeveelheid tijd, en daarmee geld, gepaard gaat met voldoen aan deze eisen. De resultaten van dit onderzoek verwacht ik komende zomer.
Vraag 2

Bent u het eens het de uitspraak van de voorzitter dat de wettelijke kwaliteitseisen hoog zijn en bij de eigen beroepsgroep in goede handen zijn?

Ja, ten dele. De (wettelijke) eisen die hier aan de kwaliteit van zorg gesteld worden zijn op onderdelen hoog. We moeten met alle betrokken partijen continue werken aan de zorg. Zorgverzekeraars en aanbieders zijn als uitvoerders van de Zvw samen verantwoordelijk en maken (contractuele) afspraken over de inkoop en kwaliteit van zorg. In het kader van het integraal Zorgakkoord zullen we gesprekken voeren over hoe we de zorg in Nederland verder verbeteren.
Vraag 3

Bent u het ermee eens dat onnodige bureaucratie in de zorg zoveel mogelijk dient tegen te worden gegaan, omdat dit tijd kost die daardoor niet aan de zorg voor patiënten kan worden besteed en zorgverleners stimuleert de zorg te verlaten?

Ja, ik ben het er zeker mee eens dat onnodige administratieve lasten in de zorg zo veel mogelijk tegen moeten worden gegaan. De afgelopen jaren is daaraan gewerkt met het programma [Ont]Regel de Zorg, met als doel om de ervaren administratieve lasten van zorgverleners en patiënten te verminderen. Er is een voorzichtige kentering zichtbaar omdat voor het eerst de ervaren regeldruk in de meeste sectoren licht gedaald is. Dit is een trendbreuk, maar ons werk zit er nog niet op. De Minister voor Langdurige Zorg en Sport is voornemens om vóór de zomer de vervolgaanpak van regeldruk aan de Tweede Kamer te zenden.
Vraag 4

Bent u het ermee eens dat het onwenselijk is als zorgverzekeraars aanvullende eisen toevoegen aan de wettelijke eisen?

Nee, niet noodzakelijkerwijs. De verzekerde heeft baat bij een zo’n hoog mogelijke kwaliteit van zorg. Dat is ook een van de doelen die met de Zvw wordt nagestreefd. Het stellen van eisen aan de kwaliteit draagt in belangrijke mate hieraan bij. De eisen die in wet- en regelgeving zijn opgenomen vormen daarbij een basis. Maar wet- en regelgeving zijn geen geschikt instrument om uitputtend op alle kwaliteitsfacetten normen te stellen. Zorgverzekeraars en zorgverleners hebben de ruimte nodig om vanuit hun deskundigheid en verantwoordelijk in het veld praktische invulling te geven de kwaliteitseisen. Bovendien kunnen zij zich op deze manier onderscheiden. De Zvw biedt hen deze ruimte ook. Door samen contractuele afspraken te maken kan er maatwerk worden geleverd. En kan recht worden gedaan aan de verschillen tussen zorgsectoren en lokale omstandigheden, en verschillen tussen zorgverzekeraars en zorgverleners onderling.
Wel ben ik van mening dat bij het stellen van aanvullende eisen een adequate afweging dient te worden gemaakt tussen enerzijds de mate waarin zij verondersteld kunnen worden de kwaliteit van zorg te verhogen, en anderzijds de mate waarin zij de ervaren administratieve lasten voor zorgverleners verhogen. In die afweging dient te worden meegewogen dat die administratieve lasten hoger zijn, naarmate de eisen die zorgverzekeraars stellen onderling meer verschillen op inhoud, vorm, timing en frequentie.
Vraag 5

Bent u het ermee eens dat kwaliteitsstandaarden zouden moeten worden bepaald door de wetgever en het veld, in plaats van door de zorgverzekeraar?

In de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg is bepaald dat kwaliteitstandaarden worden opgesteld door organisaties van cliënten, zorgaanbieders of zorgverleners en zorgverzekeraars. Na een marginale toetsing door het Zorginstituut wordt een kwaliteitsstandaard opgenomen in het register voor kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten. Op deze manier is de inbreng van alle relevante partijen naar mijn oordeel afdoende geborgd.
Vraag 6

Hoeveel bureaucratie zou kunnen worden geschrapt als de regels die extra worden opgelegd door zorgverzekeraars zouden worden geschrapt?

De regeldruk die zorgverleners ervaren komt uit veel verschillende hoeken: van zorgverzekeraars, maar ook van o.a. toezichthouders, branche- en beroepsverenigingen, hun eigen interne organisatie en de overheid. Er is geen informatie beschikbaar over hoeveel regeldruk wordt veroorzaakt door elke betrokken partij. Wel weet ik dat sommige beroepsgroepen, met name in de eerste lijn, aangeven dat de zorgverzekeraar(s) voor hen de belangrijkste veroorzaker van regeldruk zijn2. Ik zie daarom zeker mogelijkheden om op dit punt de ervaren regeldruk te verminderen en daarover wordt reeds het gesprek met de zorgverzekeraars gevoerd, onder ander in het kader van het onderzoek waar ik in het antwoord op vraag 1 aan refereer.
Vraag 7

Wat gaat u doen om de onnodige bureaucratie die door zorgverzekeraars aan zorgverleners wordt opgelegd, tegen te gaan?

Zoals ik ook als antwoord op vraag 1 heb benoemd, wordt er momenteel een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om de inkoop- en verantwoordingseisen in de Zvw, waaronder van zorgverzekeraars, te uniformeren. Resultaat van dit onderzoek zal een «menukaart» zijn met concrete maatregelen om de administratieve lasten te verminderen. De resultaten van dit onderzoek worden voor de zomer verwacht, waarna besluitvorming over de te treffen maatregelen zal plaatsvinden.
Daarnaast gaat de Minister voor Langdurige Zorg en Sport vanuit het programma [Ont]Regel de Zorg het gesprek aan met zorgverzekeraars (en andere veldpartijen overigens) naar aanleiding van meldingen van onnodige regeldruk die wij ontvangen, bijvoorbeeld van zorgverleners zelf maar ook van branche- en beroepsverenigingen. Zorgverleners kunnen ons bereiken via aanpakregeldruk@minvws.nl.
Vraag 8

Bent u bereid deze vragen ieder afzonderlijk te beantwoorden?

Ja.

28 februari 2022 - 24 maart 2022

24 dagen

De voorbereidingen voor de opvang van Oekraïners die hun land moeten ontvluchten vanwege de Russische invasie
	Kati Piri (PvdA), Lilianne Ploumen (PvdA)
	Mark Rutte (minister-president , minister algemene zaken) (VVD), Eric van der Burg (staatssecretaris justitie en veiligheid) (VVD)

Bronnen

1. Trouw, «Zelfs Polen en Griekenland heten Oekraïense vluchtelingen wel…

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Zelfs Polen en Griekenland heten Oekraïense vluchtelingen welkom»?1

Ja.
Vraag 2

Kunt u een inschatting geven van het aantal vluchtelingen dat reeds naar lidstaten van de Europese Unie is gevlucht? Wat zijn de scenario’s waarmee rekening wordt gehouden qua aantal te verwachten Oekraïners die hun land ontvluchten?

De VN-vluchtelingenorganisatie, UNHCR, noemt de huidige crisis de snelst verlopende vluchtelingencrisis in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Volgens de laatste informatie die op moment van schrijven beschikbaar was, zijn volgens de UNHCR in de eerste fase van het conflict meer dan 3,4 mln. Oekraïners, het land ontvlucht. UNHCR houdt er rekening mee dat dit aantal op kan lopen tot meer dan 5 miljoen vluchtelingen. De Europese lidstaten en andere landen in de buurt van Oekraïne bereiden zich voor op een hoge instroom.
Zoals vermeld in de Kamerbrief van 3 maart jl. verwacht het kabinet dat de komende weken en maanden meer vluchtelingen naar Nederland zullen komen. De mate waarin deze tweede fase zich aandient is onvoorspelbaar. Dit hangt in grote mate af van de duur en intensiteit van de oorlog. Desalniettemin is het zaak dat Nederland en andere EU Lidstaten zich opmaken voor grootschalige opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Het kabinet bereidt zich daar op voor in samenspraak met de gemeenten en veiligheidsregio’s die samen met (lokale) partners en vrijwilligers in actie zijn om opvanglocaties te realiseren. Over de aanpak opvang vluchtelingen uit Oekraïne is uw Kamer op 17 maart jl. per brief geïnformeerd.
Daarnaast heeft Nederland, zoals vermeld in de brief die uw Kamer op 28 februari jl. inmiddels een besluit- en vertrekmoratorium ingesteld voor een half jaar. Ook is de aanwijzing van Oekraïne als veilig land van herkomst opgeschort voor in ieder geval dezelfde periode, totdat een nieuwe herbeoordeling zal hebben plaatsgevonden zoals vermeld in de Kamerbrief van 8 maart jl.
Vraag 3

Kunt u een overzicht geven van de voorbereidingen die er door de Europese Commissie en EU-lidstaten die grenzen aan Oekraïne zijn getroffen om vluchtelingen op te vangen? Hoe draagt Nederland bij aan deze voorbereidingen?

In de EU is zeer eensgezind gereageerd om de getroffen Oekraïners een veilige haven te bieden. Ondersteuning en bescherming van mensen die het conflict ontvluchten is prioriteit.
Al voorafgaand aan de Russische inval hebben lidstaten aan de grenzen, en de Commissie en haar agentschappen noodplannen voorbereid. De EU heeft een aantal instrumenten tot haar beschikking dat snel ingezet kan worden voor o.a. het delen van informatie, het coördineren van noodhulp en het coördineren van steunverzoeken aan EU Civil Protection Mechanism (UCPM), het EU Asielagentschap (EUAA) en Frontex. Deze mechanismes zijn momenteel actief en werken naar behoren. Frontex en het EUAA geven aan klaar te staan om lidstaten te ondersteunen die dat nodig achten.
Vraag 4

Hoe worden vluchtelingen op dit moment in de EU opgevangen? Is er voldoende capaciteit voor het verstrekken van directe hulp, zoals onderdak, voedsel, schoon drinkwater en medicijnen? Zo nee, bent u bereid hier zo snel mogelijk een (financiële) bijdrage aan te leveren?

Op moment van schrijven ziet het kabinet dat de situatie aan de grenzen tussen Europese Lidstaten en Oekraïne momenteel onder controle is. De wachttijden aan de grenzen lijken af te nemen. Daarentegen ontvang het kabinet wel de eerste berichten dat omringende landen aan de grenzen van de opvangcapaciteit zitten. Daar wordt in Brusselse gremia over gesproken, o.a. in het solidariteitsplatform gecoördineerd door de Commissie.
Voor een overzicht van de ondersteuning vanuit Nederland en de Europese Commissie en haar agentschappen verwijst het kabinet uw Kamer naar de brief die op 17 maart jl. uitging over de aanpak opvang vluchtelingen uit Oekraïne.
Vraag 5

Wat is de reden voor het feit dat er in de conclusies van de Europese Raad van 24 februari jl. niet wordt ingegaan op het lot van vluchtelingen? Waarom heeft u zich niet nadrukkelijker ingezet voor Europees beleid als het aankomt op de opvang van Oekraïense vluchtelingen in Europa?

De Europese Raad heeft zich uitgesproken over haar solidariteit met Oekraïne en het steunen van de bevolking met internationale partners, onder meer met aanvullende politieke, financiële, humanitaire en logistieke steun en via een internationale donorconferentie.
Deze solidariteit, zeker ook ten aanzien van het lot van vluchtelingen, is bevestigd tijdens de ingelaste JBZ-Raad van 27 februari j.l. en nogmaals bij de JBZ-raad van 3 maart waar politieke overeenstemming is bereikt over het activeren van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming. De Raad is zeer eensgezind over de noodzaak van het bieden van een veilige haven aan hen die het conflict ontvluchten, ook Nederland benadrukt dat met klem. De Raad spant zich daar ook voor in, samen met de Europese Commissie en haar Agentschappen. Voor een terugkoppeling van deze bespreking verwijs ik u naar het verslag van de Raad van 3 en 4 maart.
Vraag 6

Is het bij u bekend welke landen buiten Portugal, Duitsland, Ierland en Finland hebben toegezegd vluchtelingen te zullen opvangen? Zo ja, kunt u dit delen met de specifieke nationale toezeggingen?

De Europese lidstaten zijn eensgezind in hun bereidheid om uit Oekraïne vluchtende mensen op te vangen. Het kabinet heeft veel waardering voor de manier waarop in buurlanden Oekraïners momenteel worden opgevangen. Ook Nederland wil voorzien in een veilig en ruimhartig tijdelijk verblijf. Alle lidstaten bereiden zich net als Nederland voor op de opvang van grote aantallen vluchtelingen.
Vraag 7

Waarom wilt u louter de komst van vluchtelingen «monitoren» en heeft u zich nog niet geschaard bij deze landen? Bent u bereid dit alsnog te doen? Zo ja, op welke termijn? Zo nee, waarom niet?

Zoals vermeld in de Kamerbrief2 van 3 maart jl verwacht het kabinet dat de komende weken en maanden veel meer vluchtelingen naar Nederland zullen komen. Het is zaak dat Nederland zich opmaakt voor grootschalige opvang van vluchtelingen uit Oekraïne.
Vraag 8

Bent u bereid Oekraïne niet langer als veilig land van herkomst te beschouwen? En dit ook toe te passen op lopende asielprocedures? Zo ja, op welke termijn?

Per brief van 28 februari jl.3 is uw Kamer geïnformeerd dat ten aanzien van Oekraïne een besluit- en vertrekmoratorium is ingesteld voor de duur van een half jaar. Dit betekent dat de beslistermijn in lopende asielaanvragen, en van asielaanvragen die tijdens het moratorium worden ontvangen, wordt verlengd met een periode van een jaar, waarbij een maximum geldt van een beslistermijn van 21 maanden. Ook is de aanwijzing van Oekraïne als veilig land van herkomst opgeschort tot de volgende herbeoordeling, in ieder geval voor een half jaar. Uitgeprocedeerde Oekraïense asielzoekers die onder het moratorium vallen worden niet verplicht terug te keren naar Oekraïne.
Vraag 9

Wordt er nagedacht over een versnelde procedure voor het verstrekken van een tijdelijke verblijfsvergunning voor Oekraïners die zich in Nederland melden, zodat zij niet de reguliere asielprocedure hoeven te doorlopen? En zo ja, hoe kan de limiet van maximaal 90 dagen legaal verblijf dan worden omzeild?

Oekraïners kunnen op grond van een visum, of visumvrij wanneer zij in bezit zijn van een biometrisch paspoort, maximaal 90 dagen in het Schengengebied verblijven. Deze termijn kan met nog eens 90 dagen worden verlengd tot een totaal van 180 dagen. Eveneens is op de JBZ-raad van 3 maart jl. een politiek akkoord bereikt over het activeren van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming. Voor een terugkoppeling van deze bespreking verwijs ik u naar het verslag van de Raad van 3 en 4 maart.
Vraag 10

Is er al gestart, in overleg met gemeenten, met het treffen van voorbereidingen om deze mensen fatsoenlijk op te kunnen vangen? Zo nee, wanneer wilt u hiermee beginnen?

Zoals vermeld in de Kamerbrief van 3 maart j.l. verwacht het kabinet dat de komende weken en maanden veel meer vluchtelingen naar Nederland zullen komen. Het is zaak dat Nederland zich opmaakt voor grootschalige opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Het kabinet bereid zich daar op voor in samenspraak met de Veiligheidsregio’s, gemeenten en maatschappelijke partners. Voor een laatste stand van zaken verwijs ik uw Kamer naar de brief van 17 maart jl. t.a.v. de aanpak opvang vluchtelingen uit Oekraïne.
Vraag 11

Hoe gaat u concreet deze gemeenten ondersteunen met het treffen van deze voorbereidingen?

Zie antwoord vraag 10.

28 februari 2022 - 14 maart 2022

14 dagen

Het artikel ‘Ik ben drie jaar van mijn leven verloren’
	Hülya Kat (D66)
	Carola Schouten (viceminister-president , minister zonder portefeuille sociale zaken en werkgelegenheid) (CU)

Bronnen

1. Investico, 22 februari 2022, «Ik ben drie jaar van mijn leven verloren» («Ik ben drie jaar van mijn leven verloren» (geannoteerd verhaal) – Investico (platform-investico.nl))

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Ik ben drie jaar van mijn leven verloren»?1

Ja. Het artikel «Ik ben drie jaar van mijn leven verloren» is het relaas van mensen met financiële problemen, die niet de hulp krijgen die ze nodig hebben. Het is één van de publicaties over de schuldhulpverleningsorganisatie PLANgroep. Deze organisatie geeft hulp namens een groep Nederlandse gemeenten. Hierover zijn eerder Kamervragen beantwoord.
Vraag 2

Heeft u overzicht over hoeveel mensen er getroffen zijn door de nalatige dienstverlening van PLANgroep en met welke problemen zij te maken hebben gehad?

De gemeenten die PLANgroep hebben ingeschakeld voor schuldhulpverlening weten hoeveel mensen zijn getroffen. De rijksoverheid heeft hierover geen informatie.
Vraag 3

Hoe kan het dat mensen soms tot een jaar moeten wachten tot ze een hulpplan hebben ontvangen van de schuldhulpverlener?

Het zou niet mogelijk moeten zijn dat mensen een jaar wachten op een plan van aanpak schuldhulpverlening. De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening schrijft voor dat cliënten binnen vier weken na de hulpvraag het intakegesprek hebben. De beschikking met het plan van aanpak ontvangen cliënten maximaal acht weken na de intake. Cliënten kunnen het beste contact opnemen met hun hulpverlener als de doorlooptijd langer is. Als dat niet tot een oplossing leidt, kunnen zij een klacht indienen bij de gemeente. Als mensen een hulpplan ontvangen, is er meestal niet direct een oplossing voor de schulden. Om schulden op te lossen zijn afspraken met de schuldeisers nodig. Schuldhulpverlening houdt daarvoor meestal een doorlooptijd van 120 dagen aan. Als een schuldeiser niet wil meewerken volgt een gang naar de rechter, wat ook doorlooptijd heeft.
Vraag 4

Welke instrumenten heeft de gemeente om inzicht te krijgen in het nakomen van de gemaakte prestatieafspraken door de uitvoerder van de schuldhulpverlening?

Gemeenten kunnen met uitvoerders alle instrumenten afspreken die zij nodig vinden om inzicht te krijgen in het nakomen van de prestatieafspraken.
Vraag 5

Welke instrumenten heeft de gemeente om bij te sturen wanneer blijkt dat de uitvoerder de schuldhulpverlening niet kan uitvoeren volgens de eisen in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening?

Als gemeenten kiezen voor uitbesteden, sluiten zij een overeenkomst met de uitvoerder. Wanneer de uitvoerder de schuldenhulpverlening niet volgens de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening uitvoert, is dat een vorm van contactbreuk. De gemeente heeft dan de gebruikelijke instrumenten om bij te sturen, zoals vragen om alsnog de overeenkomst na te komen of in een uiterst geval- ontbinding van de overeenkomst.
Vraag 6

Hoe verklaart u dat de misstanden met PLANgroep ook na invoer van het kwaliteitskader en ondanks een driejaarlijkse audit nog plaatsvonden?

De gemeenten die de schuldhulpverlening door PLANgroep laten uitvoeren, hebben inzicht in wat er precies is misgegaan bij PLANgroep. Zij moeten met PLANgroep zorgen dat de cliënten alsnog de juiste hulp krijgen. Het Kwaliteitskader schuldhulpverlening kan fouten niet helemaal voorkomen. Het is cruciaal dat de gemeentelijke schuldhulpverlening bereikbaar is voor cliënten, snel en oplossingsgericht op klachten reageert en dat de organisatie ingericht is op continue verbetering van de dienstverlening. Dat is onderdeel van het Kwaliteitskader schuldhulpverlening. Ook de audits die onderdeel uit maken van het Kwaliteitskader zullen bijdragen aan de kwaliteit van de dienstverlening.
Vraag 7

In hoeverre zijn de bestaande kwaliteitsnormen afdoende om de kwaliteit van schuldhulpverlening te garanderen?

Het Kwaliteitskader schuldhulpverlening is zorgvuldig ontwikkeld met gebruikmaking van de nieuwste inzichten over goede hulpverlening. Ik verwacht daarom dat het een afdoende kwaliteitswaarborg biedt. Ik zal met gemeenten in gesprek gaan over hoe het Kwaliteitskader schuldhulpverlening in de praktijk werkt.
Vraag 8

Is de uitvoerende organisatie ook verplicht om zelf misstanden, vertragingen of andere zaken te melden die betekenen dat de afspraken met de gemeente niet kunnen worden nagekomen?

De inhoud van de overeenkomsten tussen gemeenten en uitvoerders ken ik niet. In het voorbeeld van PLANgroep zijn de gemeenten geïnformeerd en zorgen zij samen met PLANgroep voor het oplossen van de problemen.
Vraag 9

Hoe rijmt u het verbod op commerciële schuldhulpverlening met het citaat uit het artikel van een medewerker van Plangroep: «Wij zijn een commerciële dienstverlener» en de berichten dat verschillende schuldhulpverleners zijn overgenomen door durfinvesteerders?

PLANgroep geeft schuldhulpverlening in opdracht en voor rekening van de gemeenten die opdrachtgever zijn. Dat is een uitzondering op het verbod. Commerciële schuldbemiddelaars bieden onafhankelijk van gemeenten hun dienstverlening aan en brengen daarvoor kosten in rekening bij de cliënten. Het risico is dat de cliënten verder in de schulden komen. Commerciële schuldbemiddeling is daarom verboden.
Vraag 10

In hoeverre bent u van mening dat de kwaliteit van de dienstverlening bij PLANgroep te lijden heeft gehad onder de druk van efficiëntie en winstmaximalisatie?

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de kwaliteitsborging van schuldhulpverlening ongeacht of zij zelf schuldhulp geven of dat uitbesteden. Als gemeenten uitbesteden maken zij met de uitvoerder afspraken over de kwaliteit van de dienstverlening. De aanbesteding beoordeelt de beste prijs-kwaliteitverhouding. De uitvoerder aan wie wordt gegund, moet uiteraard de afgesproken kwaliteit van dienstverlening leveren. Het streven naar efficiëntie kan een reden zijn om te kiezen voor uitbesteden. Uitvoering via een samenwerkingsverband van gemeenten of een gespecialiseerde instelling kan bijdragen aan de kwaliteit en continuïteit van de dienstverlening.
Vraag 11

In hoeverre is hier sprake van een eenmalig falen als gevolg van «een nieuw ICT-systeem, krapte op de arbeidsmarkt, personeelsuitval en veel coronaziekte» zoals Plangroep meldt?

Ik kan niet beoordelen of sprake is van een eenmalig falen. De opdrachtgevende gemeenten hebben samen met PLANgroep dat inzicht.
Vraag 12

Waar kunnen mensen die van mening zijn gedupeerd te zijn door de nalatige dienstverlening van PLANgroep terecht?

Cliënten kunnen het beste contact opnemen met hun hulpverlener als zij klachten hebben. Als dat niet tot een oplossing leidt, kunnen zij een klacht indienen bij de gemeente.
Vraag 13

In hoeverre kunnen zij de schade die zij hebben ondervonden als het gevolg van de nalatige dienstverlening verhalen op PLANgroep?

Als een cliënt schade heeft door een fout van de hulpverlener, ligt het voor de hand dat die schade wordt vergoed.
Vraag 14

Welke ondersteuning kunt u bieden aan gemeenten die hun contract met PLANgroep hebben opgezegd of die dat willen doen, zodat de continuïteit van de dienstverlening aan burgers niet nog verder onder druk komt te staan?

De gemeenten die samenwerken met PLANgroep bepalen hoe zij verder willen. Continuïteit van de dienstverlening is daarbij leidend.
Vraag 15

Welke rol kunnen kredietbanken hierbij spelen?

Er bestaan zowel kredietbanken die onderdeel zijn van de gemeentelijke organisatie als kredietbanken die landelijk of regionaal werken. Gemeenten of schuldhulpverleners die in opdracht van gemeenten werken, kunnen gebruik maken van kredietbanken om bijvoorbeeld met saneringskredieten mensen te helpen. De verschillende financiële hulpverleners zijn verenigd in de NVVK. De leden zijn dus niet alleen gemeenten, maar ook de gemeentelijke kredietbanken, samenwerkingsverbanden van gemeenten en instellingen die in opdracht van gemeenten de schuldhulpverlening uitvoeren.

28 februari 2022 - 21 maart 2022

21 dagen

Het bericht ‘Ondernemers: Stel UBO-register uit tot uitspraak Europese Hof’
	Inge van Dijk (CDA), Hilde Palland (CDA)
	Sigrid Kaag (viceminister-president , minister financiën) (D66)

Bronnen

1. Controllers Magazine, 21 februari 2022 (https://cmweb.nl/2022/02/onde…
2. Kamerstuk 35 724, nr. 7.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Ondernemers: Stel UBO-register uit tot uitspraak Europese Hof»?1

Ja.
Vraag 2

Bent u bekend met de oproep van MKB-Nederland en VNO-NCW om de verplichte UBO-registratie uit te stellen en hoe beoordeelt u deze oproep?

Ik heb kennis genomen van de conclusie van de Advocaat-Generaal (A-G).2 Daarbij is het in algemene zin van belang te benadrukken dat een conclusie van de A-G, anders dan het uiteindelijke arrest van het Hof, niet bindend is en niet zonder meer door het Hof gevolgd hoeft te worden.
In zijn conclusie geeft de A-G aan dat een openbaar UBO-register verenigbaar is met de Algemene verordening gegevensbescherming. Er zijn daarnaast twee punten waar de conclusie van de A-G afwijkt van de huidige richtlijn. Ten eerste concludeert de A-G dat raadplegers door de beheerder van het register geregistreerd moeten worden. Daarbij overweegt de A-G dat in noodzakelijke gevallen de identiteitsgegevens van de raadpleger aan de UBO verstrekt kunnen worden. De richtlijn verplicht nu niet tot de registratie van de raadplegers. Ten tweede concludeert de A-G dat er altijd een mogelijkheid moet zijn om in uitzonderlijke omstandigheden de gegevens van een UBO af te schermen. In de richtlijn is dit nu enkel een optie voor lidstaten om op te nemen in hun register.
De punten die de A-G aanstipt, liggen in het verlengde van wat Nederland al doet ter borging van de privacy. Ten aanzien van het eerste punt is in het Nederlandse UBO-register reeds voorzien in het bijhouden van de identiteit van raadplegers. Daarbij is geregeld dat informatie over raadplegingen op verzoek verstrekt kan worden aan UBO’s. Onder dit laatste vallen nu niet de identiteitsgegevens van de raadplegers zelf, maar enkel de aantallen raadplegingen, gecategoriseerd naar type raadpleger. Mocht het Hof dit punt van de A-G over het registreren van raadplegers en het verstrekken van die gegevens overnemen, dan ligt dit dus in het verlengde van bestaande processen in Nederland. Het verstrekken van identiteitsgegevens over raadplegers is in de overwegingen van de A-G wel verbonden aan voorwaarden. Het is van groot belang of en op welke wijze het Hof dit punt overneemt alvorens hierop te handelen. Het gaat immers over het verstrekken van persoonsgegevens waarin de richtlijn op dit moment niet voorziet.
Wat betreft het tweede punt stelt de A-G in zijn conclusie dat het bieden van afscherming van UBO’s in uitzonderlijke gevallen waar toegang tot de gegevens een buitenproportionele inbreuk op hun fundamentele rechten zou betekenen, niet slechts een bevoegdheid maar verplichting van lidstaten zou moeten zijn. Thans is een afschermingsregime onder de richtlijn niet verplicht gesteld, maar betreft het een lidstaatoptie. Nederland heeft hiervan volledig gebruik gemaakt door afscherming van de openbare persoonsgegevens bij minderjarigheid, handelingsonbekwaamheid of politiebescherming mogelijk te maken. Ik benadruk daarbij dat gedurende de parlementaire behandeling van de wetgeving is aangegeven dat personen zich ook op voorhand kunnen melden bij de politie als zij verwachten dat inschrijving in het register tot een dreiging kan leiden. De politie zal vervolgens een beoordeling maken van de dreiging. Dit beleid geldt nog steeds. Uiteraard zal gevolg worden gegeven aan het uiteindelijke arrest van het Hof, mocht dit tot andere inzichten leiden omtrent de invulling van het afschermingsregime.
Vraag 3

Hoe beoordeelt u de conclusie van de Europese Advocaat-Generaal (AG) Pitruzzella, dat het niet lastig moet zijn om gegevens openbaar af te schermen? En hoe vindt u dat in Nederland op dit moment de openbare afscherming van privégegevens in het UBO-register geregeld is?

Zie antwoord vraag 2.
Vraag 4

Vindt u het voldoende dat gegevens alleen worden afgeschermd als een UBO op een politiebeschermingslijst staat?

Zie antwoord vraag 2.
Vraag 5

Begrijpt u de zorgen van ondernemers en privacy-organisaties over de openbare beschikbaarheid van gegevens van grootaandeelhouders?

Dat begrijp ik zeker. Deze waren er al bij de totstandkoming van het register en hier is dan ook terecht uitgebreid bij stilgestaan bij het opstellen van de wetgeving en de behandeling in het parlement. Enerzijds het belang van privacy, en anderzijds het functioneren van het UBO-register als een belangrijk middel in de strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering. Voor opsporingsinstanties, poortwachters, journalisten en maatschappelijke organisaties een belangrijk instrument om misbruik te voorkomen en bestrijden. Dit heeft geleid tot verschillende maatregelen om de privacy-impact te beperken. Zo is het in Nederland mogelijk om onder bepaalde voorwaarden afscherming van de openbare gegevens te verzoeken en is registratie en betaling vereist alvorens de gegevens te kunnen raadplegen. Enkel zijn een-op-een bevragingen mogelijk op naam van juridische entiteiten. Daarnaast kan aan UBO’s desgevraagd inzicht worden geboden in het aantal raadplegingen van hun gegevens, gecategoriseerd naar raadpleger, en zal op de voet van de Wet Digitale Overheid voorzien worden in verbeterde identificatie van raadplegers. Ten slotte zal respectievelijk één en vier jaar na de vulling de privacy-impact van het UBO-register worden geëvalueerd. Bij gelegenheid van deze evaluatie wordt mede uitvoering gegeven aan de motie Van Haga c.s. over de bescherming van de privacy van aandeelhouders in het UBO-register (Kamerstuk 35 724, nr. 7).
Vraag 6

Wat vindt u van de conclusie van de Europese AG dat aanvullende gegevens die openbaar beschikbaar zijn gesteld onvoldoende zijn gedefinieerd en de richtlijn op dat punt ongeldig is? Bent u het met genoemde organisaties eens dat dat aanleiding is om de registratiedeadline uit te stellen totdat het Hof van Justitie van de Europe Unie uitspraak heeft gedaan?

Ik begrijp de redenering van de A-G. Van belang is dat het Nederlandse UBO-register niet meer of aanvullende gegevens openbaar maakt dan waar de anti-witwasrichtlijn toe verplicht. Dit is in Nederland dus niet aan de orde. Daarmee zie ik dan ook geen reden, of grondslag, tot uitstellen van de wettelijk vastgelegde registratiedeadline.
Vraag 7

Wat vindt u ervan dat de overgrote meerderheid van de 1,5 miljoen organisaties die zich voor 27 maart zouden moeten registreren dat nog moeten doen? En in hoeverre denkt u dat de organisaties in staat zijn deze deadline te halen, mede gezien de hoeveelheid data die moet worden aangeleverd en in de context van de Corona crisis?

Ik heb begrip voor de situatie waarin juridische entiteiten verkeren door de coronacrisis. Tegelijkertijd is juridische entiteiten een ruime periode van 18 maanden gegeven om de registratie uit te voeren. Uit steekproeven afgelopen jaar bleek dat de meeste juridische entiteiten hun UBO’s nog niet opgaven omdat zij de urgentie niet voelden omdat de deadline pas in 2022 was.
Met betrekking tot de data die moet worden aangeleverd is van belang dat juridische entiteiten daar sinds juli 2020 al over zouden moeten beschikken. Vanaf dat moment is de verplichting in werking getreden dat juridische entiteiten in hun eigen administratie moeten bijhouden wie de UBO’s zijn. Uiteraard kost het doen van opgave nog steeds tijd, maar de benodigde data zouden voorhanden moeten zijn.
Vraag 8

Is bij invoering van deze wet voldoende rekening gehouden met tijdige uitvoerbaarheid voor alle organisaties?

Zie antwoord vraag 7.
Vraag 9

Wilt u ons informeren over op welke wijze u uitvoering geeft aan de aangenomen motie van Haga c.s. die het kabinet verzoekt te onderzoeken hoe de bescherming van privacy van aandeelhouders in het UBO-register verbeterd kan worden?2

Zoals hierboven genoemd, zijn er reeds verschillende maatregelen genomen om de privacy-impact van het UBO-register te beperken. Voorts wordt de privacy-impact van het UBO-register respectievelijk 1 en 4 jaar na 27 maart 2022 geëvalueerd. De Kamer zal hierover worden geïnformeerd, waarbij ook zal worden bezien of aanvullende maatregelen noodzakelijk en mogelijk zijn.
Vraag 10

Wilt u deze vragen zo snel mogelijk beantwoorden, in ieder geval voor 27 maart 2022?

Ja.

28 februari 2022 - 3 juni 2022

95 dagen

De afhankelijkheid van Russisch gas voor Poetins oorlogsdrift
	Silvio Erkens (VVD), Ruben Brekelmans (VVD)
	Wopke Hoekstra (viceminister-president , minister buitenlandse zaken) (CDA), Rob Jetten (minister zonder portefeuille economische zaken) (D66)

Vraag 1

Voor hoeveel procent is Nederland afhankelijk van gasleveranties uit Rusland de laatste 10 jaar? Welk deel daarvan is afkomstig van Gazprom of Gazproms dochterondernemingen?

De Nederlandse gasmarkt is onderdeel van de Europese gasmarkt met de grootste gashandelsbeurs van Europa, met veel doorvoer van gas naar andere Europese markten. Het aandeel Russisch gas in de inkoopportefeuilles van Europese energiebedrijven is private commercieel gevoelige informatie en niet publiekelijk toegankelijk. Het is dus niet exact aan te geven welk aandeel van de Nederlandse consumptie bestaat uit Russisch gas. Schattingen (met name gebaseerd op monitoring van bepaalde importstromen uit Duitsland) gaan uit van een aandeel van circa 15%. Het percentage is de afgelopen jaren toegenomen, met name doordat de eigen gasproductie in Nederland en Noordwest-Europa drastisch is afgenomen. Gas dat binnenkomt via pijpleidingen is afkomstig van Gazprom (of dochtermaatschappijen van Gazprom), Daarnaast wordt Russisch gas geïmporteerd via LNG. LNG kan ook geleverd worden door andere Russische energiebedrijven zoals Rosneft en Novatek.
Vraag 2

Welke manieren zijn er om de afhankelijkheid van Russisch gas zo snel mogelijk naar 0 te brengen? Welke maatregelen zouden daarvoor genomen moeten worden? Hoe snel kan dat?

In de Kamerbrieven van 14 maart en 22 april (Kamerstuk 29 023, nrs. 283 en 302) is uitgebreid ingegaan op de maatregelen op de korte, middellange en lange termijn om het gasverbruik- en het verbruik van Russisch gas in het bijzonder snel te reduceren, Daarbij staat de drieslag energie-efficiëntie, versnellen duurzame energieproductie en vergroten aanbod van andere fossiele bronnen (via extra LNG-importcapaciteit) centraal.
Vraag 3

Welke Russische energie(gerelateerde) bedrijven zijn actief in Nederland? Kunt u verder duiden in welke subsectoren?

Het energiesysteem bestaat uit veel onderdelen. Voor aardgas is de infrastructuur (aardgasnetwerk, LNG-terminal) in publieke handen (GTS, Gasunie). In een open interne energiemarkt kunnen Russische ondernemingen gebruik maken van deze infrastructuur. Ten aanzien van de gasopslagen heeft Gazprom een gebruiksrecht voor de gasopslag te Bergermeer. Op dit moment lijkt Gazprom geen gebruik te maken van dit gebruiksrecht. U wordt op korte termijn nader geïnformeerd over de gasopslag te Bergermeer. Russische bedrijven verkopen gas aan klanten «over the counter», via lange termijncontracten of kunnen dit via de beurs (TTF) verkopen. Dit betreffen commerciële contracten waar de overheid geen direct inzicht in heeft of mag delen met derden. Aangezien de gasmarkt een Europese markt is, kan het ook gaan over Europese energiebedrijven die in hun inkoopportefeuille Russisch gas hebben, wat over verschillende lidstaten wordt gealloceerd. De relatie met Russische bedrijven is dan indirect.
Vraag 4

Welke activiteiten ontplooit Gazprom in Nederland?

Zie antwoord op vraag 3.
Vraag 5

Kunt u aangeven in hoeverre Gazprom 100 procent of minder aandeelhouder is van noodzakelijke infrastructuur (gasopslagen, pijpleidingen) in Nederland?

Gazprom is geen aandeelhouder van noodzakelijke infrastructuur in Nederland. Wel geldt voor de gasopslag te Bergermeer dat het noodzakelijke kussengas in eigendom is van Gazprom en dat dientengevolge Gazprom een gebruikersrecht heeft ten aanzien van de beschikbare capaciteit, De Kamer is hier onder andere over geïnformeerd in de Kamerbrieven van 14 maart en 22 april (Kamerstuk 29 023, nrs. 283 en 302).
Vraag 6

Kunt u aangeven in hoeverre Gazprom in bovengenoemde infrastructuur een cruciale rol speelt? Welke activiteiten zouden ook per direct overgenomen kunnen worden door andere marktactoren en/of staatsdeelnemingen?

Zie antwoord op vraag 5.
Vraag 7

Hoe kunnen gemeenten snel af van hun energiecontracten met Gazprom? Welke opties ziet u daarvoor?

Gemeenten zullen op grond van het 5e EU-sanctiepakket een andere aanbieder voor gas moeten vinden. In eerste instantie ligt hier de taak bij de gemeenten om via de geëigende inkoopprocedures alternatieve gaslevering te bewerkstellingen. Er wordt nauw contact gehouden met de regionale overheden. Daarvoor is een speciale overlegstructuur opgezet. Er zijn begrijpelijkerwijs veel vragen, die worden allemaal beantwoord. Ook worden de medeoverheden nauw betrokken bij het op te stellen ontheffingskader voor uitzonderlijke gevallen.
Vraag 8

Hoeveel Russische olie importeert Nederland?

Nederland importeerde in 2021 voor 18,4 miljard euro aan goederen uit Rusland, waarvan 87 procent minerale brandstoffen (ruim de helft ruwe aardolie en verder vooral aardgas en aardolieproducten) (bron: CBS).
Vraag 9

Hoe afhankelijk is Nederland van Russische olie? En in welke subsectoren wordt deze olie gebruikt?

Olieproducten zijn overal in de Nederlandse economie verweven en vormen een belangrijke grondstof voor veel maatschappelijke functies. Hierbij kan een opsplitsing worden gemaakt per sector. Wegtransport, zoals benzine en diesel, betreft een deel (~25%) van de in Nederland gebruikte olie(producten). Een groter deel betreft bunkerbrandstoffen voor de internationale zeevaart (~29%) en internationale luchtvaart (~10%). Daarnaast is er ook energetisch verbruik van olie(producten) door de chemie en raffinage sectoren (~11%). Het niet-energetisch gebruik van olie(producten) als grondstof voor o.a. de chemie betreft eveneens een aanzienlijk deel (~16%). Dit wordt gebruikt voor producten zoals plastics, cosmetica, PET-flessen, bouw- en isolatiematerialen, medische hulp- en beschermmiddelen, kleding, etc. Vervolgens is er een heel scala aan speciale olieproducten die op uiteenlopende wijze worden geconsumeerd (~9%), denk bijvoorbeeld aan bitumen voor asfalt, smeermiddelen voor motoren, terpentine voor verf, handgels etc.
Vraag 10

Zijn de mondiale oliemarkten en/of onze oliereserves in staat om deze Russische olie per direct te vervangen? Zo nee, hoe snel zou dit kunnen?

Ja. Nederland beschikt voor de korte termijn over een strategische oliereserve van 90 dagen consumptie. Voorts begrijpen wij van de sector dat olie van elders betrokken kan worden, zij het tegen hogere kosten.
Vraag 11

Hoe afhankelijk zijn andere nabije landen (België, Duitsland en Frankrijk) van Russische olie en gas?

De relevante statistieken over dit onderwerp zijn gepubliceerd door het Internationaal Energieagentschap (www.IEA.com).
Vraag 12

Ziet u mogelijkheden om deze afhankelijkheid van Russisch gas en olie in samenwerking met onze buurlanden af te bouwen?

Nederland houdt in EU-verband zeer nauw contact met alle lidstaten en de buurlanden in het bijzonder. Het Europese REPowerEU-plan van de Europese Commissie van 18 mei jl. is met name gericht op het gezamenlijk afbouwen van de energieafhankelijkheid van Rusland.
Vraag 13

Hoe kunnen we onze buurlanden helpen met het afbouwen van deze afhankelijkheid?

Zie het antwoord op vraag 12.
Vraag 14

Wat betekent het streven naar onafhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen voor ons bredere buitenlandbeleid?

Afbouwen van de afhankelijkheid vereist in eerste instantie nauwe samenwerking met Europese lidstaten, omdat Nederland onderdeel uitmaakt van een Europese energiemarkt. Zoalshiervoor is genoemd bij het antwoord op vraag 12, heeft de Europese Commissie op 18 mei jl. het REPowerEU-voorstel gepresenteerd gericht op het zo spoedig mogelijk afbouwen van de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen. De kabinetsbeoordeling van dit voorstel zal uw Kamer spoedig toekomen.
Vraag 15

Zou u deze vragen zo snel mogelijk kunnen beantwoorden?

Deze vragen zijn zo spoedig mogelijk beantwoord.

28 februari 2022 - 7 april 2022

38 dagen

Het bericht Universiteit heeft behoefte aan heldere kaders over China; onderzoek samenwerking met omstreden universiteiten, waarschuwt denktank
	Hatte van der Woude (VVD)
	Robbert Dijkgraaf (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (D66)

Bronnen

1. Universiteit heeft behoefte aan heldere kaders over China: «Het heeft geen zin om de wereld in bubbels van gelijkgestemden op te delen» | Leidsch Dagblad
2. Kamerstuk 31 288, nr. 281. Toezegging aan het lid Van de Woude (VVD) …

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Universiteit heeft behoefte aan heldere kaders over China; onderzoek Samenwerking met omstreden universiteiten, waarschuwt denktank»?1

Ja.
Vraag 2

Hoe beoordeelt u dit bericht?

Het beeld is in lijn met inzichten uit een tweetal onderzoeken die in 2020 door Instituut Clingendael2 en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO)3 in opdracht van OCW zijn uitgevoerd naar de Nederlandse samenwerking met China op het gebied van hoger onderwijs en wetenschap. In de Kamerbrief over samenwerking met China in onderwijs en wetenschap uit december 2020 is, mede op basis van de inzichten uit de genoemde rapporten, een inzet geformuleerd.4 Uitgangspunt wordt gevormd door het adagium «open waar mogelijk, beschermen waar nodig», zoals geformuleerd in de Chinanotitie van het kabinet uit 2019.5 Academische kernwaarden zoals wetenschappelijke integriteit en academische vrijheid dienen steeds geborgd te zijn. Binnen die kaders is en blijft academische samenwerking met China van waarde voor het hoger onderwijs en de wetenschap in Nederland.
Het kabinet ondersteunt instellingen in algemene zin bij het maken van afwegingen in relatie tot kennisveiligheid en (het aangaan van) internationale samenwerkingen. Die ondersteuning wordt bijvoorbeeld geboden via het Rijksbrede Loket Kennisveiligheid6 waar instellingen voor advies terecht kunnen en de Nationale Leidraad Kennisveiligheid7, die in samenspraak met de kennissector is ontwikkeld. De kennisveiligheidsdialoog en een door RVO uitgevoerde quickscan8 onder kennisinstellingen hebben een goed beeld gegeven van de behoeften van instellingen voor ondersteuning vanuit de overheid op het gebied van kennisveiligheid.
Vraag 3

Hoe beoordeelt u het feit dat 5 van de 22 kennisinstellingen waarmee de Universiteit Leiden samenwerkt in hoge of zeer hoge risico categorie valt volgens de China Defence University Trackeren daarmee worden gelinkt aan spionage, ongewenste beïnvloeding, verspreiden van desinformatie en banden met het Chinese leger en veiligheidsdiensten? Vindt u dat een dergelijk criterium moet worden meegenomen in de afweging van Nederlandse universiteiten om wel of niet samen te werken met een Chinese universiteit? Zo nee, waarom niet? Deelt u de mening dat een dergelijk criterium past in de eerder door de VVD-fractie voorgestelde risicoanalyse of scan voor universiteiten?

Samenwerkingsafspraken moeten van geval tot geval worden bekeken. De vraag is bijvoorbeeld of het een samenwerking betreft binnen een sensitief kennisgebied. Een andere vraag is wat het profiel van de buitenlandse kennisinstelling is en wat er bekend is over het land van vestiging. Het gaat dan ook om een combinatie van factoren.
Zoals toegezegd tijdens het Commissiedebat van 9 februari jl., mede naar aanleiding van vragen en suggesties van de VVD-fractie, heb ik de kennisinstellingen gevraagd om een risicoanalyse uit te voeren en daarover te rapporteren aan hun Raden van Toezicht. De brief aan de instellingen wordt conform mijn toezegging aan uw Kamer, parallel met de beantwoording van deze vragen, aan uw Kamer gezonden.
Ik roep kennisinstellingen daarmee op om samenwerkingsovereenkomsten met buitenlandse kennisinstellingen tegen het licht te houden en te onderzoeken of de fundamentele waarden hierin voldoende geborgd zijn. Waar dat niet het geval is, is het wenselijk dat afspraken op dit punt door de betrokken instellingen worden herzien. In de Nationale Leidraad Kennisveiligheid wordt nader ingegaan op het maken van risicoanalyses en het belang van gepaste zorgvuldigheid.
Vraag 4

Hoe beoordeelt u het feit dat de universiteit meent de risico’s onder controle te hebben en pas de banden zal doorsnijden als de politiek dat opdraagt? Deelt u de mening dat een risicoanalyse zoals recent voorgesteld in het debat kennisveiligheid hier een oplossing kan bieden? Zo nee, waarom niet?

Zoals hiervoor in antwoord op vraag 3 aangegeven is het belangrijk dat kennisinstellingen een combinatie van factoren meewegen bij beslissingen over het al dan niet aangaan van samenwerkingen met buitenlandse partners. De Universiteit Leiden geeft desgevraagd aan dat er gewerkt wordt met interne procedures om risico’s in te schatten en dat wanneer daarbij risico’s in beeld komen die door de universiteit niet te mitigeren zijn, de samenwerking niet wordt aangegaan of -in geval van een bestaande samenwerking- wordt beëindigd. Om kennisinstellingen hierbij bij te staan, heb ik onlangs het Rijksbrede Loket Kennisveiligheid gelanceerd waar kennisinstellingen terechtkunnen voor informatie en advies vanuit alle relevante ministeries en diensten.
De oproep aan de kennisinstellingen om risicoanalyses uit te voeren zal een nuttige bijdrage kunnen leveren aan de bewustwording en de urgentie rond het thema kennisveiligheid en aan het scherper in beeld krijgen van waar er eventueel aanvullende (overheids)maatregelen nodig zijn.
Vraag 5

Heeft u gelezen dat in dit artikel door een decaan wordt gesteld dat de angst van Chinese studenten om zich vrij te uiten en bijvoorbeeld over Hong Kong te spreken – iets waar herhaaldelijk alarm over is geslagen door een Leids universitair docent – goed wordt ondervangen door docenten en studieadviseurs? Deelt u de mening dat studenten die niet vrij zijn te spreken, ook niet met «begeleiding» uit die situatie kunnen worden geholpen, maar dat de oorzaak ligt bij de aard van de Chinese instellingen verbonden aan studenten?

Het is belangrijk dat studenten zich vrij voelen om zich vrij te uiten, ongeacht uit welk land zij komen. Het is daarom aan de universiteiten alles in het werk te stellen om een sociaal veilig klimaat te scheppen binnen de instelling en daarbij de academische vrijheid van studenten en onderzoekers te borgen. Docenten, studieadviseurs en vertrouwenspersonen kunnen hier een rol in spelen. Tegelijkertijd is (heimelijke) beïnvloeding een complex verschijnsel waar geen eenduidige maatregelen voor bestaan. Wel kan het toepassen van algemene kennisveiligheidsmaatregelen binnen instellingen, zoals de handvatten die in de Nationale Leidraad Kennisveiligheid aangedragen worden, ervoor zorgen dat heimelijke beïnvloeding minder kans krijgt.
Vraag 6

Deelt u de mening dat universiteiten zich ervan bewust moeten zijn dat een verlaagd veiligheidsregime in een faculteit met vermeend laag risico alleen effectief is als de toegang tot kennis met hoger risico volledig gecompartimenteerd is voor zowel studenten, als docenten en computersystemen (bijvoorbeeld via air gaps)? Kunt u bevestigen dat universiteiten deze voorzorgsmaatregelen toepassen?

Deze mening deel ik. Zoals ook staat beschreven in de Nationale Leidraad Kennisveiligheid is het van belang dat op verschillende manieren maatregelen worden getroffen om ervoor te zorgen dat toegang tot gevoelige informatie beperkt blijft tot diegenen die bevoegd zijn ermee te werken. Daarbij kan het gaan om ICT-maatregelen, maar ook om fysieke maatregelen (zoals de toegang tot bepaalde ruimtes/labs). Zoals gezegd ga ik de kennisinstellingen oproepen om risicoanalyses uit te voeren, aan de hand van de Nationale Leidraad kennisveiligheid en -waar nodig- met hulp van het loket kennisveiligheid. Ik vraag de instellingen hierover aan hun Raden van Toezicht te rapporteren. Zo ontstaat een scherper beeld van waar de kennisveiligheid goed op orde is en waar eventueel nog aanvullende maatregelen nodig zijn.
Vraag 7

Kunt u bij de brief die u tijdens het commissiedebat over Internationalisering en kennisveiligheid d.d. 9 februari 2022 heeft toegezegd over onder andere de uitwerking van de verplichte risicoanalyse voor hoger onderwijs2, deze situatie als casus betrekken?

Ja, dat zal ik doen.

28 februari 2022 - 3 juni 2022

95 dagen

De gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor gaslevering
	Joris Thijssen (PvdA), Henk Nijboer (PvdA), Kati Piri (PvdA)
	Rob Jetten (minister zonder portefeuille economische zaken) (D66)

Bronnen

1. GasTerra, jaarverslag 2018.(https://jaarverslag2018.gasterra.nl/gaste…
2. NOS, 13 december 2021, «Experts: kabinet kan levering gas deze winter…

Vraag 1

Met welke verschillende scenario’s wat betreft bestaande gasleveranties wordt met het oog op de inval van Rusland in Oekraïne op korte en lange termijn rekening gehouden? Kunt u deze scenario’s delen met de Kamer?

Het meest verstrekkende scenario dat tot op heden (o.a. in Entso-G verband) is uitgewerkt is een volledig onderbreking van de gastoevoer uit Rusland naar Europa gedurende de periode vanaf april 2022 tot april 2023.
ENTSO-G heeft een aantal weken terug de Summer Outlook gepresenteerd1. Deze analyse geeft een beeld van hoe het deze zomer er mogelijk uit gaat zien en geeft inzicht in de gevolgen van onderbreking van gasstromen uit Rusland. Entso-G is nu bezig met de ontwikkeling van een year outlook. Dit geeft een beeld voor wanneer er over een periode van 12 maanden geen Russisch gas beschikbaar zou zijn. Zodra er nieuwe analyses van ENTSO-G openbaar zijn, zullen die met de Kamer worden gedeeld.
Vraag 2

Houdt u ook rekening met het scenario waarbij gasleveranties uit Rusland op korte termijn worden stopgezet? Wat zou daar het gevolg van zijn?

Zie antwoord vraag 1 wat betreft scenario’s. De consequenties van het wegvallen van Russisch gas op korte termijn zullen verschillen per lidstaat, afhankelijk van het aandeel Russisch gas in het markt en van de mate van interconnectie met omringende landen. Met name lidstaten in Midden- en Oost-Europa kennen een relatief grote afhankelijkheid van Russische import. Door de geïntegreerde gasmarkt zou de optredende schaarste zich verspreiden over de gehele Europese markt in combinatie met prijsstijgingen. Marktpartijen die Russisch gas in hun aankoopportefeuille hebben zullen elders gas moeten inkopen om aan hun verplichtingen te kunnen voldoen, zoals ook onlangs het Nederlandse Gasterra heeft gedaan. Een aantal lidstaten (Litouwen, Estland, Duitsland, Italië, Kroatië, Finland, Oostenrijk, Bulgarije) heeft in de afgelopen maanden al een eerste niveau van gascrisis als bedoeld in de verordening gasleveringszekerheid2 afgekondigd (vroegtijdige waarschuwing). Hiermee treedt het noodplan dat zij ter uitvoering van de verordening gasleveringszekerheid hebben vastgesteld3 in werking, waarin de lidstaten de maatregelen hebben beschreven die zij kunnen toepassen voor de verschillende niveaus van gascrisis. Voor Nederland is dit het Bescherm- en Herstelplan Gas. Het afkondigen van een eerste niveau van gascrisis dient voornamelijk om voldoende inzicht te krijgen in de gasstromen. Bij het wegvallen van Russisch gas zullen naar verwachting meer lidstaten het een niveau van gascrisis afkondigen en zullen naar verwachting verdergaande maatregelen worden ingezet. Bij het afkondigen van een noodsituatie (derde niveau van gascrisis) op regionaal of EU niveau4 zal de Europese Commissie intensiever coördineren om te voorkomen dat maatregelen van lidstaten ten kosten gaan van andere lidstaten.
Vraag 3

Welke voorbereidingen treft u voor het scenario waarin import van Russisch gas volledig stopt?

In Kamerbrieven van 14 maart jl. over gasleveringszekerheid komende winter en verder, en van 22 april jl. zijn de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat en ik uitgebreid ingegaan op de maatregelen die genomen worden om de levergingszekerheid waar mogelijk te borgen.5
Vraag 4

Wat is de reden dat de gasreserves zo beperkt gevuld zijn?

Voor de winter 2022 waren de vulgraden een punt van aandacht. Voor het komende vulseizoen (voor de winter van 2023) neemt het kabinet alle nodige maatregelen om de gasopslagen ruimschoots gevuld te krijgen. In Kamerbrieven van 14 maart jl. over gasleveringszekerheid komende winter en verder en van 22 april jl. zijn de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat en ik ingegaan op de Nederlandse gasopslagen en de vulgraden ervan.6
Vraag 5

Wat waren de gevolgen geweest van een strenge winter?

De Europese gasopslagen waren in het begin van de winter 2021–2022 met 77% vulgraad relatief gering, maar voldoende, gevuld. De Nederlandse opslagen voor laagcalorisch gas (L-gasopslagen) waren door afspraken in het kader van het Norgakkoord bij aanvang winterseizoen met 81% gevuld en tot en met het einde van de winter voldoende gevuld. ENTSO-G heeft in haar winteroutlook7 berekend dat in een scenario van een koude winter in combinatie met relatief weinig hernieuwbare energieproductie, de gasopslagen aan het eind van de winter relatief leeg zouden zijn. Flexibiliteit bij een eventuele piekvraag in het vroege voorjaar door een koudeperiode zou dan bijvoorbeeld moeten komen van extra import van bijvoorbeeld LNG (+5–10%).
Vraag 6

Bent u bekend met het rapport van GasTerra uit 2018, waarin onderzoekers concluderen dat het een «urgente» vraag is of de overheid de komende jaren voldoende gas kan garanderen?1

Ik ben bekend met dit rapport.
Vraag 7

Waarom zijn er de afgelopen jaren ondanks deze waarschuwing geen maatregelen genomen om de gasvoorraden op peil te houden?

In Kamerbrieven van 14 maart jl. over gasleveringszekerheid komende winter en verder en van 22 april jl.9 zijn de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat en ik ingegaan op de situatie rond de gasopslagen in Nederland. Zie daarnaast ook antwoord op Kamervragen van het lid Thijssen (PvdA) aan de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat over het bericht «Experts: kabinet kan levering gas deze winter niet garanderen»10.
Vraag 8

Waarom is de inkoop van gas in Nederland afhankelijk van commerciële partijen die op de zogenaamde «spotmarkt» inkopen, terwijl veel andere landen ervoor zorgen dat voor vele jaren vooruit wordt ingekocht?

Nederland kent, net als andere EU landen, een geliberaliseerde gasmarkt. Deze is ingebed in een Europese markt en gekoppeld aan de mondiale markt via LNG-stromen. De overheid laat leveringszekerheid daarbij niet volledig over aan de markt, maar heeft gerichte wet- en regelgeving waarmee er een heldere systematiek is waarin de verschillende spelers: leveranciers, netbeheerders, toezichthouder en het kabinet ieder hun eigen verantwoordelijkheden hebben. In antwoorden op Kamervragen van Vragen van het lid Thijssen (PvdA) aan de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat en Klimaat over het bericht «Experts: kabinet kan levering gas deze winter niet garanderen» (kenmerk: 22022D1151, 22 maart 2022) heb ik een uitgebreide reflectie gegeven op de inrichting van de Nederlandse gasmarkt in het licht van de huidige ontwikkelingen.
Vraag 9

Welke extra maatregelen zijn er genomen om de gasvoorraden op orde te brengen toen het vorige kabinet in 2018 besloot om de gaswinning in Groningen zo snel mogelijk te beëindigen? Kunt u hier een overzicht van geven?

In Kamerbrieven van 14 maart jl. over gasleveringszekerheid komende winter en verder en van 22 april jl.11 zijn de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat en ik ingegaan op de situatie rond de gasopslagen in Nederland. Op 27 mei jl. is de subsidieregeling voor het vullen van de gasopslag in Bergermeer van start gegaan. In twee rondes kunnen energiebedrijven steun aanvragen voor de opslagkosten het eventuele verschil tussen de huidige gasprijs en de (mogelijk lagere) gasprijs komende winter12.
Vraag 10

Wat is er gedaan met het advies van de Mijnraad, waarin werd gewaarschuwd dat de productie van Gronings gas «niet onomkeerbaar» kon worden afgesloten als leveringszekerheid niet «nadrukkelijker» betrokken zou worden in het gasbeleid?2 Welke consequenties heeft dit nu op de noodzaak om de gaswinning in Groningen zo snel mogelijk af te bouwen?

De gaswinning in Groningen wordt zo snel mogelijk beëindigd vanwege de grote maatschappelijke gevolgen die de gaswinning nog altijd heeft, waaronder veiligheidsrisico’s. Op dit moment zijn er nog elf productielocaties van het Groningenveld in gebruik. Als onderdeel van het vaststellingsbesluit voor het gasjaar 2022–2023, zal de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat besluiten hoeveel van deze elf locaties vanaf 1 oktober 2022 operationeel moeten blijven zodat de leveringszekerheid is geborgd, ook in uitzonderlijke situaties zoals extreme kou of uitval van installaties.
Vraag 11

Bent u net als Italië van plan om afspraken te maken met gasleveranciers over de minimale gasreserve? Zo ja, op korte termijn? Zo nee, waarom niet?

Kort samengevat heeft Nederland voor de opslagen in Norg, Grijpskerk en PGI Alkmaar afspraken gemaakt in het Norg-akkoord. Voor de opslag in Bergermeer is een subsidieregeling gestart om de vulling te bevorderen.
Vraag 12

Welke andere maatregelen gaat u nemen om de leveringszekerheid van gas in de nabije toekomst beter in het gasbeleid te incorporeren?

In Kamerbrieven van 14 maart jl. over gasleveringszekerheid komende winter en verder en van 22 april jl. zijn de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat en ik ingegaan op de korte en lange termijn maatregelen om de afhankelijkheid van aardgas te verminderen en de leveringszekerheid te verbeteren.14
Vraag 13

Is het mogelijk om specifieke sectoren of bedrijven in Nederland af te sluiten van het gas als dit nodig is om woningen te blijven verwarmen?

In het Bescherm en Herstelplan- Gas is de mogelijkheid opgenomen om bij een gascrisis via een afschakelplan niet-beschermde gasverbruikers af te schakelen om zo veel mogelijk de leveringszekerheid van beschermde afnemers te borgen. Zie hiertoe ook de Kamerbrief van 14 maart15.
Vraag 14

Kunt u schetsen in welke sectoren de meeste kansen liggen om op korte en middellange termijn gasverbruik te reduceren?

Het potentieel hangt af van welke definities en uitgangspunten gehanteerd worden. De jaarlijkse Klimaat en Energieverkenning (KEV) brengt op basis van modellen jaarlijks het verwachte effect van maatregelen in specifieke sectoren in kaart (Kamerstuk 32 813, nr. 901). TNO heeft verder het energiebesparingspotentieel van de bedrijven onder de energiebesparingsplicht (exclusief de uitbreiding van de doelgroep) in kaart gebracht (Kamerstuk 32 813, nr. 863): 22 petajoule (PJ) in de dienstensector en 4 PJ in de industrie. TNO brengt momenteel het rendabel energiebesparingspotentieel per sector in kaart en ik zal uw Kamer na de zomer hierover informeren. Zie hiertoe de Kamerbrief van 14 maart jl.16
Vraag 15

Hoeveel gasverbruik denkt u dat er bespaard kan worden met de campagnes waar u vrijdag 25 februari over sprak na de ministerraad?

In Kamerbrieven van 14 maart jl. over gasleveringszekerheid komende winter en verder en van 22 april jl. zijn de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat en ik ingegaan op de maatregelen zoals de besparingscampagne en het verwachte effect ervan.
Vraag 16

Bent u het eens dat we de invasie van Rusland in Oekraïne moeten aangrijpen om zo snel mogelijk over te schakelen op duurzame energiebronnen en onze afhankelijkheid van Rusland af te bouwen?

Ik ben het ermee eens dat de situatie op de energiemarkten een extra motivatie geeft om de energietransitie versneld voort te zetten. In Kamerbrieven van 14 maart jl. over gasleveringszekerheid komende winter en verder en van 22 april jl. zijn de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat en ik ingegaan welke korte en lange termijn maatregelen dit kabinet zal inzetten om de afhankelijkheid van aardgas te verminderen en de leveringszekerheid te verbeteren.

28 februari 2022 - 13 april 2022

44 dagen

'Olie, gas, graan en geld - Oekraïne laat zien hoe de wereld werkt'
	Caroline van der Plas (BBB)
	Wopke Hoekstra (viceminister-president , minister buitenlandse zaken) (CDA), Henk Staghouwer (minister landbouw, natuur en voedselkwaliteit) (CU), Micky Adriaansens (minister economische zaken) (VVD), Rob Jetten (minister zonder portefeuille economische zaken) (D66)

Bronnen

1. Foodlog, 24 februari 2022, «Olie, gas, graan en geld – Oekraïne laat …

Vraag 1

Bent u ervan op de hoogte dat Rusland en Oekraïne zorgen voor de productie van 80% van de wereldwijde export van zonnebloemolie, ongeveer 25% van tarwe en 20% van mais?1

Ja.
Vraag 2

Weet u dat de oorlog er ook voor zorgt dat de prijzen van palmolie en soja hierdoor naar recordhoogte zijn gestuwd?

De verwachting is dat als gevolg van de oorlog de prijzen voor enkele belangrijke grondstoffen verder zullen stijgen. De verminderde beschikbaarheid van agrarische grondstoffen uit Oekraïne en Rusland hebben op de korte termijn een sterk prijsopdrijvend effect op de prijzen voor mogelijke substituten van producten waarvan het aanbod vermindert. Dit geldt vooral voor mais en plantaardige oliegewassen zoals zonnebloem en koolzaad met mogelijke substituten zoals palmolie en soja.
Vraag 3

Kunt u reflecteren op de militair-strategische voordelen van onze landbouwsector?

Hier heeft mijn voorganger reeds op gereflecteerd in reactie op de motie Geurts/Harbers (Kamerstuk 35 600, nr. 32) en dit met uw Kamer gedeeld (Kamerstuk 35 925 XIV, nr. 21). Nederland heeft als handelsland van oudsher een open economie. In- en uitvoer zijn pijlers van de welvaart in het land, en zorgen voor werkgelegenheid. Private ondernemingen, van multinationale bedrijven tot startups, zijn dagelijks in de weer met buitenlandse partners en klanten om het verdien- en innovatievermogen van onze economie verder te versterken en bij te dragen aan de uitdagingen waar we wereldwijd voor staan. Nederland kan, door de sterke en veelzijdige internationale representatie van de land- en tuinbouwsectoren, op diverse manieren invloed uitoefenen op internationale vraagstukken. Ten eerste zorgt de aanwezigheid van kennis en kunde voor een positieve bijdrage aan duurzame voedselsystemen in de wereld die voldoende, betrouwbaar en gezond voedsel voor iedereen produceren, economisch rendabel zijn en het klimaat, de biodiversiteit en genetische diversiteit behouden. Op deze manier levert Nederland een belangrijke bijdrage aan meerdere Sustainable Development Goals. Ten tweede zorgt de internationaal leidende rol op land- en tuinbouwsectoren voor een sterke economische relatie met landen rond de wereld, waar Nederland als open handelsland erg bij gebaat is. Ten derde wordt er geregeld van gelegenheden als economische missies gebruik gemaakt om nadruk te leggen op Nederlandse waarden zoals gelijkheid, duurzaamheid en mensenrechten. Tot slot geeft de leidende rol binnen de agro-sectoren Nederland een sterke stem in internationale fora, zoals de OESO en FAO.
Vraag 4

Heeft u zicht op de agrarische productieketens die door de aanval van Rusland op Oekraïne in gevaar zijn gekomen?

Zowel persoonlijk, als via de ambtenaren van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, sta ik in nauw contact met het bedrijfsleven. Zo worden er overleggen ingepland om de effecten op de agrarische productieketens in kaart te brengen. Inmiddels heeft Wageningen Economic Research (WEcR) na een eerste verkennend onderzoek de effecten op het functioneren van agrarische productieketens en de voedselvoorziening meer in detail in kaart gebracht (kenmerk 2022D11317)). Deze studie is u 23 maart jl. toegezonden (kenmerk 2022Z05536). Ik ben ervan op de hoogte dat in deze fase van het conflict er met name knelpunten liggen bij de beschikbaarheid van bepaalde biologische veevoedercomponenten en plantaardige oliën. WEcR zal zo nodig in vervolgrapportages additionele informatie aanleveren, die ik tevens met uw Kamer zal delen.
Vraag 5

Weet u hoeveel Nederlandse bedrijven (inclusief banken) in Oekraïne geïnvesteerd hebben in de agrosector en/of de laatste jaren bedrijfsactiviteiten daarnaartoe verplaatst hebben?

Gegevens over de omvang van de Nederlandse investeringen in de landbouw in Oekraïne zijn niet in bezit van de Nederlandse overheid. Naast nieuwe activiteiten kan het ook gaan om de uitbreiding van activiteiten van bedrijven die ook in Nederland zijn gevestigd.
Vraag 6

Bent u op de hoogte van de negatieve impact die de vernietiging aangebracht tijdens een oorlog, heeft op de vruchtbaarheid van landbouwgrond en de productiecapaciteit van bedrijven en hoe schat u die in voor Oekraïne?

De negatieve impact op de productiecapaciteit hangt sterk af van de lengte en de intensiteit van het conflict en van de mate waarin oorlogshandelingen zich afspelen op percelen en of er bijvoorbeeld onontplofte explosieven zijn achtergebleven op landbouwgrond. Belangrijk is daarbij in hoeverre inputs als machines (waaronder tractoren, zaai- en oogstmachines, irrigatieapparatuur, kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen) beschikbaar zijn. Bredere negatieve gevolgen voor de macro- en micro-infrastructuur van Oekraïne zullen ook van invloed zijn.
Vraag 7

Bent u er ook van op de hoogte dat forse prijsstijgingen van gas en olie zorgen voor een sterke stijging van de prijzen voor meststoffen en kunstmest?

Ja.
Vraag 8

Realiseert u zich dat kostprijsverhoging van voedselproductie door veel duurdere kunstmest en brandstof ook bij de boeren gecompenseerd moet worden? Zo ja, wat gaat u daaraan doen?

Ik wil dat de lasten en risico’s van deze crisis zoveel mogelijk door iedereen gezamenlijk worden gedragen, van de primaire producent tot en met de consument en alle schakels daartussen. De prijsstijgingen van grondstoffen en energie moeten in de hele keten worden verdeeld. Daarover spreek ik met ketenpartijen. Ik monitor de situatie nauwlettend en heb hieromtrent ook nauw contact met de Europese Commissie en de landbouwministers van de EU-lidstaten.
Vraag 9

Realiseert u zich dat veel boeren nu om liquiditeitsredenen minder kunstmest zullen gebruiken voor de productie van hun gewassen en dit de komende jaren zorgt voor minder oogsten, een dalende voedselproductie en daardoor hogere voedselprijzen? Zo ja, wat gaat u daaraan doen?

De kosten voor kunstmest vormen evenwel slechts een deel van de productiekosten. Vooralsnog ga ik er dan ook van uit dat mede vanwege de gestegen opbrengstprijzen, die naar verwachting ook de komende tijd hoog zullen blijven, de liquiditeit niet dusdanig negatief wordt beïnvloed dat de kunstmestaanwending niet meer voldoende is.
Vraag 10

Realiseert u zich dat structurele ondervoeding van planten en gewassen leidt tot extra ziekten en plagen, waardoor de productiviteit nog verder onder druk komt te staan? Zo ja, wat gaat u daaraan doen?

Er dreigt geen structurele ondervoeding van gewassen en de veestapel in Nederland door de situatie in Oekraïne. De bestaande nationale en Europese programma’s gericht op gezonde gewassen, dieren en bodems acht ik voldoende om het huidige niveau van de productiviteit te borgen. Voor meer details over de gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor de voedselzekerheid verwijs ik u naar het rapport van WEcR zoals naar uw Kamer verzonden (kenmerk 2022Z05536).
Vraag 11

Wat is de zelfvoorzieningsgraad voor voedsel binnen de EU?

In de EU ligt de graad van zelfvoorziening voor voedsel in totaliteit boven de 100%. Per productgroep kan de zelfvoorzieningsgraad sterk verschillen. De EU is al vele jaren een netto exporteur van agrarische producten en voedingsmiddelen.
Vraag 12

Wat is de actuele wereldvoedselvoorraad en de voedselvoorraad binnen de EU?

De uitgangssituatie is er één van lage voedselvoorraden in met name de armste gebieden. Sinds 2020 wordt men geconfronteerd met sterk stijgende voedselprijzen en toenemende honger: volgens de laatste editie van het jaarlijks State of Food Insecurity in the World (SOFI) rapport van de FAO steeg het percentage ondervoede mensen in 2020 met 1,5% naar 9,9% en leefden tussen de 720 en 811 miljoen mensen met honger. De verstrekking van noodhulp wereldwijd komt verder onder druk te staan, aangezien 50% van het graan van het World Food Program (WFP) normaliter uit Oekraïne afkomstig is en de hoge energie en verzekeringskosten het (toch al niet toereikende) humanitaire budget verder uitputten. De voedselvoorraad binnen de EU is adequaat (zie de beantwoording op de vragen 11 en 13).
Vraag 13

Deelt u de mening dat voedselschaarste op de loer ligt? Zo ja, wat heeft u daar al aan gedaan en wat gaat u daar de komende weken aan doen?

Er dreigt in de EU en in Nederland geen structurele voedselschaarste. Planten en dieren kunnen voldoende geteeld en gehouden worden waardoor de producties op het huidige, hoge niveau kunnen blijven. De voedingsmiddelenindustrie kan vervolgens deze grondstoffen efficiënt verwerken en met behulp van de détailhandel, de consument een divers en hoogwaardig voedselpakket aanbieden. Voor gebieden in Afrika en elders waar onvoldoende toegang is tot inputs als zaden, water en kunstmest, wordt verwacht dat de bestaande, ongunstige situatie verder verslechtert en de grondstoffen voor voedselbereiding schaarser worden. Het kabinet zet in op een grotere zelfstandige rol van de betreffende landen wat betreft de voedselvoorziening. Door middel van kennisoverdracht (onderzoek, voorlichting en onderwijs) ten behoeve van de versterking van lokale en regionale voedselsystemen wordt hieraan bijgedragen. Op de korte termijn wordt ingezet op (nood)voedselhulp via de reguliere kanalen van o.a. het World Food Program dat hierin is gespecialiseerd.
Vraag 14

Van welke producten verwacht u nog dit jaar tekorten en wat betekent dit voor de portemonnee van de burger in de komende tijd?

Op basis van de huidige beschikbare gegevens is er in de EU geen tekort te verwachten, maar wel een stijging van de kosten voor het voedselpakket. Naast de stijging van de grondstoffenprijzen, zijn de sterk gestegen kosten voor energie hier een reden voor.
Vraag 15

Vindt u het, gezien de ontstane situatie, houdbaar om in onze voedselvoorziening afhankelijkheden te hebben van Rusland, China en andere anti-Westerse staten?

De import van agrarische producten en voedingsmiddelen vanuit o.a. Rusland en China is zeer beperkt. Zoals aangegeven in de brief aan uw Kamer (Kamerstuk 21 501-32, nr. 1402), is de EU bovendien een grote voedselproducent en is het EU voedselsysteem robuust. Wel zet het kabinet zich in om de risico’s van de afhankelijkheid van kritische grondstofstromen te mitigeren om de weerbaarheid te vergroten.
Vraag 16

Deelt u de mening dat volle klimaatfondsen en lege portemonnees voor burgers onverkoopbaar zijn? Zo ja, wat gaat u daaraan doen?

Ik herken dit beeld niet.
Vraag 17

Deelt u de mening dat we door de ontstane situatie in de wereld moeten voorkomen dat welke boer dan ook zijn/haar bedrijf moet beëindigen, om zo de voedselzekerheid voor onze burgers te waarborgen? Zo nee, hoe gaat u die dan waarborgen?

Het beëindigen door agrariërs in Nederland en daarbuiten van hun bedrijven is een proces dat zich al vele decennia voltrekt en los staat van de omvang van de voedselproductie, die zelfs nog jaarlijks toeneemt. De voedselzekerheid van de inwoners in de EU is dan ook gewaarborgd. In ontwikkelingslanden ligt deze situatie anders. Intensivering van de productie op een verantwoorde, duurzame wijze is noodzakelijk om in deze gebieden de productie op peil te houden dan wel te verhogen.
Vraag 18

Deelt u de mening dat we door de ontstane situatie in de wereld de versnelde ombouw naar biologische, kringloop- en extensieve landbouw (zoals beschreven in de Green Deal en zoals bevorderd wordt in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid), die leiden tot lagere voedselproducties, moeten uitstellen om zo de voedselzekerheid voor onze burgers te waarborgen? Zo nee, hoe gaat u die dan waarborgen?

Nee, die deel ik niet. Het is duidelijk dat de situatie in en rond Oekraïne op korte termijn gevolgen heeft in de voedselketen en samen met onze EU partners nemen wij ook maatregelen om die gevolgen op te vangen. Dat doet de markt overigens ook. Maar het uitstellen van hetgeen de Green Deal beoogt is voor mij geen optie. De huidige geopolitieke situatie benadrukt juist het belang van de transitie naar een duurzaam, veerkrachtig en robuust EU-voedselsysteem waarmee op lange termijn de voedselproductie op het huidige, hoge niveau gegarandeerd kan worden.
Vraag 19

Realiseert u zich dat import van voedsel van elders uit de wereld duurder en minder duurzaam is?

Comparatieve voordelen en consumentenvoorkeuren vormen de basis van de internationale handel van alle goederen, dus ook van agrarische producten. De EU is een netto exporteur voor voedsel. Voor landbouwproducten spelen de lokale klimatologische, geologische en geografische omstandigheden alsook de seizoenen nog eens een aanvullende rol. Transport heeft daarnaast voor de meeste landbouwproducten slechts een beperkte invloed op de klimaatafdruk van dat product. Daarbij komt dat importen niet per definitie minder duurzaam zijn. In handelsovereenkomsten van de EU met zogenaamde derde landen die ook agrarische handel betreffen, zijn afspraken over handel en duurzame ontwikkeling (people, planet, profit) een belangrijk onderdeel.

28 februari 2022 - 16 maart 2022

16 dagen

Hun openbare agenda
	Laura Bromet (GL), Joost Sneller (D66)
	Hugo de Jonge (minister binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties) (CDA), Karien van Gennip (minister sociale zaken en werkgelegenheid) (CDA), Vivianne Heijnen (staatssecretaris infrastructuur en waterstaat) (CDA), Wopke Hoekstra (viceminister-president , minister buitenlandse zaken) (CDA), Marnix van Rij (staatssecretaris financiën) (CDA), Hanke Bruins Slot (minister binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties) (CDA), Kuipers , van der Ch. Wal-Zeggelink , Dennis Wiersma (minister zonder portefeuille onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD), Franc Weerwind (minister zonder portefeuille justitie en veiligheid) (D66), Dilan Yeşilgöz-Zegerius (minister justitie en veiligheid) (VVD), Liesje Schreinemacher (minister zonder portefeuille buitenlandse zaken) (VVD), Gunay Uslu (staatssecretaris onderwijs, cultuur en wetenschap) (D66), Maarten van Ooijen (staatssecretaris volksgezondheid, welzijn en sport) (CU), Carola Schouten (viceminister-president , minister zonder portefeuille sociale zaken en werkgelegenheid) (CU), Robbert Dijkgraaf (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (D66), Mark Rutte (minister-president , minister algemene zaken) (VVD), Micky Adriaansens (minister economische zaken) (VVD), Hans Vijlbrief (staatssecretaris economische zaken) (D66), Aukje de Vries (staatssecretaris financiën) (VVD), Kajsa Ollongren (minister defensie) (D66), Alexandra van Huffelen (staatssecretaris binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties) (D66), Eric van der Burg (staatssecretaris justitie en veiligheid) (VVD), Rob Jetten (minister zonder portefeuille economische zaken) (D66), Christophe van der Maat (staatssecretaris defensie) (VVD), Mark Harbers (minister infrastructuur en waterstaat) (VVD), Sigrid Kaag (viceminister-president , minister financiën) (D66), Conny Helder (minister zonder portefeuille volksgezondheid, welzijn en sport) (VVD), Henk Staghouwer (minister landbouw, natuur en voedselkwaliteit) (CU)

Bronnen

1. Kamerstuk 35 925 VII, nr. 18
2. Open State Foundation, «Agenda’s van bewindspersonen zijn nog steeds …
3. Ministerie van Algemene Zaken, Rijksvoorlichtingsdienst, «Uitvoerings…

Vraag 1

Op welke manier is de motie-Sneller/Bromet over de openbare agenda van bewindspersonen in uw herinnering aan de orde gesteld tijdens het constituerend beraad?1

De formateur heeft in het constituerend beraad gewezen op de openbare agenda van de bewindslieden.
Vraag 2

Bent u bereid deze motie onverkort uit te voeren? Zo nee, waarom niet?

Ja. In aanloop naar het aantreden van het kabinet-Rutte IV is de openbare agenda van de bewindslieden meermaals onderwerp van gesprek geweest in de Voorlichtingsraad. Het overleg van de secretarissen-generaal heeft begin januari ingestemd met de VoRa-notitie «Openbare agenda bewindslieden». In deze notitie is een aantal adviezen opgenomen dat moet bijdragen aan een gebruiksvriendelijkere openbare agenda die tegemoet komt aan de motie van de leden Sneller en Bromet. Zo streven we ernaar contactgegevens op te nemen bij de agenda-items en een korte beschrijving te geven van het onderwerp van het betreffende agenda-item. Ook worden de agenda-items, conform de motie-Sneller/Bromet, op rijksoverheid.nl gecategoriseerd. Zo kan er worden gezocht op trefwoord, bijvoorbeeld «gesprek», «ontvangst», «werkbezoek» of «evenement». Ook kan op bewindspersoon worden gezocht of op de voltallige kabinetsploeg.
Vraag 3

Bent u bekend met de Notitie van de Rijksvoorlichtingsdienst over de Openbare agenda bewindspersonen (d.d. 3 januari 2022)? Onderschrijft u de zeven afspraken die daarin beschreven worden en bent u bereid deze nauwgezet na te leven?

Ja, ik ben bekend met deze notitie. Ik onderschrijf de zeven afspraken uit de notitie en streef ernaar dat de afspraken nauwgezet worden nageleefd.
Vraag 4

Hoe beoordeelt u de uitkomsten van het onderzoek van Open State Foundation dat slechts 14% van de afspraken die zijn opgenomen in de openbare agenda’s de informatie bevat die conform de Uitvoeringsrichtlijn openbare agenda bewindspersonen vereist is (terwijl de opgenomen afspraken slechts een deel zijn van diegene die daar volgens de Uitvoeringsrichtlijn in hadden moeten staan en de afspraken die wel aan de normen voldoen uitsluitend bij de Ministeries van LNV en Financiën voorkomen)?2 3 Welke concrete doelstelling voor de mate van naleving van de bestaande afspraken heeft u zichzelf voor de rest van deze kabinetsperiode gesteld?

Ik houd mijn agenda op dit moment al zoveel mogelijk bij conform de afspraken uit de notitie «Openbare agenda bewindslieden» en zal dit ook voor de rest van deze kabinetsperiode blijven doen.
Vraag 5

Herkent u het beeld uit het artikel «Over mooie voornemens en agenda’s die tekort schieten» uit de Volkskrant van 23 februari 2022 dat naleving van de beslispunten uit deze notitie tot nog toe onvoldoende is, laat staan de motie die daarbovenop bijvoorbeeld om «zoveel mogelijk realtime» openbaarmaking in plaats van achteraf over de afgelopen week?

Mijn openbare agenda is, zoals ook uit het artikel blijkt, reeds cf. de afspraken bijgewerkt.
Vraag 6

Bent u bereid om uw openbare agenda met terugwerkende kracht tot het moment van uw aantreden bij te werken zodat deze alsnog voldoet aan genoemde afspraken?

Zie antwoord vraag 5.
Vraag 7

Op welke wijze bent u voornemens verbetering aan te brengen in de naleving van de normen uit de genoemde motie en notitie voor toekomstige afspraken?

Zoals aangegeven leef ik de normen reeds na. Ik hou hier ook in de toekomst aandacht voor.
Vraag 8

In het licht van de nadruk die de premier tijdens het debat over de begroting Algemene Zaken op 14 oktober 2021 legde op «het principe van de individuele ministeriële verantwoordelijkheid in ons staatsbestel»: kunnen alle bewindspersonen deze vragen individueel beantwoorden?

Ja.

28 februari 2022 - 9 mei 2022

70 dagen

De problemen bij de woonlocatie Oosterparkheem Groningen
	Maarten Hijink
	Maarten van Ooijen (staatssecretaris volksgezondheid, welzijn en sport) (CU)

Bronnen

1. Dagblad van het Noorden, 10 februari 2022, «Bewoners en personeel Oosterparkheem boos en onzeker – «Zondag was er geen brood, maandag was het fruit op!»» Bewoners en personeel Oosterparkheem boos en onzeker – «Zondag was er geen brood, maandag was het fruit op!» – Dagblad van het Noorden (dvhn.nl)

Vraag 1

Wat is uw reactie op de problemen bij de woonlocatie Oosterparkheem Groningen?1

Een faillissement is een vervelende en vaak zeer ingrijpende gebeurtenis voor de betrokkenen, in het bijzonder voor cliënten en personeel. Voorop staat dat de continuïteit van zorg en ondersteuning moet worden gewaarborgd.
Op de locatie Oosterparkheem verbleven zowel cliënten met een beschermd wonen indicatie als cliënten met een Wlz (GGZ) indicatie. De gemeente Groningen en het zorgkantoor Menzis zijn verantwoordelijk voor de continuïteit van zorg en ondersteuning, en voor het vinden van een oplossing voor passende zorg voor de cliënten. De gemeente en het zorgkantoor hebben mij desgevraagd geïnformeerd over de huidige situatie van de cliënten.
De afwikkeling van dit faillissement is een complex geheel, waarbij de gemeente Groningen en het zorgkantoor Menzis, in samenwerking met de curator, prioriteit geven aan continuering van zorg en ondersteuning voor de (kwetsbare) groep cliënten. De gemeente Groningen heeft het contract voor beschermd wonen met MartiniZorg beëindigd per 31 december 2021. Het herplaatsen van deze cliënten was dus al gestart. Voor wat betreft de Wlz-cliënten bij Oosterparkheem heeft het zorgkantoor onmiddellijk gezocht naar een passend alternatief voor de bewoners. Zo heeft het zorgkantoor een bijeenkomst georganiseerd waarin gecontracteerde aanbieders uit de regio met een passend zorgaanbod gevraagd is wat ze voor de betreffende cliënten kunnen betekenen. Inmiddels is voor het overgrote deel van de cliënten een andere zorglocatie gevonden. Omdat inmiddels voor bijna alle cliënten een nieuwe woonplek is gevonden, en voor de overige cliënten gezocht wordt naar een oplossing, zie ik geen aanleiding om hierover op dit moment verder in gesprek te gaan met de gemeente Groningen.
Vraag 2

Hoe duidt u de problematiek waarmee de bewoners te maken hebben, terwijl Martinizorg buitensporige winsten maakte?

Het is niet mijn verantwoordelijkheid om conclusies te trekken of een oordeel te geven over individuele aanbieders en de gevolgen voor de betreffende cliënten. Deze verantwoordelijkheid is belegd bij gemeenten, zorgkantoren en de toezichthouders.
Ik vind het wel zorgelijk dat geconstateerd is dat een zorgaanbieder winst maakt terwijl geen kwalitatief goede en veilige zorg wordt geleverd. Dit is een onwenselijke situatie met als gevolg dat de IGJ op een kordate manier heeft ingegrepen.
Uit onderzoek van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in 2020 is namelijk gebleken dat dat de bestuurlijke en financiële randvoorwaarden voor het leveren van kwalitatief goede en veilige zorg, in de onderzoeksperiode (2017–2019) bij MartiniZorg onvoldoende waren gewaarborgd. De maatregelen die MartiniZorg heeft genomen na het onderzoek zijn niet voldoende gebleken om de bedrijfsvoering van MartiniZorg te kunnen continueren.
Vraag 3

Hoe kon het gebeuren dat hoogbejaarden en (ex-)verslaafden op dezelfde locatie zijn geplaatst?

Zorgaanbieders hebben ruimte om hun eigen zorgorganisatie in te richten, inclusief keuzes t.a.v. de doelgroepen waaraan zij zorg verlenen. Specifiek als het gaat om beschermd wonen zien gemeenten het als hun taak om mensen met een psychische kwetsbaarheid zoveel mogelijk in hun eigen woonomgeving te ondersteunen. Als de ondersteuning dichtbij mensen georganiseerd wordt, dan is het namelijk makkelijker om actief mee te doen aan de samenleving en is de kans op herstel groter.
De gemeente Groningen geeft aan dat zij ook de groep (ex-)verslaafden met psychische problemen perspectief wil bieden op weer kunnen meedoen aan de samenleving door hen in de wijk te ondersteunen. De combinatie van ouderen en mensen met een verslavingsproblematiek vindt de gemeente Groningen echter ongelukkig. Daarnaast geeft de gemeente aan van mening te zijn dat MartiniZorg onvoldoende heeft kunnen sturen op de kwaliteit en veiligheid van zorg voor de cliënten beschermd wonen, waardoor overlast voor de andere bewoners van het pand is ontstaan. De gemeente Groningen heeft hierop ingegrepen en nadat verbetering uitbleef is het contract beschermd wonen met Martinizorg beëindigd per 31 december 2021.
Vraag 4

Wat gebeurt er om de bewoners van Oosterparkheem zo snel mogelijk duidelijkheid te geven en om hen een goede woonplek te geven? Bent u bereid om hierover in gesprek te gaan met de gemeente Groningen?

Zie antwoord vraag 1.
Vraag 5

Wat vindt u ervan dat zorginstelling La Hacienda nu in beeld is als mogelijke opvolger van Martinizorg, terwijl deze zorginstelling zelf ook opvallend hoge winstcijfers heeft?

Het is van belang dat instellingen financieel gezond zijn, door voldoende resultaat te kunnen maken ten behoeve van een gezonde bedrijfsvoering. Er moet echter worden voorkomen dat geld dat bedoeld is voor de zorg niet ten goede komt van die zorg.
Hiertoe zijn verschillende middelen. Voor de Wmo 2015 geldt dat aanbieders die door gemeenten zijn gecontracteerd om maatschappelijke ondersteuning te leveren aan cliënten, winst mogen uitkeren op grond van de Wmo 2015. De gemeente kan zelf wel eisen stellen in de contractering waarmee het uitkeren van winst kan worden beperkt of verboden. Gemeenteraden moeten daarbij controleren of aan de gestelde randvoorwaarden is voldaan. Daarnaast hebben gemeenten de wettelijke verplichting om het toezicht op de uitvoering in te richten. Hierbij hoort ook de controle op rechtmatige besteding van de uitgaven van zorgaanbieders. Voor de Wlz geldt op dit moment dat winstuitkering verboden is voor intramurale zorg en toegestaan voor extramurale zorg. Ook onderaannemers mogen winst uitkeren. Om excessen te voorkomen door hoofd- en onderaannemers in de extramurale zorg en onderaannemers in de intramurale zorg binnen de Zvw en Wlz, wil ik de mogelijkheid introduceren om voorwaarden te stellen aan winstuitkering. De aard van de voorwaarden kan verschillen per sector, omdat per sector ook de risico’s voor de betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van zorg bij winstuitkeringen kunnen verschillen. Hiertoe is het wetsvoorstel Integere bedrijfsvoering zorgaanbieders in voorbereiding.
Alvorens de keuze voor een overnamekandidaat is gemaakt, heeft de gemeente Groningen gesprekken gevoerd met La Hacienda over onder andere de relatief hoge winst in het verleden en hoe deze is aangewend. De gemeente geeft aan dat La Hacienda verschillende organisatorische en bestuurlijk wijzigingen heeft doorgevoerd. Zo is La Hacienda van rechtsvorm veranderd van een besloten vennootschap naar een stichting. Vanuit de gemeente Groningen is er hierdoor voldoende vertrouwen dat eventuele winsten voor de zorg behouden blijven. Daarnaast zullen vanuit regulier contractmanagement, en indien nodig vanuit toezichthoudende instanties, de kwaliteit en rechtmatigheid van de geleverde zorg nauwlettend worden gevolgd.

28 februari 2022 - 25 februari 2022

-3 dagen

Het bericht ‘In Brüssel hat Putin schon gesiegt’
	Kati Piri (PvdA), Lilianne Ploumen (PvdA)
	Mark Rutte (minister-president , minister algemene zaken) (VVD)

Bronnen

1. Frankfurter Allgemeine Zeitung, «In Brüssel hat Putin schon gesiegt»,…
2. Europa Nu, «Spoedberaad kabinet: Nederland wil maximale sancties tege…

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «In Brüssel hat Putin schon gesiegt»?1

Ja. Inmiddels heeft FAZ een gerectificeerde versie van het artikel gepubliceerd.
Vraag 2

Klopt het dat Nederland zich in Europees verband niet nadrukkelijk heeft uitgesproken voor en zich zelfs verzet heeft tegen het uitsluiten van Rusland van het internationale betalingsverkeer SWIFT?

Nee. Nederland heeft steeds gepleit voor een zo groot en zwaar mogelijk pakket, waarbij alle opties op tafel liggen. Wat het kabinet betreft hoort het uitsluiten van het internationale betalingsverkeer SWIFT daar bij. Dit heb ik uitgedragen bij de Europese Raad van 24 februari 2022. Wat Nederland betreft ligt deze optie dus serieus op tafel. De Minister van Financiën heeft dit ook actief uitgedragen tijdens de informele ECOFIN van 25 februari 2022. En tijdens de extra Raad Buitenlandse Zaken van 25 februari 2022 zal de Minister van Buitenlandse Zaken deze Nederlandse positie eveneens uitdragen.
Vraag 3

Hoe verhoudt deze positie zich tot uw uitspraken dat op deze «daad van ongekende agressie» van Rusland de «maximale sancties» moeten volgen?2

Zie het antwoord op vraag 2.
Vraag 4

Indien dit klopt, tot welke daad van agressie moet Rusland in Oekraïne nog meer overgaan wilt u zich eindelijk inspannen om deze noodzakelijke sanctie alsnog van kracht te laten gaan?

Zie het antwoord op vraag 2.
Vraag 5

Bent u op de kortst mogelijke termijn bereid om uw Europese collega’s te laten weten dat u zich alsnog achter het uitsluiten van Rusland van SWIFT schaart?

Zie het antwoord op vraag 2.
Vraag 6

Bent u gezien het belang van deze zware sanctie bereid deze vragen op de kortst mogelijke termijn en uiterlijk voor het debat van aankomende maandag in de Tweede Kamer te beantwoorden?

Ja.

Titel

Status

Indiener (persoon)

Indiener (partij)

Onderwerpen

39297 kamervragen gevonden

beantwoord onbeantwoord uitgesteld

Alle

2 maart 2022 - 25 maart 2022

23 dagen

Habtamu de Hoop (PvdA)

Dennis Wiersma (minister zonder portefeuille onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

2 maart 2022 - 2 juni 2022

92 dagen

Joost Eerdmans (EénNL)

Karien van Gennip (minister sociale zaken en werkgelegenheid) (CDA), Micky Adriaansens (minister economische zaken) (VVD)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

Vraag 7

1 maart 2022 - 13 april 2022

43 dagen

Kiki Hagen (D66)

Vivianne Heijnen (staatssecretaris infrastructuur en waterstaat) (CDA)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

Vraag 7

Vraag 8

Vraag 9

Vraag 10

Vraag 11

1 maart 2022 - 8 april 2022

38 dagen

Vivianne Heijnen (staatssecretaris infrastructuur en waterstaat) (CDA)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

Vraag 7

Vraag 8

Vraag 9

Vraag 10

1 maart 2022 - 11 april 2022

41 dagen

Michiel van Nispen , Rudmer Heerema (VVD)

Conny Helder (minister zonder portefeuille volksgezondheid, welzijn en sport) (VVD), Dennis Wiersma (minister zonder portefeuille onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

Vraag 7

Vraag 8

1 maart 2022 - 16 mei 2022

76 dagen

Don Ceder (CU), Lisa Westerveld (GL)

Maarten van Ooijen (staatssecretaris volksgezondheid, welzijn en sport) (CU), Franc Weerwind (minister zonder portefeuille justitie en veiligheid) (D66)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2