Vraag 1

Erkent u dat de bestuursbeurs van de studentenvereniging Ichthus Eindhoven is ontzegd door de TU Eindhoven, met als toelichting: «Het college van Bestuur heeft het principebesluit genomen dat de TU/e op basis van haar seculiere inslag niet langer verenigingen en stichtingen actief wil ondersteunen die een specifieke en religieuze overtuiging als vertrekpunt kiezen»? (zie het antwoord op eerdere vragen)?1

Aanvankelijk was de TU/e voornemens de ondersteuning aan religieuze studentenverenigingen te stoppen, maar open gesprekken met de betrokken verenigingen hebben geleid tot een heroverweging van dit standpunt. De TU/e vindt dat er voor studenten naast studeren, wonen, sport en cultuur ruimte moet zijn voor levensbeschouwelijke aangelegenheden. De door u aangehaalde afwijzing is daarmee komen te vervallen.
De TU/e heeft mij aangegeven dat het Ichthus Eindhoven wel degelijk open staat om een aanvraag in te dienen voor een bestuursbeurs. Een dergelijke aanvraag zal worden getoetst aan het hiervoor geldende beleidskader, zoals ik in mijn antwoorden op uw eerdere vragen heb geschetst. Religieuze identiteit is in deze afweging geen criterium en speelt volgens de TU/e geen rol in de ondersteuning van Ichthus Eindhoven. Een religieuze identiteit is geen uitsluitingsgrond voor ondersteuning, maar is evenmin een reden op zich om een studentenvereniging te ondersteunen.

Vraag 2

Zo ja, erkent u dat de TU Eindhoven niet heeft gehandeld conform de door u genoemde beleidsnotitie (in antwoord op vraag 2 van de eerdere vragen) en de religieuze (christelijke) identiteit als uitsluitingsgrond heeft gehanteerd in het besluit?

Zie mijn antwoord op vraag 1. TU/e heeft Ichthus Eindhoven geïnformeerd dat zij een verzoek kunnen indienen voor een bestuursbeurs 2017/18 en dat dit verzoek zal worden getoetst aan de criteria in het beleidskader.

Vraag 3

Hoe verhoudt dit besluit zich tot de Algemene wet gelijke behandeling die direct en indirect onderscheid op basis van (onder andere) godsdienst verbiedt?

Ik ben van mening dat de criteria in het beleidskader van de TU/e een gelijke behandeling borgen. Indien de betrokken partijen van mening zijn dat geen recht wordt gedaan aan de Algemene wet gelijke behandeling, kan het College voor de rechten van de mens uitkomst bieden.

Vraag 1

Kent u het bericht «Werkgevers: waar blijft die snelle trein»?1.

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat NS inderdaad niet durft te beloven dat er in april 2017 snelle treinen van Breda naar België rijden? Zo ja, hoe verhoudt zich dat tot eerder gemaakte afspraken, met name in het kader van de kabinetsreactie op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie Fyra?2

Bij Voortgangsrapportage HSL-Zuid 383 heb ik uw Kamer gemeld dat de start van de IC Brussel over de HSL-Zuid via Breda later zal plaatsvinden dan het beoogde moment per dienstregeling 2017. De oorzaak hiervan is volgens NS vertraging bij Bombardier – de fabrikant van de locomotieven – in de ontwikkeling en toelating van noodzakelijk treinbeveiligingssoftware voor het Belgische deel van de HSL.
Aanvankelijk was de inschatting dat de vertraging enkele maanden zou bedragen. Inmiddels heeft Bombardier NS en NMBS geïnformeerd dat deze vertraging verder is opgelopen. Op basis van de nieuwe planning is het volgens NS onwaarschijnlijk dat deze stap nog vóór dienstregeling 2018 kan worden gezet.
De door Bombardier aangekondigde vertraging is door NS niet geaccepteerd. NS zal al het mogelijke doen om te zorgen dat Bombardier op korte termijn een betrouwbare planning oplevert. NS laat daartoe onder andere een externe partij de planning van Bombardier controleren. NS verwacht in december duidelijkheid te kunnen bieden over het moment waarop de IC Brussel via Breda kan gaan rijden. Samen met NS ga ik het gesprek aan met Bombardier om het Nederlandse belang van een snelle oplossing te onderstrepen.

Vraag 3

Geldt de toezegging onverkort dat de dienstregeling het eind 2017 mogelijk maakt dat de reistijd van de intercity Amsterdam – Brussel met ongeveer een half uur verkort wordt en dat de IC-direct 64 keer per dag tussen Amsterdam en Rotterdam rijdt en dat die 32 keer per dag doorrijdt naar Breda?

Mijn inzet blijft om vanaf begin dienstregeling 2018 de IC Brussel over de HSL-Zuid te laten rijden (12x per dag). De rijtijd wordt daardoor ongeveer een half uur korter ten opzichte van de huidige rijtijd van 3h23.
De dienstregeling van de binnenlandse IC direct wordt niet beïnvloed door de problemen met de levering van software door Bombardier. IC direct rijdt sinds december 2015 64 keer per dag tussen Amsterdam en Rotterdam, waarbij deze 32 keer per dag doorrijdt naar Breda. Sinds maandag 26 september rijden alle treinen van IC direct in «sandwich» met twee locomotieven (één voor, één achter). Hierdoor kan de trein bij een storing op de HSL makkelijker omkeren, waardoor IC direct treinen minder snel uitvallen. Ook het keerproces in Breda wordt hierdoor vereenvoudigd.

Vraag 4

Bent u bereid met het gemeentebestuur van Breda en betrokkenen overleg te voeren en daarbij duidelijke toezeggingen te doen inzake de termijn waarop snelle treinen naar België zullen rijden?

Er is contact geweest met de gemeente Breda over de vertraging bij Bombardier. Het is voor de reizigers uit Zuid-Nederland vervelend dat de snelle verbinding tussen Breda en Antwerpen niet op tijd wordt gerealiseerd. NS doet er daarom alles aan om de software voor de treinen zo snel mogelijk geleverd te krijgen. Samen met NS ga ik het gesprek aan met Bombardier om het Nederlandse belang van een snelle oplossing te onderstrepen.

Vraag 1

Hoe is omgegaan met de afdoening van de 2694 zienswijzen, waarvan 286 unieke?1

Aan alle indieners van zienswijzen is een ontvangstbevestiging gestuurd met vermelding onder welk nummer hun zienswijze wordt behandeld.
De 286 unieke zienswijzen zijn beantwoord in de Nota van antwoord zienswijzen, die als bijlage van het inpassingsplan ter inzage wordt gelegd.
Naar aanleiding van de ingediende zienswijzen en het onderzoeksrapport van Agentschap Telecom over de (eventuele) verstoring van het elektromagnetische milieu heeft het kabinet besloten om ten opzichte van het ontwerpinpassingsplan de volgende wijzigingen in het plan aan te brengen (zie ook mijn brief van 19 september jl.):
Daarnaast geef ik samen met de provincie Drenthe en de initiatiefnemers van het windpark invulling aan het gebiedspakket. Ik ga hier in het antwoord op vraag 5 verder op in.

Vraag 2

Hoe is het bij de ruimtelijke inpassing van het windpark Drentse Monden gesteld met het profiteren van de omgeving van de opbrengsten van windenergie, afwikkeling van de planschade en compensatie van geleden schade, waaronder waardedaling van de woningen?

De initiatiefnemers stellen gedurende een periode van 15 jaar jaarlijks via een gebiedsfonds geld beschikbaar aan de omgeving. Het gaat om een bedrag van 50 eurocent per opgewekte MWh. Vanaf het moment dat de elektriciteitsproductie van de 45 windturbines start, wordt ongeveer 200.000 euro per jaar door de initiatiefnemers aan het fonds bijgedragen. De 50 eurocent per MWh is het maximale bedrag dat genoemd is in de Gedragscode draagvlak en participatie wind op land van de Nederlandse Windenergie Associatie en verscheidene natuur- en milieuorganisaties (oktober 2015). Ook de provincie Drenthe heeft toegezegd gedurende 10 jaar een bedrag in dit fonds te storten, in de orde van grootte van 180.000 euro per jaar, te starten vanaf 2018.
De initiatiefnemers bieden omwonenden tevens de mogelijkheid om financieel te participeren in het windpark. Dit kan vanaf 50 euro. Bij de informatiebijeenkomsten zijn omwonenden hierover geïnformeerd. De hoofdlijnen van de participatiemogelijkheden staan op de website van het windpark De Drentse Monden en Oostermoer.2 Nu het inpassingsplan definitief is vastgesteld, werken de initiatiefnemers de participatiemogelijkheden verder uit en informeren zij bewoners hier nader over.
Voor planschade bestaat een wettelijke regeling. Verzoeken tot tegemoetkoming in planschade kunnen worden ingediend als het inpassingsplan onherroepelijk is. Het Rijk zorgt initieel voor de afhandeling van de planschadeverzoeken. Initiatiefnemers hebben zich middels een overeenkomst met de Staat verplicht om de uitbetaalde planschade te vergoeden.

Vraag 3

Hoe verhoudt zich dit tot het gestelde in het Energieakkoord2, dat een betere verdeling tussen lusten en lasten (compensatie en participatie) tussen ontwikkelaars en de omgeving essentieel is voor het vergroten van het draagvlak? Hoe is het gesteld met het – in het Energieakkoord beloofde – participatieplan?3

In het Energieakkoord is aangegeven dat bij grote windprojecten voorafgaand aan het project een participatieplan wordt opgesteld. Dit project was op dat moment al in procedure. In mijn brief van 1 februari 2016 over omgevingsmanagement (Kamerstuk 31 239, nr. 211) heb ik het belang benadrukt van het actief betrekken van omwonenden, transparante communicatie en een gebiedsgerichte aanpak. Voor lopende projecten, waaronder het windpark De Drentse Monden en Oostermoer, heb ik aangegeven dat een gebiedsgerichte aanpak eveneens van belang is. Ik heb voor dit windpark dan ook een gebiedscoördinator aangesteld.
De gebiedscoördinator heeft eind 2015 een verkenning met betrekking tot communicatie, participatie en profijt afgerond en opgeleverd. In mijn brief van 10 december 2015 (Kamerstuk 33 612, nr. 60) heb ik te kennen gegeven de adviezen over communicatie, participatie en profijt uit de verkenning ter harte te nemen. Ik heb vervolgens de communicatie met bewoners geïntensiveerd. Tijdens de periode dat het ontwerp inpassingsplan in maart en april 2016 ter inzage heeft gelegen, heeft het Rijk spreekuren voor bewoners georganiseerd en in juni 2016 zijn brieven gestuurd naar de bewoners van ruim 20.000 adressen in de nabijheid van de geplande windturbines. Bewoners zullen binnenkort wederom een brief ontvangen met de laatste informatie.
Ook werk ik samen met de provincie Drenthe en initiatiefnemers van het windpark aan een gebiedspakket dat bijdraagt aan de economische versterking van het gebied. De provincie Drenthe heeft het voortouw bij het uitwerken van een gebiedsfonds. Provincie en initiatiefnemers stellen beide middelen beschikbaar voor dit fonds, zie het antwoord op vraag 2. Daarnaast ben ik voornemens om samen met de initiatiefnemers, een aantal regionale partijen en omwonenden een programma op te zetten waarin de milieueffecten van het windpark, zoals geluid en slagschaduw en de effecten daarvan op het welzijn van bewoners, worden gemonitord en eventuele hinder zo mogelijk wordt verminderd.

Vraag 4

Wat is er terecht gekomen van uw voornemen om samen met de provincie en de windparkontwikkelaars te onderzoeken hoe het gebied versterkt kan worden; de regio heeft immers te maken met bevolkingskrimp, gebrek aan werkgelegenheid en verdwijnende voorzieningen? Wat is er terecht gekomen van de in de Structuurvisie Wind op Land4 opgenomen paragraaf 2.5 over Governance, met daarin het voornemen om in de voorfase de belangen van de regio in kaart te brengen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Hoe is het gesteld met de werkzaamheden van de gebiedscoördinator? Hoe is het sinds zijn aantreden gesteld met draagvlak en participatie? Op welke wijze is er invulling gegeven aan de opdracht om te zorgen voor meer voorstanders van windparken in Drenthe?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Wat is er terecht gekomen van de overtuiging van het kabinet5 dat bij de ontwikkeling van windenenergie vier belangrijke voorwaarden behoren: 1. een goed investeringsklimaat, 2. een billijke regelgeving over de bescherming van andere belangen, 3. inpasbaarheid van de geproduceerde elektriciteit in het landelijke en regionale transportnet en 4. voldoende aandacht van overheden voor het werken aan lokaal draagvlak?

In de Structuurvisie Windenergie op Land is aangegeven dat het kabinet beseft dat voor bedrijven en burgergroeperingen die windenergieprojecten ontwikkelen de juiste voorwaarden nodig zijn. Ik heb daar samen met de Minister van Infrastructuur en Milieu voor gezorgd:
Ad 1. Ten aanzien van het investeringsklimaat is de stimuleringsregeling voor hernieuwbare energie (SDE+) beschikbaar. Jaarlijks wordt de regeling aangepast;
Ad 2. Er is regelgeving voor windturbinegeluid en slagschaduw, waarmee de belangen van omwonenden worden geborgd. De regelgeving ten aanzien van obstakelverlichting wordt zodanig aangepast dat zowel belangen voor de luchtvaart als belangen van omwonenden worden geborgd;
Ad 3. Binnen het kernteam Windenergie op Land zijn de netbeheerders vertegenwoordigd. Er vindt afstemming plaats over inpassing van door windturbines opgewekte elektriciteit;
Ad 4. Voor de maatregelen met betrekking tot lokaal draagvlak verwijs ik naar mijn voornoemde brief van 1 februari 2016 over omgevingsmanagement.

Vraag 7

Voldoet het voorgenomen besluit aan de definitie van «goede ruimtelijke ordening» volgens de Wet op de Ruimtelijke Ordening?6 Zo ja, waar blijkt dat uit?

Klimaatverandering als gevolg van de uitstoot van broeikasgassen leidt tot diverse bedreigingen voor de openbare veiligheid en de leefbaarheid en bewoonbaarheid van het land. De uitstoot van broeikasgassen als gevolg van energieconsumptie en -productie kan worden beperkt door energiebesparing en door (grootschalige) inzet van hernieuwbare energiebronnen. Voor wat betreft hernieuwbare energie heeft Nederland op grond van de Europese richtlijn hernieuwbare energie en het Energieakkoord doelstellingen van 14% hernieuwbare energie in 2020 en 16% in 2023. Windenergie op land speelt een belangrijke rol bij het behalen van deze doelstellingen. De geschikte gebieden voor grootschalige windenergie zijn door het Rijk na overleg met de provincies vastgelegd in de Structuurvisie Windenergie op Land. Het projectgebied van het windpark De Drentse Monden en Oostermoer is één van deze locaties. Het initiatief voor het windpark De Drentse Monden en Oostermoer sluit derhalve aan bij de doelen van het nationale en internationale energie- en klimaatbeleid, dat gericht is op het toepassen van hernieuwbare energie en het beperken van de uitstoot van broeikasgassen.
In de milieueffectrapportage (hierna: MER) is de relevante milieu informatie verzameld ten behoeve van de besluitvorming over het windpark. De MER geeft een zo goed mogelijk beeld van de te verwachten effecten met betrekking tot mens, dier en landschap. De Commissie voor de milieueffectrapportage heeft in haar tussentijdse toetsing van 18 november 2015 geoordeeld dat de MER de essentiële informatie bevat voor het volwaardig meewegen van het milieubelang bij de besluiten over de realisatie van het windpark. Dit is bevestigd in het toetsingsadvies van 9 juni 2016. De gevolgen van het plan voor de directe omgeving en de inwoners van het gebied zijn in de besluitvorming onderkend en meegewogen. Op basis van het verrichte onderzoek kan worden geconcludeerd dat ook na realisatie van het windpark sprake blijft van een aanvaardbaar woon- en leefklimaat.
Gelet op het voorgaande ben ik van oordeel dat het voorgenomen besluit voldoet aan de definitie van een goede ruimtelijke ordening en bijdraagt aan de bewoonbaarheid van het land en aan de bescherming en verbetering van het leefmilieu en zich derhalve verdraagt met artikel 21 van de Grondwet.

Vraag 8

Hoe verhoudt het voorgenomen besluit zich tot artikel 21 van de Grondwet waarin wordt gesteld dat «De zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu»?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Houdt uw voorgenomen besluit volgens u stand wanneer het wordt getoetst aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Verdrag van Aarhus?

Artikel 6, vierde lid, van het Verdrag van Aarhus bepaalt (kort gezegd) dat het betrokken publiek in een vroeg stadium reële mogelijkheden tot inspraak in de milieubesluitvormingsprocedures dient te krijgen. Voor het onderhavige inpassingplan geldt dat dit is voorbereid met toepassing van artikel 3.8 van de Wet ruimtelijke ordening, artikel 7.2, eerste lid, van de Wet milieubeheer en afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht en de daarin neergelegde inspraakprocedures. Het ontwerp van dit inpassingsplan en het daarbij behorende milieueffectrapport zijn op grond van afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht gedurende 6 weken voor een ieder ter inzage gelegd. In de Nota van antwoord zienswijzen is op de zienswijzen op dit ontwerpplan gereageerd en is aangegeven in welke gevallen dit tot aanpassingen heeft geleid. Uit de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 4 mei 2016 (ECLI: NL:RVS:2016:1228, Windpark Wieringermeer) kan voorts worden afgeleid dat wat betreft windenergie in een vroeg stadium reële mogelijkheden tot inspraak in de milieubesluitvormingsprocedures zijn geboden, aangezien zienswijzen naar voren konden worden gebracht, bijvoorbeeld over het nut en de noodzaak van windenergie en de vergelijking met andere vormen van hernieuwbare energie, tegen het ontwerp van de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte en tegen het ontwerp van de Structuurvisie Windenergie op Land.
Wat betreft het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) volgt uit rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat particulieren in milieukwesties beschermd kunnen zijn door artikel 2 en/of 8 van het EVRM en dat zij in dat geval, op grond van artikel 13 van het EVRM, die bescherming ook moeten kunnen afdwingen met behulp van een effectief rechtsmiddel. Voor zover erop wordt gedoeld dat de van de windturbines te verwachten overlast een ongerechtvaardigde inmenging in de persoonlijke levenssfeer van omwonenden in de zin van artikel 8 van het EVRM vormt, ben ik van mening dat, gelet op de uitkomsten van de uitgevoerde onderzoeken, er geen aanleiding bestaat voor het oordeel dat het plan een zodanig negatieve invloed kan hebben op het woongenot in en in de omtrek van de woning van omwonenden of anderszins hun leven zo ingrijpend kan beïnvloeden dat van een inmenging in de zin van artikel 8 van het EVRM kan worden gesproken. Uit de onderzoeken vloeit voorts voort dat het windpark evenmin een inbreuk vormt op het recht op leven als geregeld in artikel 2 van het EVRM. De mede uit artikel 2 van het EVRM voortvloeiende positieve verplichting van de Staat om alle gepaste maatregelen te nemen om het leven te beschermen, brengt mee dat de Staat verplicht is te voorzien in een effectief wettelijk en bestuurlijk kader ter bescherming van het recht op leven. Dat kader wordt dit geval onder meer gevormd door de Wet ruimtelijke ordening (Wro), de Algemene wet bestuursrecht (Awb), de Wet milieubeheer en daarop gebaseerde lagere regelgeving. De in de Wro en Awb neergelegde procedure voor de totstandkoming van het inpassingsplan voorziet verder in de mogelijkheid dat eenieder zienswijzen kan indienen op het ontwerpplan en dat belanghebbenden beroep kunnen instellen tegen het vastgestelde plan bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Gelet daarop beschikken zij over een effectief rechtsmiddel als bedoeld in artikel 13 van het EVRM.
Gelet op het vorenstaande ben ik van oordeel dat het besluit zich verdraagt met het EVRM en het Verdrag van Aarhus.

Vraag 10

Kunt u beschrijven hoe het onderzoeksproces van het Agentschap Telecom is verlopen? Waarom is de openbaarmaking zo lang opgehouden?

Agentschap Telecom heeft vanaf het voorjaar van 2016 onderzoek gedaan naar mogelijke storing van het geplande windpark De Drentse Monden en Oostermoer op radiotelescoop LOFAR. Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten die begin augustus 2016 beschikbaar kwamen, heb ik Agentschap Telecom gevraagd om aanvullend onderzoek te doen naar mitigerende maatregelen, met name naar de mitigatie die te bereiken is door het windturbineontwerp te verbeteren. Dit heeft er toe geleid dat er bilaterale gesprekken zijn gevoerd met vijf verschillende fabrikanten van windturbines. In de gevoerde gesprekken en toegezonden informatie is door de fabrikanten aangegeven hoe verdere reductie van verstoring volgens hen zou kunnen worden gerealiseerd en aan welke concrete maatregelen zij denken. De resultaten van deze gesprekken hebben geleid tot een verdiept inzicht in de mogelijkheid van mitigerende maatregelen en daarmee tot een vollediger antwoord op de onderzoeksvragen. De openbaarmaking is met ruim een maand uitgesteld om de resultaten van het aanvullend onderzoek mee te kunnen nemen in de eindrapportage. Ik heb het onderzoeksrapport op 19 september 2016 aan uw Kamer gestuurd.

Vraag 11

Wat zijn de meerkosten die het faciliteren van Astron bij het versneld invoeren van de twee onderzoeksprogramma’s Rapid Radio Bursts (RRB’s) en Space Weather met zich meebrengt? Wie betaalt de nieuwe elektronica op de LOFAR stations? Wat zijn hier de kosten van?

Het is op dit moment niet bekend wat de meerkosten zijn. Het herschikken van het onderzoek op LOFAR, inclusief het versneld ontwikkelen van de twee onderzoeksprogramma’s, moet zorgvuldig gebeuren en neemt de nodige tijd in beslag. Astron moet hiervoor onder andere overleggen met zijn buitenlandse partners. Ik ben met Astron en NWO in gesprek om op de hoogte te blijven van de vorderingen en om een inschatting te maken van de (meer)kosten van de versnelde ontwikkeling van nieuwe elektronica op de LOFAR-stations. Ik ben bereid een bijdrage te leveren aan de (meer)kosten om het versneld invoeren van de twee onderzoeksprogramma’s mogelijk te maken.

Vraag 12

Bent u bereid kosten en opbrengsten van het Solar Park Veenkoloniën7 integraal te vergelijken met het voorgenomen windpark? Zo nee, waarom niet?

Ter uitvoering van de motie Smaling c.s. (Kamerstuk 30 196, nr. 452), waarmee uw Kamer heeft verzocht om een maatschappelijke kosten-batenanalyse naar de huidige en verwachte ontwikkelingen van energieopwekking uit zon en wind op land, laat ik momenteel onderzoek doen door onderzoeksbureau CE Delft. Ik heb CE Delft verzocht het rapport van DNV GL over de haalbaarheid van een Solarpark in de Veenkoloniën mee te nemen in het onderzoek. Zoals ik heb aangegeven in mijn brief van 29 april 2016 (Kamerstuk 30 196, nr. 455) staat uitvoering van de motie los van de realisatie van de doelstellingen uit het Energieakkoord, waaronder de doelstelling van 6.000 MW windenergie op land in 2020.

Vraag 13

Is het niet zo dat de Raad van State kritiek heeft geuit op het gebruik van de Crisis- en Herstelwet8 voor de planvorming van enkele windparken en dat de Afdeling een dergelijke systeembreuk op grond van de Crisis en Herstelwet ontoelaatbaar acht? Is de Crisis- en Herstelwet in 2010 niet ingesteld om nieuwe infrastructuurprojecten te stimuleren, en vooral is bedoeld voor innovatieve projecten?

Het doel van de Crisis- en herstelwet is de versnelling van infrastructurele projecten en andere grote bouwprojecten en van projecten op het gebied van duurzaamheid, energie en innovatie, teneinde de economische crisis en zijn gevolgen te bestrijden en een goed en duurzaam herstel van de economische structuur van Nederland te bevorderen (Kamerstuk 32 127, nr. 3, pagina 1). Artikel 2.4 van die wet maakt het mogelijk om van wet- en regelgeving af te wijken wanneer een project innovatief is en een bijdrage levert aan de duurzaamheid en het bestrijden van de economische crisis. Op basis van dit artikel is in de elfde tranche van het Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet op verzoek van de provincie Groningen en van mij een bepaling opgenomen op grond waarvan het mogelijk is om windparken voorlopig te bestemmen voor een langere duur dan vijf jaar (artikel 7o Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet). In haar advies inzake het ontwerp van de elfde tranche van het Besluit uitvoering Crisis-en herstelwet heeft de afdeling advisering van de Raad van State aangegeven dat de genoemde bepaling niet binnen het systeem van de Wet ruimtelijke ordening past. Naar aanleiding van het advies heeft de Minister van Infrastructuur en Milieu deze bepaling verduidelijkt. Voor een motivering van de wijze waarop met het advies is omgegaan verwijs ik naar het nader rapport inzake de elfde tranche van het Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet (Stcrt. 2016, 38846). Daarin is aangegeven dat voor zover er sprake zou zijn van een systeembreuk ten opzichte van de huidige Wet ruimtelijke ordening, de Crisis- en herstelwet dit als experimentenwet uitdrukkelijk mogelijk maakt. Naar het oordeel van het kabinet is met deze aanpassing recht gedaan aan de opmerkingen van de Afdeling advisering van de Raad van State.

Vraag 14

Bent u van mening dat door de snelheid waarmee nu het besluit over de inpassing van het windpark wordt genomen het gevaar bestaat dat de rechtstaat een »sluitpost» wordt, nu politiek Den Haag steeds meer streeft naar «resultaat, snelheid en draagvlak». Kunt u een reactie geven op de uitspraken9 van de vicepresident van de Raad van State bij de presentatie van het jaarverslag?

Nee, ik deel deze mening niet. Het proces om te komen tot een inpassingsplan van het windpark De Drentse Monden en Oostermoer is op zorgvuldige wijze doorlopen binnen de wettelijke kaders. In totaal heeft het gehele proces voor het tot stand komen van het inpassingsplan meer dan vijf jaar geduurd. In juni 2011 is gestart met de Rijkscoördinatieregeling. Vanaf het begin van de procedure heeft overleg plaatsgevonden met de provincie Drenthe, de betrokken gemeenten en de initiatiefnemers van het windpark, zowel op ambtelijk als op bestuurlijk niveau. Daarnaast heeft in het kader van de milieueffectrapportage en het besluitvormingsproces overleg plaatsgevonden met andere betrokken partijen, zoals Astron (de exploitant van radiotelescoop LOFAR). Met de omwonenden is onder meer tijdens de verschillende informatiebijeenkomsten gesproken.
In februari 2015 heb ik samen met de Minister van Infrastructuur en Milieu het voorkeursalternatief van het windpark De Drentse Monden en Oostermoer van 150 MW (uitgaande van 50 windmolens van 3 MW) voor het inpassingsplan vastgesteld. In maart en april van dit jaar heeft het ontwerp inpassingsplan ter inzage gelegen. In de periode van april tot september 2016 heb ik de binnengekomen zienswijzen beoordeeld en alle belangen afgewogen. Het definitieve inpassingsplan is, mede op basis van de zienswijzen, aangepast ten opzichte van het ontwerp inpassingsplan.
Gelet op het voorgaande ben ik van oordeel dat de Minister van Infrastructuur en Milieu en ik voldoende zorgvuldigheid hebben betracht en voldoende tijd hebben genomen om tot een definitief besluit te komen.

Vraag 15

Ziet u kans de vragen te beantwoorden vóór het Algemeen overleg Energieakkoord voorzien op 5 oktober 2016?

Ja.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat het waterschap Vechtstromen stopt met het schoonhouden?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u van het voornemen van het waterschap Vechtstromen om minder onderhoud te plegen en de schouw (inspectie) af te schaffen? Deelt u de zorgen van de agrariërs in Twente? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u dan bereid om hierover met het waterschap in gesprek te gaan?

Ik begrijp de zorgen en gevoelens die de veranderingen in het beheer en onderhoud van een aantal wateren in het gebied van waterschap Vechtstromen met zich mee brengen. Ik begrijp eveneens dat het waterschap onwenselijke verschillen in het onderhoud van het door haar beheerde watersysteem wil tegengaan, evenals de ongelijkheid voor de ingelanden (inwoners) van het waterschap die daarmee samenhangt. De verschillen zijn ontstaan door de fusie waaruit het waterschap in 2014 is gevormd.
Naar ik mij laat informeren streeft het waterschap Vechtstromen daarbij naar beheer en onderhoud van haar watersysteem wat vergelijkbaar is met dat van andere waterschappen in hellende gebieden. Voorts hanteert ze daarbij, een zorgvuldige procedure waarbij inspraak en beroep mogelijk is. Deze procedure is momenteel nog in volle gang.
Daarbij constateer ik dat in de nieuwe situatie het waterschap zijn onderhoudsinspanningen uitbreidt tot alle wateren die van algemeen belang zijn voor de waterhuishouding van het waterschapsgebied. Voor wateren waarvan in het openbaar bestuurlijk proces wordt vastgesteld dat zij niet van algemeen belang zijn, draagt de eigenaar van het water (voortaan) zelf verantwoordelijkheid voor onderhoud. Overigens wordt daarbij niet alleen gelet op wateroverlast maar op alle functies van het watersysteem. Omdat deze wijze van beheren en onderhouden van een watersysteem algemeen gangbaar is, is niet te verwachten de kans op wateroverlast zal toenemen.

Vraag 3

Kunt u aangeven of er ook andere waterschappen zijn die dergelijke voornemens hebben? Zo ja, welke waterschappen zijn dat?

Er zijn bij verschillende waterschappen, vooral in hellende gebieden, vergelijkbare ontwikkelingen, waarbij wordt gekeken wie verantwoordelijkheid draagt voor beheer en wie de onderhoudsplicht heeft, namelijk het waterschap dan wel de eigenaar. De waterschappen onderhouden hierover ook onderling contact en er vindt afstemming plaats over inhoudelijke aspecten van het beleid. Overigens moet in de praktijk altijd maatwerk worden geleverd en met gebiedsspecifieke omstandigheden rekening worden gehouden. Verder probeert het waterschap, als publieke organisatie, zijn beschikbare middelen nadrukkelijk in te zetten op het onderhoud van waterlopen die ook daadwerkelijk van publiek belang zijn.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het zeer onwenselijk is dat agrariërs op deze wijze afhankelijk worden voor het onderhoud aan sloten? Is dit niet een kerntaak van een waterschap?

Nee die mening deel ik niet. Het uitgangspunt dat het beheer en onderhoud van wateren met een algemeen belang voor rekening van het waterschap is en de verantwoordelijkheid voor het onderhoud van de aller kleinste wateren bij de eigenaar ligt, sluit aan bij de beheer en onderhoud praktijk van vergelijkbare waterschappen. Het waterschapsbestuur maakt zelf in het openbaar bestuurlijk proces de afweging of onderhoud aan dergelijke wateren maatschappelijk haalbaar en betaalbaar is.

Vraag 5

Hoe verhoudt dit voornemen zich tot de motie Visser (Kamerstuk 34 436, nr. 8) inzake het voorkomen van wateroverlast door betere afstemming en samenwerking tussen waterschappen en agrariërs? Kunt u aangeven op welke wijze deze motie ten uitvoering wordt gebracht?

De motie Visser wordt betrokken bij de uitwerking van het deltaplan Ruimtelijke Adaptatie dat in het Deltaprogramma 2018 wordt opgenomen.

Vraag 6

Heeft u de beelden van afgelopen zomer in Zuidoost-Brabant en Limburg, met alle schade voor de agrariërs vandien, nog op het netvlies staan? Deelt u de zorg dat, met deze beelden in het achterhoofd, het voornemen van het waterschap leidt tot slecht onderhouden en meanderende sloten en daarmee tot meer risico voor agrariërs? Bent u van mening dat dit slecht is voor het voorkomen van wateroverlast en overstromingen van landbouwgebieden en stedelijk gebied? Zo nee, waarom niet? Wie draait er straks bij minder onderhoud van sloten voor de kosten van overlast, mislukken van oogsten en andere gevolgen op?

De wateroverlast problemen van de afgelopen zomer in Zuid-Oost Brabant en Limburg staan mij nog helder voor ogen. Ik merk evenwel op dat het proces waarmee waterschap Vechtstromen bezig is, gericht is op het gelijkelijk omgaan met onderhoud van het door haar beheerde watersysteem. Daarbij gaat het om alle functies die het watersysteem heeft voor de verschillende gebruikers. Naast het tegengaan van wateroverlast en overstromingen is dat onder andere ook de beschikbaarheid van voldoende zoetwater. De problematiek is dus complexer dan alleen de wateroverlast of het agrarisch belang. Het waterschapsbestuur beoordeelt daarbij zelf in het openbaar bestuurlijk proces of onderhoud aan het watersysteem van algemeen dan wel lokaal belang is.
Overigens wil ik nog opmerken dat het voorkomen van wateroverlast niet uitsluitend een verantwoordelijkheid is van de waterschappen. Ook de grondeigenaar heeft hierin een belangrijke rol.

Vraag 7

Wat betekent het niet langer onderhouden van sloten voor de waterkwaliteit? Hoe verhoudt dit voornemen van het waterschap zich tot de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water (KRW)? Bestaat hier niet het risico dat agrariërs straks een rekening gepresenteerd krijgen om alsnog aan de doelstellingen van de KRW te voldoen? Hoe gaat u hier op toezien?

De wateren waarvan de onderhoudsplicht verschuift betreffen de aller kleinste wateren en hebben op zich geen specifiek belang in het behalen van de waterkwaliteitsdoelen. Daar waar dit belang wel geraakt wordt blijft de verantwoordelijkheid bij het waterschap. Dat agrariërs met een rekening zouden worden geconfronteerd ligt daarom niet voor de hand.

Vraag 1

Kent u het bericht «Zoutwinning Frisia verlengd tot 2052»?1

Ja.

Vraag 2

Waarom heeft u besloten de zoutwinning door Frisia tot het jaar 2052 te verlengen, een periode die zestien jaar langer is dan de termijn die u vorig jaar heeft bepaald?

In mijn instemmingsbesluit van 12 mei 2015 met het winningsplan Havenmond (voor de zoutwinning onder de Waddenzee) van Frisia Zout B.V. (hierna: Frisia) is een voorschrift opgenomen dat stelt dat ik voor 1 januari 2016 het beleidsscenario voor de zeespiegelstijging voor delfstofwinning onder de Waddenzee dien te actualiseren. Deze actualisatie dient elke 5 jaar plaats te vinden en op basis hiervan wordt, door middel van een partiële wijziging van het instemmingsbesluit, steeds voor een periode van 5 jaar de gebruiksruimte voor de zoutwinning onder de Waddenzee vastgesteld. Door mijn wijzigingsbesluit van 30 augustus 2016 heb ik de gebruiksruimte voor de zoutwinning onder de Waddenzee voor de periode 2016–2021 vastgesteld. Tevens is daarbij een richtscenario aangegeven voor een versnelde zeespiegelstijging vanaf 2021.
Het richtscenario, dat geldt vanaf 2021, heeft TNO afgeleid van KNMI-klimaatscenario’s uit 2014 en geeft een minder sterke versnelde zeespiegelstijging aan dan het eerder gehanteerde richtscenario. Uitgaande van het huidige richtscenario zal het nu langer duren voordat de gebruiksruimte voor zoutwinning onder de Waddenzee tot nul is gereduceerd.
Ik heb in mei 2015 ingestemd met het winningsplan Havenmond (met een looptijd tot 2052) maar heb daarbij – op basis van het toen geldende beleidsscenario voor de zeespiegelstijging – de verleende instemming beperkt tot het jaar 2033. Het geactualiseerde beleidsscenario voor de zeespiegelstijging geeft echter geen aanleiding voor deze beperking. Daarom wordt in het wijzigingsbesluit Havenmond – onder het voorbehoud van het «Hand aan de Kraan»-principe en toekomstige actualisaties van het beleidsscenario voor de zeespiegelstijging – instemming verleend tot 2052. Het is, gegeven dit voorbehoud, nog maar de vraag of de zoutwinning onder de Waddenzee van Frisia zal kunnen doorgaan tot 2052 (de einddatum van het winningsplan Havenmond).

Vraag 3

Hoe verhoudt deze enorme verlenging zich met de met de motie Smaling/Jacobi2, die stelt dat het belang van de natuurlijke schoonheid en de ecologische kwaliteit in het Waddengebied vooropgesteld dient te worden?

Afwegingen over het benutten en beschermen van het Waddengebied en het borgen van de ecologische kwaliteit vinden plaats volgens de strikte randvoorwaarden die op basis van de vigerende wet- en regelgeving daarvoor gelden. De nu verleende instemming tot 2052 brengt geen verandering in deze strikte randvoorwaarden en vormt dan ook geen bedreiging voor het Waddengebied en de ecologische kwaliteit.

Vraag 4

Hoe kunt u dit besluit verenigen met de door de leden van de Tweede Kamer gewisselde gevoelens tijdens het debat over het wetsvoorstel tot wijziging van de mijnbouwwet met betrekking tot langjarige winning in het Waddengebied dat geleid heeft tot het aannemen van diverse amendementen3 en dat met zeer grote waarschijnlijkheid ook wordt aangenomen door de Eerste Kamer?

De gebruiksruimte voor delfstofwinning onder de Waddenzee wordt, vanwege de wenselijkheid om het beleidsscenario voor de zeespiegelstijging periodiek te actualiseren, steeds voor een periode van 5 jaar vastgesteld. Hierdoor wordt geborgd dat elke 5 jaar opnieuw wordt uitgegaan van een gebruiksruimte die is gebaseerd op de meest actuele inzichten ten aanzien van de zeespiegelstijging.
Instemming tot 2052 is daarmee dus onder strikte voorwaarden en ik kan deze periodiek bijstellen als de meest actuele inzichten ten aanzien van de zeespiegelstijging daartoe aanleiding geven. Deze zorgvuldige procedure in het kader van de uitvoering van het «Hand aan de Kraan»-principe voor de delfstofwinning onder de Waddenzee staat als zodanig los van de door de Kamer aangenomen amendementen.

Vraag 5

Bent u bereid de af te geven vergunning en daarbij de verruiming van de zout- en gaswinning ter beoordeling voor te leggen aan het via amendement Smaling4 in te stellen onafhankelijke wetenschappelijke team van deskundigen? Zo nee, waarom niet?

Gezien de betrokkenheid in het voortraject van gerenommeerde instituten als KNMI en Deltares en de advisering door TNO als onafhankelijk kennisinstituut, zie ik geen meerwaarde in het vervolgens nog eens voorleggen van deze besluiten aan het nieuw in te stellen onafhankelijk wetenschappelijk kennisprogramma.

Vraag 6

Waarom besluit u enerzijds de winningstermijn te verruimen, terwijl u anderzijds stelt het recht voor te behouden om de winningstermijn in 2021 weer in te perken? Betekent dit dat u zich toch niet zeker genoeg voelt van het door u te nemen besluit?

Zie het antwoord op vraag 2.

Vraag 7

Waarom honoreert u genereus het winningsplan van Frisia tot 2052, terwijl u tevens de kanttekening maakt dat zij de productie vanaf 2044 moet afbouwen? Bent u bereid de termijn van de af te geven vergunning vast te stellen tot maximaal het jaar 2036? Zo nee, waarom niet?

De wijziging van het instemmingsbesluit Havenmond heeft met name ten doel om de gebruiksruimte voor de periode 2016–2021 vast te stellen op basis van het geactualiseerde beleidsscenario voor de zeespiegelstijging voor delfstofwinning onder de Waddenzee. Van het genereus honoreren van het winningsplan is geen sprake. Zie verder het antwoord op vraag 2.

Vraag 8

Is het waar dat het vijfjaarlijkse TNO-advies nog moet worden bekeken door de Auditcommissie, die het hand- aan-de kraan-principe bij delfstoffenwinning onder de Waddenzee bewaakt? Wat doet een eventueel negatief advies door de Auditcommissie met de af te geven vergunning?

De Auditcommissie Gaswinning Waddenzee is door mij geïnformeerd over het geactualiseerde beleidsscenario voor de zeespiegelstijging en heeft deze informatie heeft betrokken bij haar advisering over het monitoringsjaar 2015. Het is echter niet zo dat de Auditcommissie, voorafgaand aan de vaststelling door TNO van het advies «actualisering beleidsscenario voor de zeespiegelstijging voor delfstofwinning onder de Waddenzee», hierover inhoudelijk adviseert. Voorafgaand aan de vaststelling van het advies heeft TNO wel afgestemd met Deltares, KNMI en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

Vraag 9

Kunt u met de hand op uw hart verklaren, dat de verruiming van de zoutwinning, niet zal worden aangegrepen om de nu geldende winningstermijn tot 2026, bij Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen verder te verruimen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het door u genoemde jaartal 2026 als einddatum voor de gaswinning vanaf de locaties Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen herken ik niet. Ten aanzien van de gaswinning vanaf de locaties Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen heb ik op 21 maart 2013 instemming verleend tot het jaar 2036 (de einddatum van het winningsplan). Deze einddatum is niet gewijzigd door mijn wijzigingsbesluit van 30 augustus 2016 naar aanleiding van de actualisering van het beleidsscenario voor de zeespiegelstijging voor delfstofwinning onder de Waddenzee.

Vraag 10

Hoe verhoudt zich het lang onder de pet houden van het instemmingsbesluit (met genoemde zoutwinning door Frisia), waardoor nog maar twee weken tijd is om deskundigen te raadplegen, zich met de techniek van «eenvoudig beter» en het handelen in de toekomstige Omgevingswet, die uitgaat van het vroegtijdig betrekken van organisaties en burgers bij planvorming?

Het besluit tot wijziging van de instemming voor de zoutwinning Havenmond is genomen op 30 augustus 2016. Dit wijzigingsbesluit is kort daarna ook bekendgemaakt aan de natuurorganisaties die bij de Raad van State beroep hebben ingesteld tegen de besluiten inzake de zoutwinning onder de Waddenzee. Deze bekendmaking vond plaats bijna 6 weken voorafgaand aan de door de natuurorganisaties aangespannen beroepszaak bij de Raad van State over de zoutwinning onder de Waddenzee. De zitting daarvan vond plaats op 10 oktober 2016 en daarbij is ook dit wijzigingsbesluit betrokken. Van zaken «onder de pet houden» is geen sprake en genoemde termijn van twee weken kan ik ook niet plaatsen.

Vraag 11

Hoe wordt bij schade aan woningen vastgesteld of die schade het gevolg is van bodemdaling (door zoutwinning) of door een beving (door gaswinning)?

Schade aan woningen in Harlingen door bodemdaling als gevolg van de zoutwinning onder de Waddenzee is, mede vanwege de afstand tussen de zoutwinningslocatie onder de Waddenzee en de stad Harlingen, onwaarschijnlijk. Datzelfde geldt voor schade aan woningen in Harlingen door een aardbeving als gevolg van de gaswinning. Mocht een burger of bedrijf vermoeden dat schade door mijnbouwactiviteiten toch aan de orde is en niet precies weten bij welke mijnbouwonderneming dit aanhangig gemaakt kan worden, dan kan men dit vanaf 1 januari 2017 melden bij het landelijk loket mijnbouwschade. Dit loket zal er vervolgens voor zorgdragen dat een instantie (zoals bijvoorbeeld de Technische commissie bodembeweging) een uitspraak doet over de oorzaak van de schade.

Vraag 1

Kent u het artikel «Veel meer proeven op boerderijdieren», waaruit blijkt dat de Gezondheidsdienst voor Dieren duizenden proefdieren meer nodig heeft dan vorig jaar (7.929 proefdieren in 2015, 20.848 proefdieren in 2016)?1

Ja.

Vraag 2

Waarom zijn deze gegevens over proefdiergebruik pas openbaar gemaakt na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur? Deelt u de mening dat geheimzinnigheid over proefdiergebruik onwenselijk is en een eerlijk maatschappelijk debat belemmert? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat u hier aan doen?

Ik ben voorstander van zo veel mogelijk transparantie als het gaat over dierproeven. De CCD publiceert daarom ook vrijwel direct nadat een vergunning is afgegeven een niet-technische samenvatting van de geplande dierproeven. Ook van de in het krantenartikel genoemde dierproeven zijn al lang niet-technische samenvattingen beschikbaar op de website van de CCD. Daarnaast brengt de NVWA jaarlijks de registratierapportage «Zodoende» uit met gedetailleerde informatie over het aantal uitgevoerde dierproeven.
Daarbij wil ik opmerken dat in dit artikel twee verschillende registratiesystemen met elkaar worden vergeleken. De Centrale Commissie Dierproeven (CCD) heeft goedkeuring gegeven aan meerdere projecten van de Gezondheidsdienst voor Dieren waarvoor er in totaal maximaal 20.848 dieren gebruikt mogen worden. Onder de projectvergunning van de CCD kan een dierproef over een periode van vijf jaar worden uitgevoerd. Uit deze cijfers valt daarom niet af te lezen hoeveel proefdieren er per jaar zullen worden ingezet en of alle dieren waarvoor vergunning is verleend, ook daadwerkelijk gebruikt zullen worden. In de jaarregistratie van de NVWA wordt het aantal proefdieren vermeld dat daadwerkelijk in een bepaald jaar is gebruikt.

Vraag 3

Vindt u het acceptabel dat dieren in deze proeven giftig voer krijgen om zo het effect van schimmels in ruwvoer te testen en dat deze dieren vervolgens worden gedood? Zo ja, waarom?

Eind 2014 is het ZBO CCD opgericht voor een centrale, onpartijdige en transparante beoordeling van dierproeven. De CCD heeft projectvergunningen afgegeven voor de in het krantenartikel beschreven dierproeven. Op grond van de Wet op de dierproeven heeft de CCD daarbij een afweging gemaakt tussen het belang van het doel van de dierproef en het ongerief dat aan het proefdier wordt berokkend. Hierbij zijn bovengenoemde aspecten ook meegenomen in de ethische afweging.

Vraag 4

Vindt u het acceptabel dat deze dierproeven gericht zijn op het verhogen van de weerstand van productiedieren, terwijl de infectiedruk in de landbouw gecreëerd wordt door veel snelgroeiende dieren met een lage weerstand en een zeer geringe genetische diversiteit bij elkaar te zetten? Zo ja, waarom?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Bent u bereid deze proeven op boerderijdieren zo snel mogelijk af te bouwen, temeer omdat het kabinetsbeleid gericht is op vervangen, verminderen en verfijnen van dierproeven? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

Ik wil toe naar zo min mogelijk dierproeven en, waar ze onvermijdelijk zijn, naar optimale verfijning, vervanging en vermindering. Dit geldt uiteraard ook voor proeven die worden verricht op landbouwhuisdieren. Begin 2016 heb ik derhalve het Nationaal Comité advies dierproevenbeleid (NCad) gevraagd om een afbouwschema uit te werken zodat er de komende jaren bepaalde dierproeven kunnen worden uitgefaseerd. Met behulp van dit afbouwschema wil ik een aanzienlijke reductie van het aantal dierproeven in gang zetten.

Vraag 1

Kent u het bericht «Belastingdienst had datalek moeten melden»?1

Ja.

Vraag 2

Bevat dit bericht feitelijke onjuistheden ten aanzien van de aard van het datalek? Zo ja, welke?

Ja, het bericht is inderdaad niet geheel correct. In het bericht staat dat op de cd-roms onversleutelde persoonlijke gegevens van particulieren stonden, waaronder informatie van de Kamer van Koophandel. Dit is onjuist. Op de cd-roms stonden gegevens van de belastingconsulent (het nummer van de belastingconsulent en zijn adresgegevens), gegevens van zijn klanten c.q. belastingplichtigen [namen, burgerservicenummers (BSN’s) en uitsteldata voor het indienen van de aangiften] en het inleverschema voor de betrokken belastingconsulent. Op de cd-roms stond geen informatie van de Kamer van Koophandel.

Vraag 3

Doet de Autoriteit Persoonsgegevens onderzoek naar het genoemde datalek? Zo ja, wat is de stand van zaken van dat onderzoek? Zo nee, waarom niet?

Het datalek is op 16 mei 2016 gemeld aan de Autoriteit Persoonsgegevens. Voor zover mij bekend heeft de Autoriteit Persoonsgegevens geen nader onderzoek ingesteld naar het datalek.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het lekken van onversleutelde persoonlijke gegevens van particulieren, waaronder het burgerservicenummer en informatie van de Kamer van Koophandel risico’s voor de betrokken belastingplichtigen kan opleveren en mogelijk schade tot gevolg kan hebben? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Ik deel de mening dat het lekken van onversleutelde gegevens risico’s voor de betrokken persoon kan opleveren en mogelijk schade tot gevolg kan hebben. Echter, de risico’s voor (identiteits)fraude liggen in het combineren van het BSN met andere persoonsgegevens uit andere bronnen. Het BSN als zodanig is een nummer zonder betekenis. Iemand die enkel beschikt over een BSN kan daar niet veel mee. Zoals aangegeven stond op de cd-roms slechts de naam van betrokken belastingplichtige, zijn BSN en de uitsteldatum voor het indienen van de aangifte. Ik ben daarom van oordeel dat in het voorliggende geval sprake is van een laag risico.

Vraag 5

Deelt u de mening van de in het bericht genoemde hoogleraar dat de Belastingdienst de betrokken belastingplichtigen individueel had moeten informeren over het datalek en dat de Belastingdienst door dat niet te doen de Wet bescherming persoonsgegevens heeft overtreden? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Ik ben van mening dat de Belastingdienst de betrokken belastingplichtigen niet individueel hoefde te informeren over het datalek. Op grond van artikel 34a van de Wet bescherming persoonsgegevens en op grond van de beleidsregels van de Autoriteit Persoonsgegevens2 moet een datalek onverwijld aan de betrokken persoon worden gemeld als het datalek waarschijnlijk ongunstige gevolgen zal hebben voor diens persoonlijke levenssfeer. In dit geval zijn de gegevens van belastingplichtigen in een aantal gevallen verstrekt aan een verkeerde belastingconsulent. Belastingconsulenten behoren tot een specifieke beroepsgroep, waarvan de leden vaak ook aangesloten zijn bij een overkoepelende organisatie waar de Belastingdienst regelmatig overleg mee voert. Deze overkoepelende organisatie heeft een gedragscode voor aangesloten leden. Daarnaast zijn de belastingconsulenten gebonden aan de geheimhoudingsplicht van artikel 67 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen.
Verder beschikt een belastingconsulent vanwege zijn beroep al over een groot aantal gegevens van zijn klanten c.q. belastingplichtigen. De kans dat een belastingconsulent de gegevens van de onjuist toegestuurde cd-rom onrechtmatig zou gebruiken is klein te achten.
Gezien het voorgaande heeft de Belastingdienst het risico op ongunstige gevolgen beperkt geacht, zodat er geen reden was om betrokken belastingplichtigen individueel te informeren. Ik ben dan ook van oordeel dat de Belastingdienst daarmee de Wet bescherming persoonsgegevens niet heeft overtreden.

Vraag 6

Deelt u de mening van de genoemde hoogleraar dat er bij de Belastingdienst «geen enkel zicht is op de omvang van het lek»? Zo ja, waarom en wat gaat u doen om er voor te zorgen dat de Belastingdienst voortaan zorgvuldiger met dergelijke risico’s om zal gaan? Zo nee, waarom niet?

De omvang van het datalek is niet exact bekend. De Belastingdienst gebruikt cd-roms voor de communicatie over aangevraagd uitstel voor het doen van aangifte. Het gaat hier om uitstelverzoeken van een groep van ongeveer 9.000 belastingconsulenten ten behoeve van hun cliënten. De cd-roms worden eerst individueel ingepakt en vervolgens samen met een begeleidende brief in een enveloppe gedaan. Deze wordt voor verzending in een doos gedaan. Het in een hoesje doen van de cd-rom, het samenvoegen van de brief en de cd-rom in een enveloppe en het verpakken ter verzending is handwerk. Achteraf is niet meer exact vast te stellen in hoeveel gevallen dit eventueel is misgegaan. Een soortgelijke fout, waarbij het voor zover bekend om slechts drie verkeerd verstuurde cd-roms ging, heeft zich daarna nog eens voorgedaan en is op een zelfde manier afgehandeld.
Aangezien handwerk foutgevoelig is, zijn de verbeteracties gericht op het controleren hiervan. Er is één op één controle op de combinatie van cd-roms en brieven afgesproken. Waar voorheen niet één op één gecontroleerd werd dat de brief dezelfde geadresseerde had als de cd-rom, is dit nu wel een werkafspraak. Er is afgesproken om steekproefsgewijs de cd-roms te controleren. Deze worden gecontroleerd op leesbaarheid en op het type gegevens dat op de cd-rom staat, in combinatie met de brief (wanneer er bijvoorbeeld in de brief gesproken wordt over uitstelgegevens, moet de cd-rom ook uitstelgegevens bevatten). Verder is de Belastingdienst bezig het uitstelproces te digitaliseren. Dit vergt aanpassingen van externe partijen (softwareontwikkelaars), die zich hier momenteel op inrichten.

Vraag 7

Waarom werden wel alle belastingconsulenten in Nederland op de hoogte van het datalek gesteld?

De Belastingdienst heeft begin mei 2016 geconstateerd dat er iets fout gegaan was met het verzenden van cd-roms met de gegevens over het verleende uitstel voor het doen van aangifte (conform de uitstelregeling voor belastingconsulenten). Er was sprake van twee verschillende verstoringen met betrekking tot een deel van de cd-roms. Bij een beperkt deel van de cd-roms was niet alleen het verleende uitstel voor het belastingjaar 2015 opgenomen, maar ook voor het belastingjaar 2014. Daardoor kon het zijn dat die cd-roms niet goed te openen waren. Daarnaast was een deel van de cd-roms om onbekende reden naar de verkeerde belastingconsulent gestuurd.
Aangezien niet exact bekend was welke van de ongeveer 9.000 betrokken belastingconsulenten een onjuiste cd-rom hadden ontvangen, heeft de Belastingdienst op 13 mei 2016 al deze belastingconsulenten per e-mail geïnformeerd. Geadviseerd is om de cd-rom niet te openen. Ook is een brief gestuurd aan de betrokken belastingconsulenten. De Belastingdienst heeft op 19 juli 2016 nieuwe cd-roms met de juiste gegevens verzonden. Daarnaast heeft de Belastingdienst de belastingconsulenten geïnformeerd via de gebruikelijke kanalen voor het aankondigen van een verstoring, o.a. het verstoringenhoekje op www.belastingdienst.nl en het Forum fiscaal dienstverleners.

Vraag 1

Kent u het bericht «Acuut behoefte aan meer bewakers en cellen»?1

Ja, het artikel is bekend. Het beeld wijkt niet af van het beeld dat de Voortgangscommissie schetst ten aanzien van deze gevangenis.
Samen met de Nederlandse zusterdiensten (politie, marechaussee, Dienst Justitiële Inrichtingen) is er – vanwege de geconstateerde stagnatie bij de voortgang van de plannen van aanpak – in april 2016 op Sint Maarten door de politie en het gevangeniswezen van Sint Maarten gewerkt aan verbeterplannen. Daarbij waren ook het lokale Openbaar Ministerie, de Raad voor de Rechtshandhaving en ambtenaren van het Ministerie van Justitie van Sint Maarten aanwezig.
De verbeterplannen zijn door de Minister van Justitie van Sint Maarten ingebracht in de ministerraad aldaar. De regering van Sint Maarten dient nu te bepalen hoe de uitvoerende instanties, waaronder de gevangenis Pointe Blanche, in staat gesteld gaan worden om met de verbeterplannen te beginnen. Dat is ten dele een kwestie van geld. Er zijn ook verbeteringsmogelijkheden die niet om extra budget vragen, zoals het wegnemen van onnodige bureaucratie en het terugdringen van ziekteverzuim. De Nederlandse zusterdiensten zijn in beginsel bereid om te helpen. Deze bereidheid is wel sterk gekoppeld aan het vertrouwen in het perspectief. Hulp uit Nederland moet effectief zijn. Zodra de nieuwe regering van Sint Maarten is geïnstalleerd, zal ik met hen spreken over de voortgang inzake de plannen van aanpak voor de politie en de gevangenis. Uiteraard met nauwe betrokkenheid van de Voortgangscommissie en het Ministerie van Veiligheid en Justitie.

Vraag 2

In hoeverre komt dit overeen met het laatste met de Kamer gedeelde Plan van Aanpak gevangenis Sint Maarten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Wie is er verantwoordelijk voor de ontstane situatie in de Pointe Blanche-gevangenis?

Zoals bekend is de rechtshandhaving, en daarmee het beheer van de gevangenis op Sint Maarten, een autonome aangelegenheid en valt deze onder de politieke verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie op Sint Maarten. Ten tijde van de totstandkoming van de huidige status van Land zijn er in de Ronde Tafel Conferentie (september 2010) met Sint Maarten afspraken gemaakt over het verder brengen van een aantal onderdelen van de rechtshandhavingsketen, vastgelegd in de eerder genoemde plannen van aanpak. Daarmee is er sprake van concrete verplichtingen voor het land Sint Maarten waarvan ik als Minister van Koninkrijksrelaties naleving verlang. Het feit dat de van toepassing zijnde algemene maatregel van rijksbestuur onlangs voor de derde maal is verlengd, spreekt boekdelen over de mate waarin en de snelheid waarmee de overeengekomen vooruitgang wordt geboekt. De rapportages van de Voortgangscommissie spreken eveneens van stagnatie of achteruitgang.
Na installatie van de nieuwe regering van Sint Maarten zal ik over de voortgang spreken met de regering van Sint Maarten en aandringen op besluitvorming en uitvoering van het verbeterplan voor de gevangenis.

Vraag 4

In hoeverre kunnen onveilige situaties in de Point Blanche-gevangenis verantwoordelijkheden opleveren voor Nederland?

De regering van Sint Maarten is verantwoordelijk voor de gevangenis en daarmee ook voor de veiligheid in de inrichting. Zoals hiervoor beschreven zal ik als Minister van Koninkrijksrelaties toezien op het nakomen van de rond 10-10-10 gemaakte afspraken. Die opdracht neem ik zeer serieus en in samenspraak met de Voortgangscommissie is mijn inzet er op gericht dat de gevangenis Pointe Blanche op een niveau wordt gebracht dat aanvaardbaar is voor een detentie-inrichting.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van de column van Marcel Levi, waarin hij de u-bochtconstructie beschrijft die sommige zelfstandige behandelcentra (zbc’s) gebruiken om het wettelijk verbod op winstuitkering te omzeilen?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw mening over deze gang van zaken? Hoeveel zbc’s keren winst uit? Om hoeveel premiegeld gaat het hierbij?

Het verbod op winstoogmerk is neergelegd in de Wet toelating zorginstellingen (WTZi). Artikel 5, tweede lid, van de WTZi bepaalt dat aan instellingen met een winstoogmerk slechts een toelating kan worden verleend indien die instelling behoort tot een bij algemene maatregel van bestuur (het Uitvoeringsbesluit WTZi) aangewezen categorie. Het toezicht op de naleving van het verbod op winstoogmerk is neergelegd bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Indien de IGZ een overtreding constateert, kan zij ingrijpen en bijvoorbeeld een last onder dwangsom opleggen. Ook kan overtreding van het verbod er uiteindelijk toe leiden dat de toelating van de desbetreffende instelling wordt ingetrokken. Gelet op het bovenstaande is het niet aan mij om onderzoek te doen naar winstuitkering door ZBC’s, maar is het de taak van de IGZ om erop toe te zien of ZBC’s winst uitkeren en of zij daarmee het verbod op winstoogmerk overtreden.
Het staat op grond van de WTZi toegelaten instellingen in principe vrij om derden te betrekken bij het verlenen van zorg aan daartoe geïndiceerde cliënten, bijvoorbeeld door een deel van de activiteiten uit te besteden aan een andere partij. Een instelling kan hiertoe bijvoorbeeld besluiten indien uitbesteden leidt tot betere of goedkopere zorg. De op grond van de WTZi toegelaten instelling blijft daarbij wettelijk en privaatrechtelijk aansprakelijk voor de geleverde zorg en zal een eventueel besluit over uitbesteding daarom kritisch overwegen. Er is dan geen sprake van ontduiking.

Vraag 3

Bent u voornemens de jaarverslagen van zbc’s te laten controleren en een einde te maken aan de mogelijkheid van deze winstuitkering? Zo ja, hoe en per wanneer? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Herinnert u zich dat u in antwoord op eerdere vragen2 heeft aangegeven dat bestuurders van de MC-groep door een constructie fors meer verdienen dan de norm? Op welke manier gaat u de wildgroei aan ontduikingsconstructies voor eigen gewin en uitkeren van winst tegen? Welke constructies zijn u bekend, en in welke omvang wordt er gebruik van gemaakt?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Herinnert u zich dat u in antwoord op eerdere vragen het volgende aangaf: «rendement alleen kan worden uitgekeerd via een uitbestede dienst, indien er voor die uitbestede dienst meer dan een marktconforme prijs betaald wordt. Zo lang er uitsluitend een juiste prijs voor de uitbestede dienst wordt uitgekeerd kan er geen sprake zijn van het betalen van rendement aan privaatkapitaalverschaffer via een uitbestede dienst. Ik ben van mening dat er een juiste prijs en niet een te hoge prijs voor uitbestede diensten moet worden betaald. Uitbesteden zou juist moeten gebeuren omdat en indien het uitbesteden efficiënter, beter of goedkoper is. Bovendien staat het te veel betalen voor uitbestede diensten, zelfs indien dat binnen een groep van rechtspersonen plaatsvindt, op gespannen voet met fiscale regels en kan er sprake zijn van fraude. Ik zal met de opsporingsambtenaren van de belastingdienst en het openbaar ministerie in overleg treden in hoeverre er aanwijzingen zijn dat dit soort praktijken voorkomen»? Wat heeft dit overleg en onderzoek tot resultaat gehad?

De genoemde instanties zien erop toe dat de relevante wet- en regelgeving wordt nageleefd en kunnen in individuele gevallen optreden indien daar naar hun oordeel aanleiding toe is.

Vraag 6

Op welke manier kan onterecht uitgekeerde winst terugkeren naar de premiebetaler?

Ik heb geen aanwijzingen dat sprake is van onterecht uitgekeerde winst. Het is aan de IGZ om op de naleving van het verbod op winstoogmerk toe te zien en zo onterechte winstuitkering te voorkomen.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van een importverbod van groen gas?

Er is geen importverbod voor groen gas. Wel is het zo dat geïmporteerd groen gas niet middels garanties van oorsprong zijn hernieuwbare oorsprong kan aantonen.

Vraag 2

Is het waar dat groen gas wel geëxporteerd mag worden, maar niet geïmporteerd?

De export van groengascertificaten wordt niet actief gefaciliteerd. Sommige landen in Europa accepteren een afschrift van een afboeking vanuit het Vertogas-register als bewijs dat het geïmporteerde gas ook van hernieuwbare oorsprong is.

Vraag 3

Wat is hiervan de reden? Wat verzet zich hiertegen?

De belangrijkste reden waarom ik de import van groengascertificaten (zogeheten garanties van oorsprong) op dit moment niet toe wil staan, is de afwezigheid van een gemeenschappelijk Europees platform voor de uitwisseling van groengascertificaten. Op deze manier kan niet eenduidig worden vastgesteld of groen gas daadwerkelijk hernieuwbaar opgewekt is, slechts eenmaal wordt verkocht en niet elders al overheidssteun heeft genoten. Dit is relevante informatie, aangezien voor de transportsector een bijmengverplichting voor biobrandstoffen geldt. Een tweede reden is dat de inzet van buitenlands groen gas in de transportsector een negatief effect heeft op het behalen van de doelstelling voor hernieuwbare energie. Dit effect wordt veroorzaakt doordat groen gas voor de hernieuwbare energiedoelstelling enkel meetelt op de plek waar het in het net wordt ingevoed en het andere biobrandstoffen, die wel bijdragen aan het hernieuwbare energiedoel, vervangt. Het effect bedraagt naar schatting tussen de 0,05 en de 0,15 procentpunt van de 14%-doelstelling.

Vraag 4

Op welke manier kunt u het importverbod opheffen?

Ik sta positief tegenover de internationale handel in groengascertificaten, net als ik positief sta tegenover de reeds bestaande internationale handel in garanties van oorsprong van hernieuwbare elektriciteit. De eerste stap om de internationale handel in groengascertificaten mogelijk te maken is de ontwikkeling van een betrouwbaar, gemeenschappelijk Europese platform voor uitwisseling van groengascertificaten. Ik acht een pilot op kleinere schaal niet wenselijk aangezien dit niet bijdraagt aan een structurele oplossing en wel risico’s heeft op onterechte of te hoge stimulering van de productie van groen gas.

Vraag 5

Welke rol kan Vertogas hier bij spelen?

De opgebouwde kennis en expertise van Vertogas is van waarde bij het opzetten van dit gemeenschappelijke Europese platform voor uitwisseling van groengascertificaten.

Vraag 6

Kan groen gas een rol spelen bij het verminderen van de noodzaak om Gronings L-gas te winnen? Zo ja, op welke manier?

In de laagcalorische gasvraag kan ook worden voorzien door middel van groen gas. Door de invoeding van groen gas wordt de vraag naar Gronings laagcalorisch gas verminderd. Voor het niveau van winning blijven de veiligheid en de leveringszekerheid leidend.

Vraag 1

Wat is uw reactie op de constatering dat de drie uren die mantelzorgers bezig zijn met papierwerk omgerekend op jaarbasis € 900 miljoen kosten? Kunt u uw antwoord toelichten?1

Het onderzoek van Mezzo geeft aan dat een mantelzorger gemiddeld drie uur per week besteedt aan administratieve handelingen. Het gaat hierbij om al het regelwerk dat komt kijken bij het zorgen voor een naaste. Het vinden van de juiste weg is daar onderdeel van en verklaart voor een groot deel de ervaren last. De daaraan gekoppelde kostprijs is een exercitie, waarbij wordt uitgegaan van een fictief uurloon.
Het beleid is de afgelopen jaren voor veel mensen ingrijpend veranderd. Dat het vinden van het juiste loket en de juiste informatie in deze transitieperiode intensiever is, is begrijpelijk maar moet worden verbeterd. Ik heb samen met de landelijke organisaties, waaronder Mezzo, de ontwikkelagenda «Volwaardig Meedoen» vastgesteld, waarlangs we op lokaal niveau toewerken naar een merkbaar betere praktijk, ook voor de mantelzorger.
Geen mantelzorgsituatie is gelijk en ook de invulling ervan verschilt per situatie. Dat kan variëren van persoonlijke aandacht tot het uitvoeren van zorgtaken en alles daar tussenin. Onderdeel daarvan zijn vaak ook administratieve handelingen. Ik zie het als winst, dat met de toegenomen aandacht voor de positie van de mantelzorger nu ook het zicht hierop groter wordt. Ik vind het wel belangrijk dat deze administratieve handelingen tot een minimum beperkt blijven, zodat deze tijd kan worden ingezet voor echte aandacht voor de naaste. Alle signalen dat de administratieve belasting te zwaar is neem ik dan ook serieus.

Vraag 2

Had u voorzien dat uw beleid zou leiden tot maar liefst gemiddeld 3 uur administratie per week voor mantelzorgers? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Kunt u zich voorstellen dat mantelzorgers, die al overbelast zijn door het uitvoeren van hun mantelzorgtaken, deze administratie dubbel zo zwaar ervaren dan mantelzorgers die niet overbelast zijn?

In de situatie waarin er al sprake is van overbelasting zal het uitvoeren van mantelzorg, inclusief administratieve handelingen, zwaarder wegen. Mijn beleid is er daarom op gericht de last van de mantelzorger juist zoveel mogelijk te verlichten. Op lokaal niveau is het belangrijk dat er goed oog is voor de draagkracht en draaglast van een mantelzorger. Gesprekvoerders kunnen signalen oppikken en vervolgens maatwerk bieden die kan bestaan uit formele en informele ondersteuning. Zij kunnen bijvoorbeeld mantelzorgers ondersteunen om de zorg met anderen te delen (familie, vrienden, vrijwilligers, professionals) en gebruik te maken van mogelijkheden om de zorg tijdelijk geheel uit handen te geven zodat ze even adempauze krijgen.
Mantelzorgondersteuning is een belangrijk onderdeel van gemeentelijk beleid. Veel gemeenten kennen ook steunpunten of mantelzorgmakelaars die kunnen helpen de lasten te verlichten. Het is belangrijk dat de lokale mogelijkheden goed kenbaar worden gemaakt.

Vraag 4

Hoe vaak bent u in de afgelopen tijd gewaarschuwd voor teveel administratie door de zorgveranderingen? Wat heeft u ondernomen na meldingen?

Uiteraard zijn de signalen over administratieve lasten die worden ervaren binnen de langdurige zorg, jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning, mij bekend. Vorig jaar heeft de Patiëntenfederatie Nederland (voorheen NPCF) uw Kamer een videobrief en rapport aangeboden over regeldruk voor mensen die zorg nodig hebben. Hierin werd onder andere de moeite benoemd die patiënten en mantelzorgers in bepaalde gevallen moeten doen om hun zorg goed te regelen. Dit signaal was reden voor mij om het gesprek aan te gaan met de Patiëntenfederatie Nederland. Patiënten geven aan dat vooral het aanvragen van hulpmiddelen veel regeldruk veroorzaakt. Aan de hand van een «patientjourney» is de problematiek bij het aanvragen van hulpmiddelen verder verkend, waarbij ook is gekeken naar mogelijkheden voor onderlinge afspraken ter verbetering hiervan.
In het traject «Merkbaar minder regeldruk» ben ik aan de slag gegaan met administratieve lasten en regeldruk in de jeugdhulp, langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning. Ik zet daarbij in op verschillende trajecten. Naar aanleiding van de motie Van der Staaij/Bruins Slot heb ik een onderzoek laten uitvoeren naar de toename van de administratieve lasten als gevolg van de hervorming van de langdurige zorg. Zodra dit onderzoek is afgerond, ontvangt uw Kamer dit onderzoek inclusief een beleidsreactie. Daarnaast organiseer ik in vijf gemeenten regeldruksessies, waar we samen met professionals, vertegenwoordigers van gemeenten, aanbieders, het CAK en de betrokken toezichthoudende instanties aan de slag gaan om de ervaren regeldruk van professionals te inventariseren. Naar aanleiding van deze inventarisatie worden concrete oplossingsrichtingen geformuleerd. Ten slotte werkt het programma Informatievoorziening Sociaal Domein (van gemeenten en aanbieders) aan standaardisering van administratieve werkprocessen. Zo zijn er nu drie uitvoeringsvarianten «van contract tot controle» met standaardartikelen beschikbaar voor gemeenten. Ik heb de VNG gevraagd mij te berichten over de stand van zaken bij het wel of niet hanteren hiervan door gemeenten. Als het proces van verdergaande uniformering van de werkwijzen tussen gemeenten en zorgaanbieders onvoldoende resultaten oplevert, wil ik landelijke regels stellen.

Vraag 5

Vindt u dat er sprake is van effectieve bezuinigingen, als blijkt dat de administratieve last voor mantelzorgers € 900 miljoen kost? Kunt u uw antwoord toelichten?

Er bestaat geen verband tussen de maatregelen van het kabinet om de zorgkosten te beheersen en de kosten die fictief aan de mantelzorg worden toegerekend. Zie verder mijn antwoord op vraag 1.

Vraag 6

Hoe reageert u op de brief van een moeder waarin zij aangeeft dat zij, voor de verantwoording van een persoonsgebonden budget voor haar 16-jarige zoon, maar liefst 65 pagina’s moet aanleveren?2

In mijn commissiebrief3aan de Tweede Kamer van 28 september 2016 heb ik gereageerd op de brief van mw. C. B-K. Voor een uitgebreid antwoord op uw vraag verwijs ik dan ook naar deze brief.
Voor mij staat voorop dat de zoon van mevrouw vanaf het moment van zijn indicatie recht heeft op Wlz-zorg. Deze zorg moet snel beschikbaar komen, zonder overbodige administratieve lasten. Ik vind het verdrietig dat een moeder die – zoals zij zelf schrijft – al 16 jaar probeert haar zoon te blijven zien als kind, hem door herhaling van vragen meer als patiënt moet zien. Dat dit voor mevrouw confronterend en emotioneel zwaar is, begrijp ik.
De bureaucratie die nu met het aanvraagproces gepaard gaat, is mij ook een doorn in het oog. Het moet simpeler georganiseerd worden. Het is in het pgb echter continu zoeken naar een goede balans tussen het voorkomen van onnodige belemmeringen en het beschermen van de budgethouder c.q. het tegengaan van fouten en fraude. Omdat bij het pgb de budgethouder zelf de werkgever en de bewaker van kwaliteit is, is er ook de administratieve last van de zorgovereenkomsten met de verschillende zorgverleners, het budgetplan en de werkgeverslasten.
Met name het digitaliseren van stukken kan een forse last wegnemen bij de budgethouder. Het invoeren van bijvoorbeeld NAW-gegevens zou dan niet telkens nodig zijn en formulieren kunnen mogelijk voor een deel al automatisch worden ingevuld. Met ketenpartijen wordt gewerkt aan een webportaal waarbij de budgethouder centraal staat. Per Saldo werkt hieraan mee. Over de stand van zaken van het portaal zal ik de Kamer zeer binnenkort informeren. Ook heb ik u in het plenaire debat van 29 september 2016 reeds toegezegd bereid te zijn om waar mogelijk regels te verminderen.

Vraag 7

Erkent u dat deze enorme verantwoording een sfeer van wantrouwen ademt, en dat het als vernederend kan worden ervaren als iemand tot in detail moet aantonen dat een kind zorg nodig heeft?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Wat gaat u doen om deze werkwijze op zo een kort mogelijke termijn te beëindigen? Kunt u uw antwoord toelichtend?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 1

Kunt u schetsen welke zorg wordt geboden aan zwangere vrouwen in asielzoekerscentra?

Zwangere asielzoekers hebben recht op dezelfde zorg zoals die geldt voor Nederlandse burgers. Dit betekent dat zij terecht kunnen bij een verloskundige(praktijk) en op medische indicatie bij een gynaecoloog. Alle betrokken organisaties werken sinds 2010 samen volgens de ketenrichtlijn geboortezorg asielzoekers. COA-locaties beschikken tevens over een aandachtsfunctionaris zwangeren.

Vraag 2

Kunt u schetsen wat het beleid van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) is wanneer er sprake is van een onbedoelde zwangerschap? Krijgen deze vrouwen onafhankelijke counseling rond deze onbedoelde zwangerschap, waarbij ook wordt gesproken over alternatieven voor een abortus?

Het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GC A) verzorgt de huisartsenzorg op opvanglocaties. Het beleid van het GC A rondom onbedoelde zwangerschappen is conform de regulier geldende afspraken in de huisartsenzorg zoals beschreven in de NHG-standaarden Zwangerschappen en Kraamperiode. De uitwerking hiervan binnen GC A ziet er als volgt uit: Zwangere asielzoekers worden door middel van voorlichting van het COA gestimuleerd zich zo snel mogelijk bij het GC A te melden. Wanneer een zwangerschap gesignaleerd wordt binnen het GC A, gaat de zorgverlener het gesprek aan over de zwangerschap. In het geval van een onbedoelde zwangerschap kan de huisarts de vrouw doorverwijzen naar een abortuskliniek, gynaecoloog en instellingen zoals Siriz en Fiom voor verdere keuzehulp. Een verwijzing is overigens niet noodzakelijk om bij een kliniek terecht te kunnen.
Abortusklinieken zijn verplicht te zorgen voor goede counseling waarbij alle opties de revue passeren. De beroepsgroep heeft hier richtlijnen over opgesteld.

Vraag 3

Herkent u signalen dat asielzoekers uit asielzoekerscentra (AZC’s) zich melden bij abortusklinieken met een min of meer standaard verwijsbrief van een Gezondheidscentrum op het AZC? Bent u bereid hier onafhankelijk onderzoek naar te laten doen?

Het is onacceptabel als vrouwen in een AZC gestuurd worden in de richting van het afbreken van hun zwangerschap omdat er voor een kind geen plek zou zijn. Ik heb nog nooit signalen gehad dat dit gebeurt. Indien een vrouw dit wel ervaart kan zij dat bij het landelijk meldpunt zorg melden. Op dit moment is er voor mij geen aanleiding voor een onderzoek. Het uitgangspunt is dat een ongewenst zwangere vrouw in vrijheid en onafhankelijkheid haar keuze kan maken. Dit moet te allen tijde geborgd zijn. Er zijn verschillende instanties waar de ongewenst zwangere vrouw keuzehulp kan krijgen. Dit kan zijn bij de huisarts, gynaecoloog, abortuskliniek of bij instellingen zoals Siriz en Fiom.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het onacceptabel is als vrouwen in een AZC gestuurd worden in de richting van het afbreken van hun zwangerschap, bijvoorbeeld omdat er voor een kind geen plek zou zijn? Wat gaat u doen om deze situaties te voorkomen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht van de «Nederlandse Missie» dat u 170.000 banen in Afrika gaat creëren in 20171 en bent u bekend met het bericht dat uw ministerie 190.000 banen gecreëerd en behouden zou hebben?2

Vanzelfsprekend. De tweet verwijst immers naar de doelstelling in de begroting 2017 van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking om dat jaar met programma’s voor private sectorontwikkeling directe banen in bedrijven in lage- en middeninkomenslanden te creëren of te behouden. In de tweet is een tikfout geslopen, het correcte getal is 160.000.

Vraag 2

Waar en op welke manier zijn deze banen precies gecreëerd en behouden? Kunt u een verifieerbaar overzicht naar de Tweede Kamer sturen zodat deze claims onderzocht kunnen worden?

De banen zijn gecreëerd en behouden door programma’s die de start en doorgroei van ondernemingen op verschillende manieren ondersteunen. Deze programma’s staan open voor 68 lage- en middeninkomenslanden.
Het resultatenfiche over private sectorontwikkeling op de website van de resultatenrapportage Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking 2016 biedt een overzicht van de bijdrage door Nederlandse programma’s aan 190.000 directe banen in 2015. Directe banen in het midden- en kleinbedrijf worden door uitvoeringsorganisaties en fondsmanagers aan het ministerie gerapporteerd en geverifieerd door uitvoeringsorganisaties bij bedrijfsbezoek en/of evaluatie van een project. De directe banen in grotere bedrijven onder het Infrastructure Development Fund worden door FMO geregistreerd aan de hand van jaarverslagen van betrokken bedrijven. Het resultatenfiche toont ook de uitgaven in 2015 aan de programma’s gericht op private sectorontwikkeling.

Vraag 3

Hoe gaat u de nieuwe banen precies creëren? Hoeveel geld gaat dit kosten?Wilt u per kwartaal een voortgangsoverzicht naar de Tweede Kamer sturen op basis waarvan ook daadwerkelijk gecontroleerd kan worden of de beweringen ook allemaal gestaafd kunnen worden?

Het kabinet werkt aan baancreatie in lage en middeninkomenslanden door de start en groei van ondernemingen in lage en middeninkomenslanden mogelijk te maken. Naast de verlening van directe ondersteuning aan ondernemingen door advisering en financiering, werkt het kabinet aan de noodzakelijke randvoorwaarden voor bedrijven om te investeren. Het gaat hierbij om het verbeteren van het lokale ondernemingsklimaat, het vergroten van de toegang tot regionale en internationale markten, het investeren in de kwaliteit van lokale wet- en regelgeving en instituties en de versterking van de fysieke en financiële infrastructuur.
Het budget van de relevante programma’s is terug te vinden op de begrotingswebsite van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
Met de Kamer is afgesproken om de resultaten van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking jaarlijks te rapporteren.

Vraag 4

Als het allemaal zo makkelijk lukt om 360.000 (190.000 + 170.000) banen te creëren, waarom vernietigt de regering in Nederland dan banen in plaats van deze te creëren?

Het kabinet heeft de overheidsfinanciën in de afgelopen jaren met succes op orde gebracht. Daarnaast heeft het kabinet ingezet op versterking van de economische groei en de werkgelegenheid. De resultaten van deze inzet worden zichtbaar. Er is een breed gedragen economisch herstel waarbij ook de Nederlandse arbeidsmarkt zich positief ontwikkelt. Sinds het begin van 2014 is het aantal banen in Nederland met 225.000 gestegen. Het aantal banen bereikte daardoor in het tweede kwartaal van dit jaar het hoogste niveau in de metingen van het CBS.
Het kabinet heeft additioneel aan deze positieve ontwikkeling maatregelen getroffen die de arbeidsmarkt ook de komende tijd verder ondersteunen. De lasten op arbeid zijn in 2016 met € 5 miljard verlaagd. Dit leidt structureel tot meer werkgelegenheid. Met de introductie van het lage-inkomensvoordeel (LIV) per 2017 verlaagt het kabinet bovendien de loonkosten aan de onderkant van de arbeidsmarkt, zonder dat de werknemer salaris inlevert. Daardoor neemt de kans op werk toe aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Daarnaast verbetert het kabinet de ondersteuning aan werkzoekenden bij het vinden van nieuw werk door vanaf 2017 structureel meer geld uit te trekken voor persoonlijke dienstverlening aan werkzoekenden door het UWV.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de publicatie van Nos.nl op 19 september 2016 over giftige brandstof die via Nederlandse havens naar Afrika wordt geëxporteerd?1

Ja.

Vraag 2

Naar welke gebieden in Afrika wordt de olie geëxporteerd? Kunt u – al dan niet bij benadering – per gebied aangeven hoeveel olie er wordt geëxporteerd?

Nederland exporteerde in 2015 112 miljoen ton olie. Hiervan was 85 miljoen ton uitvoer (dus productie door raffinaderijen en petrochemie en menging door groothandelaren) en 27 miljoen ton doorvoer. Van de 112 miljoen ton geëxporteerde olie ging 12 procent (13 miljoen ton) naar Afrikaanse landen.
In 2015 werd er 7 miljoen ton motorbenzine ongelood geëxporteerd naar Algerije, Ghana, Guinee, Kenia, Marokko, Nigeria, Togo en Zuid-Afrika (van 21 miljoen ton totaal). Er werd dat jaar 3 miljoen ton gas- en lichte stookolie geëxporteerd naar Egypte, Ghana, Guinee, Marokko, Mauritanië, Nigeria, Senegal en Togo (van 14 miljoen ton totaal). Daarnaast werd 2 miljoen ton stookolie met zwavelgehalte boven 1% geëxporteerd naar Kaapverdië, Marokko, Senegal en Togo (van 30 miljoen ton wereldwijd). Tenslotte werd 3 miljoen ton nafta’s geëxporteerd aan Togo en Zuid-Afrika (van 10 miljoen ton totaal).2

Vraag 3

Is het waar dat in de betreffende steden in Afrika de luchtvervuiling extreem toeneemt? Zo ja, hoe beoordeelt u in dat licht de rol van deze bedrijven?

Luchtvervuiling is het meest extreem in stedelijke gebieden in lage- en middeninkomenslanden in de WHO-regio’s Zuid-Oost Azië en Oostelijke Middellandse Zee. Data uit de Afrikaanse regio zijn schaars, maar waar beschikbaar wijzen deze op bovengemiddelde luchtvervuiling. Er liggen diverse oorzaken aan de stedelijke luchtvervuiling ten grondslag.

Vraag 4

Welke stappen heeft u – in Nederlands, Europees dan wel VN-verband – inmiddels ondernomen om deze ernstige transporten en bijmenging te voorkomen? Welke stappen overweegt u op korte termijn nog te nemen en welke rol spelen volgens u de overheden van de getroffen Afrikaanse landen daarbij?

Op dit moment heeft het kabinet geen aanwijzingen dat in strijd met het huidige kader van wet- en regelgeving wordt gehandeld. De richtlijn Brandstoffenkwaliteit reguleert de kwaliteit van benzine en diesel die in de EU op de markt wordt gebracht, niet de kwaliteit van benzine en diesel die wordt geëxporteerd. Alleen in het geval waar sprake is van afvalstoffen biedt de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA) het wettelijk kader om op te treden tegen import of export. De omstandigheid dat diesel niet aan de in de EU geldende normen voldoet maakt niet dat sprake is van afval.
Het kabinet zal onderzoeken of bij toekomstige herzieningen van richtlijnen voor brandstoffenkwaliteit kan worden ingezet op aanpassing van Europese wet- en regelgeving.
Het kabinet verwacht van Nederlandse bedrijven die internationaal ondernemen dat zij de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen en de UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s) naleven.
Het kabinet heeft met de olie- en gassector al in een eerder stadium gesproken over maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en een vrijwillig IMVO-convenant. Daarvoor bleek bij de sector weinig draagvlak. De sector is van mening dat de OESO-richtlijnen al voldoende geïnternaliseerd zijn. Er zijn echter ook andere signalen, zoals onder andere verwoord in het rapport «Dirty Diesel». Daarom heeft het kabinet het Nationaal Contactpunt voor de OESO-richtlijnen (NCP) verzocht onderzoek te doen naar de mate waarin de Nederlandse olie- en gassector de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen implementeert. Deze onderhavige thematiek zal worden betrokken bij het onderzoek van het NCP. Dit onderzoek dient als basis voor verdere gesprekken met bedrijven uit de sector en is naar verwachting voorjaar 2017 afgerond.
De rijksoverheid zal deze casus inbrengen in het werkprogramma zeehavens, dat is gesloten tussen de ministeries van Infrastructuur en Milieu en Economische Zaken, havenbeheerders en zeehavenbedrijfsleven. Hierbij zal aangesloten worden bij een lopende actie die ingaat op de rol die zeehavenbeheerders kunnen spelen met betrekking tot ketenverantwoordelijkheid rondom ladingstromen. Hierbij moet bedacht worden dat havenbeheerders geen eigenaar zijn van lading. Dit legt beperkingen op aan het handelingsperspectief van havenbeheerders. Wel kunnen havenbeheerders bijvoorbeeld agenderen, faciliteren, partijen bij elkaar brengen en een bemiddelende rol spelen.
Staten hebben volgens de UNGP’s de plicht de rechten van hun burgers, inclusief het recht op gezondheid, te beschermen. Het kabinet vindt het daarom belangrijk om andere landen zelf te stimuleren goede wet- en regelgeving aan te nemen. Dit voorkomt dat de bereiding van deze brandstoffen anders eenvoudigweg zal verschuiven van Nederland en Europa naar andere landen, wat geen oplossing biedt voor deze internationale problematiek. Bovendien vergroot een mondiale aanpak de bewustwording in alle delen van de wereld die lage brandstofnormen hanteren; niet alleen in Afrika, maar ook in Azië en Latijns-Amerika blijven de brandstofnormen flink achter. In dit verband is het kabinet verheugd dat de Ghanese overheid bekend heeft gemaakt per 1 januari 2017 alleen nog brandstof met maximaal 50 ppm zwavel te willen importeren.
De Nederlandse hulp met betrekking tot deze thematiek wordt voornamelijk geboden via het VN Milieuprogramma (UNEP). De gezamenlijke aanpak is in deze casus belangrijk, omdat verschillende West-Afrikaanse landen dezelfde tanker delen (de tanker voor Nigeria voorziet bijvoorbeeld ook Benin en Togo). Idealiter voeren deze landen een geharmoniseerde standaard in. Daar wordt nu hard aan gewerkt. Een aantal staten uit de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS) heeft al aangegeven zich hier hard voor te willen maken (Ghana, Togo, Mali). UNEP zal op korte termijn met de Nigeriaanse Minister van milieu, Amina Mohamed, een ministeriële bijeenkomst organiseren voor West-Afrikaanse landen waar mogelijk een gezamenlijke standaard kan worden afgesproken.
Nederland financiert UNEP jaarlijks met een ongeoormerkte bijdrage van EUR 5 miljoen. Nederland is daarnaast een van de oprichters van het Partnership for Clean Fuels and Vehicles, waarvan UNEP ook het secretariaat voert. Dit partnerschap was opgericht om lood in benzine uit te faseren en zet zich nu ook in om zwavel in diesel uit te bannen in combinatie met emissie-eisen aan voertuigen.
Nederland is tevens lid van de Climate and Clean Air Coalition (CCAC), die zich richt op het opschalen van maatregelen gericht op de reductie van uitstoot van luchtvervuilende stoffen met een kortdurend klimaateffect, zoals roet. De CCAC is een samenwerkingsverband van meer dan honderd overheden, internationale organisaties, ngo’s en het bedrijfsleven. Het secretariaat is ondergebracht bij UNEP. Een van de programma’s binnen de CCAC is erop gericht om, met name in ontwikkelingslanden, de kwaliteit van diesel voor zware transportvoertuigen te verbeteren om roetuitstoot te beperken. De CCAC bouwt daarbij voort op de hierboven genoemde activiteiten van UNEP. Nederland steunt de CCAC zowel financieel (EUR 100.000 in 2015) als specifiek op dit onderwerp door het uitwisselen van kennis en ervaring.

Vraag 5

Is het waar dat deze bedrijven niet in strijd met Nederlandse wet- en regelgeving handelen? Zo ja, deelt u de mening dat dit onwenselijk is en bent u bereid de Nederlandse wet- en regelgeving op dit terrein te herzien?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Klopt het dat de in het artikel genoemde bedrijven de hele keten bezitten? Zo ja, deelt u de opvatting dat hun verantwoordelijkheid om verantwoord te handelen daardoor des te zwaarder weegt? Welke maatregelen gaat u nemen om dergelijke praktijken in de toekomst te voorkomen en deze bedrijven de internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen na te laten leven?

In sommige gevallen zijn verschillende delen van de keten in het bezit van een onderneming. Conform de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen zijn de verantwoordelijkheden van bedrijven groter wanneer zij direct invloed hebben op risico’s (bijvoorbeeld in een eigen productiefaciliteit), dan wanneer zij enkel gelieerd zijn aan risico’s (zoals in een leverancier-afnemer relatie).
Het is aan bedrijven zelf om due diligence toe te passen en daarin na te gaan hoe zij betrokken zijn bij risico’s en eventuele misstanden en welke acties daarbij gepast zijn. Het reeds aangekondigde onderzoek van het Nationaal Contactpunt (NCP) voor de OESO-richtlijnen naar de wijze waarop de Nederlandse olie- en gassector de OESO-richtlijnen implementeert,3 zal door het kabinet gebruikt worden om gesprekken aan te gaan met bedrijven in de sector en hen te wijzen op hun eigen verantwoordelijkheden.

Vraag 7

Is het waar dat deze bedrijven niet in strijd met internationale wet- en regelgeving handelen? Zo ja, deelt u de opvatting dat deze wet- en regelgeving dient te worden aangepast ten behoeve van armere landen die daar nu de dupe van worden? Welke stappen gaat u hiertoe zetten?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 1

Kunt u een nadere toelichting geven op de aankondiging van «handelsakkoorden nieuwe stijl», waarbij er meer openheid bij onderhandelingen en meer oog voor de sociale gevolgen van handelsverdragen zal zijn?1

Het kabinet is van mening dat handel en investeringen belangrijk zijn voor onze economische groei, werkgelegenheid en welvaart. Toekomstige handelsakkoorden moeten vooral gericht zijn op het in goede banen leiden van globaliseringsprocessen. Naast creatie van werkgelegenheid en welvaart dienen dergelijke verdragen daarbij ook ter bescherming van mens, milieu, dier en plant. Daarvoor zijn drie principes belangrijk. Ten eerste moeten handelsakkoorden bijdragen aan hogere doelen zoals de Sustainable Development Goals,de afspraken uit het Parijs-akkoord, recente WTO-afspraken, de fundamentele ILO-conventies en de OESO Richtlijnen voor multinationale ondernemingen. Ten tweede moeten de onderhandelingsprocessen transparant zijn. En ten derde moeten zo veel mogelijk mensen profiteren van de akkoorden en moeten er flankerende maatregelen zijn voor groepen die dreigen te verliezen.
Om de transparantie in Nederland te vergroten stuurt het kabinet de Tweede Kamer elk kwartaal een overzicht van alle lopende onderhandelingen over handelsakkoorden van de EU met derde landen. Om de inhoud en het proces van totstandkoming van handelsverdragen inzichtelijker te maken is een pagina op rijksoverheid.nl2 aan handelsverdragen gewijd. In Brussel pleit het kabinet voor het openbaar maken van alle toekomstige onderhandelingsmandaten. Dit is bijvoorbeeld ook gebeurd met de mandaten voor CETA, TiSA en TTIP. Daarnaast worden meer onderhandelingsdocumenten openbaar gemaakt door de Commissie om transparantie tijdens de onderhandelingen te bevorderen. Het kabinet wil het draagvlak in Nederland verder vergroten door de onderhandelingen inclusiever te maken. Daartoe zal het kabinet het zogenaamde Breed Handelsberaad oprichten. Dit beraad zal bestaan uit vertegenwoordigers van bedrijfsleven, vakbonden en maatschappelijk middenveld.
Om rekening te kunnen houden met mogelijke gevolgen van handelsakkoorden voor ontwikkelingslanden wordt op het ogenblik een onderzoek naar de effecten van zes beoogde akkoorden (Australië, Nieuw-Zeeland, Chili, Mexico, de Filipijnen en Indonesië) voor Nederland en ontwikkelingslanden uitgevoerd. Voor TTIP is er op verzoek van het kabinet al een onderzoek gedaan naar de impact van een mogelijk akkoord op ontwikkelingslanden. Dit onderzoek is met een appreciatie op 13 november 2015 naar de Kamer gestuurd (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1547).

Vraag 2

Op welke manier wilt u meer openheid tijdens onderhandelingen realiseren? Op welke manier komt er meer oog voor sociale en duurzame gevolgen van handelsakkoorden? Op welke manier zullen deze «handelsakkoorden nieuwe stijl» duurzaam, inclusief en wederkerig zijn, zodat de allerarmsten kunnen meeprofiteren en de groei van schone energie en de circulaire economie worden bevorderd?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Op welke manier wilt u deze «nieuwe stijl» op korte termijn concreet toepassen bij de vorming van het vrijhandelsverdrag met Canada (CETA) en met de VS (TTIP)?

CETA combineert een ambitieuze handels- en investeringsagenda met een vergaande keus voor duurzaamheid en transparantie. CETA is hiermee een sprong in de goede richting als het gaat om het moderniseren van bilaterale handelsakkoorden. In de huidige regering in Canada heeft de Europese Unie een uitstekende partner gevonden om deze afspraken die in het verdrag staan ambitieus ten uitvoer te brengen. Het opnemen van het nieuwe Investment Court System in CETA is hier een voorbeeld van. Daarnaast is additionele verklaring bij CETA onderhandeld. De verklaring bevestigt onder meer het belang dat partijen hechten aan duurzame ontwikkeling en dat CETA bindende afspraken op het terrein van de bescherming van werknemers en milieu bevat. Canada, de EU en de EU-lidstaten kunnen elkaar aanspreken op gebrekkige naleving van de ILO-conventies en van internationale milieuafspraken bijvoorbeeld op het gebied van klimaatverandering. De EU en Canada leggen zich er in de verklaring op toe in een vroeg stadium te evalueren of het huidige mechanisme voor de beslechting van geschillen bijdraagt aan effectieve implementatie van de gemaakte afspraken over arbeid, milieu en duurzame ontwikkeling. Het kabinet zet zich ervoor in dat de uitkomsten van het Nederlandse onderzoek over een geschillenbeslechtingsmechanisme voor arbeids- en milieunormen hierin worden meegenomen. Het kabinet zal hiervoor steun blijven zoeken, zowel in Europa als in Canada.
Ook de onderhandelingen over het EU-VS handelsakkoord (Transatlantic Trade and Investment Partnership – TTIP) verlopen transparanter mede na aandringen van het kabinet. Alle EU-tekstvoorstellen staan online op de website van de Europese Commissie. Daarnaast hebben Europarlementariërs en nationale parlementsleden toegang tot geconsolideerde teksten en de EU-tekstvoorstellen. De Commissie gaat op structurele basis het gesprek aan met vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld door middel van de TTIP Adviesgroep. Daarnaast gaat het kabinet de pauze in de TTIP-onderhandelingen gebruiken om een brede dialoog over TTIP aan te gaan met belangenorganisaties, ngo's, bedrijven, vakbonden en andere geïnteresseerden. Zoals in de kabinetsreactie op het SER-advies aangegeven (Kamerstuk 21 501-02-1640), zal het kabinet de zeven uitgangspunten van de SER gebruiken als meetlat voor een toekomstig TTIP.

Vraag 4

Hoe worden afspraken gemaakt over de manier waarop producten worden gemaakt? Erkent u daarmee dat het volgens regelgeving van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) mogelijk is om producten te discrimineren op basis van de manier waarop zij tot stand zijn gekomen? Zo ja, hoe wilt u dit uitgangspunt toepassen bij CETA en TTIP, zodat Nederlandse sectoren die verantwoord en duurzaam produceren kunnen worden beschermd?

Alle internationale WTO-handelsafspraken die worden gemaakt, bouwen voort op de multilaterale handelsverdragen zoals de GATT, waarin de kernbeginselen van de WTO-regels zijn vastgelegd.
Een van de kernbeginselen van de WTO is het beginsel van nationale behandeling (Artikel III). Een land mag op de eigen markt geen onderscheid maken tussen buitenlandse en binnenlandse producten en gelijke producten moeten op een gelijke manier behandeld worden. De manier waarop een product tot stand gekomen is, is veelal niet terug te vinden in de fysieke eigenschappen van een product. Zo bestaat er geen zichtbaar onderscheid tussen bijvoorbeeld textiel gemaakt met of zonder respect voor de fundamentele arbeidsnormen. Het zijn (soort-)gelijke producten en onder de WTO-regels worden deze producten op dezelfde manier behandeld. Het volledig eenzijdig weren van producten op grond van bijvoorbeeld dierenwelzijns- of milieueisen tijdens het productieproces gaat in tegen deze WTO-regels.
Het kabinet hecht eraan duurzame productie wereldwijd te bevorderen en daarnaast te voorkomen dat handelsakkoorden het Europees beleid op het gebied van dierenwelzijn en milieu ondermijnen. Bilaterale handelsakkoorden bieden ruimte om verdergaande afspraken te maken dan binnen de WTO zijn gemaakt over verantwoorde en duurzame productie. Het kabinet zet zich in om markttoegang in derde landen te realiseren voor producten die in Nederland zijn geproduceerd volgens relatief strenge milieu, sociale en dierenwelzijnseisen. Daarnaast maakt het kabinet zich binnen de EU hard voor samenwerking op bijvoorbeeld dierenwelzijn en milieu in handelsakkoorden. Zo zijn er in de EU- handelsakkoorden met Canada en Zuid-Korea afspraken gemaakt over samenwerking op het gebied van dierenwelzijn.
De Europese Commissie kan ook voorstellen om tarieflijnen van gevoelige sectoren, waarbij het verschil in productiestandaarden groot is, uit te sluiten van preferentiële tariefverlaging of te beschermen door middel van een tariefquotum. Dit is bijvoorbeeld gebeurd in CETA, waar eieren, eierproducten en kippenvlees zijn uitgesloten van tariefverlaging en rund- en varkensvlees beschermd zijn door middel van een tariefquotum. Nederland ondersteunt deze aanpak voor specifieke gevoelige landbouwproducten.

Vraag 1

Wat vindt u ervan dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) een dag voor een geplande fysieke keuring een bericht verstuurt aan een importeur waarin wordt aangegeven dat de NVWA door omstandigheden niet alle geselecteerde zendingen fysiek kan inspecteren?

Voor de import van verpakkingshout met specifieke lading, zoals natuursteen met specifieke douanecodes, maar ook leisteen, keramiek en plaatstaal, geldt dat jaarlijks een minimum percentage van 15% van de zendingen geïnspecteerd moet worden (Uitvoeringsbesluit 2013/92/EU). Een geplande inspectie kan vanwege andere prioriteiten worden geannuleerd, bijvoorbeeld vanwege een calamiteit, zoals een vondst van schadelijke organismen voor planten op een ander bedrijf. Zolang op jaarbasis tenminste 15% van de zendingen wordt geïnspecteerd, voldoet de NVWA aan de EU vereisten.
De NVWA bericht zo snel mogelijk de betrokken ondernemer als de inspectie geannuleerd moet worden. Ik heb begrip voor het ongemak dat hierdoor ontstaat.

Vraag 2

Acht u het wenselijk dat de NVWA een dag van tevoren een geplande fysieke keuring annuleert?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Bent u ermee bekend dat, hoewel de aangiften ondanks bovenstaande e-mail wel in het elektronische systeem verwerkt worden, de annulering door de NVWA tot onnodige kosten leidt bij de importeur vanwege reservering van de keuringslocatie, en de annulering daarnaast leidt tot gaten in de planning op de keuringslocatie waardoor er niet optimaal gewerkt kan worden?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Wat is uw reactie op het feit dat de werkwijze van de NVWA leidt tot onnodige kosten bij de ondernemer?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 5

Wat is uw reactie dat ondanks de annulering door de NVWA de keuring wel gewoon doorbelast wordt?

Het tarief voor de importinspectie is gebaseerd op het omslagstelsel. De totale kosten voor alle inspecties worden gelijkelijk verdeeld over alle zendingen die onder de inspectieplicht vallen, ongeacht of die specifieke zending geïnspecteerd is of niet en ongeacht de exacte inspectietijd per individuele zending. De tarieven zijn berekend en vastgesteld op basis van de uit te voeren fytosanitaire controles, een inschatting van de benodigde inspectietijd per zending, de gemiddelde grootte van de zendingen en het gehanteerde controlepercentage. Er zijn verschillende tarieven, per inspectiepercentages en per productgroep (steen dan wel staal). Dit omdat voor een product met een hoog inspectiepercentage meer kosten worden gemaakt (relatief meer zendingen worden geïnspecteerd) dan voor een product met een lager inspectiepercentage, en omdat het verpakkingshout bij staal een andere verschijningsvorm heeft dan bij steen. De kosten worden omgeslagen per gewichtseenheid.1 Het aandeel verpakkingshout per gewicht van de zending is niet van belang omdat de inspectietijd is berekend op basis van de inspectie aan het verpakkingshout per ton natuursteen.

Vraag 6

Kunt u daarnaast nader uitleg geven over hoe de inspectiekosten van bijvoorbeeld een container met een zending waarvan het verpakkingshout wordt geïnspecteerd, is opgebouwd? Wordt het gewicht van de hele zending in rekening gebracht voor de fytosanitaire inspectie van het verpakkingshout? Welk aandeel heeft het verpakkingshout op het gewicht van de hele zending? Staat dit in verhouding tot het eventueel doorberekenen van het hele gewicht voor de fytosanitaire inspectie van het verpakkingshout?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Klopt het dat de NVWA haar inspectie uitvoert op basis van een 50-procentscontrole en deze per container uitvoert, terwijl in een EU-besluit1 wordt gesproken over 15%? Waarom wijkt de NVWA af van het EU-besluit? Wat zijn de gevolgen voor de kosten voor de ondernemer dat de NVWA deze werkwijze hanteert?

De EU stelt een controle van minimaal 15% van de zendingen verplicht. Nederland heeft bij natuursteen met de GN-douanecodes: 6801, 6802, 6803 het percentage verhoogd naar 50% vanwege het verhoogde risico op insleep van schadelijke quarantaine organismen via deze producten, zoals de Aziatische boktor. Voor de overige codes waarvoor de inspectieplicht geldt, hanteert de NVWA de 15%-controle. Ook andere lidstaten doen meer inspecties dan de verplichte 15%.

Vraag 8

Klopt het dat in Nederland de fytosanitaire keuring alleen mogelijk is op een door de NVWA erkende inspectielocatie? Waarom wordt er niet bij de importeur gecontroleerd? Hoe is dit in andere, ons omringende landen geregeld, zoals Duitsland?

Een inspectie kan alleen op een erkende inspectielocatie plaatsvinden. Dit geldt voor alle lidstaten, inclusief Duitsland. Deze inspectielocatie kan gelegen zijn bij een importeur, maar ook bij een bestemmingslocatie, mits deze voldoet aan de vereisten die door de NVWA zijn vastgesteld. De regels voor erkende inspectielocaties zijn vastgelegd in de Europese regulering 2004/103/EG en 98/22/EG.

Vraag 9

Daarnaast zijn er signalen dat in Duitsland de inspectiedienst werkt met een steekproefsgewijze controle; klopt dit? Zo ja, wat kan het verschil in werkwijze betekenen voor het verschil in kosten voor keuring tussen Duitsland en Nederland? Kan dit gevolgen hebben voor de verlegging van handelsstromen naar Duitsland?

Het Uitvoeringsbesluit 2013/92/EU is integraal van toepassing in de gehele Europese Unie, dus ook in Duitsland. De (minimale) omvang van de steekproefsgewijze controles zijn in Duitsland niet anders dan in Nederland.
Wel kan er verschil zijn in de kosten die bij de ondernemer in rekening worden gebracht. Lidstaten kunnen de kosten bepalen op basis van de werkelijke gemaakte kosten (art. 13d van 2000/29/EC), dan wel op basis van een standaardtarief zoals omschreven in annex VIIIa van 2000/29/EC. Vanwege verschillen in de kostenstructuur tussen landen kunnen er daarom ook verschillen bestaan tussen de hoogten van de tarieven die in rekening worden gebracht. In Nederland is het uitgangspunt dat de inspectiekosten kostendekkend in rekening worden gebracht. Ik heb geen aanwijzingen dat er lading verlegd wordt naar havens van andere lidstaten als gevolg van een verschil in tarieven.

Vraag 10

Deelt u de mening dat bovenstaande signalen over de werkwijze van de NVWA niet tot gevolg mogen hebben dat er onnodige kosten bij de ondernemer komen te liggen en zullen leiden tot een uitwijking naar andere landen, zoals Duitsland? Zo ja, welke stappen gaat u nemen om dit voorkomen? Zo nee, waarom deelt u deze mening niet?

Het belang van de fytosanitaire controles is er in gelegen dat voorkomen wordt dat er uitbraken plaatsvinden van schadelijke organismen, zoals boktorren. De bestrijding van dergelijke uitbraken brengt hoge maatschappelijke kosten met zich mee, zoals de praktijk afgelopen jaren regelmatig heeft laten zien. De uitvoering van de controles brengen onvermijdelijk kosten met zich mee voor ondernemers. Recent is de noodzaak van uitvoeringsbesluit 2015/92/EU wederom geëvalueerd in het SCOPAFF – Plant Health (valt nu onder: Permanent Comité voor Planten, Dieren, Levensmiddelen en Diervoeders) van de Europese Commissie. De EU-lidstaten en de Europese Commissie hebben daarbij de noodzaak van dit besluit wederom vastgesteld vanwege het aanhoudend hoge aantal onderscheppingen van schadelijke organismen, waaronder boktorren, op verpakkingshout afkomstig uit China. Gemiddeld wordt bijna 2% van de zendingen afgekeurd.

Vraag 1

Kent u het artikel «parlement krijgt «slechts enkele dagen» voor goedkeuring Citgo-deal»?1

Ja.

Vraag 2

In hoeverre bent u het eens met de stelling dat een parlement met gekozen volksvertegenwoordigers zijn taken zorgvuldig moet kunnen uitvoeren? In hoeverre krijgen de leden van de parlementen binnen het Koninkrijk der Nederlanden hiervoor de ruimte? Is hier sprake van goed bestuur?

Ik deel de stelling. De parlementen binnen het Koninkrijk der Nederlanden ontlenen hun taak tot volksvertegenwoordiging aan respectievelijk de Grondwet en afzonderlijke Staatsregelingen. De vraag in hoeverre het parlement van Aruba de ruimte heeft om zijn taak als volksvertegenwoordiger uit te oefenen, betreft een landsaangelegenheid en is derhalve ter beoordeling van de Staten van Aruba.

Vraag 3

In hoeverre heeft het parlement van Aruba ruimte gekregen om de taak als volksvertegenwoordiger uit te oefenen met betrekking tot de aankoop van de Valero-raffinaderij?

Zie antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Is de aankoop van de Valero-raffinaderij voorgelegd aan het College Aruba financieel toezicht (CAft)? Zo neen, waarom niet?

Het CAft heeft op basis van de Landsverordening Aruba financieel toezicht (LAft) de bevoegdheid om te adviseren op de begroting en begrotingswijzigingen van Aruba. De aankoop van de Valero-raffinaderij als zodanig is niet aan het CAft voorgelegd. De beslissing tot de aankoop is immers een landsaangelegenheid, waarbij het CAft geen adviserende rol heeft.
De financiële gevolgen van de aankoop en de heropening van de Valero-raffinaderij dienen door Aruba, zowel in een begrotingswijziging voor 2016 als in de vastgestelde (meerjaren)begroting van 2017, te worden verwerkt. Het CAft zal deze begrotingswijziging 2016 en begroting 2017 beoordelen aan de hand van de normen die de LAft hieraan stelt, en hierover advies uitbrengen.

Vraag 1

Kent u het rapport «De impact van automatisering op het Nederlandse onderwijs»?1

Ja.

Vraag 2

In hoeverre onderschrijft u de conclusies van het rapport, niet per se in exacte becijfering, maar in de eerste plaats in de gesignaleerde trends en mogelijke effecten op de doelmatigheid van studies?

Het onderzoek herbevestigt de conclusie uit veel andere rapporten van onder meer de WRR en het CPB: de technologische ontwikkeling zal sterke invloed hebben op de arbeidsmarkt. Beroepen zullen verdwijnen of sterk veranderen, maar er zullen ook nieuwe banen voor terugkomen. Het precies voorspellen van het aantal banen en/of welke beroepen op de tocht staan – zoals het rapport «De impact van automatisering op het Nederlandse onderwijs» doet – is een tamelijk hachelijke onderneming, maar de ontwikkeling is onmiskenbaar. Overigens heeft technologische ontwikkeling – zoals het genoemde rapport ook laat zien – sinds het begin van de industriële revolutie geleid tot voortdurende aanpassing van taken en beroepen. Mogelijk ligt het tempo vandaag de dag hoger.

Vraag 3

In hoeverre onderschrijft u de aanbevelingen van dit rapport? Welke aanbevelingen gaat u overnemen?

Het rapport zelf bevat geen specifieke aanbevelingen. Uit het rapport – en uit de communicatie n.a.v. het rapport – kan natuurlijk de impliciete aanbeveling worden gedestilleerd dat het onderwijs beter op de arbeidsmarkt zou moeten aansluiten. Ik onderschrijf de noodzaak om de gevolgen van technologische ontwikkelingen op de arbeidsmarkt te vertalen naar een toekomstbestending en arbeidsmarktrelevant aanbod van opleidingen. Ik heb bij de beschreven trends en de mogelijke gevolgen voor het mbo uitgebreid stilgestaan in mijn Kamerbrief van 14 september 2015 «Een responsief mbo voor hoogwaardig vakmanschap». Met de invoering van de nieuwe kwalificatiestructuur en specifiek de introductie van de keuzedelen geef ik sinds dit schooljaar meer ruimte om sneller in te spelen op veranderingen in beroepen. Een goede aansluiting van het mbo-onderwijs op de arbeidsmarkt is vooral gebaat bij nauwe samenwerking tussen het onderwijs, het bedrijfsleven en regionale overheden. Ik stimuleer deze samenwerking via het regionaal investeringsfonds. In de Strategische Agenda Hoger Onderwijs ben ik ingegaan op de mogelijke gevolgen van de snel veranderende arbeidsmarkt voor het hoger onderwijs.2 Ook voor het hoger onderwijs zet ik onder andere in op duurzame samenwerkingsverbanden tussen onderwijsinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties om de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt te versterken. Ook in verschillende brieven over leven lang leren ben ik veelvuldig ingegaan op de snel veranderende arbeidsmarkt en de gevolgen daarvan voor onderwijs.3 Bij een snel veranderende arbeidsmarkt is het essentieel dat mensen zich kunnen blijven ontwikkelen om duurzaam en flexibel inzetbaar te blijven.

Vraag 4

Deelt u de mening dat een toetsing op de doelmatigheid van een beroepsopleiding niet alleen bij nieuwe, maar ook bij bestaande opleidingen moet plaatsvinden?

Als het aanbod van mbo-instellingen niet goed aansluit op de arbeidsmarkt dan zijn onderwijsinstellingen aan zet om hier verbetering in aan te brengen. Dit geldt zowel voor nieuwe opleidingen als bestaande opleidingen. Recent is het macrodoelmatigheidsbeleid mbo van kracht geworden waarmee onder andere de zorgplicht arbeidsmarktperspectief is aangescherpt. De Commissie macrodoelmatigheid mbo (cmmbo) heeft de bevoegdheid gekregen om onderzoek te doen naar het naleven van de zorgplicht. Daarbij kan de Cmmbo ook risicogericht – op basis van signalen – naar bestaande opleidingen onderzoek uitvoeren. Daarnaast kan ik de Cmmbo vragen om thematisch onderzoek te doen waarbij het bestaand aanbod wordt doorgelicht. Op dit moment doet de Cmmbo onderzoek naar de arbeidsmarktrelevantie van mbo niveau 2 opleidingen.
Ook het hoger onderwijs kent een macrodoelmatigheidsbeleid met als doel zorg te dragen voor een landelijk opleidingsaanbod dat aansluit bij de behoeften van de arbeidsmarkt, wetenschap en maatschappij in den brede. Op korte termijn ontvangt u van mij een brief met daarin voorstellen voor het toekomstig macrodoelmatigheidsbeleid in het hoger onderwijs. Daarin zal ik ook aandacht besteden aan macrodoelmatigheid van het bestaande opleidingsaanbod.

Vraag 5

Hoe verklaart u het dat opleidingen waarvan de arbeidsmarktperspectieven minder goed of slecht zijn, toch in trek zijn bij studiekiezers? Wat gaat u hier aan doen?

Ik vind vrije studiekeuze een groot goed. Wel is het dan van belang dat studenten goed geïnformeerd zijn over onder andere de aansluiting op de arbeidsmarkt bij het maken van hun studiekeuze. Daarom zijn mbo-onderwijsinstellingen verplicht om aankomende studenten te voorzien van goede objectieve gegevens over de kwaliteit van het onderwijs en het perspectief op werk na afronding van de opleiding. Ook in het hoger onderwijs zijn studiekeuzeactiviteiten (studiekeuzecheck) sinds 2014 geïntroduceerd. Door instrumenten als de studiebijsluiter en de website van Studiekeuze123, waar informatie over de studie en de aansluiting op de arbeidsmarkt te vinden is, kan de student geïnformeerd een keuze maken voor een opleiding. Ik vind het van belang dat studenten de mogelijkheden op de arbeidsmarkt meewegen bij hun studiekeuze, maar ik vind het evenzeer van belang dat studenten kiezen voor een opleiding waarvoor ze intrinsiek gemotiveerd zijn. Studenten die kiezen voor een studie waarvoor ze intrinsiek gemotiveerd zijn en die bij hen past, hebben meer studiesucces. Daarbij is ook goede loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) van belang. Dit kan verkeerde studiekeuzes voorkomen. LOB helpt jongeren loopbaancompetenties te ontwikkelen die ze nodig hebben in het onderwijs en op de arbeidsmarkt. Daarnaast helpt LOB jongeren bij het ontdekken van hun talenten en passies. Recent heeft uw Kamer van de Staatssecretaris en mij een brief ontvangen waarin wij onze plannen presenteren voor de vervolgaanpak van LOB. In deze brief worden concrete maatregelen aangekondigd om de loopbaanoriëntatie en -begeleiding in het onderwijs te verbeteren.
Goede voorlichting en LOB zijn belangrijk, maar daarmee zijn we er nog niet. In de praktijk blijkt nog steeds dat niet alle studenten de arbeidsmarkt- en toekomstperspectieven in den brede meewegen bij hun studiekeuze. Instellingen en overheid hebben een taak er zo veel mogelijk aan bij te dragen dat studenten zo goed mogelijk terecht kunnen komen. Dit is niet alleen voor de betreffende studenten van belang; ook voor de maatschappij als geheel is het van belang dat de studiekiezer de juiste keuze maakt en het onderwijsaanbod goed aansluit op de behoeften van de arbeidsmarkt, de wetenschap en de maatschappij. Daarom zet ik niet alleen in op goede voorlichting en LOB, maar ook op het hierboven beschreven macrodoelmatigheidsbeleid. Deze instrumenten vullen elkaar aan en versterken elkaar.

Vraag 6

Wanneer kan de Kamer uw reactie verwachten op het tienpuntenplan «Aanval op uitval»?

Op het tienpuntenplan «aanval op uitval» is met de eerder genoemde Kamerbrief Loopbaanoriëntatie en -begeleiding van 26 september jl. gereageerd. Een reactie op de punten voor het hoger onderwijs volgt aan het eind van dit jaar met de aanbieding van het onderzoek naar de effectiviteit van de studiekeuzecheck.

Vraag 7

Bent u bereid deze vragen vóór de behandeling van de onderwijsbegroting voor 2017 te beantwoorden?

Ja.

Vraag 1

Is het waar dat er op dit moment een onderzoek wordt gedaan naar aanleiding van interne meldingen van integriteitsschending binnen de Dienst Bewaken en Beveiligen van de Nationale Politie?

Op dit moment wordt een onderzoek uitgevoerd bij de Dienst Bewaken en Beveiligen van de Landelijke Eenheid. De aanleiding voor dit onderzoek was dat de eenheidsleiding diverse signalen had ontvangen van onrust en onvrede onder medewerkers binnen de dienst. Het onderzoek is erop gericht om de signalen nader te concretiseren. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door een extern trainings- en adviesbureau.
Signalen over vermeende integriteitsmeldingen worden volgens de daarvoor geldende procedures afgehandeld. Deze meldingen worden door de afdeling Veiligheid, Integriteit en Klachten van de politie onderzocht. De beantwoording van de onderstaande vragen gaan uitsluitend over het onderzoek door het externe trainings- en adviesbureau.

Vraag 2

Klopt het dat onderdeel van dit onderzoek de kwaliteit van het leiderschap en de interne (bestuurs)cultuur binnen de dienst is?

Ja.

Vraag 3

Is het waar dat dit onderzoek wordt uitgevoerd door een commercieel trainings- en adviesbureau? Klopt het dat dit externe bureau voornamelijk wordt ingehuurd door de Nationale Politie? Zo ja, waarom meent u dat dit onderzoek voldoende objectief en onafhankelijk is?

Het onderzoek wordt uitgevoerd door een extern trainings- en adviesbureau. Dit bureau wordt niet voornamelijk ingehuurd door de politie. Het bureau werkt voor een breed scala aan profit- en non-profitorganisaties. Bij het inhuren van dit bureau zijn de aanbestedingsregels- en procedures gevolgd.

Vraag 4

Klopt het dat onderzoekers persoonlijke banden hebben of hebben gehad met betrokken politieofficieren? Zo ja, waarom meent u dat dit onderzoek voldoende objectief en onafhankelijk is?

Een van de onderzoekers heeft een politieachtergrond en kent daardoor mensen binnen de politieorganisatie. De ondernemingsraad van de Landelijke Eenheid en de betrokken vakbond zijn daarvan in kennis gesteld. Het onderzoek wordt begeleid door een commissie waarin onder meer de ondernemingsraad en de betrokken vakbond zitting hebben. Deze samenstelling moet mede de onafhankelijkheid en objectiviteit van het onderzoek waarborgen.

Vraag 5

Klopt het dat aan dit onderzoek tijd- en budgetbeperkingen zijn gesteld? Klopt het dat daardoor niet iedereen die gehoord wil worden ook daadwerkelijk gehoord kan worden?

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Berger «plundert» oorlogsgraf»?1

Ja

Vraag 2

Klopt het dat een Terschellinger scheepsberger het in 1916 gezonken slagschip Queen Mary heeft geplunderd?

Wij hebben hierover geen feitelijke informatie, anders dan het genoemde krantenbericht en berichtgeving die hierover in de Engelse media is verschenen. Hieruit blijkt dat het gaat om een zaak die reeds enkele jaren geleden speelde.

Vraag 3

Klopt het dat dit schip volgens zowel Britse als Nederlandse wetgeving met rust dient te worden gelaten?

De HMS Queen Mary is een oorlogsbodem van het Verenigd Koninkrijk die in 2006 als «protected site» onder de «Protection of Military Remains Act 1986» is aangewezen. De status van «protected site» is bedoeld om het wrak als oorlogsgraf voor de 1.266 omgekomen bemanningsleden te erkennen.
Uit de aanwijzing mag, naast de grote waarde die aan het wrak als oorlogsgraf wordt toegekend, worden afgeleid, dat het Verenigd Koninkrijk de HMS Queen Mary nog steeds beschouwt als een van zijn oorlogsschepen en dat het wrak dan ook soevereine immuniteit behoort te genieten. Het vernietigen of weghalen van (delen van) het schip zou daarom naast het verstoren van de laatste rustplaats van de bemanning tevens het vernietigen of wegnemen van eigendommen van de Britse staat zijn. De mogelijkheden voor Nederland om hiertegen op te treden zijn beperkt (zie ook vraag 6 en2.

Vraag 4

In hoeverre onderschrijft u de opvatting van de Britten dat hier sprake is van schending van een oorlogsgraf? Hoe beoordeelt u de ontstane ophef over de situatie?

Ja, die opvatting deel ik. Ik betreur het ten zeerste als inderdaad sprake is geweest van verstoring van het oorlogsgraf.

Vraag 5

Wat vindt u ervan dat naar verluidt de nabestaanden walgen van het idee dat de scheepsberger goed geld heeft verdiend aan deze en andere plunderingen?

Als inderdaad sprake is geweest van de in de berichten weergegeven feiten, kan ik me hun gevoel heel goed voorstellen.

Vraag 6

Biedt artikel 5.1 in de Erfgoedwet mogelijkheden om strafrechtelijk op te treden tegen verstoorders van archeologische monumenten onder water? Valt het verstoren van dit scheepswrak onder dit artikel? Gaat u optreden?

De Erfgoedwet biedt mogelijkheden om op te treden tegen het verstoren van archeologische monumenten, waaronder scheepswrakken, als deze zich in de territoriale zee of aansluitende zone bevinden. Het betreffende scheepswrak ligt echter in een gebied ver buiten de jurisdictie van Nederland. Artikel 5.1 van de Erfgoedwet is hier dus niet van toepassing. In dit geval kan Nederland dan ook niet zelfstandig optreden.
Mogelijk dat er na de voorgenomen ratificatie en implementatie van het UNESCO verdrag inzake cultureel erfgoed onder water uit 2001 meer mogelijkheden zullen zijn om overtredingen van Nederlandse staatsburgers aan te pakken.

Vraag 7

Kunt u toelichten welke partijen in dergelijke gevallen aangifte zouden kunnen doen van schending van een oorlogsgraf? Wat is de gebruikelijke aanpak? Bent u voornemens een zaak te starten?

Het Verenigd Koninkrijk kan voor de schending van een oorlogsgraf in dit geval alleen optreden tegen zijn eigen burgers. Het in de berichten genoemde schip vaart onder Panamese vlag. Voor zover het Verenigd Koninkrijk jurisdictie zou kunnen en willen claimen ten aanzien van (een van) de opvarenden, zou het Verenigd Koninkrijk zich in eerste instantie tot de vlagstaat moeten richten.