Vraag 1

Deelt u de mening dat de bestuurlijke impasse op Bonaire te lang duurt, gezien uw bevindingen in uw brief1?

De bestuurlijke impasse staat vooruitgang in de weg en dient doorbroken te worden. Zoals ik in mijn brief aangeef staat het huidige Bestuurscollege van Bonaire op een kruispunt. Spoedige voortgang op tal van terreinen is essentieel, vooral voor de burgers van Bonaire.

Vraag 2

Wat is de basis van uw vertrouwen dat er nu wel voortvarend werk zal worden gemaakt van het werk van de eilandsraad en de gedeputeerden op Bonaire?

Tijdens mijn bezoek aan Bonaire op 4 juli jl. heb ik indringende, maar ook constructieve gesprekken gevoerd met de leden van het Bestuurscollege afzonderlijk, met het Bestuurscollege als geheel en met de Eilandsraad.
Met het Bestuurscollege zijn heldere afspraken gemaakt over een te sluiten bestuursakkoord waarin een groot aantal bestaande bestuurlijke knopen wordt ontward. Afgesproken is snel na de zomer een bestuursakkoord overeen te komen, waarna de Eilandsraad het bekrachtigt. Hiermee is voor de komende jaren helder wat de basis is van de samenwerking tussen de rijksoverheid en het openbaar lichaam Bonaire en wat van beide partijen verwacht mag worden.

Vraag 3

Deelt u de mening dat iedere door Nederland geïnvesteerde euro er één teveel is, zolang de bestuurlijke taken door gedeputeerden en eilandsraad worden verwaarloosd?

Bonaire is onderdeel van Nederland. Burgers verdienen een kabinet en lokale bestuurders die zich voor hen inzetten. Het is de verantwoordelijkheid van het bestuurscollege om te zorgen voor een goed en stabiel bestuur. Zoals ook in het regeerakkoord vermeld, is dit een randvoorwaarde voor extra investeringen vanuit Nederland.

Vraag 4

Bent u bereid, met inachtneming van artikel 232 van de Wet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba, in te grijpen in het bestuur door tijdelijk bevoegdheden van gedeputeerden en eilandsraad aan de gezaghebber over te dragen en hem daarmee de kans te bieden de bestuurlijke surplace daadkrachtig te doorbreken? Zo nee, waarom niet?

De bestaande structuur en taakverdeling, zoals beschreven in de Wet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba, staat oplossingen niet in de weg. Het is belangrijk nu alle energie te richten op het sluiten van het bestuursakkoord, het implementeren van voorstellen die al klaarliggen en op het op korte termijn ontwikkelen van het beleid waar dat dringend geboden is.

Vraag 1

Bent u bekend met het recht zich te vergissen, namelijk het recht dat toestaat dat mensen zich eens kunnen vergissen of per ongeluk fouten maken ten opzichte van de overheid zonder dat dit onmiddellijk als overtreding of fraude wordt gezien, naar het Franse voorbeeld?1

Het idee van het recht zich te vergissen is mij inderdaad bekend. We spraken er al kort over in het Algemeen Overleg van 1 februari jl.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het uitgangspunt van het recht zich te vergissen, waarbij de overheid niet wantrouwend tegenover de burger staat maar er juist van uitgaat dat hij of zij van goeder trouw is, bewonderenswaardig is? Zo ja, welke acties verbindt u hier aan? Zo nee, waarom niet?

Het uitgangspunt dat onder zo’n recht zich te vergissen ligt, spreekt mij aan. Dat gaf ik in het Kamerdebat van 1 februari 2018 al met zoveel woorden aan. Het idee dat er fouten gemaakt kunnen worden die niet direct tot afstraffing leiden, heb ik toen bevestigd. We moeten burgers de gelegenheid geven zichzelf te corrigeren.
De WRR heeft vorig jaar met het rapport «Weten is nog geen doen» gewezen op de barrières die effectief contact tussen overheid en burger in de weg kunnen staan. Uit die barrières kunnen onbedoelde missers voortvloeien, dat is evident. Daarnaast heeft de Raad van State in zijn Jaarverslag 2017 gewezen op foutgevoeligheid die kan samenhangen met de potentieel inconsistente werking van verplichtingen die uit verschillende kokers of perspectieven op de burger of ondernemer afkomen. In de huidige complexe wereld moet een vergissing, te goeder trouw gemaakt, dus relatief eenvoudig recht te zetten zijn.
Op grond van dit besef heb ik een korte, niet uitputtende inventarisatie gedaan naar praktijk en wettelijke grondslag van het laten gelden van rechten en plichten. Dat laat zien dat de overheid in Nederland in veel gevallen ruimte geeft voor vertrouwen en het evenwicht in de verhouding met burgers (of rechtspersonen) zoekt. In de Algemene wet bestuursrecht (Awb) laten tal van bepalingen zien dat de overheid beschikkingen in redelijkheid moet nemen. Ik noem er hier slechts drie:
Van groot belang is ook de bezwaarfase. Voordat een belanghebbende tegen een besluit beroep kan instellen bij de bestuursrechter, moet hij bezwaar maken bij het bestuursorgaan dat het besluit heeft genomen. Door het maken van bezwaar verplicht een belanghebbende het bestuursorgaan om het besluit te heroverwegen en zo nodig een nieuw besluit te nemen. Een rechter beoordeelt slechts de rechtmatigheid van een besluit, terwijl de belanghebbende in bezwaar ook niet-juridische argumenten kan aanvoeren. In bezwaar kan een bestuursorgaan op die manier een zekere interne controle op uitvoerende ambtenaren uitoefenen en alsnog rekening houden met feiten of argumenten die bij de voorbereiding nog onvoldoende duidelijk op tafel lagen. Vergissingen kunnen dan ook worden meegewogen bij de heroverweging van het besluit.
Naast ons algemene bestuursrecht is er veel bijzondere regelgeving, sector- of domeinspecifiek, die nevenschikkend is aan de Awb. Ook daarin is in de toepassing veelal ruimte om coulance te betrachten.
Zo stemde uw Kamer in 2016 in met een versoepeling van de Fraudewet. De toenmalige Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zei daarover: «De wet is nooit bedoeld om mensen die zich vergissen door onhandigheid of die net te laat zijn, met torenhoge boetes op te zadelen.» De aanpassing had tot gevolg dat UWV, SVB en gemeenten vanaf 2017 de hoogte van een boete voor mensen met een uitkering voortaan moeten afstemmen op de ernst van de overtreding, de mate waarin deze verwijtbaar is en de omstandigheden van betrokkene.
Er zijn legio voorbeelden uit andere domeinen. Zo leggen waterschappen de plicht tot onderhoud van watergangen aan ingelanden op, waarbij in handhaving daarvan, in schouwprocessen, met meerdere iteraties van aankondigingen en persoonlijke waarschuwingsbrieven, met een looptijd van vaak meer dan 1,5 jaar, waarin alle gelegenheid is om de lokale situatie met de handhavers te bespreken, en vergissingen voortijdig te corrigeren.
Over de acties die ik aan dit besef en deze korte analyse verbind kom ik onder de antwoorden op de vragen 5 en 6 terug.

Vraag 3

Wat is uw reactie op het standpunt van de Raad van State aangaande het recht zich te vergissen, dat in het jaarverslag 2017 schrijft dat het invoeren van het recht zich te vergissen ook in Nederland overwogen zou moeten worden?2

Inderdaad heeft de Raad van State in zijn jaarverslag 2017 (pg. 36), in een passage over de digitalisering van de uitvoering van beleid, aandacht voor het Franse wetsvoorstel dat een recht zich te vergissen introduceert. De Raad stelt: «Wellicht zou een dergelijke maatregel ook in Nederland overwogen moeten worden». Aansluitend constateert de Raad van State, dat we in Nederland in diverse wetgeving een waarschuwing kennen als eerste stap van een proces van handhaving.
In dit verband is ook het recente ongevraagde advies van de Raad van State (WO04.18.0230/ Staatscourant 2018, nr 50999) relevant. Dit advies gaat over de effecten van digitalisering voor de rechtsstatelijke verhoudingen.
In het ongevraagde advies adviseert de Raad van State niet tot wetswijziging te komen, in de zin van introductie van een vergisrecht, maar onderstreept de Raad de aandacht die nodig is voor de toepassing van het motiveringsbeginsel en het zorgvuldigheidsbeginsel, met name de interpretatie daarvan in de context van digitalisering. Aansluitend adviseert de Raad het bevorderen van maatwerk en menselijke heroverweging in de bezwaarfase. De uitgebreide reactie op het ongevraagde advies komt overigens separaat van deze beantwoording naar uw Kamer.

Vraag 4

Kunt u verslag doen van het gesprek met uw Franse ambtgenoot over het recht zich te vergissen op vrijdag 29 juni 2018, zoals toegezegd tijdens het wetgevingsoverleg over het Jaarverslag van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties?

Eind juni heb ik in het gesprek met mijn Franse ambtgenoot Mahjoubi (verantwoordelijk voor de portefeuille digitalisering) de introductie van het recht zich te vergissen ter sprake gebracht. Hij gaf een korte toelichting op de achtergrond ervan en meldde dat het veel Fransen zou helpen. Dhr. Mahjoubi vermeldde ook dat de Franse vakbonden de ontwikkeling positief ontvingen.
Omdat het dossier binnen de Franse regering onder de verantwoordelijkheid van een collega valt, heeft hij me toegezegd nadere informatie te sturen. Die informatie heb ik nog niet mogen ontvangen. De reden daarvoor is dat, hangende de formele bekrachtiging en afronding van het wetgevingstraject, de informatie aan Franse kant nog niet kon worden vrijgegeven. Ik heb gemeend de beantwoording van de door het lid Den Boer gestelde vragen niet langer te laten wachten. Met de beschikbare kennis van de achtergronden van het wetsvoorstel en van het Franse rechtsstelsel op hoofdlijnen, kan ik immers wel een eerste beoordeling geven (zie het antwoord op vraag 5). Mocht straks nagezonden documentatie van Franse zijde nog tot aanpassingen leiden in dit oordeel, dan kom ik daar bij een eerstvolgende gelegenheid bij u op terug.

Vraag 5

Welke inzichten heeft dit gesprek opgeleverd?

Het gesprek en de nadien verkregen informatie hebben duidelijk gemaakt dat de context waarin in Frankrijk dit voorstel tot stand is gekomen, een andere is dan die in Nederland.
Een verschil is bijvoorbeeld dat het Franse belastingstelsel jaarlijks achteraf afrekent. Niet bij de werkgever start de inhouding (loonheffing), maar in augustus van het volgende jaar komt er een aanslag over het gehele afgelopen jaar in de brievenbus van de burger. Fransen sparen doorgaans gedurende het jaar om die aanslag te kunnen voldoen en krijgen zo achteraf pas zicht op hun netto-inkomen. Maakt de burger in zijn opgave een fout, dan komt het vaak voor dat de Franse overheid direct een boete oplegt, procentueel gerelateerd aan de totale som van de aanslag. Ziedaar de Franse behoefte om een recht op een eerste vergissing te introduceren.
Frankrijk en Nederland kennen ook verschillende rechtsculturen; de voorgaande passage is daar een voorbeeld van. Frankrijk kent van oudsher een traditie van centralisme. Uniformiteit staat er meer voorop, waardoor er minder ruimte is om van een regel af te wijken. De centrale overheid normeert het handelen van decentrale overheden en uitvoeringsorganisaties sterk, waardoor deze nauwelijks discretionaire ruimte hebben (zie: prof. W. Konijnenbelt, Frankrijk en de codificatie van het algemene bestuursrecht, in: 15 jaar Awb, Boom 2010, p. 905–920). In Nederland is van oudsher meer discretionaire ruimte bij medeoverheden en uitvoeringsorganisaties. Deze hebben daarom meer ruimte om na eigen afweging geconstateerde fouten te laten herstellen.
Bij het antwoord op vraag 2 heb ik toegelicht dat de Nederlandse wet- en regelgeving nu al mogelijkheden biedt om vergissingen van burgers recht te zetten. De meerwaarde van de Franse wet moet dus binnen de specifieke Franse context worden bezien, waarin deze mogelijkheden (nog) niet voorhanden zijn.
Niettemin onderschrijf ik het achterliggende doel: de overheid moet blijk geven van vertrouwen in burgers en moet, waar nodig en mogelijk, de burger van dienst zijn. Dit ligt ten grondslag aan onze algemene beginselen van behoorlijk bestuur, zoals het zorgvuldigheids- en het evenredigheidsbeginsel, die in dit verband in de bestuurs- en rechtspraktijk hun werk behoren te doen.
Gezien het bovenstaande en het advies van de Raad van State lijkt het niet opportuun in Nederland een wetswijziging door te voeren in de zin van introductie van een algemeen recht op zich vergissen.

Vraag 6

Welke concrete stappen zult u nemen naar aanleiding van dit gesprek?

Het besef van het belang achter de Franse wetswijziging en van de werking van beginselen in de bestuurspraktijk, maakt wel een vervolgstap mogelijk.
Zo zal ik een open gesprek aangaan met enkele collega-bewindslieden, uitvoeringsorganisaties en de VNG of grote gemeenten, om stil te staan bij de idee achter het recht zich te vergissen en in hoeverre in de uitvoeringsdomeinen waar zij verantwoordelijk voor zijn de juridische ruimte die er is ook voldoende benut wordt om vergissingen van burgers te laten herstellen, zonder direct te sanctioneren. Vraagstelling daarbij zou moeten zijn, waar en hoe knelpunten in de uitvoering naar boven komen die op een tekort aan menselijke maat duiden, alsmede wat daarvan de oorzaak is. De Ombudsman en Kafka-brigade kunnen in dat gesprek mogelijk assisteren. De opzet van dit gesprek laat ik momenteel uitwerken.
Ik verwacht in dit rondetafelgesprek tot enkele praktische vervolgstappen met betrekking tot het waarborgen van de menselijke maat in overheidsbesluitvorming te komen. Ik wil er daarbij overigens voor waken niet in het speelveld te komen van reeds lopende initiatieven, zoals de aanpak van problematische schulden. Ik wil dit open gesprek graag dit jaar nog laten organiseren.
Het bewaken van de belangen van burgers is ook nadrukkelijk ingebed in de kabinetsbrede Agenda Digitale Overheid, NL DIGIbeter, waarvan zeker drie aandachtsgebieden in dit licht relevant zijn. In de dienstverlening en informatievoorziening moet dat wat mensen verwachten in hun contact met de overheid – gemak, vertrouwen en een persoonlijke benadering – centraal staan. Formele (digitale) correspondentie moet voor iedereen begrijpelijk zijn. En het kabinet wil dat burgers en ondernemers straks op of via MijnOverheid (voor Ondernemers) een onjuist gegeven makkelijker kunnen laten corrigeren en gevolgen van het gebruik van een onjuist gegeven sneller kunnen laten herstellen.

Vraag 7

Bent u bereid te onderzoeken wat de mogelijkheden, consequenties en kosten zijn voor het invoeren van het recht op vergissen in Nederland?

Indien het open gesprek met collegae, mede-uitvoerders en medeoverheden alsnog aanleiding zou geven tot het invoeren van een generiek recht om zich te vergissen, dan ben ik uiteraard bereid om consequenties en kosten van het invoeren nader in kaart te brengen. Die inschatting kan ik nu nog niet maken.

Vraag 1

Kent u het bericht «Weisglas maakt einde aan parlementaire BBQ»1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat met de naamswijziging «parlementaire BBQ» naar «Binnenhof BBQ» beoogd is de connectie tussen de lobbyorganisatie van de vleessector en het parlement actief weg te nemen? Zo nee, waarom niet?

Volgens informatie op de voornoemde site (www.binnenhofbbq.nl) vindt de zogenoemde Binnenhof Barbecue plaats op initiatief van een tweetal organisaties uit de vleessector bij het perscentrum Nieuwspoort. Het perscentrum bepaalt zelf aan wie en op welke voorwaarden zij faciliteiten ter beschikking stelt. Het kabinet is hierbij niet betrokken. Voor zover ook de Tweede Kamer hierover zeggenschap heeft, is het uiteraard aan de kamer zelf hierover al dan niet een positie in te nemen.

Vraag 3

Kent u de verwijzing op www.binnenhofbbq.nl die luidt «... het evenement is uitgegroeid tot een vast agendapunt op de laatste vergaderdag van de Tweede Kamer. Bewindslieden, Kamerleden, stakeholders en sectorgenoten sluiten hiermee het politiek-bestuurlijke seizoen informeel en smakelijk af»?

Ja.

Vraag 4

Deelt u de mening dat hiermee de indruk gewekt wordt dat er een verband bestaat tussen regering en parlement enerzijds en de lobbyorganisaties anderzijds? Zo ja, acht u een dergelijk verband wenselijk? Zo nee, hoe verhoudt deze duiding zich met de in 2004 gemaakte afspraken terzake waarin werd vastgelegd dat de activiteit «niets met het parlement te maken zou hebben»?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Acht u het passend dat de drankenindustrie gesponsorde alcoholhoudende dranken serveert in het kader van, of tenminste ten tijde van, de parlementaire vergadering? Zo ja, waarom? Zo nee, bent u bereid een einde te maken aan deze lobbyactiviteit in een gedeelte van het Kamergebouw?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Kent u de omstandigheid dat in 2009 het Algemeen overleg Identificatie en Registratie Schapen en Geiten direct na de lobby-BBQ plaatsvond en dat daarbij ongeagendeerd gesproken werd over de stahoogtes tijdens veetransporten? Deelt u de mening dat gespreksonderwerpen die direct na de lobby-BBQ worden omgezet in beleid het aanzien van de politiek schaden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het opzichtig fêteren van politici op de laatste vergaderdag van het parlement, op locaties die sterk aan het parlement gelieerd zijn, onwenselijk is gelet op de onafhankelijkheid van de politiek zoals die in de eed tot uitdrukking komt? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u bereid in overleg met Nieuwspoort te komen tot een beleid waarin dergelijke lobbyactiviteiten worden uitgesloten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 8

Deelt u de mening dat iedere schijn van belangenverstrengeling tussen kabinet, parlement en vleesindustrie moet worden vermeden en dat daarom iedere suggestie dat de Staten-Generaal of welke andere daaraan gelieerde politieke entiteit ook de BBQ zouden hebben geïnitieerd, gefaciliteerd of hebben geaccordeerd actief dient te worden bestreden? En dat het dus geen pas geeft zo'n activiteit te laten plaatsvinden op een locatie die bij het brede publiek onlosmakelijk verbonden is wordt met parlement en kabinet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 9

Deelt u de mening dat, waar het kabinet al in 2004 benoemde dat vlees het meest vervuilende onderdeel van ons voedselpakket is, een lobbyactiviteit voor een dergelijk schadelijk product het aanzien van de politiek kan bezoedelen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke termijn en wijze wilt u daar consequenties aan verbinden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het artikel «Open brief aan Minister: bestuurders maken alles maar vertrouwelijk»?1

Ik vind het van groot belang dat instellingen voor hoger onderwijs transparant opereren. Inherent aan de academische vrijheid is dat er open debat gevoerd wordt op instellingen. Hierbij hoort in mijn ogen dan ook dat informatie gedeeld wordt vanuit het «openbaar, tenzij» principe. Dit is ook het principe zoals met de Wet versterking bestuurskracht onderwijsinstellingen is vastgelegd voor informatieverstrekking aan de medezeggenschap. Verder is op deze instelling de Wet Openbaarheid Bestuur van toepassing.
Inperking van transparantie moet een instelling dus goed kunnen uitleggen, als bijvoorbeeld beleidsdocumenten of rapportages niet openbaar worden gemaakt. Extra spelregels zie ik daarom niet als een oplossing. Ik vind dat binnen instellingen zelf het gesprek moet worden gevoerd over transparantie en de kaders van vertrouwelijkheid.

Vraag 2

Deelt u de mening dat toegang tot beleidsdocumenten en rapportages van belang is voor een goede controle van het instellingsbestuur, ook voor kritische instellingsmedia als universiteitskranten?

Ja.

Vraag 3

Heeft u inzicht in hoe vaak colleges van bestuur documenten en vergaderingen van de medezeggenschap vertrouwelijk maken? Gaat u deze instellingen hierop aanspreken?

Nee. Ik verwijs u verder naar mijn antwoord op vraag 1.

Vraag 4

Bent u bereid duidelijke spelregels op te stellen over transparantie omtrent documenten en vergaderingen van de medezeggenschap, eventueel in overleg met de instellingen? Zo nee, waarom niet?

Ik verwijs u naar mijn antwoord op vraag 1.

Vraag 1

Kent u de toezegging van de voormalige Minister van Veiligheid en Justitie over het innemen van een standpunt met betrekking tot de eerdere Kamervragen over de verenigbaarheid van het ambt van rechter met onder andere een politieke functie?1

Ja. Deze toezegging is mij bekend.

Vraag 2

Hebt u inmiddels een standpunt ingenomen naar aanleiding van de conclusies die door de rechtspraak zelf zijn genomen?2

Ik heb het advies van de rechtspraak ontvangen en bereid nu in overleg met de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een standpunt voor. Daarin zal ik antwoord geven op uw vraag over het onverenigbaar verklaren van deze functiecombinatie. Ik verwacht uw Kamer hierover na het zomerreces te kunnen informeren.

Vraag 3

Bent u bereid gehoor te geven aan de oproep van de rechtspraak om het onverenigbaar verklaren van het ambt van rechter met een lidmaatschap van de Eerste en Tweede Kamer? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke manier en welke termijn?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Vindt u dat het nodig is het ambt van rechter ook onverenigbaar te verklaren met andere beroepen, zoals ambtenaar? Kunt u uw antwoord toelichten?

In Nederland hebben wij het uitgangspunt dat rechters actief deelnemen aan de samenleving hoog in het vaandel. Het uitoefenen van nevenfuncties, zoals het ambtenaarschap, wordt daarbij in principe beschouwd als een nuttige aanvulling op het rechterlijk ambt. De rechtspraak heeft ook baat bij de specifieke expertise uit nevenfuncties. Voor de beoordeling of een nevenfunctie vraagtekens oproept over of raakt aan de onpartijdigheid van een rechter, hanteert de Rechtspraak de «Leidraad onpartijdigheid en nevenfuncties in de rechtspraak». Deze leidraad biedt een toetsingskader met betrekking tot nevenwerkzaamheden en integriteit en bevat een landelijk uniform kader voor de gerechtsbesturen bij de beoordeling van nevenfuncties. Mij zijn geen signalen bekend dat deze leidraad onvoldoende handvatten zou bieden om de onpartijdigheid van de rechter in de praktijk te kunnen beschermen.

Vraag 1

Kent u het bericht «Kustwacht Bonaire niet versterkt»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u toelichten wat gezaghebber Edison Rijna precies aan het kabinet heeft verzocht?

De gezaghebber van Bonaire stuurde op 25 augustus 2017 een brief aan de toenmalige Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) waarin hij zijn zorgen uitte over de veiligheid van Bonaire vanwege de toenemende onrust in Venezuela. Specifiek waren de zorgen van de heer Rijna gericht op de inzet en de aanwezigheid van de Kustwacht in (de wateren rondom) Bonaire. Hierop vroeg de gezaghebber van Bonaire de Minister van BZK zijn zorgen over te brengen aan het presidium van de Kustwachtcommissie met het verzoek om de presentie van de Kustwacht in (de wateren rondom) Bonaire uit te breiden.
Het presidium van de Kustwachtcommissie heeft in twee van zijn vergaderingen over de brief van de gezaghebber gesproken en geconcludeerd dat extra inzet thans niet aan de orde is. Het beeld is dat de behoefte en noodzaak van Kustwachtinzet als gevolg van de toenemende onrust in Venezuela het grootst is bij Curaçao en Aruba en in mindere mate bij Bonaire. Indien er nieuwe gegevens of gegronde redenen naar voren zouden komen, zou dat aanleiding kunnen zijn tot bijstelling van de inzet. Deze conclusie is het afgelopen voorjaar door de Staatssecretaris van BZK overgebracht aan de gezaghebber van Bonaire. Desbetreffende boodschap is eveneens herhaald door de Minister van Defensie tijdens het Algemeen Overleg Kustwacht van 4 juli jl.

Vraag 3

Welke problemen die Bonaire zou ondervinden van Venezolaanse migranten worden bedoeld? Kunt u bij de toelichting de conclusies van het genoemde verslag van de Raad van de Rechtshandhaving over het jaar 2017 betrekken?

In het rapport «Staat van de Rechtshandhaving Caribisch Nederland 2017»2 van de Raad van de Rechtshandhaving (hierna de Raad) stelt de Raad dat er problemen worden ondervonden op de Benedenwindse eilanden door de toestroom van Venezolanen, die hetzij illegaal het land binnenkomen, dan wel legaal binnenkomen maar langer dan de toegestane termijn verblijven («overstayers»). De Raad vraagt in deze context om een evenredige inzet van de Kustwacht bij Bonaire en bredere bestuurlijke aandacht voor de geschetste problematiek op Bonaire. Over mijn reactie op de bevindingen van de Raad heb ik uw Kamer bij brief van 19 juni 20183 geïnformeerd.

Vraag 4

Klopt de bewering dat de kustwacht voor de kust van Bonaire meer vaaruren zou maken? Betreft het preventieve patrouilles of zijn er meer vaartuigen met Venezolaanse migranten voor de kust van Bonaire gesignaleerd? Zo ja, hoeveel?

Ja, dit klopt. De Kustwacht is sinds 2017 permanent met vaar-/presentiedagen aanwezig bij Bonaire. Blijkens het Jaarverslag van 2017 zijn hiervan 309 dagen gerealiseerd terwijl de norm in 2016 nog 10 dagen per maand was. Patrouilles vinden waar mogelijk plaats op basis van tevoren verzamelde informatie en analyses (informatie-gestuurd optreden) maar hebben evenzeer een preventieve werking. In de eerste zes maanden van 2018 zijn er 99 illegale immigranten door de Kustwacht onderschept bij de Benedenwindse eilanden.

Vraag 5

Zijn er schattingen over het aantal Venezolanen dat nu op Bonaire – en dus in het Caribische deel van Nederland – verblijft?

Inzake de beschikbare officiële cijfers kan ik het volgende melden. Op Bonaire is de afdeling Burgerzaken van het Openbaar Lichaam Bonaire verantwoordelijk voor de «Basisadministratie persoonsgegevens». Uit haar gegevens blijkt dat er momenteel 791 personen met de Venezolaanse nationaliteit zijn ingeschreven op Bonaire. Hoeveel illegale Venezolanen zich op Bonaire bevinden is mij niet bekend.

Vraag 6

Deelt u de mening dat problemen ten gevolge van de Venezolaanse crisis in en rondom Bonaire extra aandacht verdienen, aangezien deze Nederland direct raken? Zo ja, hoe geeft het kabinet hier invulling aan?

Ja. Voor Bonaire draagt Nederland immers een bijzondere verantwoordelijkheid. Bij een grote toestroom van om bescherming vragende migranten heeft het Ministerie van Justitie en Veiligheid in samenwerking met het Openbaar Lichaam Bonaire, de uitvoeringsorganisaties (o.a. Koninklijke Marechaussee, Korps Politie Caribisch Nederland en de Immigratie- en Naturalisatiedienst Caribisch Nederland) en Defensie een noodplan ontwikkeld. Nederland monitort de situatie in Caribisch Nederland nauwgezet en zal passende maatregelen nemen als de situatie daarom vraagt.

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van het bericht van de Rijksdienst voor het Wegverkeer, «Rijbewijs vanaf 4 juni met toepassing inloggen DigiD»?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat vanaf 26 mei 2018 rijbewijzen zijn uitgereikt met een nieuwe chip?

Ja. Dit is conform de aankondiging in mijn voortgangsbrief eID van 31 januari jl. (Kamerstuk 26 643, nr. 514) waarin ik heb opgemerkt dat volgens planning in het tweede kwartaal van dit jaar zal worden gestart met de uitgifte van rijbewijzen met een nieuwe chip op het hoogste DigiD betrouwbaarheidsniveau.

Vraag 3

Is het waar dat de rijbewijzen vanaf 4 juni 2018 ook worden voorzien van de nieuwe functie om in de toekomst in te kunnen loggen via DigiD en rijbewijs op websites van overheid, zorg en pensioenfondsen? Zo ja, wat is er tussen 26 mei en 4 juni veranderd?

Ja. Dit is mogelijk gemaakt bij wijziging van de «Regeling vaststelling modellen rijbewijzen« (IENW/BSK-2018/96488, 2 juni 2018)2. Sinds 26 mei 2018 zijn rijbewijzen van een nieuwe chip voorzien. Sinds 4 juni 2018 staat op deze nieuwe chip de nieuwe e-functie (DigiD op het hoogste betrouwbaarheidsniveau).

Vraag 4

Is het waar dat de burger de nieuwe inlogfunctie niet kan gebruiken, totdat de Wet digitale overheid zal zijn ingevoerd?

In mijn voortgangsrapportage programma eID (Kamerstuk 26 643, nr. 550) heb ik onder meer aangegeven dat er een pilot (met ongeveer 200 deelnemers) is gehouden met rijbewijzen met een nieuwe chip om daarmee in te loggen op websites van overheidsdienstverleners op het hoogste Europese betrouwbaarheidsniveau. De uitkomsten ervan worden momenteel verwerkt.
Bij een succesvolle uitkomst van de pilot kunnen burgers vanaf een nog nader te bepalen moment inloggen met gebruikmaking van de chip op het rijbewijs. Dit tijdstip wordt onder andere bepaald door het moment waarop de benodigde functionaliteit in productie is genomen en de vereiste onderdelen van de Wet digitale overheid in werking zijn getreden.
Een en ander wordt uitgewerkt in het implementatieplan zoals aangegeven in mijn voortgangsrapportage programma eID (Kamerstuk 26 643, nr. 550).
Sinds 4 juni worden rijbewijzen met deze nieuwe chip uitgegeven. Burgers kunnen tot het hierboven genoemde nader te bepalen moment ervoor kiezen de nieuwe inlogfunctie niet op het rijbewijs te laten plaatsen. Hiertoe zijn tot op heden geen verzoeken ontvangen.
Burgers die wel beschikken over de nieuwe inlogfunctie, worden actief geïnformeerd over het moment waarop met de nieuwe inlogfunctie kan worden ingelogd en kunnen online de pincode aanvragen om de nieuwe functionaliteit te activeren.

Vraag 5

Wanneer zal de Wet digitale overheid naar verwachting in werking kunnen treden?

Het voorstel voor de Wet digitale overheid is op 19 juni ingediend bij de Tweede Kamer (Kamerstuk 34 972). Afhankelijk van de voortgang van de behandeling door de beide Kamers zal inwerkingtreding naar verwachting in 2019 kunnen plaatsvinden.
De wet zal overigens gefaseerd worden ingevoerd, afhankelijk van de mate waarin de uitvoerende organisaties in staat zijn te voldoen aan de gestelde eisen en gebruikers beschikken over de inlogmiddelen.
Een aantal artikelen, zoals die betreffende het rijbewijs, de grondslag voor het heffen van leges voor rijbewijzen met een nieuwe chip op het hoogste betrouwbaarheidsniveau en de grondslag voor het bij algemene maatregel van bestuur verplichten van standaarden, zal – zo is het voorstel – meteen na plaatsing in het Staatsblad in werking treden.

Vraag 6

Hoeveel rijbewijzen met een inlogfunctionaliteit worden er uitgegeven tot de verwachte inwerkingtreding van de Wet digitale overheid?

Naar verwachting worden er tot aan 1 januari 2019 ruim 1 miljoen rijbewijzen uitgegeven. In 2019 worden er gemiddeld een half miljoen rijbewijzen per kwartaal uitgegeven.

Vraag 7

Is het waar dat de burger de inlogfunctionaliteit van het nieuwe rijbewijs alleen kan activeren door tussenkomst van de gemeente? Zo ja, welke administratieve lasten brengt dit met zich mee voor de burger en voor de gemeenten?

Nee. De burger activeert zelf online de nieuwe inlogfunctie (het zgn. e-Rijbewijs), zonder hiervoor eerst weer naar de gemeente te gaan. De burger kan hierbij worden ondersteund door de helpdesk.
Vanaf het moment dat de nieuwe inlogfunctie kan worden gebruikt (zie antwoord op vraag 4) ontvangen burgers de pincode, waarmee zij op de DigiD website het e-rijbewijs kunnen activeren.
De burgers die vóór dat moment een rijbewijs met de nieuwe inlogfunctie hebben verkregen, kunnen vanaf dat moment de behorende pincode zelf aanvragen. De burger wordt hierover actief geïnformeerd en ontzorgd.
De initiële pin wordt op een dusdanig beveiligde wijze verstrekt dat die enkel bruikbaar is door de burger voor wie die initiële pin is bedoeld. Op de DigiD website kan de burger daarmee het e-Rijbewijs activeren en een zelfgekozen pin instellen.

Vraag 8

Waarom verschilt het nieuwe beeldmerk op de achterkant van het rijbewijs (uitgegeven vanaf 4 juni 2018), dat aangeeft dat het rijbewijs een inlogfunctionaliteit heeft, van DigiD? Deelt u de mening dat dit verwarrend kan zijn voor de burger?

Die mening deel ik niet.
Het beeldmerk voor de nieuwe inlogfunctie op het rijbewijs geeft aan dat het een inlogmiddel is waarmee op het hoogste Europese betrouwbaarheidsniveau toegang gekregen kan worden tot digitale diensten. De burger kan zelf vaststellen of het rijbewijs, waarover de burger beschikt, daarvoor geschikt is.
Rijbewijzen met de nieuwe chip en inlogfunctie zijn daarmee geschikt gemaakt om via de DigiD app en NFC lezer op het mobiele device of aan de computer in te loggen bij websites van de overheidsdienstverleners op het hoogste Europese betrouwbaarheidsniveau. In dit geval vervult DigiD de rol van authenticatiedienst.
Verschillende beeldmerken maken het verschil tussen beide rollen, namelijk inlogmiddel versus authenticatiedienst, helder.
Daarnaast gaat een goede herkenbaarheid, namelijk dat het rijbewijs voor het hoogste Europese betrouwbaarheidsniveau geschikt is, straks helpen in de communicatie.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van een recente discussie op 11 juni jl. over de Raming, en in dat kader over het gebruik van de dienstauto van de Kamervoorzitter?

Ik ben op de hoogte van de discussie die op 11 juni jl. is gevoerd in uw Kamer tijdens het wetgevingsoverleg over de Raming.

Vraag 2

Bent u ervan op de hoogte dat de Kamervoorzitter geen openheid van zaken wilde geven over het gebruik van de dienstauto, met name ook het selectief laten meeliften van sommige Kamerleden?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de Tweede Kamer geen detectivebureau is? Zo nee, waarom niet?

Ja.

Vraag 4

Deelt u de mening dat over het gebruik van dienstauto’s, op kosten van de belastingbetaler, volledige transparantie en verantwoording afleggen de norm zou moeten zijn? Zo nee, waarom niet?

In het kader van doelmatig gebruik is bepaald dat een dienstauto pas in gebruik mag worden genomen nadat is vastgesteld dat de kilometerprijs van de beoogde dienstauto het gestelde maximum niet overschrijdt, tenzij een hogere kilometerprijs noodzakelijk is om redenen van veiligheid of arbeidsomstandigheden.
Het is overigens de vraag of volledige transparantie over het dienstautogebruik van politieke ambtsdragers aangewezen is. Zo is uit een rittenadministratie eenvoudig een vervoerspatroon af te leiden. Uit veiligheidsoverwegingen kan het ongewenst zijn dergelijke informatie volledig transparant te maken.

Vraag 5

Wie heeft er bepaald wie mee mag met de dienstauto en wie niet? Hoe komt deze afweging tot stand?

In artikel 12a van de Wet schadeloosstelling leden Tweede Kamer is bepaald dat in de plaats van de vervoersvoorzieningen van artikel 7 aan de voorzitter een dienstauto ter beschikking kan worden gesteld ten behoeve van het woon-werkverkeer en dienstreizen. De Tweede Kamer is verantwoordelijk voor het correct gebruik van de dienstauto vanuit de genoemde wettelijke maar ook de fiscale kaders. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft geen enkele rol en verantwoordelijkheid met betrekking tot het gebruik van de dienstauto van de voorzitter van de Tweede Kamer. De gevraagde informatie over meereizende Kamerleden, rittenadministratie, kilometerprijs en reglement aangaande het gebruik van de dienstauto is daarom op mijn ministerie niet aanwezig.

Vraag 6

Waarom worden Kamerleden wel naar Amsterdam meegenomen, maar niet naar andere steden?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Kunt u een overzicht geven wie, waar en wanneer plaatsneemt in de hier bedoelde dienstauto, en waar deze naartoe is gereden? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 8

Is er betaald voor deze ritten? Zo ja, hoeveel? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 9

Kunt u standaard deze rittenadministraties aan de Kamer doen toekomen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 10

Welke kilometerprijs wordt hierbij gehanteerd?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 11

Kunt u het reglement aangaande het gebruik van de dienstauto openbaar maken en aan de Kamer doen toekomen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 1

Op welke wijze heeft u bekeken hoe uw bezoek aan Brussel en Berlijn op 13 en 14 februari 2018 anders kon worden ingericht zodat er geen privéjet van 11.750 euro nodig was?1

In de vragen wordt verwezen naar mijn publieke agenda op 13 en 14 februari jl. Het desbetreffende bezoek aan Berlijn vond plaats op 13 en 14 maart jl. Op 13 maart jl. vond de Ecofinraad plaats in Brussel met aansluitend bilaterale gesprekken. Het programma in Berlijn bestond uit diverse afspraken, zoals een bilaterale ontmoeting met de toen aanstaande Duitse Minister van Financiën, de aanstaande Minister van Volksgezondheid en een key note speech bij de Finanzmarktklausur van de Wirtschaftsrat van de CDU3. Ook heb ik het Ridder Grootkruis in de Orde van Oranje Nassau uitgereikt aan de heer Wolfgang Schäuble op de Nederlandse ambassade4. Verder ben ik in Berlijn in gesprek geweest met Nederlandse correspondenten en heb ik een interview gegeven aan een Duitse krant over de Nederlandse positie op Europese onderwerpen. Tot een laat moment moesten delen van het programma nog bevestigd worden en konden zowel de eindtijd van de Ecofinraad in Brussel als de start- en eindtijd van de gesprekken in Berlijn nog schuiven. Gezien de beëdiging van de nieuwe Duitse regering op 14 maart, was het tijdstip voor de afspraak met de nieuwe Duitse Minister van Financiën tot een laat moment onzeker. Een snel bezoek aan de nieuwe Duitse Minister van Financiën was gezien de lopende actuele onderwerpen in mijn ogen belangrijk.
Er zijn vier verschillende mogelijkheden om dienstreizen per vliegtuig af te leggen, te weten lijnvlucht, regeringstoestel, Gulfstream van Defensie en inhuur van vliegtuigen. Bij de voorbereiding van reizen worden de mogelijkheden afgewogen. Daarbij worden de kosten, efficiëntie en het belang van de reis meegewogen. Voor deze specifieke reis op 13 en 14 maart jl. was het regeringsvliegtuig niet beschikbaar. Dat gold ook voor de Gulfstream (toestel van Defensie dat net als het regeringsvliegtuig ingezet kan worden voor dienstreizen van de regering). Het was met lijnvluchten niet mogelijk de bij deze reis benodigde flexibiliteit voor zowel de heen- als de terugreis in te passen. Bovendien betrof het een reis voor vijf personen (zie ook antwoord op vraag 9). Vandaar dat naar alternatieven is gezocht en de afweging is gemaakt dat inhuur de meest efficiënte optie was.
Er spelen diverse voor Nederland belangrijke onderwerpen in relatie tot de toekomst van Europa en de Eurozone, bijvoorbeeld op het gebied van de Economische en Monetaire Unie (EMU), onderhandelingen over een nieuwe Meerjarig Financieel Kader (MFK), voltooiing van de Bankenunie en een aankomende Brexit. Het is voor Nederland van evident belang om coalities te smeden bij deze onderwerpen die grote financiële gevolgen kunnen hebben, zowel Europees als voor de nationale begroting. Ik steek veel energie in het onder de aandacht brengen van de Nederlandse inzet bij verschillende andere lidstaten. Een van de resultaten is het recente gezamenlijk paper dat is opgesteld met de ministers van Financiën van Denemarken, Zweden, Finland, Estland, Letland, Litouwen en Ierland. Ook met de ministers van de grotere Europese landen heb ik regelmatig contact.

Vraag 2

Kunt u helder aangeven waarom het niet anders aan elkaar te rijgen was, temeer omdat de publieke agenda enkel aangeeft dat u op 13 februari een gesprek had met de President van de Europese Investeringsbank en op 14 februari 2018 een speech hield bij de Finanzmarktklausur van de Wirtschaftsrat van de CDU?2

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Vindt u het inzetten van een privéjet om op tijd te zijn voor een televisieoptreden het kenmerk van zuinige omgang met belastinggeld – met andere woorden is er in de geest van de Gedragscode Integriteit Rijk sprake van gepast gebruik van belastinggeld? Kunt u uw antwoord toelichten?3

Als Minister van Financiën let ik scherp op de kosten, ook in het geval van buitenlandse reizen. Deze reizen zijn belangrijk voor de uitoefening van mijn functie als Minister om in Europa en daarbuiten het Nederlands belang te dienen. Voorop staat dat deze zo efficiënt mogelijk moeten plaatsvinden.
Bij de voorbereiding van reizen worden de mogelijkheden afgewogen. Daarbij worden de kosten, efficiëntie en het belang van de reis meegewogen. Waar mogelijk, vlieg ik met een lijnvlucht. Eerder dit jaar bijvoorbeeld naar Bulgarije (incl. overstap), de Verenigde Staten (Washington) en Argentinië. Voor deze specifieke reis op 13 en 14 maart jl. was het regeringsvliegtuig niet beschikbaar. Dat gold ook voor de Gulfstream van Defensie. Het was met lijnvluchten niet mogelijk voor zowel de heen- als de terugreis benodigde flexibiliteit in te passen. Daarbij is rekening gehouden met het gehele programma en niet met slechts een onderdeel daarvan. Vandaar dat naar alternatieven is gezocht waarbij rekening is gehouden met alle omstandigheden rond de reis. Vervolgens is de afweging gemaakt dat inhuur de meest efficiënte optie was.
Dienstreizen die ik afleg passen bij de uitoefening van mijn taken als Minister en worden afgelegd in het belang van Nederland. Het is mijn overtuiging dat het belangrijk is dat Nederland actief betrokken blijft in internationale discussies. Er spelen diverse voor Nederland belangrijke onderwerpen in relatie tot de toekomst van Europa en de Eurozone, bijvoorbeeld op het gebied van de Economische en Monetaire Unie (EMU), onderhandelingen over een nieuwe Meerjarig Financieel Kader (MFK), voltooiing van de Bankenunie en een aankomende Brexit. Het is voor Nederland van groot belang om coalities te smeden bij deze onderwerpen die grote financiële gevolgen kunnen hebben, zowel Europees als voor de nationale begroting.

Vraag 4

Erkent u dat er geen nationaal belang gediend wordt met een optreden bij Nieuwsuur, zeker niet in de wetenschap dat u als Minister ook op een andere avond zou kunnen komen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Waarom is op 26 maart 2018 eveneens gekozen voor de inhuur van een privéjet om naar Parijs te gaan?

Op maandag 26 maart jl. had ik een programma tot laat in de avond in Parijs. Met lijndiensten was het niet mogelijk om ‘s avonds laat terug te vliegen naar Nederland en het regeringsvliegtuig was niet beschikbaar. In eerste instantie zou gebruik gemaakt worden van de Gulfstream van Defensie, maar de vrijdag voor het bezoek bleek deze niet meer te kunnen vliegen op maandag 26 maart jl. Op het laatste moment moest er gezocht worden naar een alternatief wat de mogelijkheden voor vliegreizen beperkte. Toen is de afweging gemaakt dat inhuur de meest efficiënte optie was.

Vraag 6

Welke regels zijn er binnen de regering gemaakt over de inzet van privéjets of andere wijzen van vervoer naar buitenlandse verplichtingen?

In het handboek voor bewindspersonen6 staan algemene regels uitgewerkt voor dienstreizen. Voor het gebruikmaken van regeringstoestellen (regeringsvliegtuig en de Gulfstream van Defensie) is een besluit7 van toepassing (dit besluit is in 2014 op enkele punten gewijzigd). In dit besluit wordt aangegeven dat in principe een vliegtuig ingehuurd kan worden, nadat het regeringsvliegtuig en de Gulfstream van Defensie niet beschikbaar zijn. Bij samenloop van aanvragen voor het regeringsvliegtuig en de Gulfstream geldt dat de eerste reservering/aanvraag wordt gehonoreerd. Op basis van de prioriteitstelling, zoals afgesproken in het hiervoor genoemde gewijzigde besluit8, kan echter een reservering van een bewindspersoon zoals van Financiën ook op het allerlaatste moment geannuleerd worden; zo hebben de Koning en de premier bijvoorbeeld voorrang bij samenloop in de aanvraag. Het voorgaande beperkt de mogelijkheden voor vliegreizen met één van deze twee vliegtuigen.
Daarnaast kennen departementen ook interne afspraken bij het maken van een keuze uit de verschillende mogelijkheden voor vliegreizen. Afwegingscriteria bij het Ministerie van Financiën zijn of het programma en de lijnvluchten op elkaar af te stemmen zijn, of het reizen zo efficiënt mogelijk kan plaatsvinden voor de bewindspersonen, of de kosten opwegen tegen het belang van de reis en of er veiligheidsaspecten zijn die bepaalde mogelijkheden uitsluiten. Deze criteria worden tegen elkaar afgewogen. Dit is een intern proces bij het Ministerie van Financiën. Ik word geïnformeerd over de keuze die is gemaakt of krijg alternatieven gepresenteerd wanneer op basis van de afweging keuzes gemaakt dienen te worden in het programma of in mijn agenda. Daarnaast informeer ik actief of de gekozen mogelijkheid de meest efficiënte mogelijkheid is voor de desbetreffende vliegreis, waarbij het kostenaspect wordt meegewogen.

Vraag 7

Wie accordeert de uitgaven voor een privéjet en welke afwegingscriteria worden gebruikt om te komen tot de beoordeling van de rechtmatigheid van de uitgaven? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Hoe vaak heeft het Ministerie van Financiën de afgelopen vijf jaar een privéjet ingezet, voor welke bewindspersoon en met welke reden?

Van 21 januari 2013 tot 13 januari 2018 was mijn voorganger ook voorzitter van de Eurogroep. In deze periode zijn dienstreizen afgelegd vanwege verplichtingen in het buitenland die samenhingen met dat voorzitterschap. Voor deze dienstreizen zijn ook vliegtuigen ingehuurd, zodat mijn ambtsvoorganger zijn twee belangrijke taken (Minister van Financiën en voorzitter van de Eurogroep) effectief kon uitoefenen en efficiënt zijn tijd kon inzetten. Tijdens zijn Eurogroepvoorzitterschap speelden er onderwerpen die veel tijd in beslag namen, zoals de crisis rond Griekenland. De kosten van vliegreizen die mijn ambtsvoorganger maakte in zijn hoedanigheid als Eurogroepvoorzitter werden vergoed door de Raad van de Europese Unie. Om die reden werden deze niet openbaar gemaakt in de bestuurskosten.
In totaal heeft het Ministerie van Financiën de afgelopen 5 jaar (1-1-2013 tot en met 31-12-2017), volgens de gegevens uit de financiële administratie van het Ministerie van Financiën, 29 keer een vliegtuig ingehuurd. Het betrof hier 22 ingehuurde vliegtuigen ten behoeve van het voorzitterschap van de Eurogroep. Van de overige zeven ingehuurde vliegtuigen heeft mijn ambtsvoorganger er zes afgelegd in de hoedanigheid als Minister van Financiën. Eén reis is gemaakt door de voormalige Staatssecretaris van Financiën. Deze zijn openbaar gemaakt in de bestuurskosten van het Ministerie van Financiën. Voor zover het mogelijk was, is er gevlogen met het regeringsvliegtuig en de Gulfstream. Deze mogelijkheden waren soms niet beschikbaar door andere reserveringen of door de afgesproken prioriteitstelling.
Naast de twee dienstreizen (Berlijn en Parijs) die u in de vragen noemt, is voor nog twee andere dienstreizen (op 8 januari 2018 Amsterdam-Madrid-Lissabon-Amsterdam en op 7 februari 2018 Rotterdam-Luxemburg-Rotterdam) in deze kabinetsperiode door het Ministerie van Financiën een vliegtuig ingehuurd. Ook in geval van deze dienstreizen is mijn overtuiging dat het belangrijk is dat Nederland actief betrokken blijft bij wat in Europa speelt. Er spelen diverse voor Nederland belangrijke onderwerpen in relatie tot de toekomst van Europa en de Eurozone, bijvoorbeeld op het gebied van de Economische en Monetaire Unie (EMU), onderhandelingen over een nieuwe Meerjarig Financieel Kader (MFK), voltooiing van de Bankenunie en een aankomende Brexit. Het is voor Nederland van groot belang om coalities te smeden bij deze onderwerpen die grote financiële gevolgen kunnen hebben, zowel Europees als voor de nationale begroting.
Voor de Staatssecretaris van Financiën heeft in deze kabinetsperiode nog geen inhuur plaatsgevonden.

Vraag 9

Welke personen vlogen op 13 en 14 februari 2018 mee van Brussel naar Berlijn en van Berlijn naar Amsterdam?

In totaal bestond de delegatie uit vijf personen (inclusief Minister) vanuit het Ministerie van Financiën. Het betrof ambtelijke ondersteuning voor de Minister.

Vraag 10

Vindt u het boeken van privéjets tegen hoge kosten in samenhang met uw uitspraak dat u «inmiddels bekend staat als zuinigste man op het Binnenhof»? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «1 miljard voor kinderen, maar alleen in Europees Nederland»?1 Is het waar dat er geen geld beschikbaar wordt gesteld om gezinnen met kinderen in Caribisch Nederland te ondersteunen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ja. Ik teken hierbij aan dat de in het bericht opgenomen conclusie dat er geen geld voor gezinnen met kinderen in Caribisch Nederland beschikbaar wordt gesteld, voorbarig is. De besluitvorming voor Caribisch Nederland, dat een geheel eigen context kent, wordt nog apart bekend gemaakt.

Vraag 2

Deelt u de mening dat armoede onder kinderen moet worden bestreden, ook in Caribisch Nederland? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen om armoede onder kinderen in Caribisch Nederland op korte termijn te bestrijden?

Aan de beide Kamers der Staten-Generaal is een onderzoek naar een ijkpunt voor de bestaanszekerheid in Caribisch Nederland toegezegd. Bij brief van 1 mei 2018 (Kamerstukken II, 2017/2018, 34 775 IV, nr. 39) is de Tweede Kamer geïnformeerd over de ophanden zijn afronding van het hiertoe strekkende rapport en de nog op te stellen kabinetsreactie, waarin alsdan inzicht wordt gegeven in de te nemen maatregelen. In mijn nadere brief van 11 juni 2018 aan de Eerste Kamer, die ik bij brief van 12 juni 2018 (Kamerstukken II, 2017/2018, 34 775 IV, nr. 42) aan de Tweede Kamer in afschrift heb doen toekomen, heb ik gerefereerd aan de datum van 1 juli 2018 die is genoemd als datum waarop het rapport bij het parlement zou moeten liggen. Ik herhaal het in die brief uitgesproken streven om deze datum te halen, maar dat mag niet ten koste gaan van een zorgvuldig proces.

Vraag 3

Deelt u de mening dat, mede naar aanleiding van de rapporten van de Commissie Spies en van het Nibud, waaruit blijkt dat het voor een grote groep inwoners in Caribisch Nederland moeilijk is om rond te komen, er zo spoedig mogelijk een sociaal minimum moet worden vastgesteld, zodat besluiten kunnen worden genomen over de hoogte van de uitkeringen in Caribisch Nederland? Deelt u de mening dat het van belang is dat hierover zo snel mogelijk de benodigde duidelijkheid moet komen, en er alles aan gedaan moet worden om verdere vertraging te voorkomen en de nieuwe streefdatum van 1 juli 2018 niet te overschrijden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Op welke manier wordt bij de planvorming en budgettering van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) met betrekking tot Caribisch Nederland het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)betrokken, zodat er sprake is van meer integrale aanpak, in lijn met de motie Diertens c.s. over een regierol voor het Ministerie van BZK?2

De betrokkenheid van het Ministerie van BZK bij het opstellen van de kabinetsreactie op het rapport over het ijkpunt bestaanszekerheid vindt plaats vanuit de coördinerende rol van de Staatssecretaris van BZK.

Vraag 1

Kunt u schriftelijk uiteenzetten waarom het kabinet weigert het parlement vooraf te laten instemmen met het Akkoord op Hoofdlijnen met Shell en Exxon, conform de tijdens het debat over de gaswinning Groningen op 7 juni 2018 ingediende de motie-Nijboer c.s. (Kamerstuk 33 529, nr. 490)?

Het van te voren openbaar maken van een concept akkoord zet grote en onnodige spanning op het proces om met Shell en Exxon te komen tot een overeenkomst, omdat een dergelijk akkoord bedrijfsvertrouwelijke informatie bevat. Het risico dat er dan helemaal geen akkoord tot stand komt, ligt daarbij op de loer. Dat is niet in het belang van de regio en Nederland als geheel.
Daarnaast bepaalt artikel 4.6 van de Comptabiliteitswet 2016 dat een Minister namens de Staat overeenkomsten mag aangaan zonder dat hiervoor het parlement vooraf hoeft te worden geraadpleegd. Op basis van deze bevoegdheid is het de Staat die overeenkomsten met private partijen afsluit, waarbij de Tweede Kamer het kabinet hierop aan de hand van het parlementaire budgetrecht kan controleren. Het resultaat van de onderhandelingen valt niet onder de voorhang van de Comptabiliteitswet 2016. Het parlement stelt begrotingen vast en geeft daarmee vooraf goedkeuring (autorisatie) voor uitgavenmaxima. Om die redenen zal het kabinet de Tweede Kamer terstond informeren op het moment dat een akkoord op hoofdlijnen is afgesloten. Vervolgens kunnen we daarover met elkaar in gesprek gaan.
Gelet op het voorgaande is het kabinet niet voornemens de Tweede Kamer vooraf te laten instemmen met een akkoord op hoofdlijnen met Shell en Exxon.

Vraag 2

Hoe verhoudt het budgetrecht van de Kamer zich tot de bevoegdheid van de Minister dan wel het kabinet om met Shell en Exxon langdurige en vergaande afspraken te maken over de verdeling van de opbrengsten van gaswinning, de schadeloosstelling van Groningers, de kosten van de versterkingsoperatie en de compensatie voor waardedaling?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Bent u dan wel het kabinet bevoegd afspraken te maken over aansprakelijkheid op de genoemde terreinen en financiële arrangementen af te spreken zonder daarvoor vooraf instemming van het parlement te krijgen dan wel achteraf parlementaire instemming te verwerven?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Kunnen juridisch bindende afspraken worden gemaakt met Shell en Exxon zonder dat het parlement het laatste woord heeft?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 5

Wat zijn de kaders binnen onze parlementaire democratie waarbinnen het kabinet bindende afspraken kan maken met private partijen, zonder deze vooraf aan het parlement voor te leggen dan wel te maken onder voorbehoud van parlementaire instemming?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 6

Bent u zich ervan bewust dat met de afspraken in het op handen zijnde Akkoord op Hoofdlijnen vele tientallen miljarden zijn gemoeid, daarmee grote publieke belangen in het geding zijn en dergelijke afspraken dus niet als voldongen feit aan het parlement kunnen worden voorgelegd?

Ja.

Vraag 7

Bent u bereid deze vragen te beantwoorden voor de stemmingen over de motie Nijboer c.s. op dinsdag 12 juni 2018?

Vraag 1

Kent u het bericht «OM ziet opvallende stijging aantal corruptiezaken binnen politie en douane»?1

Ja, ik ken het bericht.

Vraag 2

Hebt u kennisgenomen van de volgende passage op pagina 46 van het Jaarbericht OM 2017: «Opvallend is de stijging van het aantal lek- en corruptiezaken ten opzichte van voorgaande jaren, ook de ernst en complexiteit ervan namen toe», terwijl de reden(en) van de stijging van het aantal zaken en de toename van de omvang en ernst van die zaken wordt/worden niet vermeld? Kent u de redenen wel?

Ik heb kennis genomen van deze passage. In het jaarbericht van het OM is aangegeven dat in 2017 22 onderzoeken naar ambtelijke corruptie en 23 onderzoeken naar schending van de geheimhoudingsplicht hebben gelopen. In de zaken die de Rijksrecherche naar deze criminaliteitsvormen oppakte is sinds 2011 sprake van een geleidelijke stijging, van 31 onderzoeken in 2011 oplopend tot 45 onderzoeken in 2017. Afgezet tegen de iets meer dan honderd onderzoeken die de Rijksrecherche elk jaar in totaal verricht, is het aandeel onderzoeken naar ambtelijke corruptie en schending van de geheimhoudingsplicht toegenomen.
Als mogelijke verklaring voor de toename van de aantallen, verwijs ik naar het in 2017 uitgebrachte WODC-rapport «Georganiseerde criminaliteit en integriteit van rechtshandhavingsorganisaties»2. Daarin is onder meer geconcludeerd dat de aandacht voor integriteitsschendingen in de sfeer van de rechtshandhaving in relatie tot georganiseerde criminaliteit de afgelopen jaren is toegenomen. Daarbij gaven de onderzoekers aan dat er geen aanwijzingen zijn dat het aantal integriteitsschendingen de afgelopen jaren significant is toegenomen. In dat onderzoek wordt eveneens melding gemaakt van een gepercipieerde trend, dat de ernst van de zaken in de afgelopen jaren is toegenomen. Dit onderzoek had overigens alleen betrekking op onderzoeken naar integriteitsschendingen in relatie tot georganiseerde criminaliteit.

Vraag 3

Zo nee, bent u bereid hier onderzoek naar te laten doen?

Ik zie geen aanleiding nader onderzoek te doen in aanvulling op het in het antwoord op vraag 2 genoemde rapport «Georganiseerde criminaliteit en integriteit van rechtshandhavingsorganisaties».

Vraag 4

Zo ja, bent u bereid die vervolgens met de Kamer al dan niet vertrouwelijk te delen? Zo nee, waarom niet?

Het in de antwoorden op de vragen 2 en 3 genoemde rapport3 is reeds aan uw Kamer gezonden.

Vraag 1

Kent u het bericht «Anticorruptieteam nodig»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening van de heer Fijnaut dat in de strijd tegen drugsinvoer en/of corruptie een veel offensievere strategie nodig is, meer specifiek een speciale unit c.q. speciaal team dat permanente controles uitvoert en onderzoek doet in plaats van «slechts» reageren op tips en aangiften? Zo nee, waarom niet? Zo ja, gaat u in overleg met uw collega van het Ministerie van Defensie en de Korpsleiding van de politie teneinde na te gaan wat de mogelijkheden zijn?

Zoals uw Kamer eerder is geïnformeerd, is het van belang dat de drugsproblematiek in de Rotterdamse haven integraal wordt benaderd en dat hierbij slim wordt samengewerkt.2 De betrokken (overheids)partners – waaronder de Douane, de FIOD, de politie en het Openbaar Ministerie (OM) – werken op verschillende manieren samen, ieder vanuit zijn eigen taak en met gebruikmaking van eigen bevoegdheden, samen met private partijen. Bovendien is de opsporing door de politie in de haven sinds 2016 geïntensiveerd.
Zoals de burgemeester van Rotterdam in antwoord op de raadsvragen over ditzelfde onderwerp heeft aangegeven, worden verschillende concrete maatregelen genomen om ondermijnende criminaliteit in de Rotterdams haven te bestrijden.3 Volgens het OM en de politie zijn de huidige opsporingsmiddelen daarbij voldoende om ambtelijke en niet-ambtelijke corruptie aan te pakken en heeft het inrichten van een speciaal team op dit moment geen meerwaarde. Ik zie geen aanleiding hiervan af te wijken.
Ik heb uw Kamer bij brief van 11 juli jl. in den brede geïnformeerd over de wijze waarop de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit – waaronder drugscriminaliteit- de komende jaren wordt versterkt.

Vraag 1

Kent u het bericht Wethouders zijn nog altijd vooral wit»? 1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat in de vorige raadsperiode, van 2014 tot 2018, circa 3 procent van de bijna 1.500 wethouders in Nederland een migratieachtergrond had?

In «De Staat van het Bestuur» van 2016 wordt hierover het volgende vermeld: Van alle wethouders heeft 91% een Nederlandse achtergrond en 3% een migratieachtergrond. Van de overige 6% is de achtergrond onbekend.
Bij personen met een migratieachtergrond gaat het vooral om personen uit de voormalige Nederlandse Antillen of Aruba en landen in Europa inclusief voormalige Sovjetrepublieken, Suriname, Turkije of Marokko. Collegeonderhandelingen zijn een lokale aangelegenheid. Ik heb dan ook geen cijfers over waarop wordt aangekoerst of inzicht in de afwegingen die lokaal worden gemaakt bij samenstelling van de colleges.

Vraag 3

Is het waar dat op basis van de huidige onderhandelingen aangekoerst wordt op circa 2% wethouders met een migratieachtergrond?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Welke verklaring heeft u voor deze achteruitgang, waar eigenlijk een vooruitgang verwacht mocht worden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Kunt u onderzoek laten doen naar de vraag waarom de gemeenteraden in Nederland niet in staat zijn om colleges te vormen, die een afspiegeling zijn van Nederland? Zo nee, waarom niet?

Ik vind het belangrijk dat er geen structurele belemmeringen zijn voor mensen met een migratieachtergrond om het ambt van wethouder (en andere politieke ambten die voor hen openstaan) te vervullen. Dat vind ik overigens ook voor diverse andere groepen. Voor personen met een arbeidsbeperking wordt op dit moment in het kader van de motie Voortman en Otwin van Dijk (Kamerstuk 33 990, nr. 44) al onderzoek verricht naar mogelijke belemmeringen en ik ben bezig dit onderzoek uit te breiden naar andere groepen.

Vraag 6

Is volgens u een mogelijke verklaring hiervoor dat voor wethouderskandidaten alleen in het eigen directe netwerk wordt gekeken?

Collegeonderhandelingen zijn een lokale aangelegenheid. Het is mij niet bekend of er voor wethouderskandidaten alleen in het directe netwerk wordt gekeken. Met betrekking tot eventuele maatregelen wil ik niet vooruitlopen op de uitkomsten van het onder vraag 5 genoemde onderzoek.

Vraag 7

Op welke manier zouden gemeenteraden verder kunnen kijken dan hun eigen old-boys-network? Op welke manier kunt u hieraan bijdragen?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Op welke manier kan een quotumregeling hieraan een bijdrage leveren, analoog aan de 30%-regel, die in 2009 is ingevoerd in het Burgerlijk Wetboek voor bepaalde vennootschappen?2

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 9

Deelt u de mening dat ook de stadsbesturen een afspiegeling zouden moeten zijn van de hele samenleving? Zo ja, deelt u de mening, dat dit nu nog zeker niet het geval is en wat gaat u hieraan doen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 10

Kunt u in overleg treden met de VNG over het organiseren van een cursusaanbod en voorlichtingscampagnes, gericht op (onder andere lokale) politieke partijen, om hier verandering in te brengen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 11

Hoe staat het op dit moment met de representativiteit van het burgemeestersbestand? Kunt u daar een cijfermatig overzicht van geven?

Met betrekking tot herkomst vermeldt «De Staat van het Bestuur» van 2016 hierover het volgende: «Van alle burgemeesters in Nederland heeft 90% een Nederlandse achtergrond en 4% een migratieachtergrond; van 6% is de achtergrond niet bekend. In de hierbij gehanteerde definitie is uitgegaan van het geboorteland van de ouders en niet van de persoon in kwestie. Als alleen naar het geboorteland van de burgemeesters gekeken wordt, dan blijkt dat 94% van hen in Nederland geboren is.»

Vraag 12

Wat doet u om de representativiteit van het burgemeestersbestand te vergroten?

In de afgelopen vijf jaar is vanuit het Nederlands Genootschap van Burgemeesters een oriëntatieprogramma georganiseerd, met als doel mensen van buiten het openbaar bestuur kennis te laten maken met het ambt van burgemeester. Eind vorig jaar heb ik een bijeenkomst georganiseerd over diversiteit en herkenbaarheid van politieke functies. Een gezelschap van politici, beleidsmakers en experts besprak hoe de aandacht voor diversiteit in politieke functies een nieuwe impuls kan krijgen. Daarbij ging het niet alleen om diversiteit in geslacht en etnische achtergrond, maar bijvoorbeeld ook over leeftijd, genderidentiteit, opleidingsachtergrond, arbeidsbeperkingen, etc. Mede op basis van deze bijeenkomst vindt overleg met het NGB plaats over de wijze waarop het genoemde oriëntatieprogramma zodanig invulling gegeven kan worden, dat dit kan bijdragen aan de diversiteit van burgemeesters. Daarnaast is met politieke partijen besproken hoe zij van hun kant herkenbaarheid en representativiteit kunnen bevorderen. Het thema diversiteit van burgemeesters bespreek ik periodiek met de commissarissen van de Koning. Zij benadrukken bij burgemeestersvacatures richting de gemeenteraden het belang van diversiteit en representativiteit. Uiteindelijk bepaalt de gemeenteraad welke kandidaat wordt voordragen.

Vraag 1

Kent u het artikel waaruit blijkt dat een vrouw wier auto in 1998 gestolen was, jarenlang achtervolgd is door het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en de Belastingdienst met boetes en deurwaarders voor autoverzekeringen en wegenbelasting?1

Ja.

Vraag 2

Hoe gaat u de mevrouw in kwestie helpen?

Tijdens het mondeling vragenuur van 17 december 2019 stelde het lid Alkaya twee vragen over deze kwestie. Er werd gevraagd of ik kan garanderen dat dit een eenmalige casus is en of ik kan toezeggen dat mevrouw alle onterecht gemaakte kosten kan terugvorderen. Ik zal deze vragen, zoals toegezegd, hieronder beantwoorden.
Ik heb me nader in deze situatie verdiept, waar sprake is van een zeer vervelende situatie voor mevrouw, die inmiddels al 20 jaar loopt. Gedurende deze periode zijn er door de betrokken partijen reeds acties ondernomen om dit probleem op te lossen. Zo is in 2011 de registratie in het kentekenregister gewijzigd. Dit heeft ervoor gezorgd dat er in ieder geval geen nieuwe aanslagen meer werden opgelegd. Ook hebben de betrokken organisaties voor zover kon worden teruggegaan de onterechte aanslagen gecorrigeerd. De combinatie van het aantal betrokken instanties en de lange periode die dit bestrijkt maakt de zaak complex en ook uniek. Daarom heb ik overleg geïnitieerd met de betrokken organisaties over deze casus en de daarover bij partijen beschikbare informatie. Naar aanleiding van dit overleg heb ik persoonlijk de regie op me genomen om in deze casus niet meer per instantie te kijken, maar namens alle overheidsinstanties tot een totaaloplossing voor de ontstane situatie voor mevrouw te komen. Hierover zijn in de afgelopen maanden meerdere gesprekken gevoerd met mevrouw en haar vertegenwoordigers, ook door mijzelf.
We hebben in deze gesprekken ons uiterste best gedaan om tot een oplossing te komen waar alle partijen zich in konden vinden en hierbij de grenzen van het juridisch mogelijke opgezocht. Ik betreur dan ook ten zeerste dat dit niet tot overeenstemming heeft geleid.
Hieronder ga ik – op basis van de aangeleverde informatie van betrokken instanties – in op de feitelijke en overige vragen die u heeft gesteld.

Vraag 3

Hoe kon het gebeuren dat pas in 2011, dertien jaar na de diefstal, de Rijksdienst voor Wegverkeer de auto van haar naam in het kentekenregister heeft gehaald?

Voor zover kan worden nagegaan is de Dienst Wegverkeer (RDW) voor het eerst in mei 2011, door een brief van mevrouw, op de hoogte gebracht van het feit dat mevrouw de auto niet meer in haar bezit had. Op dat moment heeft de RDW de situatie beoordeeld en elf dagen na deze brief heeft de RDW de tenaamstelling beëindigd.

Vraag 4

Waarom was de Rijksdienst voor Wegverkeer niet bereid de auto met terugwerkende kracht van de naam van betrokkene te halen, terwijl het overduidelijk om een fout ging? Komt dit vaker voor? Deelt u de mening dat het argument dat «de zuiverheid van dat register ernstig zal worden aangetast» niet opweegt tegen het leed dat zo een besluit heeft veroorzaakt?

Ten aanzien van terugwerkende kracht in zijn algemeenheid geldt dat de RDW in het verleden bijzonder terughoudend is omgegaan met het aanpassen van het kentekenregister, met het oog op het bevorderen van de rechtszekerheid ten aanzien van het register voor derden. De Raad van State (RvS) heeft deze werkwijze tot 2017 bevestigd. Inmiddels wordt hierin sinds 2017, naar aanleiding van een uitspraak van de RvS in dat jaar, een andere lijn gevolgd. Op verzoek van betrokkene kan de tenaamstelling met terugwerkende kracht worden beëindigd als vaststaat dat het voertuig niet meer bestaat.
Zoals ik bij vraag 2 heb aangegeven deel ik de mening dat er een zeer vervelende situatie voor mevrouw is ontstaan. De samenloop van meerdere feiten en omstandigheden en de lange periode waarbinnen deze zaak zich afspeelt maken dit een uitzonderlijke situatie.
In algemene zin wil ik daar het volgende over opmerken. De betrouwbaarheid van gegevens in basisregistraties – zoals het kentekenregister – is een groot goed. Een basisregistratie is een door de overheid wettelijk aangewezen registratie met daarin gegevens van hoogwaardige kwaliteit, die door alle overheidsinstellingen verplicht worden gebruikt bij de uitvoering van publiekrechtelijke taken. De gegevens in basisregistraties kunnen niet zomaar worden gewijzigd, de procedure daarvoor is vastgelegd in de wettelijke kaders van de verschillende basisregistraties. Bij het behandelen van verzoeken om de gegevens in basisregistraties te wijzigen moet er wel aandacht zijn voor de menselijke maat. Mensen moeten de gegevens in de basisregistraties die op hen betrekking hebben kunnen inzien en op een zo eenvoudig mogelijke manier kunnen laten corrigeren indien de gegevens onjuist zijn.

Vraag 5

Deelt u de mening dat alle onterechte aanslagen van de Belastingdienst en Rijksdienst voor Wegverkeer zo snel mogelijk moeten worden terugbetaald? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie mijn antwoord op vraag 2.

Vraag 6

Hoe gaat u in de toekomst voorkomen dat Nederlandse burgers jarenlang slachtoffer worden van fouten bij overheidsinstanties vanwege bureaucratie en geautomatiseerde systemen?

In dit onderhavige geval betrof het naar het oordeel van alle betrokken instanties een zaak met een zeer uitzonderlijke samenloop van omstandigheden, gedurende een zeer lange periode, en onvoldoende communicatie tussen organisaties of afdelingen waardoor deze situatie is ontstaan.
Ten aanzien van het opleggen van boetes na een registervergelijking met het kentekenregister is een aantal maatregelen getroffen om onterechte boetes of ongewenste effecten van boete oplegging zoveel mogelijk te voorkomen.
Op basis van correctieverzoeken van de opsporingsinstantie kan tot terugbetaling van onterechte boetes worden overgegaan. Helaas is in dit geval de verwerking hiervan niet goed verlopen, maar is dit alsnog hersteld.
Los van het correctieproces voor evident onjuiste boetes is daarnaast in 2010 het Voertuigketenoverleg (VKO) gestart. Dit overleg is gestart om meer ruimte te geven aan het bijzondere karakter dat in individuele zaken kan spelen. Het VKO bestaat uit de RDW, openbaar ministerie, het CJIB, en de Belastingdienst. De deelnemers kijken binnen de eigen verantwoordelijkheid of in geval van in beginsel terecht opgelegde sancties in individuele casussen enige mate van coulance kan worden toegepast – binnen de mogelijkheden van de wet en bevoegdheden. De deelnemende organisaties zijn zich terdege bewust van de impact die persoonlijke omstandigheden kunnen hebben.
Ook zoekt de RDW sinds enkele jaren, bij constatering van een derde boete voor verzekering of APK, actief contact met betrokkene om te achterhalen waarom niet aan de verplichtingen wordt voldaan. Op basis van een individuele benadering wordt getracht de persoon waar nodig en mogelijk te helpen.
Het CJIB heeft net als andere publieke instanties daarnaast in de afgelopen jaren ingezet op een meer persoonsgerichte benadering en het vergroten van de mogelijkheden voor maatwerk. Daartoe behoort onder andere dat eerder telefonisch contact wordt gezocht, betalingsregelingen zijn uitgebreid en individuele gevallen in het genoemde VKO worden voorgelegd.
In zijn algemeenheid is het essentieel om dit soort zaken in ketenverband gezamenlijk te blijven signaleren en lering te trekken uit de fouten. In situaties als deze moeten niet de gegevens en processen, maar de burger en zijn of haar specifieke situatie leidend zijn. Fouten zullen altijd gemaakt worden, maar wanneer dat gebeurt moet er de mogelijkheid zijn om aan de bel te trekken.
Na de zomer van 2019 heeft het kabinet een Ministeriële Commissie Uitvoering (MCU) ingesteld. Via deze commissie en de bijbehorende werkagenda levert het kabinet een bijdrage aan een samenhangende aanpak van urgente uitdagingen ten aanzien van wendbaarheid, continuïteit en dienstverlening van de uitvoering bij overheidsinstanties. De dienstverlening moet passen bij de maatschappelijke verwachtingen en de uitvoering moet daartoe ook in staat worden gesteld.
Zie verder de beantwoording van vraag 10.

Vraag 7

Is op dit moment, conform artikel 22 van de Algemene Verordening Gegevensbescherming, voorzien dat alle besluiten van overheidsinstellingen, die burgers in aanmerkelijke mate kunnen treffen, door een persoon worden genomen, die daarop kan worden aangesproken, en niet uitsluitend op basis van geautomatiseerde systemen?

De wettelijke grondslagen voor besluiten van bestuursorganen voldoen aan de eisen van artikel 22 van de Algemene verordening gegevensbescherming. Ook de Wet bescherming persoonsgegevens kende een dergelijke bepaling. De verordening geeft lidstaten van de Europese Unie de bevoegdheid om bij wet uitzonderingen op het verbod op geautomatiseerde besluitvorming te maken. Dit is gebeurd in artikel 40 van de Uitvoeringswet algemene verordening gegevensbescherming.
In de onderhavige situatie is geen sprake geweest van geautomatiseerde besluitvorming. Op basis van de gegevens bij de RDW wordt bezien of voor een voertuig is voldaan aan de voertuigverplichtingen. Vervolgens wordt de overtreding vastgesteld door een buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA), werkzaam bij de RDW. Een boeteoplegging is omkleed met bestuursrechtelijke waarborgen zoals neergelegd in de Algemene wet bestuursrecht, waaronder het zorgvuldigheids- en evenredigheidsbeginsel. De betrokkene kan tegen een boetebeschikking op grond van de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (administratief)beroep aantekenen.

Vraag 8

Hoe gaat u er voor zorgen dat dergelijke fouten bij een ICT-systeem van een overheidsinstelling voortaan sneller gesignaleerd en hersteld kunnen worden, voordat deze zich, al dan niet automatisch, kunnen verspreiden naar systemen van andere overheidsinstellingen, met vergaande gevolgen, terwijl correcties van die fouten heel moeilijk te verwezenlijken zijn?

In algemene zin constateer ik dat de onderhavige situatie uniek en zeer uitzonderlijk is en het resultaat is van een combinatie van meerdere factoren, waarbij het in de kern geen gevolg was van fouten in een ICT-systeem maar primair een verzuim om een wijziging in de juridische situatie van de kentekenregistratie op het juiste moment door te geven. Vervolgens was sprake van onvoldoende communicatie tussen organisaties en afdelingen, waardoor dit verzuim niet tijdig is herkend en opgelost. Dit leidde tot een zeer vervelende situatie voor mevrouw. Ten aanzien van correcties in het kentekenregister wordt, zoals is aangegeven bij het antwoord op vraag 4, sinds 2017 een andere lijn gevolgd en kan het kentekenregister met terugwerkende kracht worden aangepast als het voertuig niet meer bestaat. In het antwoord op vraag 6 is de werking van het VKO nader toegelicht.
Overigens is er ten aanzien van de ICT-systemen sinds eind jaren «90 het nodige veranderd. Zo is de betrouwbaarheid van ICT-systemen gegroeid, ondanks de toenemende complexiteit en de explosieve groei van het internet. Eén van de vele kwaliteitsimpulsen sindsdien is de aanwijzing door het kabinet en wettelijke verankering van tien basisregistraties (w.o. het kentekenregister) die overheidsbreed als wettelijk verplichte, unieke bron van gegevens gelden. Een andere kwaliteitsimpuls is het ontwikkelen van de mogelijkheid voor burgers om hun basisgegevens (w.o. het kentekenregister) zelf digitaal in te zien en te controleren, bijvoorbeeld op RDW.nl of via MijnOverheid.
In de beleidsbrief Regie op Gegevens van 11 juli 2019 heeft het kabinet aangegeven dat het nog aanwezige belemmeringen voor het verplicht gebruik door overheidsorganisaties van de basisregistraties wil wegnemen. Verplicht gebruik zal, aanvullend op de al bestaande wetgeving voor de afzonderlijke basisregistraties, ook generiek verankerd worden in de Wet digitale overheid. Verder heeft het kabinet in de brief aangegeven hoe het de inzagemogelijkheden in de basisgegevens via MijnOverheid wil uitbreiden, door stapsgewijze uitbreiding van de bestaande inzage in de basisgegevens met verstrekkingsinformatie en door een digitale correctiefunctionaliteit.
In de door de Kamer aangenomen motie Van der Molen/Middendorp wordt gevraagd om een centraal meldpunt voor onjuiste gegevens in basisregistraties in te stellen. Inmiddels heb ik de Kamer op 25 november 2019 geïnformeerd dat ik de motie zal uitvoeren. Ik ben in overleg met een aantal organisaties, zodat het centraal meldpunt zo snel mogelijk aan de slag kan. Verder werken ook individuele organisaties en registratiehouders binnen de overheid continu aan het verder verbeteren van de eigen gegevenshuishouding, inclusief het voorkomen, signaleren en herstellen van onjuiste gegevens. Vaste elementen van dat kwaliteitsbeheer zijn externe periodieke audits, klantenraden, fundamentele analyse van opgetreden problemen en incidenten, en actieve opvolging van signalen van ketenpartners en gebruikers. De Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA) voor de Basisregistratie Personen is hier een bekend voorbeeld van.

Vraag 9

Waarom wordt automatische gegevensuitwisseling wel gebruikt voor de primaire processen van de instellingen in deze kwestie, maar zijn correcties niet geautomatiseerd?

Als er automatische uitwisseling van gegevens uit de basisregistraties binnen de overheid plaatsvindt, dan worden in principe ook wijzigingen in die gegevens automatisch uitgewisseld. Hiervoor is bijvoorbeeld de generieke voorziening Digilevering beschikbaar. Zo baseren overheidsorganisaties zich op de meest recente informatie bij hun besluitvorming. Het corrigeren van besluiten die genomen zijn op basis van gegevens die later onjuist blijken te zijn is meestal niet geautomatiseerd, net als het oorspronkelijke besluit vraagt dit om een menselijke afweging.
Voor wat betreft het kentekenregister van de RDW geldt dat deze door een groot aantal publieke en private partijen wordt gebruikt. Dit gebeurt door verstrekking en uitwisseling van de oorspronkelijke gegevens, maar ook van alle mutaties nadien. De beoordeling of een voertuig daadwerkelijk niet meer in iemands bezit is, geschiedt door menselijke oordeelsvorming door de RDW. Zodra is besloten dat de registratie van het voertuig moet worden gewijzigd, wordt de wijziging verwerkt en op reguliere wijze uitgewisseld met alle organisaties die van het register gebruik maken. Aanpassing van het register vergt dus een menselijke afweging.
Het wijzigen van de tenaamstelling in het kentekenregister met terugwerkende kracht heeft echter geen invloed op reeds opgelegde boetes. Om ongewenste negatieve gevolgen voor individuele burgers in verband met boeteoplegging zoveel mogelijk te voorkomen, zijn in de loop der tijd meerdere maatregelen getroffen. Zie hiervoor ook de beantwoording van vraag 6.

Vraag 10

Bij welk centraal punt kunnen burgers terecht met hun klachten als zij het slachtoffer worden van fouten in ICT-systemen en bureaucratie bij en tussen meerdere overheidsinstellingen?

Zoals aangegeven in vraag 8 zal ik de motie van de heer Van der Molen en de heer Middendorp uitvoeren om te komen tot een meldpunt voor basisregistraties. In geval van klachten in den brede kunnen burgers in eerste instantie terecht bij de desbetreffende overheidsorganisaties. Wanneer de betreffende organisatie(s) niet adequaat handelen naar aanleiding van klachten, kunnen zij terecht bij de Nationale of lokale ombudsman.
Door mijn contacten met burgers, de Kafkabrigade en de Nationale ombudsman heb ik ervaren dat de bestaande voorzieningen niet altijd voldoende zijn om mensen goed te kunnen helpen. Veelal is maatwerk nodig, zeker daar waar sprake is van meerdere overheidsorganisaties. Om ervoor te zorgen dat bestuursorganen meer maatwerk kunnen leveren, is in opdracht van de ministeries van BZK, JenV, SZW en VWS een verkenning maatwerk sociaal domein uitgevoerd. Het eindrapport, dat op 22 mei 2019 aan uw Kamer is verzonden, bevat een aantal aanbevelingen die ook relevant zijn voor burgers die vastlopen in de digitale overheid. Het gaat dan bijvoorbeeld om het inrichten van een landelijk escalatieteam, een time-out bevoegdheid en het beter gebruik maken van de discretionaire ruimte in zowel de sectorwetgeving als de algemene wet bestuursrecht. Om te toetsen of burgers die vastlopen in de digitale overheid daarmee ook beter worden geholpen start ik dit jaar samen met een aantal gemeenten, een experiment in de vorm van een CityDeal (www.agendastad.nl/city-deals/).

Vraag 11

Bent u bereid, nu overheidsinstanties beter gaan samenwerken op incassogebied en klantvriendelijker willen gaan werken, hen te vragen om beleid op te stellen om herstel van onterecht gebleken incasso’s en andere overheidsfouten gemakkelijker en sneller te laten verlopen?

De weg naar een zorgvuldige incasso en samenwerking op dat gebied is al enige tijd ingeslagen en verdere maatregelen worden door het Rijk, gemeenten en (overheids)partijen op dit moment gezamenlijk uitgewerkt. De Staatssecretaris van SZW vraagt als coördinerend bewindspersoon Schulden aandacht voor een zorgvuldige en maatschappelijk verantwoorde incasso. Onderdeel daarvan is meer samenwerking tussen uitvoeringsorganisaties en het voorkomen van schulden en de oploop daarvan. Daarbinnen past het dat uitvoeringsorganisaties onterecht gebleken incasso’s gemakkelijker en sneller herstellen.
Als aangegeven heb ik in deze bijzondere individuele situatie – gegeven de vele betrokken partijen en mogelijke invloed van hoe de digitale overheid functioneert – de coördinatie naar mij toegetrokken.

Vraag 1

Kent u de uitspraak van de rechter in de zaak aangespannen door de gemeente Noordoostpolder inzake de afdrachtregeling van de SP?

Ja.

Vraag 2

Kent u de brief van uw ambtsvoorganger, gericht aan de Nederlandse gemeenten (kenmerk 2017-0000453803), waarin wordt opgeroepen niet langer vergoedingen van volksvertegenwoordigers over te maken naar de partijkas, maar deze direct uit te betalen aan de volksvertegenwoordiger zelf?

Ja.

Vraag 3

Bent u zich ervan bewust dat in ieder geval de gemeenten Groningen, Oss en Capelle aan den IJssel nog altijd raadsleden betalen volgens de door uw voorganger afgeschafte afdrachtregeling?

Mijn ambtsvoorganger heeft de gemeenten en provincies in kennis gesteld van het vonnis van de rechtbank Midden-Nederland. Het is aan de gemeenten en provincies om te besluiten over navolging van dit vonnis van de rechtbank. Ik heb niet onderzocht welke gemeenten en provincies meewerken aan de cessie van de vergoeding van volksvertegenwoordigers en bestuurders naar de rekening van een politieke partij.

Vraag 4

Deelt u de mening dat gemeenten niet zouden mogen handelen in strijd met deze rechterlijke uitspraak? Zo nee, waarom niet?

Het vonnis van de rechtbank Midden-Nederland heeft enkel bindende kracht tussen de bij deze rechtszaak betrokken partijen, in casu de gemeente Noordoostpolder en mevrouw Hoekstra (fractievoorzitter van de SP in de gemeente Noordoostpolder). Het is verder aan andere gemeenten, provincies, waterschappen en de Staten-Generaal om te besluiten over navolging van dit vonnis. Dat is de eigen verantwoordelijkheid van het desbetreffende bestuursorgaan.

Vraag 5

Bent u bereid om op korte termijn te onderzoeken welke gemeenten en welke provincies nog meer vasthouden aan de afdrachtregeling en daarover de Kamer te informeren? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Bent u voorts bereid om met de gemeenten en provincies, die naar voren komen uit dit onderzoek, in gesprek te gaan om een einde te maken aan deze praktijken? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 7

Bent u bereid om, voorafgaand aan dat onderzoek, nogmaals alle Nederlandse gemeenten en provincies per brief te informeren over de onwettigheid van deze afdrachtregeling? Zo nee, waarom niet?

Mijn ambtsvoorganger heeft alle gemeenten en provincies afgelopen najaar schriftelijk over het vonnis van de rechtbank Midden-Nederland geïnformeerd en ik zie er geen meerwaarde in om dit nogmaals te doen.

Vraag 8

Deelt u de mening dat de rechterlijke uitspraak in casu Noordoostpolder van invloed is op alle gekozen volksvertegenwoordigers en dus afschaffing van de regeling niet beperkt zou moeten zijn tot gemeenten en provincies? Zo ja, hoe ben u van plan te handelen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 1

Kunt zich herinneren dat uw ambtsvoorganger Minister Koenders een tegendenkstrateeg heeft aangesteld voor een periode van 1 jaar?

Ja. Betrokkene is sinds 1 oktober 2017 voor een periode van 12 maanden voor 24 uur per week aangesteld als scholar in residence bij de Eenheid Strategische Advisering binnen mijn ministerie.

Vraag 2

Hoeveel adviezen heeft deze tegendenkstrateeg tot nu toe opgeleverd?

De ESA scholar in residence is betrokken geweest bij tal van interne beleidsvormingsprocessen. Hij heeft strategische adviezen over uiteenlopende thema’s gegeven, bijvoorbeeld over globalisering, populisme, Europese samenwerking, draagvlak voor buitenlands beleid en interne organisatie. Daarnaast heeft hij commentaar geleverd op concept-beleidsnota’s, lezingen gegeven, deelgenomen aan paneldiscussies, relevante netwerken en kennis ingebracht en zowel binnen het departement als binnen verschillende posten beleidsinhoudelijke gesprekken gevoerd.

Vraag 3

Over welke thema’s gingen deze adviezen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Acht u de functie van tegendenkstrateeg een best practice die door andere ministeries gevolgd zou moeten worden? Zo ja, waarom wel? Zo nee, waarom niet?

Ja. De functie van scholar in residence, die al enige tijd bestaat en in lijn is met de doelstelling van mijn ministerie om meer kennis en inzichten van buiten naar binnen te halen en te betrekken in het beleidsvormingsproces, acht ik nuttig en voor herhaling vatbaar. De Eenheid Strategische Advisering heeft in het rijksbrede strategieberaad de functie van scholar in residence toegelicht en belangstelling voor een dergelijke positie geconstateerd.

Vraag 1

Kent u het artikel «Gemeenten neigen nog naar monisme»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de bevinding en conclusie van Jos Hessels in zijn proefschrift «Raad zonder raadgevers?», die stelt dat in 20 procent van de gemeenten geen sprake is van de voorgeschreven fractieondersteuning?

Ik kan de bevindingen en conclusies onderschrijven, daar deze tot stand zijn gekomen in het kader van een gedegen promotieonderzoek dat op 22 mei jl. is verdedigd. Ik heb geen reden om te twijfelen aan de bevinding en conclusie dat in 20% van de gemeenten geen sprake is van fractieondersteuning zoals door de wetgever is bedoeld.

Vraag 3

Kunt u inzicht verschaffen in de mate van ondersteuning van raadsleden in Nederlandse gemeenten?

Het is van groot belang dat de gemeenteraad beschikt over voldoende ondersteuning om zijn kaderstellende, controlerende en volksvertegenwoordigende taken waar te kunnen maken; de recente en aankomende decentralisaties onderstrepen dit.
De raad heeft op grond van de Gemeentewet diverse instrumenten voor het uitoefenen van zijn controlerende taak: het vragenrecht, de inlichtingenplicht door het college, het recht op fractieondersteuning en ambtelijke bijstand, het verplichte periodieke beleidsonderzoek door het college en het recht van enquête. Ook wordt de raad op grond van de Gemeentewet ondersteund door de griffie, de rekenkamer of rekenkamerfunctie en de accountant. Daarnaast kunnen raadsleden gebruik maken van ondersteuning vanuit hun eigen politieke partijen en kunnen zij informatie van toezichthouders, burgers en lokale media benutten. Eerder onderzoek heeft laten zien dat de raad zich door veel «hulptroepen» kan laten ondersteunen, maar dat ook van belang is dat gemeenteraden zichzelf die ondersteuning gunnen. Hulptroepen kunnen zelf ook «hulpbehoevend» zijn, bijvoorbeeld doordat op budgetten wordt bezuinigd.2
Het Ministerie van BZK heeft in samenwerking met de VNG en de beroepsverenigingen een digitale leeromgeving ontwikkeld over inhoudelijke onderwerpen die voor raadsleden van belang zijn. Daarnaast werk ik aan een Actieprogramma Versterking Lokale Democratie en Bestuur, dat uw Kamer nog voor het zomerreces zal ontvangen.
In opdracht van het Ministerie van BZK wordt een onderzoek uitgevoerd naar de werking van het controlerende en kaderstellende instrumentarium in de praktijk. Op basis van de uitkomsten, die eind 2018 worden verwacht, kan een verdere discussie worden georganiseerd over de vraag of het nodig is het instrumentarium van de raad op bepaalde punten aan te passen of dat andere maatregelen nodig zijn.
Ten slotte heb ik op 4 juni jl. een conceptwetsvoorstel versterking decentrale rekenkamers in consultatie gegeven. Deze wetswijziging is een noodzakelijke voorwaarde voor gedegen rekenkameronderzoek in elke gemeente ter ondersteuning van de controlerende en kaderstellende taken van de gemeenteraad. Ter ondersteuning van dit beleid is een werkgroep lokale rekenkamers gesprekken aan het voeren met gemeenten over de toegevoegde waarde van lokaal rekenkameronderzoek. Ook verstrek ik subsidie aan de NVRR ter verbetering van de kwaliteit van rekenkameronderzoek.

Vraag 4

Kunt u nader duiden welk soort ondersteuning wordt aangeboden en benut?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Deelt u de bevinding dat minder dan 40% van de gemeenten beschikt over de voorgeschreven ambtsinstructie voor de gemeentesecretaris? Wat is uw reactie hierop?

Op grond van artikel 103, tweede lid, Gemeentewet dient het college een ambtsinstructie vast te stellen waarin regels staan over de taken en bevoegdheden van de gemeentesecretaris. Uit het onderzoek van de heer Hessels blijkt dat in de praktijk niet elke gemeente de meerwaarde van deze instructie inziet, waardoor niet elke gemeente een instructie voor de secretaris heeft of toepast. Over het gebruik van de instructie in de praktijk door gemeenten zal ik in gesprek treden met de VNG. Op basis van de uitkomsten van de gesprekken met de VNG kan ook worden bezien of de wetgeving op dit punt aanpassing behoeft.

Vraag 6

Bent u van mening dat onvoldoende ondersteuning leidt tot verslechtering van de democratische controle door gemeenteraden?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 7

Welke inspanningen verricht u om te bevorderen dat deze ambtsinstructie in alle gemeenten wordt nageleefd?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 8

Kunt u aangeven of en zo ja wanneer en op welke manier de Wet dualisering gemeentebestuur is geëvalueerd? Zo ja, wat is er met de aanbevelingen gedaan? Zo nee, waarom niet?

In 2004 is de eerste evaluatie van de Wet dualisering gemeentebestuur uitgevoerd door de commissie-Leemhuis. Het toenmalige kabinet heeft op het rapport gereageerd3 en is gekomen tot aanpassing van de wetgeving.4 Hierin werd onder andere voorgesteld om in het derde lid van artikel 33 van de Gemeentewet de mogelijkheid op te nemen bij of krachtens algemene maatregel van bestuur nadere regels te stellen over ambtelijke bijstand en fractieondersteuning. Na advies van de VNG en opmerkingen van verschillende fracties uit de Tweede Kamer is besloten af te zien van de mogelijkheid om bij AMvB nadere regels te stellen. In plaats daarvan is in de wet opgenomen dat de verordening regels moet bevatten betreffende de besteding en de verantwoording. In 2008 is de Staat van de Dualisering aan uw Kamer aangeboden, bij wijze van eindevaluatie.5 Ook naar aanleiding van de Staat van de Dualisering zijn wijzigingsvoorstellen gedaan.6

Vraag 9

Wat is uw reactie op de aanbevelingen van dr. Hessels? Bent u bereid de uitvoering hiervan te onderzoeken?

Het recht van de raad op ambtelijke bijstand en fractieondersteuning is geregeld in artikel 33 van de Gemeentewet. Hessels concludeert dat de bepalingen in dit wetsartikel niet hebben geleid tot een inhoudelijke versterking van de raad ten opzichte van het college, zoals was beoogd met de dualisering. Zijn onderzoek wijst wel uit dat de raad in de praktijk beschikt over een gedegen ondersteuning van de griffie. Hij doet een aantal aanbevelingen, die volgens hem noodzakelijk, belangrijk dan wel wenselijk zijn.
Over deze aanbevelingen, welke ik in algemene zin onderschrijf, zal ik in overleg treden met de VNG. Ik zal de aanbevelingen betrekken bij mijn beleidsontwikkeling inzake het controlerende en kaderstellende instrumentarium van de raad en de overige trajecten die hierboven zijn geschetst, waarbij ik met eventuele wijzigingen van de organieke wetgeving streef naar een balans tussen voldoende ruimte voor lokaal maatwerk en het waarborgen van effectieve controle en kaderstelling.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Gemeente-archieven halen massaal foto’s offline na vonnis»?1

Ja.

Vraag 2

In welke gevallen mag een Nederlandse archiefinstelling die valt onder de Archiefwet een werk, zoals bedoeld in artikel 1 van de Auteurswet, verveelvoudigen en openbaar maken? Kunt u in dat antwoord specifiek ingaan op het openbaar maken van die werken op de websites van die archiefinstellingen? Kunt u deze vragen ook beantwoorden voor Nederlandse archiefinstellingen die archieven en collecties beheren die openbaar zijn, maar niet onder de Archiefwet vallen?

Voorop staat dat op grond van artikel 1 van de Auteurswet degene die een auteursrechtelijk beschermd werk wil verveelvoudigen of openbaar maken daarvoor toestemming nodig heeft van de auteursrechthebbende van het werk. Dit is slechts anders indien de verveelvoudiger of openbaarmaker een geslaagd beroep kan doen op een in de Auteurswet opgenomen exceptie.
Is dat het geval dan kan de verveelvoudiging of openbaarmaking zonder toestemming van de rechthebbende plaatsvinden.
Of een archiefinstelling onder de Archiefwet valt is niet relevant voor de toepassing van een auteursrechtexceptie. Wel relevant is of de archiefinstelling niet het behalen van een direct of indirect economisch of commercieel voordeel nastreeft en, afhankelijk van op welke exceptie een beroep wordt gedaan, of de verveelvoudiging of openbaarmaking geschiedt in het kader van de uitoefening van een publieke taak. Een archiefbewaarplaats als bedoeld in de Archiefwet zal hieraan in de regel wel voldoen. De volgende auteursrecht-excepties zijn relevant voor erfgoedinstellingen, waaronder archieven:
Artikel 15h (on-site raadpleging via een terminal)
Archiefinstellingen mogen auteursrechtelijk beschermde werken in hun collectie openbaar maken zonder toestemming van de auteursrechthebbenden van die werken, door deze werken beschikbaar te stellen aan individuele leden van hun publiek voor onderzoek of privéstudie via een besloten netwerk op daarvoor bestemde terminals in de gebouwen van die instellingen.
Artikel 16n (restauratie)
Archiefinstellingen mogen auteursrechtelijk beschermde werken in hun collectie verveelvoudigen zonder toestemming van de auteursrechthebbende, indien dit geschiedt met als enige doel:
Artikel 16o e.v. (verweesde werken)
Archiefinstellingen mogen onder bepaalde voorwaarden auteursrechtelijk beschermde boeken, kranten, magazines, dagbladen, tijdschriften, audiovisuele werken en fonogrammen die permanent deel uit maken van hun collectie openbaar maken door deze beschikbaar te stellen voor het publiek op een openbaar toegankelijke website. Het gaat daarbij om zogeheten verweesde werken. Verweesde werken zijn werken waarvan de rechthebbende na een zorgvuldig onderzoek als bedoeld in artikel 16p van de Auteurswet niet is op te sporen. Daarbij geldt de voorwaarde dat de reproductie en beschikbaarstelling geschiedt in het kader van de uitoefening van een publieke taak, in het bijzonder het behouden en restaureren van de werken en het verstrekken van voor culturele en onderwijsdoeleinden bestemde toegang tot de werken uit de eigen verzameling van de archiefinstelling.

Vraag 3

In welke van de hiervoor genoemde gevallen kan die Nederlandse archiefinstelling dat doen zonder voorafgaande toestemming van de auteursrechthebbende?

Hiervoor verwijs ik naar het antwoord op vraag 2.

Vraag 4

In welke gevallen is het Besluit zorgvuldig onderzoek verweesde werken2 op Nederlandse archiefinstellingen van toepassing en maken zij daardoor geen inbreuk op het auteursrecht van een werk?

Het Besluit zorgvuldig onderzoek verweesde werken is van toepassing als een archief een beroep wil doen op de verweesde werken auteursrechtexceptie van artikel 16o Aw e.v. en het werk waarvan de rechthebbende moet worden opgespoord voor het eerst in Nederland openbaar is gemaakt, of bij gebreke van een eerste openbaarmaking met toestemming van de rechthebbende in de collectie van de Nederlandse erfgoedinstelling is opgenomen. Indien onderzocht wordt of een filmwerk verweesd is, dan geldt dat het Besluit zorgvuldig onderzoek verweesde werken van toepassing is, indien de producent zijn zetel of gewone woonplaats in Nederland heeft.
Ingevolge artikel 16p, zesde lid, Aw kan een zorgvuldig onderzoek achterwege blijven, indien het werk al als verweesd werk staat geregistreerd in de databank van het Europees bureau voor intellectueel eigendom (EUIPO). In dat geval is het zorgvuldig onderzoek al verricht door een andere erfgoedinstelling.

Vraag 5

Aan welke eisen moet dat zorgvuldig onderzoek naar de rechthebbende van een auteursrechtelijk werk voldoen, alvorens een Nederlandse archiefinstelling een auteursrechtelijk werk kan verveelvoudigen en openbaar maken zonder inbreuk te maken op het auteursrecht op dat werk? Kunt u in dat antwoord specifiek ingaan op het openbaar maken van die werken op de websites van die archiefinstellingen?

Het zorgvuldig onderzoek om vast te stellen of een werk verweesd is, is niet afhankelijk van het soort instelling die het werk openbaar wil maken, maar hangt af van het soort werk. Zoals hiervoor is vermeld, hangt het in beginsel van de lidstaat van eerste openbaarmaking van het werk af waar het zorgvuldige onderzoek moet worden uitgevoerd.
Indien het onderzoek in Nederland plaatsvindt, dienen alle in het Besluit zorgvuldig onderzoek verweesde werken voor de desbetreffende categorie werken genoemde bronnen te worden geraadpleegd. Het gaat daarbij om de volgende categorieën:
Voor gepubliceerde boeken gaat het om:
Voor kranten, magazines, dagbladen en tijdschriften gaat het om:
Voor visuele werken die zijn opgenomen in de hiervoor genoemde categorieën werken gaat het om:
Voor audiovisuele werken en fonogrammen gaat het om:
Als een erfgoedinstelling na het uitvoeren van het zorgvuldig onderzoek geen rechthebbende op het werk heeft kunnen achterhalen, verstrekt de archiefinstelling de volgende gegevens aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed:
Als de erfgoedinstelling wel een of meer, maar niet alle rechthebbenden heeft kunnen achterhalen, dan is een beroep op exceptie alleen toegestaan als de wel getraceerde rechthebbenden instemmen met de verveelvoudiging en openbaarmaking. Bij werken die niet eerder openbaar zijn gemaakt, geldt als voorwaarde dat redelijkerwijs aannemelijk moet zijn dat de rechthebbende zich niet tegen de reproductie en de beschikbaarstelling op internet zou verzetten.
Alleen visuele werken (zoals foto’s) die opgenomen zijn in boeken, kranten en tijdschriften vallen onder artikel 16o. Voor de online beschikbaarstelling van auteursrechtelijk beschermde losse foto’s dienen archieven dus in beginsel toestemming van de desbetreffende rechthebbenden te verkrijgen.

Vraag 6

Hanteren Nederlandse archiefinstellingen een gemeenschappelijk beleid ten aanzien van dat zorgvuldig onderzoek, alvorens een auteursrechtelijk werk online te publiceren en is dat in overeenstemming met het Besluit zorgvuldig onderzoek verweesde werken? Zo nee, waarom niet?

Het Besluit zorgvuldig onderzoek verweesde werken bevat de vereisten waar het zorgvuldig onderzoek op grond van artikel 16p in ieder geval aan dient te voldoen. De archiefinstellingen zijn betrokken geweest bij de totstandkoming van het besluit. In aanvulling op het besluit hanteren de Nederlandse archiefinstellingen verder geen eigen gemeenschappelijk beleid ten aanzien van het zorgvuldig onderzoek.

Vraag 7

Kunt u, uitgesplitst naar de categorieën zoals genoemd in artikel 2 van het Besluit zorgvuldig onderzoek verweesde werken, aangeven om hoeveel auteursrechtelijke werken het gaat waarvoor deze Nederlandse instellingen een dergelijk onderzoek moeten verrichten?

The British Library gaat er na onderzoek vanuit dat 40% van de werken uit haar collectie mogelijk verweesd is.3 Er is geen onderzoek gedaan naar het aantal potentieel verweesde werken door Nederlandse archiefinstellingen. Ik kan hier daarom geen uitspraak over doen.
Tot op heden zijn er bij het «Nationaal loket Verweesde Werken» bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 802 onderzoeken gemeld. Hiervan hadden 781 onderzoeken betrekking op audiovisuele werken (door EYE) en 21 op geschreven werken (door de Koninklijke Bibliotheek).

Vraag 8

Wat zijn de administratieve lasten per zorgvuldig onderzoek die hierbij komen kijken en welke kosten zijn daaraan verbonden voor de Nederlandse archiefinstelling?

Op basis van informatie van EYE en de werkgroep auteursrecht van de Nederlandse erfgoedinstellingen4 blijkt dat de tijdsinvestering per zorgvuldig onderzoek kan variëren van enkele minuten tot enkele uren. Dit hangt o.a. af van voor welk type werk het onderzoek verricht moet worden en hoeveel en welke bronnen daarvoor moeten worden geraadpleegd. Ook speelt daarbij een rol of deze bronnen online te raadplegen zijn.

Vraag 9

Ziet u mogelijkheden om die administratieve lasten te verlagen?

Momenteel zijn organisaties uit 18 lidstaten in samenwerking met en onder financiering van de Europese Commissie bezig met de uitvoering het project EnDOW («Enhancing access to 20th Century cultural heritage through Distributed Orphan Works Clearance»).5 Dit project heeft als doel om het uitvoeren van de zorgvuldige zoektocht door erfgoedinstellingen te vergemakkelijken met een «online diligent search tool». Deze gebruiksvriendelijke tool is bedoeld voor alle erfgoedinstellingen in de Europese Unie en begeleidt hen bij de noodzakelijke stappen van de zorgvuldige zoektocht per lidstaat. Daarbij helpt de tool te bepalen of een werk al dan niet verweesd is. In deze tool zie ik een mogelijkheid om de administratieve lasten die gepaard gaan met het uitvoeren van de zorgvuldige zoektocht voor erfgoedinstellingen te verlagen.
De Richtlijn verweesde werken gaat uit van een zorgvuldig onderzoek per werk. Een dergelijke op het afzonderlijke werk en de daarbij betrokken rechthebbenden gerichte aanpak wordt door erfgoedinstellingen bij massadigitaliseringsprojecten als te arbeidsintensief ervaren. Ook voorafgaand aan de inwerkingtreding van de richtlijn is een aantal collectieve beheersorganisaties (cbo’s) bereid geweest om erfgoedinstellingen tegemoet te komen door hen een licentie te verstrekken waarbij zij een vrijwaring verlenen voor de beschikbaarstelling van werken van niet-aangesloten rechthebbenden. Nederland bevindt zich – mede dankzij deze licentiepraktijk – in vergelijking met de andere EU-lidstaten in de voorhoede als het gaat om digitale beschikbaarheid van het erfgoed. Erfgoedinstellingen maken echter nog steeds inbreuk op het auteursrecht van niet-aangesloten rechthebbenden: de vrijwaring geeft erfgoedinstellingen slechts de garantie dat de cbo hen tot een bepaald bedrag aan schade vrijwaart voor deze auteursrechtinbreuk.
Het voorgaande is onderkend door de Europese Commissie: in het richtlijnvoorstel Auteursrechten in de digitale eengemaakte markt (hierna DSM)6 stelt de Commissie voor om in het geval dat een werk niet (langer) in de handel verkrijgbaar is, het mogelijk te maken dat erfgoedinstellingen (waaronder niet-commerciële archieven) een licentie kunnen verkrijgen van een voor de rechthebbenden in kwestie representatieve cbo, waarbij de licentie ook geldt voor niet-aangesloten rechthebbenden. Op basis van deze zogeheten «verruimde collectieve licentie», ook wel bekend onder de Engelse afkorting ECL, kan het werk rechtmatig openbaar gemaakt worden. Daarnaast is op instigatie van de Raad van Ministers van de Europese Unie in het voorstel een grondslag opgenomen op basis waarvan lidstaten bij wet kunnen bepalen dat ook voor andere doeleinden verruimde collectieve licenties kunnen worden verstrekt door cbo’s. De Raad heeft inmiddels een algemene oriëntatie over het richtlijnvoorstel bereikt.7 De triloogonderhandelingen met het Europees parlement gaan naar verwachting onder het komende Oostenrijks voorzitterschap van start.

Vraag 10

Is er een evaluatie van de implementatie van de Europese richtlijn uitgevoerd één jaar na de inwerkingtreding ervan, zoals bedoeld in de nota van toelichting van het Besluit zorgvuldig onderzoek verweesde werken? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat zijn de uitkomsten van die evaluatie?

In de herzieningsbepaling van de richtlijn inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken staat dat de Europese Commissie in oktober 2015, en daarna jaarlijks, een verslag maakt over uitbreiding van de werking van de richtlijn met onder andere losstaande foto’s. Bij mijn weten heeft de Europese Commissie hier tot op heden geen opvolging aan gegeven. De reden daarvan is mij onbekend.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Premier Aruba: «Dit is een tweede Syrië aan het worden»»?1

Ja.

Vraag 2

Heeft u kennisgenomen van de uitspraak van de Arubaanse Minister-President dat Aruba «een tweede Syrië aan het worden» is? Hebt u daarnaast kennisgenomen van haar verwachting dat er nog een «massale influx» van bootmigranten op komst is? Weet u of zij, gezien de commotie rondom dit interview, de uitspraken in kwestie echt heeft gedaan? Zo ja, hoe beoordeelt u deze?

Ik heb via de media kennisgenomen van de door u aangehaalde uitspraken. Mij is niet bekend of deze uitspraken inderdaad zo zijn gedaan. NRC en Minister-President Wever-Croes verschillen van mening over wat er al dan niet is gezegd. Zoals ik eerder heb aangegeven ziet het kabinet nog altijd geen reden om een aanstaande massale migratiestroom richting het Caribisch deel van het Koninkrijk te verwachten.
Indien de autoriteiten van Aruba de komst van Venezolaanse migranten niet langer zelf in goede banen denken te kunnen leiden, dan is Nederland altijd bereid ondersteuning te bieden. Nederland en Aruba hebben al nauw contact over de situatie op het eiland en over de maatregelen die genomen kunnen worden. Het staat Aruba vrij om een bijstandsverzoek te doen, mocht aanvullende ondersteuning benodigd en gewenst zijn.

Vraag 3

Herkent u tevens het in het artikel geschetste beeld dat Aruba kampt met een, uit de toestroom van Venezolanen volgende, toename aan wapens en criminaliteit? Zo ja, hoe beoordeelt u dit?

Recente gegevens van de Kustwacht bevestigen dat smokkelaars niet alleen ongedocumenteerde personen, maar ook vuurwapens en munitie naar Aruba trachten te vervoeren. Zo onderschepte de Kustwacht in 2017 in totaal 4 vuurwapens in Arubaanse wateren. In 2018 gaat het tot op heden om 4 handgranaten en 50 patronen (zie ook beantwoording vraag2. Dit is een zorgelijke ontwikkeling. Het kabinet houdt de smokkelproblematiek in het Caribisch gebied en de gevolgen daarvan voor de overzeese delen van het Koninkrijk nauwlettend in de gaten.

Vraag 4

Kunt u zich herinneren dat u op 18 mei 2018 schreef dat het aantal illegale Venezolanen op Aruba, Bonaire en Curaçao u niet bekend was?2

Ja.

Vraag 5

Hoe beoordeelt u tegen de achtergrond van de in de vorige vraag geciteerde uitspraak de schatting van de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) dat de afgelopen jaren ongeveer 20.000 Venezolanen naar Aruba zijn vertrokken?3 Bent u bij de onderzoekers van de UNHCR nagegaan hoe zij tot deze schatting zijn gekomen? Bent u bereid deze schatting over te nemen? Zo nee, waarom niet?

Mij zijn geen concrete cijfers bekend over het aantal Venezolanen dat de laatste jaren naar de Benedenwindse Eilanden is vertrokken. Wel circuleren er diverse schattingen waarvan ik de feitelijke onderbouwing niet ken en die ik daarom niet zonder meer kan overnemen. Tijdens het algemeen overleg Venezuela van 30 mei jl. heb ik er bovendien op gewezen dat er al veel langer sprake is van Venezolanen die illegaal op de Benedenwindse Eilanden verblijven. Het gaat daarbij veelal om personen die via de luchthavens legaal het Caribisch deel van het Koninkrijk binnenkomen en na de maximaal toegestane verblijfsperiode niet meer uitreizen. Ons beeld daarbij is nog altijd dat het over het algemeen gaat om migranten die met economische motieven richting de eilanden komen.

Vraag 6

Hoe beoordeelt u daarnaast de schatting in het genoemde NRC-artikel dat de afgelopen jaren ongeveer 20.000 Venezolanen, een even groot aantal, naar Curaçao zijn vertrokken? Kunt u nagaan hoe men tot deze schatting is gekomen? Bent u bereid ook deze schatting over te nemen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Houdt de Kustwacht Caribisch Gebied bij hoeveel bootjes met ongedocumenteerden en eventueel smokkelwaar de afgelopen jaren voor de kust van Aruba, Bonaire en Curaçao zijn onderschept? Zo ja, kunt u deze cijfers met de Kamer delen?

In 2017 onderschepte de Kustwacht in totaal 326 ongedocumenteerde personen en naar schatting 51 vaartuigen. Met betrekking tot smokkelwaar kan ik u melden dat de Kustwacht in 2018 tot op heden 84 kg aan verdovende middelen heeft onderschept nabij Curaçao (2,2 kg marihuana en 81,8 kg cocaïne). In de wateren rondom Aruba trof de Kustwacht op basis van de meest recente cijfers over 2018 200 kg aan verdovende middelen aan (2 kg marihuana, 123 kg cocaïne en 75 kg heroïne), alsook 4 handgranaten en 50 patronen. Voor oudere cijfers en verdere toelichting verwijs ik u naar de jaarverslagen van de Kustwacht.

Vraag 8

Erkent u de belangrijke rol die de Kustwacht Caribisch Gebied speelt bij het afschrikken en voorkomen van een nog grotere toestroom van Venezolanen naar de eilanden? Is het in het licht van de enorme moeite die Curaçao heeft met het absorberen van deze instroom niet extra ongepast dat Curaçao nog steeds niet de eigen bijdrage aan de Kustwacht heeft betaald, zoals u heeft aangegeven in het Jaarverslag van Koninkrijksrelaties en het BES-fonds?4

Ik erken de belangrijke rol van de Kustwacht, die al sinds 1996 bijdraagt aan een slagvaardig en effectief optreden op zee in het kader van de maritieme rechtshandhaving en dienstverlening in het Caribisch gebied. Dat is in het belang van het Koninkrijk als geheel. Mede naar aanleiding van de verslechterende politieke, economische en humanitaire situatie in Venezuela voert de Kustwacht sinds 2016 gerichtere patrouilles uit. Die patrouilles blijven onverminderd noodzakelijk, evenals de bestrijding van mensensmokkel, mensenhandel en illegale migratie in de wateren in en rondom het Caribisch deel van het Koninkrijk. Om de huidige inzet te kunnen handhaven en conform het regeerakkoord heeft Nederland de Kustwachtbegroting structureel met 10 miljoen euro verhoogd.
De eigen bijdrage van Curaçao aan de Kustwacht over 2017 is op het moment van schrijven nog niet ontvangen. Het Ministerie van Defensie staat hierover in nauw contact met de autoriteiten van Curaçao.