Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «politie gaat racistisch geweld bijhouden»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat er momenteel geen cijfers bekend zijn waaruit de omvang van geweld en intimidatie tegen vluchtelingen en asielzoekers kan worden opgemaakt? Zo nee, kunt u deze gegevens aan de Kamer verstrekken?

Men kan aangifte doen bij de politie van discriminatie. Daarnaast kan discriminatie een rol spelen bij andere delicten, zoals mishandeling of vernieling. Bij een dergelijk «commune delict» kan de officier van justitie een strafverzwaring eisen vanwege een discriminatoir aspect. Politieagenten dienen alle aangiften en meldingen van discriminatie en van incidenten waarin mogelijk een discriminatoir aspect aanwezig is, te registreren. Kortom: de politie registreert of het delict discriminatoir is. Dit geeft een meer betrouwbaard beeld van discriminatie dan een registratie in de aangifte van de herkomst van de aangever.
Op 29 september 2016 heeft uw Kamer het rapport «Discriminatiecijfers 2015» ontvangen2. Hierin zijn rapportages van politie, maar ook (gemeentelijke) antidiscriminatievoorzieningen, het College voor de Rechten van de mens en de meldpunten voor discriminatie op internet, samengevoegd om een zo compleet mogelijk beeld te geven van de omvang en aard van discriminatie in Nederland. Naast discriminatie op grond van herkomst, wordt ook gerapporteerd over bijvoorbeeld discriminatie op grond van geslacht, godsdienst of seksuele gerichtheid. Ook wordt ingegaan op de verschijningsvormen zoals belediging, vernieling en mishandeling. In 2017 zal uw Kamer een vergelijkbaar rapport ontvangen met de cijfers over 2016.

Vraag 3

Bent u bereid de politie vanaf heden bij aangiften te laten registreren of het een aangifte van een strafbaar feit tegen een vluchteling of asielzoeker betreft? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de mening dat geweld tegen vluchtelingen niet kan worden getypeerd als kwajongensstreken? Zo nee, waarom niet?

Geweld tegen wie dan ook valt niet te accepteren.

Vraag 5

Welke maatregelen neemt u om de aangiftebereidheid bij statushouders en asielzoekers te vergroten, bijvoorbeeld door actieve voorlichting over de aangiftemogelijkheden?

Samen met de politie blijf ik mij inzetten om de aangifte- en meldingsbereidheid van slachtoffers te stimuleren. Zoals toegelicht per brief van 15 september 20163 richt ik mij op het vergroten van de aangifte- en meldingsbereidheid per type delict. Voor mijn beleid op dit punt verwijs ik u naar deze brief.

Vraag 6

Wat is uw reactie op de conclusie van politicoloog Rob Witte in dat artikel dat de Nederlandse overheid racistisch geweld structureel te weinig serieus neemt?

In het artikel wordt betoogd dat de omvang van racistisch geweld niet voldoende wordt erkend, omdat de registratie hiervan niet op orde is. Gelet op mijn antwoord op vragen 2 en 3 deel ik die conclusie niet.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Onderzoek witwas via geldautomaat»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat er een toename is in het aantal geldautomaten die de winkelier zelf bij kan vullen? Heeft u er zicht op om hoeveel geldautomaten het in Nederland gaat?

Uit de beschikbare cijfers van De Nederlandsche Bank (DNB) blijkt niet van een recente significante toename van het aantal geldautomaten dat door winkeliers zelf kan worden gevuld. DNB beschikt in het kader van haar Chartaal Toezichttaak over cijfers van geldautomaten in Nederland die aan haar worden gemeld (zie ook antwoord op vragen 3, 4 en 5). In januari 2017 betrof het aantal geldautomaten dat door winkeliers kan worden gevuld 924, tegen 935 een jaar eerder. Het aantal wisselt iedere maand en een deel van deze geldautomaten wordt niet steeds gevuld met bankbiljetten die van publiek zijn ontvangen, maar ook met eurobankbiljetten die zijn besteld bij een professionele geldverwerker.

Vraag 3

Klopt het dat er vaak hoge wisselmarges worden gerekend aan consumenten en dat sommige winkeliers veel geld verdienen aan dit soort automaten? Aan welke regelgeving zijn de uitgevers en de exploiterende winkeliers van dit soort automaten gebonden?

De exacte wisselmarges die worden gehanteerd zijn mij niet bekend. Op wisselmarges of keuzemenu’s wordt in beginsel geen toezicht gehouden. De wetgever heeft er voor gekozen dat de exploitatie van geldautomaten buiten de reikwijdte van de vergunningplicht van de Wet op het financieel toezicht (Wft) valt. Een winkelier heeft voor het plaatsen van een geldautomaat derhalve geen vergunning nodig. Het opnemen van contant geld uit een geldautomaat, voor zover de winkelier geen andere betaaldiensten verleent, wordt niet als betaaldienst aangemerkt in de zin van artikel 1:5a, lid 2, onder o van de Wft.
Onderneming YourCash is een dochteronderneming van Euronet Worldwide. Euronet Payment Services Limited heeft in het Verenigd Koninkrijk een vergunning om te opereren als betaalinstelling en staat als grensoverschrijdende dienstverlener ingeschreven in het register van DNB. YourCash is niet vergunningplichtig voor het exploiteren van geldautomaten.
Om via een geldautomaat aan het publiek eurobankbiljetten te verstrekken, moet evenwel worden voldaan aan de verplichtingen van ECB-besluit 2010/14 inzake echtheids- en geschiktheidscontroles en het opnieuw in omloop brengen van eurobankbiljetten. Kort gezegd houdt dit in dat eurobankbiljetten op echtheid en geschiktheid worden gecontroleerd met een daarvoor bestemde bankbiljettensorteermachine, alvorens deze opnieuw aan het publiek te verstrekken via een geldautomaat. Vóór het in gebruik nemen van een dergelijke bankbiljettensorteermachine moet hiervan melding worden gemaakt bij DNB. Deze wet- en regelgeving heeft als doel de recirculatie van eurobankbiljetten door marktpartijen mogelijk te maken onder omstandigheden die bescherming tegen valsemunterij waarborgen. DNB houdt toezicht op de naleving van het ECB-besluit in Nederland.2
Naast deze wet- en regelgeving vanuit het oogpunt van financieel toezicht zijn geldverwerkers en exploiterende winkeliers gebonden aan de normale regels voor het overeenkomen van diensten vanuit het Burgerlijk Wetboek (BW).

Vraag 4

Klopt het dat er nauwelijks toezicht plaatsvindt op deze automaten? Hoe wordt er toezicht gehouden op deze geldautomaten? Klopt het bijvoorbeeld dat de uitgever van automaten van «YourCash» onder toezicht staat van de Britse autoriteiten? Vindt u dat dit toezicht voldoende is om de betrouwbaarheid van deze geldautomaten te waarborgen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Wordt er bij het toezicht bijvoorbeeld ook gekeken naar de hoogte van wisselmarges bij dit soort automaten? Of wordt er bijvoorbeeld meegenomen dat keuzemenu’s dusdanig ingewikkeld zijn dat, met name toeristen, snel in de fout gaan en hierdoor tegen hoge kosten aanlopen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Bent u ook bekend met gevallen van witwassen bij dit soort automaten? Heeft u er zicht op of deze automaten vaak gebruikt worden om valse biljetten wit te wassen? Deelt u de mening dat dit soort praktijken te allen tijde moet worden uitgebannen?

Witwassen moet worden voorkomen, en indien achteraf vastgesteld, moet tegen witwassen worden opgetreden. Ook deel ik de mening dat betrouwbare geldautomaten van groot belang zijn voor een goede werking van het betalingsverkeer. DNB houdt toezicht en oversight op systeemrisico’s en op collectieve betaalproducten, en zet zich onder meer in voor de veiligheid en toegankelijkheid van het betalingsverkeer. Daarnaast houdt DNB prudentieel en integriteitstoezicht (op grond van de Wft en de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme) op banken die deze exploiterende winkeliers als cliënten hebben. Banken dienen hun cliënten, in dit geval de exploiterende winkeliers, te kennen en te monitoren. Ook hebben banken risicomanagement-systemen voor het opsporen van signalen van witwassen. Hierbij merk ik op dat indien er signalen zijn dat de integriteit van de financiële sector wordt geraakt, het in de rede ligt dat deze signalen worden gedeeld in het Financieel Expertise Centrum (FEC). In dat geval zal worden bekeken of en zo ja, welke interventie in de specifieke casus kan worden gepleegd en door welke FEC-partner.3 Daarbij heeft het Openbaar Ministerie (OM) een rol in de mogelijke strafrechtelijke handhaving in gevallen van witwassen van geld.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het voor het vertrouwen in het geldsysteem van groot belang is dat klanten kunnen rekenen op betrouwbare pinautomaten, en dat bovengenoemde praktijken dus ontoelaatbaar zijn? Bent u bereid om nader onderzoek te doen naar dit type geldautomaten, en hierbij ook aandacht te besteden aan zaken als witwassen, de gerekende wisselmarges, en het gebruik van ingewikkelde keuzemenu’s?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten «Dijsselbloem: «Geen bonusplafond voor Londense importbanken»»1 en «Financiële instanties uit Londen praten met Amsterdam over verhuizing»?2

Ja.

Vraag 2

Wat is voor u de reden om Londense banken die niet in Nederland actief zouden worden, in Amsterdam te willen vestigen? Wat is het toegevoegde nut van dergelijke ondernemingen?

Financiële ondernemingen die momenteel in het Verenigd Koninkrijk een zetel hebben kunnen op basis van een Europees Paspoort financiële diensten verlenen in de gehele EU3. Door de naderende Brexit overwegen deze ondernemingen om (een deel van) hun activiteiten te verplaatsen naar één van de andere 27 EU lidstaten. Een aantal van deze ondernemingen voert in dit kader verkennende gesprekken in verschillende EU lidstaten. Ook in Nederland hebben deze ondernemingen verkennende gesprekken met verschillende partijen, zoals de toezichthouders, de gemeente Amsterdam, de Netherlands Foreign Investment Agency («NFIA») en het Ministerie van Financiën. De lijn die hierbij wordt uitgedragen is dat wanneer partijen zich hier willen vestigen, de toezichthouders de aanwezigheid van een aanspreekbaar en deskundig management vereisen, evenals een toereikende inrichting van alle sleutelfuncties en het vermogen om zelfstandig risico’s te beheren.

Vraag 3

Geldt het bonusplafond voor alle in Nederland actieve financiële ondernemingen?

In Nederland geldt het bonusplafond van 20% als hoofdregel voor financiële ondernemingen met zetel in Nederland. Het bonusplafond is ook van toepassing op andere ondernemingen die deel zijn van een groep met een financiële onderneming, als de hoofdactiviteiten van de groep bestaan uit activiteiten binnen de financiële sector.
Op natuurlijke personen werkzaam onder verantwoordelijkheid van een financiële onderneming is het Europese bonusplafond van 100% van toepassing indien deze personen hun werkzaamheden in hoofdzaak uitoefenen in het buitenland. Wanneer er sprake is van een internationale groep waarvan de hoofdactiviteiten bestaan uit het aanbieden van financiële producten of het verlenen van financiële diensten, bepaalt de wet dat op de aan het hoofd van deze groep staande groepsmaatschappij het Europese bonusplafond van 100% van toepassing is. Hiervoor stelt de wet als voorwaarden dat minimaal 75% van het alle onder de verantwoordelijkheid van de tot de groep behorende rechtspersonen en vennootschappen werkzame natuurlijke personen over een periode van vijf aaneengesloten jaren tenminste drie van die vijf jaren in hoofdzaak buiten Nederland werkzaam is geweest. In dat geval geldt het Europese bonusplafond van 100% voor alle personen die werken voor de aan het hoofd van die groep staande groepsmaatschappij.
Ook op in Nederland gelegen bijkantoren van financiële ondernemingen met een zetel buiten Nederland is een bonusplafond van toepassing. Voor bijkantoren van banken en beleggingsondernemingen die vallen onder de richtlijn kapitaalvereisten geldt het plafond op basis van de richtlijn kapitaaleisen. Voor bijkantoren van overige financiële ondernemingen geldt het Nederlandse plafond.

Vraag 4

Wanneer is volgens u en volgens de wet een onderneming actief in Nederland?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Vindt u dat alle in Nederland gevestigde financiële ondernemingen onder dezelfde bonusregels moeten vallen? Zo nee, waarom niet?

Op alle financiële ondernemingen met zetel in Nederland zijn op gelijke wijze de regels voor een beheerst beloningsbeleid, inclusief de in de wet opgenomen uitzonderingen en voorwaarden daarvoor, van toepassing.

Vraag 6

Ontstaat er met de verschillende regels voor bijna gelijke ondernemingen niet het risico dat topmensen weggaan doordat zij een hogere bonus kunnen krijgen bij een financiële onderneming die onder de bonuswet uit weet te komen?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Zijn er volgens u wenselijke effecten van het belonen via forse bonussen in de financiële sector? Bent u het eens met de stelling dat bonussen pervers gedrag in de financiële sector kunnen veroorzaken of verergeren?

Ten behoeve van bescherming van de consument, samenleving en de financiële stabiliteit is de Wet beloningsbeleid financiële ondernemingen, waaronder een wettelijk bonusplafond van in beginsel 20%, per 7 februari 2015 in Nederland ingevoerd.

Vraag 8

Op welke wijze werkt u samen met wethouder Ollongren om financiële ondernemingen naar Amsterdam te halen? Werkt u, al dan niet samen met wethouder Ollongren, aan aanpassingen van de wet om dit eenvoudiger te maken?

Er is geen sprake van aanpassing van de Wet beloningsbeleid financiële ondernemingen om het voor financiële ondernemingen aantrekkelijker te maken om zich in Nederland te vestigen.
Momenteel voeren financiële ondernemingen die overwegen om (een deel van) hun activiteiten naar Nederland te verplaatsen (verkennende) gesprekken met verschillende partijen, waaronder de gemeente Amsterdam, het Ministerie van Financiën en de financiële toezichthouders. Dit wordt onderling gecoördineerd.

Vraag 9

De toelichting op de bonuswet (Wet beloningsbeleid financiële ondernemingen) begint met de zinsnede «Het kabinet streeft naar een duurzame en aan de burger dienstbare financiële sector waarin geen excessen voorkomen»; staat u nog steeds achter deze zinsnede? Hoe geeft u dit streven vorm?

Ik acht een duurzame en dienstbare financiële sector waarin geen excessen voorkomen van zeer groot belang. Daarom heb ik de afgelopen jaren veel maatregelen getroffen, zoals de substantiële verhoging van de kapitaaleisen bij banken, de invoering van de algemene zorgplicht voor financiële dienstverleners, de wettelijke verankering van het toezicht op het productontwikkelingsproces en het verbod op provisies. Ook de invoering van de wetgeving met betrekking tot een beheerst beloningsbeleid, zoals neergelegd in de Wet beloningsbeleid financiële ondernemingen, draagt hieraan bij.

Vraag 10

Ziet u het actief adverteren met gaten in uw eigen bonuswet als handelen naar de geest van deze wet?

Nee. Er is geen sprake van «adverteren» of «aanmoediging». De vrijwel unaniem aanvaarde wetgeving is helder.

Vraag 11

Rondom het behandelen van de wet hebt u gezegd: «Als de sector mijn vertrouwen beschaamt en er misbruik van maakt, dan haal ik de uitzonderingen natuurlijk weer uit de wet»3; deelt u de mening dat uw uitspraken in het bericht van RTL Z dit misbruik juist aanmoedigen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 12

Bent u het eens met de stelling dat de uitzonderingen vooral gericht waren op het uitzonderen van reeds bestaande gevallen, bijvoorbeeld grote verzekeraars die voornamelijk in het buitenland actief waren, maar hun hoofdvestiging in Nederland hadden en dat de uitzonderingen niet bedoeld waren voor het aantrekken van nieuwe uitzonderlijke gevallen?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 13

Bent u bereid de bonuswetgeving aan te passen om deze lekken te dichten?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 1

Kent u het bericht «Slimme meter levert nog weinig op» en het artikel «Slimme meter stelt bespaarders ernstig teleur»?1

Ja. De artikelen betreffen berichtgeving over beperkte energiebesparing met behulp van de slimme meter naar aanleiding van het rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (hierna: PBL) «De slimme meter, uitgelezen energie(k)?». In dit rapport concludeert het PBL dat het effect van de slimme meter achterblijft bij de verwachtingen, de invoering van een feedbacksysteem (in-home displays) grote maatschappelijke baten oplevert en dat hiervoor een meer experimentele benadering nodig is. Ik heb uw Kamer op 24 januari 2017 mijn reactie op die rapport gestuurd (Kamerstuk 30 196, nr. 506).

Vraag 2

Wat is uw reactie op het onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) waaruit blijkt dat het gemiddelde besparing geen 3,5 procent, maar 1,0 procent bedraagt en de beoogde kostenvoordelen en milieuvoordelen niet worden behaald?

Per brief van 24 januari 2017 heb ik uw Kamer mijn reactie op het rapport van PBL gestuurd (Kamerstuk 30 196, nr. 506). Ik hecht groot belang aan de grootschalige aanbieding van de slimme meter, aangezien de slimme meter belangrijk is voor de energievoorziening van de toekomst. Naar verwachting zullen steeds meer mensen zelf deel gaan nemen aan de energiemarkt, bijvoorbeeld door gebruik te maken van actuele energieprijzen (de elektrische auto opladen wanneer dat financieel gunstig is). Hiervoor is een slimme meter nodig, omdat met ouderwetse meters alleen het jaarverbruik geregistreerd wordt. Andere voordelen van de slimme meter zijn een beter inzicht in de balans op het net om zo eventuele stroomstoringen, maar ook netinvesteringen te voorkomen. Ook is de slimme meter één van de instrumenten die bij kunnen dragen aan energiebesparing, doordat men met behulp van de slimme meter beter inzicht in het energieverbruik kan krijgen. Dit kan vervolgens aanzetten tot meer energiezuinig gedrag en het nemen van maatregelen om in eigen huis energie te besparen. Daarnaast levert de slimme meter een financiële besparing op, doordat kleinverbruikers met een slimme meter niet meer handmatig de meterstanden door hoeven te geven. Hierdoor wordt het administratief eenvoudiger om bijvoorbeeld van leverancier te wisselen, wat kleinverbruikers een aanzienlijke kostenbesparing op kan leveren.
De slimme meter dient dus meerdere doelen en is bovendien niet de enige optie om energie te besparen. De achterblijvende energiebesparing is dan ook geen reden om de uitrol van de slimme meter aan te passen, maar wel om te kijken hoe de slimme meter beter benut kan worden. In mijn reactie op het PBL-rapport heb ik maatregelen aangekondigd om energiebesparing in de gebouwde omgeving met behulp van de slimme meter te vergroten.

Vraag 3

Klopt het dat door het achterblijven van de geraamde energiebesparing, een deel van de investering van 3,3 miljard euro niet wordt terugverdiend? Over welk bedrag hebben we het in dit geval?

Een goede benutting van de slimme meter op bovengenoemde fronten vind ik van groot belang, gezien de potentiële voordelen die te behalen zijn. Om een antwoord te geven op de vraag of de kosten van de slimme meter opwegen tegen de baten, zal er dus naar alle baten van de slimme meter gekeken moeten worden.
In de MKBA van KEMA2 zijn de volgende batenposten genoemd: energiebesparing, besparing call center-kosten, lagere kosten door marktwerking / wisselen leverancier en een besparing op het opnemen van meterstanden. Verdisconteerd zou de investering in circa 15 jaar na de uitrolperiode kunnen worden terugverdiend, dus in 2035. Daarbij is de MKBA gebaseerd op bepaalde uitgangspunten over de aanbieding van de slimme meter en daaraan gerelateerde ontwikkelingen, zoals de ontwikkeling van elektriciteitsprijzen, het aantal wisselingen van energieleverancier en de afname van energieverbruiksmanagers.
Voor wat betreft het aantal leverancierswisselingen werd bijvoorbeeld uitgegaan van 15% in 2050. Uit de Energiemonitor van ACM over de eerste helft van 2016 blijkt het overstappercentage nu al op 16,8% te liggen. Om een goed antwoord te geven op de vraag zijn dergelijke ontwikkelingen ook van belang. Bovendien is er pas definitief antwoord te geven op deze vraag in 2035, de periode die volgens de MKBA nodig zou zijn om de baten te realiseren.

Vraag 4

Klopt het dat door het achterblijven van de geraamde energiebesparing, een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen uit blijft? Wat is naar uw mening het effect hiervan op de door u gestelde doelstellingen in het energieakkoord?

In het Energieakkoord zijn doelen opgenomen voor hernieuwbare energie en energiebesparing, waaronder energiebesparing in de gebouwde omgeving en bij kleinverbruikers. Uit de Nationale Energieverkenning (NEV) 2016 blijkt dat het in het Energieakkoord afgesproken doel van 1,5% jaarlijkse energiebesparing gehaald wordt, maar de 100 PJ extra energiebesparing in 2020 nog niet gehaald wordt. Sinds het verschijnen van de NEV 2016 is, onder leiding van de voorzitter van de Borgingscommissie Energieakkoord, intensief overleg gevoerd door de Energieakkoord-partijen over de uitwerking van de maatregelen die nodig zijn om het doel van 100 PJ extra energiebesparing in 2020 binnen bereik te brengen. De partijen hebben hier aanvullende afspraken over gemaakt. Op 23 december 2016 heb ik uw Kamer geïnformeerd over de Voortgangsrapportage 2016 van de Borgingscommissie Energieakkoord (Kamerstuk 30 196, nr. 503) en de aanvullende afspraken. Op basis van deze afspraken concludeert de voorzitter van de Borgingscommissie in de Voortgangsrapportage, namens de 47 ondertekenaars van het Energieakkoord, dat alle doelen binnen bereik zijn, dus ook de daarin beoogde energiebesparing en de daarmee gepaard gaande CO2-reductie.
Eén van de aanvullende maatregelen is specifiek gericht op energiebesparing bij kleinverbruikers met behulp van de slimme meter in combinatie met slimme diensten en producten. De slimme meter is een hulpmiddel voor energiebesparing bij kleinverbruikers, doordat met een slimme meter het energieverbruik beter inzichtelijk kan worden gemaakt, met name als een slimme meter wordt gecombineerd met een energieverbruiksmanager. Tussen overheid, energieleveranciers, installateurs en netbeheerders is afgesproken om een taakstellend convenant te sluiten om extra energiebesparing te realiseren in de gebouwde omgeving. Dit convenant dient een markt voor slimme producten en diensten, die aansluiten op de slimme meter, op gang te brengen en een besparing te realiseren van 10 PJ in 2020. Dit zal ook de benutting van de slimme meter een impuls geven. Afgesproken is dat het convenant voor 1 mei 2017 is uitgewerkt en ondertekend. Onderdeel van het akkoord is dat indien partijen eind 2018 niet op koers liggen om de doelen van het convenant te halen, er aanvullende verplichtende maatregelen genomen kunnen worden voor de markt.

Vraag 5

Bent u bekend met het feit dat in landen waar de energiemeter wel standaard met een display2 – zoals in bijvoorbeeld Groot-Brittannië – worden geleverd, het energiebesparende effect groter is? Klopt het dat slechts 15 procent van de Nederlandse huishoudens een dergelijke losse display aanschaffen? Met welk percentage marktdisplay’s is in de maatschappelijk business case gerekend?

Ik ben bekend met het feit dat in bijvoorbeeld Groot-Brittannië bij de slimme meter standaard een display geleverd wordt en de besparingseffecten die dat oplevert.
De MKBA gaat uit van de situatie waarin er geen displays zijn geïnstalleerd. Het uitgangspunt bij de MKBA is geweest dat de meter eens in de twee maanden uitgelezen wordt en dat daarbij een tweemaandelijks verbruiks- en indicatief kostenoverzicht wordt verstuurd. Op dit moment kijk ik met verschillende leveranciers hoe het gebruik van deze tweemaandelijkse verbruiks- en indicatieve kostenoverzichten verbeterd kan worden. Zoals in het antwoord op vraag 4 is aangegeven, wordt ook het taakstellende convenant ingezet om energiebesparing met behulp van de slimme meter te vergroten. Bovendien is er een veertigtal energieverbruiksmanagers4 op de markt van energieleveranciers en andere marktpartijen, waarmee huishoudens feedback kunnen krijgen op hun energieverbruik. Dit aanbod loopt uiteen van «in home displays», persoonlijke en beveiligde internetpagina’s tot online tools voor op de PC, tablet of smart phone. Circa 14% van de Nederlanders gebruikt een energieverbruiksmanager, zo blijkt uit onderzoek van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), die de marktvraag naar energiebesparingsdiensten monitort.5

Vraag 6

Wat is uw mening over het feit dat bij de invoering van de slimme meter gekozen is om het te leveren scherm (met verbruikersoverzicht) aan de vrije markt over te laten?

Destijds heb ik het aanbieden van energieverbruiksmanagers op de slimme meter bij de marktpartijen neergelegd, omdat de innovatiekracht en concurrentie op de markt kunnen zorgen voor interessante en betaalbare energiebesparingsproducten en -diensten voor consumenten. Het leveren van een scherm met verbruikersoverzicht past niet binnen de taken van de netbeheerder, om te waarborgen dat zijn net op korte en lange termijn kan voldoen aan een redelijke vraag naar transport van elektriciteit of gas op zodanige wijze dat de veiligheid, betrouwbaarheid en doelmatigheid is geborgd. Bovendien zou dit consumenten keuzevrijheid qua producten of energiebesparingsdiensten ontnemen en zouden de kosten via de netbeheerderstarieven voor rekening van alle consumenten komen, ook als de consument niet op de producten en diensten van de netbeheerder zit te wachten.
Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 4 is afgesproken om een taakstellend convenant te sluiten met de partijen bij het Energieakkoord, waarbij de marktpartijen, in samenwerking met onder andere de netbeheerders, energiebesparing in de gebouwde omgeving versnellen.

Vraag 7

Is naar uw mening sprake van «het voordoen van negatieve effecten ten aan zien van maatschappelijke business case» en gaat u bezien of «aanvullende maatregelen3 wenselijk en noodzakelijk zijn»?

Op basis van de monitor van RVO7 (mei 2016) kan worden geconcludeerd dat de potentiële energiebesparing uit de MKBA van KEMA (3,2% op elektriciteit en 3,7% op gas) op dit moment nog niet wordt gerealiseerd. De beperkte energiebesparing is reden om te kijken hoe de slimme meter beter benut kan worden. Over aanvullende maatregelen om energiebesparing in de gebouwde omgeving te stimuleren ben ik momenteel in gesprek met de partijen bij het Energieakkoord (zie het antwoord op vraag 4). Daarnaast is met netbeheerders en marktpartijen afgesproken om te werken aan het verbeteren van de planningsinformatie over slimmemeterplaatsingen, zodat marktpartijen daar hun marketing beter op af kunnen stemmen. Daarnaast wordt gewerkt aan het verbeteren van de (communicatie over) indirecte feedback via de tweemaandelijkse verbruiks- en kostenoverzichten, en het verbeteren van de communicatie naar kleinverbruikers over de slimme meters en energieverbruiksmanagers. Met bovengenoemde maatregelen verwacht ik dat er een belangrijke impuls wordt gegeven aan energiebesparing met de slimme meter.

Vraag 8

Is naar uw mening sprake van een gemiste kans, omdat al in september 20104 – bij de geactualiseerde analyse van de maatschappelijke kosten en baten – door KEMA «het vergroten van het energiebewustzijn bij de consument» als aandachtspunt is gemeld en daarnaast «voor een efficiënt gebruik van de meter de introductie van een display in de woning te stimuleren» is aanbevolen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Voor de beantwoording op de vraag over de display verwijs ik kortheidshalve naar het antwoord op vraag 6. Daarnaast worden eigenaar-bewoners in het kader van het Energieakkoord bewust gemaakt van energiebesparingsmogelijkheden in hun woningen door bijvoorbeeld de introductie van het energielabel, een campagne van de energieleveranciers (Sta op uit je stoel) en de landelijke energiebesparingscampagne van de rijksoverheid (Energie besparen doe je nu).

Vraag 9

Bent u bereid om in het licht van het feit dat het merendeel van de 8,5 miljoen aansluitingen5, namelijk nog 5,4 miljoen te plaatsen meters vanaf 2017, in te grijpen en zorg te dragen voor een slimme en gedegen en meer gebruiksvriendelijke oplossing? Zo nee, waarom niet?

Kortheidshalve verwijs ik naar de antwoorden op vragen 4 en 7.

Vraag 10

Bent u bereid alsnog standaard te kiezen voor het leveren van een slimme meter met afleesscherm? Indien het antwoord hierop negatief is, bent u dan bereid om hieromtrent hardere afspraken te maken met energiebedrijven? Indien u over geen van de voorstellen positief besluit, kunt u dan aangeven op welke wijze u dan tegemoet gaat komen aan de verwachte en beloofde kosten- en milieuvoordelen?

Momenteel ben ik in gesprek met de partijen bij het Energieakkoord over een taakstellend convenant. Ik verwacht dat hiermee een belangrijke impuls wordt gegeven aan energiebesparing met de slimme meter. Onderdeel van het akkoord over het convenant is dat indien partijen eind 2018 niet op koers liggen de doelen van het convenant te halen, er aanvullende verplichtende maatregelen genomen kunnen worden voor marktpartijen. Om deze reden acht ik het standaard leveren van een slimme meter met een «in home display» op dit moment niet nodig.

Vraag 1

Bent u bereid het resultaat van het onderzoek naar de wanpraktijken bij de reclassering Den Haag door de Reclassering Nederland naar de Kamer te sturen?1 Zo nee, waarom niet?

In mijn reactie op eerdere Kamervragen over het bericht dat er gesjoemeld zou worden bij de reclassering ben ik ingegaan op de manier waarop de vermeende onderhandse handel is onderzocht.3 Reclassering Nederland (RN) heeft aan twee onderzoeksbureaus opdracht gegeven de recente aantijgingen te onderzoeken. RN heeft mij gemeld dat het eerste onderzoek, dat zich richtte op de financiële administratie, is gedaan door KPMG Advisory. Het tweede onderzoek, in het kader waarvan het handelen van de reclasseringsmedewerkers is onderzocht, is verricht door het bureau Integriteit van de Dienst Justitiële Inrichtingen.
Beide onderzoeken zijn recent afgerond. Het betreft onafhankelijk onderzoek. RN heeft mij laten weten dat de uitkomsten van de onderzoeken geen aanleiding geven om te veronderstellen dat er sprake is van onderhandse handel. Ook hierover heb ik uw Kamer reeds geïnformeerd. De onderzoeksrapporten zijn gebruikt voor interne evaluatie en zijn aanleiding geweest om medewerkers die werkzaam zijn op werkplaatsen opnieuw te instrueren dat betalingen enkel nog elektronisch en met betaalbewijzen mogen geschieden. RN is opdrachtgever en eigenaar van de rapporten; zodoende ben ik niet in het bezit van de onderzoeksrapporten en is het niet aan mij deze openbaar te maken.

Vraag 2

Kunt u aangeven door wie dat onderzoek is uitgevoerd en in wiens opdracht dat onderzoek is uitgevoerd? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

In het bericht Gesjoemel bij reclassering met steigerhouten meubels2 stelt de heer Van Gennip dat het een extern onderzoek naar de financiële administratie is, klopt dit? Zo nee, wat is dan de omvang c.q. het onderwerp van het onderzoek?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Vaders vinden uitbreiding vaderschapsverlof te krap» en het daarbij behorende onderzoek van het kenniscentrum op het gebied van seksualiteit Rutgers?1 2

Ja

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het resultaat dat 25 procent van de vaders aangeeft dat ze geen onbetaald ouderschapsverlof opgenomen hebben, omdat dit financieel onhaalbaar was?

Ouders geven gezamenlijk invulling aan de verdeling van taken op het gebied van arbeid, zorg en andere verantwoordelijkheden binnen hun gezin en wegen daarbij zelf verschillende regelmogelijkheden en financiële gevolgen tegen elkaar af. Het vraagt om extra aandacht wanneer vaders wel gebruik zouden willen maken van ouderschapsverlof maar zij het financieel niet haalbaar achten. Om een evenwichtige verdeling van arbeid en zorg financieel mogelijk te maken is met het Belastingplan 2016 de IACK verhoogd waardoor het voor de minst verdienende partner lonender is geworden om meer uren te gaan werken. Het is belangrijk om ouders hierover goed te informeren. Het Ministerie van OCW laat daarom een budgettool ontwikkelen waarmee de financiële gevolgen van een andere verdeling van arbeid voor het gezinsinkomen beter inzichtelijk worden gemaakt. Door de werking van heffingskortingen en de inkomensafhankelijke kinderopvangtoeslag valt een gelijkere verdeling van arbeid in veel gevallen financieel gunstiger uit.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u het resultaat dat 49 procent van de vaders verwacht dat vrouwen meer zullen gaan werken als zijzelf meer zouden gaan zorgen? Bent u bekend met de conclusie uit het Rutgers-onderzoek «jong geleerd is oud gedaan»?

De bevindingen uit het voornoemde onderzoek laten zien dat partners zich ervan bewust zijn dat persoonlijke keuzes over arbeid en zorg gevolgen hebben voor de tijdbesteding en rol van de partner, maar dat dit in veel gevallen bij de vaders niet leidt tot de behoefte om arbeid- en zorgtaken anders te verdelen. Het onderzoek van Rutgers laat namelijk ook zien dat 84 procent van de vaders tevreden of zeer tevreden is met de huidige rolverdeling. Als verklaring hiervoor ziet Rutgers een relatie tussen de voorkeuren voor taakverdeling van ouders en de rol die hun eigen vader heeft vervuld. Dit laat zien dat niet alleen praktische overwegingen, maar ook dieper liggende overtuigingen ten grondslag liggen aan de voorkeuren in de taakverdeling.
Zoals is beschreven in de brief Arbeid en zorg van 16 december jl.3 zet het kabinet zich in voor een evenwichtigere verdeling van arbeid en zorg tussen partners. Daarbij richt het kabinet zich op het wegnemen van praktische belemmeringen, onder meer door de uitbreiding kraamverlof en de verbeterde toegankelijkheid van kinderopvang. Ook zet ik samen met mijn collega van OCW in op het vergroten van het bewustzijn van de consequenties van rolpatronen en culturele voorkeuren via o.a. een cultuurcampagne, de ontwikkeling van een online budgettool die inzicht geeft in de financiële mogelijkheden en consequenties van verschillende arbeid- en zorgverdelingen en door de financiering van regionale projecten gericht op de economische zelfstandigheid van vrouwen. Deze maatregelen zullen niet alleen van invloed zijn op de taakverdeling van de huidige generatie ouders, maar zorgen er ook voor dat vaders voor hun kinderen een voorbeeldfunctie kunnen vervullen en daarmee de verdeling van arbeid en zorgtaken die de toekomstige generatie ouders zal maken, mede bepalen.

Vraag 4

Deelt u deze conclusie over het combineren van arbeid en zorg?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Hoe bent u van plan om ouders in spe op deze conclusie te wijzen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Bent u in het verlengde hiervan bereid om – waar nodig – met de kinderopvangbranche, scholen en geboortezorg afspraken te maken over actieve, gelijkwaardige communicatie naar beide ouders?

Kinderopvangorganisaties, scholen en geboortezorg bieden ouders professionele en vakkundige ondersteuning en begeleiding bij de opvoeding en ontwikkeling van kinderen, maar mengen zich niet in de manier waarop ouders onderling de taken verdelen. Wel is het kabinet van mening dat professionals die te maken krijgen met ouders van jonge kinderen zich bewust zouden moeten zijn van het belang om zich bij de opvoeding van jonge kinderen niet exclusief op moeders te richten. Daarom heeft de Minister van OCW het project Zorgend Ouderschap gefinancierd dat stimuleert dat beide ouders worden aangesproken en betrokken bij de opvoeding van kinderen. Ook heeft de Minister van OCW in het kader van het project Kracht on Tour met een aantal grote landelijk georganiseerde werkgevers afspraken gemaakt over hun rol bij het met jonge ouders bespreken van gelijkwaardige zorgafspraken. Daarnaast is informatie over de mogelijkheden om werk- en zorgtaken onderling te verdelen beschikbaar via diverse andere kanalen, zoals websites en tijdschriften die zich speciaal richten op jonge ouders en natuurlijk via de belangenbehartigers van ouders in de kinderopvang en het onderwijs. Extra afspraken in aanvulling op bovenstaande initiatieven acht ik nu niet nodig.

Vraag 7

Bent u bereid om onderzoek te doen naar de samenhang tussen de rolverdeling tussen mannen en vrouwen en de kans op ziekteverzuim en/of burn-outs?

In de brief Arbeid en zorg4 aan de Kamer heb ik geschreven dat overbelasting door de combinatie van arbeid en zorg kan leiden tot fysieke of geestelijke gezondheidsklachten. Uit onderzoek van het SCP5 blijkt dat vanwege de emotionele belasting combinatiedruk vaker wordt ervaren bij de combinatie van mantelzorg met werk (in 23 procent van de gevallen) dan bij het combinatie van zorg voor kinderen met werk (16 procent). Uit datzelfde onderzoek blijkt verder dat vrouwen bij de combinatie van kindzorg en werk vaker druk ervaren (18 procent) dan mannen (15 procent). Dit lijkt te maken te hebben met de verdeling van arbeid en zorg. Hoewel mannen tijdens de gezinsfase – van 31 tot 45 jaar – in totaal meer uren besteden aan de combinatie van werk, zorg en scholing (56 uur tov 50 uur per week door vrouwen), nemen vrouwen aanzienlijk meer zorgtaken voor hun rekening binnen het huishouden.6 Volgens een andere onderzoek van het SCP zouden vrouwen meer gejaagdheid en drukte ervaren doordat hun vrije tijd meer dan bij mannen in het teken staat van het reilen en zeilen van het huishouden.7 Met deze onderzoeken is de samenhang tussen overbelasting en de verdeling van arbeid en zorg in beeld gebracht en zie ik momenteel geen aanleiding om verder onderzoek te laten uitvoeren.
De uitbreiding van drie dagen betaald kraamverlof is een van de maatregelen die in de brief Arbeid en zorg zijn gepresenteerd om een evenwichtige taakverdeling te stimuleren. Uit een internationale vergelijking van de OESO blijkt namelijk dat vaders die kort na de geboorte van hun kind kraamverlof opnemen ook later meer betrokken zijn bij de opvoeding van hun kinderen en dus ook voor de periode na het verlof meer zorgtaken op zich nemen.

Vraag 8

In hoeverre zou er een verband kunnen zijn tussen de verdeling van werk- en zorgtaken tussen mannen en vrouwen en (werk)uitval door ziekte? In hoeverre zou een (verdere) uitbreiding van het vaderschaps-/partnerschapsverlof hieraan kunnen bijdragen?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het goed is om in kaart te brengen wat de effecten zijn van een eerlijke en fatsoenlijke verdeling van werk en privé, zoals WOMEN Inc eerder heeft gedaan voor het grootbedrijf, om zo werkgevers te overtuigen van zorgvriendelijk werkgeverschap? In hoeverre bent u bereid om dit onderzoek te (laten) herhalen voor het midden- en kleinbedrijf?3

Women Inc komt, in samenwerking met Great place to work, tot de conclusie dat bedrijven waar gemiddeld meer werknemers aangeven te worden aangemoedigd om een goede en werkbare balans tussen werk en privé aan te brengen, het beter doen op het gebied van verzuim, groei in omzet, verloop, aantal sollicitaties en aandeel vrouwen in senior management posities. Het onderzoek is uitgevoerd onder bedrijven uit verschillende sectoren en variërend van multinationals tot het midden- en kleinbedrijf waardoor een herhaling van dit onderzoek niet nodig is. Deze en andere signalen9 10 laten zien dat steeds meer werkgevers het belang van zorgvriendelijke werkgeverschap inzien. Om werkgevers te helpen hun personeelsbeleid hier goed op af te stemmen is op de Arbeid- en Zorgbijeenkomst van 31 oktober jl. de werkgeverscan Zorgvriendelijk.nl gelanceerd. Aan de hand van het beantwoorden van een vragenlijst krijgt de werkgever via deze website advies op maat over zorgvriendelijk werkgeverschap.

Vraag 10

Deelt u de mening dat een zo snel mogelijke uitbreiding van het vaderschaps-/partnerverlof goed is voor de ontwikkeling van het kind, het combineren van arbeid en zorg en de (inkomens)positie van vrouwen?

Uit onderzoek blijkt dat vaders die vanaf de geboorte bij de zorg voor het gezin zijn betrokken, ook later meer zorgtaken op zich nemen.11 Naarmate de vader meer zorgtaken op zich neemt, ontstaat er voor de moeder ruimte om meer te gaan werken en op die wijze zou haar inkomenspositie en economische zelfstandigheid verder kunnen ontwikkelen en verbeteren. Daarnaast blijkt uit ditzelfde onderzoek dat betrokkenheid van de vader bij de opvoeding positief is voor de ontwikkeling van het kind. Kraamverlof voor de vader/partner stimuleert deze mogelijke effecten. Een eerste stap in uitbreiding van het kraamverlof is het Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet arbeid en zorg dat thans in uw Kamer voorligt ter behandeling12.

Vraag 11

Hoe zou, vooruitlopend op de beoogde inwerkingtredingsdatum van het wetsvoorstel Wijziging van de Wet arbeid en zorg en enkele andere wetten in verband met de uitbreiding van het kraamverlof teneinde de band tussen de partner en het kind te versterken, in samenspraak met de sociale partners, op de werkvloer al kunnen worden gestart met één week vaderschaps-/partnerverlof na de geboorte van het kind?4

Vooruitlopend op de beoogde inwerkingtredingsdatum is er geen wettelijke basis voor kraamverlof anders dan de huidige regeling die voorziet in twee dagen verlof met behoud van loon. Het is dan aan sociale partners om bij cao aanvullende afspraken over kraamverlof over te maken. Zoals is vermeld in de nota naar aanleiding van het verslag bij het wetsvoorstel dat voorziet in uitbreiding van het kraamverlof is in een aantal cao’s al een dergelijke bepaling opgenomen. Ook in de individuele arbeidsovereenkomst kan worden voorzien in een aanvulling op het wettelijke kraamverlof.14

Vraag 12

Bent u bereid om deze vragen te beantwoorden vóór de plenaire behandeling van het genoemde wetsvoorstel en in ieder geval voor het verkiezingsreces?

Ja

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het feit dat antisemitische spreekkoren, zoals blijkt uit het bericht van het AD, in het betaald voetbal nog steeds voorkomen?1

Ja. Hierbij moet wel vermeld worden dat bij de registratie van spreekkoren (scheldkoren) bij het betaald voetbal niet wordt bijgehouden of deze antisemitisch, racistisch, homofoob of anderszins discriminerend zijn. Deze registratie heeft betrekking op alle kwetsende scheldkoren.

Vraag 2

Wat is sinds uw toezeggingen in de Kamer tijdens het mondelinge vragenuur van 7 april 2015 gebeurd teneinde kwetsende en antisemitische spreekkoren en uitingen tegen te gaan?2

Hierover heb ik uw Kamer reeds vorig jaar bericht in antwoorden3 op Kamervragen van het lid Kuzu (Groep Kuzu/Öztürk) over racistische uitingen van de supporters van ADO Den Haag tijdens de wedstrijd tegen Ajax op zondag 17 januari 2016.
Aanvullend hierop kan ik melden dat de KNVB afgelopen november drie praktijkbijeenkomsten georganiseerd heeft waar het onderwerp spreekkoren aan de orde kwam in het kader van het vooroverleg van de wedstrijden.
De aanklager betaald voetbal is een onderzoek opgestart naar de uitlatingen tijdens de wedstrijd van Sparta tegen FC Utrecht. Dat onderzoek loopt nog.

Vraag 3

Bent u tevreden met de manier waarop de KNVB-richtlijn in de praktijk toegepast wordt?

Ik heb geen signalen van de KNVB of van de andere bij voetbal en veiligheid betrokken partners dat de bestaande richtlijn niet wordt nageleefd. Er bestaan duidelijke regels voor de aanpak van kwetsende uitingen en afspraken met betaald voetbalorganisaties (BVO’s) en scheidsrechters hoe er dient te worden omgegaan met verbaal geweld. Deze afspraken staan in de Richtlijn Verbaal Geweld, zoals opgenomen in paragraaf 3.9 van het handboek competitiezaken betaald voetbal 2016/»17 en luiden als volgt: «De bestrijding en aanpak van discriminatoire, racistische en/of antisemitische spreekkoren is prioriteit voor BVO’s. In geval dergelijke spreekkoren te horen zijn zullen BVO’s sneller en zichtbaarder optreden dan voorheen en zichtbaarder ten opzichte van andersoortige spreekkoren. Bij discriminatoire, racistische en/of antisemitische spreekkoren zal direct worden overgegaan met het omroepen tot stoppen met spreekkoren en bij herhaling zal de wedstrijd worden stilgelegd.
Dergelijke spreekkoren behoeven niet te voldoen aan kwalificaties als bijvoorbeeld massaal, repeterend of langdurig.»

Vraag 4

Is het al voorgekomen dat wedstrijden na aanhoudende antisemitische of anderszins kwetsende spreekkoren zijn stilgelegd? Gebeurt dit standaard?

Sinds het incident bij ADO Den Haag tegen Ajax, naar aanleiding waarvan betaald voetbalclubs, KNVB en Eredivisie CV hebben afgesproken sneller en kordater op te treden tegen scheldkoren in het voetbal, is dat nog niet gebeurd. Voor de afspraken hierover verwijs ik naar mijn antwoord op vraag 3.

Vraag 5

Als dit niet standaard gebeurt, wilt u er dan bij de KNVB op aandringen de bestaande richtlijn consequent toe te passen totdat de spreekkoren echt uitgebannen worden?

Zoals reeds vermeld in het antwoord bij vraag 3, heb ik geen signalen van de KNVB of van de andere bij voetbal en veiligheid betrokken partners dat de bestaande richtlijn niet wordt nageleefd.

Vraag 6

Wat wordt bedoeld met de gedoogconstructie in het protocol? Deelt u de mening dat bij ernstige kwetsende uitingen die antisemitisch of discriminerend zijn altijd moet worden gehandeld en dat geen uitzonderingen mogelijk moeten zijn?

In het bericht van het AD wordt de woordvoerder van FC Utrecht aangehaald die het heeft over een «gedoogcategorie» in het eigen protocol. De KNVB heeft mij gemeld dat de Richtlijn Verbaal Geweld van de KNVB geen gedoogconstructie kent.
Ik deel de mening dat bij spreekkoren (scheldkoren) bij het betaald voetbal, of deze nu antisemitisch, racistisch, homofoob of anderszins discriminerend van aard zijn, altijd moet worden opgetreden.

Vraag 1

Hoe oordeelt u over de berichtgeving dat de veiligheid in operatiekamers onder druk staat door een tekort aan operatieassistenten?1

Vanzelfsprekend moeten de kwaliteit en veiligheid van de zorg altijd op orde zijn. Zorgverleners moeten daarbij bevoegd en bekwaam zijn. De afweging of operaties veilig kunnen worden uitgevoerd met het beschikbare personeel valt onder de professionele verantwoordelijkheid van zorgverleners. Eindverantwoordelijk voor kwaliteit en veiligheid van de geboden zorg in een ziekenhuis zijn de bestuurders en interne toezichthouders. Zij moeten dus zorgen voor een kwalitatief goede en veilige werkomgeving.

Vraag 2

Vindt u het acceptabel dat niet-gekwalificeerde verpleegkundigen handelingen in de operatiekamer verrichten, omdat de werkdruk zo hoog is en er tekorten aan collega’s zijn? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Vindt u het ook zorgelijk dat er door de hoge werkdruk verpleegkundigen uitvallen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik betreur het als zorgpersoneel uitvalt, om welke reden dan ook. De inzet van personeel en het bieden van een gezonde en veilige werkomgeving is allereerst een verantwoordelijkheid van de werkgever, in goed overleg met werknemers. De Staatssecretaris en ik ondersteunen de zorgsector hierbij op tal van manieren. Bijvoorbeeld door steun aan het programma Gezond & Zeker van het Werkgeversverband Regioplus. De Kamerbrief over arbeidsmarktbeleid in de zorgsector (4 november 2016) bevat verschillende voorbeelden van projecten van de A&O-fondsen gericht op duurzame inzetbaarheid.(Kamerstuk 29 282, nr. 260)

Vraag 4

Wat heeft u in de afgelopen jaren ondernomen om met werkgevers in de zorg te spreken over inzet van hun personeel en het zorgelijke gegeven dat er in de zorg het meeste ziekteverzuim plaatsvindt?2

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Hoeveel opleidingsplekken voor verpleegkundigen zijn er de afgelopen jaren in de ziekenhuizen verdwenen onder druk van bezuinigingen? Kunt u een inventarisatie (laten) maken?

Het Capaciteitsorgaan inventariseert om het jaar de opleidingsbehoefte aan gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch ondersteuners (zoals operatieassistenten). Ziekenhuizen bepalen vervolgens zelf hoeveel zij opleiden. Voor iedere afgeronde opleiding ontvangen zij van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) een kostendekkende beschikbaarheidbijdrage. Het aantal opleidingen is hierbij niet gemaximeerd. Op deze beschikbaarheidsbijdrage heeft de afgelopen jaren geen bezuiniging plaatsgevonden.

Vraag 6

Erkent u dat uit onderzoek onder ziekenhuisverpleegkundigen bleek dat 47% van de deelnemers aangaven dat de werkdruk in de ziekenhuizen zijn toegenomen? Waarom stelde u vraagtekens bij deze uitkomst?3

Ik vind de ervaringen van werknemers zeer belangrijk. Daarom laat ik samen met de sociale partners iedere twee jaar een enquête uitvoeren onder werknemers van de zorg. Deze enquête bevestigt overigens een toegenomen werkdruk. Daar stel ik dan ook geen vraagtekens bij. In mijn reactie aan de Kamer heb ik wel vraagtekens gesteld bij de objectiviteit van de SP enquête vanwege de gehanteerde onderzoeksmethode6.

Vraag 7

Snapt u dat uitkomsten van een groot onderzoek onder ziekenhuisverpleegkundigen aangaande de werkdruk bagatelliseren zeer ongeïnteresseerd overkomt? Kunt u toelichten waarom u de uitkomsten van het onderzoek zo gemakkelijk terzijde schoof, terwijl de ervaringen van verpleegkundigen waardevol zijn om te horen en te doorgronden? Kunt u uw antwoord toelichten?4 5

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Hoe komt het dat het Capaciteitsorgaan al becijferd had dat er een groot tekort zou komen en ziekenhuizen nu met grote tekorten aan operatieassistenten kampen? Waarom is hier niet tijdig ingegrepen om deze tekorten op te lossen? Kunt u uw antwoord toelichten?6

In het Capaciteitsplan (verschenen oktober 2016) concludeerde het Capaciteitsorgaan dat de landelijke capaciteit van gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch ondersteuners op dit moment net voldoende is om aan de zorgvraag te voldoen. Het Capaciteitsorgaan adviseert, om in de toekomst aan de zorgvraag te kunnen blijven beantwoorden, de opleidingscapaciteit fors te verhogen bij de meeste opleidingen voor gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch ondersteuners (voorbeelden hiervan zijn dialyseverpleegkundigen en anesthesiemedewerkers). Omdat de opleiding tot operatieassistent ongeveer drie jaar duurt, leidt het vergroten van de instroom met vertraging tot extra capaciteit.
De brancheorganisaties Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) zijn naar aanleiding van het Capaciteitsplan gestart met het actief aansporen van hun leden om op regionaal niveau samen te werken om de instroom in de opleidingen te verhogen. In maart moeten alle opleidingsregio’s hiertoe een plan indienen met concrete afspraken. De brancheorganisaties bieden hun leden daarbij hulpmiddelen aan. De NVZ en NFU en het College Zorgopleidingen (CZO) maken bovendien een monitor van de opleidingsinspanningen, waaruit zal blijken in hoeverre de afspraken worden gerealiseerd. Ik constateer dat werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen, dat is ook hun taak. Ik zal hun inspanningen aandachtig volgen en zo nodig maatregelen treffen.

Vraag 9

Bij welke andere specialistische verpleegkundige beroepen gelden ook tekorten aan personeel en een onacceptabele hoge werkdruk? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 10

Is er voldoende opleidingscapaciteit? Hoe gaat u ervoor (laten) zorgen dat er structureel voldoende operatieassistenten en verpleegkundigen worden opgeleid? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik verwijs u naar mijn antwoord op vraag 5 en 8.

Vraag 11

Hoeveel verpleegkundigen kiezen thans voor detachering in plaats van dienstverband? Wat vindt u van deze ontwikkeling in het kader van de continuïteit van de zorgverlening?

Van het personeel in ziekenhuizen heeft 86% een vast dienstverband. 3% is oproepkracht of invalkracht en ruim 4% is zelfstandige8. Hierbij is geen onderscheid te maken tussen verpleegkundigen en ander personeel. De aard van de arbeidsrelatie van zorgpersoneel moet onafhankelijk zijn van de kwaliteit van de verleende zorg.

Vraag 12

Wilt u deze vragen beantwoorden vóór 16 februari a.s.?

Ja.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Wouter Bos bepleit winstplafond voor farmabedrijven»?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u van het pleidooi van de heer Bos, bestuursvoorzitter van het VU medisch centrum in Amsterdam, om de winstmarges van farmaceutische bedrijven aan een maximum te binden? Is daarbij een winstnorm van maximaal 10 procent een reëel percentage?

De gedachte achter het voorstel van de heer Bos, bestuursvoorzitter van het VU medisch centrum in Amsterdam, deel ik. Ik vind het ook onwenselijk dat farmaceutische bedrijven fors hogere winstmarges hanteren dan andere bedrijfssectoren, terwijl zij zo’n groot maatschappelijk belang vertegenwoordigen.
Zoals aangekondigd in mijn geneesmiddelenvisie heb ik daarom een pakket van maatregelen opgenomen dat op verschillende punten en niveaus in het systeem ingrijpt om de excessieve prijzen en daarmee hoge winsten tegen te gaan. Ten aanzien van de vraag wat een reëel winstpercentage is ben ik van mening dat de winstpercentages van de farmaceutische industrie meer in lijn zouden moeten liggen met wat gangbaar is in andere innovatieve sectoren. Een winstpercentage van gemiddeld 17,44% per jaar over de afgelopen 20 jaar valt hier wat mij betreft niet onder. 2
Het instellen van een winstplafond is mijns inziens echter geen haalbare oplossing om verschillende redenen.
Ten eerste opereert de farmaceutische industrie internationaal. Nederland vertegenwoordigt in de wereldmarkt 1 a 2%. Nederland kan de hoge winstmarges dan ook nooit alleen aan banden leggen. Als alleen Nederland een winstnorm zou hanteren, zou deze gemakkelijk omzeild kunnen worden door bijvoorbeeld uitgaven en kosten van het ene naar het andere land te verplaatsen.
Ten tweede, al overtuig ik de Europese Commissie en de rechter dat een dergelijk systeem van controle op winstmarges te rechtvaardigen is binnen de EU-regelgeving, dan nog is het lastig uit te voeren. Er zijn immers veel manieren die bedrijven kunnen hanteren om hun winst te drukken of kosten te verhogen, bijvoorbeeld door de wijze waarop kosten en baten aan individuele producten worden toegerekend aan te passen. Ten derde is een dergelijke maatregel niet afdwingbaar. Farmaceutische bedrijven kunnen ervoor kiezen hun producten dan niet in Nederland op de markt te brengen. Dat gaat ten koste van de Nederlandse patiënt.

Vraag 3

Is het niet de hoogste tijd om farmaceutische bedrijven te verplichten tot volledige openheid van zaken omtrent de kosten die zij maken voor een medicijn en om tegelijkertijd een «cap» op de winstmarges in te voeren?

Ik vind dat farmaceutische bedrijven transparant moeten zijn over hun kostenopbouw. Immers bedrijven mogen de samenleving niet vragen zomaar mee te gaan met de veelal zeer hoge prijzen voor geneesmiddelen zonder daar verantwoording over af te leggen, bijvoorbeeld via het transparant maken van ontwikkelings- en productiekosten en ook het transparant maken van de kosten van de medicijnen die niet aan de verwachtingen van therapeutische meerwaarde voldeden. Als de industrie die handschoen niet oppakt zal dit ten koste gaan van de bereidheid van de samenleving om te betalen voor nieuwe geneesmiddelen, hetgeen niet in het belang van de patiënt én de industrie is.
Farmaceutische bedrijven verplichten tot het inzichtelijk maken van de ontwikkelkosten van een medicijn is overigens niet zomaar mogelijk. Het gaat hier immers om private ondernemingen die vooral in het buitenland zijn gevestigd en dergelijke informatie wordt uit concurrentieoverwegingen vaak geheim gehouden. Ik zet overigens op EU niveau vol in op transparantie over de kosten van medicijnen door fabrikanten.
Voor mijn reactie op het invoeren van een cap op de winstmarges verwijs ik u naar mijn antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Vindt u ook dat de maatregelen die de farmaceutische industrie zelf voorstelt om aan deze onaanvaardbare praktijk een einde te maken lang niet toereikend zijn en puur «cosmetisch»?

Het in dialoog blijven met de farmaceutische industrie vind ik belangrijk.
Ik heb in mijn gesprekken met farmaceutische bedrijven aangegeven dat transparantie over de kosten en de baten cruciaal is om de betalers van hun producten te kunnen blijven vragen hiervoor te betalen. Daarnaast heb ik in gesprek met de farmaceutische industrie de noodzaak benadrukt van de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen. Ik merk daarnaast in mijn contacten met collega-ministers binnen en buiten Europa dat de steun voor de Nederlandse inzet snel groeit. Afgelopen jaar heb ik een ronde tafelconferentie georganiseerd in Den Haag en heb ik deelgenomen aan de vervolgconferentie in Lissabon/Portugal. In deze conferenties hebben de landen en de industrie hun posities geschetst en ook hun inzet aangegeven. Ik zet in vervolg op deze conferenties in op nadere uitwerking van de concrete casus antibiotica. Daarbij zijn verschillende zaken van belang. Ten eerste, om op EU niveau (en zo mogelijk breder) te onderzoeken wat in wet- en regelgeving in de EU snellere toelating blokkeert (met andere woorden: zou toelating tot de markt kunnen worden versneld, bijvoorbeeld in plaats van 10 jaar naar 5 jaar)? Ten tweede, of er andere businessmodellen voor antibiotica te ontwikkelen zijn (bijvoorbeeld in plaats van betalen per kuur, betalen voor de beschikbaarheid). Ten derde, over de ontwikkelings- en productiekosten volstrekte transparantie te hebben.

Vraag 5

Is uw beleid om deze excessieve winsten tegen te gaan toereikend?

Mijn beleid grijpt op verschillende punten en niveaus in het systeem in om onverantwoord hoge prijzen en winsten tegen te gaan. Het betreft:
Ik heb er vertrouwen in dat we hiermee stappen in de goede richting zetten.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Nieuwbouw in Oost-Jeruzalem na vertrek Obama»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het dat de aankondiging van de bouw van 566 nieuwe huizen in Oost-Jeruzalem is aangehouden tot het vertrek van president Obama en het aantreden van zijn opvolger president Trump?

Het kabinet maakt zich ernstige zorgen over de voortdurende uitbreiding van Israëlische nederzettingen in bezet gebied. Nederzettingen zijn strijdig met internationaal recht en vormen een groot obstakel voor het bereiken van een twee-statenoplossing. Deze positie is onlangs herbevestigd in Veiligheidsraadresolutie 2334 van 23 december jl. en tijdens de conferentie over het Midden-Oosten vredesproces in Parijs op 15 januari jl.
Het kabinet neemt afstand van de uitspraken van de locoburgemeester van Jeruzalem. Ongeacht het standpunt van de Amerikaanse regering is het kabinet van mening dat het Israëlische nederzettingenbeleid niet consistent is met het door premier Netanyahu eerder uitgesproken commitment ten aanzien van de twee-statenoplossing. Het kabinet en de EU spreken de Israëlische regering consequent en nadrukkelijk aan op de illegaliteit van nederzettingen en wijzen erop dat dit beleid het perspectief op een twee-statenoplossing ondermijnt. De Minister van Buitenlandse Zaken heeft deze boodschap afgelopen week wederom afgegeven in een gesprek met de Israëlische viceminister Oren.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u de uitspraak van de locoburgemeester van Jeruzalem, dat met het aantreden van president Trump de spelregels zijn veranderd en dat dit ervoor zorgt dat de Israëlische regering de handen vrij heeft om eindelijk weer nederzettingen te bouwen? Deelt u de zorgen over het feit dat alleen al het aantreden van president Trump blijkbaar concrete gevolgen heeft voor de situatie in het Midden-Oosten?2

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de mening dat bovengenoemde uitspraak en de uitspraak van de burgemeester van Jeruzalem dat de acht jaar van de regering-Obama moeilijk zijn geweest vanwege de druk om de bouw van nederzettingen te stoppen, bewijst dat internationale druk op de Israëlische regering tot concrete resultaten kan leiden?

De vorige Amerikaanse president Obama en secretary of state Kerry hebben een duidelijke positie ingenomen ten aanzien van de uitbreiding van nederzettingen. Amerikaanse politieke druk en dialoog heeft er mede toe geleid dat verschillende plannen voor uitbreiding zijn bevroren.

Vraag 5

Wat is de laatste stand van zaken aangaande de voorgenomen verplaatsing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem? Hoe groot schat u de kans in dat een dergelijke stap daadwerkelijk wordt gezet? Deelt u de mening dat deze stap een uiterst negatieve werking zal hebben op het perspectief op een betekenisvol vredesproces?

Het kabinet heeft kennisgenomen van uitspraken die de Amerikaanse president voorafgaand aan zijn inauguratie over de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem heeft gedaan. Het kabinet begrijpt dat er momenteel meerdere opties worden overwogen door de Amerikaanse regering. Het kabinet is van mening dat van een verplaatsing van de Amerikaanse ambassade een negatief politiek signaal ten aanzien van het vredesproces zou uitgaan en dat een dergelijke stap tot verdere spanningen zou kunnen leiden.

Vraag 6

Bent u bereid om er in EU-verband voor te pleiten deze nieuwe aankondiging van uitbreiding van nederzettingen met 566 huizen sterk te veroordelen en om maximale druk op de Israëlische regering aangaande het nederzettingenbeleid uit te oefenen, ook indien de nieuwe Amerikaanse regering een andere koers kiest?

De EU heeft in een verklaring namens de Hoge Vertegenwoordiger benadrukt dat de recente uitbreidingen van nederzettingen het vooruitzicht op een levensvatbare twee-statenoplossing ernstig ondermijnen. De EU betreurt in de verklaring voorts het feit dat Israël doorgaat met het nederzettingenbeleid ondanks de voortdurende op alle niveaus geuite internationale zorgen en bezwaren.
Het kabinet blijft, zowel bilateraal als via de band van de EU, een actief beleid voeren ten behoeve van het behoud en de totstandkoming van de twee-statenoplossing. In de huidige context dringen Nederland en de EU bij partijen aan op positieve stappen ter behoud van de twee-statenoplossing en ter vergroting van wederzijds vertrouwen. Tegelijk spreken Nederland en de EU partijen aan op stappen die hier haaks op staan, zoals de recente aankondigingen van uitbreiding van nederzettingen. Ook tijdens het lidmaatschap van de Veiligheidsraad zal Nederland zich actief inzetten conform het geldende kabinetsbeleid ten aanzien van het Midden-Oosten vredesproces.

Vraag 7

Bent u bereid om bilateraal, in EU-verband en via de gedeelde zetel in de VN-Veiligheidsraad te pleiten voor consolidatie van de internationale consensus ten aanzien van het Israëlische nederzettingenbeleid, naar voorbeeld van de vorige maand aangenomen VN-resolutie 2334, die nogmaals stelt dat de bouw van nederzettingen een flagrante schending is van het internationaal recht en oproept tot een onmiddellijke en volledige stop van nederzettingenactiviteiten in bezet Palestijns gebied, inclusief Oost-Jeruzalem?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Deelt u de mening dat wanneer de Israëlische regering met het aantreden van president Trump overgaat tot een versnelde uitbreiding van illegale nederzettingen en daarmee de kans op constructieve vredesbesprekingen nog verder ondermijnt, de EU zich zal moeten beraden op concrete maatregelen, bijvoorbeeld door opschorting van samenwerkingsovereenkomsten (conform de motie-Servaes c.s.)?3

Het kabinet wil niet vooruitlopen op mogelijke toekomstige ontwikkelingen. Tijdens de Raad Buitenlandse Zaken van 6 februari a.s. zal een bespreking plaatsvinden van de EU-inzet ten aanzien van het Midden-Oosten vredesproces voor de komende tijd. Het kabinet zal hierbij het belang benadrukken van eensgezind optreden door de EU, waarbij alle mogelijke beleidsopties ten bate van het behoud van de twee-statenoplossing tegen het licht worden gehouden (zie ook de geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken die op 27 januari 2017 naar uw Kamer werd gestuurd)(Kamerstuk 21 501-02, nr. 1715). Voor de inzet van het kabinet wordt voorts verwezen naar het antwoord op vragen 6 en 7.

Vraag 9

Deelt u de mening dat dit een «strategisch moment» is om de Palestijnse staat te erkennen?

Het kabinetsstandpunt ten aanzien van erkenning is niet gewijzigd. Het kabinet wil erkenning inzetten op een strategisch moment als het effectief, reëel en opportuun is in het vredesproces. Het kabinet wil dat doen op een moment waarbij het een bijdrage levert aan het vredesproces. Daarvan is op dit moment geen sprake. Erkenning van een Palestijnse staat is een krachtig instrument dat maar één keer kan worden ingezet. Het betreft een nationaal besluit. Het kabinet zal zijn eigen afweging maken over erkenning. Daarbij zal Nederland meewegen wat andere Europese landen doen en afstemming met EU-partners zoeken.

Vraag 1

Vindt u het ook choquerend dat 1 op de 5 huisartsen genoodzaakt is om tweedehands medicijnen voor te schrijven, omdat patiënten de hoge zorgkosten niet meer kunnen betalen?1

In het door u aangehaalde onderzoek is een vragenlijst onder huisartsen en apothekers uitgezet. In totaal heeft 1 op de 5 huisartsen aangegeven wel eens overgebleven medicijnen te verstrekken aan mensen die moeite hebben met het betalen van hun zorgkosten. Hiermee is echter nog niet bekend hoe frequent (dagelijks, wekelijks, maandelijks of jaarlijks) dit daadwerkelijk gebeurt. Daarnaast zijn de exacte redenen van huisartsen om tweedehands medicijnen voor te schrijven niet duidelijk. Huisartsen kunnen dit doen om ongewenste zorgmijding tegen te gaan, maar het is bijvoorbeeld ook mogelijk dat zij op deze manier denken verspilling tegen te kunnen gaan.
Ik heb regelmatig ook richting de leden van de Tweede Kamer aangegeven dat iedere vragenlijst zo zijn tekortkomingen kent om zorgmijding te meten. Zo wordt niet nagegaan of de antwoorden van huisartsen overeenkomen met het feitelijke gedrag van mensen. Dit heeft invloed op de betrouwbaarheid van de resultaten. Daarom heeft het Nivel objectieve data – zoals declaratiedata en huisartsregistraties – gebruikt om het mijden van vervolgzorg te onderzoeken. Dit is gebeurd in opdracht van Zorgverzekeraars Nederland, Consumentenbond, de Landelijke Huisartsenvereniging en VWS (zie verder mijn antwoord op de vragen 2, 3, 5 en 6).

Vraag 2

Hoe verhoudt het gegeven dat 9 op de 10 huisartsen zorgmijding ziet gebeuren, zich tot uw uitspraak dat de stijging van het eigen risico niet gepaard is gegaan met een stijging van het aantal zorgmijders?2 Hoe verklaart u dit verschil?

Het eerder genoemde Nivel-onderzoek, laat met betrekking tot zorgmijding het volgende beeld zien. Zo haalde in 2014 29 procent van de patiënten een geneesmiddel niet op en volgde in 2013 27 procent van de patiënten een verwijzing naar de medisch-specialist niet op. De kans is dus inderdaad groot dat een individuele apotheker of huisarts te maken krijgt met dergelijke zorgmijding.
Deze zorgmijding hoeft echter niet te ontstaan door het eigen risico. Uit het Nivel-onderzoek blijkt namelijk dat het percentage mensen dat een geneesmiddel niet ophaalt in 2008 en 2009 hoger lag dan in de jaren daarna, terwijl in de latere jaren het eigen risico is verhoogd. Daarnaast stijgt het percentage mensen dat een verwijzing voor medisch-specialistische zorg niet opvolgt sinds 2010. De sterkste toename heeft echter in 2011 en 2012 plaatsgevonden, terwijl de stijging in 2013 (het jaar van de sterke stijging van het eigen risico tot 350 euro) juist relatief beperkt is. Op basis hiervan concludeer ik dat er indicaties zijn dat ook niet-financiële redenen een rol spelen bij het niet opvolgen van verwijzingen of het niet ophalen van geneesmiddelen. Zo is het mogelijk dat mensen een vervolgrecept hebben gekregen voor het geval de klacht niet overgaat. Ook kan het zo zijn dat mensen het geneesmiddel elders hebben gehaald (bijvoorbeeld pijnstillers of verbandmiddelen bij de drogist) of dat ze niet duidelijk hebben begrepen dat de arts een recept voorschreef. Er worden in het onderzoek tal van redenen aangegeven door de patiënten zelf.

Vraag 3

Wat vindt u ervan dat volgens de Vereniging Praktijkhoudende Huisartsen (VPH) en apothekersorganisatie KNMP (Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Pharmacie) huisartsen medicijnen gratis meegeven, om te voorkomen dat mensen die niet veel geld te besteden hebben, zorg gaan mijden? Kunt u dit toelichten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de constatering dat wanneer 8 op de 10 apothekers met medicijnen blijven zitten die niet opgehaald worden vanwege de hoge kosten, zorgmijding inherent is aan het hanteren van een eigen risico? Kunt u dit toelichten?

Er zijn mij voor de door u genoemde periode geen bruikbare cijfers bekend.

Vraag 5

Kunt u laten weten hoe vaak apothekers met medicijnen bleven zitten, voor de invoering van het eigen risico?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Hoe legt u het verschil uit tussen het onderzoek Inzicht in zorgmijden (Nivel), in opdracht van uw ministerie (2015), waaruit blijkt dat in 2014 in totaal 29% van de mensen hun medicijnen niet ophaalde bij de apotheker en het onderzoek gedaan onder 300 huisartsen en bijna 400 apothekers in opdracht van Omroep Max, waaruit blijkt dat 8 op de 10 apothekers met medicijnen blijven zitten, omdat ze niet worden opgehaald? Constateert u ook dat zorgmijding is toegenomen? Kunt u dit toelichten?3 4

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 7

Hoe legt u het verschil uit tussen het onderzoek Inzicht in zorgmijden (Nivel), in opdracht van uw ministerie (2015), waaruit blijkt dat in 2013 in totaal 27% van de mensen een verwijzing naar een medisch specialist niet opvolgden en het onderzoek gedaan onder 300 huisartsen en bijna 400 apothekers in opdracht van Omroep Max, waaruit blijkt dat zorgmijding door 9 op de10 huisartsen geconstateerd wordt? Constateert u ook dat zorgmijding is toegenomen? Kunt u dit toelichten?5 6

Nee. Ik vind het ongewenst als mensen vanwege financiële redenen noodzakelijke zorg mijden. Daarom zijn reeds verschillende maatregelen genomen om de financiële toegankelijkheid tot zorg te borgen (zie mijn antwoord op vraag 10). Daarnaast ben ik bezig met het verminderen van de oorzaak van het ontstaan van zogenaamde «tweedehands» geneesmiddelen. Zo zijn via het programma «Aanpak verspilling in de zorg» verscheidene projecten gestart om te voorkomen dat er ongebruikte medicijnen overblijven. Een voorbeeld hiervan is de zogenaamde «prescriptieregeling», waarbij apothekers geneesmiddelen voor maximaal 15 dagen meegeven aan patiënten die ze voor het eerst gebruiken.

Vraag 8

Ziet u een tweedehands medicijnenmarkt als een wenselijke ontwikkeling voor mensen die weinig geld te besteden hebben? Kunt u dit toelichten?

Ik kan me voorstellen dat sommige zorgverleners geneigd zijn om patiënten op deze manier te helpen, wanneer patiënten zeggen de kosten van de zorg niet te kunnen dragen. Dit brengt echter risico’s met zich mee (zie ook mijn antwoord op vraag 2) en het is dus maar de vraag of de patiënt hiermee geholpen is.

Vraag 9

Ziet u ook het gevaar van onzichtbare zorgmijding, omdat zorgverleners inspringen door bijvoorbeeld gratis medicijnen te geven, wanneer de gezondheid van patiënten serieus risico loopt? Erkent u dat het in de aard van zorgverleners ligt om te handelen ten gunste van de gezondheid van de patiënt?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 10

Erkent u dat u selectief shopt in beschikbare onderzoeken die het effect van eigen risico op zorgmijding aantonen? Ziet u in dat u een dubbel signaal afgeeft door het onderzoek van Commonwealth Fund uit 2016 van harte te ondersteunen, maar het CommonwealthFund rapport uit 2013, waarin aangetoond wordt dat 22% van de mensen afziet van zorg vanwege kosten, af te keuren op basis van een verkeerde vraagstelling in de enquête die tot een onbetrouwbare uitkomst zou leiden?7 8 9

Ik vind het ongewenst als mensen vanwege financiële redenen noodzakelijke zorg mijden. Daarom zijn er reeds verschillende maatregelen genomen om dit tegen te gaan (zie Kamerstuk 29 538, nummer 231 voor een overzicht en specifieke voorbeelden). Zo ontvangen huishoudens met een laag inkomen zorgtoeslag ter compensatie van een groot deel van de zorgpremie en het eigen risico. Verder bieden zorgverzekeraars de mogelijkheid het eigen risico gespreid te betalen en bellen apothekers patiënten die een geneesmiddel niet hebben opgehaald vaak na. Ook gemeenten spelen een belangrijke rol bij het tegengaan van ongewenste zorgmijding. Veel gemeentelijke collectiviteiten bevatten regelingen ten aanzien van het eigen risico. Hier bovenop bieden veel gemeenten meerkostenregelingen en/of bijzondere bijstand aan mensen met hoge zorgkosten aan.
Ik vind het belangrijk dat mensen op de hoogte zijn van deze maatregelen. Dit jaar trekt weer een speciaal team het land in om mensen te informeren en eventuele vragen over het eigen risico te beantwoorden. Daarnaast wordt een werkconferentie voor gemeenten georganiseerd waarin aandacht wordt besteed aan de vindbaarheid van de compensatiemogelijkheden en gaat de Staatssecretaris naar aanleiding van de motie Rutte/Bouwmeester (Kamerstuk 34 550 XVI, nummer 53) met gemeenten in gesprek over een informatiepunt waar mensen terecht kunnen voor alle vormen van compensatie voor zorgkosten.

Vraag 11

Bent u bereid het bestaan van zorgmijding, zoals geconstateerd door apothekers en huisartsen in het onderzoek in opdracht van Omroep Max, aan te pakken, zoals u dit heeft gedaan voor dak- en thuislozen naar aanleiding van eerdere vragen vanuit de Kamer? Welke maatregelen gaat u nemen om toegang tot de gezondheidszorg te verbeteren?10

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat jongeren steeds vaker in een psychiatrische kliniek belanden na sexting?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het zeer traumatisch kan zijn voor jongeren als hun blootfoto’s of seksfilmpjes worden verspreid via social media? Zo ja, deelt u dan ook de mening dat deze problematiek met kracht moet worden bestreden?

Het ongewild delen van seksueel getinte beelden via social media kan grote effecten hebben op het leven van jongeren en ouders, soms met verstrekkende gevolgen voor slachtoffers. Beelden kunnen inzet zijn bij pesten of op ongewenste plekken terecht komen, zoals pornosites die niet meer te verwijderen zijn.
De rol die social media spelen in de wereld van jongeren is onomkeerbaar en wordt steeds groter. Dat heeft veel goede kanten, maar ook risico’s zoals sexting en grooming. Om te voorkomen dat de groep slachtoffers van sexting toeneemt, is blijvende aandacht en voorlichting nodig over enerzijds de risico’s van het delen van seksueel getinte beelden en anderzijds over hoe slachtoffers en hun omgeving kunnen handelen als beelden verspreid worden. Het is belangrijk dat jongeren zich bewust zijn van de risico’s die samenhangen met het maken van seksueel getinte beelden. Daarnaast is van belang dat jongeren op de hoogte zijn van de mogelijkheden die er zijn als beelden ongewild breed verspreid worden, zoals het doen van aangifte. Ouders en scholen spelen een belangrijke rol bij bewustwording en voorlichting. Hier is al veel aandacht voor. Onlangs startte omroep BNN de campagne «Als je iets deelt, hoofd buiten beeld». Ook scholen besteden aandacht aan seksualiteit en seksuele diversiteit in relatie tot social media. Bij het onderdeel seksualiteit gaat het om seksuele weerbaarheid en het tegengaan van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Voor het onderwijs zijn (online) Verschillende programma’s beschikbaar. Een veel gebruikt programma is bijvoorbeeld de online game «Can you fix it», dat ook specifiek ingaat op sexting. Ook vanuit het bevorderen van mediawijsheid en de relatie met cyberpesten is er aandacht voor dit thema.
Uit onderzoek blijkt dat het percentage slachtoffers dat aangifte doet van zedenmisdrijven laag is. Mede daarom ben ik een onderzoek gestart om te achterhalen wat de overwegingen van slachtoffers zijn om al dan niet aangifte te doen of hulp te zoeken. Naar verwachting zijn de uitkomsten van dit onderzoek medio 2017 bekend.

Vraag 3

Als u van mening bent dat er iets gedaan moet worden aan het bestrijden van sexting, welke werkbare actie heeft u in gedachte?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Is het waar dat u voornemens bent sexting in het wetboek van strafrecht op te nemen? Zo ja, wanneer kan de Kamer de voorstellen tegemoet zien?

Zoals mijn ambtsvoorganger in de brief van 29 februari 2016 aan uw Kamer heeft aangegeven is voor aanpassing van de strafwet in verband met «sexting» geen aanleiding. Seksueel materiaal van kinderen kan op basis van de huidige wetgeving worden aangemerkt als kinderpornografie. Diverse handelingen met betrekking tot kinderpornografie, waaronder het bezitten, vervaardigen en verspreiden, zijn strafbaar gesteld in artikel 240b van het Wetboek van strafrecht. Het huidige wettelijke kader met betrekking tot kinderpornografie biedt volgens de organisaties in de strafrechtketen voldoende ruimte voor maatwerk bij de vervolging. Wel wordt, zoals mijn ambtsvoorganger heeft aangegeven, in samenwerking met deze organisaties bezien in hoeverre meer maatwerk in de bestraffing van jeugdige plegers van een zedendelict mogelijk is. Er wordt onder andere bij Bureau Halt gekeken of er een passende aanpak kan worden ontwikkeld voor lichte vormen van online seksueel gedrag, zoals sexting.
Het maken en verspreiden van seksuele afbeeldingen van een meerderjarige met diens toestemming is op zichzelf niet strafbaar. Toch biedt het strafrecht mogelijkheden om hiertegen op te treden. Uitsluitend indien de beelden als aanstootgevend voor de algemene eerbaarheid zijn aan te merken en worden tentoongesteld, ongevraagd toegezonden of op een openbare plaats worden aangeboden, kan vervolging op grond van pornografie plaatsvinden (art. 240 Sr). Vaak wordt het beeldmateriaal door volwassenen vrijwillig gemaakt en afgestaan. Indien de beelden vervolgens zonder toestemming via het internet worden verspreid, bijvoorbeeld uit wraak, kunnen deze handelingen tot strafrechtelijke vervolging leiden op grond van belediging (art. 266 Sr), smaad (art. 261 Sr) en, indien er feiten worden verkondigd die in strijd zijn met de waarheid, laster (art. 262 Sr).
In het geval de beelden niet vrijwillig zijn gemaakt of afgestaan, biedt het strafrecht verschillende (aanvullende) beschermingsmogelijkheden. Indien de beelden heimelijk worden gemaakt, kan een beroep worden gedaan op de strafbaarstelling van het gebruik van een verborgen camera in een woning of een andere niet openbare plaats (art. 139f Sr). Het openbaar maken van een afbeelding die heimelijk is gemaakt, is eveneens strafbaar (art. 139g Sr). Wanneer de beelden onder druk tot stand worden gebracht, kan dit een strafbare gedraging in de sfeer van het algemeen dwangdelict opleveren (art. 284 Sr). Indien het beeldmateriaal bij de rechthebbende is weggenomen via het binnendringen van een computer kan sprake zijn van computervredebreuk (art. 138ab Sr).

Vraag 5

Speelt deze problematiek alleen bij jongeren of zijn er ook meerderjarige slachtoffers van sexting te betreuren? Zo ja, hoeveel?

Het meeste onderzoek dat gedaan is naar sexting, is gericht op jongeren van 12 t/m 17 jaar. Het maken van seksueel getinte foto’s en video’s wordt vooral gezien als experimenteergedrag als onderdeel van de seksuele ontwikkeling van jongeren. Recente cijfers over meerderjarige slachtoffers zijn niet bekend.
In het kader van Safer Internet Day op 7 februari 2017 zijn er over dit thema recent twee onderzoeken verschenen. Uit onderzoek van de Universiteit Amsterdam in opdracht van internetprovider Kliksafe blijkt dat 2,6% van de jongeren wel eens een foto van zichzelf heeft gemaakt (naakt of in ondergoed) en die naar iemand stuurt of op internet plaatst. Uit onderzoek van ECP, Platform voor Informatie samenleving komt naar voren dat 7,1% van de meisjes tussen de 12 en 17 jaar wel eens een naaktfoto of foto in ondergoed naar iemand heeft gestuurd. Bij jongens is dit percentage 5,5%. Verder bleek dat 23% van de jongeren een naaktfoto of foto van iemand in ondergoed heeft ontvangen. 52,2% van de jongeren vindt leeftijdsgenoten die aan sexting doen dom. Dit beeld komt ook naar voren in het onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Het kenniscentrum seksualiteit Rutgers voert periodiek onderzoek uit naar de seksuele gezondheid en ontwikkeling van jongeren («Seks onder je 25e»). Het meest recente onderzoek uit 2012 geeft aan dat 2% van de meisjes en 6% van de jongens wel eens een naaktfilmpje of naaktfoto aan iemand heeft gestuurd.
Verder blijkt uit het recent onderzoek onder ruim 1000 jongeren dat de sleutel om iets aan dit fenomeen te doen bij ouders ligt2. De jongeren uit het onderzoek geven aan dat ouders de belangrijkste informatiebron (77,2%) zijn als het gaat om online risico’s. In Nederland bespreekt 93% van de ouders het internetgedrag van hun kind(eren) en 65,1% heeft het specifiek over sexting. Als er thuis veel over het onderwerp wordt gesproken, werkt dat risico-verlagend. Door ouders goed voor te lichten over de manieren waarop zij met hun kinderen daarover in gesprek kunnen zijn, kunnen dus de beste resultaten geboekt worden.

Vraag 6

Moet er vanuit worden gegaan dat meisjes vaker het slachtoffer zijn dan de jongens? Zo ja, waar blijkt dat uit? Zijn jongens vaker de dader dan meisjes of maakt dat niet veel verschil? Welke mogelijkheden zijn en worden ingezet om deze jongens en meisjes duidelijk te maken dat sexting absoluut niet te tolereren is?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Zijn klinieken voorbereid op jongeren die psychiatrische problematiek ontwikkelen als gevolg sexting? Zo ja, zijn er speciale programma’s of behandelingen die gericht zijn op slachtoffers van sexting? Zo nee, waarom niet?

Bij het verwerken van de gevolgen van sexting kan soms hulp van professionals nodig zijn. Voor jongeren is informatie over deze hulp te verkrijgen bij onder andere Helpwanted.nl, Slachtofferhulp Nederland, de Kindertelefoon en seksenzo.info. Soms krijgen jongeren klachten waarvoor intensievere hulp of behandeling nodig is.
Zoals mijn ambtsvoorganger op 8 december 2016 in de antwoorden op vragen van het lid Kuzu (Groep Kuzu/Öztürk) over het bericht «Meldingen kinderporno dit jaar verdubbeld» aan uw Kamer heeft gemeld, is expertise voor behandeling van trauma’s aanwezig bij de kinder- en jeugdpsychiatrie en jeugdafdelingen van GGZ-instellingen, jeugdhulpverlening, maar ook binnen het onderwijs. De jeugdafdelingen van GGZ-instellingen en traumacentra voor jeugdigen3 hebben expertise in huis om deze kinderen te screenen en te behandelen als de diagnose posttraumatisch stresssyndroom (verder: PTSS) is gesteld.
Het Landelijk Psychotraumacentrum in het UMC Utrecht diagnosticeert en behandelt jeugdige slachtoffers met PTSS als gevolg van kinderporno en sexting. Ook worden ouders begeleid en zo nodig behandeld.
Veel beschikbare expertise is gericht op behandeling om herhaling of revictimisatie te voorkomen (secundaire preventie). Er zijn meerdere factoren die daarbij een rol spelen, zoals psychische problemen als gevolg van eerder misbruik. Daarom is voorkomen of behandeling van PTSS van groot belang.
Het hiervoor genoemde psychotraumacentrum in Utrecht is onderdeel van een Centrum voor Seksueel Geweld (verder: CSG). Een CSG biedt gecoördineerde multidisciplinaire hulp4 aan slachtoffers van seksueel geweld tot één week na het incident. Een CSG is laagdrempelig en voor iedereen toegankelijk, ook minderjarigen. Er zijn nu 13 CSG’s operationeel. In de loop van 2017 zal een landelijk dekkend netwerk van 16 CSG’s beschikbaar zijn.
Het is niet bekend of alle slachtoffers van kinderporno en online seksueel misbruik ook gebruik kunnen maken van psycho-educatie, dan wel geadviseerd of onderzocht worden door een kinderarts. De wetenschappelijke literatuur geeft weinig handvatten voor de klinische praktijk bij de behandeling van trauma’s als gevolg van «hands-off activiteiten5». Uit de beperkte literatuur die beschikbaar is, blijkt dat slachtoffers vooral last hebben van het feit dat beelden van hen op het internet blijven circuleren.

Vraag 8

Deelt u de mening van de deskundigen dat de groep slachtoffers van sexting in de toekomst zal groeien? Zo ja, welke middelen of instrumenten heeft u tot uw beschikking om te voorkomen dat de groep slachtoffers in de toekomst vergroot?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel «Duitse Minister maakt geen uitzondering voor grensregio's»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het bericht dat de Duitse Minister geen uitzondering wil maken voor de grensregio's? Zo ja, wat vindt u hiervan? Bent u bereid om actie te ondernemen? Zo ja, welke?

Minister Dobrindt heeft met zijn uitspraken op 25 januari 2017 in de Duitse pers kennelijk gereageerd op nieuwe verzoeken van bepaalde politieke groeperingen uit een aantal Duitse deelstaten om uitzonderingen voor de grensregio’s te realiseren. Ik heb al vaker Minister Dobrindt gewezen op de ongewenste effecten in de grensregio’s die door de invoering van de PKW-Maut zouden ontstaan.
Zoals ik eerder uw Kamer heb geïnformeerd, heeft Minister Dobrindt zijn plannen naar aanleiding van mijn bezwaren gewijzigd. Het in Duitsland beoogde vignet is daardoor voor voertuigen die niet in Duitsland zijn geregistreerd, enkel op de snelwegen vereist. Bewoners van de grensregio’s kunnen via het onderliggend wegennet nog naar Duitsland zonder vignet. In Duitsland geregistreerde voertuigen behoeven het vignet op zowel de snelwegen als de federale autowegen.

Vraag 3

Op welke wijze werkt u nu al samen met o.a. de Oostenrijkse regering om de Duitse tolplannen tegen te houden? Welke stappen zijn er gezet en worden er nog gezet?

Ik ben en blijf in overleg met mijn Oostenrijkse collega. Ik heb Minister Leichtfried en marge van de Transportraad op 1 december 2016 gesproken en ook recentelijk, op 22 december 2016 hebben wij telefonisch overleg gehad over de voorgenomen Duitse tol. We hebben in dit gesprek afgesproken beiden een brief naar Eurocommissaris Bulc te sturen. Ik heb in mijn brief gevraagd om een nadere toelichting op de voorlopige conclusie van de Europese Commissie.

Vraag 4

Kunt u de uitkomsten van het overleg over de Duitse tol dat mede op verzoek van Oostenrijk vandaag wordt gehouden in Brussel, met de Kamer delen?

Op 25 januari 2017 is in Brussel tussen verschillende lidstaten overleg geweest over de ontwikkelingen inzake de Duitse tol. Daarbij zijn door Nederland en Oostenrijk de standpunten tegen de Duitse tol toegelicht en stand van zaken weergegeven en er is een wisseling van zienswijzen tussen de aanwezige landen geweest.

Vraag 5

Is in het overleg gesproken over een eventuele gang naar de rechter? Bent u bereid naar de rechter te stappen samen met o.a. de Oostenrijkse regering? Zo nee, waarom niet?

Duitsland moet haar wetten aanpassen conform de met de Europese Commissie onderhandelde wijzigingen en de Europese Commissie zal daarop toezien. De inbreukprocedure tegen Duitsland loopt intussen nog. Daarbij is er ook nog geen antwoord ontvangen op de door mij aan de Europese Commissie gestelde vragen. Zoals in het antwoord op vraag 4 is aangegeven, is door Nederland en Oostenrijk in het overleg uiteengezet wat de huidige stand van zaken is. Een gang naar de rechter is nu dan ook niet aan de orde.

Vraag 6

Kunt u nogmaals bevestigen of u bereid bent om alle mogelijke stappen te zetten om de Duitse tolplannen die de Nederlandse automobilist onnodig op kosten jagen, discrimineren en de Nederlandse grensregio's economisch duperen, tegen te houden?

Ik heb grote bezwaren tegen de Duitse tolheffing en ik heb dat meerdere keren tegen Minister Dobrindt als ook richting uw Kamer verduidelijkt. Na het nieuws op 1 december 2016 dat Minister Dobrindt eruit is met de Europese Commissie, mits aanpassingen worden doorgevoerd, heb ik in afstemming met Minister Leichtfried een brief gestuurd naar Europese Commissie. Ik heb in die brief om uitleg gevraagd, waarom het Duitse plan met de genoemde aanpassingen volgens de Europese Commissie nu wel in overeenstemming zou zijn met het EU recht.
Ik hecht zeer aan de zienswijze van de Europese Commissie, omdat zij toeziet op de correcte naleving van het EU recht. Ik zal daarom haar antwoord op mijn brief ook zwaar laten meewegen bij het nader bestuderen van mogelijke stappen. Ik heb nog geen antwoord ontvangen.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Cel voor gijzelen importbruid» en de laatste zin in dat bericht, die luidt: «Het huwelijk is inmiddels door een shariarechtbank in Nederland ontbonden»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat Nederlands recht nooit vervangen of aangevuld mag worden door (delen van) het islamitisch recht? Zo nee, waarom niet?

Er kan in Nederland geen sprake zijn van een parallelle rechtstructuur.

Vraag 3

Deelt u de mening dat Nederland moet deïslamiseren, in plaats van verder islamiseren? Zo nee, waarom niet?

Van islamisering, het organiseren van de maatschappij volgens islamitische principes, is geen sprake. Religieuze organisaties oefenen in Nederland geen overheidsmacht uit. Daarnaast gelden de wetten, regels en vrijheden van onze Nederlandse rechtsorde voor eenieder. Daartoe behoort ook de vrijheid van godsdienst. Dit houdt in dat eenieder het recht heeft zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet. Alle religies worden daarbij gelijk behandeld.

Vraag 4

Hoeveel shariarechtbanken zijn er in Nederland?

Voor zo ver bekend zijn er geen shariarechtbanken in Nederland.

Vraag 5

Bent u bereid alle organisaties waar adviezen worden gegeven en oordelen worden geveld op basis van het islamitische recht, direct te (laten) ontbinden? Zo nee, waarom niet?

Op grond van artikel 2:20 Burgerlijk Wetboek kan de rechtbank op verzoek van het Openbaar Ministerie een rechtspersoon waarvan de werkzaamheid in strijd is met de openbare orde verboden verklaren en ontbinden. Het is aan het Openbaar Ministerie om te bepalen of een verzoek ex artikel 2:20 Burgerlijk Wetboek opportuun is. Het Openbaar Ministerie heeft laten weten dat indien daartoe aanleiding bestaat, zij de mogelijkheid om bij de rechtbank een verzoek in te dienen zal overwegen.

Vraag 1

Kunt u toelichten hoe een verzekeringsarts van het Uitvoeringsorgaan Werknemersverzekeringen (UWV) beoordeelt of iemand aanspraak kan maken op een WIA-uitkering (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen)?

Als de persoon die een WIA uitkering aanvraagt een werkgever heeft, dan beoordeelt de verzekeringsarts eerst of de re-integratiekansen benut zijn. Is dit het geval, dan start de WIA claimbeoordeling.
In de claimbeoordeling onderzoekt de verzekeringsarts in hoeverre er beperkingen zijn in het functioneren die rechtstreeks het gevolg zijn van ziekte of gebrek en die maken dat de cliënt zijn werk niet kan verrichten. De verzekeringsarts stelt vast wat de resterende mogelijkheden in functioneren zijn, in de meeste gevallen door middel van een gesprek met de cliënt, eventueel gevolgd door een psychisch en lichamelijk onderzoek. Bij de beoordeling maakt de verzekeringsarts gebruik van de door de bedrijfsarts aangeleverde stukken, de actuele verzekeringsgeneeskundige standaarden, protocollen en beleidsinstructies. Eventueel vraagt de verzekeringsarts na schriftelijke toestemming van de cliënt aanvullende informatie op bij de behandelend arts.
De verzekeringsarts beargumenteert de medische beperkingen en mogelijkheden in functioneren in een medische en verzekeringsgeneeskundige rapportage en geeft deze weer in een zogenaamde Functionele Mogelijkheden Lijst (de FML). Vervolgens stelt de arbeidsdeskundige op basis hiervan en met behulp van arbeidsdeskundig onderzoek vast of er sprake is van ongeschiktheid voor de eigen functie en zo ja, wat dan het verlies aan verdienvermogen is. De arbeidskundige maakt hierbij gebruik van het Claim Beoordelings- en Borgingssysteem (CBBS) en legt de conclusie beargumenteerd vast in een arbeidsdeskundige rapportage.
Soms concludeert de verzekeringsarts dat er sprake is van «Geen Benutbare Mogelijkheden». Arbeidsdeskundig onderzoek blijft in dat geval achterwege. De verzekeringsarts onderzoekt dan in hoeverre het ontbreken van mogelijkheden duurzaam is.

Vraag 2

Wordt tijdens een bezwaar- en/of beroepsprocedure de beoordeling van de UWV-verzekeringsarts getoetst? Zo ja, kunt u toelichten hoe deze beoordeling plaatsvindt? Zo nee, waarom niet?

In een bezwaarprocedure tegen het resultaat van de beoordeling van de arbeidsmogelijkheden, wordt de beoordeling van de verzekeringsarts in beginsel heroverwogen, tenzij het bezwaar zich richt op een onderdeel waar de arbeidsdeskundige over gaat.
De heroverweging in bezwaar beperkt zich niet tot de aangevoerde bezwaren; er vindt een integrale heroverweging door de verzekeringsarts Bezwaar en Beroep plaats. Deze heroverweging is gericht op de vraag of de verzekeringsarts de medische beperkingen en functionele mogelijkheden correct heeft vastgesteld. Als de verzekeringsarts Bezwaar en Beroep concludeert dat dit niet het geval is volgt aanvulling en/of correctie.
In een beroepsprocedure toetst de bestuursrechter of het verzekeringsgeneeskundig onderzoek zorgvuldig is uitgevoerd en of de verzekeringsgeneeskundige rapportages begrijpelijk en consistent zijn. De bestuursrechter kan in geval van twijfel aan de juistheid van de medisch-inhoudelijke beoordeling door de verzekeringsarts, die de grondslag vormt van de beslissing op bezwaar, zelf een onafhankelijk medisch deskundige inschakelen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat tijdens de bezwaar- en of beroepsprocedure een onafhankelijke verzekeringsarts de WIA-beoordeling dient te toetsen? Zo ja, hoe wordt deze onafhankelijkheid gegarandeerd? Zo nee, wat gaat u doen om de onafhankelijkheid te waarborgen?

In geval van een bezwaarprocedure vind ik dat een andere verzekeringsarts bij UWV het bezwaar in behandeling moet nemen dan degene die de bestreden beschikking heeft genomen. UWV borgt dit door medische aspecten van het bezwaar te laten beoordelen door een verzekeringsarts Bezwaar en Beroep. Dit betreft een andere verzekeringsarts dan degene die het primaire besluit heeft voorbereid en genomen.
Daarnaast is de afdeling waar de verzekeringsarts die de primaire beslissing neemt binnen UWV gescheiden van de afdeling waar de verzekeringsarts Bezwaar en Beroep werkt. De inhoudelijke aansturing van verzekeringsartsen bij Bezwaar en Beroep is eveneens afzonderlijk georganiseerd en vindt plaats door stafverzekeringsartsen Bezwaar en Beroep.
Tot slot hanteert UWV een kwaliteitsborgingsysteem waarmee het professionele handelen van de verzekeringsartsen wordt gecontroleerd. Ook wordt er gewerkt met het Professioneel Statuut Verzekeringsartsen, dat een waarborg vormt voor een onafhankelijke claimbeoordeling door de verzekeringsarts.
Op deze wijze wordt de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van de verzekeringsartsen, die in de bezwaar- en beroepsprocedure optreden, gewaarborgd.

Vraag 4

Wordt een behandelend specialist (al dan niet aangedragen door de WIA-aanvrager) geraadpleegd tijdens de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling? Zo ja, in hoeverre wordt het oordeel van de behandelend specialist meegewogen tijdens de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling? Zo nee, waarom niet?

Een behandelend specialist wordt geraadpleegd als de verzekeringsarts dit medisch inhoudelijk noodzakelijk acht of als de cliënt hierop staat. Raadpleging van een behandelend specialist vindt alleen plaats nadat de betreffende cliënt hiervoor schriftelijk toestemming heeft gegeven. Deze informatie wordt altijd meegewogen in de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling.
In de bezwaar- en beroepsprocedure kunnen belanghebbenden zelf medische gegevens van behandelende artsen inbrengen. De verzekeringsarts Bezwaar en Beroep betrekt deze gegevens in alle gevallen bij de heroverweging van de medische beperkingen en functionele mogelijkheden. De verzekeringsarts Bezwaar en Beroep kan ook zelf informatie inwinnen bij behandelende artsen indien de verzekeringsarts dit noodzakelijk acht. Dat gebeurt alleen indien de cliënt hier toestemming voor geeft.

Vraag 5

Kunt u uiteenzetten hoeveel bezwaren er op jaarbasis tegen een WIA-afwijzing worden ingediend bij het UWV? Kunt u daarbij aangeven in hoeverre deze bezwaren ongegrond, gegrond of niet-ontvankelijk verklaard worden?

Aantal ontvangen bezwaren in 2016 ten aanzien van afwijzing WIA
4.728
Aantal afgehandelde bezwaren tegen afwijzing WIA in 2016
5.646
Gegronde bezwaren tegen afwijzing WIA
1.218 (22%)
Ongegronde bezwaren tegen afwijzing WIA
3.503 (62%)
Ingetrokken bezwaren tegen afwijzing WIA
620 (11%)
Niet-ontvankelijke bezwaren tegen afwijzing WIA
305 (5%)
Aantal ontvangen beroepszaken in 2016 tav afwijzing WIA
1.293
Aantal afgehandelde beroepszaken in 2016
2.264
Gegronde beroepszaken tegen afwijzing WIA
341 (15%)
Ongegronde beroepszaken tegen afwijzing WIA
1.353 (60%)
Ingetrokken beroepszaken tegen afwijzing WIA
530 (23%)
Niet-ontvankelijke beroepszaken tegen afwijzing WIA
40 (2%)
Aantal ontvangen beroepszaken in 2016 tav afwijzing WIA
464
Aantal afgehandelde beroepszaken in 2016
478
Gegronde beroepszaken tegen afwijzing WIA
58 (12%)
Ongegronde beroepszaken tegen afwijzing WIA
310 (65%)
Ingetrokken beroepszaken tegen afwijzing WIA
105 (22%)
Niet-ontvankelijke beroepszaken tegen afwijzing WIA
5 (1%)
NB: Het aantal afgehandelde bezwaar-, beroeps- en hogerberoepszaken betreft instroom over meerdere jaren.

Vraag 6

Kunt u uiteenzetten hoeveel beroepsprocedures (beroep of hoger beroep) er op jaarbasis tegen een WIA-afwijzing gevoerd worden? Kunt u daarbij aangeven in hoeverre deze beroepen gegrond, ongegrond of niet-ontvankelijk verklaard worden?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 1

Kunt u zich het debat herinneren over de ongevraagd opgelegde voorlopige aanslagen 2016 tijdens het Algemeen overleg Belastingdienst d.d. 31 maart 2016 en het plenaire debat naar aanleiding hiervan (VAO) d.d. 12 april 2016?1

Ja.

Vraag 2

Zijn voor het jaar 2017 opnieuw voorlopige aanslagen opgelegd aan mensen die geen voorlopige aangifte gedaan hebben (zoals dat in 2016 bij 171.000 belastingplichtigen is gebeurd en in 2015 bij 500.000 belastingplichtigen)? Zo ja, hoeveel belastingplichtigen betreft het voor het jaar 2017 en kunt u de groep nader duiden (hebben ze meer dan een baan, box 3-vermogen)?

Voor het jaar 2017 is aan 228.911 belastingplichtigen, die geen aangifte hebben gedaan, een voorlopige aanslag opgelegd. De gemiddelde aanslag bedraagt € 2.374. Het merendeel van de belastingplichtigen bestaat uit mensen met sinds 2016 meerdere dienstbetrekkingen en/of met inkomen in Box 3. Andere redenen om over 2017 een voorlopige aanslag op te leggen zonder dat een aangifte is gedaan zijn bijvoorbeeld het voor het eerst behalen van winst of een resultaat uit overige werkzaamheden of ontvangen van alimentatie.

Vraag 3

Kunt u aangeven hoe hoog de gemiddelde aanslag is die deze mensen ontvangen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de communicatie zeer belangrijk is bij belastingplichtigen die een voorlopige aanslag ontvangen die zij niet konden voorzien?

De positieve voorlopige aanslag is bedoeld om aan te kondigen dat men gedurende het jaar moet gaan afdragen in plaats van achteraf bij de definitieve aanslag. Het beleid is er namelijk op gericht om waar mogelijk het pay as you earn principe toe te passen. Dit is met uw Kamer gedeeld in het algemeen overleg van 31 maart 20162 en het VAO op 12 april 2016. Zo wordt voorkomen dat belastingplichtigen pas het volgende jaar, bij de definitieve aanslag, geconfronteerd worden met de fiscale gevolgen. Door deze systematiek betaalt de belastingplichtige belasting op het moment dat hij de inkomsten geniet waarover deze belasting berekend wordt. Doordat de Belastingdienst steeds actuelere gegevens heeft, lukt dit in toenemende mate. Ook op de website is aangegeven dat burgers ongevraagd een voorlopige aanslag 2017 kunnen ontvangen omdat de Belastingdienst werkt met steeds actuelere gegevens.
Daarnaast wordt de tekst op de voorlopige aanslag naar aanleiding van de motie Omtzigt aangepast zodat nog duidelijker wordt dat het machtigen van de Belastingdienst tot automatische incasso en daarmee betaling in termijnen de standaard is. Zoals aangegeven in de 18e halfjaarsrapportage3 worden deze aanpassingen voor het eerst zichtbaar op de voorlopige aanslag 2018.

Vraag 5

Kunt u zich herinneren dat u tijdens het bovengenoemde Algemeen overleg zei: «Ik ben het geheel eens met de heer Omtzigt dat er geen logica in zit om de naheffing van het jaar daarvoor en de voorheffing van het komend jaar in een keer te moeten betalen. Op dat punt zijn we het volstrekt met elkaar eens. Als de communicatie daarover beter moet, dan zeg ik: ik vond die zelf helder maar ik denk dat die helderder kan.»?

Ja.

Vraag 6

Kunt u aangeven op welke wijze de communicatie helderder is geworden naar belastingplichtigen die een voorlopige aanslag ontvangen zonder dat zij deze hebben aangevraagd? Kunt u deze vraag beantwoorden zowel voor de voorlopige aanslag 2017 als voor de voorlopige aanslag 2018?

In het algemeen overleg van 31 maart 2016 heb ik aangegeven dat helderder aangegeven moet worden dat de standaard is dat de verschuldigde belasting gespreid over dat jaar betaald dient te worden in elf termijnen. Dit is slechts anders als de belastingplichtige zelf kiest voor een snellere betaling of een verzoek doet om de betaling over meer termijnen te spreiden. De VA2017 kon niet meer tijdig daarop worden aangepast. De genoemde aanpassingen worden voor het eerst zichtbaar bij de voorlopige aanslag over 2018, zodat nog duidelijker wordt dat het machtigen van de Belastingdienst tot automatische incasso en daarmee betaling in termijnen de standaard is.

Vraag 7

Begrijpt u dat mensen die alleen rekenen op een definitieve aanslag 2017 voor 1 juli schrikken van een voorlopige aanslag 2017 waar zij niet om gevraagd hebben? Op welke wijze wordt daar in de gewijzigde communicatie rekening mee gehouden?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 1

Kent u de recente discussie over de aanleg van een bypass bij Kampen en de daarmee samenhangende plannen voor de bouw van bypassdorp Reeve?1

Ja, ik ben bekend met deze discussie.

Vraag 2

Wat zijn de gevolgen voor de aanleg van de bypass als de door Kampen gewenste bouwplannen geen doorgang vinden? Wat is de rol van de rijksoverheid hierin?

De bypass bij Kampen wordt aangelegd ter bevordering van de waterveiligheid en is niet afhankelijk van de door de gemeente Kampen gewenste bouwplannen. De rijksoverheid (Ministerie Infrastructuur en Milieu) speelt geen rol bij de woningbouwplannen.

Vraag 3

Heeft het mogelijk niet doorgaan van de bouwplannen gevolgen voor de financiering van de bypass? Zo ja, welke?

Het niet doorgaan van de bouwplannen heeft geen gevolgen voor de financiering van de bypass. De bypass wordt gefinancierd uit het Deltafonds.

Vraag 4

Welke afspraken zijn gemaakt tussen de betreffende gemeente, provincie en het Rijk over de bypass? Worden deze afspraken onverkort nagekomen door betrokken partijen?

Er is in 2013 een Realisatieovereenkomst afgesloten tussen het Rijk en de provincie Overijssel met betrekking tot de realisatie van het project Ruimte voor de Rivier IJsseldelta. Dit project bestaat uit een zomerverdieping in de IJssel en de aanleg van de hoogwatergeul (bypass). Het Rijk betaalt hiervan 66% en provincie Overijssel betaalt 34%. Het Rijk heeft geen financiële afspraken met de gemeente Kampen.
Daarnaast is er in 2013 een Samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen 13 partijen, waaronder het Rijk, provincie Overijssel en gemeente Kampen met als doel om zorg te dragen voor;
Een goede bestuurlijke overgang van de Planvoorbereidingsfase naar de Realisatiefase van het project Ruimte voor de Rivier IJsseldelta
Het vastleggen van afspraken over de publieke samenwerking tussen Partijen ten aanzien van de afstemming van de publiekrechtelijke bevoegdheden in de Realisatiefase van het project Ruimte voor de Rivier IJsseldelta.
De Realisatieovereenkomst en de Samenwerkingsovereenkomst worden door betrokken partijen nagekomen.
Met de halfjaarlijkse voortgangsrapportage Ruimte voor de Rivier wordt uw Kamer geïnformeerd over de voortgang van het Ruimte voor de Rivier project IJsseldelta Fase I (Reevediep).

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het bericht in het Dagblad van het Noorden dat u het inlassen van een bezinningsperiode als onuitvoerbaar bestempelt?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat lokaal draagvlak essentieel is in de transitie naar een duurzame economie?

De energietransitie heeft een grote impact op de fysieke ruimte en de leefomgeving van mensen, zeker waar het gaat om de realisatie van grootschalige duurzame energieprojecten. In de energietransitie moet dan ook steeds een afweging worden gemaakt tussen het nationale en het lokale belang. Ik ben van mening dat het hierbij op de juiste wijze informeren en betrekken van de omgeving cruciaal is en ik span mij hiervoor in. Zoals ik ook in mijn visie op het omgevingsmanagement (Kamerstuk 31 239/30 196, nr. 211) heb aangegeven, is het wel van belang om hierbij te beseffen dat het streven naar betrokkenheid van burgers, bedrijven en organisaties er niet altijd toe leidt dat er consensus ontstaat. Het blijft mijn verantwoordelijkheid als bevoegd gezag om besluiten te nemen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de motie van de leden Smaling/Vos2 niet vraagt om in lopende beroepsprocedures bij de Raad van State te interveniëren, maar wel om een bezinningsperiode in te lassen en die te gebruiken om een «zoektocht naar alternatieven te starten die dezelfde hoeveelheid duurzame energie opleveren»?

Met de genoemde motie heeft uw Kamer de regering verzocht om een periode van bezinning in te lassen. In september 2016 heb ik echter al samen met de Minister van Infrastructuur en Milieu een definitief besluit genomen, waarmee het windpark ruimtelijk is ingepast en is vergund. Zoals ik in mijn brief van 19 januari 2017 heb aangegeven ben ik niet bereid het besluit in te trekken omdat het daarmee onmogelijk wordt voor Drenthe om de in IPO verband overeengekomen provinciale doelstelling voor windenergie op land te realiseren en het grote druk zet op de andere doelstellingen en afspraken uit het Energieakkoord.

Vraag 4

Wilt u het verzoek vanuit de regio en de Tweede Kamer serieus nemen en de beroepstermijn van de Raad van State (uiterlijk 18 mei 2017) gebruiken als «bezinningsperiode»?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Kunt u toezeggen gedurende deze beroepsprocedure: 1) geen onomkeerbare stappen te nemen in het plaatsen van de windmolens; 2) serieus te kijken naar alternatieven in samenwerking met de betrokken gemeenten en de provincie Drenthe en 3) om tafel te gaan met alle betrokkenen, en tot een mogelijk akkoord te komen met de omwonenden, de exploitanten van de windmolens en de initiatiefnemers van alternatieve vormen van duurzame energie om zo tot een breed gedragen besluit te komen?

In afwachting van de uitspraak van de Raad van State zal geen begin met de plaatsing van de windmolens worden gemaakt. Eerder heb ik de betrokken gemeenten en provincie al laten weten bereid te zijn samen met hen naar plannen voor zonne-energie te kijken. Die plannen kunnen mogelijk in aanvulling op de bestaande afspraken en plannen bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen op de langere termijn.

Vraag 1

Bent u bekend met de reportage van Argos getiteld «De zaak Franz Schulte»?1 Zo nee, waarom niet?

Ja, daar ben ik bekend mee.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het uitvoeren van de chemische bewerkingen op het tankschip Franz Schulte voor de kust van Scheveningen in 2013 een ontzettend gevaarlijke operatie was? Zo nee, waarom niet?

Ja, om die reden is het sinds 1 januari 2014 volgens internationaal Verdrag voor de beveiliging van mensenlevens op zee (SOLAS) onder de IMO verboden om productieprocessen aan boord van schepen gedurende zeereizen uit te voeren waarbij een chemische reactie tussen de lading van een schip en een andere stof of lading plaatsvindt. Nederland heeft het voortouw genomen om tot dit internationale verbod te komen.

Vraag 3

Heeft de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) goed in beeld hoe vaak dergelijke gevaarlijke praktijken zich voordoen? Zo ja, kunt u de Kamer een overzicht doen toekomen van vergelijkbare gevallen die bekend zijn bij de inspectiediensten? Zo nee, waarom niet?

Op basis van controles aan boord van schepen in havens heeft de ILT sinds 1 januari 2014 geen overtredingen van het verbod op chemische bewerkingen gedurende zeereizen vastgesteld. De ILT heeft het initiatief genomen om met andere inspectiediensten te bezien of nadere controles op ankerplaatsen voor de NL kust of op zee nodig zijn. Deze vraag wordt geagendeerd in het overleg Veilig Vervoer over Water, waarin de verschillende betrokken diensten vertegenwoordigd zijn – naast de inspectiediensten onder andere de Douane, het Havenbedrijf Amsterdam en Rotterdam, het OM en de KMAR.

Vraag 4

Is er naast de milieurisico’s ook sprake van potentiële (volks)gezondheidsrisico’s die een stoomexplosie met zich mee zouden hebben gebracht? Zo ja, wat zijn deze risico’s voor de volksgezondheid? Zo nee, waarom niet?

Er kunnen bij chemische bewerkingen aan boord van schepen situaties ontstaan die potentieel risicovol zijn voor de (volks)gezondheid van zeevarenden en het milieu. Dit is een van de redenen dat chemische bewerkingen aan boord van schepen gedurende zeereizen niet meer toegestaan zijn.

Vraag 5

Beschikt de ILT volgens u over voldoende capaciteit om de juiste risicoanalyses te maken voor dit type praktijken en kunt u voorts garanderen dat de ILT in staat is adequaat risico gestuurd toezicht toe te passen op dit type praktijken? Zo nee, waarom niet?

Wat betreft de capaciteit van de ILT heb ik u naar aanleiding van de motie (Kamerstuk 34 300 XII, nr. 54) van het lid Smaling om taken en budget van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) meer met elkaar in evenwicht te brengen, in de brief van 8 maart 2016 geïnformeerd dat ik hier onderzoek naar doe. In dat kader worden op basis van een strategisch georiënteerde analyse risico’s voor alle taken en domeinen onderling gewogen en gerelateerd aan de inzet van de ILT.
Naast de inzet door de ILT is overigens van belang dat ook andere instanties via de kustwacht toezicht houden op schepen voor de Nederlandse kust.

Vraag 6

Bent u op de hoogte hoe onze buurlanden met dergelijke praktijken om gaan? Zo ja, kunt u de Kamer hier meer informatie over verschaffen? Zo nee, waarom niet?

Er is sprake van een internationaal verbod. Ik ga er derhalve vanuit dat buurlanden eveneens op dit verbod handhaven. Omdat de handhaving per land verschillend geregeld is en er geen internationale database is van deze overtredingen, kan ik u hier zonder nader onderzoek geen nadere informatie over verschaffen. Wel kan ik u aangeven dat er structureel overleg tussen inspectiediensten van lidstaten bestaat waarbij dergelijke misstanden aan de orde kunnen worden gesteld. Voor zover bekend is dat met dit onderwerp nog niet gebeurd.

Vraag 7

Bent u van mening dat er beter moet worden samengewerkt met onze buurlanden als het gaat over de inspectie van chemische bewerkingen op zee? Zo ja, hoe gaat u hier zorg voor dragen? Zo nee, waarom niet?

Andere landen controleren net zoals Nederland op de naleving van SOLAS regelgeving. Op basis van de uitkomst van het initiatief zoals genoemd in de beantwoording van vraag 3, zal ik beoordelen of betere samenwerking nodig is tussen buurlanden als het gaat over de inspectie van het internationale verbod op chemische bewerkingen op zee aan boord van schepen.

Vraag 8

Bent u bereid om deze problematiek internationaal op de agenda te zetten? Zo ja, kunt u toezeggen dat dit tijdens de eerstvolgende Milieuraad wordt besproken? Zo nee, waarom niet?

Zoals ik hiervoor aangaf is er eerst meer informatie nodig. Indien daaruit blijkt dat het internationale verbod om fysieke vermengingvanvloeibare bulkladingen en productieprocessen tijdenszeereizen uit te voeren overtreden wordt, kan dit enkel in samenwerking met buurlanden gehandhaafd worden. In dat geval zal ik dit ook internationaal bespreken. Dit is nog niet aan de orde.
Zie het antwoord op vraag 7.

Vraag 9

Kunt u deze vragen beantwoorden voorafgaand aan het Algemeen overleg Scheepvaart dat op 16 februari 2017 gepland is? Zo nee, waarom niet?

Nee dat was niet haalbaar. Het Algemeen overleg Scheepvaart heeft eerder plaatsgevonden, namelijk op 2 februari 2017. Vanwege de verzameling van informatie en de afstemming met betrokken organisaties was het niet mogelijk om alle vragen voor 2 februari 2017 te beantwoorden.

Vraag 1

Bent u er trots op dat dankzij uw bezuinigingsbeleid 1 op de 3 mensen die in 2015 zorg of ondersteuning kregen, aangegeven hebben dat dit onvoldoende was?1 2

Allereerst hecht ik er aan te melden dat ik voor de beantwoording van deze vragen te rade ben gegaan bij het SCP.
In de vragen klinkt de veronderstelling door dat een groot aantal mensen noodzakelijke zorg en ondersteuning is onthouden. Dit blijkt niet uit het onderzoek «Zorg en ondersteuning in Nederland: kerncijfers 2015» van het SCP. Het onderzoek geeft inzicht in hoeveel mensen in Nederland zorg en ondersteuning ontvangen. Uit het onderzoek blijkt dat het deel van de volwassen bevolking dat hulp ontvangt gelijk is gebleven tussen 2014 en 2015, namelijk ongeveer 2 miljoen mensen. Hierbij is gekeken naar alle hulp; zowel hulp uit het eigen netwerk, hulp bekostigd door de overheid en hulp bekostigd uit eigen middelen. Er is gekeken naar informele hulp, hulp bij het huishouden, persoonlijke verzorging, verpleging en begeleiding. Zowel het deel van de bevolking dat informele hulp ontvangt, als het deel dat door de overheid bekostigde hulp bevat, als het deel dat particulier bekostigde hulp ontvangt is gelijk gebleven voor en na de invoering van de Wmo 2015.
Er is ook geen verband te leggen tussen de uitkomsten van dit onderzoek en bezuinigingen: de uitgaven aan de langdurige zorg bedragen in 2017 28,7 mld. In 2013 was dit 27,5 mld.
Zoals het SCP aangeeft kunnen uit dit onderzoek geen conclusies getrokken worden voor de langere termijn. De resultaten passen wel bij mijn beeld dat in de overgang van 2014 naar 2015 continuïteit van zorg en ondersteuning voorop stond.
Uit het onderzoek blijkt verder dat 8% van de zelfstandig wonende volwassenen meer hulp zou willen. Een deel hiervan (ongeveer 400.000 mensen) krijgt geen vorm van hulp en een ander deel (ongeveer 670.000 mensen) krijgt wel een vorm van hulp, maar geeft aan behoefte te hebben aan meer hulp. Deze aantallen zijn vergelijkbaar met 2014, een verband met hervormingen per 1 januari 2015 is er dus niet. Dat mensen behoefte hebben aan (meer) hulp betekent niet dat hen deze hulp is onthouden door de overheid. Het SCP geeft aan dat een behoefte aan (meer) zorg niet betekent dat mensen daar ook daadwerkelijk om gevraagd hebben. Op grond van het onderzoek is onbekend of door deze mensen binnen het eigen netwerk om hulp is gevraagd en of contact opgenomen is met een instantie zoals de gemeente. Uit eerder onderzoek is bekend dat dit vaak niet het geval is. Bijvoorbeeld uit een onderzoek naar de thuiszorg waar in het SCP onderzoek naar wordt verwezen bleek dat maar een kwart van de mensen met behoefte aan thuiszorg een aanvraag indiende. Verder is voor de duiding van deze cijfers van belang dat het gaat om een diverse groep mensen. Het gaat om mensen met meer en minder beperkingen, met een groot of klein eigen netwerk en met en zonder eigen financiële middelen om bijvoorbeeld een schoonmaakhulp in te schakelen. Het is dus niet bekend in hoeverre deze mensen zelf met hun omgeving in de behoefte aan hulp kunnen voorzien.
Het is van belang na te gaan welke hulp mogelijk is binnen het eigen netwerk en waar nodig contact op te nemen met bijvoorbeeld een Wmo-loket, wijkteam of wijkverpleegkundige. Ik hecht er veel waarde aan dat mensen passende ondersteuning krijgen. De Wmo 2015, de Zorgverzekeringswet en de Wet langdurige zorg kennen waarborgen om hierin te voorzien.
Ik kijk bij de effecten van het beleid niet alleen naar de macro cijfers. Zonder te kijken naar de effecten op micro niveau, en vooral dus de ervaringen van cliënten zelf, valt niet vast te stellen of de doelstellingen van de hervormingen worden behaald. Een waardevol instrument vind ik de cliëntervaringsonderzoeken die nu door nagenoeg alle gemeenten zijn uitgevoerd. Daaruit blijkt dat ongeveer 7 tot 8 mensen op de tien tevreden is over de passendheid van de zorg en de wijze van bejegening. De resultaten zijn per gemeente te vinden op www.waarstaajegemeente.nl.

Vraag 2

Hoe oordeelt u erover dat 670.000 mensen meer behoefte hadden aan zorg dan ze kregen? Wat is uw analyse hierover?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Vindt u het ook schokkend te horen dat 400.000 mensen geen hulp kregen, maar zeiden dit wel nodig te hebben? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat mensen in 2015 juist minder ondersteuning kregen van hun netwerk, terwijl dit volgens uw beleid wel de bedoeling is? Kunt u uw antwoord toelichten?

Uit het onderzoek blijkt niet dat mensen minder ondersteuning kregen vanuit hun eigen netwerk. Het SCP geeft aan dat zowel in 2015 als in 2014 negen procent van de volwassen Nederlandse bevolking informele hulp ontvangt.

Vraag 5

Erkent u het falen van uw bezuinigingsbeleid op de langdurige zorg, nu blijkt dat ruim een miljoen mensen (meer) zorg nodig hadden, maar dit niet kregen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 6

Wat vindt u ervan dat er vooral behoefte is aan meer hulp bij het huishouden en begeleiding? Deelt u de mening dat u hierop veel te hard bezuinigd hebt? Zo ja, wat gaat u hieraan doen? Zo neen, waarom niet?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 7

Is u bekend wat de kosten zijn van uitblijvende zorg of ondersteuning in het geval dat bij iemand de verwaarlozing of vervuiling moet worden verholpen in een deplorabel stadium, of wanneer mensen door gebrek aan zorg of ondersteuning in het ziekenhuis belanden of opgenomen moeten worden in intramurale setting? Zo ja, kunt u uw antwoord toelichten? Zo neen, bent u bereid dit uit te zoeken en de Kamer hierover te informeren?

Ik hecht samen met gemeenten en andere partijen veel waarde aan het voorkomen van situaties van verwaarlozing, vervuiling of onnodige opnames. In de eerste plaats voor mensen zelf. Preventie neemt dan ook een centrale plaats in binnen de Wmo 2015. Gemeenten hebben de taak om beleid te maken op het gebied van preventie en om mensen te voorzien in ondersteuning gericht op zelfredzaamheid en participatie, als mensen hier niet zelf in kunnen voorzien. Via verscheidene trajecten zet ik verder in op bewustwording van het belang van goede preventie. De rol van VWS is dat we lokale partijen ondersteunen om met preventie aan de slag te gaan, onder meer via subsidiëring van veiligheid.nl en via Vilans wordt de kennis over wat werkt bij bijvoorbeeld valpreventie voor lokale partijen beschikbaar gesteld. De kosten indien iemand toch opgenomen moet worden zullen per geval en situatie verschillen en kunnen niet in zijn algemeenheid vastgesteld worden. Onderzoek hier naar acht ik dan ook niet zinvol.

Vraag 8

Wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat de ruim 1 miljoen mensen de zorg krijgen die zij nodig hebben? Kunt u uw antwoord toelichten met concrete acties die u gaat inzetten?

Zoals hierboven aangegeven zijn er in de diverse wetten voldoende waarborgen dat mensen passende zorg krijgen.

Vraag 9

Wilt u deze vragen beantwoorden vóór 1 februari a.s.? Zo neen, waarom niet?

De vragen zijn bij deze beantwoord.