Vraag 1

Is er een landelijk beleid ten aanzien van het belastingregime voor lokale energie coöperaties? Is hierbij gekeken naar mogelijke fiscale obstakels voor lokale energieopwekking?

In de visie lokale energie, die het kabinet in november 2013 naar de Kamer heeft gestuurd, wordt het beleid voor lokale energie uiteengezet (Kamerstukken II, 2013–2014, 30 196, nr. 222). Naast innovatie en regulering is ook financiële stimulering daar een onderdeel van. Deze financiële stimulering is fiscaal vormgegeven door het verlaagde tarief in de energiebelasting voor lokale energie. Er is met andere woorden sprake van een fiscale stimulans en niet van een fiscaal obstakel.

Vraag 2

Klopt het dat lokale energie coöperaties die ten behoeve van inwoners in een postcoderoos duurzame energie gaan opwekken, worden aangemerkt als BTW-plichtige organisaties? Klopt het dat deze coöperaties BTW gaan afdragen over inkomsten uit de opgewekte stroom die aan een energieleverancier ten behoeve van de leden wordt verkocht?

Het klopt dat lokale energie coöperaties die duurzame energie gaan opwekken en vervolgens tegen vergoeding leveren aan derden (zoals energieleveranciers), worden aangemerkt als btw-plichtige organisaties. Deze organisaties zijn dan btw verschuldigd over de vergoeding die zij ontvangen voor de levering van de energie.

Vraag 3

Indien een coöperatie de opgewekte energie om niet levert aan het energiebedrijf en dit bedrijf de stroom om niet doorlevert aan de leden, over welk bedrag is dan BTW verschuldigd en wat zijn de maatstaven die de Belastingdienst hanteert bij het beoordelen van deze constructie?

Deze gevallen zijn mij niet bekend. Als deze gevallen worden voorgelegd aan de Belastingdienst, zal de inspecteur aan de hand van alle feiten en omstandigheden beoordelen of sprake is van een ondernemer met btw-verplichtingen. Het om niet presteren betekent nog niet dat geen sprake is van btw-ondernemerschap, omdat naast een vergoeding in geld de tegenprestatie voor de levering van stroom ook in een andere vorm kan worden ontvangen. Bijvoorbeeld in de vorm van een recht op gratis levering van stroom door een energiebedrijf aan de leden van de cooperatie. Wanneer de cooperatie alleen om niet prestaties verricht, is geen sprake van btw-ondernemerschap en heeft de cooperatie ook geen recht op aftrek voor investeringen.

Vraag 4

Kan in algemene zin worden aangegeven over welke overige inkomsten (anders dan uit de verkoop van energie) een energie coöperatie BTW afdracht verschuldigd is? Is BTW verschuldigd over contributie en andere bijdragen van leden die er op gericht zijn om het functioneren van de coöperatie te bevorderen? Waar hangt het vanaf of coöperaties over ledenbijdragen BTW verschuldigd zijn en deelt u de mening dat het ongewenst is dat wijkenergiecoöperaties BTW moeten gaan rekenen als ze administratieve diensten leveren voor bewoners om het meedoen aan de coöperatie zo laagdrempelig mogelijk te houden?

Ledenbijdragen zijn voor de btw-heffing alleen belast als de bijdrage wordt betaald aan een coöperatie die ondernemer is voor de btw en tegenover die bijdrage een wederprestatie plaatsvindt. Dit zal aan de hand van feiten en omstandigheden moeten worden beoordeeld. In algemene zin zullen contributies en ledenbijdragen aan een coöperatie waar tegenover een recht op stroom bestaat belast zijn met btw.

Vraag 5

Kunt u bevestigen dat de regeling zo is opgezet dat in de praktijk geen barrières ontstaan voor deelname van mensen die niet over voldoende (eigen) middelen beschikken om tevoren geld in te leggen of die niet in aanmerking komen voor een geldlening, terwijl zij wel trouw hun energienota betalen (bijvoorbeeld ouderen of mensen met een onzekere inkomenssituatie)? Kan een lokale energie coöperatie ten behoeve van deze mensen zelf een lening afsluiten en hen van aandelen voorzien volgens een tevoren vastgestelde verdeelsleutel? Indien dit het geval is, kunnen deze leden de over deze aandelen te ontvangen korting energiebelasting en niet verschuldigde BTW a 9 ct/kWh (doen) afdragen aan de coöperatie ten behoeve van de afbetaling van schulden en rente zonder dat de coöperatie over deze inkomsten vervolgens BTW moet afdragen aan de fiscus?

De wet stelt geen eisen ten aanzien van deelname van mensen. Ook niet ten aanzien van de hoogte van de inleg en/of de periodieke lidmaatschapsbijdrage. Het lidmaatschap van de coöperatie is voldoende. Welke verplichtingen en eisen aan het lidmaatschap verbonden zijn, bepaalt de coöperatie zelf. Een coöperatie kan een lening afsluiten ten behoeve van haar leden en kan zelf de verdeling van de opgewekte elektriciteit over haar leden bepalen. Ook de afspraken over de lidmaatschapsbijdrage is aan de coöperatie zelf om te bepalen. De wet stelt hieraan geen eisen en werpt geen belemmeringen op. De beoordeling of tegenover de betaling van gelden aan een lokale energie coöperatie wel of geen btw verschuldigd is, moet van geval tot geval worden beoordeeld op basis van het hiervoor geschetste juridische kader.

Vraag 6

Bent u er mee bekend dat de business case voor lokale opwekking door energie coöperaties onder zware druk kan komen te staan door hoge netwerkkosten? Klopt het dat bijvoorbeeld bij productie van > 300.000 kWh / jaar een grootverbruikersaansluiting nodig is waardoor de coöperatie (hoge) eenmalige kosten verschuldigd is (circa 27.000 euro) plus terugkerende kosten voor aansluitdienst en meetdienst van circa 1.058 euro/maand en klopt het dat dit regime enig bedrijfsmodel voor een energiecoöperatie onmogelijk maakt, doordat de jaarlijkse inkomsten van de coöperatie uit de verkoop van de zelf geproduceerde 300.000 kWh (bij een marktprijs van bijvoorbeeld 4 ct/kWh) even hoog zijn als de verschuldigde maandelijkse kosten voor aansluitdienst en meetdienst?

De business case voor lokale energie wordt bepaald door alle kosten en opbrengsten van een project. De aansluitkosten zijn onderdeel van de totale kosten, maar zijn beperkt in omvang in vergelijking met bijvoorbeeld de kosten van de productie-installatie zelf. Het is dus niet zo dat enkel door de aansluitkosten de business case onder druk kan komen te staan. Daarnaast bestaan de opbrengsten niet alleen uit de verkregen marktprijs voor de elektriciteit, maar ook uit het voordeel van het verlaagde tarief in de energiebelasting (9 cent/kWh).
Een harde relatie tussen het aantal geproduceerde kWh per jaar en de omvang van de aansluiting is niet te leggen. Voor de omvang van de aansluiting is namelijk bepalend wat de maximale productie van de installatie is op het moment dat de zon optimaal schijnt.
Globaal genomen is waarschijnlijk voor een jaaropbrengst van circa 300.000 kWh wel een grootverbruikers aansluiting nodig. De genoemde bedragen komen echter niet overeen met de tarieven die door de netbeheerders gehanteerd worden.
Bijvoorbeeld voor de grootste aansluiting op het laagspanningsnet (circa 1.000.000 kWh per jaar) zijn de eenmalige aansluitkosten circa € 5.000,–. Hierbij wordt uitgegaan van een standaardafstand van maximaal 25 meter tot het punt op het net waar op wordt aangesloten. Niet altijd is een aansluitpunt op het net beschikbaar binnen 25 meter. Dan moet voor de meerlengte extra worden betaald. In bepaalde, uitzonderlijke, situaties zouden de eenmalige kosten van de aansluiting dus op kunnen lopen tot het in de vraag genoemde bedrag.
De periodieke aansluitvergoeding van de grootste laagspanningsaansluiting bedraagt circa € 12,– per maand. Daar komen de maandelijkse kosten voor de meetdiensten bij. De meetdienst voor grootverbruikers is geen gereguleerde markt, dus zijn geen precieze gegevens beschikbaar. Netbeheerders mogen de meetdienst ook aanbieden en dan kost dat ongeveer € 50 per maand. De maandelijkse kosten liggen dus aanzienlijk lager dan het in de vraag genoemde bedrag.

Vraag 7

Bestaat er voor dit probleem een oplossing binnen de huidige wettelijke kaders? Kan ínvoeding op de bestaande aansluiting een oplossing zijn, indien hiermee voldaan wordt aan de eisen die de wet en uitvoeringsregeling stellen, te weten een gecertificeerde productiemeter en een eancode? Indien u geen oplossing ziet, deelt u dan de mening dat het wettelijk kader waarmee de netwerkbedrijven werken de doelstellingen van het nu ingezette beleid voor verruiming van lokale energieopwekking in de weg staat en bent u dan bereid te werken aan (tijdelijke) oplossingen die de netwerkbedrijven kunnen aanbieden aan lokale energiecoöperaties?

Zoals in het antwoord op vraag 6 aangegeven, kan het nooit zo zijn dat enkel door de aansluitkosten de business case onder druk komt te staan. In situaties waarin een grote aansluiting nodig is en geen net (met voldoende capaciteit) dicht in de buurt is gelegen, kan het zijn dat met de aansluiting eenmalig hoge kosten zijn gemoeid. Deze kosten zijn niet te vermijden, omdat het nu eenmaal duur is lange aansluitkabels aan te leggen. Daarbij maakt het geen verschil of het gaat om een energiecentrale, een verbruiker of in dit geval een decentraal initiatief. Uit het Europese kostenveroorzakingsbeginsel volgt dat de kosten in rekening worden gebracht bij degene die om de aansluiting heeft verzocht. Dat is ook wenselijk, omdat degene die om een aansluiting verzoekt dan ook de prikkel heeft bij het kiezen van een locatie rekening te houden met de kosten van een netaansluiting.
Vanuit de Wet belastingen op milieugrondslag en de uitvoeringsregeling worden geen specifieke eisen aan de aansluiting van de productie-installatie gesteld. Wel dient er om voor het verlaagde tarief in aanmerking te komen een contract voor levering met een energieleverancier met een leveringsvergunning te zijn. Om elektriciteit te kunnen leveren aan een energieleverancier dient de coöperatie of V.v.E. over een eigen aansluiting te beschikken. Dit kan dus ook een bestaande aansluiting zijn. Het is niet mogelijk om andermans aansluiting, bijvoorbeeld die van de eigenaar van het pand, te gebruiken omdat alleen de eigenaar van de aansluiting elektriciteit kan leveren via die aansluiting. Dit betekent dat de coöperatie dan de elektriciteit levert aan de eigenaar van het pand en niet aan een energieleverancier.
Ik ben dan ook van mening dat het wettelijk kader geen belemmering vormt voor lokale energieopwekking.

Vraag 8

Wat is indicatief de terugverdientijd van een wijkenergie coöperatie uitgaande van het verlaagde tarief in de energiebelasting?

Er is geen indicatieve terugverdientijd voor een installatie van een coöperatie die gebruik kan maken van het verlaagde energiebelastingtarief. De terugverdientijd is onder andere afhankelijk van de specifieke locatie, de gekozen techniek, de omvang van het project en de specifieke eisen van de coöperatie zelf (bijvoorbeeld ten aanzien van financieel rendement).
Bij het vormgeven van het verlaagde tarief is de terugverdientijd ook geen uitgangspunt geweest. De korting die wordt gegeven met het verlaagde energiebelastingtarief is gebaseerd op een kosteneffectief stimuleringsniveau voor duurzame elektriciteit plus een waardering voor de lokale duurzame opwekking van duurzame energie.
Overigens is de hoogte van de korting uitvoerig besproken in het kader van de onderhandelingen van het energieakkoord en in deze onderhandelingen hebben de vertegenwoordigers van lokale energie-initiatieven aangegeven dat de korting voldoende is voor de realisatie van projecten.

Vraag 9

Klopt het dat de terugverdientijd langer is dan de nu via het amendement van het lid Van Ojik (Kamerstuk 33 752, nr. 23) vastgestelde periode van 10 jaar waarvoor investeringszekerheid wordt geboden? Bent u bereid deze garantieperiode voor de verlaagde energiebelasting te verlengen?

Zoals aangegeven in het antwoord bij vraag 8 zal de terugverdientijd per project verschillen. In het algemeen kan worden aangenomen dat de terugverdientijd langer zal zijn dan 10 jaar. De inkomsten van een project bestaan overigens niet alleen uit het fiscale voordeel, maar ook uit de opbrengst van de opgewekte elektriciteit.
Ik ben niet bereid de periode van 10 jaar te verlengen. De periode van 10 jaar is in de wet gekomen op verzoek van uw Kamer. Het kabinet heeft destijds al aangegeven dat een overgangsregeling pas gaat spelen als de regeling zou worden afgeschaft of als het kortingstarief naar beneden wordt bijgesteld en dat op dat moment pas goed kan worden vastgesteld wat een passende overgangsregeling is. Daarom vindt en vond het kabinet het niet wenselijk om bij voorbaat een periode in de wet op te nemen, omdat, zoals u in uw vraag ook aangeeft, hiermee de mogelijkheden van een passende overgangsregeling onnodig worden beperkt. Echter, uw Kamer heeft voor deze beperking gekozen.

Vraag 10

Klopt het dat de korting op de energiebelasting vervalt wanneer een bewoner in een jaar onverhoopt minder energie verbruikt dan het aantal kilowatturen dat zijn aandeel panelen in de wijkenergie coöperatie oplevert? Zo ja, deelt u de mening dat dit energiebesparing ontmoedigd?

Dit is onjuist. Voor het verlaagde tarief gaat het niet om het aandeel in de panelen, maar om de elektriciteit die de coöperatie aan het lid toerekent. De coöperatie kan ervoor kiezen om niet meer elektriciteit toe te rekenen aan een lid dan wat het lid daadwerkelijk verbruikt. Daarbij vervalt de korting niet als de daadwerkelijk verbruikte hoeveelheid minder is dan wat door de coöperatie wordt toegerekend. De korting blijft dan van toepassing op de daadwerkelijk verbruikte hoeveelheid.
Ik ben dan ook niet van mening dat het verlaagde tarief energiebesparing ontmoedigt. Integendeel, bij burgers die zelf energie gaan opwekken, zal het energiebewustzijn toenemen, waardoor ook meer aandacht zal zijn voor energiebesparing.

Vraag 11

Klopt het dat initiatiefnemers, om te voorkomen dat deelnemers hun korting mislopen, hierdoor altijd moeten zorgen dat er ruim meer deelnemende huishoudens moeten zijn dan de hoeveelheid stroom die wordt geproduceerd?

Het is voor coöperaties verstandig erop te letten dat het totale verbruik van de leden ruim hoger is dan de hoeveelheid elektriciteit die de coöperatie produceert. Hierdoor kunnen zij ervoor zorgen dat de leden maximaal kunnen profiteren van het verlaagde tarief.

Vraag 12

Hoe moet een bewoner die structureel minder energie gaat verbruiken, bijvoorbeeld omdat de kinderen het huis uit zijn, regelen dat hij in aanmerking blijft komen voor de korting op de energiebelasting? Moeten er dan binnen de coöperatie aandelen in de zonnepanelen worden verkocht c.q. hiervoor nieuwe leden van de coöperatie worden geworven?

De coöperatie is er vrij in om te regelen hoe de opgewekte hoeveelheid aan de leden wordt toegerekend. Het is dan ook toegestaan dit zó te regelen, dat minder elektriciteit wordt toegerekend aan leden die door gewijzigde omstandigheden structureel minder energie gaan verbruiken.

Vraag 13

Waarom is er niet voor gekozen om de korting op de energiebelasting op coöperatie niveau te verrekenen op basis van de totale energieproductie van de coöperatie?

Het kenmerk van lokale energie is dat burgers het gebruik van energie combineren met het zelf opwekken van energie in hun nabijheid. De voordelen van lokale energie, vergroten van energiebewustwording en draagvlak voor duurzame energie, komen ook tot uiting bij de burger. De betrokkenheid van de burger staat dan ook centraal bij lokale energie en daarom is de stimulering ook specifiek gericht op de burger, waar opwek en gebruik van energie samenkomen, in plaats van op de coöperatie waar enkel de productie van energie plaatsvindt. Voor de stimulering van enkel productie van duurzame energie is er de SDE+ regeling.
Daarbij zou het verrekenen van de korting op de energiebelasting op coöperatieniveau erop neerkomen dat de Belastingdienst een productiesubsidie aan coöperaties zou verstrekken.
Dat is naar de mening van het kabinet geen taak voor de Belastingdienst en zou de uitvoeringskosten bovendien aanmerkelijk verhogen. Daarbij heeft dit kabinet de SDE+ regeling om de productie van duurzame energie te stimuleren.

Vraag 14

Kan de groeifaciliteit ook voor wijkenergiecoöperaties worden benut?

De groeifaciliteit is een garantieregeling op grond waarvan de overheid garanties verleent aan financiers voor het verstrekken van risicodragend vermogen aan ondernemers. Wijkenergiecoöperaties die ondernemers zijn, kunnen de groeifaciliteit benutten.

Vraag 15

Wat betekent de BTW-plicht voor zelf (achter de meter) opgewekte hernieuwbare elektriciteit voor een situatie wanneer kleinverbruikersaansluitingen over zouden gaan tot elektriciteitsopslag achter de meter, bijvoorbeeld wanneer de kosten hiervan zouden dalen?

Voor de btw-plicht zou elektriciteitsopslag achter de meter kunnen meebrengen dat er geen sprake meer is van btw-ondernemerschap voor die particulieren, omdat door deze particuliere zonnepaneleneigenaren geen stroom tegen vergoeding aan een energieleverancier wordt geleverd.

Vraag 1

Kent u het artikel «Sjoemelen met moskeeën»?1

Ja, ik heb kennis genomen van het artikel.

Vraag 2

Is het waar dat de gemeente Amsterdam en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties EU-subsidie hebben gekregen voor de bouw van twee moskeeën, door onterecht te stellen dat het hier ging om een multicultureel centrum? Zo neen, hoe zit het dan?

De gemeente Amsterdam heeft in het kader van het Structuurfondsprogramma Doelstelling 2 (2000–2006) Europese subsidie ontvangen voor de bouw van een multicultureel centrum aan de Joubestraat in Amsterdam. In de subsidieaanvraag voor dit centrum is duidelijk aangegeven dat een aangrenzend deel van het gebouw, waarin een moskee is gevestigd, was uitgesloten van subsidie. De gemeente Amsterdam (deelgemeente Groot-Oost) en niet het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft hiervoor subsidie ontvangen. De EU-subsidie was bestemd voor projecten in het achterstandsgebied in Amsterdam Groot Oost.

Vraag 3

In hoeverre is het waar dat de bouwer van de moskeeën (Hecon) en de gemeente Amsterdam (stadsdeel Oost) hebben gesjoemeld met de aanvraag van EU-subsidie voor een multicultureel centrum door opzettelijk achterwege te laten dat het hier eigenlijk ging om zowel een Turkse als Marokkaanse moskee?

Amsterdam Groot-Oost heeft de aanvraag voor EU-subsidie voor het project ingediend. Hierin is in de projectaanvraag een duidelijk onderscheid gemaakt tussen het deel van het gebouw met bestemming multicultureel centrum en het deel met bestemming gebedsruimte dat niet subsidiabel was. Het onderzoek van het Europees Bureau voor fraudebestrijding, OLAF (Office européen de Lutte Anti Fraude) richt zich op de vraag of de subsidie juist is besteed (conform de regels van de Structuurfondsen). De uitkomst van dit onderzoek wordt binnenkort verwacht, zo heeft OLAF ambtelijk gemeld. Er kan niet worden vooruitgelopen op de nog onbekende uitkomst van het onderzoek.

Vraag 4

Hoeveel zogenaamde multiculturele centra of welzijnsorganisaties in Nederland doen dienst als moskee, en hoeveel van deze instellingen hebben (EU-)subsidie ontvangen?

Er zijn geen moskeen die EU-subsidie (uit structuurfondsen) hebben ontvangen. Dit is niet toegestaan op basis van de Europese regelgeving.
Hoeveel centra of welzijnsorganisaties in Nederland dienst doen als moskee is niet bekend.

Vraag 5

Deelt u de visie dat de EU überhaupt geen subsidie dient te geven voor welk multicultureel centrum dan ook en dient te stoppen met haar bemoeienis met Nederland? Zo neen, waarom niet?

Ik deel uw visie niet. Multiculturele centra vervullen een nuttige functie in de Nederlandse samenleving door bij te dragen aan sociale cohesie.
Nederland heeft ingestemd met de EU-regelgeving die subsidies aan culturele centra mogelijk maakt. Nederland ontvangt ook subsidies en zet deze nuttig in.

Vraag 6

Bent u bereid een onmiddellijke bouwstop voor moskeeën in heel Nederland af te kondigen? Zo neen, waarom niet?

Neen. Een dergelijke bouwstop is in strijd met de Grondwet, internationale verdragen en de scheiding van kerk en staat.

Vraag 7

Op welke wijze worden de verantwoordelijke personen voor het gesjoemel aangepakt en gestraft?

Indien het nog lopende onderzoek van OLAF daar aanleiding toe geeft, kan de EU een korting op de verstrekte subsidie opleggen. Eventuele kortingen op de subsidie zouden door de gemeente Amsterdam gedragen moeten worden.

Vraag 1

Kent u het bericht «Boeren Dinkelland halen gelijk bij RvS»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u toelichten waarom het ministerie van Economische Zaken aanvankelijk alleen Bergvennen en Brecklenkampse Veld bestempelde als Natura 2000-gebied en later ook de agrarische enclave tussen beide gebieden aan het Natura 2000-gebied werd toegevoegd?

De begrenzing van de agrarische enclave als Natura 2000-gebied dient een dubbele doelstelling. Ten eerste is de enclave noodzakelijk voor het voldoen aan de instandhoudingsdoelstellingen van het gehele gebied Bergvennen en Brecklenkampse Veld. Ten tweede kan de benodigde uitbreiding van de oppervlakte van een aantal natte, veelal kwelafhankelijke habitattypen zoals vochtige heiden en blauwgraslanden alleen in de agrarische enclave worden gerealiseerd.

Vraag 3

Wat vindt u van de uitspraak van de Raad van State dat uit het besluit onvoldoende blijkt op welke wijze de agrarische gronden hydrologisch samenhangen met de gronden in het gebied zoals dat was aangemeld?

Ik zal conform het tussenvonnis van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State het besluit alsnog toereikend motiveren.

Vraag 4

Wat vindt u voorts van de uitspraak dat de rechter zegt dat nergens staat beschreven dat het afvoeren van natuurgebied De Vetpot als Natura 2000-gebied op een andere plek moet worden gecompenseerd?

Ik lees dat niet in de tussenuitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.

Vraag 5

Deelt u de opvatting dat de handelswijze in dit gebied weer een voorbeeld is van hoe eigenstandig een Natura 2000-gebied wordt uitgebreid zonder dat de (economische) belangen uit het gebied voldoende worden meegenomen? Zo ja, wat gaat u in de toekomst doen om de balans tussen economie en ecologie beter te borgen? Zo nee, waarom niet?

De huidige begrenzing is vastgesteld op basis van ecologische motieven. Volgens vaste jurisprudentie kan de begrenzing niet op andere gronden worden vastgesteld. De beperkte beleidsvrijheid die er bestaat, is gebruikt door in te gaan op het verzoek van de provincie Overijssel om in plaats van De Vetpot deze enclave op te nemen. De externe werking die van het gebied uitgaat, is hiermee beperkt. Er is in dit geval dus wel degelijk rekening gehouden met de (economische) belangen rondom het gebied.

Vraag 6

Deelt u de opvatting dat het Natura 2000-gebied Bergvennen en Brecklenkampse Veld niet uitgebreid kan worden? Zo ja, bent u bereid dit aan de omgeving te communiceren en de penvoerder van het beheerplan de opdracht te geven om het beheerplan aan de oorspronkelijke gebiedsomvang aan te passen? Zo nee, waarom niet?

Ik ben nog steeds van mening dat de begrenzing in het aanwijzingsbesluit noodzakelijk is om de doelstellingen van het gebied te kunnen realiseren. Het schrappen van de enclave zou de consequentie hebben dat ik genoodzaakt ben De Vetpot wederom aan het gebied toe te voegen.
Ik zal dan ook gebruikmaken van de door de Afdeling geboden mogelijkheid de motivering van de begrenzing te verbeteren. Het beheerplan behoeft op dit onderdeel dan ook niet te worden aangepast.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat een vrijwilliger met een WW-uitkering in Steenbergen geen toestemming van het UWV krijgt om met een buurtbus voor de lokale buurtbusvereniging te rijden?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u van de redenering van het UWV dat het hier zou gaan om verdringing van betaald werk?

Het is aan het UWV om de regels van de WW in concrete situaties toe te passen. Ik kan daarom geen uitspraken doen over dit geval. Betrokkene kan uiteraard bezwaar en ook beroep aantekenen tegen het besluit van UWV om toestemming voor deze activiteiten te onthouden.

Vraag 3

Hoe verhoudt deze zienswijze zich tot de door de regering gewenste participatiesamenleving, waarin van mensen wordt verwacht dat zij meedoen?

We willen graag dat mensen actief participeren in de samenleving. Dat geldt voor mensen met en mensen zonder uitkering. Mensen met een uitkering moeten zich echter ook houden aan de voorwaarden en verplichtingen die bij de uitkering, in dit geval de WW, horen. Dat betekent dat zij moeten voldoen aan hun sollicitatieverplichtingen en beschikbaar moeten blijven voor de arbeidsmarkt. Ook is het belangrijk dat het verrichten van vrijwilligerswerk door uitkeringsgerechtigden niet leidt tot verdringing van regulier betaalde banen.

Vraag 4

Hoe verhoudt zich dit tot de onlangs door de regering geïntroduceerde tegenprestatie in de Wet werk en bijstand? Zou naar uw oordeel hier dan sprake kunnen zijn van een juiste invulling van de tegenprestatie?

Er is sprake van een belangrijk verschil tussen vrijwilligerswerk in de WW en een tegenprestatie in de WWB. In de WWB kan de tegenprestatie als verplichting opgelegd worden. Het moet daarbij gaan om onbeloonde maatschappelijke nuttige werkzaamheden die beperkt zijn in omvang en duur. In de WW kan vrijwilligerswerk niet verplicht worden, maar kan het een wens zijn van de uitkeringsgerechtigde.
Voor zowel de tegenprestatie als het verrichten van vrijwilligerswerk zijn twee aspecten van belang: het mag niet leiden tot verdringing en het mag het vinden van een reguliere baan niet in de weg zitten. Het is aan het UWV en de gemeenten om hierop toe te zien.

Vraag 1

Heeft u kennis genomen van de berichten «UWV dwarsboomt vrijwilligerswerk»1 en «Vrijwilligerswerk niet ten koste van banen?2

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het waardevol is als mensen met een uitkering via vrijwilligerswerk een positieve bijdrage leveren aan de samenleving en zo tevens hun kansen op werk vergroten? Deelt u tevens de mening het verrichten van vrijwilligerswerk door mensen met een uitkering niet onnodig belemmerd moet worden? Zo nee, waarom niet?

Ik deel de mening van het Kamerlid Schouten. Het verrichten van vrijwilligerswerk kan een mooie opstap zijn naar een baan, doordat men weer werkritme krijgt en nieuwe contacten op kan doen. Het is wel van belang in het oog te houden dat een WW-uitkering ervoor is om een korte periode tussen twee banen op te vangen. Het is dus belangrijk dat uitkeringsgerechtigden aan hun sollicitatieverplichtingen blijven voldoen en beschikbaar blijven voor de arbeidsmarkt. Ook mag het verrichten van vrijwilligerswerk door uitkeringsgerechtigden niet tot verdringing van regulier betaalde banen leiden.

Vraag 3

Klopt de berichtgeving3 dat u het voornemen heeft om de regels over het vrijwilligerswerk die het UWV hanteert aan te passen? Mocht de berichtgeving niet kloppen, waarom bent u dan niet bereid om de regels te verruimen?

Ja.

Vraag 4

Kunt u al concreet aangeven op welke wijze u de regels van het UWV over het verrichten van vrijwilligerswerk door mensen met een uitkering wilt wijzigen en per wanneer deze aanpassingen in zullen gaan? Zo nee, wanneer bent u dan bereid om de Kamer hier nader over te informeren?

Over de mogelijkheden tot verruiming ben ik momenteel in overleg met onder meer organisaties van vrijwilligers en het UWV. Ik zal voor de zomer voorstellen doen voor verruiming van de mogelijkheid om vrijwilligerswerk te verrichten met behoud van WW-uitkering.

Vraag 1

Hoe reageert u op het bericht dat het personeel van Ambulance Amsterdam gesteund door Abvakabo vanmiddag (5 maart 2014) een petitie indient waarin het vertrek wordt geëist van de directie?1

Ik heb kennis genomen van de berichten in de media over de onrust bij het personeel van Ambulance Amsterdam. Ik heb begrepen dat een deel van die onrust wordt veroorzaakt door veranderingen die worden doorgevoerd in de bedrijfsvoering na de fusie tussen de gemeentelijke ambulancedienst en Verenigd Ziekenvervoer Amsterdam (VZA) van enige jaren terug. De verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering ligt bij de Regionale Ambulancevoorziening (RAV), ik ga daar niet over. Maar de RAV dient natuurlijk wel te allen tijde aan de gestelde eisen aan de ambulancezorg te voldoen en verantwoorde zorg te verlenen, daar mag geen misverstand over bestaan.
Naar aanleiding van eerdere signalen hierover eind 2013 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) het toezicht op Ambulance Amsterdam geïntensiveerd. Indien de IGZ constateert dat in de regio Amsterdam onaanvaardbare risico’s bestaan voor de kwaliteit van de ambulancezorg dan zal zij daar op handhaven en passende maatregelen treffen.

Vraag 2

Is het waar dat sinds de fusie tussen de Geneeskundige en Gezondheidsdienst (GGD) Amsterdam en Verenigd Ziekenvervoer Amsterdam (VZA) er problemen bestaan op de werkvloer? Kunt u exact aangeven waaruit die problemen bestaan?

Zoals in het vorige antwoord aangegeven heb ik begrepen dat aanpassingen in de bedrijfsvoering, voortvloeiend uit de fusie, leiden tot onrust onder het personeel. Vakbonden hebben hierover eind 2013 de publiciteit gezocht naar aanleiding van een (intern) medewerkerstevredenheidsonderzoek. Aspecten die door werknemers zijn genoemd betreffen hoge werkdruk, de kwaliteit van het gebruikte materieel en het inzetten van rapid responders in plaats van Advanced Life Support (ALS)-ambulances die ook voor patiëntenvervoer geschikt zijn.

Vraag 3

Is het waar dat het materiaal verouderd is en regelmatig dienst weigert? Zijn er situaties geweest dat dit gevaar voor de patiënt heeft opgeleverd?

De IGZ heeft het toezicht op de RAV Amsterdam geïntensiveerd. De IGZ heeft geen specifieke meldingen of signalen over verouderd materieel ontvangen. Indien de IGZ onaanvaardbare risico’s constateert voor de kwaliteit van zorg dan zullen passende maatregelen worden genomen.

Vraag 4

Hoe reageert u op het gegeven dat op grond van de Tijdelijke wet ambulancezorg er nu ook solo-ambulances in de vorm van een motor of fiets naar een ongeval mogen worden gezonden wat met zich meebrengt dat bij ernstig letsel de reguliere ambulance alsnog moet komen?

Onder de Tijdelijke wet ambulancezorg is zorgdifferentiatie inderdaad toegestaan. Differentiatie kan in bepaalde gevallen beter en doelmatiger tegemoet komen aan de benodigde zorg voor de patiënt dan het standaard inzetten van een volledig uitgeruste ALS-ambulanceauto die patiënten kan vervoeren. Denk hierbij aan de voordelen van de snelheid van een motor of soloambulance of het comfort voor de patiënt van een zorgambulance. Maar in de regelgeving is ook vastgelegd dat zorgdifferentiatie alleen mag plaatsvinden aan de hand van sectorbreed vastgestelde inzetcriteria. Hier ligt een belangrijke rol voor de centralisten op de meldkamer ambulancezorg. Zorgdifferentiatie mag immers niet ten koste gaan van verantwoorde zorgverlening, de RAV dient dat ook ten behoeve van het interne kwaliteitsbeleid te bewaken. De richtlijn «First en rapid responder» wordt op dit moment overigens door de sector geactualiseerd.

Vraag 5

Herkent u het beeld dat een woordvoerder van Abvakabo schetst dat deze zogenaamde vervoersdifferentiatie problemen met zich meebrengt? Kunt u in dit verband reageren op de volgende uitspraak die werd gedaan door een ambulancemedewerker van Ambulance Amsterdam in de enquête die de SP in de zomer van 2013 hield onder ambulancemedewerkers: «We hebben Rapid Responders. Deze zijn er binnen de wettelijke tijd, maar hebben geen vervoersoptie. Allemaal indekkingspolitiek»?

Zorgdifferentiatie, onder meer in de vorm van rapid responders, is een element dat thuis hoort in de hedendaagse ambulancezorg. Het ontbreken van een vervoersoptie bij de rapid responders is inderdaad een gegeven. Maar dat is geen probleem indien ze op de juiste manier worden ingezet. Sterker nog, rapid responders leveren dan juist een positieve bijdrage aan de kwaliteit van de ambulancezorg voor de patiënt.
Navraag bij de IGZ en bij Ambulancezorg Nederland (AZN) heeft geen andere signalen opgeleverd dat vervoerdifferentiatie tot problemen leidt.

Vraag 6

Is het waar dat in regio’s waar men vasthoudt aan de traditionele ambulance deze problemen niet ontstaan? Bent u bereid de Rapid Responder kritisch te onderzoeken en de Kamer daarover te rapporteren? Kunt u uw antwoord toelichten?

Indien een regio geen zorgdifferentiatie toepast dan is het per definitie onmogelijk dat er problemen ontstaan als gevolg van het onjuist toepassen van zorgdifferentiatie. Maar, zoals in het antwoord op vraag 5 aangegeven, ik heb geen andere signalen dat zorgdifferentiatie tot problemen zou leiden. Ik zie dan ook geen reden voor een kritisch onderzoek naar de rapid responder.

Vraag 7

Is het waar dat het slecht gesteld is met de hygiëne in de ambulances van Ambulance Amsterdam? Kunt u in dat verband reageren op de volgende uitspraak die werd gedaan door een medewerker van Ambulance Amsterdam: «De auto's worden slechter onderhouden en schoon gehouden. Dus uitval auto's en slechte hygiëne»?

Voor de antwoorden op de vragen 7 tot en met 10 verwijs ik naar de antwoorden op de vragen 1 en 3.

Vraag 8

In hoeverre is de hygiëne in de ambulances van Ambulance Amsterdam een gevaar voor de patiënten die in deze ambulances worden vervoerd?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Is het waar dat personeel van Ambulance Amsterdam een enorme werkdruk ervaart? Kunt u in dat verband reageren op de volgende uitspraak van een medewerker van Ambulance Amsterdam gedaan in genoemde enquête: «Veel te veel tijdsdruk, als je een rit nog niet afgehandeld hebt word je al weer opgeroepen voor een volgende»?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 10

Bent u van mening dat de directeur van Ambulance Amsterdam de problemen serieus genoeg neemt gezien zijn uitspraak dat «er nog wat kleine zaken verbeterd kunnen worden»?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 11

Wat is het oordeel van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) over de kwaliteit van zorg die wordt geboden door Ambulance Amsterdam? Wat heeft de IGZ tot nu toe ondernomen om de kwaliteit van Ambulance Amsterdam te waarborgen?

De IGZ heeft in de uitkomst van het eerder genoemde medewerkerstevredenheidsonderzoek en de daaruit ontstane onrust eind 2013 aanleiding gezien om in december 2013 het gesprek aan te gaan met de bestuurders van Ambulance Amsterdam. De IGZ heeft vervolgens om een periodieke verantwoording gevraagd betreffende een aantal zorgaspecten, bijzondere ontwikkelingen en mogelijke risico’s voor de patiëntenzorg. Recentelijk, op 17 februari jl. heeft de IGZ gesproken met de bestuurders over de stand van zaken op de meldkamer en bij de rijdienst. De IGZ heeft haar toezicht op Ambulance Amsterdam geïntensiveerd om in deze bijzondere omstandigheden de mogelijke risico's voor de patiëntveiligheid te kunnen monitoren en grijpt zo nodig in.

Vraag 12

Wat gaat u ondernemen om ervoor te zorgen dat de werkdruk wordt verminderd, het materiaal weer op orde en schoon is en de rust terugkeert bij Ambulance Amsterdam?

Zoals in mijn eerdere antwoorden aangegeven houdt de IGZ toezicht op verantwoorde zorgverlening bij de RAV en zal zij bij eventuele onaanvaardbare risico’s passende maatregelen treffen.

Vraag 1

Is de veronderstelling juist dat de Wet dieren en het Besluit dierlijke producten ruimte bieden om meerdere partijen toe te laten tot de markt voor het ophalen en verwerken van kadavers uit de veehouderij?

Ja, in de Regeling dierlijke producten kan Nederland worden ingedeeld in meerdere werkgebieden waarbij per gebied een ander bedrijf kan worden aangewezen.

Vraag 2

Deelt u de mening dat openstelling van de markt en enige vorm van concurrentie bij kan dragen aan verbetering van de afzet van producten uit de verwerking van kadavers en aan het realiseren van een scherpe tariefstelling?

Ja, die mening deel ik in algemene zin. Daarbij wil ik wel de kanttekening plaatsen dat dit niet een gegarandeerd resultaat hoeft te zijn. Het LEI concludeert in haar onderzoek dat het systeem in Nederland efficiënt is ingericht1. Dit komt mede doordat Rendac alleen kosten in rekening mag brengen, vermeerderd met een afgesproken percentage ondernemingsvergoeding. In het Verenigd Koninkrijk is er bijvoorbeeld meer sprake van concurrentie op de markt voor het ophalen en verwerken van kadavers, maar liggen de kosten hoger.

Vraag 3

Bent u bereid in overleg te treden met partijen die, zoals door één van hen is aangegeven1, inmiddels serieuze belangstelling hebben om, naast Rendac en op basis van de noodzakelijke randvoorwaarden, in de markt voor het ophalen en verwerken van kadavers te springen?

Ik ga graag in gesprek met partijen die belangstelling hebben om toe te treden. Uit dat gesprek zal moeten blijken of de betreffende partij aan de voorwaarden kan voldoen zoals ik die in mijn brief van 5 februari jongstleden1 uiteen heb gezet.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Al 5 Goudse «bruiden» in Syrië»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven op welke wijze de vrouwelijke moslimterroristen die afreizen naar Syrië in het vizier zijn van de Nederlandse autoriteiten?

Ik verwijs u graag naar de brief aan uw Kamer met de beleidsbevindingen op het 35e Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN). Het DTN35 beschrijft opnieuw de dreiging die voor Nederland uitgaat van het jihadisme. In de brief worden verschillende maatregelen beschreven inzake de aanpak van jihadgangers en terugkeerders. Dergelijke maatregelen kunnen ook worden genomen jegens vrouwen die willen uitreizen of reeds uitgereisd zijn. Daarbij kan gedacht worden aan strafvervolging, bestuurlijke maatregelen zoals het stoppen van toeslagen en uitkeringen, paspoortmaatregelen en het bevriezen van financiële tegoeden. Per individueel geval wordt bekeken wat de meest geëigende aanpak is.

Vraag 3

Begrijpt u dat het niet afgeven van een Nederlands paspoort jihadisten met een dubbele nationaliteit niet tegenhoudt om af te reizen naar islamitische oorlogsgebieden?

In elk individueel geval wordt de beste aanpak vormgegeven met als doel de mogelijke dreiging die van personen uitgaat te verminderen. In geval van jihadisten met een dubbele nationaliteit zal enkel en alleen de paspoortmaatregel niet afdoende zijn. Per geval worden de verschillende mogelijke maatregelen afgewogen en besloten tot de meest adequate aanpak.

Vraag 4

Bent u inmiddels bereid administratieve detentie in te voeren als middel in de strijd tegen het islamitisch terrorisme? Zo neen, waarom neemt u geen effectieve maatregelen om de samenleving te beschermen tegen de islamitische terreur?

Nee. Wanneer van een persoon een dreiging uitgaat – bijvoorbeeld omdat de persoon van plan is uit te reizen naar of is teruggekeerd van een jihadistisch strijdgebied – dan beschikt het Openbaar Ministerie over voldoende wettelijke instrumenten om, in samenwerking met de politie, strafrechtelijk op te treden. Zo is bij verdenking van een terroristische misdrijf bewaring mogelijk ook buiten het geval van ernstige bezwaren tegen de verdachte. Tevens bestaan er bestuurlijke instrumenten voor de aanpak, zoals het stopzetten van toeslagen en uitkeringen, het nemen van paspoortmaatregelen en het kunnen bevriezen van financiële tegoeden. Ik acht daarom het creëren van aanvullende administratieve detentiemogelijkheden ten behoeve van terrorismebestrijding niet noodzakelijk.
Naast deze aanpak van jihadgangers en terugkeerders richt het kabinet zich op de preventie van radicalisering. Zoals beschreven in de brief popjihad – preventie radicalisering (Vergaderjaar 2013–2014 Kamerstuk 32 824 nr. 49) is het vraagstuk van jihadistische radicalisering zowel een veiligheids- als een integratieprobleem. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid richt zich daarbij in samenwerking met de NCTV op het verhogen van de weerbaarheid van moslimgemeenschappen en op ondersteuning van o.a. gemeenten bij vroegsignalering van maatschappelijke en sociale spanningen.

Vraag 5

In hoeverre deelt u de visie dat alle Syrië-gangers per definitie gestraft dienen te worden en zij die een dubbele nationaliteit hebben de Nederlandse nationaliteit dienen te verliezen en gestraft moeten worden om vervolgens ons land te worden uitgezet?

Het Openbaar Ministerie (OM) bepaalt wie voor de strafrechter moet verschijnen en voor welk strafbaar feit. Het besluit om over te gaan tot vervolging ligt daar. Deelname aan de jihadistische strijd of het volgen van terroristische training zijn strafbaar en het OM bekijkt per geval wat de mogelijkheden tot vervolging zijn.
Op grond van de Rijkswet op het Nederlanderschap (RWN) kan het Nederlanderschap worden ingetrokken als sprake is van een onherroepelijke veroordeling wegens een terroristisch misdrijf. Voorwaarde is dat de betrokken persoon naast de Nederlandse nationaliteit ook een andere nationaliteit bezit. Intrekking van het Nederlanderschap is namelijk niet mogelijk als staatloosheid daarvan het gevolg is (het Europees Verdrag inzake Nationaliteit, waarbij Nederland partij is, staat dit niet toe). Voorwaarde is ook dat het misdrijf na 1 oktober 2010 is gepleegd. Na het intrekken van het Nederlanderschap wordt betrokkene tot ongewenst vreemdeling verklaard en wordt hij uitgezet.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Huizenbezitters flink meer kwijt aan OZB»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de visie dat huiseigenaren de afgelopen periode al meer dan genoeg lastenverzwaringen voor de kiezen hebben gekregen, onder meer door de aantasting van de hypotheekrenteaftrek? Zo nee, hoe duidt u deze zoveelste lastenverzwaring dan?

Ontwikkelingen zoals aanpassing van de hypotheekrenteaftrek zijn onderdeel van het kabinetsbeleid om sterker uit de crisis te komen. De ontwikkelingen op het terrein van de onroerende zaakbelasting (OZB) kan ik voor 2014 nog niet voldoende duiden. Voor de ontwikkeling van de lokale lasten baseert het Rijk zich op de cijfers van het COELO in de Atlas van de lokale lasten. Deze cijfers zijn nog niet gepubliceerd.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het onredelijk is dat huiseigenaren bij een dalende WOZ-waarde toch geconfronteerd kunnen worden met een stijging van de onroerendezaakbelasting (OZB)?

De WOZ-waarde vormt de grondslag voor de OZB. Op basis van de voor woningen en niet-woningen vastgestelde WOZ-waarde, wordt, middels het door de gemeenteraad vast te stellen OZB-tarief, de begrote nominale OZB-opbrengst bepaald. Indien gemeenten bij een dalende WOZ-waarde in enig jaar hun tarieven ten opzichte van het voorgaande jaar niet wijzigen, daalt de nominale OZB-opbrengst zonder dat noodzakelijkerwijs de kosten van de gemeentelijke taakuitvoering dalen. Gemeenten mogen er voor kiezen om het OZB-tarief zodanig aan te passen dat de OZB-opbrengst ten opzichte van het voorgaande jaar gelijk blijft of zelfs stijgt, bijv. op niveau van de inflatie of ten behoeve van financiering van nieuwe plannen. Het is uiteindelijk aan de gemeenteraad om het OZB-tarief vast te stellen dat leidt tot de gewenste nominale OZB-opbrengst, passend bij de lokale situatie.

Vraag 4

Bent u bereid maatregelen te treffen die ervoor zorgen dat de OZB die gemeenten heffen niet mag stijgen indien de WOZ-waarde van een pand daalt? Zo nee, waarom onderneemt u geen actie om deze lastenverzwaring tegen te gaan?

Ingevolge de Gemeentewet is het een autonome bevoegdheid van iedere gemeente om jaarlijks hun OZB-tarief vast te stellen. Ik ben niet voornemens om daar verandering in aan te brengen. De OZB is reeds genormeerd door de bestuurlijke macronorm. Deze afspraak om de jaarlijkse opbrengststijging van de OZB niet boven een bepaald niveau te laten komen wordt op dit moment geëvalueerd. De uitkomst daarvan wordt, samen met de opbrengstontwikkeling van de OZB over 2014, besproken op het bestuurlijk overleg financiële verhoudingen dat dit voorjaar zal plaats vinden tussen het Rijk en de VNG.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het feit dat mogelijk 11 ouderen tussen 87 en 97 jaar zorginstelling De Riederborgh moeten verlaten, omdat zij een indicatie zorgzwaartepakket (ZZP) 1, 2 of 3 hebben en het zorgkantoor CZ dit niet meer wil vergoeden?1

Ik heb begrepen dat inmiddels duidelijk is geworden dat de oudere bewoners in De Riederborgh kunnen blijven wonen. Er was sprake van een misverstand tussen zorgaanbieder en zorgkantoor. Dat misverstand is inmiddels uit de wereld.
Bij het maken van de productie-afspraken over het jaar 2014 heeft het zorgkantoor minder intramurale zorg afgesproken (rekening houdend met een geleidelijke afname van het aantal mensen met een licht ZZP). Bij het maken van de afspraken is aangegeven dat – indien gedurende het jaar mocht blijken dat het aantal mensen met een licht ZZP hoger is dan voorafgaand aan het jaar is aangenomen – gedurende het jaar een aanpassing van de gemaakte afspraken mogelijk is. Het zorgkantoor heeft daarbij aangegeven de rechten van de bewoners van intramurale instellingen te respecteren.

Vraag 2

Kunt u aangeven waar volgens u deze ouderen naar toe moeten als zij de zorginstelling moeten verlaten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Hoe verhoudt het standpunt van het zorgkantoor CZ zich tot de afspraken dat continuïteit van zorg moet worden geboden en dat huidige cliënten hun indicatie op intramurale zorg houden?

Uit navraag bij zowel zorgkantoor als zorgaanbieder, is mij gebleken dat er sprake was van een misverstand tussen zorgaanbieder en zorgkantoor.
Inmiddels is duidelijk geworden dat de bewoners met een licht zorgzwaartepakket in De Riederborgh kunnen blijven wonen en dat de rechten van de bewoners met een licht ZZP door het zorgkantoor worden gerespecteerd. Dit komt overeen met de landelijke beleidslijn en de afspraken die ik met de zorgkantoren heb gemaakt.

Vraag 4

Deelt u de opvatting dat het zorgkantoor een eigen koers, niet conform afspraken op rijksniveau, lijkt te varen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Bent u bereid met het zorgkantoor in gesprek te gaan over zijn verantwoordelijkheid en met dit kantoor afspraken te maken over continuïteit van zorg voor bestaande cliënten? Zo ja, wilt u de Kamer hierover informeren? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 1

Bent u bekent met de gang van zaken bij de asbestsaneringen in Louweshoek?1

Ja, ik ben bekend met de betreffende uitzending van Kassa, waarin de asbestsaneringen in Louweshoek aan de orde kwamen. Het gaat hier overigens om een lokale kwestie met lokale verantwoordelijkheid waardoor bij mij niet alle details van de sanering bekend zijn.

Vraag 2

Wanneer, hoe en door wie heeft asbestinventarisatie plaatsgevonden voorafgaand aan de saneringswerkzaamheden in Louweshoek? In welke toepassingen is asbest aangetroffen in en aan de woningen?

Woonzorg Nederland heeft aan een gecertificeerd asbestinventarisatiebureau, Environment Consultancy B.V. uit Zeewolde, opdracht gegeven een initiële asbestinventarisatie uit te voeren. Hierover is in mei 2013 gerapporteerd. Er zijn bronnen aangetroffen bij het vloerzeil in de woningen en de bitumen lijmlaag onder het vloerzeil op de 5de verdieping, de cv-ruimte (pakking en golfplaat in ketelfundering), bitumen vochtstrook, gevelbeplating en binnenspouwblad.
Ter voorbereiding aan de geplande onderhoudswerkzaamheden aan de buitengevels en het dak heeft Woonzorg Nederland aan een ander gecertificeerd asbestinventarisatiebureau, BCM Consultancy uit Nijmegen, gevraagd een nadere asbestinventarisatie uit te voeren. Hierover is in juni 2013 gerapporteerd. Uit deze rapportage blijkt dat er sprake is van verschillende asbesthoudende toepassingen aan de buitengevels en het dak van het gebouwencomplex, te weten: kit, bitumen stroken en (gevel)beplating. Op basis van dat rapport is de saneringsmelding voor het verwijderen van de gevelbeplating bij het stadsdeel Nieuw West gedaan.

Vraag 3

Welke saneringsmethoden zijn wettelijk voorgeschreven bij de in Louwershoek aangetroffen toepassingen van asbest?

De toe te passen saneringsmethoden volgen uit de wettelijke voorschriften waarin naar de certificatieschema’s SC 530 (asbestverwijdering) en SC 540 (asbestinventarisatie) is verwezen. De toe te passen saneringsmethoden zijn vastgelegd in het inventarisatierapport. Daarin wordt uitgegaan van een zogenaamde risicoklasse-2-(buiten)sanering. Voorafgaand aan het slopen dienen de platen nat te worden gespoten. Bij de demontage moet breken worden voorkomen.

Vraag 4

Welk bedrijven hebben de sanering uitgevoerd? Waren zij in het bezit van alle daarvoor benodigde certificaten en opleidingseisen? Geldt dat ook voor het personeel dat de sanering uitvoerde?

De vloerzeilen zijn in verschillende woningen door een gecertificeerd asbestsaneringsbedrijf verwijderd. Aanvankelijk gebeurde dit bij mutatie (vertrek van de huurder). Vanaf 2013 is bewoners ook de gelegenheid gegeven om voortijdig het vloerzeil door dit gecertificeerd bedrijf te laten verwijderen, met gebruikmaking van een wisselwoning en verhuiskostenvergoeding.
Na twee proefsaneringen zijn op 6 januari 2014 onderhoudswerkzaamheden aan de gevel gestart door een ander gecertificeerd asbestsaneringsbedrijf. Het personeel dat de werkzaamheden uitvoerde, beschikte volgens het werkplan over de benodigde persoonscertificaten.
De Inspectie SZW start, naar aanleiding van recent verkregen nieuwe informatie, een nader onderzoek. Daarom treft u hier geen specifieke bedrijfsnamen aan. Over lopend onderzoek verstrekt de Inspectie SZW geen namen van bedrijven die in het onderzoek betrokken zijn of worden. Zoals bekend heeft de minister van SZW in zijn brief aan de Tweede Kamer van 21 februari 2014 (Kamerstuk 25 883, nr. 232) aangegeven dat hij de juridische mogelijkheden verkend om meer informatie over de asbestovertredingen openbaar te maken.

Vraag 5

Hoe vaak is gedurende de sanering ter plaatse door de toezichthouder (stadsdeel, de woningcorporatie en de gemeente) controle uitgevoerd op de werkzaamheden? Acht u dit voldoende?

Woonzorg Nederland heeft een bouwkundig opzichter ingehuurd voor de begeleiding van dit onderhoudsproject. Op 6 januari 2014 zijn de asbestsaneringswerkzaamheden gestart. Op 8 januari 2014 heeft de toezichthouder van stadsdeel Nieuw-West van de gemeente Amsterdam geconstateerd dat de werkzaamheden op onzorgvuldige wijze werden verricht en heeft die dag mondeling gemaand tot het staken en gestaakt houden van de asbestsaneringwerkzaamheden. Met een brief van 10 januari 2014 heeft het stadsdeel de stillegging schriftelijk bevestigd.

Vraag 6

Hoe vaak is gedurende de sanering ter plaatse door toezichthouders van de Inspectie voor de Leefomgeving en Transport (ILT) en de Inspectie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ISZW) controle uitgevoerd? Acht u dat voldoende?

De Inspectie SZW heeft op 8 januari 2014 op verzoek van toezichthouders van het stadsdeel Nieuw-West van de gemeente Amsterdam een inspectie verricht. Zie verder ook de antwoorden op de vragen 4 en 5. Naar aanleiding van recente informatie, start de Inspectie SZW een nader onderzoek.
Asbest is een speerpunt voor de Inspectie SZW. De Inspectie SZW inspecteert intensief en gaat zowel steeksproefsgewijs als risicogericht te werk. Alle asbestsaneringsbedrijven worden regelmatig bezocht. Dit geldt niet voor alle saneringslocaties: de Inspectie SZW ontvangt jaarlijks 60.000 meldingen over werkzaamheden op de saneringslocaties die uitgevoerd worden door de gecertificeerde asbestsaneringsbedrijven.
De Inspectie Leefomgeving en Transport houdt geen toezicht op de asbestsanering van gebouwen.

Vraag 7

Is conform de voor de asbestsanering van toepassing zijnde wettelijke voorschriften gewerkt? Zo nee, wat zijn bij die controles de geconstateerde misstanden geweest?

De gemeente heeft de werkzaamheden stilgelegd omdat de werkzaamheden op onzorgvuldige wijze werden verricht. Volgens de openbare informatie van het stadsdeel Nieuw-West van de gemeente Amsterdam gebeurde dit omdat de asbestsaneerder zich niet aan de afspraken uit het werkplan en de geldende normen voor asbestsanering hield.
De Inspectie SZW heeft niet kunnen vaststellen of de werkzaamheden conform de risicoclassificatie en de beschreven werkmethoden uit het inventarisatierapport cq het opgestelde werkplan van het saneringsbedrijf zijn uitgevoerd, omdat het werk reeds was stilgelegd. Ook de gemeentelijke toezichthouders die het werk hebben stilgelegd, hebben hierover geen informatie aan de Inspectie SZW verstrekt.

Vraag 8

Welke consequenties hebben de misstanden gehad voor het saneringsbedrijf? Kan op grond van deze misstanden de certificering ingetrokken worden? Zo nee, wanneer wordt dan wel de certificering ingetrokken, en door wie?

Het intrekken van het certificaat is een sanctie die kan worden opgelegd door de certificerende instelling, afhankelijk van de geconstateerde tekortkomingen. Het certificatieschema asbestverwijdering (SC530) schrijft voor wanneer welke sanctie moeten worden opgelegd. Het opleggen van sancties bij geconstateerde misstanden is de verantwoordelijkheid van certificerende instellingen. De verantwoordelijke certificerende instelling heeft op de locatie Louweshoek geen controle uitgevoerd. Ook heeft de certificerende instelling – voor zover bekend – geen klachten ontvangen die aanleiding zouden kunnen zijn tot een onderzoek.

Vraag 9

Hoe lang ligt de sanering van het asbest in en aan de woningen in Louweshoek nog stil? Onder welke voorwaarden kunnen deze weer worden hervat? Sluit u uit dat hetzelfde bedrijf dit werk voortzet?

De werkzaamheden mogen worden hervat als is voldaan aan de gestelde eisen die verwoord zijn in de brief van het stadsdeel Nieuw-West van de gemeente Amsterdam (zie antwoord op vraag 6).
Woonzorg Nederland heeft daarnaast toegezegd dat de werkzaamheden pas worden hervat als de plannen zijn besproken met de bewonerscommissie. Verder heeft Woonzorg Nederland de hoofdaannemer geadviseerd een andere asbestsaneerder te contracteren voor het afronden van de saneringswerkzaamheden.
Woonzorg Nederland heeft in bijgestelde saneringsplannen waaraan aan de eisen van de gemeente is voldaan, in concept ingediend en wil zo spoedig mogelijk de werkzaamheden kunnen hervatten.
Het is nog niet bekend wanneer de werkzaamheden worden hervat.

Vraag 10

Bent u van oordeel dat de bewoners, gezien de psychische belasting en de risico’s op inademing van asbestdeeltjes, (tijdelijk) moeten verhuizen? Welke garanties krijgen zij mee over schadevergoeding en compensatie voor eventuele gezondheidsklachten in de toekomst?

Of en wanneer er noodzaak is voor het (tijdelijk) verhuizen van bewoners is een beslissing die van geval tot geval op lokaal niveau moet worden genomen door de verhuurder. In dit geval Woonzorg Nederland. Dit in overleg met de gemeente. De GGD kan hier een adviserende rol in vervullen. Woonzorg Nederland is verantwoordelijk voor het contact met bewoners over het proces.

Vraag 11

Bent u van mening dat Woonzorg de morele plicht heeft die verhuizing te organiseren? Zo nee, wie moet de verhuizing dan organiseren?

Zoals in het antwoord op vraag 10 is aangegeven, kan ik niet beoordelen of een verhuizing in specifieke gevallen noodzakelijk is. Het ligt in de rede dat Woonzorg Nederland de bewoners (en de aanwezige bewonerscommissie) zal informeren over de vervolgstappen zodra de gemeente alle noodzakelijke toetsen heeft gedaan en er toestemming van het stadsdeel is tot herstart van de saneringswerkzaamheden. De organisatie van een eventueel verhuisproces is aan de woningcorporatie in overleg met de gemeente.

Vraag 12

Wat zijn de maatschappelijke kosten van deze onzorgvuldige wijze van sanering? Indien u dit nog niet kunt kwantificeren, bent u dan bereid dit op een later moment alsnog te doen?

Maatschappelijke kosten vloeien vooral voort uit aanwezige onzekerheid en onrust bij betrokkenen en materiële en personele kosten, afhankelijk van de gemaakte en te maken keuzes. Verder uit het risico op inademing van asbestdeeltjes, met een kleine kans op ernstige gezondheidseffecten in de toekomst. Het communiceren hierover en het – voorzover mogelijk – inschatten van de daarbij behorende (maatschappelijke) kosten is een verantwoordelijkheid van de betrokken organisaties.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het optreden van de gevolmachtigde Minister van Curaçao tegen een journalist op vrijdagmiddag 28 februari jl. in de Dr. Nelly Winkelschool op Curaçao?1

Vraag 2

Kent u de verklaring van de betreffende journalist dat hij al sleurend en duwend uit de school werd gewerkt en daarbij een klap tegen de borst heeft gekregen?

Vraag 3

Acht u het wenselijk dat een lid van de Rijksministerraad kritische journalisten op gewelddadige wijze laat verwijderen?

Vraag 4

Waarom hebben lijfwachten van de gevolmachtigde Minister van Curaçao voorafgaand aan dit geweldsincident de betreffende journalist in de school gevolgd?

Vraag 5

Wat is uw opvatting van de rechtvaardiging van deze actie door de gevolmachtigde Minister van Curaçao: «Het kan wel zijn dat hij op zoek is naar een pak rammel, maar dat krijgt hij niet van mij.»?

Vraag 6

Acht u het gerechtvaardigd dat de lijfwachten van de gevolmachtigde Minister van Curaçao een dergelijk «pak rammel» wel hebben gegeven?

Vraag 7

Waren deze lijfwachten reguliere politiemensen?

Vraag 8

Kunt u zich voorstellen dat journalisten door een dergelijk optreden door de gevolmachtigde Minister van Curaçao angstig worden om kritisch en onafhankelijk te berichten?

Vraag 9

Welke middelen hebt u als voorzitter van de Rijksministerraad om op te treden tegen een gevolmachtigde Minister die niet fatsoenlijk omgaat met journalisten?

Vraag 10

Bent u bereid contact op te nemen met de Minister-President van Curaçao om het opreden van de gevolmachtigde Minister van Curaçao te bespreken?

Vraag 1

Kent u het artikel «Militair te snel dupe valse aangifte»?1

Ja.

Vraag 2

Welke rechtvaardigingsgrond voert u aan voor het gevoerde beleid dat er onmiddellijk overgegaan wordt tot het op non-actief stellen van militairen nog voor een (strafrechtelijk-) onderzoek is uitgevoerd?

Er is geen sprake van ontslag zonder voorafgaand onderzoek. Indien er mogelijk sprake is van laakbaar gedrag dat aanleiding kan zijn voor ontslag, stelt de commandant een intern (huishoudelijk) onderzoek in. Als er mogelijk sprake is van een strafbaar feit, wordt het intern onderzoek opgeschort om een strafrechtelijk onderzoek niet te verstoren. Deze opschorting vindt plaats totdat het Openbaar Ministerie besluit om tot vervolging over te gaan of tot toestemming van het Openbaar Ministerie is verkregen het intern onderzoek voort te zetten.
Wanneer de gedraging waarvan de militair wordt verdacht zodanig is dat ontslag kan volgen, heeft Defensie de mogelijkheid om de militair intussen als maatregel van orde te schorsen. De ordemaatregel kan ook worden ingezet wanneer het voor de goede gang van zaken op het onderdeel nodig is dat betrokkene daar gedurende het onderzoek niet aanwezig is. Ofschoon een dergelijke schorsing door betrokkene soms als straf wordt ervaren, is het alleen een ordemaatregel waarvan de gevolgen geheel worden teruggedraaid als geen ontslag volgt.

Vraag 3

Welke rechtvaardigingsgrond voert u aan voor het (onmiddellijk) intrekken van de Verklaring van Geen Bezwaar (VGB) van militairen zonder afgerond (strafrechtelijk) onderzoek?

Een aangifte van een mogelijk strafbaar feit of het instellen van een strafrechtelijk onderzoek op zich leiden niet tot het intrekken van de VGB. Pas nadat het onderzoek is voltooid en heeft geleid tot een veroordeling vanwege een strafbaar feit zoals bedoeld in de beleidsregeling justitiële antecedenten bij veiligheidsonderzoeken, kan het besluit worden genomen de VGB in te trekken. Tegen dit besluit kan betrokkene vervolgens bezwaar en later eventueel beroep instellen.

Vraag 4

Welke rechtvaardigingsgrond voert u aan voor het ontslag van militairen zonder voorafgaand (strafrechtelijk) onderzoek?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Hoe verhoudt het gevoerde beleid zich met het uitgangspunt dat schuld aan een strafbaar feit eerst bewezen dient te zijn?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Welke compensatieregeling geldt er voor onterecht geschorste militairen?

Indien een militair is geschorst omdat hij mogelijk zal worden ontslagen, kan (een deel van) zijn bezoldiging en inkomsten worden ingehouden. Deze worden alsnog uitbetaald indien geen ontslag volgt.

Vraag 7

Welke compensatieregeling geldt er voor het onterecht intrekken van de VGB?

Bij een verdenking van een strafbaar feit of bij een schorsing wordt de VGB niet ingetrokken. De VGB wordt pas ingetrokken als betrokkene is veroordeeld voor een strafbaar feit, dat relevant is ingevolge de beleidsregeling justitiële antecedenten bij veiligheidsonderzoeken. Mocht blijken dat een VGB ten onrechte is ingetrokken, wordt alsnog een VGB verleend.

Vraag 8

Welke compensatieregeling geldt er oor het onterecht gegeven ontslag?

Wanneer een ontslagbesluit wordt vernietigd door de bestuursrechter betekent dit dat betrokkene achteraf gezien in dienst is gebleven. Hij ontvangt dan alsnog zijn bezoldiging en eventuele inkomsten over de periode dat hij was «ontslagen».

Vraag 9

Wie is verantwoordelijk voor het door de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst gevoerde beleid ten aanzien van het intrekken van de VGB zonder voorafgaand afgerond (strafrechtelijk) onderzoek?

Van een dergelijk beleid is geen sprake, zie het antwoord op vraag 3.

Vraag 10

Welke maatregelen gaat u nemen om vergelijkbare situaties in de toekomst te voorkomen?

Er is geen aanleiding het in de antwoorden uiteengezette beleid aan te passen.

Vraag 11

Wat is de omvang van de problematiek rondom huiselijk geweld in militaire gezinnen?

De precieze omvang van de problematiek rondom huiselijk geweld in militaire gezinnen is niet bekend. Medewerkers melden het huiselijk geweld niet altijd aan de defensieorganisatie en zijn daartoe ook niet verplicht. Er is geen registratie hiervan.

Vraag 12

Welke aanpak hanteert u bij de aanpak van de problematiek rondom huiselijk geweld in militaire gezinnen?

Wanneer er sprake is van problematiek rondom huiselijk geweld, kan onder andere het dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk bij de oplossing hiervan ondersteuning bieden. Daarbij wordt zo nodig de hulp ingeschakeld van andere interne hulpverleners zoals de Militaire Geestelijke Gezondheidszorg en de Dienst Geestelijke Verzorging of externe hulpverleners zoals het Steunpunt Huiselijk Geweld.
Zoals vermeld in het antwoord op vraag 3 zal Defensie, indien sprake is van een (strafrechtelijk) onderzoek, de medewerker niet meteen ontslaan, maar eerst de uitkomst van het onderzoek afwachten.

Vraag 1

Bent u bekend met de uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State van woensdag 12 februari 2014, waarin zij de revisievergunning met betrekking tot controle van wagons met gevaarlijke stoffen (verleend door de Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland) vernietigt?

Ja.

Vraag 2

Bent u van mening dat een incident in Kijfhoek ernstige gevolgen kan hebben voor een aantal gemeenten, waaronder Zwijndrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Barendrecht en Ridderkerk?

De impact van een eventueel incident op de omgeving hangt in sterke mate af van de aard en omvang van het incident en de betrokken stof. Juist door de strikte nationale en internationale regelgeving gebeuren er maar zelden grotere incidenten. Door alle betrokken partijen op het spoor wordt gewerkt aan continue verbetering van de veiligheid. Het onlangs in gebruik genomen Informatiesysteem Gevaarlijke Stoffen is daar een goed voorbeeld van.

Vraag 3

In hoeverre acht u de situatie in Kijfhoek veilig? Zijn aanvullende maatregelen nodig met het oog op de veiligheid?

Voorop staat dat het emplacement Kijfhoek aan alle wettelijk gestelde eisen voor het vervoer en voor de veiligheid van de omgeving voldoet. De externe veiligheidsrisico’s van het emplacement Kijfhoek zijn gelegen binnen de wettelijke grenswaarden van het plaatsgebonden risico en liggen onder de oriënterende waarde van het groepsrisico. Bovendien is de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in de veiligheid op Kijfhoek. Zo is er voor Kijfhoek een gespecialiseerde bedrijfsbrandweer aanwezig. Ook is sinds januari 2014 de informatievoorziening over wagons met gevaarlijke stoffen op emplacementen sterk verbeterd met de invoering van het Informatiesysteem Gevaarlijke Stoffen. Hiermee hebben hulpdiensten in geval van een calamiteit direct inzicht in de locatie en inhoud van wagons op spooremplacementen.
De Raad van State bevestigt in zijn uitspraak dat de internationale afspraken vervat in het RID1 geen mogelijkheid bieden om voor rangeeractiviteiten lokale veiligheidsvoorschriften te stellen in een individuele milieuvergunning voor een specifiek rangeeremplacement. Over de uitspraak is inmiddels ook overleg gevoerd tussen de gemeente Zwijndrecht en het ministerie, in samenspraak met betrokken partijen.
Uit een eerste analyse die ik heb uitgevoerd blijkt dat in een groot deel van de aanvullende extra voorwaarden die door de uitspraak zijn vernietigd reeds is voorzien op andere wijze in de vervoersregelgeving. Ook daarom blijft de veiligheid voor bewoners geborgd. Ik ben in overleg met de betrokken partijen om te bepalen of en welke veiligheidsvoorschriften voor emplacementen eventueel aanvullend op landelijk of internationaal niveau geregeld zouden moeten worden.
Vanuit mijn bredere maatschappelijke verantwoordelijkheid en het belang van de veiligheid wil ik mij een goed beeld vormen van de wenselijkheid van eventuele aanvullende voorschriften voor emplacementen bovenop de wettelijke eisen. Ik wil daarbij samen met alle betrokken partijen nut en noodzaak van aanvullende voorschriften nagaan. In de praktijk zie ik dat lokale overheden regelmatig aanvullende voorwaarden formuleren, waardoor per emplacement verschillende eisen worden gesteld.
In algemene zin vind ik het gewenst om eisen die zijn verbonden aan het vervoer zoveel mogelijk op te nemen in de daarvoor bestemde internationale en nationale regelgeving om zo aanvullende lokale voorschriften te vermijden. Daarmee sluit ik aan op de uitspraak van de Raad van State over Kijfhoek. Dit past ook in de kabinetsambitie om te komen tot vereenvoudiging, uniformering en beperking van regeldruk en lasten. Ik ben daarom bezig om rangeeremplacementen voor het spoor onder algemene regels in het Activiteitenbesluit onder de Omgevingswet te brengen, zoals vermeld in mijn brief van 14 juni 20132.

Vraag 4

Deelt u de mening dat, vanuit het oogpunt van zorgvuldigheid en het feit dat de opstelling van wagons met gevaarlijke stoffen in Kijfhoek plaatsvindt, Keyrail extra zorgvuldigheid in haar werkprocessen moet inbouwen? Zo nee, waarom niet?

Alle partijen in het spoorvervoer moeten voldoen aan de nationale en internationale wet- en regelgeving. Met regelmatige controles en inspecties van de ILT zie ik er op toe dat deze regels ook worden nageleefd. Daarmee is een veilig en zorgvuldig werkproces geborgd.

Vraag 5

Bent u bereid om in gesprek te gaan met Keyrail en de gemeente Zwijndrecht om de veiligheidssituatie in Kijfhoek te bespreken?

Ja. Deze gesprekken zijn inmiddels gestart. Ik ben bereid mee te werken aan een bondig kader met werkafspraken bij Kijfhoek. Dit betreft afspraken tussen de daarbij betrokken partijen, te weten de regio (gemeente, provincie, veiligheidsregio), DB Schenker (de grootste gebruiker van Kijfhoek), ProRail, Keyrail, ILT en IenM, over de bereikbaarheid van wagons bij calamiteiten en het vermijden van druppellekkages. De ambitie is een dergelijk «spelregelkader» eind april 2014 gereed te hebben. Voor de lange termijn bezie ik in overleg met partijen nut en noodzaak van eventuele aanvullende landelijke regelgeving. Naast het maken van afspraken beoog ik met het gesprek ook de dialoog te versterken tussen de partijen om te werken aan wederzijds begrip.

Vraag 6

In hoeverre wordt momenteel uitvoering gegeven aan de motie-De Boer/Hoogland waarin wordt opgeroepen gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk via water (en de Betuweroute) te vervoeren?1 Kunt u dit toelichten?

De oproep in de motie de Boer/Hoogland heeft specifiek betrekking op de tijdelijke situatie dat de capaciteit op het Nederlandse spoorwegnet in sommige perioden beperkt is als gevolg van de aanleg van het derde spoor langs de Betuweroute in Duitsland. In mijn brief van 13 januari 2014 (kamerstuk 22 589, nr. 319) heb ik reeds aangegeven uit te gaan van de wettelijke kaders en te streven naar het maximale gebruik van de Betuweroute voor het vervoer van gevaarlijke stoffen.
Tijdens de aanleg van het derde spoor in Duitsland – waardoor de capaciteit van de Betuweroute in sommige perioden beperkt wordt – wil ik zo nodig additionele maatregelen treffen. Ik zal uw Kamer na de zomer over dit maatregelenpakket informeren.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de rapportage van Brandpunt over de weeshuis-industrie in Cambodja?1

Ja. De in de Brandpunt-rapportage gesignaleerde problematiek is al langer bekend. Nederland heeft daarom ook in de periode 2009–2012 steun verleend aan Unicef-Cambodja. Met die steun is – binnen het bredere kader van zorg voor kinderen – een beleidskader ontwikkeld voor «alternative care». Daarin ligt de nadruk op opvang van kinderen in familieverband. Veel kinderen in weeshuizen zijn namelijk geen wees of hebben familie die voor hen kan zorgen. In eerste instantie ligt de verantwoordelijkheid voor goede zorg voor kinderen bij de Cambodjaanse autoriteiten. Hieronder valt ook het voorkomen dat kinderen in weeshuizen terecht komen, toezicht op bestaande weeshuizen, de aanpak van zwendelaars en voorlichting aan en bewustwording van mogelijke bezoekers van weeshuisprojecten. De overheid ondersteunt de door Friends International en Unicef gestarte campagne: «Orphans are no tourist attractions».
Voor het werken aan een oplossing is het verder van belang dat ook andere betrokkenen hun verantwoordelijkheid nemen, voor het ethisch opereren van toeristen- en vrijwilligersorganisaties.

Vraag 2

Hoe lang bent u al op de hoogte van het bestaan van deze (lucratieve) industrie? Op welke wijze gaat u de wantoestanden in deze industrie aanpakken?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Op welke wijze en via welke kanalen informeert de Nederlandse overheid de Nederlandse toeristen en vrijwilligers die afreizen naar landen als Cambodja, Nepal en India, waar weeshuizen als paddenstoelen uit de grond schieten? Ziet u mogelijkheden voor verbetering van de informatievoorziening en zo ja, welke zijn dat? Zo nee, waarom niet?

Via de reisadviezen op www.rijkoverheid.nl informeert de Nederlandse overheid de Nederlanders over mogelijke persoonlijke veiligheidsrisico’s in het buitenland. Met de informatie in de reisadviezen kan de Nederlandse reiziger (toeristen, vrijwilligers, zakenlieden etc.) zich beter voorbereiden op een buitenlands verblijf.
Toeristen en vrijwilligers verdienen goede voorlichting. In dit verband wijs ik op het Better Care Network Nederland waarmee de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Veiligheid en Justitie contact onderhouden en samenwerken. Het netwerk, met organisaties als Unicef en Cordaid, zet zich in om het internationale vrijwilligerswerk met kinderen te verbeteren, onder meer met richtlijnen. Daarmee kunnen vrijwilligersorganisaties en kleine particuliere stichtingen voorkomen dat ze betrokken raken bij dit soort misstanden.
Ik ondersteun deze richtlijnen en zal er in contacten met organisaties voor internationaal vrijwilligerswerk aan refereren. Dat geldt ook voor de toeristenbranche. Toeristische bezoekjes aan weeshuizen horen niet thuis in reisprogramma’s. Ik spoor reisorganisaties dan ook aan hun klanten adequaat voor te lichten.
Verder wil ik benadrukken dat toeristen en vrijwilligers zelf ook een grote verantwoordelijkheid hebben om te zorgen dat ze niet worden misleid of gebruikt.
Media-aandacht, zoals de Brandpunt-rapportage, levert daar een bijdrage aan.

Vraag 4

Deelt u de mening dat toeristen goed voorgelicht moet worden om bewustwording te creëren over dit onderwerp? En zo ja, op welke wijze gebeurt dat nu en welke mogelijkheden tot verbetering ziet u? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Op welke wijze steunt de regering de actie van Friends international in samenwerking met Unicef «Children are not tourist attractions»?

Zie antwoord vraag 2. Het Better Care Network NL is met o.a. Friends International betrokken bij een internationaal project rond «ethical voluntourism» met kinderen, dat binnenkort van start gaat.

Vraag 6

Zijn er Nederlandse subsidies verstrekt aan vrijwilligers die vrijwilligerswerk doen of hebben gedaan in dit soort weeshuizen? Zo ja, wat is het totaalbedrag van deze subsidies en op welke wijze gaat u in de toekomst om met het verstrekken van deze subsidies?

Nee. Uit navraag bij organisaties die met steun van BZ goed internationaal vrijwilligerswerk stimuleren blijkt dat de afgelopen tijd een beperkt aantal jonge vrijwilligers naar Cambodja is gegaan. Daarbij was geen sprake van georganiseerd werk in weeshuizen.

Vraag 7

Welke controle is er op de Nederlandse organisaties die actief online bemiddelen voor vrijwilligersplekken in weeshuizen en wie voert deze uit? Deelt u de mening dat deze organisaties moeten worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid, om zo te voorkomen dat de kinderen, vrijwilligers en toeristen de dupe worden van deze industrie? Zo ja, hoe gaat u dit vormgeven? Zo nee, waarom niet?

De genoemde werving is een klein onderdeel van het brede dynamische veld van internationaal vrijwilligerswerk. Daarin opereren spelers van divers pluimage: van commercieel en ideëel en van groot tot klein. Er is verder toenemende belangstelling bij jongeren en andere Nederlanders voor internationaal werk. De overheid c.q. Buitenlandse Zaken heeft hier geen primaire of controlerende rol. Waar mogelijk wordt (zelf)regulering aangemoedigd en wordt er gewezen op richtlijnen als van het Better Care Network.

Vraag 8

Geeft de Nederlandse overheid op dit moment steun aan organisaties die zich bezighouden met het aanpakken van de weeshuis problematiek? Zo ja, kunt u hiervan een overzicht geven en bent u bereid het beleid op dit terrein aan te passen? Zo ja, op welke wijze?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van de berichtgeving over de loonverdubbeling voor de Enexis-top, die de Raad van Commissarissen van plan zou zijn te geven?1

Ja.

Vraag 2

Klopt dit bericht? Zo ja, wat is de reden van deze loonverdubbeling?

Netbeheerder Enexis valt onder het wettelijk bezoldigingsmaximum van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT). Daarmee is de maximaal vast te stellen bezoldiging op 130% van een ministerssalaris genormeerd. De Raad van Commissarissen (RvC) van Enexis heeft samen met de RvC van netbeheerder Alliander op 15 januari 2014 gereageerd in het kader van de consultatie over het voorontwerp van het wetsvoorstel waarmee de norm van de WNT van 130% naar 100% van het ministerssalaris wordt teruggebracht.2 De brief gaat in op de gevolgen van het wetsvoorstel vanuit het perspectief van de netwerkbedrijven. De inhoud van deze brief is door sommige aandeelhouders als een voorstel tot loonverdubbeling geïnterpreteerd. Deze lezing is door Enexis ontkend. Het is op basis van de WNT in ieder geval niet mogelijk om een loonsverhoging vast te stellen waarmee de maximale bezoldigingsnorm wordt overschreden.

Vraag 3

Is het waar dat Enexist in haar eigen gebied geen concurrenten heeft, en dus niet op een echte vrije markt opereert?

Het netwerkbedrijf Enexis Holding N.V. bestaat uit een netbeheerder en enkele bedrijfsonderdelen die aanverwante infrastructurele activiteiten uitvoeren. De netbeheerder voert zijn netbeheertaken binnen zijn verzorgingsgebied uit als monopolist. Concurrentie tussen energietransportnetten zou tot maatschappelijk en economisch inefficiënte uitkomsten leiden. Deze netbeheertaken zijn gereguleerd middels de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet. De tarieven die de netbeheerder in rekening brengt zijn gereguleerd door de ACM. De overige bedrijfsactiviteiten mogen wel in concurrentie met derden plaatsvinden.

Vraag 4

Is het waar dat Enexis een 100% publieke overheids-NV is, met slechts overheden als aandeelhouder?

Nederland kent geen speciale «overheids-N.V.»-structuur. Enexis Holding N.V. is een reguliere privaatrechtelijke vennootschap. Wel berusten in gevolge artikel 93 van de Electriciteitswet 1998 en artikel 85 van de Gaswet alle aandelen van een netbeheerder bij de staat, provincies, gemeenten of andere openbare lichamen. De aandeelhouders van Enexis zijn de provincies Noord-Brabant, Overijssel, Limburg, Groningen, Drenthe, Flevoland en diverse gemeenten.

Vraag 5

Hoe is in het licht van het bovenstaande de loonverdubbeling te kwalificeren?

Zie het antwoord op vraag 2

Vraag 6

Valt Enexis onder de Wet normering topinkomens, die het salaris van de top maximeert op 130% van een ministerssalaris? Zo nee, kunt u overheids-NV’s zoals Enexis onder de Wet normering topinkomens brengen?

Ja, zie het antwoord op vraag 2

Vraag 1

Hoe reageert u op het bericht dat de rechter een streep zet door de overname van het LangeLand Ziekenhuis?1

Dit is een beslissing van de rechter (ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam) op basis van de huidige wet- en regelgeving. De ondernemingsraad van Fundis B.V. (Fundis) heeft de rechter gevraagd om te oordelen of Fundis in redelijkheid had mogen besluiten om de definitieve overeenkomst te ondertekenen. De Wet op de Ondernemingsraden geeft een ondernemingsraad de mogelijkheid om in het geval zij het niet eens is met een beslissing van de werkgever, beroep in te stellen bij de rechter. Ik heb geen inhoudelijk oordeel over een beslissing van onze rechterlijke macht.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat thuiszorgorganisatie Fundis zonder harde toezeggingen van banken, de gemeente en medisch specialisten de overname van het LangeLand Ziekenhuis toch wilde doorzetten? Bracht Fundis hiermee haar eigen toekomst in gevaar? Is dat wat u betreft een verantwoorde handelwijze?

Ik heb begrepen dat Fundis op het moment van het ondertekenen van de definitieve overnameovereenkomst enkele voorwaarden niet had ingevuld. Volgens de rechter kon Fundis hierdoor niet in redelijkheid besluiten om tot definitieve overname over te gaan. Fundis moet hierdoor het besluit intrekken. Het kan natuurlijk zo zijn dat Fundis in de toekomst wel voldoet aan de voorwaarden. In dat geval zou de overname alsnog door kunnen gaan. Dit is echter afhankelijk van zowel Fundis als het Lange Land Ziekenhuis (LLZ).
Of Fundis hiermee zijn toekomst in gevaar bracht, kan ik niet beoordelen. Fundis is een private organisatie en daarmee verantwoordelijk voor zijn eigen bedrijfsvoering en de keuzes die daarbij moeten worden gemaakt.

Vraag 3

Is het waar dat het LangeLand Ziekenhuis bij het niet doorgaan van de overname failliet zal gaan? Hoe waarschijnlijk is het dat het LangeLand Ziekenhuis op korte termijn failliet zal gaan? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik heb begrepen dat het niet doorgaan van de overname geen acute problemen oplevert voor het LLZ. Het ziekenhuis heeft bij mij aangegeven dat zij in het afgelopen jaar een positief exploitatiesaldo heeft gerealiseerd. Het LLZ geeft aan dat de noodzaak blijft bestaan om een partner te vinden die het ziekenhuis langdurig financiële zekerheid kan bieden. Het ziekenhuis is optimistisch dat zij hierin zal slagen.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat een zorgorganisatie als Fundis zich gedwongen voelt te investeren in een ziekenhuis? Deelt u de visie dat er een rechtstreeks verband bestaat met uw weigering ziekenhuizen de helpende hand toe te steken wanneer zij in moeilijkheden verkeren? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik kan begrijpen dat Fundis wil investeren in het LLZ om zo het voortbestaan van het ziekenhuis te verzekeren. Het LLZ verkeerde al langere tijd in financiële moeilijkheden en de kans bestond dat het ziekenhuis failliet zou gaan. Faillissement zou betekenen dat het ziekenhuis in zijn huidige vorm zou ophouden te bestaan. Het is aan de ziekenhuizen zelf om een gezond financieel beleid te voeren. Waar ziekenhuizen in financiële problemen in het verleden nog wel eens werden geholpen door de overheid is de verantwoordelijkheidsverdeling de afgelopen jaren veranderd.

Vraag 5

Begrijpt u dat gemeenten zich machteloos voelen omdat zij enerzijds ziekenhuizen overeind proberen te houden met financiële steun, maar tegelijkertijd weinig zeggenschap hebben omdat zorgverzekeraars de dienst uitmaken? Kunt u uw antwoord toelichten?2

Het aanbieden van ziekenhuiszorg binnen een gemeente, behoort niet tot de taken of verantwoordelijkheid van gemeenten. Zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk zijn voor het inkopen van zorg, dat is een kenmerk van ons huidige zorgstelsel. Binnen de geldende wet- en regelgeving zijn zij in beginsel vrij om hier naar eigen inzicht vorm aan te geven. Een zorgverzekeraar kan dus in beginsel zelf bepalen waar hij welke zorg inkoopt. Wel zijn zorgverzekeraars gebonden aan de wettelijke zorgplicht en dienen zij daarom hun verzekerden de zorg te leveren waar deze recht op hebben. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) controleert of zorgverzekeraars zich aan hun zorgplicht houden en voldoende zorg inkopen.

Vraag 6

Deelt u de visie dat hier een rechtstreeks verband bestaat met uw weigering ziekenhuizen de helpende hand toe te steken wanneer zij in moeilijkheden verkeren? Is dat voor u reden om uw handelwijze aan te passen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nee, ik voel mij niet verantwoordelijk en ben niet van plan de regie over te nemen. Zorgverzekeraars hebben in het stelsel de rol gekregen om namens hun verzekerden zorg in te kopen. Hierbij dienen zij hun zorgplicht na te komen. Zorgverzekeraars zijn op basis van artikel 11 van de Zorgverzekeringswet verplicht om de zorg te leveren waar een verzekerde recht op heeft. Om aan de zorgplicht te voldoen dienen zij voldoende zorg in te kopen. Zorgverzekeraars maken daarbij hun eigen afweging en kunnen op basis van bijvoorbeeld prijs en kwaliteit besluiten om niet alle zorgaanbieders te contracteren (selectief inkopen). Verzekeraars houden bij hun keuzes rekening met de wensen van hun verzekerden; de verzekerden kunnen immers jaarlijks overstappen naar een andere verzekeraar.

Vraag 7

Deelt u de visie dat dit voor u reden zou moeten zijn zorgverzekeraars die macht te ontnemen en in overleg met gemeenten zelf de regie over te nemen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Voelt u zich in het licht van de vier voorgaande vragen (mede)verantwoordelijk voor de ontstane situatie bij het LangeLand Ziekenhuis? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 9

Hoe reageert u op het gegeven dat de gemeente Zoetermeer overweegt naar de Autoriteit Consument en Markt te stappen met een klacht over illegale kartelvorming tussen zorgverzekeraars?

Illegale kartelvorming is niet toegestaan en is slecht voor zowel de patiënt als de verzekerden. Indien de gemeente Zoetermeer aanwijzingen heeft dat er hier sprake van is, dient dit te worden gemeld. De Autoriteit Consument en Markt is hiervoor de aangewezen instantie.

Vraag 10

Hoe moet men uw uitspraak uit augustus 2013 toen u het toejuichte dat het voortbestaan van het Langeland Ziekenhuis betekende dat de inwoners van Zoetermeer toegang hebben tot kwalitatief goede zorg nu duiden? Betekent dit dat u zich gaat inzetten voor het voortbestaan van het LangeLand Ziekenhuis?3

In de vraagstelling wordt mijn uitspraak uit zijn verband getrokken. Ik heb gezegd dat ik het van belang vind dat de inwoners van Zoetermeer toegang hebben tot kwalitatief goede zorg en wanneer het LLZ daarin een positieve rol kan spelen, ik dat toejuich. Dat betekent dus niet dat wanneer het LLZ – om wat voor reden dan ook – mogelijk in de toekomst zal ophouden te blijven bestaan in zijn huidige vorm de inwoners van Zoetermeer geen toegang meer hebben tot kwalitatief goede zorg.

Vraag 11

Is het niet ongerijmd dat de lokale overheid zich inspant om een belangrijk ziekenhuis te behouden en het absurd en onverantwoord noemt dat een ziekenhuis met een belangrijke functie voor 170.000 mensen door toedoen van zorgverzekeraars zijn spoedeisende hulp dreigt te verliezen terwijl de landelijke overheid, zijnde u als minister, vanaf de zijlijn toekijkt? Zo nee, waarom niet?4

Deze plannen van de verzekeraars zijn nog in concept en worden nog besproken met de partijen uit de regio. Er valt dus nog niets te zeggen over welke ziekenhuizen welke acute zorg zullen gaan aanbieden. De concentratie is met name gericht op de complexe acute zorgstromen, slechts een beperkt deel van het ziekenhuisaanbod. Spoedeisende Hulpen (SEH’s) zullen in sommige gevallen anders ingericht worden.
Ik hecht veel waarde aan de bereikbaarheid van cruciale zorg, zoals een SEH en acute verloskunde, binnen 45 minuten na een spoedmelding met een ambulance.

Vraag 1

Herinnert u zich uw brief van 8 november 2013, waarin u aangeeft op welke wijze kiezers in het buitenland worden voorgelicht over de mogelijkheden om deel te nemen aan verkiezingen?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven hoeveel kiezers zich op dit moment al hebben geregistreerd om deel te nemen aan de verkiezingen van het Europese Parlement op 22 mei a.s.?

Op 6 maart 2014 bedroeg het aantal kiezers in het buitenland dat zich voor de verkiezing van de leden van het Europees Parlement op 22 mei 2014 bij de gemeente Den Haag geregistreerd heeft 16.751. Het aantal kiezers dat zich op 6 maart 2014 bij de Nederlandse Vertegenwoordigingen in Aruba, Curaçao en Sint Maarten geregistreerd heeft bedroeg 410. Het aantal personen dat zich nu bij de gemeente Den Haag heeft geregistreerd is vergelijkbaar met het aantal kiezers dat zich in 2009 registreerde voor deelname aan de Europese verkiezingen (toen aan het eind van de registratieperiode ca circa 19.000). Het aantal registraties vanuit Aruba verschilt sterk met de situatie in 2009. Toen hebben zich in Aruba bijna 19.000 personen geregistreerd. In 2009 hebben vertegenwoordigers van lokale politieke partijen kiezers actief opgeroepen zich te registreren, omdat er een lokale kandidaat op een van de deelnemende lijsten stond. Dergelijke activiteiten zijn thans nog niet zichtbaar in Aruba en ook niet in Curaçao of Sint Maarten. Het aantal registraties is lager dan bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen. Daarbij moet in ogenschouw genomen worden dat bij de Europese verkiezingen Nederlanders die woonachtig zijn in andere EU lidstaten hun stem kunnen uitbrengen voor kandidaten uit het land van verblijf in plaats van voor Nederlandse kandidaten. In die gevallen vindt registratie ook plaats in land van verblijf.
Als gebruikelijk kunnen kiezers zich al sinds 22 november 2013 registreren. Hiervoor is de website www.stemmenvanuitbuitenland.nl in de lucht, speciaal gericht op kiezers in het buitenland met een directe link naar het registratieformulier. Daarnaast wordt gedurende de registratieperiode van 22 november 2013 tot en met 10 april 2014 online geadverteerd. Op door Nederlanders in het buitenland vaak bezochte websites en specifiek op Facebook worden gericht advertenties en banners geplaatst. De voorlichtingsinspanningen zijn hiermee vergelijkbaar met de (extra) inspanningen die bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2012 zijn gepleegd.
Voor kiezers woonachtig in Aruba, Curaçao en Sint Maarten is daarnaast aanvullende voorlichting gegeven bij de start van de registratieperiode in november 2013, door middel van advertenties in lokale dagbladen en radiocommercials op lokale radiozenders. Dergelijke aanvullende voorlichting is nogmaals voorzien voor medio maart 2014, een aantal weken voor de sluiting van de registratieperiode op 10 april 2014. Ook deze inspanningen zijn vergelijkbaar met de in 2012 gepleegde inspanningen. Registratie is evenwel eenvoudiger geworden omdat deze nu rechtstreeks bij de vertegenwoordigingen plaatsvindt en niet langer in Den Haag.

Vraag 3

Bent u het eens met de stelling dat juist voor Nederlanders die woonachtig zijn in een van de lidstaten van de Europese Unie het van belang is dat zij gebruik maken van hun stemrecht? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet acht het van belang dat Nederlandse kiesgerechtigden in het buitenland hun stem kunnen uitbrengen.
Personen die zich bij de gemeente Den Haag of in Aruba, Curaçao en Sint Maarten registreren als kiezer in het buitenland en personen die zich bij de vorige Europese en Tweede Kamerverkiezingen geregistreerd hebben, hebben reeds voorafgaand aan de komende verkiezing een brief of e-mail ontvangen met een link naar het registratieformulier.
De Nederlandse ambassades en consulaten faciliteren de informatievoorziening over de registratie voor de EP-verkiezingen door middel van een bericht over de registratie en een banner met link naar het registratieformulier op hun websites en anderszins via nieuwsbrieven en informatieve affiches die zijn geplaatst bij de loketten op ambassades en consulaten, Nederlandse scholen en Nederlandse verenigingen.
Daarnaast kunnen kiezers de ambassades en consulaten nog tot 10 april a.s. benutten als postadres voor het versturen van het registratieformulier, dat betreffende ambassade of consulaat naar de gemeente Den Haag doorstuurt.

Vraag 4

Bent u bereid een extra inspanning te verrichten door Nederlanders die zich bij Nederlandse ambassades en consulaten hebben aangemeld per email te benaderen met de oproep zich te registreren voor de verkiezingen? Bent u daarnaast bereid op de homepage van alle Nederlandse ambassades, duidelijk vindbaar, een link te plaatsen waarmee kiezers zich kunnen registreren?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Hoe bevordert u de opkomst onder EU-onderdanen die in Nederland wonen?

Niet-Nederlanders die afkomstig zijn uit een andere EU-lidstaat en in Nederland woonachtig zijn, kunnen onder een aantal voorwaarden hun stemrecht voor het Europees Parlement in Nederland uitoefenen. Deze mogelijkheid bestaat op grond van de Europese richtlijn 93/109/EG (betreffende het actief en passief kiesrecht voor EU-burgers die verblijven in een lidstaat waarvan zij geen onderdaan zijn), die uitgewerkt is in art. Y32 van de Kieswet. Voor deze groep kiezers geldt, in tegenstelling tot Nederlandse ingezetenen, dat zij zich expliciet (zij het eenmalig) moeten registreren als kiezer in Nederland voor de verkiezingen van het Europees Parlement.
Op basis van de Kieswet (art. Y32) zijn de burgemeester en wethouders verantwoordelijk om EU onderdanen woonachtig in Nederland op hun verzoek te registreren als kiezer in Nederland voor het Europees Parlement. Op grond van dit artikel zijn burgemeesters en wethouders verplicht 12 weken voorafgaand aan de stemming de registratiemogelijke onder de aandacht van de kiezers te brengen. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties adviseert gemeenten de groep burgers om wie het gaat actief aan te schrijven. Hiertoe is ondermeer opgeroepen in de regiobijeenkomsten waarbij het Ministerie voorlichting heeft gegeven aan gemeenten over de voorbereiding van de verkiezingen. Tijdens deze regiobijeenkomsten zijn gemeenten nadrukkelijk geadviseerd om kiesgerechtigden uit andere EU lidstaten in Nederland woonachtig actief te benaderen om zich te registeren.
Daarnaast heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de gemeenten van vertalingen van het Y32 formulier voorzien in alle erkende Europese talen. Op die manier kunnen ook kiezers die het Nederlands niet machtig zijn zich desgewenst laten registreren.

Vraag 6

Bent u bereid in Europees verband aandacht te vragen voor het feit dat maar weinig kiezers zich laten registreren, en uw collega’s in de Raad en de Commissie aan te sporen tot meer en betere voorlichting?

Het organiseren van de verkiezingen is een nationale aangelegenheid en daarmee ook het informeren over het stemproces. Zoals in het antwoord op vraag 1 reeds is aangegeven onderneemt Nederland diverse activiteiten om registratie van kiezers in het buitenland te bevorderen.
De Europese Commissie heeft middels een aanbeveling en een mededeling (C(2013)1303 en C(2013)216) lidstaten reeds aangespoord de verkiezingen van het Europees Parlement efficiënter en democratischer te laten verlopen. Onderdeel van de aanbeveling vormt het verbeteren van informatieverstrekking aan kiezers. Ik heb geen aanwijzingen dat andere lidstaten zich onvoldoende inspannen om hun onderdanen die in andere lidstaten woonachtig zijn te wijzen op de mogelijkheden om aan de Europese verkiezingen deel te nemen.

Vraag 7

Bent u met het oog op de naderende sluitingsdatum voor registratie op 10 april bereid deze vragen snel te beantwoorden?

Ja.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Chinese schaduwbanken bedreigen wereldeconomie»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u de in het artikel opgeworpen stelling dat Chinese schaduwbanken een gevaar voor de wereldeconomie vormen? Bent u het met Mark Carney van de Bank of England eens dat de extreme kredietgroei in China een gevaar voor de wereldeconomie kan vormen?

China kent sinds 2009 een sterke toename in kredietgroei, wat geleid heeft tot de opbouw van risico’s in het Chinese financiële systeem. Volgens onofficiële bronnen is een substantieel deel van dat krediet verstrekt door zogenaamde «schaduwbanken», dat wil zeggen door instellingen die niet onder het reguliere financiële toezicht vallen. Dit bemoeilijkt het in kaart brengen van de risico’s.
De sterke groei van krediet en van schaduwbanken vormt in de eerste plaats een risico voor China zelf. Hoewel het belang van China voor de financiële markten in vergelijking met bijvoorbeeld de Verenigde Staten nog beperkt is, neemt de invloed van de Chinese economie op de wereldeconomie desalniettemin toe. In financieel opzicht is China een relatief gesloten land, waar kapitaal niet zonder beperkingen naar toe kan stromen. Het risico op besmetting via financiële kanalen is dan ook relatief beperkt. Een groeivertraging van de Chinese economie wordt via handelskanalen echter wel gevoeld in de rest van de wereld. Dat effect is met name significant voor opkomende economieën, doordat China een grote grondstoffenimporteur is. Als echter ook andere opkomende economieën hinder ondervinden van deze economische tegenwind, kunnen ook ontwikkelde economieën last krijgen van de groeivertraging. Verhoogde alertheid is dan ook geboden.
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) houdt mede zicht op dit soort risico’s en heeft de afgelopen periode verschillende malen gewezen op de ontwikkelingen in China. Zo wordt in de laatste beoordeling van de Chinese economie (in een zogenaamde «Artikel IV-consultatie») aandacht besteed aan de sterke stijging van uitstaand krediet en aan de groei van de schaduwbanksector. Ook de Financial Stability Board (FSB) wijst op de groei van de schaduwbanksector in China, waarbij ook aandacht wordt gevraagd voor het gebrek aan goede gegevens.
De FSB publiceert jaarlijks een Global Shadow Banking Monitoring Report, waarin de belangrijkste ontwikkelingen met betrekking tot de schaduwbanksector worden geanalyseerd. De FSB definieert schaduwbankieren als het systeem van kredietbemiddeling via activiteiten en entiteiten buiten het reguliere bankwezen. De FSB kiest voor een zeer brede maatstaf om de schaduwbanksector in kaart te brengen: de sector «overige financiele instellingen» (OFI’s). Dit zijn alle financiële instellingen behalve banken, verzekeraars en pensioenfondsen. De FSB maakt deze conservatieve schatting bewust om een zo breed mogelijk beeld te verkrijgen. OFI-statistieken zijn bovendien in grote mate internationaal vergelijkbaar. Nadeel van de OFI-maatstaf is echter dat hierbij ook veel instellingen worden meegenomen die geen schaduwbank zijn, waardoor een zeer vertekend beeld ontstaat. Veel instellingen die als OFI worden gekwalificeerd, houden zich namelijk niet direct bezig met kredietbemiddeling of zijn niet verbonden met een financiële onderneming. Bovendien staan veel van deze instellingen indirect al onder toezicht.
Uit het Global Shadow Banking Monitoring Report 2013 blijkt dat de omvang van de OFI-sector wereldwijd zou zijn toegenomen van ongeveer USD 61 biljoen eind 2007 tot USD 71 biljoen eind 2012.2 In Nederland zou de OFI-sector in ongeveer dezelfde periode zijn gegroeid van EUR 2,6 biljoen naar EUR 3,2 biljoen.3 Als percentage van het BBP heeft Nederland op basis van de in het rapport gehanteerde (zeer ruime) definitie een relatief grote OFI-sector: in Nederland is het zo'n 550% van het BBP, in het eurogebied 185% van het BBP.4
DNB hanteert een nauwkeurigere schatting van de omvang van de schaduwbanksector, waarbij wordt gecorrigeerd voor intra-company stromen van niet-financiële multinationals. DNB schat de omvang van het schaduwbankwezen in Nederland volgens deze nauwe definitie op ongeveer 1.000 miljard euro, dus zo’n 165% van het BBP.5 Dit bestaat voornamelijk uit concern- en houdstermaatschappijen van buitenlandse financiële instellingen (ca. 500 miljard euro), special purpose vehicles (SPV’s) voor het securitiseren van overwegend Nederlandse hypotheken (ca. 330 miljard euro) en financieringsmaatschappijen (ca. 128 miljard euro). Er bestaan vooralsnog geen internationaal vergelijkende statistieken die inzicht geven in de omvang van de schaduwbanksector op basis van deze nauwere definitie.

Vraag 3

Hoe reageert u op de explosieve groei van schaduwbanken in China in de afgelopen vijf jaar? Hoe groot is de groei van het schaduwbankwezen wereldwijd en in Nederland de afgelopen vijf jaar (geschoond voor de invloed van intra-company stromen van niet-financiële multinationals)? Hoe groot is deze sector in Nederland en de EU als percentage van het BBP?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

In hoeverre heeft deze groei te maken met verscherpte regelgeving voor banken? Zijn er aanwijzingen dat banken de verscherpte financiële regelgeving ontwijken door schaduwbankactiviteiten te ontplooien?

Ik heb geen aanwijzingen om dit op dit moment te veronderstellen. Zoals hiervoor aangegeven, wordt de ontwikkeling van de schaduwbanksector zowel nationaal als internationaal nauwgezet gevolgd.

Vraag 5

Deelt u de mening dat hogere eisen voor de buffers van schaduwbanken en internationale harmonisatie van regelgeving belangrijke middelen zijn om ontwijking van regels via schaduwbanken te voorkomen? Bent u bereid in Europees verband en op verdere internationale schaal te pleiten voor meer regulering en toezicht op schaduwbanken?

Schaduwbankinstellingen en -activiteiten zorgen voor alternatieve financieringsbronnen voor de reële economie, maar kunnen ook een bron zijn van systeemrisico. Gezien het zeer internationale karakter van de schaduwbanksector ben ik voorstander van een internationaal gecoördineerde aanpak, die gericht is op een effectieve en proportionele regulering van de schaduwbanksector. Nederland participeert dan ook in diverse werkgroepen van de FSB om tot internationale aanbevelingen te komen, die vervolgens kunnen worden uitgewerkt in concreet Europees en/of nationaal beleid.

Vraag 6

Wat is de reactie van het kabinet op het door de Europese Commissie geformuleerde advies voor betere controle op schaduwbankieren?2 Hoe staat het met uw toezegging om de Kamer middels een aparte brief over de aanpak van schaduwbankieren te informeren als de voorstellen van de Europese Commissie en de Financial Stability Board (FSB) meer zijn uitgekristalliseerd?3 Wilt u in deze brief ingaan op hoe de verschillende voorstellen die internationaal (EC, FSB) en nationaal (DNB) zijn gedaan om schaduwbankieren beter te reguleren worden omgezet in beleid?

Voor de kabinetsreactie op de mededeling schaduwbankactiviteiten verwijs ik naar het BNC-fiche dat op 11 oktober 2013 naar de Kamer is gestuurd.8 Tijdens het algemeen overleg van 7 november 2013 heb ik aangegeven de Kamer op de hoogte te houden van de lopende internationale trajecten en mogelijk in een aparte brief nader op het onderwerp schaduwbankieren in te gaan zodra er nadere en meer concrete voorstellen liggen. Momenteel lopen er nog verschillende internationale trajecten en is nog onduidelijk of en wanneer de Europese Commissie met nadere voorstellen komt. Zodra hier meer duidelijkheid over is, zal ik de Kamer middels een aparte brief nader informeren over dit thema.

Vraag 1

Zijn de berichten «De overheid jaagde op Brenno de Winter» en «Tien dagen proefdraaien met een controlestaat» op The Post Online1 waar?

Ik heb kennis genomen van beide berichten. Deze geven naast een aantal feitelijkheden ook de beschouwing en ervaringen van de heer De Winter weer. De beschreven feiten, zoals de interne meldingen over de heer De Winter, de brief van de Rijksbeveilingsautoriteit (RijksBVA) en de behandeling door de beveiliging van Financiën zijn juist.

Vraag 2

Waarom is een formele waarschuwing voor de activiteiten van de heer De Winter uitgegaan?

De heer De Winter heeft de afgelopen jaren meerdere malen gepoogd om zich met een ongeldig identiteitsbewijs aan te melden voor een bezoek aan een Rijkskantoor2. De departementale beveiligingsorganisaties hebben begin februari informatie ontvangen van de Nationale Politie die er op duidde dat de heer De Winter zich mogelijk wederom met gebruikmaking van een ongeldig identiteitsbewijs toegang zou willen verschaffen tot overheidsgebouwen. Deze informatie is vervolgens doorgestuurd binnen de departementale beveiligingsorganisaties met als doel om de aandacht te vestigen op het mogelijk opnieuw gebruiken van een ongeldig identiteitsbewijs door de heer De Winter.

Vraag 3

Op basis van welke feiten of veronderstellingen is het bericht uitgegaan?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Ten aanzien van hoeveel personen circuleren er dergelijke waarschuwingen? Hoeveel daarvan zijn journalisten?

Over het aantal meldingen kan ik geen precieze mededelingen doen. Dit aantal fluctueert en wisselt ook tussen departementen. Bovendien bestaan er verschillen tussen departementen in hoe zij intern met meldingen of alerteringen omgaan. In algemene zin kan gesteld worden dat voor alle departementen tezamen het totale aantal meldingen op dit moment fluctueert rond een gemiddelde van tegen de 20. Departementen hebben overigens een eigenstandige verantwoordelijkheid bij de beoordeling of iemand, dus ook een journalist, een risico vormt voor de beveiliging van het departement, bewindslieden of medewerkers.

Vraag 5

Waren de gedane insinuaties ten aanzien van de heer De Winter en de verspreiding van zijn persoonsgegevens, als schending van zijn privacy en journalistieke vrijheid, noodzakelijk in een democratische rechtsstaat? Zo ja, hoe rijmt dat met de gebruikelijke uitleg van deze mensenrechten? Zo nee, waarom gebeurde dit dan wel?

De redenen waarom de interne meldingen zijn verstuurd staan beschreven bij vraag 2 en 3. Met de interne meldingen zijn ook persoonlijke gegevens van de heer De Winter verstuurd, zoals zijn woonadres. Deze gegevens hadden daarmee niet verstuurd moeten worden. Ook zijn gegevens meegestuurd die duiden op een mogelijk strafbaar handelen van de heer De Winter. Deze gegevens hadden ook niet meegestuurd moeten worden.
De heer De Winter heeft hierover schriftelijke vragen gesteld en de gang van zaken is intern in kaart gebracht. Hierover is met de heer De Winter gesproken. Geconcludeerd moet worden dat de verspreiding van de informatie op onderdelen onzorgvuldig is geweest. Om dit in de toekomst te voorkomen zal een protocol worden opgesteld over deling van persoonsinformatie binnen het beveiligingsdomein van het Rijk.

Vraag 6

Was u op de hoogte van de waarschuwing die ten aanzien van de heer De Winter circuleerde? Zo ja, heeft u daarmee ingestemd?

Ik ben terstond geïnformeerd over het versturen van de interne beveiligingsberichten toen helder werd dat deze waren verstuurd en er informatie in deze berichten stond die daarin niet verstuurd had moeten worden. Daarop zijn ook excuses aan de heer De Winter aangeboden en is een rectificatiebrief verstuurd naar de departementale Beveilingsautoriteiten (BVA’s).

Vraag 7

Bent u bereid de Kamer een afschrift toe te sturen van het protocol waarvan uw ministerie en de Nationale Politie in de rectificatiebrieven melding maken? Zo ja, wanneer kan de Kamer dat afschrift verwachten? Zo nee, waarom bent u daar niet toe bereid?

Zoals in de brief van de RijksBVA staat vermeld, wordt op dit moment gewerkt aan de ontwikkeling van een rijksbreed protocol voor het delen van informatie binnen het beveiligingsdomein. Zodra dit gereed is zal ik uw Kamer dit protocol toezenden.