Vraag 1

Kent u het Oxfam rapport «Behind the Brands» over de sociale en milieu impacts van de tien grootste voedsel- en drankenproducenten in de wereld?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u de bevinding van Oxfam dat geen van de tien grootste voedsel- en drankenproducenten in de wereld door de test komt met een goede algemene score op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen?

Ik deel de analyse van Oxfam dat een aantal bedrijven uit de voedingsmiddelensector op de goede weg is voor wat betreft duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar dat er nog veel ruimte is voor verbetering. Het oordeel dat alle bedrijven onvoldoende scoren is voor rekening van Oxfam. Relevanter is dat de ranking laat zien dat er grote verschillen zitten tussen de bedrijven en dat bedrijven worden aangemoedigd om van elkaar te gaan leren in een «race to the top». Het kabinet is van mening dat we van de voedingsmiddelenconcerns mogen vragen dat zij zich inzetten om die verbetering te realiseren. Samenwerking met andere partijen binnen de keten is daarin cruciaal.

Vraag 3

Deelt u de mening dat voedsel- en drankenproducenten transparanter moeten zijn over de herkomst van hun producten en de productieomstandigheden in hun toeleveringsketen zodat consumenten een beter inzicht krijgen of deze bedrijven wel echt duurzaam en maatschappelijk verantwoord opereren?

Transparantie is een belangrijke voorwaarde voor dialoog met stakeholders en het goed informeren van consumenten. Daarnaast is het van belang dat claims van producenten op het gebied van duurzaamheid worden onderbouwd met feiten. Het rapport laat zien dat de voedingsmiddelenindustrie uit concurrentieoverwegingen terughoudend is met het verschaffen van informatie over de toeleveringsketen.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de keuzevrijheid van de consument te beperkt is door intransparantie in de productieketen van voedsel en dat deze intransparantie een rem is op de verduurzaming van de voedselproductie? Op welke wijze gaat u de huidige intransparantie tegen?

Consumenten hebben in veel gevallen de mogelijkheid om een bewuste keuze te maken over de aanschaf van levensmiddelen, bijvoorbeeld door te kiezen voor gecertificeerde producten. Consumenten moeten erop kunnen vertrouwen dat claims van producenten over duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen stroken met de productiepraktijk in ontwikkelingslanden. Hiervoor is transparantie over de herkomst en productieomstandigheden van belang. Dit is primair de verantwoordelijkheid van de sector. Daar waar de overheid via het bedrijfsleveninstrumentarium direct betrokken is bij investeringen in de sector sporen we aan tot maximale openheid.

Vraag 5

Deelt u de zorg dat niet één van de grootste voedsel- en drankenproducenten in de wereld publiekelijk heeft toegezegd om boeren eerlijke prijzen te gaan betalen? Zo ja, hoe stimuleert u dat producenten wel eerlijke prijzen betalen aan boeren? Zo nee, waarom niet?

Ik deel de zorg dat boeren in ontwikkelingslanden door hun positie in de keten kwetsbaar zijn en daardoor vaak een lage prijs kunnen krijgen voor hun producten. Via onder ander het 2SCALE programma, IDH en organisaties als Solidaridad en Agriterra werk ik met bedrijven die in Nederland of elders gevestigd zijn aan programma’s om o.a. de inkomenspositie van boeren en boerinnen te verbeteren. Ook andere maatschappelijke organisaties die ik steun via het Medefinancieringsstelsel II, waaronder Oxfam Novib, dragen bij aan deze doelstelling. Bijvoorbeeld door boeren te helpen zich beter te organiseren en aandacht te hebben voor goede landbouwpraktijken die op duurzame wijze opbrengsten en toegang tot markten verbeteren. In veel gevallen zien we dat deze programma’s ook in het belang van bedrijven werken, die op deze manier toegang krijgen tot meer of kwalitatief betere grondstoffen.
Daarnaast gebruik ik de OESO richtlijnen voor multinationale ondernemingen om bedrijven op hun verantwoordelijkheid te wijzen. Hierin is sinds 2011 opgenomen dat bedrijven geen minder gunstige lonen en arbeidsvoorwaarden zouden moeten hanteren dan vergelijkbare werkgevers in het gastland en tenminste een leefbaar loon moeten betalen.
Kleine boeren zijn als zelfstandige producenten van grondstoffen niet rechtstreeks in dienst zoals een werknemer. Desondanks beschouw ik deze bepaling ook op hen van toepassing. Afnemers van deze producenten moeten boeren dus in staat stellen een leefbaar inkomen te genereren.

Vraag 6

Op welke wijze stimuleert u de in Nederland gevestigde voedsel- en drankenproducenten om hun toeleveringsketen structureel te verduurzamen?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Bent u bereid er voor te zorgen dat de in Nederland gevestigde voedsel- en drankenproducenten niet bijdragen aan de oneerlijke onteigening van land en schendingen van landrechten in ontwikkelingslanden? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Van Nederlandse bedrijven vraag ik dat zij de OESO richtlijnen voor multinationale ondernemingen naleven, waarin de verantwoordelijkheid tot het voorkomen van mensenrechtenschendingen is opgenomen. Zij dienen zich ook te vergewissen van de risico’s op mensenrechtenschendingen bij landverwerving en daar gepaste consequenties uit te trekken.
Daarnaast bestaat een aantal specifieke richtlijnen, voor specifieke kwesties van bijvoorbeeld het Committee on World Food Security (CFS) waar het landrechten betreft of de Performance Standards van de International Finance Corporation (IFC) als het om financiële transacties gaat. De kracht van dit soort richtlijnen zit voornamelijk in de zelfregulerende werking binnen de sectoren waarop ze betrekking hebben. De overheid is een voorstander van dergelijke initiatieven en speelt een actieve rol bij de totstandkoming van deze vrijwillige richtlijnen, bijvoorbeeld bij de vorig jaar aangenomen CFS Voluntary Guidelines on Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security. Bij financiering via FMO en PSI geldt dat indien er sprake is van een investering in bedrijfseigen hectares grond (bijvoorbeeld in irrigatie-infrastructuur, verbouw van gewassen, bouw van kassen etc.) de acquisitie moet voldoen aan de IFC Performance Standards.
Via de onder het antwoord op vraag 5 genoemde organisaties en programma’s en onze ambassades ondersteunen we de bedrijven met als doel betrokkenheid bij schendingen van landrechten te voorkomen en te zoeken naar oplossingen waar schendingen zich onverhoopt voor doen. Samenwerking met verschillende ketenpartners (o.a. producenten organisaties, handelaren en retailers) en lokale overheden is hiervoor vereist. Verder steun ik maatschappelijke organisaties die zowel lokaal als internationaal schendingen van deze rechten opsporen en misstanden aan de orde stellen.
De Nederlandse Federatie voor de Levensmiddelen Industrie heeft namens de bij haar aangesloten bedrijven laten weten met het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Buitenlandse Zaken in gesprek te willen naar aanleiding van het Oxfam-rapport. Ik ga hier graag op in. Het gaat er daarbij om hoe bedrijven gezamenlijk met stakeholders beter kunnen bijdragen aan de positie van de zowel mannelijk als vrouwelijke boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden en het voorkomen van oneerlijke landonteigeningen en andere misstanden.

Vraag 8

Bent u bereid er voor te zorgen dat de in Nederland gevestigde voedsel- en drankenproducenten niet bijdragen aan uitbuiting van vrouwen en boeren in ontwikkelingslanden? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Ja, ik ben dan ook voornemens om bedrijven aan te sporen beter in kaart te brengen hoeveel mannen en vrouwen binnen hun productieketens werkzaam zijn en of vrouwen gelijke behandeling en betaling ontvangen. Zie ook het antwoord op vraag 7.

Vraag 9

Bent u bereid er voor te zorgen dat de in Nederland gevestigde voedsel- en drankenproducenten niet bijdragen aan schendingen van arbeids- en mensenrechten in ontwikkelingslanden? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord op vraag 7.

Vraag 1

Kent u het bericht «Pakistan: Authorities must do more to protect Hazara community from deadly attacks», waarin wordt verwezen naar de aanslag op een groentemarkt op 17 februari waarbij ten minste 84 mensen, in meerderheid sjiitische Hazara’s, werden gedood?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat sinds januari 2012 91 aanvallen op sjiieten in Pakistan hebben plaatsgevonden, waaronder relatief veel Hazara’s waren, waarbij ongeveer vijfhonderd doden vielen? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Sinds januari 2012 heeft een groot aantal aanvallen plaatsgevonden op sjiieten waarbij inderdaad veel Hazara’s zijn omgekomen. Geconfirmeerde informatie die nodig is om de genoemde totaal cijfers te kunnen bevestigen, is niet beschikbaar.

Vraag 3

Kunt u aangeven wie verantwoordelijk zijn voor deze aanvallen?

De meeste aanslagen tegen Hazara’s worden opgeëist door de verboden extremistische/militante soennitische groep Lashkar-e-Jhangvi (LeJ).

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat de laatste jaren niemand is vervolgd voor aanslagen tegen Hazara’s? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

De Pakistaanse regering heeft aangegeven al het mogelijke te zullen doen om de verantwoordelijken voor deze aanvallen op te sporen en aan te klagen. Naar aanleiding van de recente aanslagen ontbond de federale overheid de regering en parlement van Baluchistan en nam de gouverneur het dagelijks bestuur van de provincie over. De week daarop werden enkele kopstukken van Lashkar-e-Jhangvi gearresteerd.

Vraag 5

Deelt u de opvatting dat Pakistan een onafhankelijk onderzoek naar deze dodelijke aanvallen tegen Hazara’s zou moeten starten? Indien neen, waarom niet?

Ja. De Pakistaanse regering heeft aangegeven al het mogelijke te zullen doen om de verantwoordelijken voor deze aanvallen op te sporen en aan te klagen waarbij onafhankelijk onderzoek niet wordt uitgesloten. Ook vanuit lokale mensenrechtenorganisaties wordt hier op aangedrongen.

Vraag 6

Bent u bereid in uw bilaterale contacten met Pakistan en in EU-verband deze gewelddadige aanvallen op Hazara’s aan de orde te stellen en Pakistan op te roepen een einde te maken aan de voortdurende straffeloosheid met betrekking tot deze aanvallen?

Nederland stelt de kwestie rondom de positie van (religieuze) minderheden in Pakistan geregeld in bilaterale en multilaterale contacten aan de orde. Daarbij wordt ook gesproken over Hazara’s. Meest recent gebeurde dit tijdens de ambtelijke bilaterale consultaties met Pakistan op 11 februari jl. te Den Haag en het bezoek van de Mensenrechtenambassadeur aan Pakistan van 4 tot 7 maart jl.
Op 11 maart jl. heeft de EU raadsconclusies over Pakistan aangenomen met specifieke verwijzingen naar de situatie van religieuze minderheden in Pakistan. De EU vertegenwoordiging in Islamabad is zeer actief en voert geregeld overleg met de Pakistaanse autoriteiten over mensenrechtenkwesties, waaronder de positie van Hazara’s. Ook staan mensenrechten centraal in het onlangs vastgestelde 5-Year Engagement Plan van de EU. Dit plan voorziet in een jaarlijkse mensenrechtendialoog met de Pakistaanse autoriteiten.

Vraag 7

Is het waar dat de mensenrechtenambassadeur overweegt later dit jaar Pakistan te bezoeken? Indien ja, bent u bereid de mensenrechtenambassadeur te vragen specifiek aandacht aan deze kwestie te besteden? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

De Nederlandse Mensenrechtenambassadeur heeft tijdens recente zijn bezoek aan Pakistan in diverse gesprekken de zorg van de Nederlandse regering over de situatie in Baluchistan en in het bijzonder de positie van Hazara’s naar voren gebracht.

Vraag 1

Kent u het bericht «Morocco/Western Sahara: Convicted Sahrawis must receive fair trials in civilian courts», waarin wordt ingegaan op de veroordelingen van 25 Sahrawi’s door een militaire rechtbank in Rabat?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat beschuldigingen van marteling van veroordeelde Sahrawi’s niet zijn onderzocht? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

De woordvoerder van de VN Hoge Commissaris voor de Mensenrechten, dhr. Rupert Colville, sprak op 19 februari jongstleden zijn zorg uit over de berichten dat deze beschuldigingen niet zouden zijn onderzocht.

Vraag 3

Deelt u de opvatting van Amnesty International dat burgers in een militaire rechtbank in Marokko geen eerlijk proces kunnen krijgen? Indien neen, waarom niet?

In zijn algemeenheid geldt dat het inzetten van militaire rechtbanken bij de berechting van burgers problematisch is. Nederland is van mening dat burgers dienen te worden berecht in een civiele rechtbank, zodat zij een eerlijk, onpartijdig en onafhankelijk proces kunnen krijgen.

Vraag 4

Is het waar dat, ruim twee jaar na de gewelddadigheden van november 2010 waar de 25 veroordelingen aan gerelateerd zijn, nog steeds geen onafhankelijk onderzoek is uitgevoerd naar de toen gepleegde mensenrechtenschendingen? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Er is onderzoek uitgevoerd door het samenwerkingsverband van Marokkaanse mensenrechten-NGO’s, een onafhankelijke organisatie. Daarnaast hebben de Marokkaanse Nationale Raad voor de Mensenrechten en een parlementaire onderzoekscommissie onderzoek uitgevoerd.

Vraag 5

Deelt u de opvatting van Amnesty International dat de beschuldigingen van marteling van de veroordeelden moeten worden onderzocht en dat bewijsmateriaal dat door middel van marteling is verkregen niet gebruikt mag worden door de rechtbank? Indien neen, waarom niet?

Marokko is partij bij het VN verdrag tegen marteling. Dit verdrag verbiedt dat bewijsmateriaal dat door middel van marteling is verkregen wordt gebruikt in de rechtbank. Nederland sluit zich dan ook aan bij de oproep die VN-woordvoerder Colville in dit verband deed voor een strikte naleving van de internationale standaarden voor een eerlijk proces. Onderdeel daarvan is dat beschuldigingen van marteling moeten worden onderzocht.

Vraag 6

Deelt u verder de opvatting van Amnesty International dat de 25 veroordeelde Sahrawi’s recht hebben op een eerlijk proces en dat zij daarom door een civiele rechtbank opnieuw berecht dienen te worden? Indien neen, waarom niet?

De advocaten van de groep Sahrawi’s hebben beroep ingesteld tegen het vonnis bij de Marokkaanse Cour Suprème (Hoge Raad). Afhankelijk van de uitkomst hiervan zal in EU-verband besproken worden of er aanleiding is om de Marokkaanse autoriteiten hierop aan te spreken.

Vraag 7

Bent u bereid bij Marokko aan te dringen op een nieuw en eerlijk civiel proces voor de 25 Sahrawi’s en op een onafhankelijk onderzoek naar de mensenrechtenschendingen die in november 2010 zijn gepleegd? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 1

Kent u het bericht «Pakistan’s hidden war: The kill and dump policy in Balochistan»?1

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat in Beloetsjistan honderden etnische Beloetsjieten zijn opgepakt door de Pakistaanse veiligheidsdiensten en later dood zijn teruggevonden door wat wel het «kill and dump» beleid wordt genoemd en dat de lichamen vaak sporen van marteling bevatten? Indien neen, wat zijn dan de feiten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 3

Bent u bekend met de cijfers van de actiegroep Voice for Missing Baloch, die stelt dat in de afgelopen negen jaar achtduizend mensen uit Beloetsjistan zijn ontvoerd? Kunt u deze cijfers bevestigen?

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat naast militanten in Beloetsjistan ook oppositieleiders, mensenrechtenactivisten en academici die zich kritisch hebben uitgelaten over het Pakistaanse leger, worden gedood? Kunt u aangeven in hoeverre niet-militanten het slachtoffer zijn van dit «kill and dump» beleid? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 5

Deelt u de opvatting van Amnesty International dat deze wreedheden worden uitgevoerd te midden van flagrante straffeloosheid en dat betrouwbare onderzoeken naar deze incidenten en vervolging van de daders noodzakelijk zijn?2 Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 6

Deelt u verder de opvatting van de auteurs dat er op dit moment in Beloetsjistan sprake is van een urgente humanitaire crisis? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 7

Bent u bereid in uw bilaterale contacten met Pakistan en in EU-verband deze mensenrechtenschendingen in Beloetsjistan aan de orde te stellen en te pleiten voor een einde aan de voortdurende mensenrechtenschendingen en de straffeloosheid?

Vraag 8

Is het waar dat de mensenrechtenambassadeur overweegt later dit jaar Pakistan te bezoeken? Indien ja, bent u bereid de mensenrechtenambassadeur te vragen specifiek aandacht aan deze kwestie te besteden? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de World Press Freedom Index 2013 van Reporters without Borders, die inzicht biedt in de houdingen en intenties van regeringen ten opzichte van persvrijheid?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u de bedenkelijk lage positionering van Palestina en Israël, respectievelijk op plaats 146 en plaats 112 van de landenranglijst?

Waar het de Palestijnse Gebieden betreft ben ik bezorgd over de lage positie. Ondanks positieve uitschieters als Libanon (plaats 101) en Qatar (plaats 110) bungelen de Arabische landen nog altijd in de onderste regionen van de lijst. De Palestijnse Gebieden zijn daarop geen uitzondering en behoren met plaats 146 tot de middenmoot van de Arabische landen, die nog altijd veel te laag is. Positief is dat de positie van de Palestijnse Gebieden met acht plaatsen is gestegen ten opzichte van 2011–2012 als gevolg van de verbeterde verstandhouding tussen de Palestijnse Autoriteit en Hamas, aldus het rapport.
In het geval van Israël bekijk ik de positionering met enige zorg, maar ook met verbazing in verhouding tot een aantal andere landen op de lijst. Israël kent een pluralistisch medialandschap, waarbinnen de vrijheid van pers politiek en juridisch is verankerd. Tegelijkertijd bestaat er door het conflict met de Palestijnen en de gespannen relaties met de regio wel censuur in de vorm van de militaire censor, en worden journalisten in sommige gevallen beperkingen opgelegd. De laatste jaren vindt in Israël een kritische dialoog plaats ten aanzien van de reikwijdte van de militaire censor (onlangs nog rondom «Prisoner X») en de mate van concentratie en politisering van de media. Het feit dat deze discussie op vele fronten en in alle openheid wordt gevoerd, stemt positief.
In dit verband valt op dat «Freedom House» – een andere onafhankelijke waakhond op het gebied van de persvrijheid – consequent positiever oordeelt over de persvrijheid in Israel. In het «Freedom of the Press» rapport uit 2012 stond Israël op de 30ste plaats en werd de pers als «vrij» bestempeld (rapport 2013 moet nog verschijnen).

Vraag 3

Wat zijn de oorzaken voor de lage positionering van Palestina en van Israël? Kunt u voorbeelden geven van recente inbreuken op de persvrijheid?

In 2012 telde «The Independant Commission for Human Rights» (ICHR) meer dan 30 gevallen van arrestaties van journalisten op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza. Daarnaast ontving ICHR onder meer klachten over gevallen van geweld door veiligheidsdiensten tegen journalisten, in beslagname van apparatuur of opnames en over beperkingen in bewegingsvrijheid voor journalisten.
Volgens het rapport zou de terugval van Israël ten opzichte van 2011–2012 te wijten zijn aan doelgerichte militaire acties tegen journalisten tijdens de geweldsuitbarsting in Gaza in november 2012. «Reporters without borders» noemt als voorbeeld het onder vuur nemen door het Israëlische leger van een gebouw in Gaza stad dat o.a. huisvesting bood aan een mediacentrum. Bij navraag stellen de Israëlische autoriteiten dat er sprake was van twee acties gericht tegen een operationeel militair centrum en zendapparatuur van Hamas. Israël beweert dat het in beide gevallen ging om legitieme militaire doelwitten. Door de mediafaciliteiten te gebruiken voor militaire doeleinden, zette Hamas volgens Israël doelbewust de professionele immuniteit en levens van aanwezige journalisten op het spel.

Vraag 4

Klopt het dat de positie van Israël ten opzichte van de vorige Index met 20 plaatsen is gedaald? Wat zijn de oorzaken van deze terugval?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Op welke wijze en met welke concrete inzet adresseert u inbreuken op de persvrijheid in uw politieke dialoog met de Palestijnse Autoriteit, respectievelijk met de Israëlische regering? Wilt u uw antwoord toelichten, onder verwijzing naar de beoogde verdieping van de bilaterale relaties met Israël en de Palestijnen?

Mensenrechten vormen een belangrijk thema in de dialoog tussen Nederland, de Palestijnse Gebieden resp. Israël. Mensenrechten worden in bilateraal, EU- en multilateraal verband met resp. de Palestijnse Autoriteit en de Israëlische regering aan de orde gesteld. Een goed voorbeeld zijn de recente bilaterale consultaties op hoog ambtelijk niveau met de Palestijnse Autoriteit (18 februari jl.), waarin NL expliciet het belang van persvrijheid en de zorgen over gevallen van beperking van die vrijheid heeft aangekaart. In sommige gevallen wordt de voorkeur gegeven aan een gemeenschappelijk optreden in EU-verband. In mei 2012 heeft de EU in de RBZ Raadsconclusies de Palestijnse autoriteiten opgeroepen de vrijheid van meningsuiting te respecteren. In het geval van Israël vormde de persvrijheid een van de aanbevelingen van de EU voortgangsrapportage d.d. mei 2012 in het kader van het Europese Nabuurschapsbeleid.
Op dit moment wordt bestudeerd hoe de verdieping van de bilaterale relaties gestalte moet krijgen. Daarover wordt de Kamer later geïnformeerd.

Vraag 6

Hoe bevordert u eerbiediging door de Hamas-regering van de persvrijheid in de Gazastrook? Heeft u hier mogelijkheden toe, ondanks dat de regering contacten met Hamas afwijst en derhalve de mogelijkheid ontbeert om deze en andere mensenrechtenkwesties in een rechtstreekse politieke dialoog aan de orde te stellen?

Er zijn geen contacten met Hamas en er is dus ook geen politieke dialoog. Toch blijft Nederland actief in Gaza en vestigt aandacht op mensenrechten en persvrijheid, bijvoorbeeld via gesprekken met journalisten en bloggers.

Vraag 1

Bent u bekend met de laatste stand van zaken rondom de Iraanse gewetensgevangene Nasrin Sotoudeh (winnaar van de Sacharov prijs voor mensenrechten), die nog steeds onterecht in gevangenschap zit en kunt u kort haar vermeende misdaden en haar straf beschrijven?

Nasrin Sotoudeh is op 9 januari 2011 veroordeeld tot 11 jaar gevangenisstraf en kreeg een verbod van 20 jaar om het beroep van advocaat uit te oefenen. In die 20 jaar mag zij Iran niet verlaten. In september 2011 is deze straf in hoger beroep omgezet naar 6 jaar cel en 10 jaar verbod op haar beroepsuitoefening en uitreisverbod. Zij is veroordeeld voor het handelen in strijd met de nationale veiligheid, verspreiden van propaganda tegen het regime en lidmaatschap van het Defenders of Human Rights Centre. Sotoudeh zit momenteel haar straf uit in de Evin gevangenis.

Vraag 2

Bent u op de hoogte van de resultaten van het onderzoek van een delegatie van het Iraanse parlement naar de rechtmatigheid van de zaak van mevrouw Sotoudeh? Zo nee, kunt u het dan (laten) uitzoeken en meedelen aan het Nederlandse parlement?1

Een delegatie van het Iraanse parlement heeft de gevangenis waar Nasrin Sotoudeh vastzit, op 21 januari 2013 bezocht. Dat bezoek viel samen met een driedaags verlof dat Sotoudeh was toegekend. Als de resultaten van hun onderzoek publiek worden gemaakt, wat niet zeker is, zal ik deze aan uw Kamer mededelen.

Vraag 3

Is het waar dat advocaat Mohammad Ali Dadkhan recent is veroordeeld wegens het verdedigen van mensenrechtenactivisten en het te woord staan van buitenlandse media? Indien ja, wat is uw oordeel over deze veroordeling? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Op 29 september 2012 is Mohammad Ali Dadkhah begonnen aan de negen jaar gevangenisstraf, die hem is opgelegd voor het handelen in strijd met de nationale veiligheid en het verspreiden van anti-regime propaganda. Nederland heeft grote zorgen over de situatie van mensenrechtenverdedigers in Iran en roept de Iraanse autoriteiten op, mensenrechtenadvocaten zoals de heer Dadkhah in staat te stellen hun beroep uit te oefenen.

Vraag 4

Bent u bereid om gezamenlijk met uw EU-collega’s en lady Ashton ervoor zorg te dragen dat er gezamenlijk actie ondernomen wordt richting Iran ten einde Nasrin Sotoudeh en Mohammad Ali Dadkhan vrij te krijgen en dit ook tot uiting te laten komen bij de conclusies en de persconferentie na de eerstvolgende Raad voor Buitenlandse Zaken van de EU? Noten:

De Raad voor Buitenlandse Zaken van de EU van 11 maart heeft additionele mensenrechtensancties tegen Iran aangenomen. Zo zijn 9 namen toegevoegd aan de lijst van mensenschenders voor wie een tegoedenbevriezing en reisverbod van kracht is (in totaal nu 87 personen). Tevens wordt een tegoedenbevriezing toegepast bij een Iraanse entiteit betrokken bij mensenrechtenschendingen.
De EU heeft bij de Iraanse autoriteiten – mede op Nederlands initiatief – reeds herhaaldelijk aangedrongen op onmiddellijke vrijlating van mevrouw Sotoudeh en andere mensenrechtenadvocaten. Ook heeft de EU Hoge Vertegenwoordiger mondeling haar grote zorgen over de zaak van Nasrin Sotoudeh geuit. Daarnaast vraagt Nederland ook in VN-verband aandacht voor de situatie van mevrouw Sotoudeh, onder andere in de VN Mensenrechtenraad.
Ik zet mij ervoor in om met mijn EU-partners gezamenlijk tot een zo effectief mogelijke reactie richting de Iraanse autoriteiten te komen inzake de schrijnende situatie van mevrouw Sotoudeh en dhr. Dadkhah.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «EU super spies to get right to snoop on your emails, website visits, medical data and police records»?1 Klopt dit bericht?

Ja, ik heb kennisgenomen van het bericht. Het bericht klopt niet en is mijns inziens niet accuraat. In het bericht worden twee documenten door elkaar gehaald. Ten eerste de Gezamenlijke Mededeling van de Europese Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid over de «Strategie inzake cyberbeveiliging van de Europese Unie: Een open, veilige en beveiligde cyberspace». Dit document is niet verplichtend van aard en doet een beroep op lidstaten om voorstellen te implementeren.
Daarnaast is er het Commissievoorstel voor een «Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad houdende maatregelen om een hoog niveau van netwerk- en informatiebeveiliging in de Unie te waarborgen.» In het bericht worden dan ook ten onrechte gesuggereerd dat er sprake is van nieuwe bevoegdheden of van overheveling van nationale bevoegdheden naar de Europese Commissie. Deze richtlijn zelf heeft een verplichtend karakter, maar de onderhandelingen over de inhoud er van moeten nog plaatsvinden.

Vraag 2

Deelt u de mening dat deze digitale politie, het Europees agentschap ENISA, het zoveelste voorbeeld is van steeds verdergaande Brusselse bemoeienis waar Nederland niet bij gebaat is?

ENISA is in 2004 opgericht met het doel om een hoog en effectief niveau van netwerk- en informatiebeveiliging te verzekeren binnen de EU. Dit om een cultuur van netwerk- en informatiebeveiliging te ontwikkelen waar burgers, consumenten, bedrijven en organisaties binnen de publieke sector binnen de EU van kunnen profiteren en die bijdraagt aan het soepel functioneren van de interne markt.
ENISA doet dit door deskundig advies uit te brengen aan nationale overheden en EU-instellingen, het uitwisselen van goede methoden en door het leggen van contacten tussen EU-instellingen, nationale autoriteiten en bedrijven.
Ik vind dat ENISA een waardevolle rol vervult in het ondersteunen van zowel private als de publieke partijen die het Europese niveau van cyberbeveiliging van de vitale infrastructuur willen verhogen. ENISA ondersteunt onder meer de CERT gemeenschap, helpt bij het organiseren van internationale oefeningen en het ondersteunen van lidstaten bij de implementatie van cyberbeveiligingseisen.
Het Europees agentschap ENISA heeft geen operationele taken en heeft als organisatie met een preventieve taak inzake netwerk- en informatiebeveiliging ook geen opsporingsbevoegdheden. Deze bevoegdheden behoren aan de nationale justitie/politie autoriteiten waarbij zij kunnen samenwerken met Europol en het recent daarbij gevoegde European Cybercrime Center. Het agentschap kan dus niet worden beschouwd als een digitale politie.
Het voorstel voor een richtlijn waarnaar het krantenartikel verwijst wil bevoegde autoriteiten van netwerk en informatiebeveiliging (NIB) binnen lidstaten aanwijzen die vervolgens samen met de Europese Commissie in een samenwerkingsnetwerk een aantal activiteiten gaan uitvoeren. Het betreft hier dus geen overheveling van bevoegdheden van nationaal niveau naar Europees niveau.

Vraag 3

Deelt u voorts de mening dat het volstrekt onacceptabel is dat deze EU-superspionnen in de toekomst de beschikking krijgen over persoonlijke informatie van Nederlandse burgers? Zo nee, waarom niet?

Het voorstel van de Commissie zal de komende periode onderwerp zijn van beraadslaging op zowel nationaal als Europees niveau. Daarbij zal ik erop toezien dat te allen tijde zal worden gehandeld binnen het staande Europese wettelijk kader voor de bescherming van persoonsgegevens.

Vraag 4

Is het kabinet bereid deze hoogst ongewenste club van EU-superspionnen per direct op te heffen? Zo nee, waarom niet?

Nee. Met verwijzing naar het antwoord op vraag 2 is ENISA in 2004 opgericht met steun van Nederland om zowel private als de publieke partijen die het Europese niveau van cyberbeveiliging van de vitale infrastructuur willen verhogen te ondersteunen.

Vraag 1

Bent u bekend met de uitspraken van de heer Soros?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de opvatting dat een Europese variant van sectie 1504 van de Amerikaanse Dodd-Frank Act, de EU Transparantie en Accountancy Richtlijnen, een belangrijke stap is in toename van transparantie over betalingen door de mijnbouw-, olie- en houtkapindustrie aan overheden en eveneens leidt tot transparantie door de overheden van de grondstofrijke landen over deze inkomsten en de besteding van deze gelden, afname van corruptie en omkoping en daarmee toename van goed bestuur en democratisering? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ja. Door de richtlijn komt informatie beschikbaar voor de lokale bevolking om inzicht te krijgen in de aanwending van de opbrengsten uit de grondstoffenexploitatie. Deze transparantie kan bijdragen aan het tegengaan van corruptie.

Vraag 3

Deelt u de mening dat in het belang van een gelijk speelveld de EU Transparantie en Accountancy Richtlijnen wat betreft vereisten voor verplichte rapportage van betalingen door de mijnbouw-, olie- en houtkapindustrie aan overheden niet mogen onderdoen aan de Amerikaanse vereisten op dit vlak zoals vastgelegd in sectie 1504 van de Amerikaanse Dodd-Frank Act en bekrachtigd door de Securities and Exchange Commission (SEC)? Zo nee, waarom niet?

Met het oog op het internationaal gelijke speelveld voor het bedrijfsleven dient de Europese rapportageplicht zoveel mogelijk in lijn te zijn met verplichtingen in de Amerikaanse wetgeving. De administratieve lasten van grote Europese ondernemingen die in deze sector internationaal actief zijn en ook een Amerikaanse beursnotering hebben, worden zo beperkt.

Vraag 4

Deelt u de mening dat deze Europese richtlijnen veel positieve effecten zullen hebben in grondstofrijke ontwikkelingslanden omdat zij de bevolking in staat stellen de regering aan te spreken op de besteding van de inkomsten uit de grondstoffensector en daarmee corruptie tegengaan en duurzaam grondstoffenbeheer stimuleren? Zo nee, waarom niet?

Door de Europese richtlijnen komt informatie beschikbaar voor de lokale bevolking waarmee zij inzicht krijgt in de inkomsten van haar overheid. Het kabinet acht internationale regels voor transparantie in de grondstoffensector van belang voor corruptiebestrijding.

Vraag 5

Klopt de berichtgeving dat Nederland in de Europese Raad pleit voor een uitzondering op de rapportageverplichting in de Europese richtlijn voor landen waar in het strafrecht is opgenomen dat informatie niet publiek mag worden gemaakt? Zo ja, waarom en voor welke landen is dat nu het geval?

Nee, het kabinet acht een uitzonderingsclausule niet wenselijk. Ik verwijs u naar de brief aan uw Kamer van 8 februari jl. (Kamerstuk 21 501-30, nr. 303).

Vraag 6

Deelt u de mening dat naar aanleiding van eventuele uitzonderingsclausules in Europese regelgeving het gevaar bestaat dat juist overheden van landen met repressieve regimes, hoge corruptie en weinig transparantie het openbaar maken van betalingen van bedrijven aan de overheid strafbaar zullen stellen om te voorkomen dat bedrijven openbaar maken hoeveel geld zij aan deze overheden betalen voor de winning van grondstoffen? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet acht een uitzonderingsclausule niet wenselijk, mede met het oog op de mogelijkheid voor regimes om met een verbod op rapportage of met geheimhoudingsverplichtingen te ontkomen aan Europese transparantiebepalingen.

Vraag 7

Deelt u de mening dat een uitzondering op de Europese richtlijnen, zoals Shell en de regering bepleiten, juist landen uitlokt om zulke wetgeving te implementeren? Zo nee, waarom niet, aangezien er op deze manier ruimte wordt geboden om via wetgeving de Europese regeling te omzeilen en transparantie te voorkomen?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Klopt het dat het momenteel nergens wettelijk verboden is voor bedrijven om betalingen aan overheden openbaar te maken? Zo ja, waarom pleiten dan zowel de regering als Shell voor een uitzondering in de Europese regeling hieromtrent? Zo nee, in welke landen bestaat een dergelijk verbod?

Het kabinet is bekend met het feit dat er landen zijn die een ruim geformuleerd verbod kennen op publicatie van (staats)geheime en gevoelige informatie en met de uiteenlopende opvattingen over de consequenties ervan. Het is bijvoorbeeld niet duidelijk of dergelijke wetgeving van toepassing is op betalingen van bedrijven aan overheden.
Het kabinet verwacht dat als eenmaal een kritische massa van bedrijven en landen deze rapportageverplichting toepast minder landen zullen stellen dat hun binnenlandse verboden op openbaarmaking worden overtreden. Dit is ook de verwachting van de Europese Commissie op basis van haar consultaties. Ook in de Dodd-Frank Act en in de uitwerking daarvan in de SEC-regels is geen uitzonderingsclausule opgenomen.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de berichtgeving dat de Papoea’s in Indonesië bij de exploitatie van de natuurlijke rijkdommen in hun provincie zouden worden gemarginaliseerd?1

Ja.

Vraag 2

Is het bericht juist dat er door Indonesië grote ontwikkelingsprogramma’s worden opgezet in Papoea, waarbij er aanzienlijke aantallen immigranten worden ingevlogen? Wat betekent dit voor de toekomst van de inheemse bevolking?

Met het oog op voedselzekerheid en energievoorziening ontwikkelt Indonesië ontwikkelingsprogramma’s, ook in de provincie Papua. Indonesië voert hierbij geen transmigratiebeleid. Voor de ontwikkelingsprogramma’s in Papua en West-Papua worden vooral niet-inheemse inwoners ingehuurd, omdat deze meer over de benodigde vaardigheden en opleiding beschikken.

Vraag 3

In hoeverre profiteert de inheemse bevolking van de genoemde ontwikkelingsprogramma’s?

De ontwikkelingsprogramma’s zijn bedoeld om ten goede te komen aan de gehele bevolking. De Indonesische autoriteiten streven er naar de inheemse bevolking bij dergelijke programma’s te betrekken. In het najaar van 2011 is een speciale eenheid voor de versnelling van de economische ontwikkeling (UP4B) opgericht. Deze eenheid heeft een coördinerende taak bij de sociaal-economische ontwikkeling van Papua.

Vraag 4

Op welke wijze wordt de eigen grond van de Papoea’s juridisch beschermd en hoe wordt deze juridische bescherming in de praktijk geëffectueerd?

Met de Speciale Autonomiewet voor de provincies Papua en West-Papua is zogeheten Majelis Rakyat Papua (MRP) in het leven geroepen. De MRP bestaat uit vertegenwoordigers van inheemse Papua’s en ziet erop toe dat de inheemse cultuur en gewoonten worden gerespecteerd en beschermd. In het geval van overeenkomsten met derde partijen dienen de nationale en provinciale autoriteiten de MRP te consulteren indien de rechten van inheemse Papua’s in het geding zijn. De MRP dient vervolgens in te stemmen met een dergelijke overeenkomst. Deze consultatieplicht wordt in de praktijk niet altijd nageleefd. In geval van overdracht van land dient de gemeenschap daarmee in te stemmen en daarvoor te worden gecompenseerd. De Speciale Autonomiewet schrijft verder voor dat door de provinciale autoriteiten in samenwerking met het provinciale parlement en de MRP een lokale regeling wordt opgesteld voor economische activiteiten waarbij natuurlijke hulpbronnen in het geding zijn. Tot op heden is deze lokale regeling niet tot stand gebracht. Tijdens recent bezoek van de ambassade aan Papua is wederom aangedrongen op volledige implementatie van de Speciale Autonomiewet.

Vraag 5

Kunt u aangeven op welke wijze Nederland kan bijdragen aan het verbeteren van de situatie van de Papoea’s, op welke wijze u daaraan kunt bijdragen en welke multilaterale kanalen er volgens u mogelijk zijn?

Tijdens mijn bezoek aan Indonesië (20-21 februari jl.) sprak ik met de Indonesische minister van Buitenlandse Zaken over de situatie in Papua. Op 1 maart ontving ik Bambang Darmono, het hoofd van de door de Indonesische president ingestelde eenheid voor versnelde ontwikkeling van Papua. Ik heb daarbij het belang van transparantie benadrukt en gepleit voor grotere toegang voor internationale NGO’s tot het gebied. Ik heb tevens aangegeven dat Nederland bereid is om bij te dragen aan verbetering van de sociaaleconomische positie van de Papua’s. Nederland is op dit moment in Papoea actief met onder meer ondersteuning van een onderwijsprogramma van UNICEF alsook een programma van UNDP dat erop is gericht de capaciteit van lokale overheden te versterken, zodat deze beter in staat zijn om hun begroting en planning op te stellen op basis van daadwerkelijke behoeften van de bevolking.

Vraag 1

Kunt u uitleggen waarom het openen van de Japanse markt voor de export van Nederlands kalfsvlees een belangrijke voorwaarde was voor het beginnen van onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord met Japan?1

De EU achtte het van belang dat Japan nog voor het lanceren van onderhandelingen zou aantonen in staat te zijn tot het aanpakken van non-tarifaire handelsbelemmeringen. Indien dit niet het geval is, dan zou er ook weinig perspectief zijn op succesvolle onderhandelingen. In dit verband gold oplossing van problemen met betrekking tot Nederlands – maar ook Frans – kalfs- en rundvlees als één van de lakmoesproeven.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat het kabinet tot nu toe het naleven van mensenrechten- en walvisverdragen door Japan niet als belangrijke voorwaarde heeft gehanteerd voor het sluiten van een vrijhandelsakkoord, maar dit slechts «onder de aandacht» wil brengen bij de onderhandelingen? Zo ja, kunt u uitleggen waarom de export van dierlijke producten voor Nederland belangrijker is dan mensenrechten en het naleven van het moratorium op de commerciële walvisjacht? Zo nee, waarom stelt u dan dat de onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord met Japan kunnen beginnen nu de Japanse importrestricties met betrekking tot Nederlands kalfsvlees zijn opgeheven, terwijl Japan nog steeds doorgaat met de walvisvangst en experts waarschuwen dat Japan de mensenrechten niet respecteert?

Parallel aan onderhandelingen over een handelsverdrag zal een kaderovereenkomst worden gesloten waarin de politieke samenwerking tussen Japan en de EU wordt geregeld. Deze overeenkomst stoelt op de gedeelde waarden van Japan en de EU. Vanzelfsprekend krijgen mensenrechten daarin een belangrijke plaats. De EU zet in op opname van een clausule die het respect van beide verdragspartijen voor mensenrechten, democratie en rechtstaat vastlegt en bepaalt dat deze beginselen leidend zullen zijn in binnen- en buitenlands beleid. De EU streeft bovendien naar een verbindende relatie tussen deze clausule en de handelsovereenkomst. Dit kan ertoe leiden dat de handelsovereenkomst bij grove schending van de mensenrechten wordt opgeschort. De walvisvaart behoort niet tot deze categorie fundamentele EU-beginselen.

Vraag 3

Bent u bereid een nieuwe positie in te nemen met betrekking tot de onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord met Japan, waarbij u het naleven van mensenrechtenverdragen en het moratorium op de commerciële walvisjacht als voorwaarde hanteert?

Nee. De onderhandelingen met Japan zullen worden aangegrepen om deze thema’s verder aan de orde te stellen. In het bijzonder zetten Nederland en de EU in op opname van een stevig duurzaamheidshoofdstuk in het vrijhandelsakkoord. Dit biedt aanknopingspunten om met Japan de walvisvaart te bespreken. Bovendien dient een vrijhandelsakkoord te voorzien in voortzetting van het EU-verbod op de invoer van walvisproducten.
Zoals bij het antwoord op vraag 2 vermeld, krijgt de eerbiediging van mensenrechten een prominente plaats in de kaderovereenkomst. Japan is een belangrijke (handels) partner en een land waarmee de EU en Nederland waarden delen ten aanzien van democratie en mensenrechten. In VN-verband werken de EU en Japan op een aantal mensenrechtendossiers nauw samen, zoals bij het indienen van gezamenlijke VN-resoluties met betrekking tot Noord-Korea.
Het standpunt van de EU en Nederland ten aanzien van de doodstraf is bij de Japanse autoriteiten bekend. Nederland en andere Europese partners benadrukken consequent en continu de EU-positie ten aanzien van de doodstraf waarbij de autoriteiten, waaronder de minister van Justitie, worden opgeroepen om als eerste stap naar afschaffing van de doodstraf in ieder geval een moratorium op uitvoering in te stellen. In reactie op drie recente executies heeft Hoge Vertegenwoordiger Ashton op 22 februari jl. een verklaring uitgebracht waarin Japan wordt opgeroepen om de doodstraf af te schaffen.

Vraag 4

Kunt u aangeven wat er in het hoofdstuk duurzame ontwikkeling van een eventueel vrijhandelsakkoord met Japan volgens u geregeld zou moeten worden en welke status een dergelijk hoofdstuk zou moeten hebben?2 Welke dierenwelzijns- en milieunormen moeten daarin worden vastgelegd volgens u? Hoe verhoudt de export van vlees van kalfjes, die veelal na een lange transportperiode enkele weken alleen staan en vervolgens in groepjes op harde vloeren worden vetgemest, zich tot deze normen over dierenwelzijn?

Vrijhandelsakkoorden van de EU verwijzen naar nakoming van verplichtingen uit hoofde van internationale verdragen. Arbeidsnormen uit conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie, bepalingen uit multilaterale milieuovereenkomsten en samenwerking op klimaatgebied horen hierbij. Ook internationaal erkende standaarden voor maatschappelijk verantwoord ondernemen komen aan de orde.
De EU streeft ernaar dat samenwerking op het gebied van onder andere natuurlijke hulpbronnen, maritiem beleid en visserij zal worden opgenomen in de parallel aan de handelsovereenkomst uit te werken kaderovereenkomst.
Nederland zal voorstellen om samenwerking op het gebied van dierenwelzijn onderdeel te laten uitmaken van het uiteindelijke handelsverdrag, hoewel de import van dierlijke producten uit Japan beperkt is.
De kalveren waarvan het vlees wordt geëxporteerd naar Japan, zullen grotendeels binnen Nederland zijn geboren, gemest en geslacht. De dieren zullen voorts binnen de kaders van de EU-regelgeving voor minimumnormen ter bescherming van kalveren (Richtlijn 2008/119/EG), voor transport (Verordening 1/2005/EG) en voor het slachten (Verordening 1099/2009/EG) moeten worden behandeld.

Vraag 5

Wanneer heeft u voor het laatst gesproken met Japan over het naleven van het moratorium op de walvisjacht, wat is daar door Nederland toen ingebracht en op welke wijze heeft Japan daarop gereageerd?

Sinds 1986 bestaat een moratorium op commerciële walvisjacht. De Japanse walvisvangst in de zuidelijke Atlantische Oceaan vindt echter volgens Japan plaats in het kader van wetenschappelijk onderzoek, wat is toegestaan onder de bepalingen van de «International Whaling Convention».
Nederland heeft tijdens de jaarvergadering van de «International Whaling Commission» in juli 2012 benadrukt tegen walvisjacht te zijn, inclusief het doden van walvissen voor wetenschappelijke doeleinden. Daarbij heeft Nederland aangegeven dat het doden van walvissen voor wetenschappelijke doeleinden onnodig is en Japan uitgenodigd het tegendeel aan te tonen. Hier werd door Japan niet op gereageerd. Ook in de bilaterale contacten met Japan is dit onderwerp diverse malen aan de orde gesteld.

Vraag 6

Welke vervolgstappen gaat u nemen om Japan aan te sporen te stoppen met de illegale walvisjacht?

In december 2012 heeft Nederland samen met de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland een gemeenschappelijke verklaring uitgegeven waarin opnieuw afstand wordt genomen van de walvisvaart voor wetenschappelijke doeleinden. Zowel in het kader van de IWC als, waar opportuun, in bilaterale contacten met Japan zal Nederland afkeur uitspreken over de walvisvangst, ook die voor wetenschappelijke doeleinden.

Vraag 7

Deelt u de mening dat er geen sprake kan zijn van een vrijhandelsakkoord met een land dat internationale verdragen met de voeten treedt? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u bereid dit standpunt over te brengen aan de Japanse regering?

Ik deel uw mening niet dat Japan internationale verdragen met de voeten treedt. De bilaterale betrekkingen zijn uitstekend. Japan is een belangrijke (handels) partner en een land waarmee Nederland waarden ten aanzien van democratie en mensenrechten deelt. Het Nederlandse standpunt ten aanzien van walvisvangst is bij de Japanse autoriteiten bekend. In contacten met Japan blijft Nederland dit aan de orde stellen.

Vraag 1

Deelt u de opvatting van de Nationale ombudsman dat uw ministerie en de Algemene inlichtingen- en veiligheidsdienst (AIVD) hebben gehandeld in strijd met de beginselen van «transparantie» en «behoorlijkheid», door de heer Roel van Duijn pas na vele en lange procedures – tot aan de Raad van State – inzicht te geven in de bemoeienis van geheime diensten met diens leven en politieke activiteiten?1

De heer Van Duijn komt vooral voor in de dossiers van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 kent een uitputtend stelsel voor de behandeling van verzoeken om inzage in (persoons)gegevens, met inbegrip van het daarbij te hanteren beoordelingskader. Dat stelsel beoogt zowel de belangen van de verzoeker als die van de dienst te borgen. Bij de behandeling van verzoeken om kennisneming wordt zorgvuldig beoordeeld of de aangetroffen gegevens vrijgegeven kunnen worden.
Naar aanleiding van een verzoek om inzage in zijn persoonsdossier heeft de AIVD aan de heer Van Duijn documenten verstrekt. In zijn bezwaarschrift heeft de heer Van Duijn zijn verzoek verbreed. Daarop zijn aanvullende documenten verstrekt. De heer Van Duijn heeft bovendien gebruik gemaakt van alle rechtsmiddelen die hem ter beschikking stonden (bezwaar, beroep en hoger beroep).

Vraag 2

Deelt u de opvatting van de Nationale ombudsman dat het «onbevredigend» en «onverstandig» is dat u heeft geweigerd om een nader onderzoek te laten doen naar de inzet van bijzondere bevoegdheden tegen Roel van Duijn?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Bent u bereid de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) te vragen alsnog een onderzoek te doen naar de inzet van bijzondere bevoegdheden tegen Roel van Duijn, in het bijzonder naar de «behoorlijkheid»?

De Commissie van Toezicht voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) heeft in dit geval geen taak en bevoegdheden om onderzoek te doen. De zaak betreft een periode van voor de inwerkingtreding van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002.
Overigens ben ik bereid een gesprek aan te gaan met de heer Van Duijn en heb hem inmiddels hiertoe uitgenodigd.

Vraag 4

Deelt u de opvatting van de Nationale ombudsman dat de AIVD wel rekening houdt met de «rechtmatigheid» van zijn optreden, maar onvoldoende met de «behoorlijkheid» van zijn bemoeienis met het leven en de activiteiten van politici?

Ieder overheidsorgaan, ook de AIVD, dient zich bij haar optreden te houden aan regels omtrent behoorlijkheid. Deze eis geldt ten aanzien van alle burgers, of zij nu politici zijn of niet. De eis dat de AIVD op een behoorlijke en zorgvuldige wijze handelt bij de verwerking van gegevens, waaronder de uitoefening van bijzondere bevoegdheden, is in artikel 12 van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 vastgelegd. De CTIVD kan toezien op de naleving daarvan.

Vraag 5

Deelt u de mening dat nadere regels noodzakelijk zijn om de behoorlijkheid van de inzet van bijzondere bevoegdheden door geheime diensten tegen politici te waarborgen?

Deze casus heeft betrekking op de voorganger van de AIVD, de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD). Het wettelijk kader met betrekking tot toezicht en rapportage was destijds een andere dan nu geldt voor de AIVD. De AIVD heeft onder meer tot taak onderzoek te doen naar personen die door de doelen die zij nastreven, dan wel door hun activiteiten aanleiding geven tot het ernstige vermoeden dat zij een gevaar vormen voor het voortbestaan van de democratische rechtsorde, dan wel voor de veiligheid of voor andere gewichtige belangen van de staat. Politici zijn niet bij voorbaat uitgesloten van onderzoek. Aan de uitoefening van bijzondere bevoegdheden zijn in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 eisen gesteld en daaraan wordt iedere uitoefening getoetst. De CTIVD kan in het kader van haar toezichthoudende taak de rechtmatige uitoefening van bijzondere bevoegdheden toetsen. De Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten van de Tweede Kamer (CIVD) is belast met de controle op de operationele taakuitvoering van de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Er worden in het openbaar geen mededelingen gedaan over operationele zaken die in de CIVD aan de orde komen.

Vraag 6

Worden op dit moment door de geheime diensten bijzondere bevoegdheden ingezet tegen politici?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Zult u in de toekomst toestemming geven aan geheime diensten om bijzondere bevoegdheden in te zetten tegen politici?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 8

Wordt de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten van de Tweede Kamer altijd geïnformeerd op het moment dat geheime diensten bijzondere bevoegdheden inzetten tegen politici?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 9

Hebben politici die onderwerp zijn geweest van bemoeienis door de veiligheidsdiensten altijd een wettelijke notificatie ontvangen?

Indien een voor notificatie in aanmerking komende bijzondere bevoegdheid is uitgeoefend, zal vijf jaar na beëindiging daarvan worden onderzocht of aan betrokkene een notificatieverslag kan worden uitgebracht. Dat geldt ook voor politici.

Vraag 1

Kunt u bevestigen dan wel ontkennen dat u voornemens bent om de Nederlandse steun aan de EU-voorstellen inzake privacy in te trekken door u aan te sluiten bij een blokkerende minderheid?1

Ik heb geen concrete aanwijzingen van het bestaan of vormen van een blokkerende minderheid bij de onderhandelingen over de genoemde voorstellen. Van het zich al dan niet aansluiten bij een dergelijke minderheid is daarom ook geen sprake. Het is de Kamer bekend dat Nederland net als alle andere lidstaten over de privacyvoorstellen standpunten inneemt. Het is de Kamer eveneens bekend welke standpunten Nederland inneemt. Ik houd de Kamer daarvan periodiek op de hoogte. Ik span mij in om die standpunten zo goed mogelijk voor het voetlicht te krijgen, en zo veel mogelijk daarvan in het eindresultaat terug te kunnen zien.

Vraag 2

Op welke punten uit het privacyvoorstel dreigt op dit moment in de onderhandelingen een blokkerende minderheid te ontstaan? Welke lidstaten vormen de blokkerende minderheid?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Hoe verhoudt Nederland zich tot de kritiekpunten van landen als Duitsland en Groot Brittannië die mogelijk een blokkerende minderheid zullen vormen?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Indien u niet voornemens bent uw steun aan de privacy voorstellen in te trekken, kunt u expliciet bevestigen dat het steunen van een blokkerende minderheid niet aan de orde is en wat u betreft ook niet aan de orde zal zijn?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 5

Bent u bereid deze vragen te beantwoorden voorafgaande aan het algemeen overleg over de JBZ-Raad op 6 maart 2013?

Ja.

Vraag 1

Bent u bekend met de groepsverkrachtingszaak van een studente medicijnen op 16 december jl. in Delhi en de daaropvolgende massale protesten, alsmede de eerdere groepsverkrachtingszaken van Dalit vrouwen in de deelstaat Haryana?

Ja.

Vraag 2

Wat is uw visie op de constateringen en aanbevelingen in de onlangs aangenomen resolutie van het Europees Parlement over geweld tegen vrouwen in India (2013/2512 (RSP)), in het bijzonder de aanbeveling dat de EU en de lidstaten voorrang zouden moeten geven aan programma’s ter bestrijding van geweld tegen vrouwen in India? Op welke manier wilt u deze aanbevelingen ten uitvoer brengen? Welke rol spelen of zouden formele en informele vrouwennetwerken in dit verband kunnen spelen en hoe zou Nederland deze kunnen ondersteunen?

De Nederlandse regering schaart zich achter de resolutie van het Europees Parlement over geweld tegen vrouwen in India. Mede ook omdat India zelf de wetgeving inzake geweld tegen vrouwen aanscherpte, staat geweld tegen vrouwen tijdens de EU-India mensenrechtendialoog op de agenda. Via FLOW (Funding Leadership and Opportunities for Women) en het VN fonds Violence Against Women steunt Nederland Indiase NGO’s die campagne voeren voor bestrijding van geweld tegen en empowerment van vrouwen, waaronder de «Ring the bell campaign» van de Indiase organisatie Breakthrough.

Vraag 3

Deelt u de constatering van het Europees Parlement dat vrouwen en meisjes die gediscrimineerd worden op basis van hun kaste nog meer risico lopen om slachtoffer te worden van verschillende vormen van seksueel en andere vormen van geweld en dat er bij hen sprake is van een «uitzonderlijke hoge mate van straffeloosheid voor de daders»? Welke groepen worden meer getroffen worden door seksueel en ander geweld dan andere groepen? Bent u bereid hier verder onderzoek naar te doen en beleid op te ontwikkelen?

De constatering van het Europees Parlement wordt tevens regelmatig gestaafd door berichten in de media. Nationale wetgeving voor de bescherming van Dalits is voldoende aanwezig, implementatie van deze wetgeving stuit echter vaak nog op gebrekkige lokale uitvoering, vooral in landelijke gebieden. Bieden van steun aan kwetsbare groepen, zoals dalit vrouwen, is een van de pijlers van het internationale emancipatiebeleid van Nederland.

Vraag 4

Op welke wijze is de Nederlandse regering van plan bij te dragen aan het verbeteren van de positie van de 100 miljoen Dalit vrouwen in India, mede gezien de door u eerder getoonde bereidheid om te investeren in de versterking van de positie van de Dalits?

De Nederlandse regering spant zich ervoor in dat het onderwerp «discriminatie op basis van werk en afkomst» op de agenda van de EU en VN aandacht blijft krijgen. De recent in het Europees Parlement aangenomen resolutie over de positie van Dalits geeft duidelijke aanbevelingen voor het EU mensenrechtenbeleid. Nederland steunt daarnaast verschillende maatschappelijke organisaties die zich voor vrouwenrechten inzetten en eveneens voor Dalits.

Vraag 5

Bent u bereid het strafproces tegen de winnaar van de Nederlandse Mensenrechtentulp 2012, Marimuthu Bharathan, en 23 medeverdachten actief te volgen en de Kamer daarover bij nieuwe ontwikkelingen en in ieder geval voor eind 2013 te informeren? Bent u bereid om de problemen die Bharathan door toedoen van de Indiase overheid bij zijn werk ondervindt – waaronder een verbod om demonstraties te organiseren of daaraan deel te nemen – bij de Indiase regering aan de orde te stellen? Zo ja, op welke wijze en binnen welk tijdsbestek?1

De heer Bharathan is op borgtocht vrijgelaten en hieraan zijn door de Indiase autoriteiten bepaalde voorwaarden verbonden. Nederland respecteert het Indiase rechtssysteem en treedt dus niet in deze lopende zaak. Met de heer Bharathan zal het contact in stand blijven mede in verband met de verdere invulling van de prijs verbonden aan de Mensenrechtentulp. Ik zal u op de hoogte houden van relevante ontwikkelingen.

Vraag 6

Wat is uw oordeel over de berichten van 7 januari 20132 dat de Indiase regering 103 Indiase NGO’s en 24 internationale donoren op een «verdachtenlijst» heeft geplaatst, nadat in maart 2012 77 buitenlandse NGO’s op een «watch list» zijn geplaatst en visabeperkingen zouden ondervinden3 en in augustus 2012 van 4139 Indiase NGO’s hun wettelijke registratie is ontnomen?4 Bent u bereid om de Indiase regering dringend te verzoeken de lijst van 103 Indiase NGO’s en 24 internationale donoren openbaar te maken? Bent u van mening dat dergelijke stappen de effectiviteit van het Nederlandse particuliere kanaal in India en de operationele en politieke ruimte van organisaties in het maatschappelijk middenveld in grote mate beperken?

Aanscherping van nationale wetgeving voor NGO’s om meer inzicht te krijgen in financiële stromen en activiteiten, kan tot inperking van de politieke en operationele ruimte van NGO’s leiden en daarmee hun effectiviteit belemmeren.
De Indiase regering heeft in 2010 de uit 1976 daterende Foreign Contribution Regulation Act (FCRA) aangescherpt om effectiever op te kunnen treden tegen NGO’s en organisaties die, naar het oordeel van de Indiase regering, fondsen uit het buitenland misbruikten voor clandestiene commerciële doeleinden en
als dekmantel werden gebruikt voor terroristische activiteiten. De NGO’s die geen financiële bijdragen meer uit het buitenland mogen ontvangen hebben geen zogenaamde FCRA vergunning en zijn op een openbare lijst geplaatst die gepubliceerd is op de website van het Indiase ministerie van Binnenlandse Zaken. Deze lijst wordt regelmatig geactualiseerd. Met het artikel waarin gesproken wordt van een «watchlist» waarop ook buitenlandse donoren voorkomen, ben ik bekend. De EU delegatie in New Delhi heeft hierover een gesprek aangevraagd bij de Indiase autoriteiten. Een oordeel over de werking van de wetgeving in de praktijk wil ik mede hiervan laten afhangen.

Vraag 7

Is het u bekend dat het Voluntary Action Network India (VANI) veronderstelt dat de recente berichten over NGO’s op de verdachtenlijst van de Indiase regering mede tot doel hebben de huidige beweging voor de rechten van vrouwen tot zwijgen te brengen?5 Heeft u concrete aanwijzingen dat steun aan vrouwenorganisaties in India wordt geblokkeerd of wordt belemmerd? Zo ja, op welke wijze?

De berichten op de website van het Voluntary Action Network India over de toenemende controle op NGO’s en vrijwillige initiatieven met betrekking tot financiële transacties, zijn mij bekend. Er zijn vooralsnog geen concrete aanwijzingen dat er sprake is van een aanpak specifiek gericht op het functioneren van vrouwenorganisaties.

Vraag 8

Kunt u een overzicht geven van u bekende buitenlandse donoren die het verboden is geld naar Indiase organisaties over te maken of daarbij aanzienlijke moeilijkheden ondervinden? In welke mate worden daarbij organisaties getroffen die zich inzetten voor vrouwenrechten, de rechten van Dalits en andere mensenrechtenkwesties? Hoe beoordeelt u meer in het algemeen de situatie op het terrein van visaverstrekking door India aan Nederlandse burgers?

Er is geen overzicht van buitenlandse donoren die het verboden is geld over te maken naar Indiase organisaties. Zoals aangegeven bij vraag 6 hanteert de Indiase overheid een zogenaamde «ontvangerslijst». De EU delegatie in New Delhi heeft een gesprek aangevraagd bij de Indiase autoriteiten over de problemen van buitenlandse donoren.
Voor wat betreft visumverlening geldt het internationaal recht dat landen het soevereine recht geeft vreemdelingen al dan niet toegang tot hun grondgebied te verschaffen. Voor zover mij bekend komt het incidenteel voor dat Nederlanders ondanks eerder in het bezit te zijn gesteld van een visum, niet zijn toegelaten tot India. Ik verwijs hiervoor naar de antwoorden van minister van Buitenlandse Zaken op kamervragen van de leden Omtzigt en Knops (CDA) inzake «het weigeren van de toegang tot India van twee begeleiders van het Dendron college uit Horst» d.d. 30 oktober 2012.

Vraag 9

Bent u van mening dat de bewegingsruimte en de vrijheid van vereniging en meningsuiting van Indiase NGO’s en mensenrechtenverdedigers ernstig wordt beperkt? Zo ja, bent u bereid deze kwestie in Europees verband aan te kaarten teneinde deze ernstige beperking van de mensenrechten bij India aan de orde te stellen?

De Nederlandse regering maakt zich zorgen over wetgeving in verschillende landen die de bewegingsvrijheid en vrijheid van meningsuiting van het maatschappelijk middenveld belemmert. Wetgeving als deze vormt een ernstige beperking op enkele cruciale mensenrechten en de mogelijkheden voor NGO’s mensenrechten te bespreken, onder de aandacht te brengen en te verbeteren. De Nederlandse regering heeft dit aangekaart tijdens de OVSE bijeenkomst in december 2012 in Dublin. Dit onderwerp zal via de meest effectieve kanalen aan de orde gesteld blijven worden, ook binnen de EU.

Vraag 1

Kent u het rapport van Human Rights Watch waaruit blijkt dat Syrische oppositiegroepen kerken plunderen?1

Ja.

Vraag 2

Is vast te stellen welke groepen verantwoordelijk zijn geweest voor deze plunderingen?

Nee.

Vraag 3

Deelt u de analyse uit het rapport dat deze plunderingen aantonen dat het geweld in Syrië steeds meer sektarisch wordt en dat dit weinig hoop biedt voor de toekomstige positie van religieuze en etnische minderheden?

Dat de strijd in toenemend mate een sektarisch karakter krijgt, onderschrijf ik. Het leiderschap van de Syrische oppositiecoalitie heeft meermaals benadrukt dat zij een vrij Syrië voor alle Syriërs voorstaan. Moaz al-Khatib, leider van de Coalitie, schreef recentelijk een brief aan alle Syriërs waarin hij onderstreept dat christenen en moslims in harmonie met elkaar samen horen te leven in het toekomstige Syrië. De Nederlandse regering onderschrijft dit.

Vraag 4

Op welke manier zullen de bevindingen uit dit rapport worden besproken met de vertegenwoordigers van de Syrische oppositie?

Nederland staat veelvuldig in contact met de Syrische oppositie en benadrukt steevast hierin het belang van inclusiviteit en respect voor mensenrechten, ook voor vrijheid van religie.

Vraag 5

Deelt u de opvatting uit het artikel dat het bewust aanvallen van religieuze gebouwen die niet militair gebruikt worden, een oorlogsmisdaad is? Zo ja, deelt u de mening dat ook deze misdaden door het Internationaal Strafhof (ICC) zouden moeten worden onderzocht? Kunt u aangeven in hoeverre deze misdaden al onderdeel vormden van eerdere onderzoeken van het Strafhof?

Ja, ik deel die opvatting. Het Internationaal Strafhof kan echter geen onderzoek verrichten naar de situatie in Syrië omdat de VN-Veiligheidsraad deze niet heeft doorverwezen naar het Internationaal Strafhof. Nederland is wel voorstander van een dergelijke doorverwijzing. Daartoe heeft Nederland, samen met 56 andere landen, op 14 januari een oproep aan de Veiligheidsraad gestuurd. In het recent geopende onderzoek naar vermeende misdrijven in Mali heeft de aanklager aangekondigd dat het onderzoek zich ook richt op het aanvallen en bewust beschadigen van heilige gebouwen.

Vraag 6

Is er in de brief aan de Veiligheidsraad, door Zwitserland geïnitieerd en mede door Nederland ondertekend, waarin werd opgeroepen tot een ICC-onderzoek naar Syrische oorlogsmisdaden, aandacht gevraagd voor aanvallen op kerken en andere religieuze heiligdommen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke manier?

Nee, in de brief aan de Veiligheidsraad is niet specifiek aandacht gevraagd voor aanvallen op kerken en andere religieuze heiligdommen. In de brief aan de Veiligheidsraad zijn enkel misdrijven genoemd die reeds in november 2011 in het rapport van de UN Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic waren gedocumenteerd. De aanvallen op kerken en andere religieuze heiligdommen werden niet in dat rapport genoemd.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het rapport «Kenya’s 2013 Elections», waarin verschillende aanbevelingen worden gedaan om de verkiezingen van 4 maart 2013 zo voorspoedig mogelijk te laten verlopen?

De aanstaande verkiezingen in Kenia zijn complex van aard, mede gezien het feit dat twee (vice) presidentskandidaten voor het Internationaal Strafhof (ICC) moeten verschijnen in april 2013 voor betrokkenheid bij het verkiezingsgeweld in 2007 en 2008. De verkiezingsperiode brengt veel uitdagingen voor Kenia en de internationale gemeenschap met zich mee. Door de oplopende spanning in Kenia groeit de angst voor verkiezingsgeweld. Het rapport van de ICG vraagt hier aandacht voor.
Het ICG rapport geeft drie aanbevelingen aan de internationale gemeenschap: ondersteuning kiescommissie, de gerechtelijke macht en het aanpakken van politiek geweld; afstemming waarnemingsmissies en steunen van het African Union Panel of Eminent Personalities. Ik onderschrijf en ondersteun grotendeels deze aanbevelingen.
Ten eerste maakt Nederland zich al enkele jaren sterk voor de implementatie van de nieuwe grondwet uit 2010, die voorziet in een vergrote onafhankelijkheid van de kiescommissie, een versterkte rechterlijke macht en bestrijding van straffeloosheid. Ten tweede dringt Nederland samen met de EU en andere partners aan op coördinatie tussen verschillende waarnemingsmissies door het afstemmen van werkzaamheden en het delen van informatie. Ten derde ondersteunt Nederland zowel politiek als financieel, via de Kofi Annan Stichting, het African Union Panel of Eminent African Personalities.

Vraag 2

Deelt u de constatering dat de kans op het uitbarsten van politiek geweld voor, tijdens en na de verkiezingen onverminderd hoog blijft?

Ja. Er zijn signalen van oplopende spanningen in het land. Op lokaal niveau heeft zich een aantal geweldsincidenten voorgedaan. Het is te verwachten dat er verder lokaal geweld zal plaatsvinden tijdens de verkiezingsperiode.

Vraag 3

Op welke manier zet u zich in voor het voorkomen van politiek geweld en het bewaken van de onafhankelijkheid van de verkiezingscommissie?

Nederland ondersteunt de strijd tegen straffeloosheid, de implementatie van de nieuwe grondwet en draagt bij aan de geloofwaardigheid van het democratisch proces. In de praktijk vindt deze steun plaats door kiezersvoorlichting, verkiezingswaarneming, en hervormingen van de rechterlijke macht. Samen met andere donoren steunt Nederland de verkiezingscommissie in de uitvoering van het mandaat. Zo is vanuit dit fonds een communicatieadviseur aangesteld voor de publieke onafhankelijke positionering van de verkiezingscommissie.
Bovendien steunt Nederland de werkzaamheden van het ICC in Kenia. Nederland speelt een actieve rol bij het agenderen van vraagstukken omtrent de aanstaande verkiezingen en het ICC.

Vraag 4

Wanneer zullen de internationale waarnemingsmissies precies beginnen? Vanaf welke datum zijn de waarnemers vanuit de EU aanwezig in Kenia? Welke rol speelt Nederland hierbij?

Nederland stimuleert de coördinatie en afstemming tussen de verschillende internationale waarnemingsmissies (EU, Afrikaanse Unie (AU), Commonwealth, East African Community (EAC), Carter Center).
De EU heeft in november 2012 een eerste waarnemingsmissie gestuurd voor observatie van de kiezersregistratie. De EU-langetermijnmissie met Nederlandse deelname is op 30 januari 2013 naar Kenia vertrokken. De kortetermijn EU-observatiemissie vindt van 25 februari tot 10 maart 2013 plaats.
Een delegatie van de AU, Common Market for Eastern and Southern Africa (COMESA) en Intergovernmental Authority on Development (IGAD) bracht van 16 tot 23 januari een bezoek aan Kenia met het oog op de verkiezingsvoorbereidingen. Dit bezoek markeerde de start van de langetermijn AU/COMESA-observatiemissie. Het Carter Center bereidt een langetermijnobservatiemissie voor vanuit Nairobi. De EAC voorziet naast een langetermijnmissie ook een korte termijn missie naar Kenia.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat de Russische Doema een wetsvoorstel gaat behandelen dat als doel heeft het openlijk spreken over homoseksualiteit te verbieden?1

Ja. (Indien het wetsvoorstel tijdens een tweede en derde lezing wordt aangenomen door de Russische Doema kunnen administratieve boetes, voor «propaganda van homoseksualiteit onder minderjarigen» worden opgelegd.)

Vraag 2

Deelt u de mening dat dit wetsvoorstel indruist tegen de internationale mensenrechten, lesbische vrouwen, homoseksuelen, transgenders en biseksuelen (LHTB’s) discrimineert en een grove schending van de vrijheid van meningsuiting inhoudt?

Deze mening deel ik. Het wetsvoorstel is voor meerdere interpretaties vatbaar en zal negatieve consequenties hebben voor informatievoorziening o.a. op gebied van gezondheid en (seksuele) educatie aan (LHBT-)jongeren. Daarnaast stigmatiseert de ontwerp wet LHBT-personen en zal ook het werk van LHBT-activisten eronder lijden, mocht hij van kracht zijn.

Vraag 3

Bent u bereid de Russische ambassadeur te ontbieden en uw zorgen over deze wet aan hem over te dragen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u bereid hiervan verslag te doen aan de Tweede Kamer?

Op 1 februari heb ik mijn zorgen aan de Russische ambassadeur laten overbrengen. Ik zal dit wetsvoorstel daarnaast opbrengen tijdens mijn komend bezoek aan Rusland op 26 februari a.s. In regulier overleg met uw Kamer zal ik u hierover informeren.

Vraag 4

Bent u bereid dit ook op Europees niveau aan te kaarten en de Hoge Vertegenwoordiger voor het Gemeenschappelijke Buitenlands en Veiligheidsbeleid van de EU, mevrouw Ashton, te bewegen een diplomatiek signaal af te geven dat de EU zich grote zorgen maakt over de vrijheid van meningsuiting en de toenemende discriminatie van LHTB’s? Zo nee, waarom niet?

Hoge Vertegenwoordiger mevrouw Ashton heeft mede op verzoek van Nederland een verklaring afgegeven, waarin zij aangeeft dat implementatie van deze wet de bestaande discriminatie van LHBT-personen in Rusland kan vergroten, in het bijzonder wat betreft de vrijheid van meningsuiting en van vereniging. Op aandringen van Nederland is deze wetgeving prominent op de agenda geplaatst voor de ontmoeting tussen Hoge Vertegenwoordiger Ashton en de Russische minister van Buitenlandse Zaken, de heer Lavrov, op 19 februari a.s.

Vraag 5

Bent u bereid tijdens het Nederland-Rusland jaar aandacht te geven aan LHTB-rechten? Zo ja, hoe gaat u dit vormgeven? Zo nee, waarom niet?

In het Nederland-Ruslandjaar zal er naast economie en cultuur ook nadrukkelijk aandacht worden besteed aan zowel politieke als maatschappelijke onderwerpen. De Nederlandse regering blijft, net als in voorgaande jaren, projecten steunen die zijn gericht op de bevordering van LHBT-rechten in Rusland. Vorig jaar zijn verschillende projecten gesteund, waaronder het culturele festival «QueerFest», LHTB-filmfestival «Side by Side» en een speciale vertoning op Internationale Mensenrechtendag in Moskou van de door Michiel van Erp gemaakte documentaire «I am a Woman».

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de blogspot «Ironies of (In)justice in Ukraine and Strasbourg» op 16 januari 2013 van dr. Antoine Buyse, Associate Professor bij de Universiteit Utrecht (Netherlands Institute of Human Rights, SIM) betreffende de uitspraak van het EHRM in de zaak «Volkov vs. Ukraine», waarin gewag wordt gemaakt van directe betrokkenheid van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa (PACE)-rapporteur voor structurele problemen op het gebied van mensenrechtenschendingen, dhr. Serhii Kivalov, bij de schending van het recht op een eerlijk proces in Oekraïne?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening van de auteur dat een persoon die betrokken is bij de schending van mensenrechten in eigen land geen mensenrechtenrapporteur kan zijn van een belangrijke organisatie als de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa? Zo nee, waarom niet?

De Parlementaire Assemblee wijst haar eigen rapporteurs aan volgens eigen interne regels. Naar mijn mening dient het de geloofwaardigheid, als een rapporteur van onbesproken gedrag is.

Vraag 3

Bent u bereid met de voorzitter van de Parlementaire Assemblee in gesprek te treden over de benoemingsprocedure voor rapporteurs? Zo nee, waarom niet?

Ik vind het, gegeven de gescheiden verantwoordelijkheden van regeringen en Parlementaire Assemblee binnen de Raad van Europa, geen goede zaak als regeringen zich mengen in de interne procedures van de Assemblee.

Vraag 4

Bent u bereid de structurele problemen op het gebied van de onafhankelijkheid van de rechtspraak in Oekraïne, als beschreven in de EVRM-uitspraak in de zaak «Volkov vs. Ukraine», op te brengen in uw gesprekken met de regering van Oekraïne? Zo nee, waarom niet?

Oekraïne is op grond van artikel 46 lid 1 van het EVRM en ter nakoming van genoemde uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens verplicht om de geconstateerde structurele problemen op het gebied van onafhankelijkheid van de rechtspraak aan te pakken. De naleving van Hofuitspraken staat op grond van artikel 46 lid 2 EVRM onder toezicht van het Comité van Ministers van de Raad van Europa. Nederland zal in het Comité van Ministers Oekraïne bij niet-nakoming zeker daarop aanspreken. Ook in bilaterale gesprekken met Oekraïne benadruk ik het belang van mensenrechten en de rechtsstaat.

Vraag 5

Bent u tevens bereid om in die gesprekken te pleiten voor herstel van dhr. Volkov in zijn functie als rechter bij het Hooggerechtshof in Kiev, conform de uitspraak van het EVRM?

De Volkov-uitspraak dateert van 9 januari jl. en wordt in beginsel (art 44 EVRM) drie maanden daarna definitief. Zodra de uitspraak definitief is, is het herstel van de heer Volkov in zijn functie van rechter bij het Hooggerechtshof in Kiev een plicht die op Oekraïne rust. Voor deze kant van de naleving van de Hofuitspraak geldt overigens hetzelfde als gesteld in mijn antwoord op vraag 4.

Vraag 6

Bent u daarnaast bereid met uw EU-collega’s in overleg te treden over de structurele problemen op het gebied van de onafhankelijkheid van de rechtspraak in Oekraïne en daarbij specifiek aandacht te vragen voor de Volkov-casus? Zo nee, waarom niet?

Voortzetting van de hervormingsagenda en het beëindigen van de selectieve rechtspraak zijn belangrijke criteria van de EU voor het ondertekenen van het Associatieakkoord en het Vrijhandelsakkoord (DCFTA) tussen de EU en Oekraïne. De voortgang van Oekraïne op deze criteria wordt in EU verband regelmatig besproken.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de resolutie van het Europees Parlement van 17 januari 2013 over de mensenrechtensituatie in Bahrein?1

Ja.

Vraag 2

Steunt u deze resolutie?

De vrijheid van meningsuiting, een eerlijke en onafhankelijke rechtspraak en het naleven van mensenrechten zijn voor de Nederlandse regering belangrijke aandachtspunten in het buitenlands beleid. Nederland veroordeelt dan ook, in lijn met resolutie 2013/2513 van het Europees Parlement, de doorgaande mensenrechtenschendingen door de Bahreinse autoriteiten en veiligheidstroepen en roept de Bahreinse overheid op om grondrechten te respecteren en de aanbevelingen van het rapport van de Bahrain Independent Commission of Inquiry (BICI) te implementeren. Andere onderdelen uit de resolutie, bijvoorbeeld de oproep tot sancties, kan ik op dit moment niet steunen. (zie ook antwoord vraag 3 en 4).

Vraag 3

Deelt u de mening dat de EU niet adequaat reageert? Zo ja, waaraan wijt u dit?

De EU veroordeelt regelmatig de mensenrechtenschendingen in Bahrein en onderstreept de noodzaak tot een inclusieve nationale dialoog. De Nederlandse regering steunt deze lijn. Om tot een constructieve politieke oplossing te komen is het van belang dat het wederzijds vertrouwen in Bahrein hersteld wordt. Binnenkort zal een reconciliatiedialoog tussen de overheid en oppositiegroepen van start gaan en kan dit proces nieuw leven in worden geblazen. In het licht van deze ontwikkelingen vindt de regering het opleggen van sancties op dit moment niet aan de orde.

Vraag 4

Ondersteunt u de oproep van het Europees Parlement aan de Europese Unie om gerichte sancties op te leggen aan de mensenrechtenschenders in Bahrein? Zo ja, welke concrete maatregelen gaat u daartoe nemen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Kunt u toezeggen dat er geen traangas en (digitale) wapens meer vanuit Nederland naar Bahrein geëxporteerd zullen worden?

Na het uitbreken van de opstanden in Bahrein heeft de Nederlandse regering besloten om eventuele aanvragen voor export van militaire goederen naar Bahrein aan te houden tot de situatie aanleiding geeft voor hervatting van de behandeling. Er worden dus op dit moment geen exportvergunningen afgegeven voor traangas en andere militaire goederen bestemd voor Bahrein.

Vraag 6

Gaat u er op toezien dat Bahrein alsnog de aanbevelingen uit het rapport van de Bahrain Independent Commission of Inquiry (BICI) gaat opvolgen? Zo ja, welke concrete maatregelen gaat u daartoe nemen?

De Bahreinse overheid heeft in onvoldoende mate de aanbevelingen uit het rapport van de Bahrain Independent Commission of Inquiry (BICI) doorgevoerd. In bilateraal en in EU-verband benadrukt Nederland het belang dat alle aanbevelingen van het BICI-rapport geïmplementeerd worden. Dat geldt ook voor de aanbevelingen uit de Universal Periodic Review in 2012.

Vraag 7

Bent u op de hoogte van de op handen zijnde strafzaak tegen mensenrechtenactivist Sayed Yousif Almuhafdha, die op 29 januari moet voorkomen en een gevangenisstraf van een jaar riskeert voor het verspreiden van tweets?2

Ja. De tweede hoorzitting in de strafzaak tegen Sayed Yousif Almuhafda is uitgesteld tot 4 maart.

Vraag 8

Bent u bereid Bahrein op te roepen Sayed Yousif Almuhafdha en andere mensenrechtenactivisten menswaardig te behandelen en op te roepen tot een eerlijk proces volgens internationale mensenrechtenverdragen?

Nederland is ten aanzien van Bahrein voorstander van een aanpak in EU-verband omdat dit een effectiever kanaal is om de boodschap over te brengen dat een eerlijk proces noodzakelijk is. De EU spreekt zich regelmatig uit over de rechtsgang in Bahrein. Zo heeft Hoge Vertegenwoordiger Ashton op 10 januari haar diepe teleurstelling uitgesproken over het besluit van het hooggerechtshof van Bahrein om 13 politieke activisten te veroordelen.
De EU is voornemens om, in samenwerking met de Bahreinse autoriteiten en ter ondersteuning van de implementatie van de aanbevelingen uit het BICI-rapport, een trainingsprogramma op te zetten voor Bahreinse rechters. Nederland steunt dit voornemen.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat de Russische activist A.D. zelfmoord heeft gepleegd in een Rotterdams detentiecentrum?1

Ja.

Vraag 2

Kloppen de berichten dat de activist betrokken was bij het ontwerpen van Russische raketten? Was hij in die hoedanigheid op de hoogte van staatsgeheimen? Is het waar dat hij wegens zijn politieke activiteiten bedreigd werd door de Russische autoriteiten en om die reden asiel heeft aangevraagd in Nederland?

Ik hanteer het uitgangspunt om terughoudend om te gaan met het verstrekken van informatie over individuele zaken aan de Tweede Kamer. Over de inhoud van een relaas worden in zijn algemeenheid geen mededelingen gedaan, ook niet na het overlijden van de betrokken vreemdeling.

Vraag 3

Wat was de reden dat hij al naar een detentiecentrum was overgebracht, terwijl zijn beroepsprocedure nog liep? Kunt u uitsluiten dat zijn zelfdoding gerelateerd is aan het verloop van zijn asielprocedure?

Naar aanleiding van dit incident heb ik de Inspectie Veiligheid en Justitie (IVenJ) gevraagd een onderzoek te starten. De onderzoeksvraag behelst: «Is zorgvuldig gehandeld door de overheid bij het in bewaring stellen van betrokkene, en gedurende de periode dat betrokkene in vreemdelingenbewaring verbleef? Dit omvat ook de handelwijze en alertheid van de verschillende ketenpartners betreffende de eerdere medische toestand van betrokkene, alsmede de overdracht van relevante informatie rondom de toestand van betrokkene tussen deze ketenpartners.» In antwoord op uw vraag, kan ik alleen melden dat ik de bevindingen van het onderzoek afwacht.

Vraag 4

Wat is het beleid van de regering met betrekking tot politieke vluchtelingen uit bijvoorbeeld Rusland? Is de huidige mensenrechtensituatie in Rusland van invloed op dit beleid?

Er geldt geen bijzonder beleid ten aanzien van de Russische Federatie. De asielaanvraag van een vreemdeling uit Rusland, die stelt te worden vervolgd om politieke redenen, wordt steeds individueel beoordeeld. Dit betekent dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) op zorgvuldige wijze beoordeelt of de individuele omstandigheden van de betrokken asielzoeker tot gevolg hebben dat hij bescherming nodig heeft. Bij deze beoordeling betrekt de IND informatie over de (mensenrechten)situatie in het land van herkomst van degene die asiel aanvraagt, in dit geval Rusland.

Vraag 5

Bent u bereid deze vragen, zo nodig vertrouwelijk, met spoed te beantwoorden?

Ja.

Vraag 1

Is het waar dat een enkele maanden geleden in Nederland geboren bij zijn ouders woonachtige vreemdeling slechts een verblijfsvergunning kan krijgen als er een geldig document voor grensoverschrijding wordt overgelegd, tenzij is aangetoond dat het land waarvan het kind onderdaan is, de vreemdeling daarvan niet in het bezit kan stellen?1

Ja. Het paspoortvereiste, zoals dat geldt voor reguliere verblijfsaanvragen, is hier onverkort van toepassing.
Als hoofdregel geldt dat iedere vreemdeling in het bezit moet zijn van een geldig document voor grensoverschrijding waarmee de identiteit en de nationaliteit worden vastgesteld. Daarnaast is een geldig document voor grensoverschrijding vereist om vast te kunnen stellen dat betrokken vreemdeling kan reizen en welke autoriteiten verantwoordelijk zijn in het geval van terugkeer van de vreemdeling. Deze voorwaarde geldt ook voor hier te lande geboren kinderen die verblijf wensen bij hun ouders in Nederland.

Vraag 2

Welke ruimte heeft de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) om de vreemdeling van dit paspoortvereiste vrij te stellen?

Alleen als wordt aangetoond dat de vreemdeling door de autoriteiten van het land waarvan hij onderdaan is niet of niet meer in het bezit kan worden gesteld van een geldig paspoort en dus in redelijkheid niet gevergd kan worden van betrokkene dat een paspoort wordt aangevraagd, wordt vrijstelling van het paspoortvereiste verleend.
Wanneer een ambassade of consulaat van een bepaald land in Nederland niet bevoegd is om nationale paspoorten af te geven aan onderdanen, betekent dit niet dat de vreemdeling niet in het bezit kan komen van een door de eigen autoriteiten verstrekt paspoort, noch dat niet in redelijkheid van de vreemdeling verwacht kan worden (elders) een nationaal paspoort aan te vragen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het in voorkomende gevallen onredelijk en formalistisch is om aan dit vereiste vast te houden als de (in Nederland rechtmatig verblijvende) ouders uit een voormalig oorlogsland (Kosovo) komen, een in 2010 in Nederland in hetzelfde gezin geboren kind op eenvoudige aanvraag een verblijfsvergunning verstrekt werd en er grote praktische problemen ontstaan om met het kind naar het land waarvan de vreemdeling formeel onderdaan is heen en weer te reizen?

Het is niet mogelijk om voor een in Nederland geboren kind een paspoort aan te vragen bij de ambassade van Kosovo in Den Haag. Deze ambassade heeft geen volledige consulaire afdeling en is niet toegerust om paspoorten af te geven.
Het is wel mogelijk een paspoort aan te vragen bij de Kosovaarse ambassade in Brussel. Bij het (Nederlandse) ministerie van Buitenlandse Zaken kan voor het kind een tijdelijk reisdocument voor België worden aangevraagd. Om een Kosovaars paspoort te kunnen aanvragen moet het kind eerst geregistreerd worden in Kosovo. Deze geboorteregistratie kan wel plaatsvinden bij de Kosovaarse ambassade in Den Haag. Via de ambassade wordt het kind dan geregistreerd in een gemeente in Kosovo. Welke gemeente dit is, is afhankelijk van de geboorteplaats van de ouders.
De registratie van de geboorteakte van het kind is geen alternatief voor het paspoortvereiste. Immers, met deze registratie is nog niet voldaan aan het vereiste om een geldig document voor grensoverschrijding te overleggen.
Omdat de geboorteregistratie en paspoortaanvraag in Nederland respectievelijk België kan plaatsvinden, is er geen noodzaak voor de ouders om voor de verkrijging van een paspoort terug te reizen naar Kosovo.

Vraag 4

Acht u de mededeling van de diplomatieke vertegenwoordiging van Kosovo in Nederland, gestaafd door verwijzing naar haar website waar zulks expliciet vermeld is, dat deze vertegenwoordiging niet in staat of bevoegd is een paspoort af te geven, een voldoende onderbouwing van de in het slot van de eerste vraag bedoelde uitzonderingstoestand?2

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Kan de registratie van de geboorteakte van het kind bij de Kosovaarse ambassade niet als bewijs dienen van de Kosovaarse nationaliteit? Wat is het nut om een in Nederland pasgeboren kind naar het land van herkomst terug te sturen om een paspoort te verkrijgen en te kunnen overleggen, terwijl de ouders en de rest van het gezin in Nederland al in het bezit zijn van een verblijfsvergunning?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Welke garanties zijn er dat een pasgeboren kind dat met een ouder naar Kosovo reist om daar een paspoort te verkrijgen, niet onderweg, met name bij de terugreis naar Nederland, tegen grote belemmeringen oploopt wegens het ontbreken van een visum en verblijfsvergunning? Acht u dat verantwoord?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 7

Waarom worden in Nederland geboren kinderen van de houders van een asielvergunning van een buiten schuldvergunning of een amv (alleenstaande minderjarige vreemdeling)-vergunning wel vrijgesteld van het paspoortvereiste, terwijl in Nederland geboren kinderen van de houders van een vergunning op grond van het generaal pardon in 2007 daarvan níet vrijgesteld worden? Bent u bereid deze kinderen daarvan alsnog vrij te stellen?

Wanneer in redelijkheid niet gevergd kan worden van beide ouders dat zij zich in verbinding stellen met de eigen autoriteiten, bijvoorbeeld omdat zij op basis van een asielvergunning bescherming genieten tegen deze autoriteiten, wordt aan hun hier te lande geboren kinderen vrijstelling van het paspoortvereiste verleend. Een kind van wie beide ouders een verblijfsvergunning hebben verkregen op grond van de Regeling ter afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet, wordt eveneens vrijgesteld van het paspoortvereiste.
Wanneer ten minste een van de ouders van het kind zelf wel een paspoort heeft dan wel kan verkrijgen, is er geen reden het kind van het paspoortvereiste vrij te stellen, mits het kind de nationaliteit van die ouder bezit.