Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de uitzending van Een Vandaag van 20 oktober?1

Ja.

Vraag 2

Hoe lang bent u al op de hoogte van de (mogelijk) schadelijke effecten voor de gezondheid door het gebruik van PX-10?

De documentatie die binnen Defensie is teruggevonden over mogelijke gezondheidseffecten van het werken met PX-10, gaat terug tot 1980. Vanaf 1981 zijn maatregelen getroffen om het gebruik van PX-10 te verminderen. Tevens zijn er vanaf dat moment voorzorgsmaatregelen (waaronder beschermende middelen) getroffen om mogelijke gezondheidsrisico’s te verkleinen. PX-10 is in de periode 1981–1996 stapsgewijs uitgefaseerd.

Vraag 3

Kunt u aangeven waarom de Kamer destijds niet geïnformeerd is over de (mogelijke) schadelijke gevolgen van het gebruik van PX-10?

De Kamer is in de periode 2008–2011 over het gebruik van PX-10 en de gevolgen ervan geïnformeerd (zie het overzicht in de bijlage bij Kamerstuk 34 000 X, nr. 13).

Vraag 4

Bent u bereid de interne documenten van uw ministerie over het gebruik en de (mogelijke) schadelijke gevolgen van het gebruik van PX-10 met de Kamer te delen?

Ja, daartoe ben ik bereid. De desbetreffende documenten zijn na een Wob-verzoek van Letselschade Haaglanden ClaimZorg in 2013 al openbaar gemaakt en zijn onder meer terug te vinden op de website van EenVandaag2.

Vraag 5

Waarom is er, ondanks bekendheid sinds 1976 met de (mogelijke) gezondheidsrisico verbonden aan het gebruik van PX-10, toch voor gekozen het gebruik te handhaven?

In de brief van 1984 staat ook vermeld welke voorzorgsmaatregelen er bij gebruik moeten worden getroffen en dat er actie is genomen om het gebruik van PX-10 te verminderen. De in 1981 getroffen maatregelen zijn aan uw Kamer gemeld bij de beantwoording van Kamervragen in 20083.

Vraag 6

Hoe oordeelt u over de inhoud van de brief van 26 juni 1984 van de toenmalig directeur Materieel, waarin hij, ondanks de bekendheid met de (mogelijke) schadelijke gevolgen van PX-10, aangeeft: «Het produkt PX-10 blijft bij de KM (evenals KL en KLU) gehandhaafd.»?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Overweegt u een contra-expertise over het gebruik en de blootstelling aan PX-10 uit te laten voeren?

Het RIVM is onafhankelijk en organiseert zelf haar contra-expertise. Dit is in het onderzoek naar de gevolgen van PX-10 ook gebeurd. Zoals ik uw Kamer in mijn brief van 23 oktober jl. (Kamerstuk 34 000 X, nr. 13) heb laten weten, heeft het RIVM twee gerenommeerde en internationaal hoog aangeschreven onderzoeksinstituten bij het onderzoek betrokken. Ook zijn de onderzoeksresultaten onderworpen aan een externe review door twee internationale experts.
Het RIVM bepaalt hoe het onderzoek wordt uitgevoerd, welke wetenschappelijke methoden daarvoor geschikt zijn en stelt het wetenschappelijke rapport op. Het RIVM hanteert daarbij de principes van zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, controleerbaarheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid.
De Wet op het RIVM, waarin is vastgelegd welke taken het RIVM zelfstandig uitvoert, borgt haar onafhankelijkheid. In de wet is bepaald dat de Minister geen aanwijzingen geeft voor de wijze van uitvoering en rapportage van de resultaten. Daarnaast schrijft de wet een Commissie van Toezicht voor met als taak het wetenschappelijk niveau van het RIVM te bewaken. Deze commissie ziet er tevens op toe dat de kritiek van wetenschappelijke aard op correcte wijze wordt afgehandeld.
Verder onderschrijft het RIVM de code van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling. Dit houdt onder andere in dat geen invalshoeken worden uitgesloten en actief overleg wordt gepleegd met partijen die kritiek hebben op haar onderzoek.
Het RIVM heeft inmiddels laten weten – in lijn met de door het RIVM gehanteerde zorgvuldigheidseisen – de toxicoloog die in genoemde uitzending van Dossier EenVandaag het woord voert, uit te nodigen voor een gesprek samen met andere deskundigen. Het RIVM zal mij informeren over de uitkomsten en zal deze ook op haar eigen website plaatsen. De uitkomsten worden vanzelfsprekend tevens met uw Kamer gedeeld.

Vraag 8

Bent u van plan de rapporten van het RIVM als gevolg van de informatie in deze uitzending opnieuw tegen het licht te houden? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Kunt u aangeven welke maatregelen u gaat nemen naar aanleiding van deze uitzending? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 10

Vormt de uitzending van EenVandaag voor u aanleiding om zo spoedig mogelijk actie te ondernemen richting de oud-werknemers en hun nabestaanden? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?

Het betrokken personeel is destijds over het onderzoek en de resultaten hiervan geïnformeerd. Ik betreur in hoge mate de onrust die nu opnieuw dreigt te ontstaan onder het (voormalige) defensiepersoneel. Medewerkers die zich zorgen maken, kunnen zich wenden tot het ABP Zorgloket (voormalig personeel) of de verantwoordelijk militair arts dan wel de bedrijfsarts (actief dienend personeel). Ook is informatie over PX-10 terug te vinden op de daarvoor ingerichte internetpagina van Defensie.

Vraag 11

Kunt u deze vragen uiterlijk binnen één week beantwoorden?

Dat is helaas niet mogelijk gebleken.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat Islamitische Staat beschikt over chemische wapens?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het bericht dat de Verenigde Staten tussen 2003 en 2011 verouderde chemische wapens hebben aangetroffen in Irak?2 Was deze informatie reeds bij u bekend?

De aangetroffen chemische wapens zijn destijds vernietigd en de restproducten zijn in Irak opgeslagen. De restproducten zijn niet meer als chemisch wapen bruikbaar.

Vraag 3

Wat is uw oordeel over het feit dat deze verouderde chemische wapens niet zijn vernietigd?

De aangetroffen chemische wapens zijn destijds vernietigd, zie antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Wat is u bekend over slachtoffers met symptomen die duiden op een chemische aanval in de Syrische grensstad Kobani? Deelt u de bevindingen van de Israëlische experts die bevestigen dat Koerdische strijders zijn omgekomen door een chemische aanval? Zo nee, waarom niet?

Om de bevindingen van de Israëlische experts te kunnen onderschrijven is uitgebreid forensisch onderzoek nodig, waarbij betrouwbare monsters beschikbaar moeten zijn. Nederland beschikt niet over dergelijke monsters en kan de bevindingen van de Israëlische experts daarom niet bevestigen.

Vraag 5

Welke maatregelen wilt u bevorderen om te voorkomen dat de Nederlandse trainers die worden uitgezonden naar Irak, het slachtoffer worden van een chemische aanval? Gaat u in navolging van de Britten de Nederlanders voorzien van speciale beschermende pakken?

Nederland zal op basis van dreigingsanalyses gepaste maatregelen nemen voor de Nederlandse trainers. Hierbij worden ook de analyses en maatregelen van de coalitiepartners ter plaatse meegewogen.

Vraag 6

Welke maatregelen wilt u (in samenwerking met internationale partners) bevorderen om te voorkomen dat ISIS chemische wapens Syrië en Irak uit smokkelt om elders (bij voorbeeld in Nederland) dood en verderf te zaaien?

De in Irak aangetroffen chemische wapens zijn vernietigd (zie antwoord op vraag3. In Syrië zijn de door het Assad-regime opgegeven chemische wapens en voorlopers, onder toezicht van de OPCW-VN Gezamenlijke Missie in Syrië, succesvol verwijderd en vernietigd. Dit laat onverlet dat het kabinet het kwaadwillenden zo moeilijk mogelijk wil maken om aan aanslagmiddelen te komen. In het kader van het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme (Kamerstuk 29 754, nr. 253), wordt de informatiedeling, opsporing en inlichtingenverwerving inzake (pogingen tot) verwerving van aanslagmiddelen geïntensiveerd.

Vraag 7

Ziet u nu eindelijk in dat grenscontroles noodzakelijk zijn in de strijd tegen terrorisme om zo (onder andere) te voorkomen dat chemische wapens Nederland binnenkomen en worden ingezet tegen Nederlandse burgers? Zo neen, waarom wilt u dat niet doen?

Nee, het kabinet ziet daartoe geen noodzaak. De grenscontroles aan de buitengrenzen van de EU zijn voldoende. Op grond van een gemeenschappelijk kader voor douanerisicobeheer van de EU is op het goederenverkeer een uitvoerig veiligheidsregime van toepassing waaronder een risicobeoordeling van vracht op onder andere explosieven of chemische wapens. Tijdelijke herinvoering van grenscontroles binnen de EU kan alleen als uiterste middel. Op dit moment staat deze uiterste maatregel niet in verhouding tot de vermeende effectiviteit daarvan.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het bericht «Gevoelstemperatuur: 67 graden Celsius; bijna alle WC’s kapot»?1

De strekking van het artikel en de daarin aangehaalde uitspraken worden niet breed gedragen door de militairen die momenteel zijn uitgezonden naar Mali.

Vraag 2

Voelt u zich aangesproken door de uitspraak van een anonieme militair: «Ik ben nu zes keer uitgezonden geweest en dit heb ik nog nooit meegemaakt. Je wordt gewoon de woestijn ingetrapt en verder zoek je het maar uit»?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Waarom slapen de militairen bijna een jaar na aanvang van de missie nog steeds in tenten? In hoeverre is de veiligheid in het geding, vanwege het risico van raketaanvallen op het kamp?

Aangezien het Nederlandse kamp van de grond af aan moest worden gebouwd, zijn de Nederlandse militairen aanvankelijk in tenten gelegerd. Met de Kamerbrief van 28 maart 2014 (Kamerstuk 29 521 nr. 241) heb ik uw Kamer geïnformeerd dat de tenten zouden worden vervangen door beschermende containers. Eind september konden de eerste Nederlandse militairen worden gelegerd in woonchalets. Vanaf begin december kunnen, in geval van nood, alle Nederlandse militairen van het detachement worden gelegerd in beschermde onderkomens. Vanaf eind januari 2015 is er voor alle Nederlandse militairen standaard een onderkomen in deze containers. De veiligheid van het Nederlands personeel is niet in het geding, aangezien er op het kamp onderkomens («shelters») zijn gebouwd waarin kan worden geschuild tijdens raketaanvallen. Nederland is overigens het enige land binnen MINUSMA dat zijn personeel in dergelijke beschermende containers onderbrengt. De dreiging van beschietingen op het Nederlandse kamp in Gao is begin oktober vanwege het lage aantal incidenten bovendien teruggebracht van significant naar matig. De huidige beschermingsmaatregelen op het kamp zijn hiermee voldoende.

Vraag 4

Deelt u de mening van de voorzitter van vakbond AFMP dat de situatie in Gao «onacceptabel» is? Kunt u uw antwoord toelichten?

De Nederlandse militairen werken in Mali onder moeilijke omstandigheden. Dit geldt vooral voor de militairen die zijn geplaatst in Gao, waar de afgelopen maanden de hoge temperatuur en het stof de werk- en leefomstandigheden hebben bemoeilijkt. Defensie stelt alles in het werk om de bouw van het Nederlands kamp, inclusief alle voorzieningen, zo spoedig mogelijk te voltooien. Omdat de logistieke aanvoerlijnen naar Gao lang zijn en de klimatologische omstandigheden zwaar, duurt de bouw van het Nederlands kamp langer dan aanvankelijk was voorzien. Volgens de huidige planning zal het Nederlands kamp in Gao eind april 2015 gereed zijn. Kritieke reservedelen, zoals voor het sanitair, worden versneld naar Mali vervoerd. Ook zijn er alternatieve sanitaire voorzieningen gemaakt. Het standaard VN-voedselrantsoen wordt door Nederland aangevuld tot een meer gevarieerd menu. Vanwege de warme weersomstandigheden in Mali zijn de werktijden aangepast, vooral voor het personeel dat fysieke arbeid verricht. Nieuw personeel neemt deel aan een acclimatisatieprogramma om gefaseerd te wennen aan het werken in een heet klimaat. Met deze maatregelen wordt de situatie in Gao als acceptabel gezien. Overigens zijn Nederlandse militairen opgeleid om onder moeilijke omstandigheden te opereren.

Vraag 5

Deelt u de mening dat goede voorzieningen voor militairen nooit ondergeschikt mogen zijn aan de politieke wens om deel te nemen aan een missie? Zo ja, waarom horen we keer op keer dat uitgezonden militairen met tekortschietende voorzieningen worden geconfronteerd?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Erkent u dat militairen, vanwege angst voor baanverlies, niet snel zullen klagen over de omstandigheden tegenover hun leidinggevende? Wat onderneemt u om te achterhalen hoe militairen werkelijk over de omstandigheden denken?

Nederlandse militairen zijn goed opgeleid en zijn in staat om hun werkzaamheden uit te voeren. In het missiegebied zijn voldoende mogelijkheden aanwezig om problemen kenbaar te maken aan leidinggevenden. Ook andere kanalen staan tot hun beschikking, onder meer de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht.
Defensie peilt daarnaast periodiek de mening van militairen en burgers over de werkomstandigheden en werkbeleving. Het betreft de monitor werkbeleving (halfjaarlijkse rapportage over de werkbeleving van militairen en burgers), het medewerkertevredenheidsonderzoek «PICTURE/SCOPE» (periodiek onderzoek naar de werkbeleving van personeel per eenheid) en moreelonderzoeken in de missiegebieden, waaronder ook Mali. In deze onderzoeken kunnen militairen open, eerlijk en anoniem hun mening over de werkomstandigheden en werkbeleving geven. Deelneming aan de onderzoeken geschiedt op vrijwillige basis. De uitkomsten van de onderzoeken worden door commandanten (en veelal ook door medezeggenschapsraden) gebruikt om, waar mogelijk, verbeteringen aan te brengen in de werkomstandigheden en/of werkbeleving van het personeel.

Vraag 7

Bent u bereid om de Inspectie Militaire Gezondheidszorg (IMG) onderzoek te laten doen naar de omstandigheden op het kamp?

Ik zie gezien het bovenstaande geen aanleiding tot een aanvraag voor een onderzoek door de IMG. De IMG kan echter ook op aanvraag van de bonden onderzoek verrichten. Indien hij zelf aanleiding ziet het kamp te bezoeken, zal hem dit uiteraard worden toegestaan. Momenteel ziet de IMG geen aanleiding het kamp op korte termijn te bezoeken.

Vraag 8

Hebben de Nederlandse troepen in Mali inderdaad «niet de beste uitrusting en de voertuigen voor een gevaarlijke missie»? Hoe wordt dit probleem opgelost? Waarom staat dit niet in de laatste voortgangsrapportage over MINUSMA?

De Nederlandse militairen werken met kwalitatief goed materiaal dat toereikend is om hun werkzaamheden in Mali uit te voeren. De logistieke voorraden zijn in de afgelopen maanden verder aangevuld. Deze aanvoer neemt enige tijd in beslag omdat veel zaken over zee moeten worden aangevoerd.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Jihadist ronselt op Volkel»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven wat er wordt bedoeld met «ronselpraktijken, die heel bedreigend overkwamen»? En wat doet u tegen het ronselen, specifiek binnen Defensie?

Het ronselen of rekruteren van personen voor de gewelddadige jihad is strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht (Sr). In het bijzonder moet hierbij worden gedacht aan het in artikel 205 Sr strafbaar gestelde werven van een persoon voor vreemde krijgsdienst of gewapende strijd en het in artikel 134a Sr strafbaar gestelde deelnemen en meewerken aan training voor terrorisme. In het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme dat de ministers van Veiligheid en Justitie en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op 29 augustus jongstleden aan uw Kamer zonden, is tevens meegedeeld dat in het kader van bestuurlijke maatregelen onder andere ter reductie van het aantal jihadgangers die worden geronseld door terugkeerders, gedacht wordt aan tijdelijke maatregelen als een periodieke meldplicht, contactverboden en medewerking aan herhuisvesting (Kamerstuk 29 754, nr. 253). Deze aanpak is integraal en geldt daarom ook voor eventuele (ex-)werknemers van Defensie.
In dit specifieke geval was er geen sprake van ronselpraktijken door de persoon in kwestie. De MIVD doet indien nodig onderzoek naar (mogelijke) radicalisering van medewerkers van Defensie. Defensie neemt de veiligheid van haar personeel zeer serieus. Als daartoe aanleiding bestaat worden voorzorgsmaatregelen genomen om de veiligheid en het beveiligingsbewustzijn van de medewerkers te verhogen. Om het beoogde effect niet te ondergraven, worden over genomen of nog te nemen maatregelen doorgaans geen mededelingen gedaan.

Vraag 3

Is het bij de inlichtingendiensten en politie bekend wie de geradicaliseerde ex-militair is? Zo ja, is men de jihadist al op het spoor en is hij inmiddels opgepakt en vastgezet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Hoeveel geradicaliseerde ex-medewerkers van Defensie zijn betrokken bij jihadistische activiteiten?

Over aantallen geradicaliseerde ex-medewerkers van Defensie die betrokken zijn bij jihadistische activiteiten kan ik geen uitspraken doen.

Vraag 5

Welke maatregelen zijn er genomen tegen geradicaliseerde ex-militairen? Wat is er bekend over deze groep, qua achtergrond?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Bent u van plan om, behalve te zwichten voor de islamitische dreiging door militairen te verbieden in uniform te reizen, het defensiepersoneel extra te beveiligen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 1

Kent u het bericht: «Student defensie bedreigd en aangevallen»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven of de doodsbedreiging van een student in defensie-uniform met een mes verband houdt met de groeiende jihaddreiging in ons land?

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft mij meegedeeld dat uit onderzoek door de politie is gebleken dat betrokkene een valse aangifte heeft gedaan en er geen sprake is geweest van een doodsbedreiging van een student in defensie-uniform.

Vraag 3

Klopt het dat er tevens een auto op een groep studenten in defensie-uniform is ingereden? Zo ja, houden de twee voorvallen verband met elkaar?

Uit onderzoek door de politie is volgens het OM gebleken dat een groep personen in camouflagekleding opzij heeft moeten stappen voor een naderende auto. Niet gebleken is dat er daarbij sprake was van een bewuste actie jegens deze personen.

Vraag 4

Zijn er de afgelopen maanden meer voorvallen geweest waarbij personen in defensie-uniform zijn aangevallen of bedreigd? Zo ja, wanneer, waar en op welke wijze is dat gebeurd?

Voor zover bekend zijn er de afgelopen maanden geen voorvallen geweest waarbij personen in defensie-uniform fysiek zijn aangevallen of bedreigd.

Vraag 5

Zijn er met betrekking tot de bovengenoemde gebeurtenissen al verdachten opgepakt en vastgezet?

Nee.

Vraag 6

Welke maatregelen bent u voornemens te treffen om dit gevaar tegen te gaan?

Zoals gesteld in de antwoorden op vragen twee en drie, was er in de genoemde gevallen geen sprake van een gerichte aanval of bedreiging. Los daarvan neemt Defensie de veiligheid van haar personeel zeer serieus. Als daartoe aanleiding bestaat worden voorzorgsmaatregelen genomen om de veiligheid en het beveiligingsbewustzijn van defensiepersoneel te verhogen. Om het beoogde effect hiervan niet te ondergraven, worden over genomen of nog te nemen maatregelen geen mededelingen gedaan.

Vraag 1

Klopt het bericht dat er sprake is van grootschalige fraude bij Defensie en dat er een onderzoek naar is ingesteld?1

Er is onderzoek verricht naar onregelmatigheden met dienstreisdeclaraties van drie burgermedewerkers van Defensie die werkzaam zijn bij de US Army Garrison (USAG) te Schinnen.

Vraag 2

Zijn de fraudeurs militairen of betreft het hier burgerpersoneel?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Strekt het fraude-onderzoek zich alleen uit over defensiemedewerkers van de Amerikaanse legerbasis of is er sprake van een fraudeonderzoek binnen de volledige Nederlands krijgsmacht?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Klopt het dat de betrokken medewerkers hogere en leidinggevende functies bekleden? Wat is de invloed hiervan geweest op de strafmaatregel, gelet op het feit dat hooggeplaatste defensiemedewerkers ook een voorbeeldfunctie hebben en er niet getwijfeld mag kunnen worden aan hun integriteit?

De betrokken medewerkers behoren tot het middenmanagement. Bij de bepaling van de strafmaat wordt gekeken naar de aard en omvang van het plichtsverzuim. Uit het onderzoek blijkt dat over de periode 2013–2014 de hoogte van de fraudebedragen verschillen per persoon en variëren tussen in totaal € 200,00 en € 1.250,0.

Vraag 5

Welke disciplinaire maatregel is aan de frauderende defensiemedewerkers opgelegd? Welke andere disciplinaire maatregelen heeft u tot uw beschikking?

De disciplinaire straffen die als gevolg van plichtsverzuim kunnen worden opgelegd, variëren van een berisping tot strafontslag. Bij de keuze van de soort en zwaarte van rechtspositionele maatregelen wordt rekening gehouden met de aard, ernst, verwijtbaarheid en omstandigheden van de zaak. Gelet op de aard en omvang van het plichtsverzuim is gekozen voor een disciplinaire maatregel in de sfeer van bezoldiging die proportioneel is in verhouding tot het gepleegde plichtsverzuim en het terugbetalen van de fraudebedragen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het uiterst zorgelijk is dat Defensie fraudeurs binnen haar gelederen heeft? Waarom zijn de frauderende medewerkers niet direct ontslagen, maar is er slechts gekozen voor een disciplinaire maatregel?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Wilt u de Kamer schriftelijk op de hoogte stellen van de uitkomsten van het fraude-onderzoek?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 8

Wilt u deze vragen (mede gelet op het wetgevingsoverleg Defensiepersoneel) beantwoorden vóór 1 november 2014?

Dat is helaas niet mogelijk gebleken.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het bericht «Defensie wist van gevaar gifverf»?1

Met het lopende onderzoek door het RIVM naar het gebruik van chroomhoudende verf bij Defensie, moet meer inzicht worden verkregen in wat wanneer is gebeurd. Op dit moment is het, helaas, nog te vroeg voor het trekken van conclusies. Zie ook het antwoord op vraag 14.

Vraag 2

Is het waar dat u al sinds 1987 wist dat personeel onvoldoende werd beschermd tegen kankerverwekkende stoffen (waaronder chroom-6), maar dat er pas vanaf 1998 adequate maatregelen werden genomen?

Vraag 3

Is het waar dat de Arbeidsinspectie al in 1987 onderzoek aankondigde naar chroom-6 en dat deze in 1993 stelde dat sprake was van «verboden handelingen»?

Vraag 4

Is het waar dat dat de legerleiding het gezondheidsrisico incalculeerde? Heeft de commandant van vliegbasis Twente gezegd dat «het aantal werknemers dat wordt blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen niet groter mag zijn dan strikt noodzakelijk»?

Vraag 5

Was in 1994 bekend hoe personeel beschermd moest worden?

Vraag 6

Als u op de hoogte was van de risico’s, is hier dan sprake van strafbare feiten?

Vraag 7

Is het waar dat oud-commandant Godderij van u niet inhoudelijk mag reageren op deze berichten?

Nee. Oud-commandant Godderij wil het onafhankelijke onderzoek van het RIVM niet voor de voeten lopen.

Vraag 8

Hoe oordeelt u over de conclusies van het onderzoek van de Inspectie Geneeskundige Dienst van de Koninklijke Landmacht in juli 1990?2

Vraag 9

Is het waar dat met de conclusies van het onderzoek weinig is gebeurd, zoals het artikel in de Limburger stelt?

Vraag 10

Hoe is het proces-verbaal, dat in 1994 door de Arbeidsinspectie tegen defensie werd opgemaakt, afgewikkeld?

Vraag 11

Is het waar dat de Luchtmacht de zaak in 1994 wilde schikken en dat dit middels een brief aan Justitie zou worden voorgesteld? Hoe is deze zaak afgelopen?

Vraag 12

Deelt u de mening dat deze affaire buitengewoon pijnlijk is voor betrokkenen, waaronder de slachtoffers?

Vraag 13

Als de gevaren van de verf al zo lang duidelijk waren, waarom werden er dan geen beschermende maatregelen genomen?

Vraag 14

Deelt u de mening dat we geen dag langer kunnen wachten op de onderzoeken die door u zijn ingesteld? Wanneer komt u met de respectievelijke onderzoeken naar buiten?

De problematiek beslaat een periode van meer dan 30 jaar. Ik acht het van belang om een goed en objectief beeld van de situatie te krijgen over de hele periode en wil daarbij inzicht krijgen in de mogelijke gevolgen voor de gezondheid van de medewerkers.
Daarom is het RIVM verzocht op basis van historische gegevens, inclusief de meldingen van (oud-)medewerkers, onderzoek over de hele periode te verrichten. Dit onderzoek vergt tijd. Wanneer de onderzoeksvragen zijn bepaald, beziet Defensie in overleg met het RIVM of er deelonderzoeken zijn waarvan de resultaten eerder beschikbaar kunnen komen.
Daarnaast zijn er onderzoeken van de GGD naar de huidige situatie bij de voormalige POMS-locaties. Voor Brunssum en Eygelshoven zullen de resultaten voor het eind van dit jaar beschikbaar komen, voor Vriezenveen, Coevorden en Ter Apel zal dat in het eerste kwartaal van 2015 zijn.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Commandant Middendorp: «Militair moet richtlijn opvolgen»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat militairen verplicht zijn de richtlijn, die het dragen van een uniform verbiedt tijdens woon-werk verkeer, op te volgen?

Op grond van een advies van de beveiligingsautoriteit en vervolgens een nadere uitwerking daarvan, heeft de secretaris-generaal van het Ministerie van Defensie op 29 september jl. de defensieonderdelen definitief opdracht gegeven aanvullende beveiligingsmaatregelen te treffen. De CDS is verzocht deze maatregelen aan de operationele commandanten bekend te maken. Dat is inmiddels gebeurd. Eén van de voorzorgsmaatregelen is dat militairen tot nader order geen militair uniform dienen te dragen tijdens woon/werkverkeer of in de publieke ruimte als daar om dienstredenen geen noodzaak toe bestaat. NB: dit is al eerder voorgekomen, bijvoorbeeld tijdens de inzet van Nederlandse F-16»s boven Kosovo. Voor alle voorzorgsmaatregelen geldt dat medewerkers op de naleving hiervan kunnen worden aangesproken.

Vraag 3

Is sprake van een opdracht, dan wel een bevel, zoals al gemeld werd door de media op 25 september 2014?2

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Klopt het dat militairen door hun leidinggevenden zullen worden aangesproken wanneer ze deze richtlijn niet opvolgen en dat ze zelfs voor de tuchtrechter kunnen komen wanneer ze blijven weigeren?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Wordt de richtlijn desnoods met militair tuchtrecht gehandhaafd? Zo nee, welk sanctieregime is dan van toepassing?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Deelt u de opvatting van vicepremier Asscher, die op de persconferentie na de ministerraad van 26 september 2014 nog stelde het een «hele mooie emotie» te vinden als militairen ondanks alles hun uniform willen dragen?

Op 26 september jl. heeft vicepremier Asscher terecht begrip uitgesproken voor het feit dat militairen trots zijn op hun uniform en daarom moeite kunnen hebben met de voorzorgsmaatregel. Vicepremier Asscher heeft echter tevens duidelijk gemaakt dat het advies van de bevoegde instanties, om deze en andere voorzorgsmaatregelen te treffen, serieus moet worden genomen. Deze voorzorgsmaatregelen zijn inmiddels daadwerkelijk afgekondigd en met de medewerkers van Defensie gecommuniceerd. Er schijnt geen licht tussen de toelichting van de vicepremier en de uitvoering van de voorzorgsmaatregelen bij Defensie op grond van het advies van de beveiligingsautoriteit en overleg met de NCTV. Volledigheidshalve is de toelichting van vicepremier Asscher hieronder opgenomen.
«De militairen blijven gewoon hun uniform dragen. Het gaat om de periode buiten diensttijd, dus als ze niet aan het werk zijn als militair. Het gaat om een voorzorgsmaatregel. Die is genomen door Defensie zelf in overleg ook met de NCTV, de coördinator die verantwoordelijk is voor terrorismebestrijding en over onze veiligheid waakt. Ik vind, we hebben diensten aangesteld, professionals aangewezen die moeten zorgen voor de veiligheid, die dus ook voorzorgsmaatregelen kunnen afkondigen en dan moet je dat serieus nemen. Zij doen dat niet voor niets. Tegelijk is het een voorzorgsmaatregel. Niet meer en niet minder»......//......»Ik denk dat alle militairen heel trots zijn op hun uniform, want dat staat voor het dienen van hun land. Ik denk dat we met zijn allen ook trots mogen zijn dat wij mensen hebben die bereid zijn om dat voor ons te doen. Dus ik begrijp ook militairen die zeggen het is een advies, geen verplichting, ik doe het anders. Maar het ontslaat ons er niet van om als de bevoegde instanties zeggen dit vinden wij een verstandige voorzorgsmaatregel, om dat serieus te nemen.»

Vraag 7

Waarom beweerde de vicepremier op deze persconferentie dat militairen geen verplichting opgelegd zou zijn en dat het een advies zou betreffen? Hoe heeft dit kunnen gebeuren?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Klopt het dat een van uw woordvoerders heeft gesteld3 dat de verwarring is ontstaan over de orders bij de vicepremier? Zo ja, hoe verhoudt zich dit tot de uitlating van de woordvoerder van de vicepremier dat het klopte wat de vicepremier zei op het persconferentie van 26 september 2014?

Van «Zwarte Pieten» is geen sprake. Ik ga niet in op mogelijke uitspraken van woordvoerders.

Vraag 9

Waarom proberen woordvoerders van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van uw ministerie elkaar de zwarte piet toe te spelen?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Heeft de vicepremier de Nederlandse samenleving tijdens de persconferentie correct geïnformeerd? Zo ja, wat is er in de dagen daarna dan gebeurd en waarom?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 11

Waarom heeft uw woordvoerder de verwarring over het uniformverbod zondag 28 september 2014 nog groter gemaakt door te stellen dat er strikt genomen geen sprake zou zijn van een order omdat de instructie niet persoonlijk is medegedeeld aan het personeel?4 Klopt deze redenering?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 12

Waarom is pas tijdens de technische briefing over de deelneming aan de internationale strijd tegen ISIS op maandag 29 september 2014 duidelijkheid verschaft over het verplichte karakter van het uniformverbod dat u heeft afgekondigd?

Het is niet gebruikelijk dat elke interne voorzorgsmaatregel, order, richtlijn of bevel met de Kamer wordt gedeeld. In de technische briefing over de artikel 100-brief inzake deelneming aan de internationale strijd tegen ISIS op 29 september jl. heeft de CDS de voorzorgsmaatregelen nader toegelicht.

Vraag 13

Wordt het militairen, net als leerlingen van de defensieopleidingen Veiligheid en Vakmanschap (VEVA)5, afgeraden om gebruik te maken van camouflage-rugtassen en -reistassen?

Het gaat erom dat medewerkers, tijdens woon/werkverkeer of in de publieke ruimte als daar om dienstredenen geen noodzaak toe bestaat, niet herkenbaar zijn als militair. Deze voorzorgsmaatregel geldt tevens voor leerlingen in het VeVa-traject.

Vraag 14

Hoe beoordeelt u de uitspraak6 van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTB) dat het uniformverbod een «voorzorgsmaatregel» betreft en dat er «geen specifieke aanwijzingen» zijn dat Nederlandse militairen doelwit kunnen zijn van een aanslag?

Defensie heeft de interne voorzorgsmaatregelen afgekondigd op grond van een advies van haar beveiligingsautoriteit. Over de voorgenomen voorzorgsmaatregelen is overlegd met de NCTV. De voorzorgsmaatregelen dienen twee doelen:

Vraag 15

Hoe verhoudt zich dit tot uitspraken7 van uw woordvoerder dat er, na de oproep van een Nederlandse jihadist in Syrië om «een daad» te stellen tegen de Nederlandse overheid, andere dreigementen geuit zijn, die specifiek op militairen zijn gericht» en dat deze «dusdanige aard en ernst» zijn, dat de beveiligingsautoriteit van Defensie besloten heeft om dringend advies uit te brengen over het dragen van uniformen?

Zie antwoord vraag 14.

Vraag 16

Wie heeft er in deze gelijk, de NCTB of u?

Zie antwoord vraag 14.

Vraag 17

Klopt het dat u het besluit over het uniformverbod niet genomen heeft op advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, maar de NCTB wel geïnformeerd heeft? Zo ja, hoe kan het dan gebeuren dat er volstrekt tegenstrijdige uitlatingen in de media gedaan worden?

Zie antwoord vraag 14.

Vraag 18

Deelt u de mening dat bij een maatregel als een uniformverbod voor militairen als gevolg van een potentiële (terroristische) dreiging, goede communicatie naar zowel de militairen als de samenleving toe van groot belang zijn? Is hier wat u betreft sprake van geweest?

Ik deel de mening dat goede en tijdige communicatie van groot belang is. Daar zal in voorkomende gevallen dan ook meer aandacht aan (moeten) worden besteed. Onduidelijkheid is onwenselijk in dezen.

Vraag 19

Hoe lang verwacht u dat het uniformverbod van kracht blijft? Is dat gedurende de gehele periode waarin Nederland een militaire bijdrage levert aan de bestrijding van ISIS?

De maatregelen zijn tot nader order genomen. Hoe lang de voorzorgsmaatregelen van kracht blijven, is afhankelijk van de risicobeoordeling van de bevoegde instanties.

Vraag 20

Bent u bereid zo snel mogelijk te komen tot eenheid van kabinetsbeleid en -communicatie?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 21

Waarom heeft u de Kamer tot nu toe nog niet geïnformeerd over het uniformverbod? Bent u bereid dit zo spoedig mogelijk te doen?

Zie antwoord vraag 12.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «Jet-engine maker Pratt & Whitney accuses titanium supplier of fraud»?1

Het F-35 Joint Program Office (JPO) heeft Defensie op de hoogte gesteld. Signalen in het kwaliteitscontrolesysteem van motorfabrikant Pratt & Whitney hebben het vermoeden gewekt dat er sprake kan zijn van fraude in de titaniumvoorziening door een onderleverancier. Pratt & Whitney heeft vervolgens het vermoeden gemeld aan de Amerikaanse autoriteiten die een onderzoek hebben ingesteld. Pratt & Whitney heeft zelf ook een onderzoek ingesteld en vervangt de onderdelen die van dat titanium zijn gemaakt.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat er in de motor van de F-35 illegaal verkregen titanium uit Rusland is verwerkt?

Ik kan daarover op dit moment geen uitspraken doen omdat de Amerikaanse autoriteiten onderzoek doen. Pratt & Whitney heeft de onderdelen waarin het titanium is verwerkt intussen geïdentificeerd. Deze worden vervangen.

Vraag 3

Heeft u reeds contact gezocht met Lockheed Martin en/of met de betrokken Amerikaanse overheidsinstanties om te verifiëren of er wel of niet illegaal verkregen titanium uit Rusland is verwerkt in de motor van de F-35? Zo ja, wat heeft dat opgeleverd? Zo nee, bent u bereid dat alsnog te doen?

Het JPO heeft Defensie geïnformeerd en zal haar van nadere ontwikkelingen op de hoogte houden.

Vraag 4

Gezien het feit dat de oorsprong van de onderdelen van de motor van de F-35 ter discussie staat en er melding wordt gemaakt van eventuele fraude, kunt u uitsluiten dat er wordt gefraudeerd in de ontwikkeling, testfase, productie en levering van (onderdelen van) de F-35?

Bij de productie van vliegtuigen zijn altijd kwaliteitscontrolesystemen van kracht die tot doel hebben de veiligheid te waarborgen. Voor de F-35 is dat niet anders. In dit geval heeft het kwaliteitscontrolesysteem van motorfabrikant Pratt & Whitney de mogelijke fraude in de titaniumvoorziening door een onderleverancier aan het licht gebracht. Zolang naar deze zaak nog onderzoek wordt verricht, kan ik niets uitsluiten. Pratt & Whitney neemt de zaak hoog op, maar heeft vastgesteld dat de veiligheid niet in het geding is geweest.

Vraag 5

Kunt u uitsluiten dat de veiligheid van de F-35 in het geding komt door het mogelijk gebruik van grondstoffen waarvan zowel de kwaliteit als de oorsprong ter discussie staan?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Bent u bereid u er voor in te zetten om te voorkomen dat de F-35 wordt geproduceerd met grondstoffen waarvan de kwaliteit en oorsprong ter discussie staan? Zo ja, welke stappen gaat u ondernemen? Zo nee, waarom niet?

Defensie heeft het belang hiervan reeds bij het JPO aan de orde gesteld. De leveranciers, primair verantwoordelijk, en het JPO tonen die bereidheid eveneens. Dit blijkt uit het onderzoek dat wordt uitgevoerd en ook de vervanging van desbetreffende onderdelen door Pratt & Whitney.

Vraag 7

Welke actie gaat u ondernemen om er voor te zorgen dat de productie van de F-35 op legale en veilige wijze zal plaatsvinden?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Bent u bereid de Kamer te informeren over de uitkomsten van de rechtszaak tegen A&P Alloys?

Ja, ik zal de Kamer daarover informeren.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van de opmerkingen van de Commandant der Strijdkrachten tijdens een bijeenkomst van de Atlantische Commissie?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u zijn pleidooi dat Nederland structureel meer geld moet uitgeven aan Defensie, zodat de NAVO-norm van 2% wordt gehaald?

Zoals de Minister-President heeft toegezegd tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen zal het kabinet de Tweede Kamer vóór de begrotingsbehandeling van Defensie, gepland op 12 en 13 november, per brief informeren over de wijze waarop het kabinet uitvoering geeft aan de motie-Van der Staaij (Kamerstuk 34 000, nr. 23). In die brief zal ook worden ingegaan op de afspraken die de regeringsleiders hebben gemaakt tijdens de Navo-top in Wales.
Op 9 oktober jl. is de Tweede Kamer ingelicht over de mate waarin Defensie in staat is de inzetbaarheidsdoelstellingen te halen en over de operationele knelpunten die daarbij worden ervaren (Kamerstuk 33 763, nr. 57). In de eerste helft van 2014 kon Defensie grotendeels aan de inzetbaarheidsdoelstellingen voldoen. Wel kampt de krijgsmacht met beperkingen die invloed hebben op het vermogen operaties langdurig of gelijktijdig uit te voeren. Over de militaire bijdrage van Nederland aan de internationale strijd tegen ISIS bent u ingelicht met de artikel 100-brief van 24 september jl. (Kamerstuk 27 925, nr. 506).

Vraag 3

Herkent u zijn zorgen dat de krijgsmacht tegen zijn beperkingen aanloopt, onder andere bij de eventuele militaire inzet tegen ISIS? Zo ja, ziet u, gezien de zorgen van uw hoogste militair, nu wél de noodzaak om een stappenplan, voor de stijging van het defensiebudget naar 2% van het BNP, op te stellen?

Zie het antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Wanneer ontvangt de Kamer uw uitgewerkte, volwaardige visie op de gewenste ontwikkeling van onze krijgsmacht in de komende 15 jaar? Op welke wijze gaat u zorgen voor een structureel maatschappelijk draagvlak voor investeringen in Defensie?

De richting die met de nota In het belang van Nederland is ingeslagen, geldt onverminderd als uitgangspunt voor de gewenste ontwikkeling van de krijgsmacht. Zoals de Minister-President heeft toegezegd tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen zal het kabinet de Tweede Kamer vóór de begrotingsbehandeling van Defensie per brief informeren over de wijze waarop het kabinet uitvoering wil geven aan de motie-Van der Staaij (Kamerstuk 34 000, nr. 32).

Vraag 1

Bent u bekend met de peiling van de militaire vakbonden, waaruit blijkt dat 60% van het defensiepersoneel geen vertrouwen in u heeft?1

Ja.

Vraag 2

Begrijpt u deze rode kaart aan uw adres, gezien de voortgaande sloop van de krijgsmacht en de verslechterde arbeidsvoorwaarden?

Ik begrijp dat door jaren van bezuinigingen, reorganisaties, baanonzekerheid en het handhaven van de nullijn het vertrouwen van het Defensiepersoneel onder druk is komen te staan. Ik wil het personeel op elk van deze punten weer perspectief bieden en werk daaraan. Daarvoor zijn inmiddels belangrijke stappen gezet, zoals de totstandkoming van de nota «In het belang van Nederland», de voltooiing van de meeste reorganisaties, de trendbreuk in de defensiebegroting en de aanstaande start van de onderhandelingen voor een nieuwe cao. Defensie meet zelf voortdurend het vertrouwen van het personeel in de organisatie en in de laatste metingen is een voorzichtige verbetering daarvan te bespeuren. Dat neemt niet weg dat het herstel van vertrouwen ook de komende jaren een belangrijk aandachtspunt zal blijven.

Vraag 3

Bent u bereid te garanderen dat er vóór de behandeling van de defensie-begroting een nieuwe cao is?

De onderhandelingen voor een nieuwe cao gaan binnenkort van start. Ik kan geen garanties geven voor het tijdstip van voltooiing, maar mijn streven is zo snel mogelijk tot goede cao-afspraken te komen. Ik verwacht niet dat dit voor de behandeling van de defensiebegroting in november a.s. al het geval zal zijn.

Vraag 4

Op welke wijze gaat u er nu eindelijk voor zorgen dat een forse loonsverhoging wordt gegeven en de negatieve effecten van de WUL (Wet uniformering loonbegrip) en van het AOW-gat worden gecompenseerd?

De inhoud van de cao-afspraken is onderwerp van de onderhandelingen en daarover kan ik in dit stadium geen mededelingen doen. Wel heb ik al eerder aangegeven dat ik in de komende onderhandelingen tot een oplossing voor het AOW-gat wil komen. Vorig jaar zijn de effecten van de WUL voor militair personeel binnen de door het kabinet vastgestelde bandbreedte gebracht die ook voor andere groepen in de samenleving geldt. Met de nota In het belang van Nederland is daarvoor een bedrag van € 50 miljoen structureel vrijgemaakt.

Vraag 5

Acht u zichzelf nog geloofwaardig als Minister van Defensie, gezien het totale gebrek aan vertrouwen binnen de organisatie?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Ziek personeelslid vliegbasis Twenthe kreeg 100.000 euro schadevergoeding»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt dit bericht? Klopt het dat de schadevergoeding aan de betreffende zieke werknemer is uitgekeerd na een juridische strijd van 14 jaar, onder de voorwaarde dat zou worden afgezien van verdere juridische stappen?

Deze oud-medewerker heeft, naast de vergoeding van de kosten van rechtsbijstand, inderdaad een schadevergoeding van € 100.000 ontvangen vanwege verrichte werkzaamheden waarbij chromaten en organische oplosmiddelen werden gebruikt en nagelaten werd afdoende veiligheidsmaatregelen te nemen.
De aansprakelijkstelling is op 10 mei 1999 ingediend en op 31 januari 2000 aangevuld. Defensie heeft de aansprakelijkheid op 6 december 2001 erkend. Daarna is overleg gevoerd over de aard en omvang van de schade. Aangezien er geen sprake was van een medische eindsituatie, zijn er diverse medische rapportages tot stand gekomen om inzichtelijk te krijgen wat nu de daadwerkelijke omvang van de schade was. Uiteindelijk zijn partijen vanaf oktober 2006 meer gericht gaan overleggen over een «regeling in der minne». Dit heeft op 1 december 2008 geleid tot een vaststellingsovereenkomst tussen beide partijen. De medische onzekerheid is er debet aan geweest dat het zo lang heeft geduurd voordat partijen tot elkaar zijn gekomen. Tot eind 2007 is betrokkene bij Defensie in dienst gebleven en in de tussenliggende periode zijn verschillende voorschotten op schadevergoeding verstrekt.
In de vaststellingsovereenkomst is zoals te doen gebruikelijk overeengekomen dat partijen «hun bestaande of mogelijke toekomstige geschillen beëindigen». Met klem neem ik afstand van de in het mediabericht gewekte suggestie dat betrokkene een zwijgplicht is opgelegd.

Vraag 3

Hebben u en uw voorgangers al eerder/vaker schadevergoedingen uitgekeerd aan werknemers die claimden ziek te zijn geworden van het werken met verf dat het bestanddeel chroom 6 bevat? Zo ja, in hoeveel gevallen en wanneer?

Bij het Dienstencentrum Juridische Dienstverlening is zowel in de lopende zaken als in de archieven nagegaan in welke zaken Defensie aansprakelijk is gesteld voor een aandoening die veroorzaakt wordt door chroom VI. Tot voor kort werden zaken niet op de term chroom VI of chroomhoudende verf geregistreerd. Daarom is gezocht op OPS/CTE, beter bekend als schildersziekte. Uit het systeem, dat terug gaat tot (de lopende zaken in) 2004, kwamen veertien zaken naar voren.
In deze dossiers wordt gesteld dat de (oud-)medewerkers hebben gewerkt met bepaalde (oplos)middelen, waardoor de aandoening is ontstaan. Het aansprakelijkheidsonderzoek is gericht op de blootstelling aan de bestanddelen/oplosmiddelen in het algemeen en niet specifiek op chromaten en de eventuele gevolgen daarvan. In zes van de veertien zaken wordt op enig moment tevens melding gemaakt van chromaten, waaronder chroom VI. In vijf van de zes zaken heeft Defensie de aansprakelijkheid erkend. Dit vond plaats tussen 1999 en 2011. Bij geen van deze gevallen is aansprakelijkheid voor gezondheidsschade ten gevolge van enkel één bestanddeel in verf of andere (vloei)stoffen waarmee is gewerkt, dus ook niet enkel voor chroom VI. In één geval is een causaal verband betwist en is de zaak tot op heden aangehouden. Een schikking is gebruikelijk als niet uit te sluiten is dat er geen causaal verband is tussen de blootstelling aan bestanddelen/oplosmiddelen en de gezondheidsschade. Beide partijen hebben dan belang bij een schikking om zo langdurige juridische procedures te voorkomen.
Het is niet uit te sluiten dat er verder in het verleden nog zaken zijn behandeld waarin personeel is blootgesteld aan chroom VI. Ook is niet uit te sluiten dat er zaken niet in het systeem zijn teruggevonden, omdat tot voor kort niet op de term chroom VI of chroomhoudende verf werd geregistreerd.

Vraag 4

Waarom heeft u het niet nodig geacht de Kamer te informeren dat er reeds schadevergoedingen zijn uitgekeerd vanwege gezondheidsklachten?

Zoals vermeld in het antwoord op vraag 3, zijn er geen gevallen bekend van schadevergoeding specifiek in relatie tot het gebruik van chroom VI.

Vraag 5

Waarom heeft de (kennelijke) erkenning van gezondheidsschade via een schadevergoeding niet eerder geleid tot een uitgebreid onderzoek onder alle medewerkers?

Individuele gevallen van erkenning van gezondheidsschade leiden niet automatisch tot een uitgebreid onderzoek onder alle medewerkers. In dit specifieke geval was er al eerder uitgebreid onderzoek gedaan. Daarover is de Kamer in 1998 (Kamerstuk 26 200 X, nr. 5) en 2001 (Kamerstuk 28 000 X, nr. 18) geïnformeerd.
Ook het betrokken luchtmachtpersoneel is hierover geïnformeerd. Er is een telefonisch meldpunt bij de Arbodienst ingesteld waar personeel dat in de loop der jaren met chromaatstof in aanraking is geweest, zich kon laten registreren. Ook stelde Defensie de medewerkers in de gelegenheid zich te wenden tot de arbocoördinatoren en de bedrijfsartsen van de onderdelen.

Vraag 6

Bent u bereid om alsnog een breed en onafhankelijk onderzoek te starten onder alle medewerkers van Defensie die kampen met of vrezen voor gezondheidsklachten als gevolg van blootstelling aan chroom 6?

Ja. Zoals ik heb gemeld in mijn brief van 18 september jl. (Kamerstuk 34 000 X, nr. 4), heb ik inmiddels besloten het onderzoek uit te breiden naar alle defensielocaties waar met chroomhoudende verven of primers werd of wordt gewerkt. Defensie heeft hiertoe onafhankelijke instanties ingeschakeld om het onderzoek uit te voeren. Dit betreft de GGD voor het onderzoek naar de huidige veiligheid en het RIVM voor het historisch onderzoek.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het bericht «veel meer giftige verf bij defensie»?1

In het NOS-artikel «Veel meer giftige verf bij Defensie» van 10 september jl., wordt op grond van een aantal arbo (deel)rapporten uit de periode 1999 tot 2001 geconcludeerd dat ook op andere defensielocaties dan de POMS-sites de problematiek van de chroomhoudende verf aan de orde is. Zoals ik in mijn brief van 18 september jl. (Kamerstuk 34 000 X, nr. 4) heb gemeld, was dat al eerder bekend. De toenmalige Staatssecretaris Van Hoof heeft de Kamer in 2001 geïnformeerd over de resultaten van de onderzoeken en de maatregelen die destijds op grond daarvan zijn genomen (Kamerstuk 28 000 X, nr. 18 van 7 november 2001). Ik acht het van belang de resultaten van het nu door mij gestarte brede onderzoek naar de problematiek af te wachten alvorens hierover verdere conclusies te trekken.

Vraag 2

Is het waar dat op «nog zeker tien werkplaatsen werknemers zijn blootgesteld aan veel te hoge concentraties chroom-6 uit de verf (...) tot wel 200 keer de norm»?

Dat kan ik op dit moment nog niet zeggen. Defensie is bezig met het verzamelen van gegevens en rapporten over CARC en chroomhoudende verven die in het archief en elders zijn aangetroffen. Die informatie zal worden beoordeeld door het RIVM. Ik acht het van belang de onderzoeksresultaten af te wachten alvorens hierover conclusies te trekken.

Vraag 3

Waarom heeft u de Tweede Kamer niet op eigen initiatief geïnformeerd over dit nieuws? Gaat u de Tweede Kamer vanaf nu op eigen initiatief informeren, of kunnen we nog meer onthullingen verwachten?

Zoals vermeld in het antwoord op vraag 1, was het al bekend dat chroomhoudende verf ook op andere defensielocaties (net als bijvoorbeeld de civiele luchtvaart) is gebruikt. De Kamer is hierover in 1998 (Kamerstuk 26 200 X, nr. 5) en 2001 (Kamerstuk 28 000 X, nr. 18) geïnformeerd. Er was sindsdien geen sprake van nieuwe ontwikkelingen die aanleiding vormden om de Kamer te informeren. Toen eerder dit jaar enige oud-werknemers van de voormalige POMS-sites in Limburg zich meldden met gezondheidsklachten, die mogelijk samenhangen met hun werkzaamheden destijds, heb ik de Kamer hierover geïnformeerd (Kamerstuk 33 750 X, nr. 66 van 27 juni jl.). Als zich nieuwe ontwikkelingen voordoen, zal ik de Kamer hiervan opnieuw op de hoogte stellen.

Vraag 4

Bent u bereid om het lopende onderzoek uit te breiden, zodat alle plaatsen waar giftige stoffen zijn gebruikt, grondig worden onderzocht? Zo nee, waarom niet?

Zoals gemeld in mijn brief van 18 september jl. (kamerstuk 34 000 X, nr. 4), heb ik inmiddels besloten de onderzoeken uit te breiden naar alle defensielocaties waar met CARC en chroomhoudende verf is en wordt gewerkt.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het dringende verzoek van de gemeenten Almelo, Twenterand en de GGD Twente tot een onderzoek op het voormalige NAVO-depot in Vriezenveen naar een mogelijk verband tussen gezondheidsklachten van oud-medewerkers en het werken met de giftige verf CARC?1

Ja.

Vraag 2

Waarom is er wel besloten tot een onderzoek naar meldingen van oud-medewerkers op een soortgelijk depot in Limburg, zoals gemeld in uw Kamerbrief van 27 juni jl., maar niet in Vriezenveen?2

Het onderzoek concentreerde zich in eerste instantie op Limburg, omdat oud-medewerkers daar medische klachten hadden gemeld. Zoals ik u in mijn brief van 18 september jl. heb medegedeeld, heb ik inmiddels besloten het onderzoek te versnellen en uit te breiden naar alle defensielocaties waar met CARC en chroom VI is en wordt gewerkt, waaronder Vriezenveen. Dit is mede gebeurd naar aanleiding van het in vraag 1 genoemde verzoek van de gemeenten Almelo en Twenterand. De onderzoeken in Limburg en Vriezenveen vinden gelijktijdig plaats.

Vraag 3

Bent u bereid om de beide onderzoeken in Limburg en Vriezenveen gelijktijdig uit te voeren? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Welke mogelijkheden biedt u oud-medewerkers van NAVO-depots concreet om hun gezondheidsklachten onafhankelijk te laten onderzoeken?

Alle (oud-)medewerkers die gewerkt hebben met CARC of chroom VI, kunnen zich laten registreren bij het meldpunt. Zoals ik u in mijn brief van 18 september jl. heb gemeld, zal Defensie, zodra de uitkomsten van het RIVM-onderzoek bekend zijn, bezien wat deze betekenen voor de individuele (oud-)medewerkers.

Vraag 1

Waarom is er voor gekozen een schip naar Somalië te laten escorteren door de kostbare inzet van een Nederlands fregat in plaats van – zoals de laatste jaren gebruikelijk is – door plaatsing aan boord van gewapende militairen?1

Waar mogelijk worden de transporten van het World Food Programme (WFP) en de African Union Mission in Somalia (AMISOM) beschermd door een autonomous vessel protection detachment (AVPD). Deze AVPD’s worden ingezet op schepen die voor langere tijd exclusief voor het WFP varen, zogenoemde time chartered vessels(TCV). Het WFP heeft sinds enkele maanden geen contract meer en chartert momenteel schepen op individuele basis. Op deze transporten is de inzet van een AVPD-team niet mogelijk en daarom voert de EU-operatie Atalanta escortes uit. Als onderdeel van Atalanta kreeg Zr.Ms. Zeven Provinciën opdracht de escorte in kwestie uit te voeren.
Het WFP heeft te kennen gegeven op korte termijn een nieuw schip te zullen contracteren op TCV-basis. Op dit schip kan wederom een AVPD worden ingezet.

Vraag 2

Kan hieruit worden afgeleid dat de noodzaak om een dergelijk fregat voor andere vormen van piraterijbestrijding bij Somalië in te zetten, is afgenomen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, tot welke conclusies leidt dit voor wat betreft de inzet van Nederlandse marineschepen in de omgeving van Somalië?

Nee, het escorteren van WFP- en AMISOM-transporten behoort tot de hoofdtaken van de EU-operatie Atalanta. In overleg met de Navo en de Combined Maritime Forces (CMF) wordt bezien hoe de taken van een schip in de periode van de escorte door andere eenheden kunnen worden overgenomen. Bovendien voert het schip ook tijdens de escorte andere taken van Atalanta uit (detect, deter and disrupt).

Vraag 3

Is het uw bedoeling om in de toekomst weer vaker Nederlandse marineschepen in te zetten voor escortering van schepen naar Somalië? Zo ja, waarom?

De CDS draagt de Nederlandse schepen over aan de operationele commandant van Atalanta in Northwood, die op zijn beurt het schip overdraagt aan de commandant van de Combined Task Force (CTF). De CTF maakt een planning voor alle beschikbare eenheden. Een van de taken die in het mandaat is opgenomen, is het escorteren van WFP- of AMISOM-schepen.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het, na vele jaren beveiliging van VN-schepen richting Somalië door Nederland, tijd wordt dat deze taak wordt overgenomen door andere landen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat u doen?

De escortes worden niet alleen door Nederland uitgevoerd. Ook andere landen die deelnemen aan de operatie Atalanta escorteren schepen die zijn gecharterd door het WFP. Daarnaast voert bijvoorbeeld China, als independent deployer, met enige regelmaat escortes van VN-schepen uit.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Tandeloos tegen ISIS»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat een eventuele (op zichzelf nastrevenswaardige) militaire bijdrage tegen ISIS weinig om het lijf zal hebben door een gebrek aan materieel? Zo neen, hoeveel helikopters zijn er bijvoorbeeld beschikbaar?

Nee. Over de militaire bijdrage van Nederland aan de internationale strijd tegen ISIS bent u inmiddels ingelicht met de artikel 100-brief van 24 september jl. (Kamerstuk 27 925, nr. 506).

Vraag 3

Is Nederland, door de decennialange sloop van de krijgsmacht, eigenlijk nog wel in staat serieus bij te dragen aan de bevordering van de internationale rechtsorde? Zo ja, hoe ziet u dit?

Ondanks de verkleining van de krijgsmacht in de afgelopen twee decennia, blijft de krijgsmacht in staat tot een waardevolle bijdrage aan de bevordering van de internationale rechtsorde. De huidige inzetbaarheidsdoelstellingen van de krijgsmacht, die zijn verwoord in de nota In het belang van Nederland (Kamerstuk 33 763, nr. 1) van 17 september 2013, maken duidelijk welke bijdrage van de krijgsmacht op dit ogenblik mag worden verwacht in het kader van de bevordering van de internationale rechtsorde. De praktijk in militaire missies wijst eveneens uit dat de krijgsmacht in staat blijft tot het leveren van waardevolle en kwalitatief hoogwaardige bijdragen.

Vraag 4

Op welke wijze zult u zich inzetten om Nederland eindelijk te laten voldoen aan de afgesproken NAVO-norm om 2% van het BNP aan defensie te besteden?

Zoals de Minister-President heeft toegezegd in de Algemene Politieke Beschouwingen zal het kabinet de Tweede Kamer vóór de begrotingsbehandeling van Defensie, gepland op 12 en 13 november, per brief informeren over de wijze waarop het kabinet uitvoering geeft aan de motie-Van der Staaij (Kamerstuk 34 000, nr. 32). In die brief zal ook worden ingegaan op de wijze waarop Nederland gevolg geeft aan de afspraken die de regeringsleiders hebben gemaakt op de Navo-top van Wales.

Vraag 5

Kunt u uw uitgewerkte, volwaardige visie presenteren op de gewenste ontwikkeling van defensie in de komende 15 jaar?

De richting die met de nota In het belang van Nederland is ingeslagen, geldt onverminderd als uitgangspunt voor de gewenste ontwikkeling van de krijgsmacht. Internationale samenwerking en toekomstbestendigheid zijn in deze nota kernbegrippen. Zoals de Minister-President heeft toegezegd in de Algemene Politieke Beschouwingen zal de Tweede Kamer vóór de begrotingsbehandeling van Defensie per brief informeren over de wijze waarop het kabinet uitvoering wil geven aan de motie-Van der Staaij (Kamerstuk 34 000, nr. 32).

Vraag 1

In hoeverre bent u ervan op de hoogte dat het inmiddels meer dan 500 dagen geleden is dat de cao voor het defensiepersoneel is verlopen?

Ik ben mij er terdege van bewust dat het arbeidsvoorwaardenakkoord 2011–2013 op 1 maart 2013 is afgelopen. Na het aflopen van het arbeidsvoorwaardenakkoord blijft het rechtspositionele kader zoals vastgelegd in het akkoord echter onverkort van toepassing.
Het is niet ongebruikelijk dat er na het aflopen van een arbeidsvoorwaardenakkoord nog geen nieuw akkoord wordt afgesloten. Ook in de jaren 2004 en 2005 hadden overheidswerkgevers te maken met een nullijn en werden nieuwe arbeidsvoorwaardenakkoorden lange tijd na het verstrijken van de oude akkoorden gesloten.

Vraag 2

Op welke wijze valt uw uitspraak, dat het personeel het belangrijkste kapitaal van Defensie is, nog serieus te nemen als er na 500 dagen nog steeds geen overeenstemming is bereikt over een nieuwe cao?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de financiële druk op veel defensiemedewerkers enorm is door de jarenlange nullijn, het wegvallen van oefentoelages en de slechts gedeeltelijke compensatie voor de Wet Uniformering Loonbegrip (WUL)? Zo nee, waarom niet?

De regering heeft rijksbreed een terughoudend inkomensbeleid gevoerd om de rijksbegroting op orde te brengen en het economisch herstel te bevorderen. Ik heb uw Kamer in het mondelinge vragenuur op 15 april jl. toegezegd onderzoek te laten doen naar financiële problemen onder militairen. Het onderzoek is naar verwachting in het najaar voltooid, waarna ik uw Kamer hierover zal informeren.

Vraag 4

Begrijpt u dat velen in ons land van u, nota bene van VVD-huize, iets anders verwachten dan de sloop van onze krijgsmacht en verslechterde arbeidsvoorwaarden voor het defensiepersoneel? Zo nee, waarom niet?

Met de nieuwe begrotingsafspraken van oktober 2013 is besloten extra geld vrij te maken. Dit heeft Defensie in staat gesteld een aantal maatregelen terug te draaien. Daarmee wordt ingezet op het behoud van werkgelegenheid.

Vraag 5

Bent u bereid om samen met de militaire bonden zo snel mogelijk een akkoord te bereiken over een forse loonsverhoging van 10% voor het defensiepersoneel voor 2015? Zo nee, waarom niet?

Ik vind het belangrijk dat Defensie een aantrekkelijke werkgever blijft met inbegrip van goede arbeidsvoorwaarden voor het personeel. Afspraken over de loonontwikkeling van defensiepersoneel worden gemaakt in het arbeidsvoorwaardenoverleg met de centrales van overheidspersoneel. Dit overleg wordt voorbereid en daar kan ik inhoudelijk niet op vooruit lopen. Wel is duidelijk dat, met het oog op verschillende ontwikkelingen zoals de beperking van de fiscale ruimte voor pensioenen, we aan de vooravond staan van complexe onderhandelingen.

Vraag 1

Klopt het dat de Koninklijke Marine op 6 juli 2014 in korte tijd opnieuw een Russisch oorlogsschip door de Nederlandse Exclusieve Economische Zone (EEZ) op de Noordzee geëscorteerd heeft?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat het ging om de Russische destroyer Admiral Levchenko, die door het luchtverdedigings- en commandofregat Zr. Ms. Evertsen opgevangen is en geëscorteerd is aan de zuidkant van de EEZ?

Ja, Zr.Ms. Evertsen is op zondag 6 juli vanuit Den Helder naar zee vertrokken, heeft de Russische destroyer Admiral Levchenko geïdentificeerd en is enige tijd meegevaren. Tijdens de nacht heeft ook Zr.Ms. Friesland enkele uren meegevaren.

Vraag 3

Klopt het dat op 8 mei 2014 voor het eerst sinds twintig jaar een Russisch vlootverband door de Noordzee gevaren heeft, waaronder door de Nederlandse EEZ?2 Hoe beoordeelt u deze tot voor kort ongebruikelijke vaarroute door de Russische marine?

Grotere oorlogsschepen zoals het Russische vliegdekschip Admiral Kuznetsov en de kruiser Pjotr Vilikiy, afkomstig van de Russische Noordelijke Vloot, maakten in het verleden gebruik van een route die west van Ierland en Schotland loopt. Op 8 mei 2014 voer voor het eerst in meer dan twintig jaar een vlootverband rond een oorlogsschip door de Noordzee en de Nederlandse EEZ.
Eenheden van de Russische marine varen overigens op jaarbasis meerdere keren door de Noordzee en de Nederlandse EEZ. Ook namen Russische eenheden de afgelopen jaren meerdere keren deel aan onder andere de Nederlandse en de Belgische vlootdagen. De passages door de Noordzee vinden hoofdzakelijk plaats door één tot drie Russische schepen afkomstig van de Russische Noordelijke en Baltische vloot. Het betreft hier Russische marine-eenheden die deel gaan nemen of hebben deelgenomen aan de internationale antipiraterijmissie (Hoorn van Afrika) of landingsvaartuigen die worden ingezet in de Zwarte- en Middellandse Zee. Voor deze eenheden is een route door de Noordzee en het Kanaal gebruikelijk.

Vraag 4

Waarom was de Koninklijke Marine toen niet in staat om een schip in te zetten voor het opvangen en escorteren van de Russische Carrier Battlegroup, bestaande uit zes schepen rond het vliegkampschip RFS Kuznetsov? Waarom heeft u de Kamer hierover niet per afzonderlijke brief geïnformeerd?

In de Navo wordt aandacht besteed aan scheepsbewegingen van bepaalde landen en vindt tussen de hoofdkwartieren afstemming en informatie-uitwisseling plaats. Zo is het vlootverband van het Russische vliegdekschip Admiral Kuznetsov reeds op 6 mei 2014 ten westen van Frankrijk geïdentificeerd door Zr.Ms. De Zeven Provinciën, die op weg was naar de EU antipiraterijmissie Atalanta. Andere Navo-landen hebben hiervoor en erna de positie bijgehouden. Het vlootverband volgde de algemeen voorgeschreven vaarroute door internationale wateren.
Of een vlootverband (of enkel schip) wordt opgevangen en gevolgd door een Nederlands schip wordt per voorval bepaald. Hierbij is het van belang of het vlootverband al wordt gevolgd door een partner en welke schepen daarvoor beschikbaar zijn. Op het moment van de passage van de Kuznetsov langs Nederland was het niet noodzakelijk het vlootverband te volgen met een Nederlands schip. Omdat het vlootverband niet is afgeweken van de algemeen voorgeschreven vaarroute door internationale wateren, was er geen aanleiding de Kamer te informeren.

Vraag 5

Zijn er recentelijk nog meer van dit soort incidenten geweest op de Noordzee?

Op 25 juni 2014 hebben twee Russische landingsschepen van de Ropucha-klasse dezelfde route gevolgd.

Vraag 6

Zijn dit slechts incidenten volgens u of is sprake van een toenemende assertieve houding van Rusland, dat met deze nieuwe vaarroute een signaal afgeeft van aanwezigheid en van uiting van de vrije keuze om te varen in internationale wateren waar men dat wil?

Er is een toename van assertief gedrag van de Russische lucht- en zeestrijdkrachten waar te nemen. Dit uit zich in het intensiever schaduwen en escorteren van Navo-marineschepen en vliegtuigen in de Russische perifere zee- en luchtgebieden zoals de Zwarte Zee en de Oostzee. Overigens hanteren Navo-lidstaten een gelijke modus operandi voor die zee- en luchtgebieden die grenzen aan Navo lidstaten (zoals op of boven de Oost- en Noordzee). Ook het gebruik van de vaarroute door de Noordzee is een voorbeeld van dit toegenomen assertieve gedrag.
Het doorkruisen van de Noordzee door de Admiral Kutznetsov taakgroep op 8 mei 2014 kan inderdaad worden gezien als een uiting van de vrije keuze om te varen in internationale wateren waar men dat wil.

Vraag 7

Hoeveel en welke incidenten zijn er het afgelopen jaar geweest met Russische bommenwerpers die het Nederlandse luchtruim en/of het Nederlandse verantwoordelijkheidsgebied binnen het Europese luchtruim betreden hebben, dan wel hier in de buurt vlogen zonder zich te identificeren?

Op 10 september 2013, 23 april 2014, 19 en 21 augustus jl. hebben telkens twee TU-95 Bear-H bommenwerpers in de nabijheid van het Nederlandse verantwoordelijkheidsgebied gevlogen. Zij zijn niet binnen dat gebied geweest.

Vraag 8

Hoe verhoudt zich de praktijk van de Russische bommenwerpers richting Nederlands verantwoordelijkheidsgebied- en luchtruim tot tot de prarktijk in eerdere jaren? Is sprake van een toename van incidenten en/of een assertievere houding?

Begin jaren ’90 werden de gedurende de Koude Oorlog gebruikelijke patrouillevluchten van Russische strategische bommenwerpers beëindigd. Vanaf 2007 zijn deze hervat. De frequentie van de patrouillevluchten van Russische strategische bommenwerpers is de laatste jaren toegenomen. Daarnaast zijn de patrouillegebieden de afgelopen jaren uitgebreid. Zo hebben er tevens vluchten plaatsgevonden naar het Caraïbisch gebied.
De lange afstandsvluchten met de Russische bommenwerpers worden uitgevoerd boven internationale wateren in vrij toegankelijk internationaal luchtruim. Deze vliegtuigen doorkruisen het Nederlandse verantwoordelijkheidsgebied meerdere keren per jaar, maar schenden niet het Nederlandse luchtruim. Er is geen verplichting om dergelijke vluchten vooraf aan te kondigen. Met het uitvoeren ervan overtreedt Rusland geen internationale regels. De vluchten worden dan ook niet beschouwd als schending, provocatie of internationaal incident. Wel is Nederland van mening dat de Russische bommenwerpers zich vanwege vliegveiligheidsredenen zouden moeten melden bij het binnenvliegen van die delen van het internationale luchtruim waarbinnen luchtverkeersleiding wordt verzorgd (waaronder het vluchtinformatiegebied Amsterdam). De op basis van nationale wetgeving bestaande meldingsplicht wordt tijdens dit soort vluchten doorgaans niet gerespecteerd. De vluchten worden uit veiligheidsoverwegingen door vliegtuigen van Navo-bondgenoten begeleid en in de gaten gehouden, zoals dat ook gebruikelijk is met vliegtuigen van andere niet-Navo-landen.

Vraag 9

Bent u bereid een overzicht te geven van de schendingen van het Nederlandse verantwoordelijkheidsgebied- en luchtruim door de Russische luchtmacht in de afgelopen tien jaar?

Onderstaand overzicht geeft de data waarop Russische bommenwerpers richting het door Navo aan Nederland toegewezen verantwoordelijkheidsgebied zijn gevlogen. Met deze vluchten overtreedt Rusland geen internationale regels. De vluchten worden dan ook niet beschouwd als schending, provocatie of internationaal incident. Deze bommenwerpers zijn daarbij altijd in opdracht van de Navo onderschept door vliegtuigen van de Noorse, Deense, Duitse, Britse of Nederlandse Luchtmacht. Exacte gegevens over de acties die door de Navo zijn genomen, zijn gerubriceerd en kunnen niet in dit antwoord worden verwerkt.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «Marineleiding wil ruilheli’s kopen»?1

De kop boven het bericht is niet juist. De uitspraken in De Telegraaf van 11 juli jl. zijn gedaan door de voorzitter van de Koninklijke Vereniging van Marineofficieren. Hij maakt geen deel uit van de marineleiding. De marineleiding heeft geen uitspraken gedaan over de aanschaf van helikopters.

Vraag 2

Klopt dit bericht? Is de marine inderdaad voornemens tweedehands helikopters aan te schaffen?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

In hoeverre past het voornemen van de marineleiding binnen de oplossing voor het probleem van een structureel tekort aan helikoptercapaciteit?

Zoals ik heb gemeld in mijn brief van 27 juni jl. over de voortgang van het NH-90 project (Kamerstuk 2014Z12237), worden compenserende maatregelen uitgewerkt om het capaciteitstekort te verminderen dat door de corrosie- en slijtageproblematiek op korte tot middellange termijn wordt veroorzaakt. Daarbij wordt op de eerste plaats gedacht aan het langer aanhouden van de eigen Cougar-helikopters en bijvoorbeeld de inzet van helikopters van andere landen als boordhelikopter vanaf Nederlandse schepen.

Vraag 4

Is het voornemen van de marineleiding kabinetsbeleid?

Zie het antwoord op de vragen 1 en 2.

Vraag 5

Is de aanschaf van tweedehands helikopters het plan B voor de helikoptercapaciteit van de krijgsmacht, indien zal blijken dat de laatste zeven Nederlandse NH90-helikopters niet worden afgenomen?

Zoals ik heb gemeld in het algemeen overleg over de NH-90 op 2 juli jl., is alles erop gericht om de huidige problemen samen met NAHEMA en de fabrikant op te lossen.

Vraag 6

Met welke middelen wordt de aanschaf van deze tweedehands helikopters gefinancierd?

Zie het antwoord op de vragen 1 en 2.

Vraag 7

In hoeverre is de aanschaf van tweedehands helikopters een oplossing voor het probleem van de opleiding van vliegers?

De aanschaf van tweedehands helikopters is geen oplossing voor de opleiding van vliegers. De vliegers worden opgeleid voor een specifiek helikoptertype. Zij moeten bevoegd raken en blijven om op een bepaald luchtvaartuig te mogen vliegen en dat is niet mogelijk met een vervangend type.

Vraag 8

Kunt u inzichtelijk maken welke risico’s er zijn verbonden aan de aanschaf van tweedehands helikopters en welke maatregelen daarom worden genomen?

Er is geen sprake van de aanschaf van een ander helikoptertype.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Marineleiding wil ruilheli’s kopen?»1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat u, na het debacle met de NH-90, zo snel mogelijk een alternatieve gevechtshelikopter moet aanschaffen om te voorkomen dat de Koninklijke Marine jarenlang niet operationeel kan worden ingezet?

Nee. De corrosie- en slijtageproblematiek heeft weliswaar grote gevolgen voor het tempo waarmee de NH-90 in de krijgsmacht kan worden geïntroduceerd, maar de inzet is om die problemen samen met NAHEMA en de fabrikant op te lossen. Daaraan wordt nu hard gewerkt. Voor het capaciteitstekort de komende jaren worden compenserende maatregelen uitgewerkt. De NH-90 helikopters functioneren indien inzetbaar naar wens. Zo was de inzet van de NH-90 helikopter tijdens de antipiraterijmissie voor de kust van Somalië en in het Caribisch gebied succesvol.
Dat de Koninklijke Marine jarenlang niet operationeel kan worden ingezet, is een verkeerde voorstelling van zaken. In mijn brief van 27 juni jl. over de voortgang van het NH-90 project (Kamerstuk 2014Z12237) en in het algemeen overleg over de NH-90 op 2 juli jl. heb ik u bijvoorbeeld gemeld dat de helikoptercapaciteit in grote lijnen toereikend is voor antipiraterijmissies, maar dat voor inzet in het Caribisch gebied aanvullende capaciteit zal moeten worden gevonden. Dat kan onder meer door de inzet van een Cougar vanaf Curaçao of van een helikopter van de US Coast Guard aan boord van onze schepen.

Vraag 3

Klopt het dat door het ontbreken van een gevechtshelikopter op marineschepen o.a. de antipiraterijmissies niet optimaal kunnen worden uitgevoerd en goedgetrainde piloten en andere experts massaal Defensie zullen verlaten?

Indien de schepen niet worden uitgerust met een boordhelikopter, zijn er gevolgen voor de operationele inzetmogelijkheden. De Kamer is daarover eerder geïnformeerd, bijvoorbeeld in de brief over de inzet van maritieme helikopters in 2013 (Kamerstuk 32 706, nr. 43 van 10 april 2013). Zo zullen de mogelijkheden afnemen om objecten in een zeegebied te detecteren en te onderscheppen. Zeegebieden worden minder doeltreffend bewaakt. Daarnaast is het lastiger om medische evacuaties en search and rescue taken uit te voeren.
Defensie stelt dan ook alles in het werk om alsnog vervangende helikoptercapaciteit te verkrijgen, dan wel andere maatregelen te treffen om de beperkingen zo veel mogelijk op te heffen. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat in de buurt wordt geopereerd van een schip met een role 2 capaciteit aan boord. Over dit soort maatregelen hebben wij ook van gedachten gewisseld tijdens het algemeen overleg over de verlenging van Ocean Shield en Atalanta op 22 januari 2014.

Vraag 4

Welke mogelijkheden ziet u om bijvoorbeeld SH-60 Seahawks te kopen, die momenteel in de etalage staan bij de Verenigde Staten en Nieuw-Zeeland?

Defensie werkt momenteel compenserende maatregelen uit om het capaciteitstekort te verminderen, waaronder de inzet van extra eigen Cougar-helikopters. Er is vooralsnog geen aanleiding om de aanschaf van een ander helikoptertype te overwegen.

Vraag 5

Deelt u de mening dat u zo snel mogelijk voldoende (financiële) middelen moet krijgen om uw operationele taken uit te voeren? Zo ja, bent u bereid te bevorderen dat het defensiebudget voor volgend jaar fors wordt verhoogd?

De defensie-uitgaven maken deel uit van de integrale afweging tijdens de begrotingsbesprekingen.