Vraag 1

Kent u de berichten «Bijengif imidacloprid vergiftigt het slootwater tussen de kassen» en «Neonicotinoids and decline in bird biodiversity in the United States»?1 2

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat het bijengif imidacloprid, dat alleen nog is toegestaan in gesloten kassystemen en als biocide, in 2019 op alle meetpunten van het waterschap Delfland boven de toegestane norm werd aangetroffen?

Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft in 2019 op 54 locaties metingen verricht op de aanwezigheid van gewasbeschermingsmiddelen. Op 9 van deze locaties is de werkzame stof imidacloprid aangetroffen boven de toegestane ecologische waterkwaliteitsnorm.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat imidacloprid (alsmede thiamethoxam en clothianidine) verboden zijn voor open teelten vanwege de ernstige schadelijkheid voor insecten?

De goedkeuring van de drie genoemde stoffen is in 2018 beperkt tot gebruik in bedekte teelten vanwege de risico’s voor bijen bij toepassingen in de onbedekte teelt van verschillende gewassen. Inmiddels zijn thiamethoxam en clothianidine binnen de EU niet meer goedgekeurd en zal de goedkeuring van imidacloprid binnen afzienbare tijd vervallen omdat de aanvraag voor verlenging van de goedkeuring door de aanvrager is ingetrokken.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat insecten en andere dieren nu alsnog blootgesteld worden aan deze neonicotinoïden, aangezien deze gifstoffen in het slootwater aanwezig zijn?

Gewasbeschermingsmiddelen, die in de glastuinbouw worden toegepast, kunnen via verschillende emissieroutes (denk bijvoorbeeld aan percolatiewater, condenswater en schrobputjes) in het oppervlaktewater terecht komen. Dit kan ertoe leiden dat insecten en andere dieren aan deze middelen worden blootgesteld. Er zijn verschillende acties om de lozingen van gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken, zoals:
Hoewel alle partijen zich ervan bewust zijn, dat er een gezamenlijke opgave is om te komen tot een goede waterkwaliteit door het voorkomen van emissies van gewasbeschermingsmiddelen naar het milieu, zal dit punt met nadruk aandacht krijgen in gesprekken die komen met agrarische belangenorganisaties en het bevoegd gezag.

Vraag 5

Op welke manier kan landbouwgif uit gesloten kassystemen toch in het oppervlaktewater terecht komen en op welke wijze kan dit voorkomen worden?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Worden glastuinbouwers gecontroleerd op de vervuiling die zij mogelijk veroorzaken door het gebruik van imidacloprid, thiamethoxam en clothianidine? Zo ja, op welke manier? Zo nee, waarom niet?

Ja, via gebiedsgericht monitoren en handhaven door verschillende waterschappen en via bedrijfsbezoeken door de verschillende omgevingsdiensten en waterschappen en de NVWA.

Vraag 7

Kunt u bevestigen dat recent onderzoek aantoont dat het toenemende gebruik van neonicotinoïde landbouwgif in de VS afnames in vogelpopulaties veroorzaakt, waarbij vooral weidevogels hard geraakt worden?3

In het betreffende onderzoek concluderen de onderzoekers op basis van een statistische analyse dat de toename van het gebruik van neonicotinoïden in de VS gepaard gaat met de afname van de vogelbiodiversiteit, met name die van weidevogels.

Vraag 8

Kunt u bevestigen dat neonicotinoïden toxischer zijn voor insecten en langer in de natuur achterblijven dan andere insecticiden?

Neonicotinoïden zijn een klasse van insecticiden, maar er is variatie binnen de klasse wat betreft de toxiciteit van de individuele stoffen voor verschillende insecten en de persistentie in het milieu. Dat geldt ook voor andere klassen insecticiden. Zoals ik uw Kamer heb geïnformeerd (Kamerstuk 27 858, nr. 421) leidde de toepassing van de neonicotinoiden imidacloprid, thiamethoxam en clothianidine tot risico’s voor bijen. Daarom werd de toepassing destijds beperkt tot alleen gebruik in bedekte teelten. De toxiciteit voor bijen en de persistentie van deze stoffen was relatief hoog in vergelijking met andere neonicotinoiden (acetamiprid en thiacloprid) en andere insecticiden. Zo is de acute toxiciteit voor honingbijen van thiacloprid meer dan 4.500 keer lager en de persistentie bijna 57 keer lager in vergelijking met clothianidine. Dat verschillende stoffen tot dezelfde klasse behoren, wil dus niet zeggen dat deze ook dezelfde eigenschappen hebben. Vanwege variatie in eigenschappen tussen werkzame stoffen en de toepassing ervan wordt in de Europese goedkeuringsprocedure per stof bezien of het gebruik veilig is voor mens, dier en milieu. Bij de middeltoelating wordt dat opnieuw per middel getoetst.

Vraag 9

Kunt u bevestigen dat de neonicotinoïden acetamiprid en sulfoxaflor in Nederland nog steeds toegelaten zijn voor open teelten?

Ja. Ik wil hierbij, zoals eerder aan uw Kamer gemeld (Kamerstuk 2020D26901), aangeven dat de werkzame stof sulfloxaflor niet behoort tot de neonicotinoiden, maar is ingedeeld in de klasse van de sulfoximines.

Vraag 10

Hoe rijmt u de bescherming van (weide)vogels onder de Vogel- en Habitatrichtlijnen met de schade die deze dieren ondervinden door blootstelling aan neonicotinoïden op open teelten en in het oppervlaktewater?

Voor de Europese stofgoedkeuring wordt een risicobeoordeling uitgevoerd voor vogels, conform het betreffende Europese richtsnoer. Het richtsnoer gaat uit van gevoelige vogelsoorten die in landbouwgebieden voorkomen, zodat andere minder gevoelige soorten ook door de risicobeoordeling worden afgedekt.

Vraag 11

Wordt in de Europese toelatingsprocedure voor landbouwgif getoetst op het effect van de stof op beschermde vogelsoorten?

Volgens de Vogelrichtlijn zijn alle vogels beschermd. Momenteel wordt het huidige Europese richtsnoer voor vogels en zoogdieren herzien onder leiding van EFSA. Nederland levert een actieve bijdrage aan deze herziening waarbij er ook specifieke aandacht voor kwetsbare vogelsoorten is.

Vraag 12

Zo nee, kunt u bij de Europese Commissie pleiten voor een herziening van de toelatingsprocedure voor landbouwgif, zodat de effecten op beschermde diersoorten meegenomen worden?

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel «Sterke daling nieuwe werknemers in de jeugdzorg: «Zo gaat het kapot?»1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) waaruit blijkt dat in de eerste drie maanden van dit jaar zich maar 3700 nieuwe werknemers hebben gemeld, ten opzichte van 5300 in het eerste kwartaal van 2019? Bent u het ermee eens dat deze daling van 30% zeer zorgwekkend is en oproept tot acute actie?

De in het nieuwsbericht gebruikte gegevens betreffen enkel de instroom van nieuwe medewerkers in de Jeugdzorg die voorheen buiten Zorg en Welzijn werkzaam waren en bieden daarmee geen volledig beeld van de ontwikkeling van de instroom van medewerkers in de jeugdzorg. Er is ook instroom vanuit andere branches binnen Zorg en Welzijn naar de jeugdbranche. Daarnaast moeten ook de volgende aspecten worden meegewogen:
Rekening houdend met deze aspecten en als gekeken wordt naar de gegevens over de in- en uitstroom dan is vanaf 2015 een oplopend aantal mensen dat instroomt te zien. De instroomgegevens over de afgelopen jaren laten zien dat de instroom afneemt en dat is zorgelijk. Maar deze afname is beduidend kleiner dan de 30% die in het nieuwsbericht van CBS wordt genoemd. De 30% heeft enkel betrekking op de instroom van medewerkers in jeugdzorg van buiten de sector Zorg en Welzijn en zonder dat is gecorrigeerd voor administratieve mobiliteit. Als gekeken wordt naar alle instroom in de branche jeugdzorg (van buiten de sector Zorg en Welzijn en van andere branches binnen Zorg en Welzijn) en daarnaast gecorrigeerd wordt voor administratieve mobiliteit, dan zien we een daling in de instroom van medewerkers in de jeugdzorg van 13% (van ca. 6.400 in Q1 2019 naar ca. 5.600 in Q1 2020 medewerkers).
Onbekend is of de covid-19 pandemie een rol heeft gespeeld bij de instroom in het eerste kwartaal 2020. Zie ook het antwoord op vraag 5, waarin de instroom in- en exclusief administratieve mobiliteit is weergegeven. Het is belangrijk dat mensen kiezen om in de jeugdzorg te werken en dat dat nog steeds met flinke aantallen gebeurt. Tegelijkertijd is het zorgelijk dat de instroom dit jaar lager is dan vorig jaar. Ik heb hier samen met het veld actie op ingezet, een gezamenlijke aanpak gericht op zowel het behoud van personeel als ook het vergroten van de instroom. Zie ook het antwoord op vraag 3.

Vraag 3

Wat gaat u op korte termijn doen om deze dalende instroom aan te pakken, wetende dat er al een groot tekort is aan jeugdzorgmedewerkers en dat de wachtlijsten oplopen?

Er is sprake van een krappe arbeidsmarkt Zorg en Welzijn- breed, een complex vraagstuk dat niet op korte termijn is opgelost. Meer personeel is zeker niet de enige oplossing, we zetten alles op alles om de mensen die in de jeugdzorg werken te behouden. Langs diverse sporen wordt ingezet op de aantrekkelijkheid van de jeugdzorg voor potentiële jeugdzorgwerkers.
In samenwerking met gemeenten, aanbieders, vakbonden en beroepsorganisaties nemen we actie om het werken in de jeugdsector aantrekkelijk te maken en te houden. Met het actieprogramma Zorg voor de Jeugd nemen we maatregelen die bijdragen aan het vakmanschap van professionals en het bevorderen van een gezonde arbeidsmarkt. Met het actieprogramma Werken in de Zorg wordt gewerkt aan een aanpak voor de gehele sector zorg en welzijn. Met de brief van 15 september jl. hebben de Minister van VWS, de Minister voor Medische Zorg en Sport en ik uw Kamer geïnformeerd over de voorzetting en intensivering van deze brede aanpak3. In alle regio’s werken partijen samen aan instroom en behoud van medewerkers voor de sector. Daarnaast werkt VWS samen met de sector aan het terugdringen van administratieve lasten bij zorgaanbieders en professionals in de jeugdzorg. Rita Verdonk is hiervoor als speciaal adviseur van het programma Ontregel de Zorg aangesteld.
Aanvullend hierop werken Jeugdzorg Nederland, FNV en CNV, met ondersteuning van VWS en JenV, aan projecten uit de Arbeidsmarktagenda jeugdhulp. Tot eind 2022 heb ik hier een financiële bijdrage van € 2,4 miljoen voor beschikbaar gesteld. Vanuit de Arbeidsmarkttafel Jeugd lopen concrete projecten met werkgevers en professionals. Dat gaan we doen door goede ideeën en praktijken in de branche te benutten door ze op te halen, te versterken en te delen met anderen. Een van de projecten is gericht op het thema inwerken en begeleiden van nieuwe medewerkers. In dit specifieke project ligt de focus op drie manieren van inwerken en begeleiden die aantoonbaar werken in de praktijk. De werkzame inzichten worden breed gedeeld in de jeugdsector en werkgevers zullen gefaciliteerd worden om de inzichten concreet toe te passen. Andere projecten vanuit de arbeidsmarkttafel zijn gericht op modern werkgeverschap, een landelijke voorziening met loopbaanpaden en vacatures, het verminderen van agressie en arbeidsmarkteffecten van Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ)-registratie.

Vraag 4

Heeft u in beeld waarom zo weinig mensen zich aanmelden als jeugdzorgmedewerker? Zo nee, bent u bereid dit te onderzoeken?

VWS heeft geen gegevens over de motieven van mensen om niet te kiezen voor een baan in de jeugdzorg. Momenteel wordt in het kader van het onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) een onderzoek uitgevoerd naar mobiliteit in het sociaal domein. Onderzoeksvragen hierin zijn onder meer wat nieuwe werknemers motiveert om (wel of niet) in het sociaal domein te gaan werken, en welke goede voorbeelden er zijn van behoud van werknemers in het sociaal domein. Ik verwacht hiermee meer zicht te krijgen op de motieven die een rol spelen bij de keuze voor het sociaal domein. De resultaten van het onderzoek komen nog in 2020 beschikbaar. VWS gaat de uitkomsten van dit onderzoek bespreken met de veldpartijen en de Arbeidsmarkttafel Jeugd en bezien welke aanvullende acties eventueel nodig zijn gericht op het vergroten van de instroom.

Vraag 5

Kunt u een overzicht geven van het aantal mensen dat in de jeugdzorg werkt, de instroom en de uitstroom vanaf 2010? Wat zijn de gevolgen van de decentralisatie voor het personeelsbestand?

Vraag 6

Wat is de loonkloof tussen de mediane werknemer en de bestuurders in de jeugdzorg?

VWS beschikt niet over deze gegevens.

Vraag 7

Wat is de salarisontwikkeling van mensen die in de jeugdzorg werken over deze hele periode? Hoe verhouden de salarissen zich tot die van mensen met een vergelijkbare opleiding in andere sectoren?

Sinds 2010 zijn de cao-lonen in de jeugdzorg in totaal 15,5% gestegen.
1,25% per 1-11-2010
2% per 1-5-2012
2% per 1-10-2014
0,4% per 1-1-2015
1,85% per 1-1-2016
1,65% per 1-7-2017
2% per 1-7-2018
4% per 1-1-2020
Bron: CAO’s Jeugdzorg.
Het startsalaris van een jeugdzorgwerker D of activiteitenbegeleider (schaal 7) met een mbo-opleiding ligt tussen de € 2.299 en € 2.375. Dit is iets meer dan een hoofdagent (mbo 4) wiens startsalaris ongeveer tussen de € 2.060 en € 2.131 ligt7. Op hbo-niveau ligt het salaris van een startende jeugdzorgwerker C (schaal 8) tussen de € 2.403 en € 2.484. Een jeugdzorgwerker met hbo-opleiding kan doorgroeien naar de functie jeugdzorgwerker A (schaal 10); in die schaal ligt het startsalaris tussen € 2.833 en € 2.931. Het startsalaris van een jeugdzorgwerker C ligt iets lager dan dat van een startende leraar; die verdient tussen de € 2.678 en € 2.7478.

Vraag 8

Volgens vakbond FNV worden jeugdzorgmedewerkers onderbetaald, is de werkdruk te hoog, zijn zij teveel tijd kwijt aan onnodige administratieve klussen en hebben zij te weinig inspraak in het te voeren beleid, bent u bereid om aan deze oorzaken iets te doen? Kunt u per oorzaak een antwoord sturen?

We hebben te maken met een grote arbeidsmarktopgave en hoog personeelsverloop voor de jeugdsector. Ik neem de zorgen van professionals als het gaat om salaris, werkdruk, regeldruk en administratieve lasten en inspraak bij hun organisaties – dan ook uiterst serieus. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de sector, van werkgevers, werknemers, gemeenten, brancheorganisaties en vakbonden om deze knelpunten aan te pakken.
Professionals verdienen dat ze goed worden toegerust voor hun belangrijke werk. En hier hoort ook een passende beloning bij. Hier hoort ook bij dat gemeenten faire tarieven betalen aan jeugdzorgorganisaties waardoor professionals meer tijd en ruimte krijgen om goede zorg te verlenen. Omdat er in de praktijk veel discussie is bij gemeenten en aanbieders hierover, ben ik voornemens om in een AMvB kostprijselementen van een redelijk tarief vast te leggen. Dit schept zowel voor gemeenten als aanbieders houvast.
De werkdruk binnen organisaties in de jeugdzorg is vaak hoog. Werkplezier en veerkracht zijn enorm belangrijk om het werk te kunnen en willen blijven doen. Kenmerken van goede werkgevers die medewerkers aan zich weten te binden zijn onder meer de inzet van voldoende personeel, aandacht voor de inzetbaarheid van medewerkers en aandacht voor de ontwikkeling van medewerkers. Vanuit de Arbeidsmarkttafel brengen we de werkzame elementen van goed werkgeverschap in beeld en delen we de kennis over wat werkt binnen de sector.
Met landelijke en regionale schrapdagen werken we aan het terugdringen van regeldruk en administratieve lasten. Voor de zomer zijn bestuurlijke afspraken gemaakt met gemeenten, werkgevers en vakbonden over het stoppen van vermijdbaar tijdschrijven in de jeugdzorg. Afgesproken is dat gemeenten voortaan bij nieuwe contracten geen verplichting meer zullen opnemen tot vermijdbaar tijdschrijven. Werknemers en werkgevers gaan hier ook afspraken over maken in de CAO.
Inspraak van professionals is wenselijk en helpend. Krachtige organisaties betrekken hun professionals bij het beleid van de organisatie en gaan met hen in gesprek over professionele autonomie en wat nodig is om hun vak goed te kunnen doen. Inspraak is een onderwerp dat geregeld zal moeten worden tussen werkgever en werknemer. Ik wil en kan hier niet in treden.
Vanuit het actieprogramma Werken in de Zorg wordt zorg breed gewerkt aan het terugdringen van de personeelstekorten in de zorg, zoals die in de jeugdbranche. Met de brief van 15 september jl. hebben de Minister van VWS, de Minister voor Medische Zorg en Sport en ik uw Kamer geïnformeerd over de voortzetting en intensivering van de brede aanpak van de arbeidsmarktknelpunten. Deze aanpak richt zich onder meer op de waardering en zeggenschap van professionals, het verminderen van werkdruk en administratieve lasten.

Vraag 9

Kunt u aan jeugdzorginstellingen uitleggen hoe zij hun roosters nog rond moeten krijgen, aangezien ook de uitstroomcijfers van jeugdzorgmedewerkers zeer hoog zijn, met een lage instroom en hoge uitstroom?

Ik kan me goed voorstellen dat het ingewikkeld is om in tijden van groot verloop van personeel de roosters rond te krijgen. Ik heb veel waardering en respect voor de wijze waarop zorgaanbieders continuïteit van zorg bieden.

Vraag 10

Komen op het ministerie signalen binnen van jeugdzorginstellingen die acute personeelstekorten hebben? Zo ja, wat doet u hiermee?

VWS spreekt regelmatig jeugdzorginstellingen, gemeenten, professionals en brancheorganisaties over de arbeidsmarktsituatie van de jeugdzorg. Jeugdzorginstellingen zien in toenemende mate dat het krijgen en behouden van goed gekwalificeerd personeel lastig is vanwege krapte op de arbeidsmarkt. Er zijn bij VWS geen signalen bekend van jeugdzorginstellingen die acute personeelstekorten hebben. Ook uit navraag bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Jeugdautoriteit is dit niet gebleken.

Vraag 11

Hoe zorgt u ervoor dat kinderen in de jeugdzorg niet de dupe worden van dit tekort aan medewerkers? Kunt u garanderen dat hierdoor geen gevaarlijke situaties ontstaan?

Als je zorg nodig hebt zijn een vertrouwd gezicht en continuïteit van professionals belangrijk. Werkgevers zijn primair verantwoordelijk voor het leveren van goede zorg en de inzet van voldoende personeel. De IGJ houdt toezicht op de kwaliteit, veiligheid en toegankelijkheid van de jeugdzorg. De IGJ informeert mij indien zij handhavend optreedt wanneer de kwaliteit, veiligheid en toegankelijkheid bij een specifieke jeugdzorgaanbieder in het geding is.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Kifid: bank mag betaalrekening beëindigen als consument geen US TIN of CLN wil aanvragen»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat een van de argumenten van de bank om de bankrekening stop te zetten, «het bewust onjuist informatie verstrekken2» op de vraag «bent u fiscaal inwoner van een ander land?» meer zegt over de vraagstelling dan over het gegeven antwoord? Deelt u de mening dat de vraag te technisch en onduidelijk is geformuleerd, dat sommige Nederlanders niet weten wat een «fiscaal inwoner» is en dat deze informatie ook onvoldoende actief door de bank wordt verstrekt? Zo ja, bent u voornemens om de banken te wijzen op hun informatieverplichting richting de consument en hen te vragen de communicatie over een uiterst ingewikkeld onderwerp als de regelgeving rond de wet naleving belastingplicht buitenlandse rekeningen (FATCA) zowel in vragenlijsten als op de website en andere communicatiemiddelen te verbeteren? Zo nee, waarom niet?

De casus waarover het KIFID besliste kent hele specifieke feitelijke omstandigheden. Ik ben daarom van mening dat uit de gang van zaken in die casus geen algemene conclusies kunnen worden getrokken.
Ik ben het met u eens dat de vragen technisch zijn. Daarom is er door de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en de banken de afgelopen jaren veel informatie verstrekt over de gevolgen van de FATCA. Ook in het kader van de Common Reporting Standard (CRS) – die ziet op de uitwisseling van bankinformatie tussen belastingdiensten in ruim 100 landen, waaraan de VS niet mee doen – zijn de banken verplicht aan hun klanten te vragen wat hun fiscale woonstaat is en het fiscaal identificatienummer (TIN) van die staat. Voor de uitvraag van deze gegevens is een formulier ontwikkeld door de banken en de NVB, in nauw overleg met het Ministerie van Financiën.
In dit formulier wordt aan de hand van enkele vragen vastgesteld waar iemand fiscaal inwoner is. Om de term «fiscaal inwoner» uit te leggen, is er een verklarende woordenlijst toegevoegd aan het formulier. De formulieren zijn voorgelegd aan een bureau dat is gespecialiseerd in overheidscommunicatie. Het bureau heeft de formulieren aangepast op leesbaarheid.
De NVB heeft de formulieren ter beschikking gesteld aan alle banken en heeft aandacht besteed aan de FATCA en de CRS op zijn website. Dat is overigens ook gedaan op de websites van het Ministerie van Financiën en van de Belastingdienst. Op de website van de Belastingdienst is sinds 2016 FATCA-informatie te vinden voor bedrijven en particulieren.3 Ik zal erop toezien dat die sites gemakkelijk bereikbaar en toegankelijk blijven.
Naast de ontwikkeling van formulieren en informatie op hun websites hebben de banken vanaf de inwerkingtreding van de FATCA, brieven gestuurd aan hun klanten om hen te informeren dat zij mogelijk Amerikaan zijn en dat dat betekent dat zij ook belastingverplichtingen hebben in de VS. Deze brieven zijn herhaaldelijk gestuurd, omdat banken weinig respons ontvingen van klanten.
Het blijft belangrijk dat het voor Nederlandse klanten met ook de Amerikaanse nationaliteit duidelijk is wanneer een klant onder de FATCA-regelgeving valt en dus wanneer de klant een US TIN aan moet leveren of desgewenst afstand kan doen van de Amerikaanse nationaliteit. Ik zal banken vragen aandacht te blijven houden voor duidelijke informatieverstrekking over FATCA.

Vraag 3

Deelt u tevens de mening dat ook de informatieverstrekking en de communicatie van de Belastingdienst hierin tekortschiet, gezien het feit dat er op de site van de Belastingdienst alleen FATCA-informatie is te vinden voor bedrijven (naast de link naar een artikel in de Staatscourant uit 2016)? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke manier wilt u ook de communicatie vanuit de Belastingdienst over dit ingewikkelde onderwerp verbeteren richting de individuele Accidental Americans? Kunt u hierin samen optrekken met de banken, de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), de Accidental Americans en de Americans Overseas?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Betekent deze uitspraak uit het bericht in vraag 1 dat deze consument straks niet meer beschikt over een basisbetaalrekening wanneer de betreffende financiële instelling het niet-bindende advies opvolgt? Zo ja/nee, kunt u garanderen dat Nederlandse US persons (die niet de wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) overtreden) te allen tijde kunnen beschikken over een betaalrekening?

In algemene zin is de vraag of al dan niet een basisbetaalrekening moet worden geopend pas aan de orde als de aanvrager niet (meer) beschikt over een andere betaalberekening. Daarnaast geldt, zoals ook door het Kifid is onderschreven, dat ook bij een basisbetaalrekening voldaan moet worden aan de eisen gesteld bij of krachtens de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme (Wwft).
In de uitspraak geeft het Kifid aan dat de bank in dit specifieke geval het openen van een basisbetaalrekening onder de richtlijn Betaalrekeningen mag weigeren als de consument hiervoor een aanvraag indient. Het Kifid geeft ook aan dat het Convenant inzake een Pakket Primaire Betaaldiensten (het Convenant Basisbankrekening) van toepassing is op de consument. De bank kan, in het geval dat wordt overwogen een basisbetaalrekening te weigeren, verplicht stellen dat de consument samen met een erkende hulpverleningsinstantie de aanvraag voor een basisbetaalrekening indient onder het Convenant Basisbankrekening. Ook kan de bank verplicht stellen dat de basisbetaalrekening door een erkende hulpverleningsinstantie wordt beheerd. Het is aan de consument om een erkende hulpverleningsinstantie te vinden die bereid is om samen een aanvraag voor een basisbetaalrekening in te dienen. Of het risico op witwassen en/of belastingontduiking in dit geval voldoende gemitigeerd is door het inschakelen van een hulpverleningsinstantie (conform het Convenant Basisbankrekening), is in de eerste plaats ter beoordeling van de betreffende bank.

Vraag 5

Zijn financiële instellingen alleen op basis van vermoedens van overtreding van de Wwft al bevoegd rekeningen te sluiten/blokkeren of moeten banken hier ook daadwerkelijk hard bewijs voor aanleveren? Kunt u uw antwoord toelichten?

Onder de Wwft zijn de daar onder vallende instellingen verplicht om een cliëntenonderzoek uit te voeren. De bank moet dit cliëntenonderzoek met succes uitvoeren, voordat zij een relatie met een klant aan mag gaan. Het cliëntenonderzoek houdt onder meer in dat de instelling gegevens vergaart over de identiteit van de cliënt. Ook worden er met het cliëntenonderzoek gegevens vergaard die de instelling in staat moeten stellen een inschatting te maken van het risico op witwassen en terrorismefinanciering. Dit vereist in de meeste gevallen medewerking van de cliënt. De financiële instelling dient de ontvangen informatie te verifiëren. Als de financiële instelling niet in staat blijkt te zijn voldoende gegevens te vergaren en/of de gegevens te verifiëren zal de financiële instelling moeten besluiten om de zakelijke relatie niet aan te gaan of deze te beëindigen. Banken kunnen op grond van de Wwft het openen of aanhouden van een betaalrekening ook weigeren zonder vermoeden van overtreding of hard bewijs. Een te hoog risico op betrokkenheid bij witwassen of terrorismefinanciering is voldoende grond voor weigering.

Vraag 6

Welke middelen heeft u om te voorkomen dat financiële instellingen alleen op basis van het ontbreken van een TIN/SSN bankrekeningen blokkeren of sluiten? Bent u bereid deze middelen in te zetten?

Ik blijf in gesprek met de banken over de redenen van het sluiten en bevriezen van rekeningen van US Persons. Zoals ik in mijn beantwoording op eerdere Kamervragen heb aangegeven is het in beginsel aan banken zelf om te bepalen welke klantengroepen zij bedienen. Als banken rekeningen sluiten of bevriezen van Nederlanders met ook de Amerikaanse nationaliteit, is van belang dat daarbij de geldende wet- en regelgeving wordt nageleefd. Als de betrokken cliënt het niet eens is met het oordeel van de bank om de dienstverlening te beëindigen kan de cliënt hiertegen een klacht indienen bij de bank en vervolgens bij het Kifid dan wel de kwestie voorleggen aan de rechter.

Vraag 7

Herinnert u zich uw antwoord op vragen van de leden Omtzigt, Van Weyenberg en Lodders3 «Ik wil overigens wel nogmaals benadrukken dat ik het voorbarig vind als banken rekeningen sluiten, blokkeren of bevriezen met als enige reden dat geen TIN is verkregen»?

Ja.

Vraag 8

Hoe valt uw antwoord onder vraag 5 te rijmen met het besluit van nota bene een staatsbank om de rekening van een consument te sluiten op basis van het ontbreken van een TIN en de hiertoe ondersteunende uitspraak van het onafhankelijke klachteninstituut Kifid? Wat betekenen uw woorden in het licht van deze uitspraak?

Ik verwijs hiervoor naar de uitspraak van het Kifid. In deze uitspraak oordeelt het Kifid dat er naast het ontbreken van een US TIN ook sprake is van andere redenen op grond waarvan de bank bevoegd was de relatie met de betrokken klant te ontbinden.5

Vraag 9

Klopt het dat

Banken kunnen ervoor kiezen om, «depositorekeningen» met een saldo van minder dan 50.000 dollar (peildatum 31 december) niet te rapporteren, ongeacht wanneer zij zijn geopend. Onder depositorekening vallen ook (basis)betaalrekeningen.6
Een rekening van een US person wordt gerapporteerd aan de VS ongeacht of er een TIN aanwezig is. Een financiële instelling loopt dan echter eventueel het risico om door de IRS aangemerkt te worden als niet compliant. Op grond van Amerikaanse wetgeving moeten Amerikaanse staatsburgers namelijk over een TIN beschikken. Ongeacht of US persons wel of geen belasting ontduiken voldoen zij zonder TIN niet aan de Amerikaanse regelgeving. Bij het ontbreken van een TIN zal de VS niet zelf de belastingplichtige gaan benaderen maar zal er eerst met de financiële instelling en Belastingdienst in gesprek worden gegaan om vast te stellen waarom de TIN ontbreekt. Bij de beoordeling of een financiële instelling eventueel sancties zouden worden opgelegd speelt de inspanning die de financiële instelling heeft geleverd om de TIN te bemachtigen, een rol.7
Banken zijn verplicht om op aanvraag een basisbetaalrekening te openen tenzij er een weigeringsgrond van toepassing is op grond van artikel 4:71f Wet financieel toezicht (Wft). Een van de weigeringsgronden is als niet wordt voldaan aan de eisen van de Wwft. Het enkel ontbreken van een US TIN is geen weigeringsgrond in de zin van artikel 4:71f Wft. Voor de eisen van de Wwft verwijs ik u naar het antwoord bij vraag 4.

Vraag 10

Deelt u de zorgen over de positie van de belastingbetaler/consument in zaken tegen de overheid of financiële instellingen, aangezien de individuele burger niet dezelfde middelen heeft als de overheid en/of financiële instellingen? Op welke manier worden de rechten van de consument in zaken tegen financiële instellingen met een leger aan adviseurs, advocaten en juristen beschermd?

Ik zie ook dat burgers vaak niet dezelfde middelen hebben als financiële instellingen in het geval van een geschil, maar ben van mening dat de rechten van de consument in zaken tegen financiële instellingen voldoende worden beschermd, onder andere doordat consumenten een klacht in kunnen dienen bij het Kifid. Het Kifid is onpartijdig en onafhankelijk. De geschillencommissie streeft naar een gelijk speelveld voor consumenten, ondernemers en financiële dienstverleners. Het Kifid geeft aan rekening te houden met een eventuele kennisachterstand van consumenten en ondernemers. Bovendien is het aanhangig maken van een procedure bij de geschillencommissie van Kifid gratis.

Vraag 11

Bent u bekend met het bericht «Wijziging annex II FATCA-verdrag»?4

Ja

Vraag 12

Waarom heeft de VS eenzijdig besloten de regelgeving rond de FATCA-registraties te veranderen met alle gevolgen voor «sponsered entities» en «sponsoring entities» van dien? Deelt u de mening dat dit weer een typisch voorbeeld is van het wijzigen van de spelregels tijdens het spel? Zo nee, waarom niet?

Door Bijlage II van de NL IGA aan te passen is kort gezegd bewerkstelligd dat, ondanks de aanpassingen van de regelgeving door de VS, de huidige situatie met betrekking tot sponsored entities in stand blijft. De regelgeving over de werking van FATCA staat primair beschreven in de US Final Regulations. Deze zeer uitgebreide Amerikaanse regelgeving werkt in feite unilateraal vanwege de grote rol en betekenis van de Amerikaanse financiële markten en de dollar voor het business model van financiële instellingen. Hierdoor zijn financiële instellingen wereldwijd verplicht aan die regels te voldoen.
Eind maart 2019 heeft de VS nieuwe regels gepubliceerd die zien op de sponsored entities9 onder de FATCA. Voor 25 maart 2019 was het zo dat een sponsored entity compliant was als de sponsoring entity alle FATCA-registraties voldeed, zonder dat de sponsored entity daarvoor zelf actie moest ondernemen en moest worden geregistreerd bij de IRS. Met de wijziging van de regelgeving van de VS was dat niet langer het geval.
De reden dat in eerste instantie er niet voor is gekozen om de sponsored entities specifiek aan te wijzen als «non reporting financial institutions» is dat de VS destijds met alle landen in de wereld IGA’s moest sluiten. Zij bleken toen al snel te weinig capaciteit te hebben om met elk land te overleggen over de op te nemen vrijgestelde financiële instellingen en rekeningen. De VS heeft om die reden een model Annex II opgesteld waarin verschillende typen Non-Reporting FI’s en Excluded Accounts zijn opgenomen. Door middel van artikel 4, zevende lid, van de IGA kon een land ervoor kiezen dat financiële instellingen ook toegang hebben tot begrippen die gedefinieerd zijn in de Final Regulations als die gunstiger voor hen uitwerken dan dezelfde begrippen zoals opgenomen in de IGA. Nederland heeft toen besloten om de vrijstellingen die al in de Final Regulations stonden niet op te nemen. Opname werd als overbodig beschouwd nu daar ook via artikel 4, zevende lid, van de IGA een beroep op zou kunnen worden gedaan.
Beide verdragspartijen hebben echter niet voorzien dat de IRS jaren later de vereisten rondom het Sponsoring regime heeft aangepast, waardoor sponsored entities zelf zouden moeten gaan rapporteren. De VS hebben toen meegewerkt aan het herstellen van een situatie die tussen verdragspartners niet beoogd was.

Vraag 13

Om welke reden heeft Nederland er in eerste instantie niet voor gekozen de «sponsored entities» aan te wijzen als «non reporting financial institutions» in de Annex II van de intergouvernementele overeenkomst (IGA)? Waarom hebben andere landen hier wel meteen afspraken over gemaakt met de VS?

Zie antwoord vraag 12.

Vraag 14

Wat waren de gevolgen geweest voor deze 1700 «sponsored entities» en 130 «sponsoring entities» als Nederland deze aanvullende afspraken met de VS niet had gemaakt?

Nederland heeft deze aanvullende afspraken gemaakt, zodat de IRS zich niet op het standpunt zou kunnen stellen dat Nederlandse financiële instellingen niet aan de certificeringsvoorwaarden hebben voldaan. Zij zouden als non-compliant of zelfs significant non-compliant kunnen worden aangemerkt waarbij de VS een 30% bronbelasting als sanctie kan inroepen als de financiële instellingen niet binnen 18 maanden na het aangemerkt worden als significant non-compliant de omissie hebben hersteld. De aanvullende afspraken maken duidelijk dat de VS dit niet zullen doen en dat de Nederlandse financiële instellingen ook niet aan de periodieke certificeringsverplichting hoeven te voldoen.

Vraag 15

Welke (extra) informatie moeten deze 1700 «sponsored entities» en 130 «sponsoring entities» aanleveren bij de IRS en op welke manier wordt de privacy van deze bedrijven en hun klanten gewaarborgd?

Door de aanvullende afspraken hoeven deze entiteiten geen extra informatie aan te leveren. Zij zullen net als daarvoor de informatie die zij volgens de Nederlandse regelgeving ter implementatie van FATCA aan de Nederlandse belastingdienst verstrekken, rapporteren, zonder additionele verplichtingen.

Vraag 16

Welke garantie is er, in het licht van het Amerikaanse besluit om de regelgeving voor «sponsored entities» en «sponsoring entities» aan te passen, dat de regelgeving voor andere soorten entiteiten die nog niet verplicht zijn te rapporteren aan de IRS niet wordt aangepast?

Het zou kunnen dat er in de toekomst een situatie ontstaat waarin de VS de Final Regulations wijzigt waardoor er een discrepantie kan ontstaan met de verplichtingen voor financiële instellingen die voortvloeien uit de IGA. De VS heeft zich in dit geval als goede verdragspartner opgesteld door ervoor te zorgen dat financiële instellingen van partnerlanden niet slechter af zijn door een wijziging van de Final Regulations. Ik acht het daarom niet aannemelijk dat regelgeving voor andere soorten entiteiten die nog niet verplicht zijn te rapporteren eenzijdig door de VS wordt gewijzigd.

Vraag 17

Deelt u de steeds groter wordende zorgen over de FATCA-regelgeving, nu, naast de in eerdere sets schriftelijke vragen van (onder andere) het lid Lodders benoemde problematiek5, ook blijkt dat steeds meer Nederlandse/Europese bedrijven specifieke informatie moeten delen met de Amerikaanse belastingdienst en dat het nu zelfs voor het Kifid klaarblijkelijk gerechtvaardigd is om bankrekeningen van consumenten op basis van het ontbreken van een TIN/SSN te blokkeren of te weigeren?

De FATCA-regelgeving is ingevoerd in 2014. De VS heeft met betrekking tot de sponsored entities laten zien een oplossingsgerichte houding te hebben. Dit staat los van de verplichting om een US TIN aan te leveren. Daarnaast spelen er in de desbetreffende Kifid zaak specifieke feitelijke omstandigheden bovenop het enkel missen van een TIN/SSN, waardoor het Kifid geoordeeld heeft dat in dat geval het beëindigen van een bankrekening gerechtvaardigd was.

Vraag 1

Kent u het bericht «Covid-19-kliniek op Lesbos. Hallucinant»?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat de in het bericht genoemde Covid-19 kliniek van Artsen zonder Grenzen naast kamp Moria op last van de Griekse regering is gesloten?

Ja.

Vraag 3

Is het waar dat er daarna met onder andere Nederlandse financiering een andere Covid-19 noodkliniek is gebouwd?

In maart van dit jaar is een verzoek vanuit de Griekse autoriteiten om steun bij de beheersing van COVID-19 binnengekomen, dat op 16 april jl. ook via het Union Civil Protection Mechanism (UCPM) van de EU is ingediend. Nederland stond welwillend tegenover het verlenen van steun, temeer omdat de strijd tegen COVID-19 niet aan de landsgrenzen stopt. Op de lijst met gevraagde goederen stond o.a. een hospitaaltent. Na intern beraad en overleg met de Griekse autoriteiten is op 23 april jl. besloten dat Nederland deze in de vorm van een hospitainer kon leveren. Het mobiele veldhospitaal bood Griekenland flexibiliteit in de COVID-respons, om tijdelijk capaciteit te verhogen daar waar dat nodig is. Op 24 april jl. is het Nederlandse aanbod officieel door de Griekse autoriteiten geaccepteerd.
Helaas is de hospitainer tijdens de branden in Moria tussen 8 en 10 september jl. beschadigd geraakt, waardoor deze op dit moment niet inzetbaar is.

Vraag 4

Is het waar dat terwijl Artsen zonder Grenzen aan het lobbyen was om sluiting van hun kliniek op Moria te voorkomen, Nederlandse ambtenaren in overleg met Griekse collega’s waren over de opening van een nieuwe noodkliniek? Zo nee, wat is er dan niet waar?

Het besluit om de mobiele hospitainer te schenken is op 23 april jl. genomen. Dit is ruim voordat het kabinet bekend werd dat de kliniek van Médecins Sans Frontières (MSF) vanwege juridische kwesties diende te worden gesloten. Dit bericht bereikte de ambassade in juli, en is op 30 juli jl. middels een persbericht door MSF naar buiten gebracht.

Vraag 5

Is er verband tussen de sluiting van de kliniek van Artsen zonder Grenzen en het openen van de andere kliniek? Zo ja, wat is dat verband? Zo nee, is er dan sprake van toeval?

Bij het aanbieden en accepteren van de hospitainer is niet over een specifieke locatie gesproken. Zoals gebruikelijk bij dergelijke steun via het UCPM was het kiezen van een locatie, de wijze van inzet en bemensing de verantwoordelijkheid van de Griekse autoriteiten.
Het kabinet heeft dan ook geen aanwijzingen om te veronderstellen dat er een causaal verband bestaat tussen het aanvaarden van de schenking van de hospitainer in april jl. door de nationale autoriteiten en de sluiting van de kliniek van MSF in juli jl. door de lokale autoriteiten op grond van lokale wet- en regelgeving.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de kliniek van Artsen zonder Grenzen belangrijk werk verrichtte ten aanzien van het bestrijden van corona onder vluchtelingen op Lesbos? Zo ja, waarom heeft u er dan toch voor gekozen om een andere kliniek mede te financieren en waarom heeft u geen pogingen in het werk gesteld om de voortzetting van de kliniek van Artsen zonder Grenzen te bevorderen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord 3 en 4. Het besluit om in te gaan op het Griekse verzoek om een mobiel hospitaal te doneren staat in tijd en plaats los van de discussie tussen MSF en de Griekse autoriteiten. Dat MSF belangrijk werk verricht staat buiten kijf.

Vraag 7

Hoeveel Nederlandse belastinggeld gaat er gemoeid met de oprichting van de nieuwe noodkliniek?

De kosten voor de uitgeruste hospitainer inclusief transport bedroegen Euro 1.243.154,–.

Vraag 8

In hoeverre wordt er bij het opzetten en laten functioneren van de nieuwe noodkliniek samenwerking gezocht met Artsen zonder Grenzen die over de benodigde kennis en ervaring beschikt?

De inzet van het mobiele hospitaal, d.w.z. het kiezen van een locatie, de wijze van inzet en bemensing was aan de Griekse autoriteiten. Wij hebben vernomen dat in dit kader ook sprake was van overleg tussen de Griekse autoriteiten en MSF.

Vraag 9

Worden er op dit moment door de nieuwe noodkliniek daadwerkelijk zieke vluchtelingen met verdachte symptomen opgevangen? Zo ja, vanaf welke datum is de kliniek operationeel en hoeveel patiënten zijn er opgevangen? Zo nee, waarom niet en hoe en door wie wordt die hulp sinds de sluiting van de kliniek van Artsen zonder Grenzen dan wel gegeven?

Tijdens de branden in Moria tussen 8 en 10 september is de hospitainer beschadigd geraakt, waardoor deze op dit moment niet in gebruik is. Er wordt bezien of deze op de korte termijn weer inzetbaar is. Daarvoor werd de hospitainer ingezet door de Griekse autoriteiten om COVID-19 testen uit te voeren. Er zijn ongeveer 2000 testen afgenomen.

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van het bericht «Nog steeds doodverklaard: verwisselingsfout van drie jaar terug blijft Fred Marree achtervolgen»?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat de gemeente Rotterdam bij de aangifte van een overlijden in het najaar van 2017 de naam van een overledene heeft verwisseld met die van haar eerste contactpersoon, de heer Fred Marree?

Ja.

Vraag 3

Welke consequenties heeft deze fout gehad voor de betrokkene? Is het waar dat zijn zorgverzekering is beëindigd, zijn paspoort en rijbewijs ongeldig zijn verklaard en zijn pensioen is stopgezet?

Naar aanleiding van uw vragen heb ik navraag laten doen bij de gemeente Rotterdam. De aangifte van het overlijden zette het gegevensverkeer in werking, waardoor de gegevens automatisch naar afnemende instanties gingen, met alle gevolgen van dien. Van de gemeente begreep ik dat zij de instanties direct na de fout hebben benaderd om de fout en gevolgen zo snel mogelijk recht te trekken.

Vraag 4

Welke stappen heeft de gemeente Rotterdam gezet nadat deze fout aan het licht was gekomen?

Van de gemeente Rotterdam vernam ik dat de afnemende instanties direct na de fout door de gemeente zijn gebeld om de fout en gevolgen recht te trekken. Volgens de gemeente heeft de heer Marree zich bij een aantal instanties zelf gemeld met een door de gemeente afgegeven zogeheten «attestatie de vita».

Vraag 5

Op welke wijze is de gemeente Rotterdam de betrokkene tegemoetgekomen in de schade als gevolg van deze fout?

Zoals ik bij de beantwoording van vraag vier schreef, vernam ik van de gemeente Rotterdam dat zij zich direct na de fout hebben ingespannen om de fout en gevolgen zo snel mogelijk recht te trekken. Ook begreep ik van de gemeente dat de heer Marree op kosten van de gemeente een nieuw reisdocument heeft ontvangen en dat deze bij hem is thuisbezorgd.

Vraag 6

Deelt u de mening dat, waar de overheid een fout maakt in een van de basisregistraties, diezelfde overheid niet alleen de fout moet corrigeren, maar ook de nadelige gevolgen van de fout voor de betrokkene moet oplossen?

Als de overheid een fout maakt, dan moet de overheid die fout herstellen. In de Agenda NL DIGIbeter2 gaf ik aan dat ook de gevolgen van het gebruik van een onjuist gegeven snel moeten worden hersteld. In mijn brief over Regie op Gegevens van 11 juli 20193 liet ik aan uw Kamer weten dat een integrale en persoonlijke benadering nodig is om de gevolgen van onjuiste gegevens te herstellen. Het kabinet stimuleert en ondersteunt de onderlinge samenwerking en de uitwisseling van kennis en ervaring tussen overheidsorganisaties bij het oplossen van problemen. Daarom heb ik vorig jaar een toolbox «Maatwerk met de Awb» laten ontwikkelen waarmee ambtenaren maatwerk kunnen bieden bij het herstellen van fouten4. Voor de overheid moet steeds de burger en zijn of haar specifieke situatie leidend zijn bij het oplossen van deze problemen.

Vraag 7

Wat is de stand van zaken met betrekking tot het inrichten van een gezaghebbend centraal meldpunt waar burgers/geregistreerden terecht kunnen voor het melden en oplossen van problemen met de basisregistraties, zoals gevraagd bij de Kamerbreed aangenomen motie-Van der Molen/Middendorp (Kamerstuk 26 643, nr. 630)?

In vervolg op mijn brief van 25 november 2019 (Kamerstuk 32 761, nr. 153) heb ik de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens opdracht gegeven om in samenwerking met de beheerders van de basisregistraties het centraal meldpunt op te zetten. Bij het opzetten van het meldpunt betrek ik nadrukkelijk de ervaringen en verwachtingen van burgers en de ervaringen die zijn opgedaan met het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude, dat ook wordt beheerd door de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens. Mijn verwachting is dat het meldpunt voor basisregistraties begin 2021 van start kan gaan.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Hack bij Apollo Vredestein toont zwakke cyberbeveiliging Nederlandse bedrijven»1 en het bericht «Overheid wist wie kwetsbaar was, maar liet bedrijven toch gehackt worden»?2

Ja.

Vraag 2

In hoeverre deelt u de zorgen van IT-experts over de informatiebeveiliging bij Nederlandse bedrijven? Klopt het dat veel bedrijven nog onvoldoende zijn beschermd tegen cybercriminaliteit en kwetsbaar zijn voor bijv. hacks en gijzelsoftware? Hoezeer ziet u daarbij verschil tussen grote, middelgrote (tot 250 werknemers) en kleine bedrijven (minder dan 25 werknemers)?

Het kabinet is zich zeer bewust van de risico’s op het gebied van digitale dreigingen. Cybersecurity is daarom een prioriteit van dit kabinet, dat hierin extra investeert. De aanpak is vormgegeven in de Nederlandse Cyber Security Agenda uit 2018. Er zijn sindsdien al veel belangrijke maatregelen in gang gezet bij de overheid, (vitale) bedrijven en andere organisaties. Deze maatregelen richten zich op preventie, maar ook op onze respons op digitale incidenten. Voor een overzicht van concrete stappen die zullen worden gezet om Nederland digitaal veilig te houden verwijs ik u graag in het bijzonder naar de tabel «Versterking Cybersecuritystelsel: Respons en Weerbaarheid» in de kabinetsreactie op het WRR rapport «Voorbereiden op digitale ontwrichting»3 en de beleidsreactie op het Cyber Security Beeld Nederland 20204.
De digitale weerbaarheid is ondanks die inzet nog niet overal op orde. Daarom blijven partijen kwetsbaar voor cyberincidenten zoals hacks of gijzelsoftware. Kleinere MKB-ers hebben de basis nog niet altijd goed op orde of hebben geen maatregelen getroffen.
Grotere bedrijven hebben meer met incidenten te maken dan kleinere ondernemers. Een groter werknemersbestand en complexere ICT-infrastructuur spelen hierbij een belangrijke rol. Dit vergroot het aanvalsoppervlak5.
Voor elk bedrijf zijn, ongeacht de grootte, goede beveiligingsmaatregelen en preventie van belang. Daarom zal de inzet om de digitale weerbaarheid van de Nederlandse samenleving te borgen en te verbeteren, zoals uiteengezet in bovengenoemde documenten, de komende jaren over de hele breedte moeten worden voortgezet om de ontwikkelingen bij te kunnen houden.

Vraag 3

Welke kwetsbaarheden t.a.v. cyberbeveiliging komen bij bedrijven het meest voor? Deelt u de analyse van Deloitte Cyber Risk Services dat cybercriminelen «hun doelwit vaak niet kiezen aan de hand van de branche waarin een bedrijf zit, maar aan de hand van de gebruikte technologie»? Hoe kan in uw ogen het bedrijfsleven zich hier het beste tegen beschermen? Zijn er sectoren waarin het aantal cyberaanvallen (of pogingen daartoe) groter is dan in andere sectoren? Indien ja, welke?

Kwetsbaarheden komen voor in verschillende verschijningsvormen en kunnen door kwaadwillenden misbruikt worden. Veel voorkomende vormen van cybercriminaliteit zijn phishing, plaatsen van gijzelsoftware en malware, met als mogelijk gevolg uitval van diensten, vernietiging van data en datalekken. Essentiële onderdelen van een goede aanpak voor cyberveiligheid in het bedrijfsleven zijn onder meer: inventarisatie van kwetsbaarheden, tijdig uitvoeren van updates, toegangsmanagement, het gebruik van veilige instellingen. Naast eigen maatregelen kunnen ondernemingen een cybersecuritybedrijf in de arm nemen om adequate maatregelen te treffen.
De analyse van Deloitte deel ik over het algemeen. Het lijkt er minder toe te doen in welke bedrijfstak een bedrijf actief is. Uit het CSBN 2020 blijkt dat uiteenlopende sectoren en organisaties doelwit zijn van digitale aanvallen. Dit komt overeen met de uitkomsten van de Cybersecurity monitor 2019 van het CBS. Daaruit blijkt namelijk dat incidenten ongeveer gelijk plaatsvinden voor alle bedrijfstakken. Vaak is financieel gewin een beweegreden om een (cyber)delict te plegen. Bij maximaal financieel gewin als beweegreden kan de kwetsbaarheid van een bedrijf (bij het personeel, technologie of netwerk) een groter risico vormen om slachtoffer te worden dan de branche waarin het bedrijf opereert. De karakteristieken van het internet geven criminelen immers de mogelijkheid om vele potentiele slachtoffers tegelijkertijd te benaderen.
Daarentegen kan ook het verkrijgen van bedrijfsgevoelige informatie een beweegreden zijn om een cybercrime delict te plegen. In dit geval is de branche waarin een bedrijf opereert wel van belang.

Vraag 4

Is bekend hoeveel (cyber)veiligheidsincidenten bij bedrijven zich dit jaar in Nederland hebben voorgedaan? Geldt hiervoor een meldplicht? Zo ja, hoe krijgt een dergelijke melding opvolging en wordt er lering uit getrokken? Zo nee, denkt u dat een meldplicht meerwaarde kan hebben? Hoe vaak is het tot dusver voorgekomen dat de overheid heeft ingegrepen ingeval bedrijven kwetsbaar bleken op het gebied van (cyber)beveiliging, en op welke manieren?

Er is geen volledig beeld van het aantal incidenten of het aantal keren dat de overheid heeft ingegrepen dat zich in het afgelopen jaar bij bedrijven in Nederland heeft voorgedaan.
Voor vitale aanbieders, die krachtens de Wet beveiliging netwerk- en informatiesystemen (Wbni) zijn aangewezen als aanbieder van essentiële dienst (AED), geldt een wettelijke meldplicht in geval van digitale incidenten met (potentiële) aanzienlijke gevolgen voor de continuïteit van de dienstverlening bij zowel het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) als de (sectorale) toezichthouder. Daarnaast geldt ook voor vitale aanbieders, die krachtens de Wbni zijn aangewezen als andere vitale aanbieder (AAVA) een meldplicht voor incidenten met (potentiële) aanzienlijke gevolgen voor de dienstverlening bij het NCSC.
Bij een melding van een bovenbedoeld incident zal het NCSC, gelet op zijn wettelijke taken in de Wbni, de betrokken vitale aanbieder waar nodig adviseren en anderszins bijstaan teneinde de continuïteit van zijn diensten te waarborgen en herstellen. Informatie betreffende een gemeld incident, die relevante dreigingsinformatie bevat voor bijvoorbeeld andere vitale aanbieders, wordt bovendien in het kader van de wettelijke taakuitoefening, door het NCSC met die andere aanbieders gedeeld, zodat daarmee de kans op soortgelijke incidenten bij andere aanbieders kan worden verkleind. De toezichthouders houden toezicht op de naleving van wettelijke voorschriften, waaronder die betreffende de meldplicht. De toezichthouder kan indien nodig ook ingrijpen bij niet-naleving van de meld- en zorgplicht.
Naast de meldplicht voor bovenbedoelde vitale aanbieders bevat de Wbni ook een meldplicht van incidenten met aanzienlijke gevolgen voor de dienstverlening voor digitale dienstverleners (cloudcomputerdiensten, online marktplaatsen en online zoekmachines) bij zowel de (sectorale) toezichthouder als het CSIRT voor digitale diensten. Voor andere niet-vitale aanbieders geldt op zich geen wettelijke meldplicht van incidenten. Hoewel een incident of aanval voor een individueel bedrijf grote gevolgen kan hebben, is met name ook de maatschappelijke impact daarvan bij een niet-vitale aanbieder minder groot dan bij vitale aanbieders. Uiteraard kunnen deze bedrijven wel ook aangifte doen als zij slachtoffer zijn van cybercriminaliteit. Ook worden deze bedrijven aangemoedigd om op vrijwillige basis incidenten door te geven aan onder meer het DTC en de fraudehelpdesk, en kunnen zij incidenten met aanzienlijke gevolgen ook melden bij het NCSC. Op basis hiervan kunnen, binnen de geldende wettelijke kaders, bijvoorbeeld waar nodig ook andere organisaties gewaarschuwd worden.

Vraag 5

Wat zijn de redenen waarom veel bedrijven nog onvoldoende zijn beschermd tegen cybercriminelen? Heeft dit in uw ogen te maken met bewustzijn, liggen hier financiële motieven aan ten grondslag, of anderszins?

Uit verschillende onderzoeken en gesprekken van het DTC met ondernemers komt naar voren dat voor een deel te maken heeft met bewustzijn. Een deel van de ondernemers weet onvoldoende van het onderwerp af of weten niet waar ze de informatie kunnen halen en welke tools ze goed kunnen inzetten.
Er kan ook een bewuste (bedrijfseconomische) keuze voor een bedrijf aan ten grondslag liggen: cybersecurity vergt capaciteit en investeringen en dergelijke investeringsbeslissingen moeten bedrijven afwegen tegen de eventuele risico’s en schade die een incident kan veroorzaken.

Vraag 6

Welke maatregelen neemt het kabinet om de cyberbeveiliging bij Nederlandse bedrijven te verhogen? Betreft dit dwingende of vrijwillige maatregelen? Hoe kan de overheid ondernemers helpen de juiste maatregelen te nemen? Past dit binnen de reikwijdte van het MKB-Actieplan? Bent u over dit thema in gesprek met ondernemers(organisaties)?

In vraag 2 en 4 is reeds ingegaan op de bredere strategische inzet voor cybersecurity vanuit de NCSA, en de wettelijke kaders betreffende het melden van incidenten.
Het NCSC heeft wettelijk primair tot taak om vitale aanbieders en organisaties die deel uitmaken van de rijksoverheid te informeren en adviseren over dreigingen en incidenten met betrekking tot hun netwerk- en informatiesystemen en ook overigens bij te staan bij het treffen van maatregelen om de continuïteit van hun diensten te waarborgen of te herstellen. Voor het opvolgen van adviezen of het gebruik maken van bijstand van het NCSC geldt dat dit vriiwillig is. Daarnaast heeft het NCSC ook tot taak om dreigingsinformatie, die in het kader van de primaire taakuitoefening is verkregen, waar nodig te delen met bijvoorbeeld andere bij ministeriële regeling aangewezen computercrisisteams.
Voor het niet-vitale bedrijfsleven is er het Digital Trust Center (DTC) dat informatie verstrekt over de noodzaak van bescherming en dat ook tools (zoals de basisscan cyberweerbaarheid) en adviezen beschikbaar stelt, zodat zij zich beter tegen cyberincidenten kunnen beschermen. Het DTC heeft wel een inspanningsverplichting om ondernemers te bereiken met concrete informatie en adviezen, maar bedrijven hebben een eigen verantwoordelijkheid. Het is aan de bedrijven zelf om deze adviezen op te volgen. Het DTC stimuleert de samenwerking tussen de bedrijven zodat bedrijven elkaar kunnen helpen de weerbaarheid te vergroten. Op dit moment zijn er 29 van dergelijke samenwerkingsverbanden bij het DTC aangesloten en verdere groei is voorzien.
Om het bewustzijn en de actiebereidheid van het bedrijfsleven te verhogen worden door JenV en EZK (doelgroepgerichte) bewustwordingscampagnes breed ingezet op preventie van cybercrime (zoals «Eerst checken dan klikken» en »Doejeupdates»). De overheid helpt hiermee ondernemers om veilig digitaal te ondernemen.
Specifiek voor het MKB is er het actieplan MKB. Daarmee ondersteunt de overheid ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf (mkb) bij grote uitdagingen, zoals digitalisering, personeel en financiering. Een onderdeel daarvan is het verhogen van de cyberweerbaarheid.
In het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing (NPC) werken overheid en bedrijfsleven nauw samen om criminaliteit te voorkomen en terug te dringen. Het NPC heeft onder andere cyber(security) als onderwerp geprioriteerd in het actieprogramma «Veilig Ondernemen 2019–2022». Dit actieprogramma dient ter versterking van de digitale veiligheid in het MKB. Daarnaast worden er ook dit jaar weer (digitale) bijeenkomsten georganiseerd door Platforms Veilig Ondernemen om de bewustwording in het MKB te vergroten.
Verder ondersteunt het Ministerie van JenV, in samenwerking met het DTC (Ministerie van EZK) en het Ministerie van BZK, initiatieven van gemeenten en regionale samenwerkingsverbanden Veiligheid en Platforms Veilig Ondernemen (PVO) gericht op het vergroten van de cyberweerbaarheid van bedrijven. Eind oktober worden deze initiatieven geformaliseerd in een City Deal. In deze City Deal ontwikkelen interbestuurlijke partners, het bedrijfsleven en kennisinstellingen nieuwe aanpakken om de doelgroepen beter te bereiken en gedragsverandering te bewerkstelligen. Binnen deze City Deal wordt tevens de verbinding gelegd met het actieprogramma «Veilig Ondernemen 2019–2022». Dit actieprogramma dient ter versterking van de digitale veiligheid in het MKB.

Vraag 7

Klopt de berichtgeving dat een cybercrimineel eerder dit jaar verschillende Nederlandse bedrijven en buitenlandse organisaties heeft gehackt, waardoor wachtwoorden van medewerkers op straat zijn komen te liggen, het Ministerie van Justitie en Veiligheid hier van tevoren voor was gewaarschuwd, maar niets deed omdat het Nationaal Cyber Security Center (NCSC) organisaties buiten het wettelijk mandaat ligt, t.w. de rijksoverheid en bedrijven in «vitale sectoren», niet kan informeren? Hoezeer deelt u de mening met de Stichting Digitale Infrastructuur Nederland dat de nationale veiligheid niet wordt gediend met dit beleid?

Het NCSC informeert zijn primaire doelgroep (Rijk, vitaal) gericht over voor hun relevante digitale dreigingen. Daarnaast informeert het NCSC het brede publiek door het uitbrengen van algemene beveiligingsadviezen over kwetsbaarheden. Deze adviezen zijn voor iedereen toegankelijk en terug te vinden op de website van het NCSC. Het NCSC is bekend met bedoelde buitgemaakte gegevens door misbruik van een kwetsbaarheid in Pulse Secure VPN-software. Het NCSC heeft eerder een beveiligingsadvies uitgebracht voor deze kwetsbaarheid met inschaling kans op misbruik Hoog en vervolgschade Hoog.6 Het is primair ieders eigen verantwoordelijkheid om deze adviezen op te volgen.
Zoals hierboven in het antwoord op vraag 6 is vermeld, heeft het NCSC primair als wettelijke taak om vitale aanbieders en onderdelen van de rijksoverheid te informeren en adviseren over en bij te staan bij dreigingen en incidenten met betrekking tot hun netwerk- en informatiesystemen. Doel hiervan is het voorkomen of beperken van de uitval van voor de samenleving vitale diensten en daarmee de risico’s op maatschappelijke ontwrichting weg te nemen.
Daarnaast heeft het NCSC, voor zover noodzakelijk ter voorkoming van nadelige maatschappelijke gevolgen, krachtens de wet als taak om informatie over dreigingen en incidenten met betrekking tot netwerk- en informatiesystemen van andere organisaties (waaronder ook persoonsgegevens), die is verkregen bij analyses ten behoeve van de primaire taak, door te verstrekken aan bijvoorbeeld andere bij ministeriele regeling aangewezen computercrisisteams.
In de genoemde casus m.b.t. Pulse Secure VPN-software bestond, gezien de aard van de gegevens, ten tijde van het incident geen mogelijkheid voor het NCSC om de betreffende dreigingsinformatie rechtmatig via het Landelijk Dekkend Stelsel met schakelorganisaties te delen, teneinde die organisaties in staat te stellen die dreigingsinformatie aan hun achterban te verstrekken. Inmiddels zijn bijvoorbeeld verschillende computercrisisteams bij ministeriële regeling aangewezen, waaraan voor hun achterbannen relevante dreigingsinformatie, met inbegrip ook van persoonsgegevens, kan worden gedeeld.
Het DTC is opgericht ter verhoging van de digitale weerbaarheid van bedrijven in Nederland die geen vitale aanbieder zijn. Het DTC maakt deel uit van het Landelijk Dekkend Stelsel. Momenteel wordt door het Ministerie van EZK gewerkt aan het laten voldoen van het DTC aan de voorwaarden waardoor het DTC krachtens de Wbni aangewezen zou kunnen worden als organisatie waaraan het NCSC concrete dreigingsinformatie die betrekking heeft op het niet-vitale bedrijfsleven kan delen. Het DTC zou dan de bedrijven over de dreigingsinformatie kunnen informeren. Het Ministerie van EZK is bezig met de voorbereidende werkzaamheden hiervoor en hun streven is dat deze nieuwe dienstverlening begin volgend jaar kan starten.
In bovenvermelde kabinetsreactie op het WRR-rapport is als een van de verschillende maatregelen opgenomen dat wordt geïnventariseerd welke wettelijke bevoegdheden de overheid heeft bij digitale crisissituaties, zodat kan worden bezien waar eventuele aanvullingen nodig zijn.

Vraag 8

In hoeverre onderkent u het risico dat cybercriminelen ook niet-vitale bedrijven grote schade kunnen toebrengen en deze als leveranciers van de vitale sector ook weer vitale bedrijven kunnen beschadigen? Wat kunt en gaat u doen om dit risico te mitigeren?

De impact van incidenten in de vitale infrastructuur, de snelheid van technologische ontwikkelingen, de verandering van (cyber)dreigingen en de toenemende onderlinge verwevenheid van vitale infrastructuur maakt dat het kabinet blijvende aandacht heeft voor het verhogen en borgen van de weerbaarheid van de vitale infrastructuur. De primaire verantwoordelijkheid voor de continuïteit en weerbaarheid van vitale processen ligt bij de vitale aanbieders zelf. Daarbij hoort het verkrijgen van inzicht in dreigingen en kwetsbaarheden, risico’s en het ontwikkelen en onderhouden van capaciteiten waarmee de weerbaarheid van vitale processen wordt verhoogd en geborgd. Aandacht voor risico’s die kunnen ontstaan in de leveranciersketen (inclusief niet-vitale bedrijven) maakt hier onderdeel van uit. In 2018 is voor veilige inkoop en aanbesteding binnen het Rijk een instrumentarium ontwikkeld en ingevoerd door het kabinet. Dit instrumentarium is ook beschikbaar gesteld voor de vitale infrastructuur en biedt daarmee een middel voor vitale aanbieders om risico’s voor de nationale veiligheid in de toeleveranciersketen in kaart te brengen voordat een opdracht wordt aanbesteed of gegund.

Vraag 9

Hoe gaat u ervoor zorgen dat cyberbeveiliging zowel in het vitale als niet-vitale bedrijfsleven, maar ook binnen de overheid, structureel geborgd wordt én blijft?

Zoals reeds aangegeven in de antwoorden op vragen [2, 4 en 7] wordt er structureel ingezet op het verhogen van cybersecurity en heeft het kabinet hier ook in geïnvesteerd.
De overheid treft continu maatregelen om haar digitale dienstverlening blijvend veilig aan te bieden en investeert in de digitale weerbaarheid en herstelvermogen van de openbare sector. Dat betekent aandacht voor preventieve maatregelen, goede detectie van aanvallen en een adequate respons. Het vergroten van de feitelijke veiligheid en oefenen met herstel na een mogelijk ontwrichtende incident hebben daarbij de nadruk. Ik heb uw Kamer in meer detail geïnformeerd in de Agenda Digitale Overheid, NL DIGIbeter7 en in de Strategische I-agenda Rijksdienst 2019–2021, editie 20208.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Amazon: wolf in wolfskleren voor start-ups»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het zeer onwenselijk is dat grote techreuzen het overnameproces misbruiken om waardevolle informatie van start-ups te achterhalen en dit gebruiken om zelf een concurrerend product op de markt te brengen?

Ja, ik deel de mening dat het onwenselijk is als machtige techbedrijven het overnameproces zouden misbruiken om waardevolle informatie van startups te achterhalen. In het bericht waarnaar wordt gerefereerd, worden cases uit de Verenigde Staten geschetst waarin Amazon met startups over potentiële overnames sprak. Daarbij hebben volgens het bericht verschillende startups informatie met Amazon gedeeld, bijvoorbeeld over hoe hun technologie werkt. In de omschreven cases zag Amazon vervolgens af van een investering, waarna het soortgelijke producten op de markt bracht onder de merknaam Amazon, soms met zeer nadelige gevolgen voor de betrokken startups. Alhoewel ik moet uitgaan van de informatie in het bericht en er bijvoorbeeld nog rechtszaken lopen, is dat begrijpelijkerwijs geen wenselijke uitkomst voor de betrokken startups.
Het is wel zo dat potentiële kopers informatie nodig hebben om een beeld te kunnen vormen van de waarde van een onderneming voor ze een bod uitbrengen. In beginsel ligt daarbij de verantwoordelijkheid om te bepalen welke informatie wordt gedeeld bij de betrokken partijen zelf. Van hen wordt verwacht in te schatten of het delen van informatie hen kan schaden, mocht een overname niet gerealiseerd worden. Om te voorkomen dat die informatie misbruikt wordt om de concurrentiepositie van de koper te bevoordelen, kunnen partijen hun contractmanagement hierop inrichten. Dat kan onder meer door een geheimhoudingsverklaring overeen te komen met daarin bepalingen over de gebruiksdoeleinden van de informatie en wat ermee moet gebeuren als de overname niet doorgaat, bijvoorbeeld dat de informatie verwijderd moet worden na het afbreken van de transactie.
Ik kan me alleen goed voorstellen dat dit bij een overname door een machtig platform veel lastiger is. Door de onevenwichtige verhoudingen tussen een platform met een stevige marktpositie en een startup, kan de onderhandelingspositie tussen partijen uit balans raken, zodat het moeilijk is voor een onderneming om invloed uit te oefenen op de voorwaarden die overeen worden gekomen. Daarom is een sterk nationaal ecosysteem voor tech bedrijven belangrijk, waarin Nederlandse startups zelf sterke en zelfstandige spelers kunnen worden met voldoende kapitaal en talent om door te groeien en beter weerstand te kunnen bieden aan ongewenste overname door dominante partijen. Om de groei van deze bedrijven te stimuleren werkt het kabinet aan het inrichten van een nationale scale-up faciliteit met Europese en nationale middelen en bijdragen van private investeerders, waarvoor € 150 miljoen beschikbaar wordt gesteld vanuit het Rijk.2

Vraag 3

In hoeveel Nederlandse start-ups heeft Amazon belang en/of een plek in de directie? Is het bekend of Nederlandse start-ups ook slachtoffer zijn geworden van het investerings- en transactieproces dat Amazon lijkt te gebruiken om concurrerende producten te ontwikkelen? Zo ja, hoe vaak leidde dit tot het einde van een bedrijf en welke stappen zijn genomen om dit tegen te gaan en de start-ups te hulp te schieten? Zo nee, bent u bereid om te anticiperen op de mogelijkheid dat dit in Nederland kan gaan gebeuren?

Ik heb geen zicht op in hoeveel Nederlandse startups Amazon een belang of plek in de directie heeft. In gesprekken die ik met ondernemers voer over hun ervaringen in de platformeconomie heb ik tot zover geen signalen ontvangen over misbruik van het overname- en transactieproces. Ik vind het wel goed dat het lid Wiersma aandacht vraagt voor deze signalen uit de Verenigde Staten. Dit kan nuttig zijn als signaal aan Nederlandse ondernemers om bij het aangaan van potentiële transacties naast de mogelijke voordelen ook oog te hebben voor de risico’s van informatieverstrekking door hier vooraf heldere afspraken over te maken. Ik zal dat ook meenemen in de gesprekken en contacten die ik heb. Sommige ondernemers geven in gesprekken met mij wel aan dat wanneer zij producten aanbieden op een platform, het platform soms gebruik maakt van informatie over hun transacties om te bepalen welke producten winstgevend zijn. Deze informatie gebruikt een platform dan om een concurrerend product aan te bieden tegen een lagere prijs of met betere zichtbaarheid op het platform. Op platformmarkten is het voor ondernemers soms niet mogelijk voorwaarden over het gebruik van hun data te bedingen die hen beschermen tegen informatiemisbruik, vanwege de afhankelijkheid die zij van een platform ervaren. In de signalen die ik opvang, hebben ondernemers de keuze om ofwel met de eenzijdig door het platform gestelde voorwaarden akkoord te gaan of helemaal geen producten of diensten op het platform aan te bieden. Wanneer een platform zo’n belangrijke positie heeft dat ondernemers er niet omheen kunnen als ze actief willen zijn op de markt, hebben ze dus eigenlijk geen keuze. Dit is onwenselijk.
In dit soort gevallen is er allereerst mogelijk een rol weggelegd voor het mededingingstoezicht, specifiek door te handhaven op het verbod op misbruik van een machtspositie. Dit heeft ook de aandacht van de Europese Commissie, die een onderzoek3 is gestart naar het bevoordelen van eigen producten door Amazon. Ik kijk met interesse uit naar de uitkomsten hiervan. In de platformeconomie komt het mededingingstoezicht soms ook te laat, bijvoorbeeld omdat de tijd die het in beslag neemt om misbruik te onderzoeken en aan te tonen, ondernemingen al uit de markt gedrukt kunnen zijn. Daarom pleit ik ook er ook voor om het in Europa mogelijk te maken vooraf in te grijpen bij platforms met een poortwachterspositie.4 Onderdeel van mijn beleidsinzet is om te zorgen dat een toezichthouder kan eisen dat wanneer een platform een poortwachterspositie heeft, het regels voor eerlijke contractvoorwaarden moet naleven om de balans in onderhandelingsmacht tussen platform en ondernemer te herstellen. Om te borgen dat zulk ingrijpen proportioneel is, stel ik voor dat een toezichthouder op basis van de specifieke omstandigheden bepaalt hoe dit wordt ingevuld. Ook zou een toezichthouder moeten kunnen ingrijpen op verstorende bevoordeling van eigen producten door een platform. Mijn oproep heeft zijn vruchten afgeworpen; de Europese Commissie heeft aangekondigd in het vierde kwartaal van dit jaar met voorstellen in lijn hiermee te komen.5

Vraag 4

Indien er nog geen Nederlandse start-ups slachtoffer zijn geworden van informatiemisbruik waarbij Amazon concurrerende producten op de markt brengt: hoe groot acht u de kans dat Amazon deze praktijken ook zal doorvoeren in Nederland? Deelt u de mening dat Nederlandse start-ups moeten worden beschermd tegen informatiemisbruik van techreuzen? Welke stappen bent u van plan te ondernemen om informatiemisbruik te voorkomen? Hoe zorgt u ervoor dat Nederlandse start-ups worden behoed voor informatiemisbruik van Amazon?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Herinnert u zich dat u in uw antwoord op de schriftelijke vragen van leden Wiersma en Aartsen over het bericht «hoe de Facebook-CEO zichzelf zou inperken»2 aangaf een moreel appel te doen op grote techbedrijven? Hoe heeft dit vorm gekregen? Heeft u het idee dat de grote techbedrijven voldoende verantwoordelijkheid nemen en bij hun handelen oog hebben voor het publieke belang? Zo nee, welke stappen bent u voornemens te zetten om dit toch te realiseren?

Ja, uw vragen en mijn antwoord daarop herinner ik me. Het zag op het feit dat de nieuwe dienstverlening die dit soort ondernemingen biedt, en de wijze waarop ze dat doen, soms leidt tot de vraag welke wet- of regelgeving van toepassing is. Het staat ondernemingen vrij om wetgeving op de voor hen meest gunstige wijze uit te leggen, maar dit is niet altijd in het publieke belang. Ik heb daarom via de beantwoording van de eerdere Kamervragen grote techbedrijven opgeroepen om hun verantwoordelijkheid proactief te nemen. Platforms spelen namelijk een steeds grotere rol bij het behartigen van publieke belangen en moeten deze verantwoordelijkheid ook voelen. Ook in gesprekken die ik met deze bedrijven heb wijs ik ze hierop en ik zal hen hier ook op blijven wijzen. Indien platforms deze verantwoordelijkheid onvoldoende nemen en bijvoorbeeld concurrenten op oneigenlijke wijze van de markt drukken door eigen producten te bevoordelen of onredelijke voorwaarden aan consumenten of ondernemers te vragen, is het wenselijk dat een toezichthouder in kan grijpen op basis van het mededingingstoezicht en met een nieuw poortwachtersinstrumentarium dat op Europees niveau zal worden voorgesteld.

Vraag 6

Hoe vaak komt het voor dat een start-up dreiging ervaart van een techreus? Wat is de huidige stand van zaken ten aanzien van uw inzet in Europa om de huidige meldingdrempels, die op het moment gebaseerd zijn op omzet, aan te passen Zou het aanpassen van de meldingsdrempel volgens u helpen om informatiemisbruik tegen te gaan of zijn er extra toezichtregels nodig voor overnames van start-ups om dergelijk misbruik van bijvoorbeeld Amazon tegen te gaan? Wat zou de Europese Unie volgens u verder kunnen doen om de strategie van Amazon waarbij zij door start-ups gedeelde informatie gebruikt om concurrerende producten aan te bieden tegen te gaan?

In mijn antwoord op vraag 4 heb ik uitgelegd welke signalen ik ontvang van startups over problemen die zij ervaren met machtige platforms. Ik vind het dan ook belangrijk dat er regelgeving komt om startups beter te beschermen tegen techreuzen. Eén van de maatregelen die ik in Europa voorstel is het aanpassen van de meldingsdrempels voor fusies en overnames. Op dit moment is nog niet duidelijk of en wanneer de Europese Commissie de drempels aan gaat passen. Dat neemt niet weg dat ik mij in Europa onverminderd blijf inzetten voor de aanpassing van de fusiedrempels. Mijn inzet om een additionele meldingsdrempel in te voeren is bedoeld om te zorgen dat zulke overnames binnen het vizier van de toezichthouder komen. Het aanpassen van meldingsdrempels zal geen gevolgen hebben voor overnames waarbij een machtig techbedrijf besluit om de overname niet door te zetten. Ook bij meldingsplichtige fusies kan de beschreven problematiek zich immers voordoen. Naast het aanpassen van fusiedrempels pleit ik voor regelgeving voor platforms met een poortwachtersfunctie. Dit moet zoals hierboven aangegeven kleine ondernemers beschermen tegen grote techreuzen, bijvoorbeeld regels voor situaties waarin een poortwachtersplatform zelf producten aanbiedt die de startup ook via het platform aanbiedt. De Europese Commissie komt naar verwachting in het vierde kwartaal van dit jaar met regelgeving.

Vraag 7

Hoe wordt er in Nederland omgegaan met techreuzen, zoals Amazon, die zich terugtrekken uit investeringen om vervolgens de opgedane kennis te gebruiken om een concurrerend product op de markt te brengen? Welke consequenties kunnen deze bedrijven hieraan ondervinden in Nederland? Is er volgens u voldoende zicht op dit soort praktijken? Hebben toezichthouders voldoende mogelijkheden om dergelijke praktijken te bestraffen? Hebben rechters voldoende handvatten om schadevergoeding af te dwingen indien er sprake is van inbreuk op intellectueel eigendom?

Zoals aangegeven in mijn beantwoording van de voorgaande vragen ligt hier allereerst een verantwoordelijkheid voor partijen zelf via hun contractmanagement. Ik wijs bedrijven er vaak op dat zij er verstandig aan doen hun product te beschermen door bijvoorbeeld een octrooi, model en/of merkregistratie of als bedrijfsgeheim. Dan staan ze sterker mocht zich iets voordoen. Als een Nederlands bedrijf meent dat een machtig platform, maar ook een ander bedrijf, zich terugtrekt uit investeringen om vervolgens de opgedane kennis te gebruiken om een concurrerend product op de markt te brengen, dan kan er sprake zijn van een inbreuk op een intellectueel eigendomsrecht, een bedrijfsgeheim of kan er op een andere wijze sprake van onrechtmatig handelen. Het bedrijf kan daartegen optreden door de potentiele inbreukmaker in rechte te betrekken waarna de rechter uitmaakt of er daadwerkelijk sprake van een inbreuk. De wet, waaronder het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, biedt in deze gevallen handvatten om in deze of een aparte procedure (ook) schadevergoeding te vorderen.
In sommige gevallen waarin het gebruiken van informatie om een concurrerend product op de markt te brengen tot onwenselijke situaties leiden, kunnen toezichthouders hierbij al ingrijpen via het mededingingsrecht. Om informatiemisbruik en het bevoordelen van eigen producten door techreuzen aan te pakken pleit ik in aanvulling daarop voor regelgeving voor platforms met een poortwachterspositie. Zoals in de beantwoording van de vragen 3 en 4 gezegd wordt verwacht dat de Europese Commissie in het vierde kwartaal van dit jaar met voorstellen op dit gebied komt.

Vraag 1

Kent u het bericht «Minister reageert niet op provocatie Woonbron»?1 Wat is hierop uw reactie?

Ja. Het toezicht op de naleving van de Wet normering topinkomens is voor zover het de woningcorporaties betreft gemandateerd aan de Autoriteit woningcorporaties (Aw). De Aw heeft op 20 augustus jl. gereageerd naar het bestuur van Woonbron op de betreffende tekst in het jaarverslag.

Vraag 2

Wat is uw mening over het feit dat de Rotterdamse woningcorporatie Woonbron in haar jaarrekening 2019 vasthoudt aan de opvatting dat zij niet onrechtmatig zou hebben gehandeld bij het verstrekken van een ontslagvergoeding aan de in juli 2018 vertrokken directeur? Kunt u dit toelichten?

De gang van zaken is voor de Aw aanleiding geweest om in overleg te treden met Woonbron. De Aw geeft aan dat tekst zoals opgenomen in het jaarverslag geen recht doet aan het indringende en constructieve gesprek dat de Aw en de Raad van Commissarissen van Woonbron met elkaar hadden. De tekst doet ook geen recht aan de afspraak dat Woonbron zich committeert aan de beleidslijn van BZK en de Aw inzake de VPL premie.

Vraag 3

Waarom wacht u met het geven van een reactie op deze kwestie totdat een eerstvolgende, pas in 2021 te verwachten, beoordelingsbrief over Woonbron verschijnt?

Dat is niet het geval, zie het antwoord op vraag 1.

Vraag 4

Overweegt u, net als in januari 2020 gebeurde in de affaire Laurens Wonen, de Autoriteit woningcorporaties een aparte brief te laten sturen waarin u uw ongenoegen over Woonbrons opstelling in de kwestie kunt uiteenzetten?2

Nee, voor een aparte brief is geen noodzaak. Woonbron heeft namelijk na de in het antwoord op vraag 1 aangehaalde reactie van de Aw op 3 september het volgende bericht op haar website geplaatst:

Vraag 5

Wat was de uitkomst van het eerder gevoerde verantwoordingsgesprek tussen de Autoriteit woningcorporaties en de commissarissen van Woonbron?

De uitkomst van het gesprek was voor de Aw op dat moment zodanig dat de kwestie wat haar betreft afgehandeld was.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «NU»91 wil speciale cao voor alleen verpleegkundigen en verzorgenden' van 4 juli 2016 op Nursing.nl?1

Ja, daar ben ik mee bekend.

Vraag 2

Hoe hebben de salarissen in de verschillende cao’s in de zorg zich ontwikkeld in de afgelopen jaren? Kunt u een cijfermatig overzicht geven van de verschillen in salarisgroei en startsalarissen over de afgelopen jaren tussen de verschillende cao’s in de zorg?

In onderstaande tabel zijn de contractloonstijgingen in de afgelopen jaren weergegeven, in de verschillende cao’s.
1% per 1-8
2,5% per 1-8
2,75% per 1-8
3% per 1-8
1,75% per 1-7
2% per 1-7
5% per 1-1
1,2% per 1-1
1,5% per 1-1
5% per 1-1
1,35% per 1-7
1,6% per 1-7
3% per 1-10
3% per 1-8
0,5% per 1-1 en 2% per 1-9
1,5% per 1-7
3% per 1-7
3% per 1-4
1,3% per 1-10
2,1% per 1-6
0,5% per 1-1
3,4% per 1-6
1% per 1-7
4% per 1-10
3,5% per 1-6
1,65% per 1-7
2% per 1-7
4% per 1-1
1,65% per 1-7
2% per 1-7
3,2% per 1-9
3,25% per 1-7
Ik beschik niet over een sluitend overzicht van de inschaling van startende verzorgenden en verpleegkundigen. Het onderstaande overzicht is daarom indicatief. Bij de startsalarissen is uitgegaan van instroom in de aanlooptreden of trede 0 (VVT en GGZ). Indien er geen aanlooptreden zijn is uitgegaan van instroom in trede 0 of 1 (UMC’s, ziekenhuizen, gehandicaptenzorg, ambulancezorg, huisartsenzorg, jeugdzorg en sociaal werk). Het gaat hier om het bruto maandsalaris, dus exclusief vakantietoeslag, eindejaarsuitkeringen of onregelmatigheidstoeslag. Er is ook aangegeven op welke salarisschalen de salarissen in de tabel gebaseerd zijn. De salarissen in de betreffende schalen zijn afkomstig uit de vigerende cao’s.
FG 7
Mbo verpleegkundige
2.422–2.495
FG 8
Hbo verpleegkundige
2.769–2.911
FG 35
Mbo verzorgende
1.882–1.984
FG 45
Mbo verpleegkundige
2.251–2.392
FG 45/50
Hbo verpleegkundige
2.251–2.591
FG 35
Mbo verzorgende
1.854–1.955
FG 45
Mbo verpleegkundige
1.955–2.357
FG 50
Hbo verpleegkundige
2.218–2.689
FG 35
Mbo verzorgende
1.765–1.861
FG 40
Mbo verpleegkundige
1.963–2.085
FG 45
Hbo verpleegkundige
2.085–2.226
FG 35
Mbo verzorgende
1.903–2.008
FG 40/45
Mbo verpleegkundige
2.008–2.693
FG 45/50
Hbo verpleegkundige
2.420–2.762
FG 45
Zorgambulanceverpleegkundige
2.251–2.392
FG 50
Verpleegkundig centralist
2.453–2.591
FG 60
Ambulanceverpleegkundige
3.225–3.375
Schaal 6
Praktijkondersteuner A
2.652
Schaal 7
Praktijkondersteuner B
3.038
Schaal 7
Mbo verpleegkundige
2.299–2.375
Schaal 9
Hbo verpleegkundige
2.604–2.692
Schaal 5
Mbo verzorgende
2.104–2.157
Schaal 7
Hbo verpleegkundige
2.550–2.627

Vraag 3

Bent u van mening dat de spreiding van verplegend en verzorgend personeel in verschillende cao’s samen met andere beroepsgroepen binnen de zorg het risico oplevert dat verbeteringen in salaris voor deze cruciale beroepsgroep niet altijd volledig op die plek terechtkomen?

Vraag 4

In hoeverre sluiten de verschillende cao’s binnen de zorg aan op de brancheoverstijgende zorg uit de praktijk, waarbij verpleegkundigen steeds meer over de grenzen van hun domein heen werken?

Vraag 5

Bent u van mening dat met één cao voor verplegend en verzorgend personeel de unieke positie van deze beroepsgroep beter erkend en gewaardeerd zou kunnen worden, op die manier meer zeggenschap zou kunnen gegeven worden aan verpleegkundigen en mogelijk de doorstroom en loopbaanmogelijkheden van verplegend en verzorgend personeel zou kunnen worden bevorderd?

Vraag 6

Ziet u met één cao voor verplegend en verzorgend personeel meer mogelijkheden om specifiek leeftijdsbeleid te kunnen voeren, zodat oudere verpleegkundigen ondersteund kunnen worden met arbeidsvoorwaarden die passen bij de zwaarte van hun beroep en de mantelzorgtaken die zij vaak hebben?

Vraag 7

Zou het wenselijk en te organiseren zijn om in iedere zorg-cao een apart hoofdstuk op te nemen voor verplegend en verzorgend personeel, waarbij de salarisverhoging gedifferentieerd kan worden toegepast, zodat – gelet op de personeelstekorten in deze groep en de maatschappelijke waardering voor het beroep – specifiek voor dit personeel middelen vrijgemaakt kunnen worden?

Vraag 8

Welke voor- en nadelen ziet u voor het instellen van één cao voor verplegend en verzorgend personeel of een apart hoofdstuk voor verplegend en verzorgend personeel in iedere zorg-cao of in één cao voor de zorg als geheel?

Vraag 9

Heeft u in het verleden reeds het gesprek met de sociale partners gevoerd over de vraag in hoeverre het mogelijk zou zijn om één cao voor verplegend en verzorgend personeel of een apart hoofdstuk voor verplegend en verzorgend personeel in iedere zorg-cao of één cao voor de gehele zorg af te sluiten, rekening houdend met ieders rol en verantwoordelijkheid? Zo ja, wat waren daarop de reacties en bent u bereid dat gesprek voort te zetten? Zo nee, waarom niet en bent u daartoe wel bereid?

Vraag 10

Kunt een overzicht geven per functieschaal in de cao’s in de zorg welke typische beroepen met welk verwacht niveau van opleiding en ervaring daarbij passen?

Ik heb geen zicht op de inschaling van alle beroepen in alle cao’s. Hieronder wordt voor de verzorgenden, mbo-verpleegkundigen en hbo-verpleegkundigen weergegeven hoe zij over het algemeen zijn ingeschaald.
Mbo verpleegkundige
FG 7/8
Hbo verpleegkundige
FG 8/9
Mbo verzorgende
FG 30/35
Mbo verpleegkundige
FG 45/50
Hbo verpleegkundige
FG 50/55
Mbo verzorgende
FG 35/40
Mbo verpleegkundige
FG 45/50
Hbo verpleegkundige
FG 50/55
Mbo verzorgende
FG 35
Mbo verpleegkundige
FG 40/45
Hbo verpleegkundige
FG 45/50
Mbo verzorgende
FG 30/35/40
Mbo verpleegkundige
FG 40/45
Hbo verpleegkundige
FG 45/50
Zorgambulanceverpleegkundige
FG 45
Verpleegkundig centralist
FG 50
Ambulanceverpleegkundige
FG 60
Praktijkondersteuner A
Schaal 6
Praktijkondersteuner B
Schaal 7
Mbo verpleegkundige
Schaal 7
Hbo verpleegkundige
Schaal 9
Mbo verzorgende
Schaal 5
Hbo verpleegkundige
Schaal 7

Vraag 11

Kunt u een reflectie geven op de verschillen in beloning tussen relatief gelijkwaardige beroepen binnen de zorg op het gebied van verpleging en verzorging tussen verschillende cao’s?

Functies in de zorg worden gewaardeerd op basis van een functiewaarderingssystematiek. Dit gebeurt op basis van de functiebeschrijving die is opgesteld voor de betreffende functie. Op basis van het functiewaarderingssysteem wordt de zwaarte van de functie bepaald en wordt de functie ingedeeld in een functiegroep. In de cao’s worden deze functiegroepen gekoppeld aan salarisschalen. Het uiteindelijke salaris wordt bepaald door de salarisschaal en de trede waarin iemand is ingeschaald. Verschillen in beloning kunnen dan voortkomen uit een verschil in zwaarte van de functie (verschil tussen functies), een verschil in salarisschaal waar de betreffende functie aan gekoppeld is (verschil tussen cao’s) en een verschil in trede waarin iemand is ingeschaald (verschil in ervaring).

Vraag 12

Kunt u tevens een reflectie geven op de verschillen in scholings- en loopbaanmogelijkheden tussen relatief gelijkwaardige beroepen binnen de zorg op het gebied van verpleging en verzorging tussen verschillende cao’s?

In de cao’s worden afspraken gemaakt over het opleidingsbeleid en over aandacht voor persoonlijke ontwikkeling en loopbaanmogelijkheden. Het is aan de sociale partners om hierover afspraken te maken. De overheid is geen partij in de cao-gesprekken.
De overheid kan en wil hierin echter wel faciliteren. In mijn brief «Breed pakket voor werken in de zorg» (dd. 15 september 2020) geef ik aan dat we het belangrijk vinden dat zorgprofessionals met vragen over loopbaanontwikkeling ergens terecht kunnen. Dat geldt ook voor mensen die overwegen om de stap naar de zorg te zetten. Via «Sterk in je werk» (geen kosten aan verbonden) kunnen bijvoorbeeld belangstellenden voor werken in de zorg en al werkenden in de zorg terecht voor gratis loopbaangesprekken- en coaching.

Vraag 13

Kunt u een gemiddeld overzicht geven welk deel van het verplegend en verzorgend personeel in welke schaal is ingedeeld en of hierin verschuivingen hebben plaatsgevonden in de afgelopen jaren? Waren vroeger bijvoorbeeld hbo-verpleegkundigen vaak hoger ingeschaald dan nu?

Ik beschik niet over informatie over hoe verplegend en verzorgend personeel is verdeeld over de salarisschalen en of hierin verschuivingen zijn opgetreden in de afgelopen jaren. Er is wel enige informatie beschikbaar uit 2014. Deze is hieronder weergegeven.
Mbo verzorgende
7%
58%
35%
Mbo verpleegkundige
38%
58%
3%
Hbo verpleegkundige
31%
69%
Mbo verzorgende
24%
72%
4%
Mbo verpleegkundige
11%
32%
44%
14%
Hbo verpleegkundige
48%
48%
3%
Mbo verzorgende
17%
66%
17%
Mbo verpleegkundige
62%
38%
Hbo verpleegkundige
64%
36%
Mbo verzorgende
25%
75%
Mbo verpleegkundige
18%
44%
38%
Hbo verpleegkundige
10%
26%
55%
8%
Bron: De kern van de verpleegkundige en verzorgende beroepen. F. Peters, A. Westerbeek, S. Tji. KBA, 2014

Vraag 1

Kent u de berichten «Kindermarketing door varkenshouderij – Varkens in Nood dient klacht in» en «Ophef over lespakket varkensindustrie op basisschool: «Walgelijk'»?1 2

Ja.

Vraag 2

Kent u het rapport «120 misstanden in de Nederlandse varkenshouderij anno 2015»?3

Ja.

Vraag 3

Erkent u dat de Nederlandse varkenshouderij er sindsdien onvoldoende op vooruit is gegaan? Zo nee, waarom niet?

In mijn brief van 4 september 2019 (Kamerstuk 28 973, nr. 218) heb ik uw Kamer geïnformeerd over mijn aanpak om de veehouderij verder te verduurzamen. Met deze brief heb ik uw Kamer ook geïnformeerd over het ambitieuze programma van de Coalitie Vitalisering Varkenshouderij (CoViVa) voor een duurzame en vitale varkenshouderij. Dit programma van CoViVa geeft voor mij invulling aan mijn visie over de omslag naar kringlooplandbouw voor de varkenssector.

Vraag 4

Erkent u dat de campagne «The Pig Story» onvoldoende aandacht heeft voor het grote dierenleed in de varkenshouderij, zoals onder andere de vele verwondingen, infecties, kreupelheid, maagzweren, longontstekingen, blaasontstekingen, continue zwangerschap, verstoorde moeder-kindrelaties, ruimtegebrek, onmogelijkheid om te wroeten, onmogelijkheid om een modderbad te nemen, onhygiënische stallen, angst, depressies, gebrek aan afleiding, hittestress, stalbranden en het slachten van de varkens?4 5 Zo nee, waarom niet?

Hoewel de sector over haar eigen communicatie gaat, erken ik dat in het informatiemateriaal relatief weinig aandacht geschonken wordt aan dierenwelzijn.

Vraag 5

Wat verstaat u zelf onder «eersteklas indoor huisvesting»?6

Uit het informatieboekje is het moeilijk op te maken wat er precies met «eersteklas indoor huisvesting» wordt bedoeld. In mijn beleid hanteer ik bijvoorbeeld de term «integraal duurzame stallen». Daaronder wordt verstaan stal- en houderijsystemen waarin verschillende duurzaamheidskenmerken in onderlinge samenhang zijn verbeterd ten opzichte van de regulier toegepaste stallen of systemen.

Vraag 6

Kunt u zich voorstellen dat dit predicaat voor veel mensen niet te rijmen valt met beelden die de werkelijke leefomstandigheden in de Nederlandse varkenshouderij laten zien? Zo nee, waarom niet?

Zoals ik in antwoord op vraag vijf heb aangegeven, weet ik niet wat dit predicaat omvat. Ik heb dan ook geen oordeel over hoe mensen dit predicaat rijmen met de leefomstandigheden in de Nederlandse varkenshouderij.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het onterecht is dat de varkenshouderij in haar campagne spreekt van varkens als «luie» dieren? Zo nee, waarop baseert u dat?

In het informatieboekje bij het lespakket staat: «de zeug slaapt ongeveer 12 uur op een dag en ligt (slapend en dommelend) 16 tot 19 uur op een dag. Echt een lui varken dus!» Het is aan de makers van dit boekje om het gedrag van de zeug op deze wijze te typeren. Ik meen te lezen dat dit spreekwoordelijk wordt aangeduid.

Vraag 8

Kunt u uitsluiten dat er voor deze campagne van de varkenshouderij gebruik is gemaakt van overheidssubsidies? Zo ja, waar blijkt dat uit?

Desgevraagd heeft de sector mij (Minister LNV) laten weten dat de lespakketten volledig door varkenshouders zelf zijn gefinancierd.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het onacceptabel is dat de varkenshouderij probeert om kinderen te misleiden door lespakketten te verspreiden in het onderwijs? Zo nee, waarom niet?

In de samenleving zijn er vele verschillen in opvatting over de agrosector in het algemeen en dierenwelzijn in het bijzonder. Gegeven de grondwettelijke vrijheid van onderwijs (artikel 23), de autonomie van scholen en de professionele ruimte van leraren, bemoeit de overheid zich minimaal met de inhoud van het onderwijs. Alleen op hoofdlijnen worden kerndoelen en eindexameneisen vastgesteld. Het is de verantwoordelijk van scholen zelf om hun lesmaterialen te kiezen om het curriculum in de praktijk vorm te geven. Dat kan via methoden, additionele lesmaterialen, zelf ontwikkeld lesmateriaal en combinaties daarvan. Het staat elke partij vrij om lesmaterialen te ontwikkelen en aan te bieden.
Het is niet aan de overheid om bepaalde lesmaterialen uit te sluiten. De partij die materialen publiceert is zelf verantwoordelijk voor de inhoud en toonzetting. Het is aan scholen zelf om wel of niet gebruik te maken van bepaalde lesmaterialen. Tegelijkertijd is onderdeel van die vrijheid dat scholen de verantwoordelijkheid hebben om richting ouders en leerlingen aanspreekbaar te zijn op de gemaakte keuzes en de omgang met leermethoden.

Vraag 10

Klopt het dat het bijpassende boekje met misleidend «lesmateriaal» naar alle Nederlandse basisscholen is gestuurd? Zo nee, kunt u een inschatting maken van het aantal scholen dat is lastig gevallen met deze kindermarketing door de varkensindustrie?

Volgens de website van POV hebben zij hun lespakket bekend gemaakt bij de basisscholen in Nederland. Dit is niet afgestemd met het Ministerie van LNV, noch met het Ministerie van OCW en de ministeries hebben hieraan ook geen medewerking verleend, en dat hoeft ook niet. Wij kunnen daarom ook geen inschatting maken hoeveel van de ruim 6.000 basisscholen daadwerkelijk het materiaal hebben ontvangen.

Vraag 11

Gaat u het Nederlandse onderwijs waarschuwen voor deze misleidende kindermarketing door de varkenshouderij? Zo nee, waarom niet?

Nee, de overheid bemoeit zich niet met (extern, facultatief) lesmateriaal, zie ook vraag 9.
Met het onderwijs en bedrijfsleven zijn afspraken gemaakt in het convenant tegen sponsoring. Per 1 februari jl. is ook de Reclamecode voor Voedingsmiddelen aangescherpt (VWS, TK 32 793, nr. 391). Volgens de Reclamecode en het convenant mogen geen gezondheidsclaims aan producten worden toegekend als daar geen wetenschappelijke gronden voor zijn. Hier is dan ook geen sprake van in het lesmateriaal.

Vraag 12

Erkent u dat het convenant over sponsoring in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs niet heeft kunnen voorkomen dat scholen misleidende kindermarketing ontvingen vanuit de varkenshouderij?7 Zo nee, waarom niet?

Er is geen sprake van promotie van materialen die leerlingen aanzet tot de koop of gebruik van een bepaald merk of product.

Vraag 13

Welke extra stappen gaat u zetten om het verspreiden van misleidende kindermarketing door de vee-industrie te stoppen?

Het convenant over sponsoring is recent herzien en aangescherpt. Zie ook vraag 11a. Verder voorzie ik geen extra stappen.

Vraag 14

Kent u het bericht «Agractie wil boeren voor de klas»?8

Ja.

Vraag 15

Klopt het dat het Ministerie van LNV meebetaalt aan het programma «Boer in de klas»? Zo ja, kunt u inzichtelijk maken om welke bedragen het gaat?

Ja. Agractie ontvangt een eenmalige (start) subsidie van ca. € 50.000,– om de organisatie van «Boer in de Klas» te ontwikkelen, in samenhang met andere initiatieven rond boerderij-educatie, zoals Platform Boerderij Educatie Nederland. Het Ministerie van LNV vindt het belangrijk dat kinderen weten waar hun eten vandaan komt. De activiteiten van boeren kunnen soms ver van de belevingswereld van kinderen af staan. Met activiteiten als deze kan kennis over voedsel en voeding – binnen de context van het onderwijs – een betekenisvolle inhoud krijgen.

Vraag 16

Welke voorwaarden zijn er verbonden aan deze overheidssubsidie?

Voorwaarden die het Ministerie van LNV stelt aan subsidiëring van Agractie zijn: afstemming met andere boerderij-educatie, didactisch verantwoord draaiboek, opereren binnen de «mores» van de onderwijswetgeving en curricula, inclusief respecteren van de Reclame Code Commissie, scholing van boeren die gastlessen verzorgen, ruimte voor dialoog en zienswijzen, georganiseerd netwerk en aanspreekpunten. Precieze invulling van een gastles van een boer dient in overleg tussen de school en de boer vorm te krijgen.

Vraag 17

Kunt u een volledig overzicht verschaffen van al het overheidsgeld dat direct en indirect wordt uitgegeven aan onderwijsprogramma’s over de agrarische sector?

Nee, niet volledig. Het Ministerie van LNV investeert breed in diverse thema’s natuur- en milieu en duurzaamheids-educatie, waaronder ook het thema voedsel. Enkele specifieke programma’s en projecten zijn gericht op voedseleducatie, waaronder Jong Leren Eten (onder meer: ondersteunen scholen bij activiteiten als schooltuinen, kooklessen, boerderijeducatie: ca. € 800.000,– /jaar; ontwikkeling en monitoring voedseleducatie door o.a. Voedingscentrum: ca. € 700.000,– /jaar, inclusief samenwerking met Gezonde School) en daarnaast projecten als Smaaklessen (ca. € 100.000,–/jaar) en EU-Schoolfruitprogramma (EU-middelen € 6,7 mln./jaar en educatie ca. € 250.000,– /jaar).
Evenwel gaan deze programma’s niet direct over de agrarische sector, maar over voedseleducatie in het algemeen, waarbij de agrarische sector uiteraard een rol speelt. Het gaat nadrukkelijk om een facultatief aanbod: scholen en leraren bepalen zelf of en zo ja hoe ze er gebruik van maken (zie ook antwoord op vraag 9).

Vraag 18

Welke leerdoelen worden beoogd met het programma «Boer in de klas»?

Dit programma is primair gerelateerd aan kerndoelen 40 en 41 en secundair aan kerndoelen 39 en 34 van de kerndoelen voor het primair onderwijs.9
Wat in voedseleducatie wordt beoogd is dat kinderen weten waar voedsel vandaan komt, weten wat de waarde(n) van voedsel zijn, smaken leren kennen en waarderen, voedselvaardigheden opdoen, keuze voor gezond en duurzaam voedsel leren maken (schijf van vijf).

Vraag 19

Heeft u het «lesmateriaal» van het programma «Boer in de klas» op enige wijze inhoudelijk laten toetsen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, kunt u verslag doen van deze inhoudelijke toets?

Nee, de inhoud van lesmaterialen is de verantwoordelijkheid van de samensteller zelf, het al dan niet gebruiken van bepaalde lesmaterialen is de keuze van de school.
Wel wordt «boer in de klas» nadrukkelijk verzocht hun materialen af te stemmen met andere spelers in boerderij educatie en voedseleducatie, zoals platform boerderij educatie, richtlijnen Voedingscentrum etc. Zij kunnen dan zelf toetsen conform de aspecten genoemd bij vraag 15.

Vraag 20

Heeft u bijvoorbeeld gezien dat in het overzicht van de deelnemende sectoren op de bijbehorende website, een foto is geplaatst van kalfjes die buiten staan in de wei?9

Ja.

Vraag 21

Kunt u uiteenzetten hoeveel procent van de kalfjes in de Nederlandse kalverhouderij daadwerkelijk buiten lopen in de wei?

In 2019 zette de Nederlandse kalverhouderij 1,7 miljoen kalveren op. Daarvan stonden 1.800 kalveren (0,1%) van deze kalveren bij een biologische kalverhouder. Deze kalveren worden geweid. Daarnaast zijn er kalveren die in de melkveehouderij worden geboren en als os worden grootgebracht. Het gaat hier over kleine aantallen dieren.

Vraag 22

Kunt u uiteenzetten hoeveel uur kalfjes in de Nederlandse kalverhouderij in hun korte leven überhaupt buiten komen – naast het lange transport dat zij op een leeftijd van vaak slechts 14 dagen moeten ondergaan van het melkveebedrijf naar de kalverhouderij en het transport naar het slachthuis op een leeftijd van zes tot maximaal 12 maanden?

Kalveren van biologische kalverhouders komen buiten. Deze staan circa 7 maanden per jaar overdag in de wei.

Vraag 23

Erkent u dat het «lesmateriaal» dat door de agrarische sector zelf werd opgesteld weinig vertrouwen biedt in de objectiviteit van deze gastlessen, zoals het eerder genoemde «The Pig Story» of het lespakket van veevoergigant De Heus, waarin de ellende uit de vee-industrie eveneens verdoezeld wordt en de intrinsieke waarde van varkens, koeien en kippen volstrekt wordt genegeerd?10 11 Zo nee, waarom niet?

Nee, ook door organisaties die andere standpunten of visie hebben wordt lesmateriaal ontwikkeld en aan scholen aangeboden. Het is niet de rol van de overheid om hierin te sturen. Het is de keus van de school welk lesmateriaal gebruikt wordt.

Vraag 24

Hoe gaat u voorkomen dat de vertegenwoordigers van Agractie tijdens hun gastlessen gebruik zullen maken van de misleidende kindermarketing die werd gemaakt door belanghebbenden bij het in stand houden van de vee-industrie?

Het Ministerie van LNV informeert educatieve organisaties in de agrarische sector desgevraagd over aspecten van (didactische) kwaliteit rond educatieve materialen, de kerndoelen en exameneisen waar scholen aan werken en de randvoorwaarden die het convenant Kindermarketing stelt. Het Ministerie van LNV adviseert educatieve organisaties in de sector om mensen die gastlessen geven goed voorbereid te werk te laten gaan. Wij stimuleren géén ontwikkeling van extra lesmaterialen, maar stellen de vragen vanuit scholen centraal.

Vraag 25

Hoe gaat u voorkomen dat de vertegenwoordigers van Agractie tijdens hun gastlessen vergeten om melding te maken van het enorme dierenleed in de vee-industrie, de risico’s op zoönosen, landbouwgif of de impact van de vee-industrie op het klimaat en de natuur?

Er zal – net als bij andere educatieve activiteiten – steekproefsgewijs gevraagd worden hoe scholen een educatieve activiteit waarderen of niet. Verder verwijs ik naar de antwoorden bij vraag 15 en vraag 18.

Vraag 26

Deelt u de mening dat het al lang en breed tijd is om het toezicht op de beïnvloeding van het onderwijs door ontwrichtende sectoren te verscherpen, bijvoorbeeld via de Inspectie van het Onderwijs? Zo nee, waarom niet?

Besturen, scholen en leraren zijn verantwoordelijk voor de beoordeling van, en aanspreekbaar op, de kwaliteit van door hen gebruikte lesmaterialen, gastlessen en excursies, ook als die worden georganiseerd of gefaciliteerd door derden, zoals bedrijven of (maatschappelijke) sectoren. Er zijn verschillende afwegings-mechanismen om ervoor te zorgen dat dit gebeurt op een manier die bij de school past en uiteraard ook binnen de grenzen van de wet. Hierbij spelen met name ook het interne toezicht en de medezeggenschap een rol. De inspectie houdt toezicht op het onderwijs, inclusief door derden georganiseerde of gefaciliteerde elementen van onderwijs die binnen de wettelijke onderwijstijd onder de verantwoordelijkheid van de school plaatsvinden. Als de inspectie signalen krijgt dat er zaken gebeuren die mogelijk strijdig zijn met de wet- en regelgeving, dan kan de inspectie het schoolbestuur daarop aanspreken. In het sponsorconvenant onderwijs wordt bovendien aangegeven dat er geen promotie voor bedrijven mag voorkomen in lesmateriaal. Hiermee wordt de onafhankelijkheid van het lesmateriaal gewaarborgd. Daarom achten wij een verdere verscherping van de toezichthoudende rol van de inspectie op dit thema overbodig.

Vraag 27

Welke mogelijkheden ziet u om het toezicht op de beïnvloeding van het onderwijs door ontwrichtende sectoren te verscherpen?

Verschillende mensen en verschillende partijen kijken op een verschillende manier tegen de rol van bedrijven en maatschappelijke organisaties aan en kunnen hun eigen waarden toekennen aan informatie. De kwalificatie «ontwrichtende sectoren» laat ik aan de leden van uw Kamer die deze vraag stellen. In algemene zin gaat het erom dat oneigenlijke en feitelijk onjuiste beïnvloeding door derden en promotie voor individuele bedrijven of specifieke merken niet aan de orde mag zijn in lesmateriaal, vanuit welke sector dergelijk lesmateriaal dan ook facultatief wordt aangeboden aan scholen.
Het bestaande verantwoordings- en toezichtregime is in onze ogen toereikend om oneigenlijke beïnvloeding van het onderwijs door derden te voorkomen of te corrigeren, of dit nu partijen betreft die als «ontwrichtende sectoren» geduid worden of andere partijen, zoals goede doelen, (MKB)bedrijven, NGO’s en maatschappelijke organisaties die scholen facultatief lesmateriaal aanbieden. Verdere verscherping van het toezicht hierop zou een disproportionele belasting vormen voor scholen en voor de inspectie en zou zich slecht verhouden tot de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van onderwijs.
Het gegeven dat er geen eenduidige definitie is te geven van wat een «ontwrichtende sector» is (waar de één een bepaalde sector negatief beoordeelt, beoordeelt de ander die sector positief of neutraal) maakt het bovendien feitelijk onmogelijk om toe te zien op eventuele beïnvloeding door «ontwrichtende sectoren» op het onderwijs. Het huidige regime biedt hiervoor voldoende waarborgen.

Vraag 28

Kunt u deze vragen één voor één beantwoorden?

Ja. Zie de antwoorden op vraag 1–26.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Experts: liquiditeitscrisis vraagt om soepelere btw-teruggave»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het huidige kabinet er alles aan moet doen om de liquiditeitspositie van het mkb, als motor van de Nederlandse economie, te versterken in deze onzekere periode?

Binnen de mogelijkheden doet het kabinet er heel veel aan om de liquiditeitspositie van bedrijven te verbeteren. Wat de fiscaliteit betreft denk ik daarbij vooral aan de bijzondere regeling voor uitstel van betaling vanwege de coronacrisis die is getroffen voor onder meer de btw en de loonbelasting. Ook bevatten de eerder tot stand gekomen noodpakketten meerdere tijdelijke financiële regelingen buiten de fiscaliteit om bedrijven te ondersteunen. Het gaat bijvoorbeeld om de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW), de Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) en verschillende extra kredietmogelijkheden (waaronder BMKB en GO-C) die het mogelijk maken dat geld in de bedrijven blijft.

Vraag 3

Welke stappen heeft het kabinet reeds gezet om de liquiditeitspositie van bedrijven te verbeteren?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Kunt u een inschatting geven hoeveel deze feitelijk «te veel» afgedragen btw bedraagt? Waarop is de teruggavetermijn van een jaar gebaseerd? Wat zouden de consequenties zijn als deze termijn werd verkort?

Deze btw-teruggaafregeling ziet in het algemeen op een ondernemer die goederen en diensten inclusief btw levert aan een andere ondernemer die op zijn beurt over zijn leveringen ook btw in rekening moeten brengen aan zijn afnemers.
Eerstbedoelde ondernemer die de goederen of diensten levert aan een andere ondernemer wordt de in de factuur begrepen btw verschuldigd op het tijdstip waarop hij de factuur uitreikt aan zijn afnemer. De afnemende ondernemer krijgt op hetzelfde tijdstip het recht om die in rekening gebrachte btw in aftrek te brengen op de btw die hij verschuldigd wordt voor de leveringen aan zijn afnemers.
In de normale situatie vermeldt en betaalt de leverende ondernemer de in zijn vorderingen begrepen btw in zijn eerstvolgende periodieke btw-aangifte, terwijl de afnemende ondernemer die btw in aftrek brengt in zijn eerstvolgende btw-aangifte. In deze situaties blijft er dan ook geen geld «in de staatskas» en in die zin is er dus niet «te veel» btw afgedragen.
Wanneer de vordering die een ondernemer heeft, oninbaar blijkt te zijn ontstaat de situatie dat die ondernemer wel al de in die vordering begrepen btw aan de Belastingdienst heeft afgedragen, terwijl hij die van de afnemer niet zal ontvangen. De afnemende ondernemer op zijn beurt betaalt de vordering met de daarin begrepen btw niet, maar heeft de niet-betaalde btw wel in aftrek gebracht op zijn aangifte. Dit is inherent aan het huidige btw-systeem.
Wanneer een afnemer niet betaalt, zou bij de leverende ondernemer een liquiditeitsprobleem kunnen ontstaan. Ondernemers kunnen daarom teruggaaf krijgen van in een vordering begrepen btw wanneer komt vast te staan dat de afnemer de vordering niet of niet geheel zal betalen. Omdat het soms lang kan duren voordat zoiets definitief kan worden vastgesteld, ontstaat op basis van de wet het recht op teruggaaf in ieder geval wanneer na één jaar nog niet is betaald. In de gevallen waarin binnen een jaar komt vast te staan dat de vordering niet zal worden betaald, wordt de teruggaaf uiteraard op dat eerdere moment verleend. Als de teruggaaf is verleend en daarna wordt de vordering alsnog betaald, dan moet door de ondernemer een correctie worden aangebracht. Hij dient de btw dan alsnog af te dragen aan de Belastingdienst.
De keerzijde van de teruggaaf is dat de afnemende ondernemer het bedrag van de btw dat is begrepen in de niet-betaalde vordering en dat door hem reeds in aftrek is gebracht, moet terugbetalen aan de Belastingdienst. Deze keerzijde is van wezenlijk belang, maar blijft onvermeld in voornoemde publicatie waardoor ten onrechte de indruk wordt gewekt dat de betreffende btw «in de staatskas» blijft. Een verkorting van de termijn van één jaar zou leiden tot snellere teruggaven bij niet-betaling en noodzakelijkerwijs ook tot snellere verschuldigdheid bij de niet betalende afnemer. Verwacht wordt dat dan wel het aantal correcties achteraf op de bedragen van de teruggaaf en de nieuwe verschuldigdheid bij de betrokken ondernemers zullen toenemen, omdat vaak in een latere fase alsnog (een deel van) de betaling wordt gedaan. De kans op zo’n latere betaling is bij een termijn van drie maanden aanmerkelijk groter dan bij de huidige termijn van een jaar. Dit zou naar verwachting leiden tot extra administratieve lasten voor het bedrijfsleven.
Ik meen, anders dan de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB), dat de beperkte vooruitgang in de liquiditeitspositie van de ondernemer die een snellere teruggaaf krijgt niet of nauwelijks opweegt tegen de toename van de administratieve lasten voor diezelfde ondernemer. Zeker in deze uitzonderlijke tijden zal een dergelijke maatregel weinig toegevoegde waarde hebben omdat, zoals hiervoor is aangegeven in het antwoord op de vragen 2 en 3, voor ondernemers een bijzondere regeling voor uitstel van betaling van toepassing is vanwege de coronacrisis. Bovendien staat tegenover de beperkte liquiditeitsverbetering van de leverende ondernemer een verminderde liquiditeit bij de afnemer die de door hem, mogelijk achteraf ten onrechte, in aftrek gebrachte btw gecorrigeerd ziet.

Vraag 5

Kunt u toelichten waarom u geen toevoegde waarde ziet in het verkorten van de btw-terugbetaaltermijn van één jaar naar bijvoorbeeld drie maanden en waarom er «geen toegevoegde waarde» zou zijn? Deelt u de mening dat in deze uitzonderlijke tijden zelfs een «beperkte» vooruitgang een verbetering kan zijn?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Waar zit het verschil in inzicht tussen uw uitleg en die van bijvoorbeeld de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) die aangeeft wel een toegevoegde waarde te zien in het verkorten van de btw-terugbetaaltermijn?2

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 7

Welke beperkingen ziet u in de Europese btw-richtlijn? Wanneer zijn deze beperkingen door Nederland aangekaart bij de Europese Commissie of in de discussie over een toekomstbestendig btw-stelsel?

De bestaande wettelijke teruggaafregeling waarin ervan uitgegaan wordt dat een vordering oninbaar is uiterlijk één jaar na het tijdstip waarop de vergoeding opeisbaar is geworden, past binnen de kaders van de Europese btw-richtlijn. De wettelijke regeling heeft ook geen aanleiding gegeven tot discussie met de Europese Commissie. In dit verband moet echter voor ogen worden gehouden dat op basis van de Europese regelgeving het uitgangspunt geldt dat ter zake van belaste prestaties btw moet worden afgedragen en dat de Europese richtlijn alleen teruggaaf van die btw toestaat in het geval van gehele of gedeeltelijke niet-betaling door de afnemer. Er van uitgaan dat een vordering oninbaar is uiterlijk drie maanden na het tijdstip waarop de vergoeding opeisbaar is geworden, staat naar mijn mening op gespannen voet met die richtlijn.

Vraag 8

Waarom kan de Belastingdienst in specifieke situaties wel overgaan tot het terugbetalen van de oninbare btw binnen een jaar? Waarom lukt het dan niet in het algemeen?

Het al dan niet verlenen van teruggaaf van «oninbare btw» is niet afhankelijk van de vraag of de Belastingdienst daartoe in staat is maar hangt samen met de wettelijke mogelijkheid daartoe. Zoals hiervoor is aangegeven dient de niet-betaling vast te staan voordat het recht op teruggaaf van de btw ontstaat. Vaak is dat pas na een langere periode dan één jaar. Zoals aangegeven bij de beantwoording van vragen 4, 5 en 6 kan in die gevallen de teruggaaf worden verleend na afloop van dat jaar, met dien verstande dat wanneer in later stadium de omvang van de niet-betaling definitief vaststaat alsnog een correctie kan volgen. Alleen in gevallen waarin binnen één jaar vast komt te staan dat de ondernemer de vordering geheel of gedeeltelijk niet zal ontvangen, kan de teruggaaf op een eerder tijdstip binnen dat jaar worden verleend.
Voor de volledigheid merk ik op dat het bedrag van de niet-betaalde vordering en de daarin begrepen btw niet van invloed is op de snelheid waarmee een eventuele teruggaaf kan worden verleend.

Vraag 9

Waarom is in deze gevallen het voordeel voor de belastingplichtige aanzienlijk genoeg om over te gaan tot een snellere terugbetaling, maar wordt dit voordeel «beperkt» zodra er wordt overgegaan op een uniform, voor alle ondernemers geldende, tijdelijke terugbetalingstermijn van bijvoorbeeld drie maanden?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Bent u bereid om de teruggavetermijn van een jaar voor oninbare btw tijdelijk te verkorten, bijvoorbeeld naar drie maanden? Wat zou de procedurele route hiervoor zijn? Kan dit ook buiten een wetsaanpassing, bijvoorbeeld door middel van een besluit, of besluit gekoppeld met een latere wetswijziging?

Zoals hiervoor is aangegeven, zie ik weinig toegevoegde waarde in een tijdelijke verkorting van de teruggaaftermijn in deze bijzondere tijden, mede omdat er voor ondernemers ook een bijzondere regeling voor uitstel van betaling van btw van toepassing is. Bovendien moeten de Europese wettelijke kaders in deze worden gerespecteerd.
Indien een verkorting van de wettelijke termijn van één jaar naar bijvoorbeeld drie maanden wel gewenst is dan dient dit te geschieden bij formele wet, in dit geval een wijziging van de Wet op de omzetbelasting 1968.
Soms kunnen belastingplichtigen, vooruitlopend op een wetswijziging, op grond van een beleidsbesluit alvast handelen alsof de wetswijziging reeds tot stand gekomen is. Het gaat daarbij met name om beleidsbesluiten die voor een belastingplichtige gunstiger uitwerken dan de bestaande wettelijke bepalingen.
Een beleidsbesluit is niet geschikt om vooruitlopend op een wetswijziging onderwerpen te regelen die niet in alle opzichten gunstig uitwerken voor belastingplichtigen. Belastingplichtigen kunnen zich in die situatie immers blijven beroepen op de voor hen gunstiger uitwerkende bepalingen zoals die nog in de wet staan.
In het onderhavige geval zou een op de wet vooruitlopend beleidsbesluit begunstigend kunnen uitwerken voor ondernemers die een recht op teruggaaf hebben met betrekking tot de btw die is begrepen in niet betaalde vorderingen. Ondernemers die nu een jaar moeten wachten, kunnen dan eerder, bijvoorbeeld na drie maanden, een teruggaaf krijgen. Maar de afnemers van die ondernemer die de btw begrepen in de onbetaalde vordering, achteraf ten onrechte, in aftrek hebben gebracht, worden die btw dan niet pas na een jaar verschuldigd, maar al na drie maanden. Voor laatstbedoelde ondernemers zijn de wettelijke bepalingen dan gunstiger dan die van het beleidsbesluit. Om die reden zou een beleidsbesluit in deze situatie niet geschikt zijn om een verkorting van de bedoelde termijnen vooruitlopend op een wetswijziging te regelen.

Vraag 11

Wat vindt u ervan dat de «rigide» houding van de Belastingdienst er nu toe kan leiden dat ondernemers facturen kwijtschelden? Is dat geen perverse consequentie van het huidige beleid, zeker gegeven de slechte economische omstandigheden?

Het is mij ook niet bekend dat ondernemers ervoor kiezen in sommige gevallen een vordering kwijt te schelden om een snellere teruggaaf te krijgen van de daarin begrepen btw.

Vraag 12

Bent u bereid om verdere concrete beleidsopties te verkennen om ook op langere termijn de liquiditeitspositie van het mkb te verbeteren, en deze naar de Kamer te sturen?

In het noodpakket hebben we vanuit de Belastingdienst, vooral door de regeling voor bijzonder uitstel van betaling, geprobeerd om positief bij te dragen aan de liquiditeitspositie van bedrijven. Dat is echter geen structurele optie. Wel blijven de reguliere mogelijkheden van uitstel van betaling van kracht. Daartoe behoren kortdurend uitstel, een betalingsregeling, uitstel met zekerheid, uitstel van loonbelasting bij een verwachte teruggaaf omzetbelasting en uitstel van betaling bij bijzondere omstandigheden. Het is uiteraard primair aan bedrijven zelf om indien nodig de eigen liquiditeitspositie te versterken. Daarbij moet wel voorkomen worden dat het belastingstelsel tot onnodige extra druk leidt op de liquiditeitspositie. Dat zou bijvoorbeeld kunnen als belasting moet worden afgedragen op een moment waarop de daarvoor benodigde liquiditeit er redelijkerwijs nog niet kan zijn. In de regel is dat niet het geval. Bovendien blijven bij betalingsproblemen de genoemde reguliere mogelijkheden voor uitstel van betaling beschikbaar. Gelet op alle mogelijkheden die er zijn, zie ik geen aanleiding om verdere beleidsopties te verkennen

Vraag 13

Kunt u de vragen voor Prinsjesdag beantwoorden?

Dit is helaas niet gelukt.

Vraag 1

Hoeveel coronabesmettingen zijn tot op heden geconstateerd op de Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA)-locaties en binnen de vreemdelingendetentie? Kunt u daarbij aangeven om welke locaties het gaat en wanneer in de tijd de besmettingen zijn geconstateerd?

Voor een overzicht van het aantal besmettingen op COA-locaties verwijs ik u naar de bijlage bij deze beantwoording. Om herleidbaarheid naar individuen te voorkomen, zijn de aantallen per locatie afgerond.
In vreemdelingenbewaring is tot op heden bij twee ingeslotenen van het detentiecentrum Rotterdam een besmetting met COVID-19 geconstateerd. Eén persoon is inmiddels genezen verklaard.

Vraag 2

Wat is het protocol indien een Coronabesmetting wordt geconstateerd bij een bewoner van een COA-locatie of centrum voor vreemdelingendetentie?

Indien bij een COA-bewoner een vermoeden van besmetting met het coronavirus is of een besmetting wordt vastgesteld, dan wordt gewerkt volgens het daartoe opgestelde protocol. Dit protocol is door het COA opgesteld met GZA, GGD en is getoetst door Landelijke Coördinatie Infectiebestrijding (LCI) van het RIVM.
In geval van besmetting wordt de bewoner in isolatie geplaatst. Daarnaast wordt door de GGD op een COA-locatie bron- en contactonderzoek gedaan. Huisgenoten van de besmette persoon worden in beginsel op de locatie waar zij verblijven in quarantaine geplaatst. Wanneer dit niet mogelijk is, wordt in overleg met de GGD en veiligheidsregio, gezocht naar een alternatief. Indien de medische toestand dit vereist, wordt de bewoner opgenomen in het ziekenhuis. Deze richtlijnen gelden voor alle COA-locaties. Elke COA-locatie heeft daarnaast een lokaal draaiboek waarin diverse scenario’s bij het verdere verloop van de pandemie zijn uitgewerkt.
Binnen de vreemdelingenbewaring wordt de ingeslotene bij constatering van een besmetting in isolatie geplaatst op een quarantaine-kamer. De DJI volgt de richtlijnen van de GGD en het RIVM, waaronder onder meer het doen van bron- en contactonderzoek na constatering van een coronabesmetting.

Vraag 3

Hoe is de toegang tot Coronatests voor bewoners van COA-locaties en personen in vreemdelingendetentie georganiseerd?

Bewoners van COA-locaties kunnen een afspraak maken om naar een teststraat te gaan en zich te laten testen. Daarnaast is het tot op heden twee keer voorgekomen dat een groter aantal bewoners tegelijk positief testen op Corona besmetting. In deze gevallen is, in overleg met de GGD en GZA, besloten om een tijdelijke testlocatie in te richten op de locatie. Het is ook mogelijk dat in overleg met de GGD en GZA wordt besloten dat GZA de testen afneemt op locatie in plaats van dat bewoners een afspraak maken bij de GGD voor hun test.
Binnen de vreemdelingenbewaring geldt dat een ingeslotene bij klachten wordt getest. Tot de uitslag van de test bekend is, verblijft de ingeslotene op een quarantaine-kamer.

Vraag 4

Bent u bekend met de oproep van voorzitter Schuiling van de veiligheidsregio Groningen aan het COA om speciale locaties in te richten voor besmette personen, om zo te voorkomen dat steeds ad-hoc oplossingen moeten worden gezocht bij geconstateerde besmettingen?1

Ik heb kennisgenomen van deze oproep en begrijp de wens, maar dergelijke speciale locaties zijn gegeven de huidige bezettingsgraad niet beschikbaar binnen het COA. Het COA heeft op twee locaties, Sneek en Delfzijl, te maken gehad met een relatief groot aantal met corona besmette bewoners, zoals blijkt uit het overzicht dat is opgenomen in de bijlage bij het antwoord op vraag 2. Voor beide situaties heeft het COA met de betrokken veiligheidsregio’s en gemeenten een tijdelijke quarantaine- en isolatielocatie gerealiseerd.
Tot op heden is het aantal corona-uitbraken op COA-locaties verder relatief beperkt gebleven en kon een gezamenlijke oplossing gevonden worden voor bovengenoemde twee situaties. Opvanglocaties hebben ruimte gereserveerd om een klein aantal personen in isolatie of quarantaine te plaatsen.
Het realiseren van voldoende quarantaine- en isolatieplekken op de locaties en buiten opvanglocaties blijft echter een punt van zorg. De afgelopen periode heeft het COA met gemeenten contact gehad over het realiseren van quarantaine- en isolatielocaties bij besmetting van grotere groepen bewoners. Het COA heeft daarnaast het Veiligheidsberaad gevraagd te helpen bij het realiseren van quarantaine- en isolatielocaties. Naar aanleiding van de constructieve reactie van de veiligheidsregio’s wordt verkend wat de mogelijkheden zijn. De gesprekken hierover zijn op dit moment nog gaande.

Vraag 5

Begrijpt u de kritiek van Schuiling dat ad-hoc oplossingen zorgen voor veel onrust bij zowel de besmette personen als de gemeenten waar zij uiteindelijk worden ondergebracht?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Is op de COA-locaties voor alle bewoners voldoende desinfecterende handgel, zeep en mondmaskers beschikbaar? Zo nee, bent u van mening dat het algemeen belang van het voorkomen van Coronabesmettingen gewichtig genoeg is om deze middelen proactief te verstrekken?

Bewoners zijn zelf verantwoordelijk voor bijvoorbeeld het aanschaffen van mondkapjes of hygiënemiddelen. Het COA verstrekt derhalve geen mondkapjes en andere persoonlijk beschermingsmiddelen, tenzij dit in noodsituaties niet anders kan. Op verschillende locaties binnen de opvang hebben wel initiatieven plaatsgevonden voor het maken van mondkapjes die door het COA zijn ondersteund.

Vraag 7

Is binnen de vreemdelingedetentie voor alle gedetineerden voldoende desinfecterende handgel, zeep en mondmaskers beschikbaar? Zo nee, bent u niet van mening dat het algemeen belang van het voorkomen van Coronabesmettingen gewichtig genoeg is om deze middelen proactief te verstrekken?

De DJI volgt de richtlijnen van het RIVM. Ingeslotenen krijgen standaard een hygiënepakket uitgereikt waar onder andere shampoo en douchegel in zitten. Handzeep wordt niet van rijkswege verstrekt. Deze en andere producten kunnen via de winkelzuil worden aangeschaft.

Vraag 8

Bent u bekend met de uitzending van Reporter Radio van 28 juni 2020, waarin gedetineerden aan het woord komen over de toepassing van RIVM-richtlijnen in detentiecentrum Rotterdam?2

Een aantal ingeslotenen heeft klachten ingediend over de naleving van de RIVM-richtlijnen. De klachten zijn ongegrond verklaard, behoudens een klacht over het verstrekken van zeep. Tegen deze uitspraak heeft de vestigingsdirecteur bij de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming beroep ingesteld. De zitting heeft op 3 september jl. plaatsgevonden. Over zaken die nog onder de rechter zijn, kan ik geen reactie geven.

Vraag 9

Klopt het dat vijf bewoners een klacht over de naleving van RIVM-richtlijnen hebben ingediend bij de Commissie van Toezicht, door deze Commissie in het gelijk zijn gesteld, maar er desondanks door het detentiecentrum nog steeds geen zeep wordt geleverd? Zo ja, waarom is dit?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Vindt u shampoo een volwaardig alternatief voor zeep? Zo ja, kunt u dit motiveren?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 11

Wordt op alle locaties binnen de asielketen de 1,5m afstand te allen tijde gehandhaafd? Zo nee, op welke momenten niet?

De organisaties binnen de migratieketen volgen de rijksbrede (RIVM) richtlijnen, waaronder de norm om 1,5 meter afstand te bewaren. Binnen de taakuitvoering is het echter niet altijd mogelijk om deze norm te handhaven.
Dat geldt bijvoorbeeld voor de werkzaamheden van de Koninklijke Marechaussee. In het kader van de grenspolitietaken is in meerdere specifieke processen sprake van direct contact en is het niet mogelijk om 1,5 meter afstand te bewaren. Het gaat dan bijvoorbeeld om de identificatie en registratie aan de ID-zuil als er biometrische gegevens worden afgenomen, fouillering en het gehoor. In deze processen worden mondmaskers en handschoenen ingezet en/of zijn maatregelen genomen zoals het plaatsen van schermen opdat de werkzaamheden veilig en verantwoord kunnen worden uitgevoerd.
Dit geldt ook voor de politie wanneer zij de identificatie en registratie aan de ID-zuil doen.
Ook binnen de opvang is het niet op alle locaties mogelijk de 1,5 meter afstand te handhaven gelet op de inrichting (bijvoorbeeld smalle gangen) en de bijzondere omstandigheden binnen de opvang (zoals gezamenlijke faciliteiten). Dit heeft ertoe geleid dat verschillende beschermingsmaatregelen zijn getroffen, zoals het plaatsen van plexiglas schermen. Ook wordt sinds de uitbraak van het coronavirus actief ingezet op voorlichting ter voorkoming en verspreiding van het virus. Het COA geeft, ook via interne aanwijzingen, invulling aan het recente besluit ten aanzien van het dragen van mondkapjes, in afstemming met de ketenpartners.
Binnen de vreemdelingenbewaring geldt dat bewoners bij binnenkomst voor de duur van acht dagen in pre-quarantaine worden geplaatst en gemonitord op klachten. Bij klachten wordt getest. Na deze periode kunnen zij doorgeplaatst worden naar een verblijfsruimte met een kamergenoot. Hiermee wordt een extra waarborg ingebouwd om besmetting binnen de inrichting te voorkomen.
Ingeslotenen die een verblijfsruimte delen, worden binnen de vreemdelingenbewaring aangemerkt als huisgenoten. Voor huisgenoten is het niet vereist dat zij een afstand van 1,5m tot elkaar bewaren. Indien een ingeslotene symptomen vertoont, wordt deze in quarantaine geplaatst en nauwlettend gemonitord. Tevens wordt diens kamergenoot nauwlettend in de gaten gehouden voor het geval deze eveneens symptomen begint te vertonen.

Vraag 12

Indien op locaties niet te allen tijde 1,5m afstand kan worden gehandhaafd, deelt u dan de mening dat bewoners in ieder geval de optie geboden dient te worden een mondmasker te dragen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 1

Klopt het dat de bescherming die Mission de l'Organisation des Nations Unies pour la stabilisation en République démocratique du Congo (MONUSCO) aan Nobelprijswinnaar Denis Mukwege kan bieden onvoldoende is om diens veiligheid te garanderen? Klopt het dat MONUSCO alleen patrouilles uitvoert langs de compound van het Panzi ziekenhuis en niet op de compound aanwezig is?

De bescherming die MONUSCO de afgelopen maanden kon bieden was om verschillende redenen – overdracht van taken naar de politie, beperkte capaciteit en als gevolg van COVID-19 – niet van hetzelfde niveau als voorheen. Nederland heeft daarom de afgelopen weken bij de VN aangedrongen op adequate bescherming voor dr. Mukwege. Medewerkers van de ambassade in Kinshasa, het ambassadekantoor in Goma, en de Permanente Vertegenwoordiging bij de VN in New York hebben die boodschap meerdere malen op hoog niveau bij zowel MONUSCO als het VN-hoofdkwartier afgegeven, waar het kon in gezelschap van gelijkgezinde landen. Nederland heeft ook in EU-kader aandacht gevraagd voor adequate bescherming van Dr. Mukwege.
Intussen is duidelijk geworden dat MONUSCO zal blijven bijdragen aan de beveiliging van dr. Mukwege. Op 9 september zijn circa 30 Nepalese MONUSCO-militairen aan de compound toegewezen om dr. Mukwege te beschermen, in afwachting van de beschikbaarheid van een nieuwe politie-unit. MONUSCO heeft bovendien toegezegd voor adequate bescherming te zullen zorgen totdat er in samenspraak met alle betrokkenen een duurzame oplossing gevonden kan worden.
Het kabinet is de VN en MONUSCO erkentelijk voor het leveren van een belangrijke bijdrage aan de veiligheid van dr. Mukwege en ook voor de toezegging dat MONUSCO zal blijven bijdragen aan adequate beveiliging. Nederland heeft bij MONUSCO benadrukt dat MONUSCO de plicht heeft om zorg te dragen voor een zorgvuldige en verantwoordelijke transitie en met klem verzocht actief toezicht te houden op het naleven van de toezeggingen door de Congolese autoriteiten. Nederland zal zowel MONUSCO als de Congolese autoriteiten blijven wijzen op hun verantwoordelijkheden. Het is een positief signaal dat zowel president Tshisekedi als de gouverneur van Zuid-Kivu nadrukkelijk hebben aangegeven dat de autoriteiten die verantwoordelijkheid zullen nemen en daarbij samen zullen werken met zowel MONUSCO als dr. Mukwege.

Vraag 2

Bent u het eens dat dit onvoldoende is ter bescherming van de met de dood bedreigde dokter, het Panzi ziekenhuis en zijn patiënten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de Nobelprijswinnaar, arts en activist moet worden beschermd?

Ja. Dr. Mukwege speelt als Nobelprijswinnaar, arts en uitgesproken mensenrechtenverdediger een belangrijke rol bij de bestrijding van seksueel geweld, het op medisch en geestelijk vlak bijstaan van vrouwen en meisjes die daarvan slachtoffer zijn geworden, en het tegengaan van straffeloosheid, allereerst in oost-DRC zelf maar ook ver daarbuiten. Het is van groot belang dat hij in veiligheid zijn werk kan blijven doen in het Panzi-ziekenhuis in Bukavu.
Nederland zet zich in voor de bescherming van mensenrechtenverdedigers wereldwijd en voor ruimte voor het maatschappelijk middenveld.

Vraag 4

Klopt het dat Denis Mukwege Nederland heeft gevraagd om een rol te spelen in zijn beveiliging?

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking had op 7 september jl. een telefonisch onderhoud met dr. Mukwege. De Minister sprak steun en betrokkenheid uit en liet dr. Mukwege weten dat Nederland de situatie rondom zijn veiligheid opnieuw bij de VN zou bepleiten.
Medewerkers van het ambassadekantoor in Goma hadden eerder al contact gezocht met dr. Mukwege. Op 28 augustus jl. bezochten zij hem in Bukavu en spraken met hem en zijn team over zijn persoonlijke veiligheid en de beveiliging van de ziekenhuiscompound. De zorgen die dr. Mukwege deelde hadden allereerst betrekking op de veiligheid van de patiënten in het ziekenhuis en andere betrokkenen die bedreigd worden.
Dr. Mukwege heeft Nederland niet expliciet gevraagd om hulp ten aanzien van zijn persoonlijke veiligheid. Hij was wel dankbaar voor de Nederlandse steun en belangstelling, en voor het recente project waarmee Nederland, o.a. door het plaatsen van beveiligingscamera’s en een alarminstallatie, bijdroeg aan de beveiliging van de compound. Nederland staat klaar om door middel van een nieuwe bijdrage opvolging te geven aan dat eerdere project en onderzoekt de mogelijkheden daartoe, samen met het team van Dr. Mukwege en eventuele andere donoren. Voor zover bekend is Nederland het enige land dat dr. Mukwege en het Panzi ziekenhuis recent bezocht.
Nederland zal aandacht blijven vragen voor de situatie in de DRC in de mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. Nederland steunt bovendien de oproep van de VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten voor een onafhankelijk onderzoek naar de bedreigingen tegen dr. Mukwege.

Vraag 5

Bent u bereid te onderzoeken welke rol Nederland kan spelen bij de beveiliging van Denis Mukwege, het Panzi ziekenhuis en de patienten?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 1

Hebben werknemers en opdrachtnemers van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) een geheimhoudingsplicht? Loopt deze plicht door nadat het dienstverband of contract afloopt? Hoe wordt het naleven ervan gecontroleerd? Zijn er gevallen bekend waarin de geheimhoudingsplicht niet werd nageleefd?

Ja, voor zowel ambtenaren als opdrachtnemers als tijdelijk ingehuurd personeel geldt een geheimhoudingsplicht, die ook na het einde van het dienstverband of contract blijft gelden. Voor ambtenaren vloeit dit voort uit artikel 9 van de Ambtenarenwet 2017, voor externen wordt het model integriteitsverklaring gehanteerd dat als bijlage is opgenomen bij de Gedragscode Integriteit Rijk (Stcrt. 2019, nr. 71141). Belangrijk onderdeel van de Gedragscode Integriteit Rijk is dat integriteit voortdurend onderwerp van gesprek is, onder meer in personeelsgesprekken. Daarnaast zijn integriteitscoördinatoren belast met de behandeling van meldingen van vermeende integriteitsschendingen. Er zijn thans bij het Rijksvastgoedbedrijf geen gevallen bekend waarin de geheimhoudingsplicht niet werd nageleefd.

Vraag 2

Is het u bekend dat ex-werknemers van het RVB betrokken zijn geweest bij de verkoop van het pand Noordeinde 64/64a? Welke functies bekleedden de ex-werknemers bij het RVB? Waaruit bestond die betrokkenheid en hoe beoordeelt u deze betrokkenheid?

Bij het verkoopproces van Noordeinde 64/64A is binnen het Rijksvastgoedbedrijf geen betrokkenheid van ex-werknemers of ex-opdrachtnemers waargenomen. Verder wacht ik het definitieve rapport van de ADR af; zie het antwoord op vraag 7.

Vraag 3

Is er bij u een geval bekend waarbij een topambtenaar van het RVB korte tijd na beëindiging van de werkzaamheden zelf een commercieel bedrijf begon dat zich bezighoudt met onder meer de verkoop van vastgoed van het Rijk? Hoe beoordeelt u zo'n constructie? Werden er door het commerciële bedrijf actief werknemers geronseld bij het RVB? Kreeg de topambtenaar bij vertrek bij het RVB een afvloeiingsregeling?

Ja, ik ben bekend met een leidinggevende die ruim een jaar na het einde van het dienstverband bij het Rijksvastgoedbedrijf een bedrijf heeft ingeschreven bij de Kamer van Koophandel op het terrein van advisering met betrekking tot vastgoed-, project en facility management. Als leidinggevende van het Rijksvastgoedbedrijf – of diens rechtsvoorganger de Rijksgebouwendienst – heeft betrokkene geen functie gehad op het gebied van verkoop van vastgoed. Het is mij bekend dat een aantal ambtenaren de overstap heeft gemaakt naar het bedrijf van de betrokken leidinggevende. De Gedragscode Integriteit Rijk verzet zich niet in algemene zin tegen het starten van of overstappen naar een commercieel bedrijf door ambtenaren.

Vraag 4

Is er bij de verkoop van het pand Noordeinde 64/64a sprake geweest van belangenverstrengeling en misbruik van voorkennis door ex-werknemers of ex-opdrachtnemers van het RVB?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

In hoeverre zijn de regels met betrekking tot integriteit bij aanbestedingen/zaken doen met het RVB nageleefd bij de verkoop van het pand Noordeinde 64/64a?1

In dit geval was geen sprake van een aanbesteding, maar van een verkoop aan de gemeente Den Haag. Onderdeel van het in vraag 7 genoemde onderzoek van de Auditdienst Rijk (ADR) is of daarbij overeenkomstig de geldende procedures is gehandeld.

Vraag 6

Zijn er naar aanleiding van de verkoop van het pand Noordeinde 64/64a klachten ingediend en/of zijn er juridische procedures gestart op grond van de regeling «Scheiding van belang»?2

De nota «Scheiding van belang» is niet van toepassing, omdat de verkoop geen aanbesteding betreft. Ik ben bekend met brieven (van 2 september 2018 en 10 oktober 2019) van een advocaat die zich op het standpunt stelde dat de verkoop van Noordeinde 64/64A door de Staat aan de gemeente Den Haag onrechtmatig en vernietigbaar is en die daarom overwoog een juridische procedure te starten. Een procedure is tot op heden niet gestart.

Vraag 7

Is het onderzoek van de Audit Dienst Rijk (ADR) over de verkoop van het pand Noordeinde 64/64a dat voor de zomer werd toegezegd, al afgerond? Zo nee, waarom is het onderzoek vertraagd? Bent u bereid het rapport van de ADR met spoed naar de Tweede Kamer te sturen en te voorzien van een kabinetsreactie?

Het onderzoek van de ADR heeft een langere doorlooptijd, omdat er meer werk uit voortvloeide dan aanvankelijk ingeschat. De planning van de ADR is er nu op gericht om in de maand oktober het onderzoek af te ronden, waarna de bestuurlijke reactie kan worden opgesteld. Ik verwacht dat ik in november het ADR-rapport inclusief de bestuurlijke reactie aan de Tweede Kamer kan toezenden.

Vraag 1

Bent u bekend met het feit dat in enkele dunbevolkte regio’s, bijvoorbeeld in Zeeland, de buurtbussen niet rijden in verband met corona?1

Ja, daar ben ik mee bekend.

Vraag 2

Op welke wijze heeft het uw aandacht dat, nu de samenleving weer beetje bij beetje op gang komt en er steeds meer mensen gebruikmaken van het openbaar vervoer, zoals treinen en bussen, de kleine dorpen met lege handen staan, doordat de buurtbus nog steeds aan de kant moet blijven?

Op dit moment wordt door de vervoerders onderzocht welke maatregelen in een buurtbus bescherming kunnen bieden voor chauffeur en reizigers. TNO is gevraagd om een aantal proefopstellingen te beoordelen. Indien het advies is dat aanpassingen in het voertuig nodig zijn, zal de RDW deze maatregelen technisch keuren voordat deze aanpassingen doorgevoerd kunnen worden. Ik heb in het Nationaal Openbaar Vervoer Beraad (NOVB), waarin zowel de decentrale overheden als de regionale vervoerders vertegenwoordigd zijn, het belang van alternatief vervoer benadrukt. Dit belang wordt door alle leden van het NOVB gedeeld. Ik heb de decentrale overheden gevraagd goed en creatief te kijken naar de plekken waar nog geen alternatief beschikbaar is.

Vraag 3

Bent u bereid mee te denken met Arriva, dat alternatieven onderzoekt om de buurtbussen coronaproof in te richten, zodat passagiers en chauffeurs veilig kunnen reizen, bijvoorbeeld met een spatscherm voor de chauffeur? Bent u bereid om aanbieders van veilige alternatieven waar mogelijk te faciliteren?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Denkt u mee met aanbieders van buurtbusvervoer over hoe aanpassingen aan buurtbussen spoedig vormgegeven kunnen worden? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Welke alternatieven voor de buurtbus zijn denkbaar? Is het bijvoorbeeld een optie om tijdelijk reguliere («grote») lijnbussen in te zetten op deze trajecten?

De decentrale overheden zijn, onder andere via concessies, verantwoordelijk voor de inzet van buurtbussen. In de meeste provincies zijn er alternatieve vervoersoplossingen beschikbaar voor de buurtbusreizigers. Deze alternatieven kunnen per regio verschillen. Zo worden op diverse plaatsen grote bussen met beroepschauffeurs ingezet. En in Friesland rijdt bijvoorbeeld de belbus of opstapper, in Noord-Brabant kunnen de reizigers op die verbindingen waar nu geen buurtbus meer rijdt tegen OV tarief met de regiotaxi reizen en in Noord-Holland rijdt vanaf 1 september een soort taxibuurtbus die van te voren geboekt moet worden. In het NOVB van 27 augustus is hier over gesproken en is gezamenlijk het belang onderstreept om zo snel mogelijk een oplossing te bieden op de plekken waar nog geen alternatief beschikbaar is.

Vraag 6

Ondershrijft u de stelling dat daar waar de buurtbussen al sinds half maart aan de kant staan, zoals onder meer in Zeeland, dit ten koste gaat van de leefbaarheid en de bereikbaarheid van kleine kernen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het openbaar vervoer is een onmisbare schakel in ons mobiliteitssysteem. Daarom zet ik mij er voor in het openbaar vervoer zo goed mogelijk te laten functioneren zodat iedereen die dat wil er veilig gebruik van kan maken. Ook de buurtbussen zijn hierin een belangrijke schakel. Juist een buurtbus biedt de mensen die vaak minder alternatieven hebben een vorm van mobiliteit. Daarom vinden alle betrokkenen het belangrijk dat er goede alternatieven worden geboden. Aan de andere kant heb ik ook begrip voor het lastige dilemma van de regionale concessieverleners en vervoerders, want het vervoer moet immers zowel voor de reizigers als de vrijwilligers die de buurtbus rijden ook veilig zijn.

Vraag 7

Bent u bereid dit probleem met urgentie op te pakken? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 1

Bent u bekend met de gewelddadige ontvoering op 29 september 2016, van het destijds tweejarige meisje Insiya Hemani door een team van waarschijnlik acht personen – van wie er zes in Nederland veroordeeld zijn – waarschijnlijk in opdracht van de vader Shehzad Hemani, naar wie het kind vlak na de ontvoering werd gebracht?1

Ja, wij zijn bekend met de zaak en het artikel uit De Rechtspraak.

Vraag 2

Bent u bekend met het feit dat Insiya zonder geldig paspoort of geboorteakte van Nederland naar India is gesmokkeld, en Insiya uitsluitend de Nederlandse nationaliteit heeft en derhalve zonder geldige verblijfsstatus al vier jaar illegaal in India verblijft?

Ja, wij zijn bekend met het feit dat Insiya zonder geldig Nederlands paspoort Nederland is uitgereisd. Over de precieze verblijfsstatus van Insiya in India kunnen wij geen uitspraken doen, dit is een kwestie van nationaal vreemdelingenrecht in India.

Vraag 3

Bent u bekend met het feit dat Nadia Rashid, de moeder van Insiya, in de anderhalf jaar voorafgaand aan de ontvoering meermaals aangifte deed van stalking door haar ex-man Hemani?

Ja, daarmee zijn wij bekend.

Vraag 4

Klopt het dat de moeder zesmaal een door Hemani geplaatste gps-trackers onder haar auto vond en de politie hiervan op de hoogte bracht? En klopt het dat de moeder veelvuldig de politie waarschuwde dat Hemani voornemens was Insiya te ontvoeren?

Ja, dat klopt.

Vraag 5

Bent u bekend met het feit dat op 13 januari 2016 een poging tot ontvoering van Insiya door politie Hoofddorp is verijdeld en dat Hemani in heengezonden, ondanks dat de politie bekend was met de aangiftes van de moeder voor stalking en haar waarschuwingen voor ontvoering van Insiya? (bron: onder andere brief van Veilig Thuis Kennemerland van 23 maart 2016, eventueel onderhands beschikbaar)

Ja, wij zijn bekend met de poging tot ontvoering.

Vraag 6

Bent u bekend met deze vier onherroepelijke Nederlandse gerechtelijke uitspraken?:

Ja, wij zijn bekend met deze gerechtelijke uitspraken.

Vraag 7

Bent u bekend met het feit dat zes personen op 11 juli 2019 door de rechtbank Amsterdam zijn veroordeeld voor de ontvoering van Inisiya?

Ja, wij zijn bekend met deze veroordelingen.

Vraag 8

Bent u bekend met het feit dat de strafzaak tegen de vermeende opdrachtgever van de ontvoering van Insiya, haar vader Hemani, bij verstek zal worden behandeld op 23 en 24 september 2020 te rechtbank Amsterdam?

Ja, daarmee zijn wij bekend.

Vraag 9

Kunt u verklaren waarom in de Note Verbale aan de Indiase autoriteiten van 4 augustus 2020 de terugkeer van Insiya naar Nederland en de hereniging met haar moeder, niet wordt geëist? Op welke wijze dringt de Nederlandse ambassade daar nu wel op aan?

Nederland heeft zich in deze zaak door middel van verscheidende Notes Verbales ingezet om aandacht te vragen voor de teruggeleiding van Insiya naar Nederland. Met de door u aangehaalde Note Verbale van 4 augustus 2020 wordt een tweetal Nederlandse gerechtelijke uitspraken aangeboden aan de Indiase autoriteiten. Daarmee vraagt de Minister van Buitenlandse Zaken de Indiase autoriteiten deze uitspraken door te zetten naar de relevante instanties, en daar de benodigde acties aan te verbinden. In alle schriftelijke contacten wordt steeds verwezen naar het eerder aangeboden verzoek tot teruggeleiding van de achtergebleven ouder.

Vraag 10

Kunt u verklaren waarom Nederland India niet verzoekt Insiya als illegaal vreemdeling uit te zetten?

Over de precieze verblijfsstatus van Insiya in India kunnen wij niet oordelen, dit is een kwestie van nationaal vreemdelingenrecht in India.

Vraag 11

Kunt u verklaren waarom Nederland niet (inhoudelijk) reageert op de weigering van India om de terugkeer van Insiya te verzorgen onder verdragsbepalingen artikel 7, 9 en 11 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) waar zowel India als Nederland partij van zijn?

Nederland vraagt in de contacten met de Indiase autoriteiten blijvend aandacht voor het door mevrouw Rashid ingediende teruggeleidingsverzoek en de Nederlandse rechterlijke uitspraken. Daarnaast wordt benadrukt dat moeder en kind op basis van de geldende internationale verdragen, alsmede op basis van de Indiase rechterlijke uitspraak recht hebben op herstel van contact.

Vraag 12

Kunt u aangeven wat er thans wordt gedaan om te terugkeer van Insiya naar Nederland en de hereniging met haar moeder te bewerkstelligen?

De Nederlandse autoriteiten blijven bij de Indiase autoriteiten, zowel op ambtelijk als op politiek niveau, aandringen op het belang van een snelle en goede oplossing voor moeder en kind. Nederlandse gerechtelijke uitspraken worden in deze zaak langs diplomatieke weg aangeboden aan de Indiase autoriteiten om daar kennis van te nemen. Effectuering van de Nederlandse uitspraken kan in India door Nederland echter niet worden afgedwongen. De medewerkers van het Ministerie van Buitenlandse Zaken zijn in contact met mw. Rashid over de verschillende trajecten die lopen om te bezien in overleg met haar waar mogelijkheden zijn voor ondersteuning.

Vraag 13

Kunt u deze vragen een voor een en binnen twee weken beantwoorden?

De vragen zijn zo spoedig mogelijk beantwoord.

Vraag 1

Bent u bekend met het tragische verhaal van de familie S. die van Gaza naar Turkije zijn gevlucht?1

Ik ben bekend met het verhaal van de familie zoals u dat onderhands aan mij deed toekomen, via een brief van een echtpaar dat zich het lot van deze familie heeft aangetrokken.

Vraag 2

Deelt u de mening dat de familie S. in februari 2019 door de United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNWRA) officieel erkend is als vluchteling?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Bent u ervan op de hoogte dat hun 3-jarige kind S. een ernstige vorm van Coaliaki heeft en zonder de juiste medische hulp zal sterven?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Bent u bereid de familie in aanmerking te laten komen voor hervestiging?

Nederland hervestigt uitsluitend op voordracht van de VN vluchtelingenorganisatie (UNHCR). UNHCR selecteert vanuit de totale vluchtelingenpopulatie in een opvangland personen die vanwege individuele kwetsbaarheden vallen binnen de zeven voordrachtcategorieën en in aanmerking komen om te worden voorgedragen voor hervestiging. UNHCR beoordeelt daarnaast welk hervestigingsland gelet op de individuele omstandigheden het meest aangewezen is om een persoon aan voor te dragen. Nederland hecht eraan deze beoordeling aan UNHCR te laten, omdat alleen UNHCR voldoende overzicht heeft over de totale vluchtelingenpopulatie om die inschatting zorgvuldig en adequaat te kunnen maken. Hervestiging naar Nederland is daarom niet mogelijk zonder voordracht van de UNHCR, wat ook geldt voor deze familie.

Vraag 5

Is het juist dat de rechtbank Amsterdam recent heeft geoordeeld dat Palestijnse asielzoekers uit Gaza recht hebben op een Nederlandse verblijfsvergunning?2

Het klopt dat de rechtbank Den Haag, zittingsplaats Amsterdam, in de aangehaalde uitspraak van 21 augustus 2020 in algemene zin oordeelt dat het voor de UNWRA onmogelijk is gebleken om de Palestijnen de levensomstandigheden te bieden die stroken met de opdracht waarmee de UNRWA is belast.
Dit is een verstrekkend oordeelTegen de uitspraak is hoger beroep ingediend. Hangende dit beroep kan ik niet verder op deze kwestie ingaan.

Vraag 6

Indien de familie S. niet in aanmerking komt voor hervestiging, wat kunt u nog voor hen betekenen?

Het kabinet zet zich op verschillende manieren in om verbetering aan te brengen en perspectief te bieden voor migranten en vluchtelingen, zoals de familie S. Dit doet het kabinet in internationaal, Europees en bilateraal verband, en ook specifiek in Turkije. Deze inzet volgt mede uit de Integrale Migratieagenda van dit kabinet, waarin opvang in de regio als een van de speerpunten is benoemd. De Nederlandse steun voor wat betreft de opvang van vluchtelingen, evenals steun aan de gastgemeenschappen wordt, in EU-verband, hoofdzakelijk geleverd via EUTF Syrië (Madad) en de Faciliteit voor vluchtelingen in Turkije (FRIT). De ondersteuning via de FRIT wordt geleverd in het kader van de EU-Turkije Verklaring. Sinds de inwerkingtreding van de FRIT wordt door middel van het Emergency Social Safety Net (ESSN) maandelijks financiële ondersteuning geboden aan 1,7 miljoen vluchtelingen om in de dagelijkse behoeftes te voorzien. Tevens is door middel van de Conditional Cash Transfer for Education (CCTE) voor ruim 685.000 kinderen toegang tot onderwijs gerealiseerd. Ook hebben ruim 9 miljoen gezondheidsconsultaties plaatsgevonden en zijn circa 650.000 inentingen verricht.3
Naast de Nederlandse bijdrage aan deze Europese fondsen financiert Nederland vanuit het opvang in de regio budget twee projecten in Turkije: een project met Oxfam, gericht op economische participatie van Syrische en Turkse vrouwen, en een project met United Work, dat inzet op matching tussen vluchtelingen en werkgevers in de Turkse arbeidsmarkt.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «De Koegelwieck fan Doeksen alwer oan de kant fanwegen technyske problemen»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u een overzicht geven van alle (technische) storingen en de daaraan ten grondslag liggende oorzaken, die ervoor hebben gezorgd dat er overtochten zijn komen te vervallen op de trajecten Harlingen – Vlieland en Harlingen – Terschelling (dus niet die het gevolg zijn van slechte weersomstandigheden)? Hoe kon het dat de sneldienst bij herhaling is uitgevallen?

In de bijlage2 zijn door de Terschellinger Stoomboot Maatschappij (TSM) per schip alle (technische) storingen, de daaraan ten grondslag liggende oorzaken en het aantal uitgevallen retourafvaarten in de periode 1 januari 2020 tot en met 31 augustus 2020 weergegeven. Vanaf 3 september ligt het ms Koegelwieck voor de kant, maar worden de geplande afvaarten op vrijdag en zondag overgenomen door het ms Tiger.
De geregelde uitval van het ms Koegelwieck werd volgens TSM veroorzaakt door terugkerende problemen met de hoofdmotoren. In de winter van 2019 zijn de hoofdmotoren conform gepland regulier onderhoud geheel gereviseerd. Sindsdien kampt het ms Koegelwieck met te hoge uitlaatgassentemperaturen. Begin juli leken de technische problemen met het ms Koegelwieck te zijn opgelost. Echter, na een aantal vaardagen keerden de problemen terug. Sinds 3 september ligt het schip aan de kant. Ook de afgelopen weken is een hele reeks tests en onderzoeken uitgevoerd door specialisten. Helaas heeft TSM moeten concluderen, dat de problemen met de motoren dusdanig ernstig zijn, dat niet verwacht wordt dat het schip met deze (geheel gereviseerde) motoren de dienst kan hervatten.
Naast her-motorisering van het schip oriënteert TSM zich vanaf nu ook op tijdelijke vervanging van het schip om de continuïteit van de sneldienst te borgen. De diverse opties en scenario’s worden nu onderzocht. De rederij zal externe partijen hierover de komende tijd informeren.
Dit heeft volgens TSM nagenoeg geen gevolgen voor de dienstregeling, omdat het ms Koegelwieck in deze periode alleen rond de weekenden als sneldienst naar Vlieland wordt ingezet. In de periode dat het ms Koegelwieck niet kan varen, voert het ms Tiger, de andere snelboot, deze afvaarten naar Vlieland uit. Als gevolg hiervan zullen de afvaarttijden van de sneldienst, die het ms Tiger uitvoert, naar en van Terschelling iets wijzigen. Voor zover de inzet van een extra schip rond de weekenden noodzakelijk is, zal het ms Tiger ook hiervoor ingezet worden.

Vraag 3

Wat zijn de gevolgen daarvan geweest voor de eilanders en toeristen? Is dit ook te kwantificeren?

Laat ik voorop stellen dat ik het natuurlijk erg vervelend vind voor alle reizigers, in het bijzonder de eilandbewoners die voor het gebruik van voorzieningen en onderwijs afhankelijk zijn van de veerdienst, dat het ms Koegelwieck door technische tegenslagen ondanks de verschillende reparaties nog niet naar behoren functioneert. De rederij doet er momenteel alles aan om het probleem zo snel mogelijk te verhelpen en de gevolgen voor de reizigers tot een minimum te beperken.
Bij uitval van het ms Koegelwieck zijn reizigers door TSM omgeboekt naar de reguliere veerdienst. Waar mogelijk zijn vervangende sneldienstafvaarten met het ms Tiger ingezet. Ook zijn reizigers omgeboekt op door TSM ingehuurde schepen die gedurende een aantal maanden nodig waren om de door de Corona maatregelen gereduceerde capaciteit op te vangen. Dit heeft er toe geleid dat alle reizigers nog steeds op dezelfde dag de overtocht hebben kunnen maken. Wel heeft dit voor sommige reizigers tot een langere reistijd geleid. TSM heeft mij verzekerd dat reizigers direct worden geïnformeerd over een eventuele omboeking en dat getroffen reizigers het prijsverschil tussen de sneldienst en de gewone veerdienst terug krijgen en tevens zonder extra kosten de boeking kunnen wijzigen of annuleren.
Uitval van het ms Koegelwieck heeft nagenoeg geen consequenties gehad voor schoolgaande jeugd. Schoolgaande jeugd van Vlieland maken vooral gebruik van de afvaart met het ms Vlieland. Dit vanwege de vaartijden van het ms Vlieland die beter aansluiten op het schoolrooster. Voor schoolgaande jeugd van Terschelling heeft de uitval van het ms Koegelwieck geen effect.
In enkele gevallen heeft het spijtig genoeg betekend dat toeristen minder tijd op Terschelling of Vlieland hebben kunnen doorbrengen of noodgedwongen iets langer moesten blijven.

Vraag 4

In hoeverre bent u bekend met de klachten, zoals de schoolgaande jeugd die op zodanige rare tijden moet reizen om überhaupt nog een dag bij hun ouders te kunnen zijn? En zoals toeristen die zonder enig overleg omgeboekt worden naar andere tijdstippen, zodat hun lange weekend praktisch wordt gehalveerd?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Welke afspraken zijn gemaakt over het omgaan met technische problemen, het voorkomen of oplossen ervan en het communiceren erover met betrokkenen? Welke afspraken liggen daarover in de concessie vast voor dit soort situaties? Welke regelingen hebben de vervoerders voor dit soort situaties, waarbij reizigers overlast en ongemak ondervinden? Welke regelingen voor reizigers zijn er bij andere aanbieders van openbaar vervoer, zoals NS, als het gaat om dit soort situaties?

In het Programma van Eisen, dat onderdeel uitmaakt van de concessie, zijn voorschriften opgenomen ten aanzien van onder andere:
Voor het vervoer van passagiers van/naar de Waddeneilanden geldt de EU verordening betreffende de rechten van passagiers die over zee of binnenwateren reizen3 en de algemene voorwaarden van de rederijen. In de EU-verordening is onder andere opgenomen dat indien een vervoerder redelijkerwijs verwacht dat een passagiersdienst zal worden geannuleerd of bij het vertrek uit een haventerminal meer dan 90 minuten vertraging zal oplopen, wordt de passagiers de keuze geboden tussen:
Indien een passagiersdienst bij het vertrek uit een haven meer dan 90 minuten vertraging oploopt, hebben de passagiers recht op dergelijk vervoer langs een andere route of dergelijke terugbetaling van het vervoerbewijs door de vervoerder.
In de algemene voorwaarden van de rederijen zijn onder andere bepalingen opgenomen in geval sprake is van vertragingen of annuleringen. Bij uitval van een veerdienst of een sneldienst van/naar de Friese Waddeneilanden is het de regel dat reizigers omgeboekt worden naar het vroegst mogelijke moment waarop de reis voortgezet kan worden. Reizigers hebben vervolgens de keuze om hun boeking te wijzigen of te annuleren. Als reizigers omgeboekt worden van een sneldienst naar de gewone veerdienst dan krijgen zij het prijsverschil geretourneerd. Bij een omboeking van veerdienst naar sneldienst hoeven ze niet bij te betalen. Voor het feit dat de reis langer kan duren, doordat een boot op een later moment genomen moet worden of doordat de reis bij omboeking van de sneldienst naar de gewone veerdienst langer duurt, vindt geen aanvullende compensatie plaats.
Ook voor het vervoer van passagiers per trein, autobus en touringcar bus zijn passagiersrechten geregeld via Europese verordeningen4. Voor reizigers in het treinverkeer geldt onder andere dat onder voorwaarden bij vertragingen van meer dan 60 minuten per rit financiële compensatie plaatsvindt. NS hanteert als grens voor financiële compensatie voor het binnenlandse verkeer minimaal 30 minuten vertraging. Voor het internationale verkeer hanteert NS minimaal 60 minuten vertraging. Voor autobus- en touringcarpassagiers geldt dat onder voorwaarden bij vertragingen van meer dan 120 minuten financiële compensatie plaats vindt. Het is aan de concessieverleners en vervoerders hoe invulling wordt gegeven aan de Europese verordeningen. Het kan daardoor zijn dat er verschillen bestaan tussen de vervoerders onderling.

Vraag 6

Deelt u de mening dat continuïteit en betrouwbaarheid van de dienstregeling en goede communicatie en overleg met betrokkenen van cruciaal belang is, aangezien de veerboot praktisch de enige verbinding met de vaste wal is en er dus een grote afhankelijkheid is, zowel voor de bewoners als de economie? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke rol ziet u voor de concessieverlener op dit punt?

De continuïteit en betrouwbaarheid van de dienstregeling en goede communicatie en overleg met betrokken zijn van cruciaal belang voor de verbinding van de veerboot. Om die reden zijn in de concessie en het daarin opgenomen Programma van Eisen voorschriften opgenomen waar de concessiehouder zich aan dient te houden. Als concessieverlener monitor ik de naleving en treed ik richting de concessiehouder op als dat nodig mocht zijn.

Vraag 7

Kunt u aangeven welk overleg er heeft plaats gevonden tussen de rederij en de gemeente? En tussen de rederij en de raad van advies, die is ingesteld om inspraak van eilanders op veerdienstgerelateerde zaken te versterken en te borgen? Wat is daar besproken c.q. afgesproken?

De situatie met het ms Koegelwieck is door de rederij besproken met gemeenten en andere belanghebbenden, waaronder leden van de Raden van Advies5, in het wekelijkse overleg dat kort na het uitbreken van het corona virus is ingericht. Op 23 juli en 19 augustus zijn de gemeenten en Raden van Advies van beide eilanden middels een brief geïnformeerd over de stand van zaken rondom het ms Koegelwieck.
Over uitval van een schip worden passagiers en andere belanghebbenden door middel van een calamiteitenmail meteen op de hoogte gebracht.

Vraag 8

Bent u bereid om als concessieverlener hierover in overleg te gaan met de rederij, de gemeente, de bewoners en de ondernemers en de Kamer hierover zo snel mogelijk na het overleg een terugkoppeling te geven? Zo nee, waarom niet?

Zoals bij het antwoord op vraag 7 is aangegeven, vindt op dit moment geregeld overleg plaats tussen alle betrokken partijen over de problematiek en de oplossing daarvan. De rederij spant zich daartoe tot het uiterste in. Ook om de gevolgen van de uitval van het ms Koegelwieck voor alle reizigers, eilandbewoners en toeristen, tot een minimum te beperken. In het periodieke overleg dat ik voer met de rederij ben ik uiteraard bereid de problematiek te agenderen om een spoedige oplossing te bevorderen.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het artikel «Cashen met corona, op kosten van de belastingbetaler»?1

Het is niet aan mij om te oordelen over faillissement in individuele gevallen. Het is aan de rechter om te bepalen of er sprake is van een schuldenaar die niet langer in staat is om aan zijn betalingsverplichtingen te voldoen zodat een faillietverklaring op zijn plaats is en of de regels betreffende de bescherming die aan werknemers moet worden gegeven bij een overgang van onderneming van toepassing zijn.
In het algemeen geldt ten aanzien van de NOW dat de subsidie ten goede komt aan werknemers omdat een bedrijf in staat wordt gesteld loonkosten door te betalen waardoor werkgelegenheid zoveel mogelijk behouden blijft. Doordat het een generieke maatregel betreft, kan elke werkgever die aan de voorwaarden voldoet, aanspraak maken op de NOW-subsidie. In het geval dat een bedrijf gedurende de NOW-subsidieperiode failliet wordt verklaard, worden de betalingen meteen door UWV stopgezet.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat Henk Bos met grote bedragen van subsidie uit de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW) profiteert, één van zijn bedrijven failliet laat verklaren, het personeel ontslaat en er zelf miljoenen aan verdient?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Wat is uw reactie op de uitspraak «Het geheel is overgoten met een sausje van faillissement, maar is in feite een overgang van onderneming»?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Hoe verklaart u dat een overgang van onderneming kennelijk zo makkelijk onder faillissement valt te scharen?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 5

Klopt het dat het ontslagen personeel geen salaris en vakantiegeld meer heeft gekregen na de mededeling dat het bedrijf faillissement aan vroeg? Zo ja, wat gaat u hieraan doen?

Volgens gegevens van het UWV zijn de lonen door de werkgever betaald tot en met 30 april 2020 en het vakantiegeld is betaald tot en met 31 mei 2019. De salarissen na 30 april 2020 en het vakantiegeld is overgenomen door het UWV. Het is dus niet zo dat het ontslagen personeel geen salaris en vakantiegeld meer heeft gekregen na de mededeling dat het bedrijf faillissement aan vroeg.

Vraag 6

Klopt het dat het UWV de salarissen heeft betaald na de faillissementsaanvraag? Zo ja, welk bedrag betreft dit? En wat gaat er gebeuren om dit geld te verhalen op de oude dan wel de nieuwe eigenaar, ofwel Henk Bos?

Ja, er is sprake geweest van loonovername door het UWV over de salarissen na 1 mei. Voor werknemers die in dienst zijn getreden bij LAVG betreft dit de periode 1 mei tot en met 1 juni 2020. Voor werknemers die niet in dienst zijn getreden bij LAVG betreft het de periode van 1 mei tot en met 16 juli.
Om welk bedrag het gaat, is nog onduidelijk, aangezien het vooralsnog om een voorschot gaat en de werknemersaanvragen nog niet allemaal definitief zijn afgehandeld. Nadat de definitieve uitkeringen zijn vastgesteld, zal er vanuit het UWV een nota worden ingediend bij de curator, conform regulier proces.

Vraag 7

Wat vindt u ervan dat het betalen van een ontslagvergoeding op deze wijze kennelijk makkelijk omzeild kan worden?

In het algemeen kan ik het volgende zeggen: het faillissementsrecht is met waarborgen omgeven, en kan niet zomaar gebruikt worden om het gewone arbeidsrecht (waaronder het betalen van transitievergoedingen) te omzeilen. De werkgever kan zichzelf niet opeens failliet verklaren, de rechter spreekt het faillissement uit. Dat gebeurt alleen als blijkt dat de schuldenaar daadwerkelijk niet meer in staat is om aan zijn betalingsverplichtingen te voldoen (artikel 1 Faillissementswet (Fw)). Vervolgens wordt een onafhankelijk curator aangesteld die onder meer beslist over wat met de arbeidsovereenkomsten van betrokken werknemers wordt gedaan, en of de situatie aanleiding geeft tot een direct ontslag of dat er andere opties voorhanden zijn.

Vraag 8

Kunt u de rol en de onafhankelijke positie van de curator in deze toelichten?

De curator wordt na de faillietverklaring aangesteld om het beheer over het vermogen van de schuldenaar (hierna: faillissementsboedel) over te nemen, de vermogensbestandsdelen te gelde te maken en de opbrengst te verdelen over de schuldeisers. Het behoort ook tot de wettelijke taken van de curator om de gang van zaken in de aanloop van het faillissement te onderzoeken en hierover aan de rechter-commissaris te rapporteren (artikel 68 Fw). Als de curator onregelmatigheden constateert, meldt hij dit aan de rechter-commissaris. Als de faillissementsboedel is benadeeld, probeert de curator dit terug te draaien. De curator heeft primair tot taak om een zo hoog mogelijke opbrengst voor de schuldeisers te realiseren. Verder volgt uit vaste rechtspraak dat de curator bij zijn taakuitoefening ook rekening moet houden met maatschappelijke belangen. Hieronder valt ook het belang van werknemers bij continuering van de onderneming en behoud van werkgelegenheid.2

Vraag 9

Was er werkelijk sprake van twintig procent omzetdaling bij het bedrijf Van Arkel?

Of er werkelijk sprake is van twintig procent omzetdaling is nu nog onbekend, aangezien er nog geen vaststelling heeft plaatsgevonden.

Vraag 10

Gaat u onderzoeken of in deze zaak conform de wet is gehandeld?

Nee, aangezien dit zoals gebruikelijk bij faillissementsaanvraag door een rechter is getoetst.

Vraag 11

Heeft het Bureau Financieel Toezicht naar deze zaak gekeken of gaat zij dat nog doen? Zo ja, wanneer? Zo nee, waarom niet?

Het BFT houdt integraal toezicht op alle gerechtsdeurwaarderskantoren. Dit toezicht biedt onder meer waarborgen ter bevordering van het maatschappelijk vertrouwen dat aan gerechtsdeurwaarders toevertrouwde gelden ook bij een faillissement van een gerechtsdeurwaarder veilig zijn.
Dit geldt onverkort voor de in het artikel genoemde zaak. Het BFT is een onafhankelijke toezichthouder. Om die reden laat ik mij over individuele zaken niet uit.

Vraag 12

Bent u bereid de marktwerking bij deurwaarders terug te draaien nu blijkt dat deurwaarders schulden opkopen, belangen verstrengelen met incassobureaus en op dubieuze wijze met subsidiegelden en faillissementen omgaan?

Nee. Ten aanzien van de specifieke keuze voor marktwerking heeft de Minister voor Rechtsbescherming nog dit voorjaar benadrukt dat de in het begin van dit millennium gemaakte principiële keuze voor marktwerking een keuze is die nu niet ter discussie staat, juist omdat marktwerking de algehele kwaliteit en doelmatigheid van de gerechtsdeurwaarderij bevordert. Die keuze is nogmaals bevestigd in de recente beleidsreactie op het rapport van de Commissie herijking tarieven ambtshandelingen gerechtsdeurwaarders (hierna: de commissie). Dit betekent niet dat er geen oog is voor een aantal negatieve effecten van de marktwerking. Ook de commissie adresseert een aantal negatieve aspecten en adviseert daarom correctie op de marktwerking om te voorkomen dat de onafhankelijkheid van gerechtsdeurwaarders onder invloed van concurrentiedruk in het geding komt. Dat belang is door het kabinet onderschreven en daartoe wordt een aantal maatregelen genomen, zoals ook valt te lezen in genoemde beleidsreactie. Het betreft een eenmalige herijking van de tarieven die zijn neergelegd in het Besluit tarieven ambtshandelingen gerechtsdeurwaarders (Btag) conform het advies van de commissie. Ook wil de Minister voor Rechtsbescherming – in navolging van de Verordening Grenzen tariefmodellen gerechtsdeurwaarders3 – prijsafspraken tussen de gerechtsdeurwaarder en opdrachtgever verbieden die de onafhankelijke positie van de gerechtsdeurwaarder in gevaar brengen. Hij hecht eraan om te benadrukken dat een centraal element van de Gerechtsdeurwaarderswet (artikel 12a) juist ziet op de onafhankelijkheid van de gerechtsdeurwaarder en ziet geen reden voor aanvullende maatregelen.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat het openbaar ministerie (OM) advocaten liet schaduwen in Dubai in de jacht op Ridouan T.?1

Ja.

Vraag 2

Staat uw uitspraak tijdens de Nieuwsuuruitzending van 21 augustus dat «de rechter toetst of opsporingsmiddelen juist zijn ingezet», niet haaks op de uitspraak van de hoofdofficier van justitie van het Landelijk Parket, aangezien hij stelt dat opsporingsmiddelen «buiten de zaak staan, want de zaak gaat over waarheidsvinding»?2 Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe beoordeelt u dan uw uitspraak?

Nee. Het gegeven dat opsporingsmiddelen buiten de zaak staan, zoals de hoofdofficier van justitie opmerkt, betekent niet dat deze als zodanig zijn onttrokken aan rechterlijk toezicht.
De inzet van bevoegdheden ex artikel 565 lid 2 Sv ziet op het vaststellen van de verblijfplaats van voortvluchtigen en niet op het verzamelen van bewijs tegen de verdachte. De resultaten van de (BOB-)middelen die in dat kader zijn ingezet, maken daarom in beginsel geen deel uit van het procesdossier van een verdachte. Indien er wel relevantie wordt gezien door verdediging en rechter, worden deze stukken aan het procesdossier toegevoegd en worden zij als zodanig onderworpen aan een rechterlijke toets.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de rechter geen zicht heeft op de structurele wijze van opsporing, bijvoorbeeld stelselmatig (preventief) fouilleren, omdat de rechter enkel zicht heeft op opsporing als een strafzaak aan hem wordt voorgelegd? Zo ja, vindt u dit wenselijk vanuit een perspectief van de legitimiteit van en het vertrouwen in opsporing? Zo nee, waarom niet?

Uit het Nederlands stelsel van Strafvordering volgt dat de rechter zich in zijn eindoordeel baseert op resultaten uit het onderzoek die relevant kunnen zijn voor enige door de rechter te nemen beslissingen.
De verdediging kan de rechter verzoeken inzage te krijgen in niet gevoegde stukken en het verzoek doen deze stukken aan het procesdossier toe te voegen voor zover die relevant kunnen zijn bij de hierboven genoemde formele en materiële voorvragen door de rechter. Dit geldt ook wanneer het OM eerder de inschatting heeft gemaakt dat deze stukken niet relevant zijn. Het is dus niet zo dat deze stukken als zodanig zijn onttrokken aan het toezicht van de rechter.
Het OM dient bij de inzet van BOB-middelen en bij opsporing in bredere zin – of dit nu in het kader van art. 565 Sv gebeurt of in het vooronderzoek – altijd te blijven binnen de grenzen van het recht, waaronder de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit.
Het Wetboek van Strafvordering, de Aanwijzing toepassing opsporingsbevoegdheden en dwangmiddelen tegen advocaten3 alsmede de jurisprudentie rond de toepassing van opsporingsbevoegdheden in relatie tot advocaten, vormen het belangrijkste kader tegen welke achtergrond het OM verantwoording aflegt over (de wijze van) het verzamelen en verkrijgen van bewijs tegen een verdachte. De strafrechter heeft daarover het laatste woord.

Vraag 4

Hoe beoordeelt u de effectiviteit van de rechterlijke controle op de rechtmatigheid van opsporing, nu uit onderzoek blijkt dat de rechter onder artikel 359a Wetboek van Strafvordering zelden gevolgen verbindt aan vormfouten?3

Artikel 359a Sv regelt de gevolgen die de rechter kan verbinden aan zijn vaststelling dat in het kader van de aan hem voorgelegde strafzaak inbreuk is gemaakt op strafprocessuele voorschriften en beginselen. In een aantal gevallen volgt rechtstreeks uit de rechtspraak van het EHRM dat inbreuken op rechten van de verdachte tot bewijsuitsluiting of een andere processuele sanctie moeten leiden. Het artikel heeft derhalve een beperkt doel en beoogt geen alomvattend toezicht op het OM te regelen. Het dilemma dat immers inherent is aan de toepassing van artikel 359a Sv is dat de sancties die de rechter op grond van dit artikel ter beschikking staan, gevolgen kunnen hebben voor de strafzaak. Een strengere toepassing van processuele sancties leidt in maatschappelijk opzicht niet tot een bevredigende uitkomst: ook minder ernstige onrechtmatigheden in het optreden van politie of OM zouden er dan vaker toe leiden dat een verdachte van een ernstig strafbaar feit vrijuit gaat. Tegelijkertijd is het van belang dat de organisaties leren van de gemaakte fout en er alles aan doen om die in de toekomst te voorkomen. Waar het om gaat is dat door de rechter vastgestelde vormverzuimen in ieder geval een gevolg krijgen binnen politie en OM, en dat bij ernstige schendingen van strafprocessuele voorschriften daarop toegesneden sancties volgen in de concrete strafzaak.
Van belang is dat verschillende mechanismen tezamen zorgen voor structureel toezicht op de werkzaamheden van de politie en het OM in het kader van de opsporing en vervolging van strafbare feiten.

Vraag 5

Wat is de stand van zaken aangaande het intensiveren van het toezicht op de wettelijke taakuitoefening van het OM door de procureur-generaal bij de Hoge Raad? Heeft u, zoals geschreven in uw brief van 17 februari 2020, deze intensivering inmiddels uitgewerkt en is dit van start gegaan? Hoeveel capaciteit heeft de procureur-generaal voor deze taak en is dat volgens de procureur-generaal voldoende?4

Bij brief van 29 juni jongstleden informeerde ik uw Kamer over de stand van zaken ten aanzien van de verruiming van het toezicht door de Procureur-generaal bij de Hoge Raad (PGHR) naar incidenten waarin het OM een rol heeft gespeeld.6 Aangezien ook de Inspectie Justitie en Veiligheid (IJenV) in dergelijke voorvallen onderzoek doet naar de betrokkenheid van andere organisaties, hebben de PGHR en de Inspectie een afstemmingsprotocol opgesteld om de samenwerking tussen de Inspectie en de PGHR te bezegelen en de werkwijze vast te leggen. Ook tussen de PGHR en het OM is een onderzoeksprotocol afgesproken, dat op 1 juli jongstleden in werking is getreden. Daarmee zijn de kaders gereed om de bedoelde verruiming van de toezichttaak door de PGHR te laten aanvangen.
De PGHR start in het najaar van 2020 met een extra advocaat-generaal voor de intensivering van het toezicht op het OM. Gelet op de samenwerking met onder andere de Inspectie van Justitie en Veiligheid wordt gaandeweg inzichtelijk hoeveel capaciteit er werkelijk nodig is. Ik verwacht in het voorjaar van 2021 meer duidelijkheid te hebben over de benodigde capaciteit en zal daarover met de Hoge Raad afspraken maken.

Vraag 6

Ziet u, gelet op de onder vraag 3 en 4 gesignaleerde kwesties, een rol voor de procureur-generaal bij de versterking van het toezicht op de opsporing? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

De toezichtsbevoegdheid van de PGHR is niet gelimiteerd wat betreft thema’s of deelterreinen. Desondanks ligt het niet voor de hand dat de PGHR toezichtsonderzoeken uitvoert naar aangelegenheden die in individuele gevallen ook door de rechter in een strafzaak worden getoetst. Niet uitgesloten is echter dat de PGHR, bijvoorbeeld naar aanleiding van een aantal voorvallen, een niet-zaaksgebonden themaonderzoek verricht naar de wijze waarop het OM zijn gezagsverantwoordelijkheid over de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde uitoefent. In dat themaonderzoek kan de PGHR zich richten op specifieke onderdelen van de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde door het OM.

Vraag 7

Bent u van mening dat er effectieve interne controle is op de rechtmatigheid van gevoelige opsporingsacties van het OM, wanneer er intern richting het College van procureurs-generaal of de centrale toetsingscommissie geen toetsing plaatsvindt? Zo ja, hoe vindt deze interne controle dan precies plaats? Waarom acht u dit voldoende? Zo nee, wat gaat u hieraan doen?

Ja. Natuurlijk is er de toets door de strafrechter die achteraf beoordeelt of het OM en de politie op rechtmatige wijze hun bevoegdheden hebben toegepast. Voor de zwaardere – veelal bijzondere – opsporingsmiddelen waarbij de inbreuken op rechten van verdachten of derden ingrijpender kunnen zijn, geldt bovendien dat op grond van het Wetboek van Strafvordering vaak ook vooraf de rechter-commissaris als extra toetsende rechter wordt betrokken. De interne controlemechanismen bij het OM sluiten aan bij dit uitgangspunt van het Wetboek van Strafvordering: hoe ingrijpender de inbreuk van de bevoegdheid op personen, hoe zwaarder de interne toets. De Centrale toetsingscommissie zit hierbij in het bovenste segment van een (adviserende) toets op de inzet van de bijzondere opsporingsmiddelen. In de meest ingrijpende gevallen, bijvoorbeeld ten aanzien van de bevoegdheid tot infiltratie, is de toestemming van het College nodig. Daarnaast geldt dat in gevallen waarin weliswaar minder ingrijpende opsporingsmiddelen worden overwogen, maar deze inzet wel politiek gevoelig kan zijn, het College van procureurs-generaal via de gevoelige zakenlijn door een hoofdofficier van justitie wordt geïnformeerd over het voornemen een zodanig middel in te zetten in een bepaalde zaak. Van het College wordt niet zozeer om een toets of instemming gevraagd, maar het College wordt hierdoor in de gelegenheid gesteld verantwoordelijkheid te nemen voor het handelen van het OM in een specifieke zaak.

Vraag 8

Kunt u toelichten wat uw voornemens zijn met betrekking tot toezicht op de opsporing in het kader van het nieuwe Wetboek van Strafvordering? Wanneer stuurt u dit wetsvoorstel naar de Kamer?

De voorgestelde regeling van processuele sancties in het nieuwe Wetboek van Strafvordering (Sv) is, mede naar aanleiding van rechtspraak van de Hoge Raad, anders opgezet dan het huidige artikel 359a Sv. Zo is op suggestie van de Hoge Raad de schadevergoeding als processuele sanctie opgenomen bij schending van het vereiste van berechting binnen een redelijke termijn. Verder is de toepassing van processuele sancties anders genormeerd. Van de formulering van het huidige artikel 359a Sv gaat de suggestie uit dat de rechter een grote vrijheid heeft om bij constatering van een vormverzuim een processuele sanctie toe te passen. Dat komt minder juist voor; ook uit de rechtspraak van de Hoge Raad blijkt anders. Het gaat hier niet om een vrije bevoegdheid maar om een bevoegdheid die tegen de achtergrond van strafvorderlijke doelstellingen moet worden toegepast. Ten slotte zijn de bepalingen zo geformuleerd dat zij ook het OM en opsporingsambtenaren aangaan bij het uitvaardigen van strafbeschikkingen. In de memorie van toelichting bij het nieuwe Wetboek van Strafvordering wordt uitvoerig per sanctie beschreven wat de verdere vernieuwingen zijn. Een ambtelijke eindversie van het wetboek is in juli van dit jaar openbaar gemaakt.7
Op dit moment wordt gewerkt aan het opstellen van voorstellen voor een invoerings- en aanpassingswet voor het nieuwe wetboek die gelijktijdig met het nieuwe wetboek verder in procedure zullen worden gebracht. Naar verwachting zullen deze wetsvoorstellen in het voorjaar gereed zijn. Zoals bekend gaat het hier om een majeur wetgevingstraject met substantiële uitvoeringsconsequenties voor de ketenpartners. Om helderheid te krijgen over de precieze consequenties heb ik een commissie implementatie nieuw Wetboek van Strafvordering ingesteld. Deze moet in kaart brengen welke inspanningen nodig zijn bij de organisaties in de strafrechtketen om het nieuwe Wetboek van Strafvordering te kunnen invoeren én op basis daarvan een breed onderschreven voorstel voor de implementatie, inclusief kostenraming, opstellen. Naar verwachting zal deze commissie eind 2020 haar rapport opleveren.
De genoemde wetgevingsactiviteiten én het in kaart brengen van de financiële consequenties zijn erop gericht om het nieuwe kabinet – desgewenst – in staat te stellen onmiddellijk na aantreden het voorstel voor het gemoderniseerde wetboek (inclusief invoeringswet) naar de Afdeling advisering van de Raad van State te versturen voor advies. Na dat advies over de wetsvoorstellen, zal het nieuwe kabinet beslissen over het tijdstip van indiening van het nieuwe Wetboek van Strafvordering.

Vraag 9

Kunt u deze vragen één voor één en voor het notaoverleg van 21 september (strafrechtelijke onderwerpen) beantwoorden?

De vragen zijn zo snel als mogelijk beantwoord.