Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Irma zwaarste orkaan ooit op Bovenwindse Eilanden»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u een (getalsmatige) analyse geven van de (menselijke en materiële) schade die is geleden op de eilanden Sint-Maarten, Saba en Sint-Eustatius als gevolg van de orkaan?

De schade op Sint-Maarten als gevolg van Orkaan Irma is enorm. Naast de materiële schade zijn er op Sint Maarten, voor zover bekend, vier doden gevallen en in de hele regio, inclusief Saba en Sint-Eustatius, zijn tientallen mensen gewond geraakt. Het is nog niet mogelijk om een getalsmatige analyse te geven van de materiële schade die is geleden op de eilanden Sint-Maarten, Saba en Sint-Eustatius. Momenteel zijn er teams, zowel nationaal als internationaal, ter plaatse om een assessment te maken van de materiële schade. Duidelijk is dat nagenoeg de gehele bevolking in meer of mindere mate schade aan private eigendommen heeft.

Vraag 3

Op welke wijze biedt de Nederlandse regering ondersteuning aan de getroffen gebieden? Kunt u aangeven of de geboden ondersteuning, zowel vanuit uw optiek als vanuit de optiek van de eilandbewoners, voldoet?

Zie voor de beantwoording van deze vraag mijn brief aan de Tweede Kamer d.d. 18 september 2017 (Kamerstuk 34 773, nr. 2).

Vraag 4

Op welke wijze gaat de Nederlandse overheid de wederopbouw van de gebouwen en de infrastructuur op de eilanden ondersteunen en hoeveel middelen maakt de regering hiervoor vrij?

Het is nu nog te vroeg om aan te geven op welke wijze de Nederlandse overheid de wederopbouw van de gebouwen en de infrastructuur op de eilanden gaat ondersteunen en hoeveel middelen de regering hiervoor vrijmaakt. Vooralsnog ligt de focus vooral op noodhulp en het weer op gang krijgen van de vitale infrastructuur. Uiteraard zal ik uw Kamer informeren wanneer hier meer duidelijkheid over is.

Vraag 5

Waren de lokale overheden en de Nederlandse overheid goed genoeg voorbereid op de orkaan?

In Sint Maarten en door de overige landen binnen het Koninkrijk zijn voorbereidingen getroffen om de eilanden bij te staan, schade te beperken en mogelijke gevolgen het hoofd te bieden. Al vóór de passage van de orkaan was militaire bijstand vanuit de eilanden aangevraagd en door Nederland toegezegd. Vanuit Curaçao en Aruba waren reeds voor de orkaan bijna 100 Nederlandse militairen naar Sint Maarten, 13 naar Sint Eustatius en 13 naar Saba gestuurd en zijn voorbereidingen getroffen om zo snel mogelijk na de passage van Irma extra militairen die kant op te kunnen sturen. Twee schepen van de Marine zijn vanaf Curaçao en Aruba vertrokken om na het passeren van Irma meteen extra militairen en hulpgoederen af te leveren. Er worden ieder jaar op de Caribische eilanden van het Koninkrijk zogenoemde «hurricane excercises» uitgevoerd, onder leiding van het Ministerie van Defensie. Echter, een orkaan van deze omvang heeft zich niet eerder of zelden in deze mate voor gedaan.

Vraag 6

Bent u bereid om deze vragen, gezien de ernst van het natuurgeweld, met grote urgentie te beantwoorden?

Ja.

Vraag 1

Kent het bericht «De Rohingya zitten tussen twee vuren en niemand wil ze hebben»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is het kabinetsstandpunt met betrekking tot de actuele situatie van de Rohingya in Myanmar?

Het kabinet heeft de afgelopen weken met afschuw kennisgenomen van de berichten over het geweld in Rakhine State dat heeft geresulteerd in grote vluchtelingenstromen van leden van de Rohingya-minderheid uit Myanmar naar Bangladesh. Het kabinet heeft de aanvallen op politieposten door gewapende militanten en het daaropvolgend geweld van het Myanmarese leger veroordeeld en de regering van Myanmar opgeroepen tot de-escalatie en tot het verlenen van toegang voor humanitaire hulp. Ook heeft het kabinet Aung San Suu Kyi, als leider van de civiele regering, opgeroepen duidelijk afstand te nemen van de ernstige mensenrechtenschendingen en zich uit te spreken tegen het geweld. Het kabinet roept de autoriteiten in Myanmar – zowel de regering als het leger – ertoe op hun verantwoordelijkheid te nemen, het geweld te beëindigen en kwetsbare groepen te beschermen. Ook via de EU Hoge Vertegenwoordiger is een zeer duidelijke, gelijkluidende boodschap overgebracht aan de autoriteiten in Myanmar.
Tevens stelt Nederland de situatie in Myanmar aan de orde tijdens de VN-Mensenrechtenraad in Genève, in een nationale verklaring en door in EU-verband een besluit in te dienen voor het verlengen van het mandaat van de onafhankelijke Fact Finding Mission. Deze missie was reeds ingesteld om onderzoek te doen naar het geweld in oktober 2016, en kan met deze verlenging ook onderzoek doen naar het recente geweld. Ook onderhoud ik nauw contact met de Indonesische Minister van Buitenlandse Zaken, Retno Marsudi, om zodoende de Indonesische inspanningen voor de-escalatie in Rakhine State te steunen.

Vraag 3

Kunt u een geverifieerde getalsmatige analyse aan de Kamer doen toekomen van de aard van de humanitaire ramp in Myanmar, waarbij u ingaat op het aantal vluchtelingen, het aantal slachtoffers, de hulpvraag en de vernielingen?

Het is vanwege het gebrek aan toegang zeer moeilijk om goede informatie uit Rakhine State en het grensgebied te verkrijgen. Inmiddels zijn volgens een recente VN-schatting ca. 420.000 Rohingya-vluchtelingen in Bangladesh aangekomen als gevolg van het recente geweld. Deze vluchtelingen komen bovenop de ca. 400.000 Rohingya-vluchtelingen die al langere tijd in Bangladesh verblijven. Er zijn naar schatting van de Myanmarese autoriteiten 27.000 niet-moslims ontheemd in het centrale deel van Rakhine State. Wegens het gebrek aan toegang tot de provincie is dit aantal echter niet te verifiëren. Er zouden nog ongeveer 300.000 Rohingya in Noord-Rakhine aanwezig zijn.
Uit informatie van vluchtelingen in Bangladesh en andere betrokkenen lijkt duidelijk dat de reactie van het Myanmarese leger gepaard gaat met veel geweld en ernstige mensenrechtenschendingen. Het Myanmarese leger geeft aan dat er 400 doden zijn gevallen van wie 370 Rohingya militanten, 7 Rohingya burgers en 21 andere burgerslachtoffers. VN-Mensenrechtenrapporteur Lee schat in dat het dodental reeds boven de 1.000 ligt, terwijl Bangladesh spreekt van minimaal 3.000 dodelijke slachtoffers. Ook zouden honderden dorpen en tienduizenden huizen zijn verbrand. Aung San Suu Kyi stelde in haar toespraak voor het Myanmarese parlement op 19 september 2017 dat meer dan 50% van de dorpen in Noord-Rakhine onaangetast is door het geweld. Dit zou omgekeerd redenerend betekenen dat bijna de helft van de dorpen deels of geheel is vernietigd tijdens het legeroptreden. Mensenrechtenorganisaties schatten het percentage afgebrande dorpen overigens hoger in.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat de regering in Myanmar aangeeft dat de Rohinya zelf verantwoordelijk zijn voor onder andere 2600 platgebrande huizen van de Rohingya?2

Door het gebrek aan toegang ter plaatse is het zeer moeilijk om aan betrouwbare informatie te komen. Volgens betrouwbare bronnen, zoals hulporganisaties die interviews afnemen met vluchtelingen in Bangladesh en mensenrechtenorganisaties, zouden het Myanmarese leger en burgermilities zich op grote schaal schuldig hebben gemaakt aan brandstichting. De Myanmarese autoriteiten wijzen op hun beurt vooral met de vinger naar de militanten van het Arakan Rohingya Salvation Army (ARSA) als schuldigen voor de brandstichting.

Vraag 5

Wat vindt u van de rol van de regering in Myanmar in het kader van de escalatie van de situatie in Rakhine?

Het kabinet is van mening dat de regering van Myanmar te weinig doet om de-escalatie te bevorderen, de retoriek van geweld te verminderen, de moslimbevolking van Rakhine State te beschermen en toegang te verlenen tot humanitaire hulp. Het kabinet houdt het Myanmarese leger primair verantwoordelijk voor het geweld in Rakhine.
Gezien de schrijnende humanitaire situatie, het grote aantal vluchtelingen en de zorg die de Hoge Commissaris voor Mensenrechten uitte over mogelijke etnische zuiveringen in Rakhine State, had het kabinet gewenst dat Aung San Suu Kyi duidelijker het geweld van het leger had veroordeeld. Aung San Suu Kyi heeft wel alle mensenrechtenschendingen in Rakhine veroordeeld en zich gecommitteerd aan het stabiliseren van het conflict en het vinden van duurzame oplossingen. Het is goed om te horen dat Aung San Suu Kyi aangeeft gecommitteerd te blijven aan een lange termijnoplossing en aan het implementeren van de aanbevelingen van het Annan-rapport. Daarbij blijft het van belang om samen te werken met de Fact Finding Mission, deze toe te laten en zo snel mogelijk te beginnen met het implementeren van de aanbevelingen van het Annan-rapport.

Vraag 6

Kunt u een analyse geven van de rol van het leger inzake de escalatie van de situatie in Rakhine, waarbij u mede ingaat op de vele berichten van wandaden die door het leger worden gepleegd?3

De recente geweldsgolf begon op 25 augustus 2017 met gelijktijdige aanvallen van een gewapende Rohingya organisatie, Arakan Rohingya Salvation Army(ARSA), op 30 politieposten in Noord-Rakhine. Het Myanmarese leger reageerde met grootschalig en hardhandig optreden, waardoor een grote vluchtelingenstroom ontstond van Rohingya uit Rakhine State naar Bangladesh. Myanmar heeft het recht zich te verdedigen tegen de aanval van de ARSA-militanten, maar deze reactie moet proportioneel zijn, in lijn met het internationale recht en de mensenrechten. De berichten uit Rakhine State en van gevluchte Rohingya duiden op een disproportionele en hardhandige reactie van Myanmarese veiligheidstroepen die deze parameters duidelijk te buiten gaat. Het Myanmarese beveiligingsapparaat heeft een verantwoordelijkheid de veiligheid van alle inwoners van Myanmar te beschermen.

Vraag 7

Heeft volgens u de in Rakhine uitgeroepen noodtoestand als gevolg dat het leger in Myanmar buitensporige mogelijkheden bezit om de onderdrukking van de Rohingya door te zetten? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u bereid om er bij de regering van Myanmar op aan te dringen om de noodtoestand op te heffen?

Het uitroepen van de noodtoestand in Rakhine geeft het leger ruime bevoegdheden op te treden tegen extremistische groepen. Betrouwbare bronnen en verklaringen van ooggetuigen bevestigen dat het leger zich daarbij schuldig maakt aan mensenrechtenschendingen en schendingen van het humanitair recht. Het kabinet heeft Myanmar reeds opgeroepen tot de-escalatie en tot het verlenen van toegang tot humanitaire hulp. Dit zal het kabinet blijven doen, ook in multilateraal kader.

Vraag 8

Vindt u dat de regering van Myanmar genoeg doet om het leger tot de orde te roepen voor de door het leger begane wandaden in Rakhine? Zo ja, waar baseert u dit op? Zo nee, bent u bereid om de regering van Myanmar te verzoeken om afstand te nemen van de wandaden van het leger?

Het kabinet is van mening dat de regering van Myanmar tot op heden nog niet genoeg heeft gedaan om het leger tot de orde te roepen. Het kabinet heeft daarom Aung San Suu Kyi opgeroepen om duidelijk afstand te nemen van de ernstige mensenrechtenschendingen en het geweld en om verantwoordelijkheid te nemen en kwetsbare groepen te beschermen. Ook zal tegenover de Myanmarese autoriteiten worden benadrukt dat daders van geweld en mensenrechtenschendingen vervolgd en berecht moeten worden.

Vraag 9

Klopt het dat Myanmar de hulpverlening aan de Rohingya blokkeert en bijvoorbeeld VN-organisaties ervan weerhoudt om essentiële levensmiddelen naar de Rohingya te brengen?4 Zo ja, bent u bereid om hier met klem in de richting van de regering van Myanmar afstand van te nemen en concrete inspanningen te leveren, in internationaal verband, om ervoor te zorgen dat hulp de Rohingya kan bereiken? Zo nee, waar baseert u dit op?

Ja, dat klopt. Humanitaire hulpverlening in Rakhine State wordt ernstig gehinderd door afsluiting van Noord-Rakhine en een vijandige opstelling van de boeddhistische Rakhine bevolking jegens de VN en andere internationale organisaties. Wel heeft de Rode Kruis Beweging (ICRC, IFRC en Myanmar Rode Kruis) op 15 september overeenstemming bereikt met de Myanmarese overheid over toegang op basis van humanitaire principes. Het kabinet blijft de autoriteiten in Myanmar oproepen tot het verlenen van volledige toegang tot humanitaire hulp. De constructie dat alleen het Rode Kruis hulp levert is echter een tijdelijke oplossing en kan op de lange termijn niet de hulp die de VN en internationale hulporganisaties bieden vervangen. Het kabinet dringt er bij de Myanmarese overheid op aan om toegang te verlenen voor de VN en de internationale hulporganisaties tot het gebied. In de tussentijd zal via het Rode Kruis een bijdrage voor humanitaire hulp worden gegeven.

Vraag 10

Klopt het dat er namens de regering van Myanmar uitingen zijn gedaan die erop neer komen dat hulpverleners zich schuldig maken aan het helpen van terroristen?5 Zo nee, waar baseert u dit op? Zo ja, bent u bereid om er bij de regering van Myanmar met klem op aan te dringen om hiermee te stoppen?

Via sociale media heeft een woordvoerder van de Myanmarese overheid de VN en internationale hulporganisaties ervan beschuldigd medestanders van Rohingya-militanten te zijn, nadat VN-hulpgoederen in kampen van de militanten waren aangetroffen. Het kabinet heeft Myanmar opgeroepen de escalatie van geweld en retoriek van geweld te stoppen, de Rohingya-bevolking van Rakhine State te beschermen en toegang te verlenen aan humanitaire hulp en hulpverleners.

Vraag 11

Deelt u de mening van de president van Maleisië dat er in Myanmar sprake is van genocide op Rohingya?6 Zo ja, bent u bereid dit internationaalgerechtelijk te adresseren? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet heeft kennis genomen van de uitspraak van Premier Najib van Maleisië. De VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten Zeid Ra'ad Al Hussein heeft in een toespraak op 11 september 2017 gezegd dat de situatie lijkt op een schoolvoorbeeld van «etnische zuivering». Het kabinet vindt de aantijging van etnische zuivering zeer zorgwekkend. Etnische zuivering kan onderdeel uitmaken van het misdrijf genocide of andere internationale misdrijven. Het kabinet benadrukt echter dat de vaststelling of er in juridische zin sprake is van internationale misdrijven voorbehouden is aan de rechter. Deze opvatting lijkt te worden gedeeld door de VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten die in zijn toespraak verwees naar vaststelling door een rechtbank. Om een duidelijk beeld te krijgen van hetgeen zich sinds 25 augustus 2017 in Myanmar heeft voorgedaan, is het noodzakelijk gedegen feitenonderzoek uit te voeren. Nederland steunt daarom in samenspraak met andere EU-lidstaten de verlenging van het mandaat van de onafhankelijke Fact Finding Mission die op 24 maart 2017 is ingesteld door de VN Mensenrechtenraad om onderzoek te doen naar de situatie in Myanmar.

Vraag 12

Deelt u de mening van internationale organisaties dat de situatie van de Rohingya in Myanmar het risico loopt om uit te monden in genocide? Zo nee, waarom niet?7

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 13

Hoe is volgens u de situatie van gevluchte Rohingya in buurlanden van Myanmar?

De situatie van de Rohingya die inmiddels naar Bangladesh zijn gevlucht, is schrijnend. Volgens UNHCR heeft een aanzienlijk aantal vluchtelingen mes- en schotwonden en kampen zij met zware vermoeidheid, ondervoeding en infecties. Tevens wordt melding gemaakt van verwondingen veroorzaakt door landmijnen. De geïmproviseerde kampen zijn overvol. Hulpverlening wordt bemoeilijkt door de aanhoudende moessonregens in het grensgebied en er is een tekort aan hulpmiddelen. Bangladesh heeft inmiddels een begin gemaakt met het uitbreiden van de bestaande vluchtelingenkampen door ca. 600 hectare land beschikbaar te stellen in Cox’s Bazar en de registratie van vluchtelingen ter hand te nemen. Het leger van Bangladesh en een aantal hulporganisaties zijn bezig met de voorbereidingen voor de bouw van 14.000 onderkomens. De Rohingya beginnen zich inmiddels te verspreiden over Bangladesh, wat hulpverlening en terugkeer bemoeilijkt. Er zijn berichten over mensensmokkelaars, ontvoering, en hoge prijzen voor relocatie.

Vraag 14

Bent u bereid om middelen vrij te maken om de situatie van de Rohingya in vluchtelingenkampen te verbeteren? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoeveel middelen?

Gezien de omvang en urgentie van de situatie heeft het kabinet aangekondigd om bovenop de reeds bestaande financiële bijdragen aan het ICRC, VN-organisaties en internationale hulporganisaties, extra bij te dragen aan de verlening van humanitaire hulp in Bangladesh. In eerste instantie is 500.000 euro aan extra financiële middelen vrijgemaakt. Dit bedrag zal worden besteed via het World Food Programme, voor vluchtelingen die de grens over zijn gestoken en nu in Bangladesh verblijven.
Daarnaast heeft Nederland eenzelfde bedrag beschikbaar gesteld aan de Rohinya vluchtelingen in Bangladesh via het Nederlandse Rode Kruis. Het Central Emergency Response Fund van de VN, waarvan Nederland de grootse bilaterale donor is, besteedt USD 7 miljoen om de noden van deze mensen te lenigen. Zodra de situatie in Myanmar het toelaat wordt steun voor ontheemden in Myanmar overwogen om ook de kwetsbaarste groepen in Rakhine te bereiken.

Vraag 15

Is de Nederlandse regering bereid om actief Rohingya vluchtelingen op te nemen als asielzoeker in Nederland, bijvoorbeeld een aantal van 1.000, en andere landen aan te sporen om hetzelfde te doen? Zo nee, waarom niet?

De Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie is verantwoordelijk voor het hervestigingsbeleid en de uitvoering daarvan. Zoals gemeld in diens brief aan de Kamer over het meerjarig beleidskader hervestiging 2016–2019 (Kamerstuk19 637, nr. 2087) wordt de bestemming van hervestigingsmissies bepaald aan de hand van de jaarlijkse Projected Global Resettlement Needs van de UNHCR, relevante ontwikkelingen in het Europese en multilaterale kader, evenals het bredere Nederlandse migratie- en terugkeerbeleid. Ook spelen operationele overwegingen een rol, zoals de veiligheidssituatie in het land van opvang. Vanaf 2016 staat hervestiging grotendeels in het teken van de Europese ontwikkelingen, zoals hervestiging in het kader van de EU-Turkije verklaring van maart 2016. De missieplanning voor 2018 is nog niet bepaald. Zonder op de besluitvorming vooruit te lopen, is gelet op voornoemde factoren hervestiging van grote aantallen Rohingya niet voorzien.

Vraag 16

Is de Nederlandse regering bereid om alle handelsbetrekkingen met Myanmar die door de Nederlandse regering worden gefaciliteerd stil te leggen totdat ondubbelzinnig is aangetoond dat de positie van de Rohingya verbetert en de regering in Myanmar concrete acties onderneemt om de Rohingya burgerrechten te verlenen en de mensenrechtensituatie in Rakhine te verbeteren? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet is van mening dat het volledig stoppen van handelsbetrekkingen met Myanmar op dit moment geen bijdrage zal leveren aan het verbeteren van de situatie van de Rohingya, noch een vreedzame oplossing dichterbij brengt.
Nederland heeft besloten bij te dragen aan de politieke en economische transitie van een land dat jarenlang een militaire dictatuur is geweest. Dat gaat moeizaam en betreft een zeer complex politiek proces waar het leger nog een erg sterke positie heeft ten opzichte van het democratisch gekozen bestuur. Het kabinet beoogt bevordering van inclusieve duurzame ontwikkeling van het hele land en voor alle gemeenschappen, inclusief de Rohyinga. Nederland spant zich via de ambassade in Yangon dan ook in voor duurzame verbetering van de situatie in Rakhine State via activiteiten gericht op documentatie van mensenrechtenschendingen en, meer gericht op de lange termijn, verzoening en bevordering van interreligieuze dialoog.
De EU heeft nog altijd een wapenembargo tegen Myanmar en daar wil het kabinet ook zonder meer aan vasthouden. Dat embargo is immers ook direct gerelateerd aan de positie van het leger. Nederland heeft er, samen met gelijkgestemde lidstaten, met succes bij de Europese Commissie op aangedrongen dat besluitvorming over het verstrekken van begrotingssteun, ter ondersteuning van de democratische transitie in Myanmar, wordt uitgesteld totdat de situatie is verbeterd. Daarnaast is de missie die was voorzien vanuit de EU, om te werken aan een investeringsakkoord tussen de EU en Myanmar, voorlopig uitgesteld.

Vraag 17

Klopt het bericht dat de overheid van Myanmar landmijnen legt in de grensstreek tussen Myanmar en Bangladesh, om te voorkomen dat gevluchte Rohingya terugkeren naar Myanmar?8 Zo ja, bent u bereid om uw afschuw hierover uit te spreken in de richting van de regering van Myanmar? Zo nee, waar baseert u dit op?

Het is juist dat er melding wordt gemaakt van verwondingen bij vluchtelingen uit Rakhine veroorzaakt door landmijnen. Het is echter zeer moeilijk om goede informatie uit Rakhine State en het grensgebied te verkrijgen. Daardoor is het op dit moment niet te verifiëren of er mijnen met dit doel gelegd zijn en zo ja, door wie. In een verklaring van 13 september 2017 heeft het kabinet in duidelijke bewoording het geweld tegen Rohingya’s in Myanmar veroordeeld en gepleit voor een onafhankelijk onderzoek naar de recente geweldplegingen door de Fact Finding Mission ingesteld door de VN.

Vraag 18

Is het gebrek aan geverifieerde informatie uit Rakhine een reden om in internationaal verband aan te dringen op een factfinding mission onder de vlag van de VN, om zodoende zicht te krijgen op de humanitaire situatie en de begane misdaden? Zo ja, hoe gaat u aan dit streven uitvoering geven? Zo nee, waarom niet?

Ja. Tijdens de zitting van de VN-Mensenrechtenraad in maart 2017 is mede op initiatief van de EU een onafhankelijke Fact Finding Mission ingesteld. Deze missie doet onderzoek naar vermeende mensenrechtenschendingen tijdens het geweld in Rakhine State van oktober 2016. Nederland heeft tijdens de zitting van de VN-Mensenrechtenraad in september 2017 het belang van de missie via een nationale verklaring en via de EU opnieuw aan de orde gesteld en Myanmar wederom oproepen tot het verlenen van toegang voor de missie tot Rakhine State. Tevens zal Nederland in EU-verband een besluit indienen voor het verlengen van het mandaat van de Fact Finding Mission. Verlenging biedt de mogelijkheid tot het doen van onderzoek naar zowel de mensenrechtenschendingen in oktober 2016 als naar het recente geweld.

Vraag 1

Bent u bekend met de uitspraak van de Reclame Code Commissie van 11 augustus 2017 over de informatievoorziening van uw ministerie over orgaandonatie?1

Ja

Vraag 2

Wat voor acties heeft uw ministerie ondernomen op grond van de uitspraak van de Reclame Code Commissie, namelijk dat er in uitingen van uw ministerie niet wordt gewezen op de specifieke invulling van de begrippen «dood» en «overleden» in het kader van orgaandonatie en dat het hierdoor aan het publiek zal ontgaan dat de juridische invulling van deze begrippen in een situatie van orgaandonatie kan afwijken van de gebruikelijke invulling?

Naar aanleiding van de uitspraak van de Reclame Code Commissie (RCC) van 11 augustus jl. wordt in de schriftelijke informatievoorziening over orgaandonatie van het Ministerie van VWS en de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) achter de woorden «dood» en «overlijden» de toelichting geplaatst dat het daarbij gaat om hersendood dan wel hartdood. Ook worden de termen hersendood en hartdood toegelicht en kan men via een link naar de NTS voor nog uitgebreidere informatie ten aanzien van hersen- en hartdood.

Vraag 3

Bent u bekend met de uitspraak van de Commissie van Beroep, waarin reeds op 8 november 2016 is geoordeeld dat door uw ministerie in informatievoorziening over orgaandonatie onvoldoende informatie is geboden over de begrippen (hersen)dood en overlijden?2

Ja

Vraag 4

Wat is er in de periode sinds 8 november 2016 concreet door uw ministerie ondernomen om de informatievoorziening over orgaandonatie op het onderdeel informatie over de begrippen «(hersen)dood» en «overlijden» te verbeteren? Kunt u hier een overzicht van bieden?

Het Ministerie van VWS heeft op de campagnesite www.orgaandonatie.nu en op de website van het donorregister www.donorregister.nl de reeds bestaande informatie over de vormen van overlijden, namelijk hersendood en hartdood, aangevuld. Ook de NTS heeft op hun site www.transplanatiestichting.nl deze informatie aangevuld en zo nodig verduidelijkt. Op deze websites en op www.rijksoverheid.nl zijn, daar waar het van toepassing was, extra verwijzingen naar deze informatie toegevoegd. Ook alle andere vormen van informatievoorziening, zoals de folder bij het donorformulier en de nieuw ingezetenen brief, zijn daar waar nodig aangepast. Evenals de brochures die door de NTS worden uitgegeven.
Verder is op de websites www.orgaandonatie.nu en www.donorregister.nl een rubriek «medische procedure orgaandonatie» toegevoegd.

Vraag 5

Hoe kan het dat uw ministerie in augustus 2017 een oordeel heeft ontvangen van de Reclame Code Commissie over onvolledige informatievoorziening over de omstandigheden rondom orgaandonatie, terwijl zich in het jaar daarvoor al een vergelijkbare uitspraak voordeed en de Kamer u in september 2016 bij motie heeft verzocht om «bij de voorlichting over orgaandonatie niet alleen te wijzen op de noodzaak van meer orgaandonoren maar ook de omstandigheden te schetsen waarin de organen van een orgaandonor gebruikt kunnen worden en de manier waarop dat gebeurt»?3

In mijn antwoord op vraag 4 heb ik toegelicht welke maatregelen zijn genomen naar aanleiding van de eerdere uitspraak. Uit de recente uitspraak van de RCC blijkt dat de RCC dit nog niet voldoende vond en aanvullende maatregelen wenselijk achtte.

Vraag 6

Kunt u een overzicht geven van de stand van zaken met betrekking tot de naar aanleiding van aangenomen moties door u toegezegde acties met betrekking tot de verbetering van de informatievoorziening over orgaandonatie?4

Ik heb geen acties toegezegd naar aanleiding van de aangenomen moties over de verbetering van de informatievoorziening van orgaandonatie. De informatievoorziening wordt continue geactualiseerd en de toegankelijkheid ervan verbeterd. Zoals ik ook heb aangegeven in mijn brief van 14 december 2016 (33 506 nr. 27) zal ook de komende tijd met het aanscherpen van alle informatie worden doorgegaan.

Vraag 7

Bent u bereid de informatievoorziening door uw ministerie over orgaandonatie te laten onderzoeken op onduidelijkheden, onvolledigheden en omissies, bijvoorbeeld door een externe groep bestaande uit experts en belangenverenigingen, waarbij u de uitkomsten hiervan kunt benutten om de informatievoorziening te verbeteren? Zo ja, hoe gaat u dit vormgeven en bent u bereid de Kamer van de uitkomsten op de hoogte te stellen? Zo nee, waarom niet?

Ja, alle teksten, zowel digitaal als schriftelijk, zullen extern worden beoordeeld en waar nodig op grond daarvan verder worden aangepast. Nu na de laatste uitspraak van de RCC het aanpassen van de websites bijna is afgerond wordt er samen met de Dienst Publiek en Communicatie van het Ministerie van AZ een opzet gemaakt voor het aanbesteden van een onderzoek van de genoemde websites. Ook is er contact gezocht met het expertisecentrum gezondheidsverschillen Pharos. Ik zal de Kamer van de uitkomsten op de hoogte te stellen.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Kilometerslange file bij grensovergang Kapikule»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met het bericht «Bulgaarse grenspolitie intimideert Turkse Nederlanders»?2

Ja.

Vraag 3

Kunt u begrijpen dat het voor reizigers zeer ergerlijk is om urenlang, soms in de brandende zon, te moeten wachten bij de grensovergangen tussen Turkije–Bulgarije, Bulgarije–Servië, Servië–Hongarije en Servië–Kroatië?

Ja.

Vraag 4

Bent u bereid om bij de Servische, Turkse, Hongaarse, Kroatische en Bulgaarse overheden informatie in te winnen over de vraag hoe het kan dat de wachttijden bij de grensovergangen zo enorm zijn opgelopen? Zo ja, wat blijkt hieruit? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet herkent het beeld dat de wachttijden bij genoemde grenzen door vakantiedrukte in de zomer kunnen oplopen. Dit is het gevolg van de recente invoering van de systematische checks van EU-burgers door de grenswachten van de Europese lidstaten aan de buitengrenzen van de Europese Unie. Deze controle leidt enerzijds tot een afname van illegale migratie en een grotere pakkans voor personen die worden gezocht door Europol of Interpol, maar zorgt er anderzijds voor dat de wachttijden aan de grens voor vakantiegangers kunnen oplopen tijdens drukke periodes. De betreffende landen ontvangen via de Europese Commissie middelen ter ondersteuning van het grensbeheer.

Vraag 5

Bent u bereid om in Europees verband aan te dringen op het bewerkstelligen van aanzienlijk kortere wachttijden bij grensovergangen naar of uit Europese landen en het in Europees verband bieden van ondersteuning om dit te bewerkstelligen, bijvoorbeeld door de capaciteit op te schroeven op piekmomenten? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Bent u bereid om bij de Bulgaarse overheid informatie in te winnen over de vraag waarom zij het noodzakelijk acht om auto’s die vanuit Turkije naar Bulgarije rijden verplicht en tegen betaling een desinfectiebehandeling te laten ondergaan? Zo ja, wat blijkt hieruit? Zo nee, waarom niet?

Sinds 1 januari 2005 heeft Bulgarije bij wijze van tol het vignet ingevoerd en ook de bestrijding van veterinaire ziekten door voertuigen te desinfecteren is niet nieuw. Bulgarije mag deze algemene – niet op één land of nationaliteit gerichte – regels binnen de eigen landsgrenzen stellen mits er geen inbreuk wordt gemaakt op Europese grondbeginselen zoals het vrij verkeer van personen.
Klachten over wachttijden als gevolg van deze regels en over corruptie bij de uitvoering daarvan, zijn helaas evenmin nieuw, maar daardoor niet minder ernstig. Om die reden bevat het Reisadvies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken een waarschuwing voor reizigers. Nederlandse burgers die zich onheus bejegend voelen kunnen hierover een klacht indienen bij de Bulgaarse autoriteiten. Naar aanleiding van deze Kamervragen heeft de Nederlandse ambassade in Sofia haar website aangevuld met contactgegevens van het Bulgaarse Ministerie van Binnenlandse Zaken waar reizigers (ongeacht nationaliteit) zich met klachten kunnen melden. Daarnaast kunnen Nederlandse reizigers de Nederlandse ambassade in Bulgarije over hun klachten informeren. De ambassade kan de Bulgaarse autoriteiten in algemene zin over de klachten benaderen.

Vraag 7

Acht u het verplicht en tegen betaling laten desinfecteren van auto’s in het geval van een reis van Turkije naar Bulgarije proportioneel? Zo ja, waaruit blijkt dit? Zo nee, bent u bereid dit aan de Bulgaarse overheid kenbaar te maken?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Deelt u de mening dat het er alle schijn van heeft dat de vignetten en de desinfectie tegen betaling worden ingezet als melkkoe door de Bulgaarse overheid? Zo ja, bent u bereid om dit in de richting van de Bulgaarse regering te communiceren? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 9

Heeft u zicht op de vraag in hoeverre burgers van de Europese Unie die op (door)reis zijn, hinder ondervinden van corruptie en intimidatie in Bulgarije?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 10

Deelt u de visie uit het voortgangsrapport voor Bulgarije van de Europese Commissie dat er over het algemeen relatief weinig voortgang is geboekt in de bestrijding van corruptie in Bulgarije?3 Zo ja, bent u bereid om de Bulgaarse overheid hier blijvend op aan te spreken en in Europees verband inspanningen te leveren om de Bulgaarse overheid te dwingen om te stoppen met corrupte praktijken en intimidatie? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet onderschrijft de analyse en conclusies van de Commissie in genoemd rapport. Eigen bevindingen van het kabinet leveren eveneens een gemengd beeld op van de situatie in Bulgarije. Het kabinet is daarom van mening dat het CVM behouden moet blijven totdat de aanbevelingen duurzaam en onomkeerbaar zijn overgenomen door Bulgarije (kamerbrief ter zake d.d. 24 februari 2017, 2017D06861). Via dit mechanisme wordt de Bulgaarse overheid op structurele basis gewezen op verbeterpunten met betrekking tot het functioneren van de rechtsstaat, de bestrijding van corruptie alsmede de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Daarnaast worden op Europees niveau verschillende inspanningen geleverd om de Bulgaarse overheid met het hervormingsproces te ondersteunen. De Commissie biedt technische assistentie via de Structural Reform Support Service. Voorts bieden individuele Lidstaten, waaronder Nederland, ook technische ondersteuning voor justitiële hervormingen en aanpak van corruptie in Bulgarije.

Vraag 11

Kunt u navraag doen bij de Bulgaarse overheid over de vraag of de intimidatie, de corruptie en de betalingen in het kader van het op doorreis zijn door Bulgarije verband houden met discriminatie, en meer specifiek met Turkenhaat? Zo ja, wat blijkt hieruit? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 12

Kunt u aangeven of de middelen die Bulgarije ontvangt in het kader van Europese steun (ook) op een effectieve wijze worden aangewend om de infrastructuur en de doorstroming aan de grens te verbeteren, alsmede om corruptie te bestrijden?

Bulgarije heeft het afgelopen jaar 160 miljoen euro aan EU-ondersteuning ontvangen om de EU buitengrens (de Bulgaars-Turkse grens) bewaking te verbeteren. Met deze bijdrage is o.a. de politiecapaciteit vergroot en zijn de surveillancesystemen aan de buitengrenzen verbeterd. Ook worden de Bulgaarse autoriteiten bij de grensbewaking ondersteund door het agentschap Frontex die personeel en materieel inzet. Het is primair de verantwoordelijkheid van de lidstaten zelf om zorg te dragen voor de correcte besteding van EU-fondsen, via nationale audit autoriteiten. Daarnaast worden ook door de Europese Commissie controles uitgevoerd. De Europese Rekenkamer controleert eveneens de besteding van Europese gelden op rechtmatigheid en doelmatigheid.
Op het gebied van corruptiebestrijding biedt de Commissie technische assistentie voor de aanpak van corruptie in het kader van de Structural Reform Support Service. Over de voortgang van de ondersteuning bij het versterken van de rechtsstaat en de strijd tegen corruptie in Bulgarije wordt uw Kamer jaarlijks geïnformeerd via de voortgangsrapportages van de Europese Commissie en de gebruikelijke kabinetsappreciatie daarvan.

Vraag 1

Wat is uw reactie op de reconstructie van de Volkskrant waaruit het indringende beeld ontstaat dat de Nederlandse overheid grote steken heeft laten vallen ten aanzien van een Nederlander, de heer Singh, die al 33 jaar in de VS gevangen zit en mogelijk onterecht veroordeeld is voor twee moorden die hij niet gepleegd heeft?1

De ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie en Veiligheid herkennen zich niet in dat beeld. Uw Kamer is eerder al uitvoerig geïnformeerd over de situatie van de heer J.S. en de inspanningen van de Nederlandse overheid ten behoeve van de heer J.S.2
In antwoorden op eerdere Kamervragen3 is reeds gemeld dat de Nederlandse overheid niet kan treden in de rechtsgang van andere landen. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid heeft alle beschikbare informatie over de heer J.S. zorgvuldig getoetst aan de geldende regelgeving en het geldende beleid. Relevant in dit licht is – naast het Verdrag inzake de overbrenging van gevonniste personen (Vogp) en de Wet overdracht tenuitvoerlegging strafvonnissen (Wots) – het beleidskader inzake de overdracht van de tenuitvoerlegging van buitenlandse strafvonnissen aan Nederland, dat eerder met uw Kamer is gedeeld.4

Vraag 2

Waarom heeft Nederland niets gedaan ten gunste van de heer Singh toen bleek dat de Amerikaanse officier van justitie die belast was met de zaak, zelf werd veroordeeld wegens corruptie en het arrangeren van belastend bewijs en dus duidelijk werd dat het strafproces van de heer Singh niet geheel onomstreden was?

Met uitzondering van gedetineerden die een reële kans lopen ter dood veroordeeld te worden of die ter dood veroordeeld zijn, omvat de consulaire bijstand aan Nederlandse gedetineerden in het buitenland geen rechtsbijstand. Nederlandse gedetineerden in het buitenland zijn zelf verantwoordelijk voor hun verdediging, in combinatie met de plicht van het land van detentie een advocaat ter beschikking te stellen indien betrokkenen daartoe zelf niet over de middelen beschikken. Dit principe sluit aan op de rechtspraktijk in het buitenland. Alle Nederlandse gedetineerden in het buitenland ontvangen schriftelijke informatie over de Nederlandse consulaire bijstand, over andere instanties betrokken bij de Nederlandse gedetineerdenbegeleiding, zoals Reclassering Nederland, en over de mogelijkheden en voorwaarden van de lokale rechtsbijstand.
Vorenstaande gold ook voor de heer J.S. die steeds is bijgestaan door een Amerikaanse advocaat en sinds 2012 ook door de Nederlandse stichting PrisonLAW. In de brief aan uw Kamer van 18 november 2015 gaf mijn voorganger aan dat het Ministerie van Buitenlandse Zaken aan de heer J.S. sinds aanvang van zijn detentie de reguliere consulaire bijstand heeft verleend. De heer J.S. gaf bij bezoeken in de regel aan dat hij tevreden was over het optreden van zijn advocaat. In 1998 ontstond bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken de mogelijkheid tot het inroepen van een vertrouwensadvocaat in buitenlandse strafzaken. Op basis van dit nieuwe instrument heeft het ministerie ten tijde van het inroepen van een beroepsinstantie in de zaak van de heer J.S. in 1999 naar aanleiding van een nadere bestudering van het dossier van de heer J.S. volgens de destijds vigerende doelstellingen een advocaat opdracht gegeven tot het uitbrengen van een advies. Dit advies zou zich vooral gaan richten op de mogelijkheden en kansen van eventuele vervolgstappen in de zaak en in mindere mate op eventuele onvolkomenheden in de gevolgde rechtsgang. Het onderzoek leverde echter weinig relevante informatie op. Mijn voorganger informeerde uw Kamer over het vertrouwensrapport onder meer in de brief van 17 februari 2016, waarbij het vertrouwensrapport vertrouwelijk ter inzage is gelegd aan de leden van uw Kamer. In 2003 werd het vonnis in hoger beroep bevestigd.
Vanaf 2012 heeft de stichting PrisonLAW zich in de zaak van de heer J.S. verdiept, waarbij het ministerie PrisonLAW onder meer heeft gefaciliteerd in het leggen van contacten in de Verenigde Staten en verkrijgen van toegang tot de gevangenis. PrisonLAW heeft zich vervolgens in samenwerking met de lokale advocaten van de heer J.S. vanaf 2014 eerst ingezet voor de Wots-procedure en de Amerikaanse parole-procedure voor voorwaardelijke vrijlating op medische gronden. Sinds 2016 werkt PrisonLAW aan de voorbereiding van een verzoek tot herziening. PrisonLAW ontvangt sinds 2012 jaarlijks subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken ten behoeve van onafhankelijk juridisch advies aan Nederlandse gedetineerden in het buitenland.

Vraag 3

Kunt u toelichten hoe het mogelijk was dat de Nederlandse consul en ambassadeur herhaaldelijk bij het Nederlandse Ministerie van Justitie hebben aangedrongen op een «spoedig» besluit over het invliegen van een cruciale ontlastende getuige, maar vanuit het Ministerie van Buitenlandse zaken werd aangegeven dat een officieel rechtshulpverzoek uit de Verenigde Staten nimmer is ontvangen en daarom geen gevolg is gegeven aan het verzoek? Wat heeft Nederland zelf gedaan om aan te dringen op een officieel rechtshulpverzoek van de Amerikanen?

Tussen Nederland en de Verenigde Staten is een bilateraal rechtshulpverdrag van kracht. Daarin staat omschreven welke handelingen in het kader van rechtshulp kunnen worden gevraagd en op welke wijze verzoeken dienen te worden ingezonden. Rechtshulpverzoeken worden opgesteld door de autoriteiten die met vervolging belast zijn. Zij kunnen daartoe besluiten wanneer zich in een ander land informatie bevindt die voor de waarheidsvinding in de strafzaak van belang kan zijn.
Het initiatief hiertoe ligt altijd bij het vervolgende land. Indien de Verenigde Staten een rechtshulpverzoek aan Nederland zouden doen, zal Nederland uiteraard welwillend zijn daar aan mee te werken.

Vraag 4

Waarom is destijds geen navraag gedaan naar het vertrouwensrapport dat niet is afgerond maar wel in opdracht van de Nederlandse overheid werd opgesteld en waaruit een vermoeden van een omstreden rechtsgang van een Nederlander in het buitenland zou hebben gebleken?

De vertrouwensadvocaat werd ingeschakeld door het Ministerie van Buitenlandse Zaken in het kader van de consulaire bijstand en gedetineerdenbegeleiding. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid had in 2000 geen kennis van het bestaan van een vertrouwensrapport. Dat lag destijds ook niet in de rede.

Vraag 5

Hoe beoordeelt u de weigering van Justitie-ambtenaren in 2015 om mee te werken aan een overplaatsing naar Nederland op humanitaire gronden ondanks een oproep daartoe van de Nederlandse consul-generaal in San Francisco? Deelt u de opvatting dat die weigering geheel is toe te schrijven aan de Minister van Veiligheid en Justitie, was de Minister van Veiligheid en Justitie voorafgaand aan de gestuurde weigering op de hoogte van die voorgenomen weigering en hoe verhoudt het genomen besluit zich naar uw opvatting tot de constatering in de reconstructie dat de Minister van Veiligheid en Justitie niet volledig op de hoogte was van de omstreden rechtsgang?

Zoals ook al is vermeld in antwoorden op eerdere Kamervragen5 hebben de Amerikaanse autoriteiten nooit een officieel verzoek tot overdracht van de tenuitvoerlegging van het strafvonnis van de heer J.S. gedaan. Wel hebben de Verenigde Staten bij brief van 3 maart 2015 informatie gevraagd aan Nederland met het oog op een mogelijke procedure op grond van de Wots. Belangrijke vragen waren onder meer op welke wijze de in de Verenigde Staten opgelegde straf tenuitvoergelegd zou worden in Nederland en of Nederland – op het moment dat een Wots-verzoek zou worden gedaan – de straf om- of voort zou zetten. Zoals eveneens is vermeld in voornoemde antwoorden heeft de afdeling Internationale Overdracht van Strafvonnissen (IOS) van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) deze vragen bij brief van 23 juli 2015 namens de toenmalige Minister van Veiligheid en Justitie beantwoord. Kort samengevat werd in deze brief uiteengezet dat het Vogp in het geval van de heer J.S. geen basis bood voor overdracht van het strafvonnis omdat 1) de binding van de heer J.S. met de Nederlandse samenleving als onvoldoende werd beoordeeld en er 2) na overdracht geen strafrestant meer zou resteren om te executeren. Deze conclusie is zoals gezegd getrokken na zorgvuldige toetsing van alle beschikbare informatie – waaronder die van het Nederlandse consulaat-generaal te San Francisco – aan de geldende regelgeving en het geldende beleid. Relevant in dit licht is, naast het Vogp en de Wots, het voornoemde beleidskader inzake de overdracht van de tenuitvoerlegging van buitenlandse strafvonnissen aan Nederland. In dit beleidskader wordt toegelicht welke gedetineerden in aanmerking komen voor overbrenging naar Nederland, of anders gezegd aan welke voorwaarden moet worden voldaan om naar Nederland te kunnen worden overgebracht.
De lijn van de reactie zoals opgenomen in de brief van 23 juli 2015 is vóórdat deze verzonden werd, voorgelegd aan de toenmalige Minister van Veiligheid en Justitie, die hiermee heeft ingestemd. Gelet op het bovenstaande heeft het mij verbaasd dat in het betreffende artikel in de Volkskrant de suggestie wordt gewekt dat de brief van 23 juli 2015 is verzonden op eigen initiatief van met name genoemde ambtenaren. Voor zover überhaupt al kan worden gesteld dat de toenmalige Minister van Veiligheid en Justitie op het moment van afstemming niet op de hoogte zou zijn geweest van de twijfels die door de heer J.S. zijn geuit over de rechtsgang in de Verenigde Staten, geldt dat dit niet afdeed noch af kan doen aan bovenstaande conclusie. Nederland kan niet treden in de rechtsgang van andere landen.

Vraag 6

Indien de Minister van Veiligheid en Justitie wel en tijdig op de hoogte was geweest van de omstreden rechtsgang in de zaak van Singh, had dat tot een andere conclusie kunnen leiden in zijn verzoek tot overplaatsing? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Hoe verklaart en beoordeelt u dat de heer Singh gedurende 12 jaar van zijn detentie geen enkel consulair bezoek en nauwelijks bijstand uit Nederland heeft gehad?

In de brief aan uw Kamer van 18 november 2015 gaf mijn voorganger aan dat het Ministerie van Buitenlandse Zaken aan de heer J.S. sinds aanvang van zijn detentie de reguliere consulaire bijstand heeft verleend. Consulaire bijstand bestaat niet enkel uit bezoeken aan de gedetineerde, maar omvat ook andere elementen, zoals is verwoord in de brief aan uw Kamer van 17 februari 2016. Met de brief van 31 maart 2016 deed mijn voorganger uw Kamer een chronologisch overzicht toekomen van de consulaire bijstand aan de heer J.S., waarin ook de bezoeken aan de heer J.S. in de penitentiaire inrichting staan opgenomen. Door de jaren heen hebben beleidswijzigingen plaatsgevonden op het gebied van gedetineerdenbegeleiding waarbij de norm voor het aantal bezoeken per jaar aan gedetineerden is aangepast. Deze beleidswijzigingen hebben er toe geleid dat de bezoekfrequentie aan de heer J.S. in de afgelopen 33 jaar niet altijd constant is geweest. Zo gold een periode dat gedetineerden werden bezocht al naar gelang de noodzaak of behoefte daaraan bestond. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft in de periode tot en met 2015 in totaal 39 bezoeken van een consulair medewerker aan de heer J.S. geregistreerd. Daarnaast heeft de heer J.S. nog bezoeken ontvangen van vertegenwoordigers van Reclassering Nederland en Stichting Epafras. Naast bezoeken heeft de heer J.S. gedurende alle jaren van zijn detentie conform het op dat moment vigerende beleid steeds kunnen rekenen op de financiële schenking, financiële bemiddeling en contact met een contactpersoon. Ook zijn in het geval van de heer J.S. de buitengewone instrumenten van consulaire bijstand ingezet zoals de inschakeling van een vertrouwensadvocaat en juridische advisering door de organisatie PrisonLAW. Tot slot heeft Nederland diplomatieke inspanningen verricht door meermaals de verzoeken van de advocaat van de heer J.S. om vervroegde vrijlating in het kader van parole en gratie bij de Amerikaanse autoriteiten actief te ondersteunen.

Vraag 8

Hoe verklaart en beoordeelt u dat uit zes documenten in de reconstructie blijkt dat meerdere overplaatsingsverzoeken zijn gedaan maar dat deze niet de verantwoordelijke consulair medewerker hebben bereikt?

Wanneer een buitenlandse strafprocedure is afgerond, is het aan de gedetineerde om te beslissen of hij een verzoek voor strafoverdracht wil indienen op basis van een daartoe strekkend verdrag bij de betreffende autoriteiten in het land van detentie. Dient de gedetineerde een verzoek in en heeft het land van veroordeling geen bezwaar tegen strafoverdracht, dan kan het land aan Nederland vragen het vonnis over te nemen. Deze mogelijkheid en procedure golden ook voor de heer J.S.
Het Ministerie van Justitie en Veiligheid is bevoegd voor de uitvoering van Wots-verzoeken. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken vervult hierbij een faciliterende rol die vooral ligt op het terrein van algemene informatievoorziening aan gedetineerden. Uit het dossier over de heer J.S. bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken kan worden afgeleid dat het ministerie het advocatenkantoor van de heer J.S. in 2000 een brochure toestuurde over de Wots.

Vraag 9

Erkent u de fouten die zijn gemaakt vanuit beide departementen waarbij de heer Singh 12 jaar van zijn detentie geen enkel consulair bezoek en nauwelijks bijstand uit Nederland heeft gehad, overplaatsingsverzoeken zijn verdwenen en waarbij het Ministerie van Veiligheid en Justitie, ondanks verzoek van de consul-generaal en de omstreden rechtsgang, heeft geweigerd om mee te werken aan de overplaatsing van de heer Singh naar Nederland?

Zoals ook volgt uit de antwoorden op de vragen 5 en 6 is de brief van 23 juli 2015, waarin wordt gereageerd op de vragen van de Verenigde Staten met het oog op een mogelijk Wots-traject, op een zorgvuldige wijze na toetsing van alle beschikbare informatie aan de geldende regelgeving en het geldende beleid, tot stand gekomen. In dit licht is nog relevant te vermelden dat de Nationale ombudsman in het kader van een door de advocaat van de heer J.S. ingediende klacht over de beantwoording van voornoemde vragen heeft geoordeeld dat hij de nadere motivering van de toenmalige Minister van Veiligheid en Justitie gezien de normen van behoorlijkheid voldoende acht.
In mijn antwoord op vraag 8 ben ik reeds ingegaan op de consulaire bijstand die aan de heer J.S. sinds aanvang van zijn detentie is verleend.

Vraag 10

Welke zorgvuldigheidsmaatregelen neemt u op beide departementen om te voorkomen dat dergelijke fouten bij consulaire bijstand en overplaatsingsverzoeken zich opnieuw kunnen voordoen?

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 11

Bent u bereid om alles in het werk te stellen om de heer Singh alsnog en zo snel mogelijk overgeplaatst te krijgen naar Nederland? Wat is in dat kader de laatste stand van zaken met het parole-verzoek voor voorwaardelijke vrijlating op medische gronden en het gratieverzoek dat bij de Amerikaanse autoriteiten door de heer Singh is ingediend en dat door Minister-President Rutte andermaal en expliciet in 2016 is ondersteund in een brief aan de gouverneur van Californië? Bent u bereid bij de Amerikaanse autoriteiten aan te dringen op een spoedig besluit?

De Amerikaanse autoriteiten hebben op de verzoeken van de heer J.S. uit 2015 voor parole en gratie negatief beslist. Thans bereidt PrisonLAW voor de heer J.S. nieuwe verzoeken (parole en herziening) aan de Amerikaanse autoriteiten voor. Zodra deze verzoeken voorliggen en de heer J.S. en PrisonLAW van mening zijn dat daarbij Nederlandse steun weer dienstig kan zijn, zal het Ministerie van Buitenlandse Zaken, binnen de mogelijkheden die de consulaire diplomatie daartoe biedt, deze verzoeken weer ondersteunen. Op dit moment zijn er nog geen nieuwe verzoeken gereed en aanhangig.
Ook op andere manieren zal Nederland de actieve steun aan de heer J.S. voortzetten, zoals op het punt van een eventueel rechtshulpverzoek dat is toegelicht in het antwoord op vraag 3.

Vraag 12

Bent u bereid om, gezien de gebrekkige bijstand in de zaak Singh, op korte termijn ook de bijstand aan de voormalig Argentijns-Nederlandse piloot Julio Poch tegen het licht te houden en te bezien welke stappen daarin consulair gezet kunnen worden nu de zaak tegen Julio Poch in Argentinië opnieuw vertraging lijkt op te lopen?

De zaak van de heer J.P. in Argentinië heeft de volledige aandacht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Vraag 1

Bent u bekend met de resolutie die het Europees parlement op 31 mei jl. over de bestrijding van antisemitisme heeft aangenomen?1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met de werkdefinitie van antisemitisme van de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) waar deze resolutie naar verwijst en de oproep aan de EU en haar lidstaten die definitie aan te nemen en toe te passen?2

Ja.

Vraag 3

Herinnert u zich het kabinetsstandpunt «dat het van belang is om onderscheid te blijven maken tussen stellingname ten aanzien van Israël en antisemitisme»?3

Ja.

Vraag 4

Deelt u de juridische analyse en conclusie van de Britse strafrechtadvocaat Tomlinson dat de werkdefinitie, door haar formulering («Antisemitism is a certain perception of Jews, which may be expressed as hatred toward Jews») en toelichting, «onduidelijk en verwarrend» en juridisch onbruikbaar is? Zo nee, waarom niet?4

De analyse van de heer Tomlinson betreft de toepassing van de IHRA-definitie in het Verenigd Koninkrijk. Definities hebben in verschillende rechtssystemen een verschillende doorwerking. In Nederland is het strafrecht leidend.

Vraag 5

Deelt u Tomlinsons conclusie dat overheidsinstellingen de definitie door haar tekortkomingen niet zonder meer kunnen gebruiken en altijd in overeenstemming met hun verplichtingen onder het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens moeten handelen? Zo nee, waarom niet?

Overheidsinstellingen zijn uiteraard gebonden aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, waaronder Artikel 10 (vrijheid van meningsuiting) en Artikel 11 (vrijheid van vergadering). Instellingen mogen de vrijheden die door het EVRM worden beschermd slechts inperken op de daarin genoemde gronden.

Vraag 6

Deelt u de zorgen van joodse vredesorganisaties dat de IHRA-definitie de vrijheid van meningsuiting dreigt in te inperken, door de onduidelijkheid die zij creëert over wat wel en niet gezegd kan worden en de vermenging met meningen over de staat Israël, die het gevolg is van deze «voorbeelden van hedendaags antisemitisme» in de toelichting van de IHRA-definitie? Zo nee, waarom niet?5 6

Nee. Uitlatingen over Israël worden beschermd door de vrijheid van meningsuiting. Deze vrijheid is onder meer vervat in de Nederlandse Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het gebruik van de IHRA-definitie als instrument van en voor de IHRA leidt in Nederland niet tot een andere juridische weging van uitingen die de staat Israël betreffen.

Vraag 7

Deelt u Tomlinsons mening dat de gedragingen in deze voorbeelden, indien niet ook sprake zou zijn van haat tegenover joden, geen uitingen zijn van antisemitisme? Zo nee, waarom niet?

De analyse van de heer Tomlinson betreft de toepassing van de IHRA-definitie in het Verenigd Koninkrijk.

Vraag 8

Klopt het dat de aanname van de IHRA-definitie door de Britse en Oostenrijkse regering geen juridische gevolgen heeft en overheidsinstellingen niet verplicht zijn de definitie over te nemen?

Ja.

Vraag 9

Klopt het dat de Europese Commissie en de EU Agency for Fundamental Rights (FRA) de IHRA-definitie niet formeel hebben aangenomen en niet toepassen?

De Europese Commissie en het Bureau voor de Grondrechten (Fundamental Rights Agency, FRA) hebben de IHRA-definitie inderdaad niet formeel aangenomen. Daartoe zijn zij ook niet bevoegd. Alleen de EU-wetgever kan een definitie aannemen en pas daarna kunnen de Europese Commissie en het FRA deze toepassen.

Vraag 10

Kunt u een overzicht geven van de in Nederland reeds beschikbare wetten en regels om uitingen van racisme, waaronder antisemitisme en islamofobie, aan te pakken? Zo nee, waarom niet?

De Grondwet geeft in artikel 1 een algemeen verbod van discriminatie op grond van onder meer ras en godsdienst. Dit verbod is nader uitgewerkt in de gelijkebehandelingswetgeving en het strafrecht.

Vraag 11

Bent u van mening dat deze instrumenten een effectieve bestrijding van racisme waarborgen? Zo nee, waarom niet?

Ja. Deze instrumenten bieden in samenhang met de integrale aanpak van het Nationaal actieprogramma een effectieve bestrijding van racisme.

Vraag 12

Deelt u de mening dat de bestrijding van alle vormen van racisme, waaronder antisemitisme en islamofobie, van groot belang is en het noodzakelijk is dat de regering daar veel aandacht aan besteedt? Zo nee, waarom niet?

Ja. Discriminatie is onaanvaardbaar. Het kabinet staat voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt, en niet afgerekend wordt op vermeende groepskenmerken maar op individuele kwaliteiten. Een samenleving waar iedereen zich veilig voelt om in vrijheid vorm te geven aan de eigen etnische, religieuze, seksuele en culturele identiteit binnen de kaders van de rechtsstaat. Het kabinet zet zich voortdurend in om racisme en discriminatie effectief te bestrijden. Het nationaal actieprogramma tegen discriminatie omvat een samenhangende aanpak om discriminatie te voorkomen en tegen te gaan. Met dit actieprogramma wordt ingezet op bestrijding van alle vormen van discriminatie en een evenwichtige combinatie van generiek en specifiek beleid, gericht op bepaalde groepen.

Vraag 13

Deelt u de zorg, die ook door joodse vredesorganisaties is geuit, dat de bestrijding van antisemitisme niet gediend is bij een definitie van antisemitisme die zo onduidelijk, verwarrend en gepolitiseerd is als de IHRA-definitie? Zo nee, waarom niet?

Elke definitie, en dus ook een definitie van antisemitisme, is gebaat bij duidelijkheid. Voor doorwerking van de definitie in Nederland verwijs ik u naar de antwoorden op de vragen 4 en 6.

Vraag 14

Wilt u deze vragen afzonderlijk beantwoorden en de antwoorden zo spoedig mogelijk aan de Tweede Kamer aanbieden?

Ja.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Marokkanen demonsteren tegen achterstellen Rifgebergte»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is het standpunt van de Nederlandse regering over de onrust in Noord-Marokko?

Het recht op vreedzaam demonstreren is vastgelegd in internationale mensenrechtenverdragen en de Marokkaanse Grondwet. Vreedzame demonstraties zijn een democratische manier om bepaalde eisen en verlangens te presenteren richting de overheid. In het kader van de democratisering van Marokko, waarbij de Grondwet van 2011 een belangrijke mijlpaal was, is het belangrijk dat burgers worden betrokken bij het vormgeven van beleid voor hun eigen regio. Net als in andere landen, zijn democratische participatie en dialoog erg belangrijk om op korte en lange termijn aan de legitieme sociaaleconomische zorgen van de demonstranten tegemoet te komen.

Vraag 3

Wat vindt u van het optreden van de Marokkaanse autoriteiten tegen de demonstranten?

Het overgrote deel van de demonstraties die sinds oktober plaatsvinden is vreedzaam verlopen, vanuit de demonstranten en de ordetroepen. Het is belangrijk dat alle geweldsincidenten, gepleegd door ordetroepen of anderen, zeer nauwkeurig worden onderzocht.

Vraag 4

Hoeveel demonstranten zijn naar aanleiding van de demonstraties in Noord-Marokko opgepakt en hoeveel zitten er nog altijd in de gevangenis?

Het exacte aantal arrestaties is op dit moment niet te verifiëren. Zoals eerder gesteld worden de ontwikkelingen nauw gevolgd.

Vraag 5

Wat is uw reactie op de toenemende spanningen in Nederland als gevolg van de situatie in Noord-Marokko?

Het kabinet begrijpt de gevoelde betrokkenheid van velen bij de ontwikkelingen in Marokko. Het debat over ontwikkelingen hier en in Marokko moet in Nederland in alle vrijheid en veiligheid gevoerd kunnen worden.

Vraag 6

Is er in de afgelopen dagen contact geweest met de Marokkaanse autoriteiten? Zo ja, wat is er besproken? Zo nee, bent u van plan om dit alsnog te gaan doen?

De afgelopen periode is er regelmatig en intensief contact geweest tussen ambassade Rabat en de Marokkaanse autoriteiten over de situatie in het Rif-gebied. Het kabinet volgt de situatie ter plaatse nauwlettend, mede vanwege de mogelijke gevolgen voor de veiligheidssituatie van Nederlanders in dit gebied en de situatie op het gebied van mensenrechten, waaronder het recht op vrijheid van meningsuiting. De post onderhoudt hiertoe contact met mensenrechtenorganisaties en contactpersonen ter plaatse.

Vraag 7

Bestaat er voor Marokkaanse Nederlanders die zich op dit moment in Noord-Marokko bevinden, een gevaar? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen?

Vooralsnog is er geen sprake van een algemeen toegenomen gevaar voor Nederlanders in dit gebied. Wel wordt in het reisadvies, net als in veel andere landen, in het algemeen aangeraden alert te zijn op demonstraties.

Vraag 8

Op welke manier kan de Nederlandse regering een bijdrage leveren om de ontstane situatie in Noord-Marokko te de-escaleren?

De Nederlandse regering volgt de ontwikkelingen in Noord-Marokko met bijzondere belangstelling gezien de grote groep Nederlanders van Marokkaanse afkomst die er vandaan komt. Nederland levert een bijdrage via projecten in de regio, onder andere gericht op de aanpak van corruptie, de bescherming van kwetsbare vrouwen en het ontwikkelen van beleid t.a.v. de relatief grote groep migranten in de regio. Dit gebeurt i.s.m. lokale NGO’s en, in het geval van het laatste project, door een bijdrage aan de Internationale Organisatie voor Migratie. De aanpak van de ontstane situatie is de verantwoordelijkheid van Marokkaanse actoren: de overheid en demonstranten, met mogelijk een positieve rol voor lokale NGO’s.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Als Mehmet mocht ik niet solliciteren, maar als Martin was ik wel geschikt»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de uitspraak van het College voor de Rechten van de Mens over het feit dat Yacht B.V. verboden onderscheid maakt op grond van ras?2

Het kabinet vindt discriminatie een ernstige zaak en onacceptabel. Discriminatie en uitsluiting, ook in de werving en selectiefase, is in Nederland verboden. Voor gevallen van arbeidsmarktdiscriminatie staat in eerste instantie het gelijkebehandelingstraject open. Indien iemand zich gediscrimineerd voelt, is het belangrijk dat hij of zij hiervan een melding maakt bij de gemeentelijke antidiscriminatievoorziening (ADV) en/of het College voor de Rechten van de Mens (College). Door discriminatie te melden kan er door het College een oordeel in de betreffende zaak worden gegeven. Het College is hiertoe bevoegd en het beste uitgerust. Dat Mehmet zijn zaak heeft voorgelegd aan het College is dan ook een goede zaak.

Vraag 3

Hoe wordt over het algemeen een uitspraak van het College voor de Rechten van de Mens meegewogen door het Openbaar Ministerie in strafzaken?

Het traject van het College staat los van het strafrecht. Bij het College geldt dat als een persoon een vermoeden van discriminatie kan aantonen, de tegenpartij dan moet bewijzen dat niet in strijd met de wet is gehandeld «(omgekeerde bewijslast)». In het strafrecht geldt echter dat een verdachte voor onschuldig wordt gehouden tenzij het tegendeel bewezen is. Een uitspraak van het College kan van belang zijn voor het bewijs of een verdenking in een strafzaak. Dit moet steeds per geval worden bezien.

Vraag 4

Is er in deze specifieke zaak advies ingewonnen van het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie van het Openbaar Ministerie (LECD-OM)? Zo ja, hoe luidde dit advies? Zo nee, waarom niet?

Als gedoeld wordt op een advies aan het College luidt het antwoord nee, want het LECD-OM is een intern adviesorgaan van het Openbaar Ministerie, ten behoeve van de advisering over discriminatie in het strafrecht. De adviesfunctie van het LECD-OM staat niet ter beschikking aan organisaties buiten het OM, en het LECD-OM adviseert niet over de gelijke behandelingswetgeving. Dat is het terrein van het College.

Vraag 5

Zou het inwinnen van advies bij het LECD-OM geen standaardprocedure moeten worden bij het behandelen van discriminatiezaken door het OM? Zo ja, hoe gaat u dit vormgeven? Zo nee, waarom niet?

In dit geval is dat niet aan de orde omdat de zaak niet bij het OM, maar bij het College in behandeling was. Bij alle parketten van het OM is expertise aanwezig over strafbare discriminatie in de vorm van de discriminatieofficier(en) van justitie, en/of discriminatiesecretarissen en beleidsmedewerkers discriminatie, die zo nodig advies vragen aan het LECD-OM. Het is niet nodig en niet efficiënt om alle discriminatiezaken voor te leggen aan het LECD-OM, als er bij de officieren van justitie genoeg expertise aanwezig is.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de aangiftebereidheid af zal nemen ingeval een uitspraak van het College voor de Rechten van de Mens niet overgenomen wordt door het OM? Zo ja, wat gaat u hiertegen doen? Zo nee, waarom niet?

Omdat het gelijke behandelingstraject en het strafrecht geheel los van elkaar staan, kan een uitspraak van het College niet een vooraf vaststaand gevolg hebben voor een strafzaak. Andersom geldt dat ook.

Vraag 7

Heeft het College voor de Rechten van de Mens, gezien de stijging van de meldingen van en vragen over discriminatie, nog wel voldoende middelen om over alle discriminatieverzoeken een oordeel te vellen? Zo ja, waaruit blijkt dat? Zo nee, bent u bereid om meer budget te reserveren voor het College voor de Rechten van de Mens en de capaciteit te vergroten?

Uit de Monitor Discriminatiezaken 2016 van het College blijkt inderdaad dat het aantal vragen en verzoeken inzake discriminatie ten opzichte van 2015 is gestegen. Het aantal vragen met 25%, het aantal verzoeken om een oordeel met 10%. De stijging van het aantal vragen wordt vooral veroorzaakt door een sterke toename van het aantal vragen over discriminatie op grond van ras of nationaliteit (meer dan verdubbeld).
De Minister van VenJ voert jaarlijks met het College overleg over onder meer de begroting. In dat verband komt aan de orde in hoeverre de aan het College toegekende middelen toereikend zijn om haar wettelijke taken uit te kunnen voeren.

Vraag 8

Vindt u gezien het feit dat het aantal discriminatiemeldingen in Nederland is gestegen dat het tijd is om meer capaciteit en expertise beschikbaar te stellen aan de Nationale Politie en het OM, zodat er alles aan gedaan wordt om racisme en discriminatie te voorkomen en te bestrijden? Zo ja, bent u bereid om het College van Procureurs-Generaal te verzoeken om de bedrijfsvoering van het OM zodanig in te richten zodat er effectiever en efficiënter bewijs vergaard wordt over gevallen van discriminatie gevallen bij sollicitaties? Zo nee, waarom niet?

Neen. Voor gevallen van arbeidsmarktdiscriminatie staat in eerste instantie het gelijkebehandelingstraject open. Dit traject staat geheel los van een mogelijk strafrechtelijk traject, waarin strengere eisen gelden ten aanzien van de bewijslast.

Vraag 9

Waarom wordt de samenwerking van de overheid met bedrijven die veroordeeld zijn wegens discriminatie door het College voor de Rechten van de Mens nog niet beëindigd?

De rijksoverheid wil het goede voorbeeld geven en een duidelijke norm stellen. De rijksoverheid wil daarom geen zaken meer doen met bedrijven die hun medewerkers discrimineren. Sinds oktober 2015 worden geen nieuwe overeenkomsten meer aangegaan met bedrijven die zich schuldig maken aan discriminatie en lopende overeenkomsten met deze bedrijven worden beëindigd. Om deze werkwijze toe te kunnen passen, dient sprake te zijn van een onherroepelijke strafrechtelijke veroordeling wegens arbeidsmarktdiscriminatie. Andere bewijsmiddelen zoals een oordeel van het College voor de Rechten van de Mens of een boete van de Inspectie SZW, volstaan thans niet.
Naar aanleiding van de motie van de leden Vermeij en Van Weyenberg3 die vraagt onderzoek te doen naar verruiming van de uitsluitingsgronden in de Aanbestedingswet wegens aantoonbare arbeidsmarktdiscriminatie en daarbij ook te kijken naar een grotere rol voor de Inspectie SZW en het College voor de Rechten van de Mens, ben ik een onderzoek gestart. In de tweede voortgangsrapportage over het actieplan arbeidsmarktdiscriminatie heb ik u geïnformeerd over de eerste resultaten van dit onderzoek waaruit blijkt dat de nieuwe Aanbestedingswet juridisch bezien mogelijkheden biedt. De uitvoerbaarheid van deze maatregelen is als gevolg van de vereiste proportionaliteit echter complex en wordt momenteel nader onderzocht. Daarbij is aansluiting gezocht bij de door mij naar aanleiding van Kamervragen van het lid Karabulut4 gedane toezegging om te onderzoeken of het mogelijk is om extra verplichtingen op te nemen aanzien van de naleving sociale- en arbeidswetten in toekomstige contracten voor inkoop. Over de uitkomst hiervan wordt u nog voor de zomer geïnformeerd.

Vraag 10

Is het systeem van zelfregulering naar uw mening effectief genoeg om discriminatie bij uitzendbureaus te voorkomen? Zo ja, waar blijkt dit uit? Zo nee, waarom niet?

Begin februari 2013 is een discriminatiebepaling toegevoegd aan het Reglement Registratie voor het keurmerk van de Stichting Normering Arbeid bij de voorwaarden waaraan een onderneming moet voldoen om geïnspecteerd te worden voor het verkrijgen of behouden van het keurmerk. Ondernemingen worden geacht zich te houden aan de geldende gelijke behandelingswetgeving en moeten hiervoor waarborgen dat er een beleid (of maatregelen) is vastgesteld, ingevoerd en wordt onderhouden ter voorkoming van discriminatie.

Vraag 11

Bent u bereid om in overleg met de uitzendbranche te komen tot het opnemen van de aanwezigheid van beleid om discriminatie te voorkomen bij een uitzendbedrijf en het niet zijn veroordeeld voor discriminatie als criteria voor het kunnen verkrijgen van het keurmerk van de Stichting Normering Arbeid? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 12

Zou een terugkeer naar een systeem van vergunningen in de uitzendbranche ertoe kunnen leiden dat discriminatie in de uitzendbranche effectiever aangepakt kan worden, bijvoorbeeld door de vergunning van een uitzendbedrijf in te trekken na een veroordeling voor discriminatie? Zo ja, wanneer bent u bereid dit te implementeren? Zo nee, waarom niet?

Om discriminatie aan te pakken is een gericht programma nodig. Zo is in raamovereenkomsten van de rijksoverheid voor de inhuur van flexibele arbeidskrachten vanaf oktober 2015 een specifieke beëindigingsclausule opgenomen ingeval van onherroepelijke strafrechtelijke veroordeling vanwege discriminatie op de arbeidsmarkt. Daarnaast ondertekende de ABU in het najaar van 2015 het Charter Diversiteit waarmee de koepel toezegde diversiteit bij zijn leden blijvend onder de aandacht te brengen. De ABU en ook de NBBU zijn dan ook actief richting hun leden met kennis en bewustwording over het voorkomen en aanpakken van discriminatie.
Ten aanzien van de vraag over een vergunningstelsel voor de uitzendbranche zet ik in op verbetering van de publiekprivate samenwerking in het kader van het keurmerk van de Stichting Normering Arbeid. Zie hiervoor ook de brief aan uw Kamer d.d. 19 september 2016 (TK, vergaderjaar 2015–2016, 17 050, nr. 529)
Over de stand van zaken op de verbeterpunten informeer ik u voor het zomerreces.

Vraag 13

Bent u bereid om de inspectiecapaciteit bij de inspectie SZW, en in het bijzonder van het team arbeidsdiscriminatie, te vergroten om zo de controle op uitzendbureaus die discrimineren te vergroten? Zo nee, waarom niet?

Naar aanleiding van een tijdens de begrotingsbehandeling van SZW in december 2016 aangenomen amendement5 van de leden Van Weyenberg (D66) en Karabulut (SP) is voor 2017 en 2018 voor het team Arbeidsdiscriminatie bij de Inspectie SZW extra financiering ter beschikking gesteld ten behoeve van extra inzet op voorlichting en inspecties. In de volgende voortgangsrapportage over het Nationaal Actieprogramma tegen Discriminatie (NAD) dat u begin 2018 wordt aangeboden, zal ik nader ingaan op de activiteiten die het team mede n.a.v. deze extra financiering in 2017 heeft ondernomen.
Het team houdt verder reeds rekening met geïdentificeerde risicosectoren en signalen van mogelijke discriminatie uit bedrijven, College, ADV’s en politie in haar selectie van te inspecteren bedrijven. Zo kan het team bij signalen dat een bepaalde werkgever c.q. inlener discrimineert, zoals bijvoorbeeld in de berichtgeving over Memhet aan de orde, nagaan of het bedrijf een afdoende anti-discriminatiebeleid heeft. De bevoegdheden van het team richten zich hierbij tot het beleid met betrekking tot de werkvloer. De Inspectie SZW heeft geen bevoegdheden ten aanzien van de werving- en selectiefase, beloningsaspecten en individuele gevallen.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «ME veegt supporters Feyenoord van Stadhuisplein na nederlaag»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat de relschoppers zich hebben misdragen en dat dit gedrag alle perken te buiten gaat?

Ja.

Vraag 3

Hoe staat het met de opsporing en de vervolging van de relschoppers?

Over de opsporing en vervolging van relschoppers is op 10 mei 2017 een persbericht uitgegeven door het parket Rotterdam.2 Het strafrechtelijk onderzoek naar de relschoppers loopt nog.

Vraag 4

Kunt u een uitgebreid feitenrelaas geven betreffende de gebeurtenissen in Rotterdam op 7 mei 2017 en kunt u deze de Kamer doen toekomen? Zo nee, waarom niet?

Vraag 5

Hoe interpreteert u de volgende uitspraak van de burgemeester Ahmed Aboutaleb: «We moeten de gebeurtenissen niet overdrijven?»2

Vraag 6

Is het handhavingsbeleid van de burgemeester van Rotterdam met betrekking tot de relschoppers van 7 mei in lijn met zijn beleid bij vergelijkbare demonstraties, zoals de rellen bij het Turkse consulaat in Rotterdam en de rellen betreffende anti-Piet betogers in Rotterdam?3 4 Zo ja, waaruit blijkt dat? Zo nee, getuigt dit van willekeur?

Vraag 7

Vindt u dat hier sprake is van een dubbele maat? Zo ja, hoe wilt u deze ongelijkheid rechtzetten? Zo nee, waarom niet?

Vraag 8

Wat zeggen de rellen van 7 mei 2017 over de mate van integratie van de relschoppers? Staan onze waarden onder druk?

Het valt te betreuren dat er personen zijn die in het verlies van een voetbalclub aanleiding zien om rellen te schoppen, zaken te vernielen en de openbare orde ernstig te verstoren. Deze personen worden strafrechtelijk en mogelijk ook bestuursrechtelijk aangepakt, zoals ook blijkt uit het antwoord op vraag 3. Ik wil benadrukken dat er veel meer goedwillende supporters zijn, waarvan er bovendien velen op zondag 7 mei meegeholpen hebben om de raddraaiers in toom te houden.

Vraag 9

Staat u achter de keuzes van de burgemeester van Rotterdam op 7 mei 2017? Zo ja, waarom? Zo nee, welke conclusies trekt u hieruit?

Vraag 1

Bent u bekend met het evenement VOC-Dag?1

Ja.

Vraag 2

Begrijpt u dat dit evenement voor ophef zorgt en bij heel veel mensen sentimenten losmaakt die geen recht doen aan het verwerken van de zwarte bladzijden uit onze geschiedenis? Zo ja, wat gaat u hiermee doen? Zo nee, waarom niet?

Ik ben mij ervan bewust dat de geschiedenis van de VOC ook schaduwkanten heeft. Wetenschappelijke en culturele instituten hebben in de afgelopen jaren deze kanten van de VOC onderzocht en toegankelijk gemaakt. Ik vind het van belang dat de VOC-geschiedenis vanuit verschillende perspectieven wordt belicht.
De Bataviawerf heeft een eigen verantwoordelijkheid voor zijn activiteitenprogramma. Het betreft een onafhankelijke stichting die geen subsidie ontvangt van overheden. Van de directie van de Bataviawerf heb ik begrepen dat er een gesprek heeft plaatsgevonden met de actiegroep die kritisch heeft gereageerd op het VOC-evenement. In dat gesprek heeft de Bataviawerf aangegeven dat er bij het organiseren van de VOC-dag geen enkele intentie was om groepen te kwetsen en dat aan het volledige VOC-verhaal in de toekomst bewust aandacht zal worden besteed. Overigens heb ik begrepen dat in het programma van de dag een lezing was opgenomen die inging op de vele facetten van de VOC en dat daarbij ook het thema slavernij aan de orde kwam.

Vraag 3

Bent u ervan op de hoogte dat de organisatie Bataviawerf op de VOC-Dag niet van plan is om de zwarte bladzijden van de VOC als een belangrijk onderdeel te belichten in hun dagprogramma? Zo ja, bent u het ermee eens dat deze onderdelen wel belicht moeten worden? Zo nee, wat is uw plan van aanpak om hier verandering in te brengen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat door dergelijke onderbelichting van misdaden van de VOC, middels activiteiten en initiatieven en gelijktijdige consistente, breed opgezette positieve promotie van aspecten als handel, ondernemerschap, avontuur en overwinningen, de VOC-periode wordt geromantiseerd?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Vindt u dat er door de overheid en vanuit door de overheid gesubsidieerde initiatieven en organisaties voldoende aandacht wordt besteed aan misdaden zoals uitbuiting, genocide en slavernij die in naam van de VOC zijn gepleegd? Zo ja, waaruit blijkt dit? Zo nee, wat is uw plan van aanpak om dit alsnog te bewerkstelligen?

Meerdere door de overheid gesubsidieerde initiatieven en organisaties houden zich bezig met de VOC-periode waarin ook de negatieve aspecten worden belicht. Een voorbeeld hiervan is de tentoonstelling De Wereld van de VOC in het Nationaal Archief. Deze tentoonstelling laat de verschillende kanten van de VOC zien, waaronder documenten en verhalen over uitbuiting, slavernij, erbarmelijke omstandigheden op de schepen, bezetting en kolonisatie.
Verschillende musea, archieven, universiteiten, en het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee) besteden aandacht aan onze koloniale geschiedenis en slavernijverleden en doen dat voor een breed publiek. Ik ben verheugd dat de culturele en wetenschappelijke instellingen van het Netwerk Slavernijverleden het initiatief hebben genomen om een gezamenlijke agenda op te stellen zodat de activiteiten die zij ondernemen ook echt impact kunnen hebben.
Over het onderwerp slavernijverleden heb ik in het najaar van 2016 een ronde tafel belegd met uiteenlopende instellingen op het gebied van cultuur en wetenschap. Ik verwacht van de rijksgesubsidieerde instellingen dat zij aandacht besteden aan dit onderwerp. Ik ben voornemens een coördinatiepunt te ondersteunen, bij het NiNsee onder te brengen, waarmee de aandacht voor het slavernijverleden en de doorwerking ervan beter kunnen worden afgestemd, ontsloten, en duurzaam zichtbaar gemaakt.
Ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) zet zich in voor vragen rond de omgang met collecties en het slavernijverleden. Met name in de registratie van de rijkscollectie sluit de RCE aan bij de aanpak die bij het Rijksmuseum en andere musea in ontwikkeling is.

Vraag 6

Is er volgens u in het lescurriculum van scholen voldoende aandacht voor de wandaden van de VOC en het slavernijverleden? Zo ja, waaruit blijkt dit? Zo nee, wat gaat u doen om hier meer aandacht aan te laten geven door scholen?

Alle basis- en middelbare scholen moeten in hun onderwijs aandacht besteden aan de geschiedenis van de VOC, aan het slavernijverleden en de rol die Nederland daarbij speelde. De onderwerpen slavernijverleden en de VOC zijn onderdeel van het formele curriculum voor het primair en voortgezet onderwijs. Onder de noemers VOC (1602–1799) en Mensenhandel en gedwongen arbeid in de Nieuwe Wereld (1637–1863) zijn deze onderwerpen Vensters van de Canon van Nederland, die als uitgangspunt geldt voor het geschiedenisonderwijs in het primair en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Onder meer via www.entoen.nu kunnen leraren een keur aan (les)suggesties krijgen om het onderwijs vorm te geven.
Ik heb de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) gevraagd een opzet te maken voor onderzoek naar de behandeling van het onderwerp slavernijverleden in het primair en voortgezet onderwijs alsook de bijdrage die culturele instellingen, met name musea, daaraan kunnen verlenen.

Vraag 7

Bent u bereid om in het traject van de curriculumherziening van het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs in te zetten op het vastleggen van migratiegeschiedenis en het slavernijverleden als kerndoelen in het onderwijs? Zo nee, waarom niet?

Dat is niet nodig. Migratiegeschiedenis en slavernijverleden zijn op dit moment reeds onderdeel van het formele curriculum voor het primair en voortgezet onderwijs (kerndoelen, Canon van Nederland). Bij de curriculumherziening zal erop worden toegezien dat dit gewaarborgd blijft.

Vraag 8

Hoe komt u tot de conclusie dat de VOC -periode niet kan worden afgedaan als een zwarte bladzijde in onze geschiedenis2, in ogenschouw nemende de oorlog, uitbuiting, genocide en slavernij?

«De VOC-periode is meer dan alleen een succesverhaal. Het is ook de zelfverrijking en de corruptie, het zijn de misdragingen, de VOC is ook Jan Pieterszoon Coen en de slachting op Banda.» Met deze woorden heb ik in mijn toespraak bij de opening van de tentoonstelling De Wereld van de VOC in het Nationaal Archief (23-02-2017) willen aangeven dat het om méér gaat dan een zwarte bladzijde in onze geschiedenis. Deze kanten van de VOC maken integraal onderdeel uit van ons verleden. Het is van belang dat we met die geschiedenis bewust omgaan en de verschillende kanten ervan belichten.

Vraag 9

Bent u het ermee eens dat het nodig is om vaker Indische Nederlanders en Indonesiërs te betrekken bij onderzoek, evenementen en educatieve programma’s over de VOC-tijd en de dekolonisatie periode? Zo ja, op welke manier wilt u hier invulling aan gaan geven? Zo nee, waarom niet?

Steeds meer culturele instellingen, zoals musea, werken met klankbordgroepen, vertegenwoordigers van doelgroepen, erfgoedgemeenschappen of wijkbewoners die worden geconsulteerd over beleidsplannen en voorgenomen activiteiten, zoals tentoonstellingen, educatieve programma’s en onderzoek. Voor een respectvolle dialoog over de VOC is het belangrijk dat nazaten van de VOC-tijd worden betrokken.

Vraag 1

Kent u het bericht «Afblazen van politieke bijeenkomstenis kwalijke tendens»?1

Vraag 2

Kent u het bericht «Turkse Minister van Familiezaken tegengehouden in Rotterdam»?2

Vraag 3

Kent u het bericht «Velhoven verbiedt Eritrea-conferentie, tientallen arrestaties»?3

Vraag 4

Kent u het bericht «Waarom werden alle anti-Zwarte piet-betogers in Rotterdam gearresteerd»?4

Vraag 5

Wat is het standpunt van het kabinet over het verbieden van al dan niet politieke bijeenkomsten met het argument dat de openbare orde in het geding komt? Bent u bereid om te reflecteren op dit standpunt gezien de ontwikkelingen in de afgelopen tijd?

Het waarborgen van grondrechten zoals de vrijheid van betoging acht het kabinet van groot belang. Daarom is bij formele wet -de Wet openbare manifestaties- vastgelegd onder welke omstandigheden de vrijheid van betoging mag worden beperkt. Ernstige vrees voor wanordelijkheden is één van die gronden. In die wet is tevens vastgelegd dat de burgemeester het bevoegde gezag is.

Vraag 6

Hoe waardeert het kabinet de stelling van hoogleraar Brouwer, dat alle politieke geluiden een gelegenheid moeten krijgen tot uitdrukking te worden gebracht in een vergadering?5 Zo ja, waarom zijn in korte tijd ten minste drie politieke bijeenkomsten afgelast? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Heeft het verbod van de Eritrese conferentie in Veldhoven te maken met de kwalificatie van het kabinet waarin deze bijeenkomst als «ongemakkelijk» is aangeduid?

Nee.

Vraag 8

Hoe is het mogelijk dat de burgemeester van Veldhoven de Eritrese conferentie besloot te verbieden, terwijl er kort ervoor geen enkele schriftelijke en mondelinge aanwijzing was om deze bijeenkomst te verbieden?

De burgemeester van Veldhoven heeft de bijenkomst pas verboden na een verstoring van de openbare orde – op donderdagavond 13 april – vanwege ernstige vrees voor verdere verstoring van de openbare orde. Daarbij heeft hij zich gebaseerd op de uitgangspunten en zijn bevoegdheden ingevolge de Wet openbare manifestaties. Het is aan de burgemeester daarover verantwoording af te leggen aan de gemeenteraad.

Vraag 9

Vindt u dat een verbod van de Eritrese conferentie, met het argument dat de openbare orde in het geding was, niet te makkelijk is uitgevaardigd aangezien de autoriteiten er ook voor hadden kunnen kiezen om de veiligheid te waarborgen van de conferentiegangers?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Kunt u in aanvulling op de brief van 10 april jl. over de campagnebezoeken van Turkse ministers een uitgebreid feitenrelaas geven over wat er op zaterdagavond 11 maart en zondag 12 maart bij het Turkse consulaat in Rotterdam is gebeurd en kunt u deze de Kamer doen toekomen? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet is van mening dat de brief van 10 april 2017 (Kamerstukken II 2016/17, 32 824, nr. 195) reeds op uitgebreide wijze ingaat op wat er in de avond en nacht van 11 op 12 maart bij het Turkse consulaat in Rotterdam is voorgevallen. In antwoord op concrete vragen wordt hieronder, waar mogelijk, een nadere toelichting gegeven.

Vraag 11

Is het kabinet bereid om over de inhoud van het feitenrelaas onderzoek te laten verrichten door de Inspectie Veiligheid en Justitie naar mogelijke onwettigheden? Zo ja, bent u bereid om hiervan de resultaten te delen met de Kamer? Zo nee, waarom niet?

Ik zie geen aanleiding om de Inspectie te verzoeken onderzoek te verrichten. Echter, de Inspectie heeft de eigenstandige bevoegdheid te beslissen om onderzoek te doen. Indien de Inspectie besluit om onderzoek te doen, zal ik uw Kamer hierover informeren en de resultaten hiervan met u delen.

Vraag 12

Bent u bereid om per artikel te beoordelen of de burgemeesters van Rotterdam en Veldhoven zich hebben gehouden binnen de kaders van de volgende verdragen en wetten:

Het is aan de rechter om zich daarover een oordeel te vormen indien en voor zover aan de rechter in enigerlei procedure dergelijke rechtsvragen worden voorgelegd en deze een dergelijk oordeel geboden acht ter beslechting van het voorgelegde geschil in de betreffende procedure.

Vraag 13

Heeft het optreden van de burgemeester van Rotterdam volgens u niet bijgedragen aan verdere escalatie? Zo ja, kunt u in retrospectief aangeven wat de burgemeester anders had kunnen of moeten doen? Zo nee, waarom niet?

Vraag 14

Had de burgemeester van Rotterdam andere keuzes kunnen of moeten maken om de situatie te de-escaleren?

Vraag 15

Wat was de aanleiding voor het feit dat één van de aanwezigen, die op de grond lag, meerdere malen is gebeten door een politiehond? Is hiervan melding van opgemaakt in het politiesysteem? Zo ja, kunt u dit openbaar maken? Zo nee, waarom niet?

Vraag 16

Bent u bereid om onderzoek te doen naar de politieagent die verantwoordelijk was voor de politiehond? Zo nee, waarom niet?

Vraag 17

Wat voor maatregelen gaat u nemen om in de toekomst relschoppers te onderscheiden van demonstranten, zodat deze mensen niet de dupe worden van politieoptreden?

Vraag 18

Kunt u aangeven wat de stand van zaken is met betrekking tot de vervolging en berechting van relschoppers op de bewuste avond?

Er zijn tot nu toe zes verdachten aangehouden. Er zijn tweemaal beelden van de ongeregeldheden getoond in het programma Opsporing Verzocht. Te zijner tijd zal een themazitting worden gehouden ter berechting van de verdachten.

Vraag 19

Klopt het dat de Turkse Minister van Familiezaken tot ongewenst vreemdeling is verklaard? Zo ja, door wie is dit besluit genomen en met welke argumentatie is dit gebeurd?

Vraag 20

Is het ongewenst verklaren van een buitenlandse regeringsfunctionaris van een NAVO-bondgenoot of een anderszins bevriend land eerder vertoond in Nederland, in de Europese Unie of in de NAVO?

Vraag 21

Heeft de Turkse Minister van Familiezaken de gebruikelijke rechtsbescherming gehad voor personen die tot ongewenst vreemdeling zijn verklaard? Zo ja, heeft zij gebruik kunnen maken van haar rechten? Zo nee, waarom niet?

Vraag 22

Deelt u de mening van Geert-Jan Knoops, advocaat en bijzonder hoogleraar internationaal recht en politiek, dat het kabinet een buitenlandse Minister kan weigeren zonder opgaaf van redenen in zeer extreme situaties, zoals spionage? Zo ja, waaruit blijkt concreet dat de staatsveiligheid in het geding was toen de Turkse ministers van Familiezaken en van Buitenlandse Zaken in Nederland kwamen om campagne te voeren? Zo nee, waarom niet?6

Uitgezonderd verplichtingen voortvloeiend uit zetelverdragen met in Nederland gevestigde internationale organisaties ten aanzien van de aanwezigheid van vertegenwoordigers van andere lidstaten en voortvloeiend uit overeenkomsten ten behoeve van intergouvernementele bijeenkomsten op Nederlands grondgebied, heeft Nederland onder internationaal recht geen verplichting een buitenlandse Minister toegang te verlenen tot zijn grondgebied voor de uitoefening van overheidstaken. Het hoeft voor een weigering niet om extreme situaties te gaan. Op grond van zijn territoriale soevereiniteit mag Nederland zelf bepalen wie het op zijn grondgebied toestaat voor de uitoefening van overheidstaken.

Vraag 23

Hoe verklaart u dat de Turkse Minister van Buitenlandse Zaken, nadat de landingsrechten door de Nederlandse regering waren ingetrokken, in Frankrijk wel een toespraak kon houden over het Turkse referendum?7 Waarom kon het wel in Frankrijk en niet in Nederland?

Het kabinet heeft voorafgaand aan het geplande bezoek van de Turkse Minister van Buitenlandse Zaken bij herhaling te kennen gegeven dat het voeren van politieke campagnes in de publieke ruimte door vertegenwoordigers van de Turkse regering in hun officiële capaciteit ongewenst acht. Het is aan de Franse autoriteiten daarin zelf een afweging te maken. Daarbij komt dat, anders dan in Metz in Frankrijk, het belang van de handhaving van de openbare orde in de weg stond aan een bijeenkomst met de Turkse Minister van Buitenlandse Zaken in Rotterdam, waarvoor via sociale media open uitnodigingen werden verstuurd.

Vraag 24

Vindt u dat de burgemeester van Rotterdam in strijd heeft gehandeld met de gedragscode van de Rotterdamse gemeenteraad? Zo ja, wat zijn de consequenties hiervan? Zo nee, waaruit blijkt dat?

Het is aan de gemeenteraad van Rotterdam om te beoordelen of de burgemeester in strijd heeft gehandeld met de gedragscode van de burgemeester zoals die door de raad is vastgesteld en om daaraan desgewenst consequenties te verbinden.

Vraag 25

Vindt u dat de burgemeester van Rotterdam door het geven van toestemming om te schieten, buitenproportioneel heeft gehandeld? Zo ja, wat zijn de consequenties hiervan voor de burgemeester? Zo nee, waarom niet?

Er was, op basis van informatie verkregen uit Duitsland, een vermoeden dat de begeleiders van Minister Kaya mogelijk gewapend waren. Er was aan de beveiligers geen machtiging verstrekt voor het dragen van wapens op Nederlands grondgebied. De hoofdofficier van justitie heeft, na afstemming in de driehoek Rotterdam, daarom besloten tot inzet van een arrestatie-eenheid. Het eventueel toepassen van geweld past binnen het handelingskader waarbinnen die eenheid onder gezag van de HOvJ optreedt. Er zijn overigens geen wapens aangetroffen.

Vraag 26

Uit welke informatie bleek dat de entourage van de Turkse Minister van Familiezaken mogelijk vuurwapengevaarlijk was?

Zie antwoord vraag 25.

Vraag 27

Vindt u dat er buitenproportioneel is gehandeld door de autoriteiten om de Turkse tijdelijke zaakgelastigde en de Turkse Consul-Generaal uit Deventer aan te houden en vast te zetten op het hoofdbureau van de politie Rotterdam, rekening houdend met het feit dat zij in een auto met een diplomatiek kenteken zaten, hetgeen duidt op het genieten van immuniteit volgens het Verdrag van Wenen? Zo ja, hoe gaat u de gevolgen rechtzetten? Zo nee, waarom niet?

Nee. Zoals uw Kamer in de brief van 10 april jl. is gemeld, is de entourage van Minister Kaya tegen middernacht in opdracht van de officier van justitie aangehouden op verdenking van overtreding van de Wet Wapens en Munitie. Pas op het hoofdbureau van de politie Rotterdam bleek
dat ook de Turkse Tijdelijk Zaakgelastigde en de Turkse Consul-Generaal van het consulaat in Deventer zich in dit gezelschap bevonden. Zodra dit duidelijk werd zijn zij vrijgelaten. Daarbij is de aanwezigheid ter plaatse van een auto met een CD-nummerbord niet doorslaggevend. De Turkse Tijdelijk Zaakgelastigde en Consul-Generaal bevonden zich op het moment dat zij overgebracht werden naar het hoofdkantoor van de politie Rotterdam niet in de auto van Minister Kaya, maar waren onderdeel van de entourage van Minister Kaya.

Vraag 28

Vindt u dat de burgemeester van Rotterdam loslippig is geweest bij het tv-programma Pauw & Jinek8, aangezien hij informatie heeft verschaft over de veiligheidsdiensten en de schietinstructie? Zo ja, wat zijn de consequenties? Zo nee, waarom niet?

Ik verwijs hiervoor naar het antwoord op de vragen 13 t/m 17.

Vraag 29

Vindt u het niet opvallend dat de burgemeester van Rotterdam te vaak faalt om de openbare orde in Rotterdam op een gedegen manier te handhaven?9 10 11

Zie antwoord vraag 28.

Vraag 30

Kunt u aangeven hoe vaak de Kroon gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om een burgemeester te ontslaan uit zijn ambt en met welke argumentatie?

Ervan uitgaande dat de vraagstelling betrekking heeft op de periode sinds de inwerkingtreding van de gemeentewet van 1851, is het niet mogelijk met exacte aantallen aan te geven hoe vaak de Kroon gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om een burgemeester te ontslaan uit zijn ambt. Veel gebruikte argumentaties om een burgemeester ontslag te verlenen zijn o.a. de benoeming als burgemeester in een andere gemeente, het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd etc.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Onur (15) pleegt zelfmoord na ontdekken naaktfoto op Instagram»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe gaat u invulling geven aan de volgende uitspraak van Staatssecretaris Dekker: «Het laat eens te meer zien dat de consequenties van pesten enorm kunnen zijn. Dat we altijd waakzaam moeten blijven dat het de kop niet opsteekt. En dat we moeten blijven benadrukken dat pesten onacceptabel is»?2

In de reactie op uw eerdere Kamervragen over het bericht «15-jarige scholier pleegt zelfmoord na pesterijen» (ingezonden 19 januari 2017), hebben wij op 9 maart 2017 reeds antwoord gegeven op eenzelfde vraag.3 Voor de volledigheid zetten wij het antwoord hier nog een keer bij:
Wij geven hier al invulling aan. De wet Veiligheid op school heeft als doel dat scholen zich inspannen om pesten tegen te gaan. En dat scholen zorgen voor sociale veiligheid. In de wet staat dat scholen:
De Onderwijsinspectie ziet toe op de uitvoering van deze wettelijke verplichting. In het toezicht op de zorgplicht van scholen let zij ook op deze monitoring.
De PO-Raad en de VO-raad ondersteunen scholen om een sociaal veilige omgeving voor leerlingen te maken. Dit staat in het actieplan Sociale Veiligheid op School. Onderdeel van de aanpak is ondersteuning door de Stichting School en Veiligheid. Scholen kunnen hier terecht voor informatie, advisering en voor trainingen. Daarnaast biedt de stichting, in samenwerking met de PO-Raad en de VO-raad, scholen de mogelijkheid een Ambassadeur sociale veiligheid in te schakelen. Deze kan scholen helpen bij het vormgeven van hun veiligheidsbeleid. Vanuit het actieplan wordt periodiek afgestemd met Ouders & Onderwijs.

Vraag 3

Deelt u de mening dat sexting en pesten een urgent probleem zijn? Zo ja, wanneer kan de Kamer een antwoord verwachten op de schriftelijke vragen over Tharukshan?3 Zo nee, waarom niet?

Ja, sexting en pesten zijn urgente problemen. De antwoorden op uw vragen over «15-jarige scholier pleegt zelfmoord na pesterijen» (ingezonden 19 januari 2017), zijn op 9 maart 2017 naar de Tweede Kamer toegezonden.5
Over sexting willen wij u graag informeren dat bij het kerndoelonderdeel seksualiteit het ook gaat om seksuele weerbaarheid. Om scholen te helpen heeft de SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, op ons verzoek een leerplanvoorstel gemaakt met een uitwerking per schoolsoort en leeftijdsgroep en een overzicht van voorlichtingsmateriaal. Deze programma’s zijn (online) voor scholen beschikbaar via de Stichting School en Veiligheid en Rutgers. Een veelgebruikt programma is bijvoorbeeld de online game «Can you fix it», dat specifiek ingaat op sexting.
Ook in het basispakket Lang Leve de Liefde, van Soa Aids Nederland en Rutgers, is er specifiek aandacht voor sexting. En er wordt een aanvullende «toolkit online risico’s» (waaronder sexting) ontwikkeld, die in schooljaar 2017–2018 beschikbaar komt. Gericht op het onderwijs, maar ook op signaleren, doorverwijzen naar hulp en de rol van ouders.
OCW bevordert via het programma «mediawijsheid» van Mediawijzer.net dat opvoeders, scholen en kinderen zelf verstandig met (nieuwe) media leren omgaan. Ouders, jongeren en scholen krijgen informatie over mediagebruik om zo bewust, kritisch en veilig mediagebruik te bevorderen.
Seksuele weerbaarheid is niet alleen een taak van het onderwijs. Ook voor jongeren in een jeugdzorginstelling of ambulante setting zijn trainingsprogramma’s ontwikkeld over wensen en grenzen in relaties en seksueel gedrag. Sexting komt daarin ook aan bod.

Vraag 4

Bent u bereid om deze zaak tot op de bodem uit te zoeken en de resultaten van dit onderzoek met de Kamer te delen? Zo nee, waarom niet?

De politie is op dit moment zowel online als offline bezig met een onderzoek naar deze zaak. Er worden mensen uit de omgeving van de jongen gehoord. Daarnaast vindt er een digitaal onderzoek plaats. De politie zegt discreet op te treden vanwege de leeftijd van de jongen en de impact op leeftijdsgenoten, maar zal de zaak wel tot op de bodem uitzoeken.
Als de politie het onderzoek heeft afgerond, zal het Openbaar Ministerie een beslissing nemen of zij gaat vervolgen.

Vraag 5

Vindt u dat de school voldoende aandacht heeft gegeven aan het gevaar van pesten en sexting? Zo ja, waaruit blijkt dat? Zo nee, waarom niet?

Ja, de school heeft voldoende aandacht gegeven aan sociale veiligheid. Wij wijzen u graag op de schoolgids van deze school en het rapport van de Onderwijsinspectie. Deze school valt onder het Basistoezicht van de Onderwijsinspectie. De kwaliteit van het onderwijs is voldoende. De Onderwijsinspectie geeft in dit specifieke geval aan dat de school voldoende aandacht heeft gegeven aan het gevaar van pesten en sexting. De school geeft aan dat ze les geven over de gevaren van sexting. In de eerste en tweede klas besteden docenten aandacht aan de omgang met sociale media.
Op elke locatie van deze school werkt een schoolwijkcoach van de Stichting Maatschappelijke Dienstverlening. De schoolwijkcoach biedt kortdurende begeleiding aan leerlingen met problemen in de privésfeer. Hij/zij adviseert leerlingen, ouders/verzorgers en verwijst leerlingen indien nodig door naar een andere vorm van hulpverlening.
Soms hebben leerlingen niet alleen binnen, maar ook buiten school te kampen met problemen. Daarom maakt deze school deel uit van het wijkzorgteam. Dit is een groep mensen van de school en van verschillende instanties zoals politie, maatschappelijk werk en de GGZ. Deze groep komt regelmatig bij elkaar om de situatie rond leerlingen met grote problemen te bespreken. Het welzijn van de leerling staat hierbij voorop.
In de schoolgids staat waar leerlingen met problemen terecht kunnen. Uiteraard is dat in eerste instantie de eigen mentor, verder zijn er op de locatie twee vertrouwenspersonen aanwezig. Ook wordt er in de schoolgids gewezen naar de beschikbare hulplijnen, het meldpunt cyberpesten en de hulplijn seksuele intimidatie. Tenslotte wordt in de schoolgids gewezen op de mogelijkheid een vertrouwensinspecteur in te schakelen en wordt ook verwezen naar de Kinderconsument en naar de Kindertelefoon.

Vraag 6

Heeft u contact opgenomen met de nabestaanden? Zo ja, in hoeverre wordt er slachtofferhulp verleend? Zo nee, bent u bereid dit te doen?

Er is intensief contact tussen de school en de nabestaanden. De ouders en de school kennen elkaar goed en vertrouwen elkaar. Via de politie is slachtofferhulp aangeboden aan de nabestaanden.

Vraag 7

Wat zijn de resultaten van de campagne (die herhaald is in oktober 2016) over ongewenst gedrag op het werk, waar aandacht wordt gegeven aan discriminatie, pesten en seksuele intimidatie?4

Het Ministerie van SZW heeft in 2016 binnen de campagne over psychosociale arbeidsbelasting een agenderingscampagne gehouden rondom ongewenst gedrag op het werk. Deze campagne vond plaats in juni en werd mede op verzoek van sociale partners herhaald in oktober 2016. De campagne is door de Dienst Publiek en Communicatie geëvalueerd:
Eerder, in juni 2015, is tevens in het kader van de campagne Werkstress, een campagne over pesten op het werk gehouden. Ook deze campagne is goed geëvalueerd:

Vraag 8

Vindt u dat internetproviders een rol hebben in pesten en sexting? Zo ja, in hoeverre beschikken de opsporingsdiensten over IP-adressen die voor pesten en sexting worden gebruikt? Zo nee, waarom niet?

Opsporingsdiensten beschikken niet over lijsten van internetproviders met IP-adressen die voor pesten en sexting worden gebruikt. Dergelijke lijsten worden, voor zover technisch haalbaar, ook niet doeltreffend geacht. Uiteraard wordt er binnen een opsporingsonderzoek onderzoek gedaan naar zowel account-gegevens als IP-adressen die in het kader van dat onderzoek in beeld komen. Het blijkt echter dat een IP-adres steeds minder geschikt is voor identificatie-doeleinden. Door toenemend gebruik van mobiele apparaten (laptop, iPad, telefoon) waarmee burgers met het internet verbonden zijn, de brede beschikbaarheid van Wifi-hotspots, open netwerken, encrypte dataverbindingen en de toename van mobile pools (IP-adressen die aan meerdere gebruikers worden uitgegeven) kunnen meldingen via het IP-adres steeds moeilijker herleid worden tot een verdachte. Bovendien maken burgers en subjecten in toenemende mate gebruik van effectieve afschermingsmethoden en komen steeds meer communicatiemogelijkheden en social media op internet beschikbaar waarbij geen gebruikersgegevens vastgelegd worden.

Vraag 9

Kunt u aangeven of Autoriteit Persoonsgegevens voldoende middelen heeft?5 Zo ja, waaruit blijkt dat? Zo nee, waarom niet?

De Minister van Veiligheid en Justitie beschikt niet over signalen dat het budget van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) niet toereikend zou zijn om haar huidige taken uit te voeren. Tijdens het Algemeen Overleg Privacy van 18 mei 2016 heeft de Minister van Veiligheid en Justitie uw Kamer toegezegd om – in gezamenlijkheid met de AP – de gevolgen van de nieuwe Algemene Verordening Gegevensbescherming (Verordening), die op 25 mei 2018 in werking treedt, voor de capaciteit en het budget van de AP in kaart te brengen en door een onafhankelijk deskundige te laten valideren. Bij brief van 2 september 2016 is uw Kamer nader geïnformeerd over de uitvoering van deze motie.8 Het onderzoek naar consequenties van de inwerkingtreding van de Verordening en de daaruit voortvloeiende gevolgen voor de capaciteit en het budget van de AP wordt uitgevoerd door adviesbureau Andersson Elffers Felix. De uitkomsten van het onderzoek zullen worden meegenomen in het wetsvoorstel ter implementatie van de Verordening.

Vraag 10

Is de kindertelefoon bekend genoeg? Zo ja, waaruit blijkt dat? Zo nee, bent u bereid om maatregelen te nemen zodat de kindertelefoon meer bekendheid krijgt?

Dat De Kindertelefoon bekend is onder jongeren blijkt uit het stijgende aantal kinderen van 8 – 18 jaar dat jaarlijks contact opneemt met kindertelefoon. Het aantal kinderen dat serieus contact zoekt met De Kindertelefoon is afgelopen jaar gestegen. In 2016 registreerde De Kindertelefoon 242.355 gesprekken per telefoon en chat. Dat waren 38.709 gesprekken méér dan in 2015. Niet alleen telefonisch maar ook via chatten, een jongerenforum en de interactieve website bespreken jaarlijks vele tienduizenden kinderen diverse problemen. Dagelijks bezoeken 8.000 jongeren het forum over uiteenlopende onderwerpen. Pesten, seksualiteit en relaties zijn de onderwerpen waarover jongeren het meest contact opnemen. De informatiepagina’s op www.kindertelefoon.nl worden een half miljoen keer per jaar bekeken.
Om de bekendheid zo groot te houden ontvangen alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs jaarlijks posters en kaarten. Daarnaast verzorgt De Kindertelefoon jaarlijks rond 500 gastlessen op scholen om uit te leggen op welke manieren kinderen en jongeren terecht kunnen bij De Kindertelefoon en wat zij van een contact kunnen verwachten.
Extra maatregelen achten wij niet noodzakelijk gezien het gebruik van De Kindertelefoon door jongeren en de wijze waarop De Kindertelefoon de dienstverlening continu en effectief aanpast aan de leefwereld van kinderen en jongeren.

Vraag 11

Is er een onderzoek dat bewijst dat minderjarigen juridische stappen ondernemen bij pesten en sexting? Zo ja, wat blijkt eruit? Zo nee, bent u bereid dit alsnog te laten onderzoeken?

Recent onderzoek maakt duidelijk dat de sleutel om iets aan het fenomeen sexting te doen bij de ouders ligt.9 Als er thuis veel over dit onderwerp wordt gesproken, werkt dit risicoverlagend. Door ouders goed voor te lichten over manieren waarop zij daarover met hun kinderen in gesprek kunnen gaan, kunnen goede resultaten worden geboekt. Ook zijn er mogelijkheden om hulp van buitenstaanders in te schakelen bijvoorbeeld door te praten met bekenden, leerkrachten of via pestweb.nl, helpwanted.nl of kindertelefoon.nl. De inzet van deze expertisecentra is erop gericht om niet alleen de kinderen en ouders bij te staan en van goed advies te voorzien over melden, signaleren en nemen van maatregelen, maar ook in het geval van strafbare vormen, hen te stimuleren aangifte te doen bij de politie.
Pesten is als zodanig niet strafbaar. Het strafrecht voorziet wel in de strafbaarstelling van belaging, bedreiging of vernieling. In het geval dat pesten zodanig ernstige vormen aanneemt, is het van belang dat kinderen en ouders aangifte doen bij de politie.
Datzelfde geldt voor sexting. Het maken en verspreiden van seksuele afbeeldingen met wederzijdse toestemming hoeft op zich niet strafbaar te zijn. Als die toestemming er niet is, is strafrechtelijke vervolging mogelijk op grond van belediging, smaad of laster. Ook kan seksueel beeldmateriaal van kinderen worden aangemerkt als kinderpornografie. In al deze gevallen is het van belang aangifte te doen.
Uit de Veiligheidsmonitor 2016 blijkt dat ongeveer een op de tien jongeren die geconfronteerd werd met pesten via internet hiervan melding maken bij de politie of een andere instantie.10 Er zijn geen cijfers bekend over het doen van aangifte bij sexting. Wel is in het algemeen gezien het aangiftepercentage bij zedenmisdrijven laag.

Vraag 1

Kent u het bericht «Woede in Zuidoost om arrestatie 12-jarige jongen»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u bereid deze zaak tot op de bodem uit te zoeken en de resultaten van dit onderzoek met de Kamer te delen? Zo nee, waarom niet?

Het betreft hier een individuele lokale aangelegenheid waarover ook Raadsvragen zijn gesteld. Het is aan het lokale bevoegd gezag om hierop te reageren c.q. te acteren.

Vraag 3

Kunt u uitsluiten dat racisme een rol heeft gespeeld bij de aanhouding van de jongen? Zo ja, waarop baseert u dit? Zo nee, wat voor actie gaat u ondernemen jegens de dienstdoende handhavers en politieagenten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Begrijpt u de verontwaardiging die mensen voelen inzake de arrestatie van de jongen? Zo ja, wat gaat u doen om de spanningen, die zijn ontstaan na deze gebeurtenis, te verminderen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Wat gaat u eraan doen om de politie in de toekomst de-escalerend in plaats van escalerend op te laten treden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Begrijpt u dat mensen, door het grote aantal gewelddadige (buitenproportionele) aanhoudingen die in de afgelopen jaren zijn verricht (sommige zelfs met de dood tot gevolg), zich niet meer veilig voelen ten opzichte van de ordehandhaving en dat hun vertrouwen in de mensen die veiligheid zouden moeten bieden is beschaamd? Zo ja, wat voor actie gaat u ondernemen om geweld bij de ordehandhaving uit te bannen en dit vertrouwen te herstellen? Zo nee, waarom niet?

Ik verwijs u naar mijn brief aan uw Kamer van 4 oktober 2016.3

Vraag 7

Wat voor keiharde maatregelen gaat u nemen om etnisch profileren bij de politie en de handhaving uit te bannen en de ordehandhaving te zuiveren van racistische cowboys?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Erkent u dat etnisch profileren en racistisch gedrag van de ordehandhaving het structurele gevolg zijn van een cultuur waarin mensen van kleur en met een migrantenachtergrond worden achtergesteld? Zo ja, wat gaat u doen om die cultuur uit te bannen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 9

Klopt het dat de betreffende jongen is gevraagd zijn identiteitsbewijs te tonen, terwijl de jongen nog niet valt onder de identificatieplicht? Zo ja, welke gevolgen heeft dit voor de dienstdoende handhaver? Zo nee, waarop baseert u dit?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 10

Onderschrijft u dat de buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) de wet niet kende?2 Zo ja, wat gaat u doen om te bewerkstelligen dat het nooit meer voorkomt dat een boa de wet niet kent? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 11

Kunt u zich indenken dat een arrestatie met omstanders een enorme impact heeft op een 12-jarige jongen? Zo ja, wat gaat u ondernemen om te bewerkstelligen dat er voldoende nazorg is voor de desbetreffende jongen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 12

Is er beleid omtrent de aanhouding van kinderen en biedt dit beleid voldoende handvaten voor politieagenten en ordehandhavers om op een zorgvuldige manier om te gaan? Zo ja, waarop baseert u dit? Zo nee, wat gaat u doen om beterschap te bewerkstelligen?

Jeugdigen van 12 t/m 17 jaar vallen onder het jeugdstrafrecht. De rol van de politie wordt uitgevoerd conform het werkproces Jeugdige Verdachte, waarin staat beschreven op welke wijze met minderjarige verdachten wordt omgegaan. Dit is onderdeel van het basispolitieonderwijs, waarbij veel aandacht is voor de bejegening van jongeren en hun ouders, en het verhoren van minderjarige verdachten. Bejegening is ook geregeld in het onderdeel van de IBT trainingen.

Vraag 13

Bent u bereid de opgelegde boete kwijt te schelden? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 14

Bent u bereid excuses aan de jongen en zijn ouders aan te bieden met betrekking tot het buitenproportionele optreden van de politie?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 15

Kunt u de jongen (psychologische) hulp aanbieden, temeer omdat de impact van de aanhouding groot is? Zo ja, hoe gaat u dit aanpakken? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 16

Bent u bereid om in geval van aanhoudingen van minderjarigen en/of aanhoudingen waarbij veel (disproportioneel) geweld gebruikt wordt voortvarender te zijn met het bieden van (psychologische) hulp? Zo ja, hoe gaat u dit aanpakken? Zo nee, waarom niet?

De noodzaak tot het aanbieden van psychologische hulp wordt per zaak beoordeeld.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «15-jarige scholier pleegt zelfmoord na pesterijen»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op dit bericht?

Met afschuw hebben we kennis genomen van dit bericht. Daarom blijven we benadrukken dat niemand weg mag kijken bij misstanden als pesten. Het is hartverscheurend dat een kind geen andere uitweg meer ziet dan een eind aan zijn leven te maken.

Vraag 3

Wat is uw reactie op uitingen van nabestaanden?2

De emotie en de boosheid van nabestaanden is heel goed te begrijpen. Daarom heb ik zelf contact gehad met de school en heeft de school contact met de familie opgenomen. Gelukkig kon de familie aanwezig zijn bij de herdenking die vrijdagmorgen 13 januari plaatsvond op de school. De school heeft aangegeven contact te houden met de familie.

Vraag 4

Hoe gaat het kabinet invulling geven aan de uitspraken van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap «»Kaart het aan, bespreek het, kijk niet weg»», die zij tijdens het televisieprogramma Jinek heeft gedaan?3

Wij geven hier al invulling aan. De wet Veiligheid op school heeft als doel dat scholen zich inspannen om pesten tegen te gaan. En dat scholen zorgen voor sociale veiligheid. In de wet staat dat scholen:
De Onderwijsinspectie ziet toe op de uitvoering van deze wettelijke verplichting. In het toezicht op de zorgplicht van scholen let zij ook op deze monitoring.
De PO-Raad en de VO-raad ondersteunen scholen om een sociaal veilige omgeving voor leerlingen te maken. Dit staat in het actieplan Sociale Veiligheid op School. Onderdeel van de aanpak is ondersteuning door de Stichting School en Veiligheid. Scholen kunnen hier terecht voor informatie, advisering en voor trainingen. Daarnaast biedt de stichting, in samenwerking met de PO-Raad en de VO-raad, scholen de mogelijkheid een Ambassadeur sociale veiligheid in te schakelen. Deze kan scholen helpen bij het vormgeven van hun veiligheidsbeleid. Vanuit het actieplan wordt periodiek afgestemd met Ouders & Onderwijs.

Vraag 5

Bent u bereid een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de redenen waarom de betrokken instanties niet tot actie zijn overgegaan? Zo ja, wanneer stuurt u de resultaten naar de Kamer? Zo nee, waarom niet?

Onder de vlag van het Toezicht Sociaal Domein/Samenwerkend Toezicht Jeugd (TSD/STJ) vindt momenteel een vooronderzoek plaats. Dit richt zich op de hulpverlening door verschillende instanties zoals deze voorafgaand aan de zelfdoding heeft plaatsgevonden. In het onderzoek komen met name de signalering en weging van risico’s, de overdracht van informatie en de kwaliteit van de samenwerking aan de orde. Afhankelijk van de uitkomsten bepalen de betrokken inspecties of een diepgaander onderzoek in STJ-verband nodig is. Daarnaast kan uit het vooronderzoek naar voren komen dat bij één of meer specifieke instellingen of instanties verdiepend onderzoek noodzakelijk is. Dit pakt de betreffende inspectie dan op.
Het is niet gebruikelijk dat lokale rapportages van STJ (zoals rapportages naar aanleiding van een calamiteit) aan de Tweede Kamer worden gestuurd. De inspecties bieden de resultaten van calamiteitentoezicht aan de lokaal verantwoordelijken/betrokkenen aan. Dit betreft hier in ieder geval de gemeente Heerlen en het schoolbestuur.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de protocollaire (preventieve en repressieve) maatregelen omtrent pesten onvoldoende effectief zijn geweest? Zo ja, bent u bereid dit na te laten leven en waar nodig aan te passen? Zo nee, waarom niet?

Sinds 1 augustus 2015 zijn scholen in het funderend onderwijs wettelijk verplicht om werk te maken van sociale veiligheid op school. In december vorig jaar heb ik u geïnformeerd over de uitkomsten van de monitor Sociale Veiligheid in en rond scholen in het primair en voortgezet.4 Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap onderzoekt sinds 2006 iedere twee jaar de veiligheid op scholen. Deze monitor is de eerste meting sinds de invoering van de Wet veiligheid op school.
Uit de monitor blijkt dat de eerste resultaten van deze inzet op schoolveiligheid voorzichtig merkbaar zijn. Er is volgens de onderzoekers over de jaren heen een toenemende aandacht voor veiligheid op scholen. Het veiligheidsgevoel van leerlingen is volgens de onderzoekers stabiel hoog. Van de leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs voelt respectievelijk 97 procent en 95 procent zich veilig.
Ook blijkt, zoals ik u reeds eerder meldde, dat in 2016 minder leerlingen aangaven te zijn gepest dan in 2014.5 Twee jaar geleden gaf 14 procent van de kinderen in het primair onderwijs aan gepest te worden. Dit percentage is gedaald naar 10 procent. Ook in het voortgezet onderwijs worden minder kinderen gepest. Twee jaar geleden ging het om 11 procent van de leerlingen. Dat is nu 8 procent. Als de volgende monitoren deze voortgang bevestigen dan is er sprake van een positieve trend.
Hoewel de eerste resultaten van deze inzet op schoolveiligheid voorzichtig merkbaar zijn is ieder kind dat zich niet veilig voelt er een te veel. Ik constateer dan ook dat de monitor duidelijk maakt dat het onderwerp veiligheid nog steeds blijvende aandacht verdient van iedereen.

Vraag 7

Welke middelen worden er ingezet om pesten te voorkomen en aan te pakken?

Zie het antwoord op vraag 4.

Vraag 8

Bent u bereid om op korte termijn te onderzoeken hoe pesten in Nederland kan worden uitgebannen? Zo ja, hoe gaat u dat doen? Zo nee, waarom niet?

Met de wet Veiligheid op school is de basis gelegd voor het vergroten van de sociale veiligheid van leerlingen en het zoveel mogelijk voorkomen van pesten. Scholen zijn verplicht veiligheidsbeleid te voeren, een aanspreekpunt te hebben en de beleving van veiligheid en het welzijn van hun leerlingen te volgen. De inspectie ziet hier op toe. De PO-Raad en de VO-raad ondersteunen scholen om een sociaal veilige omgeving voor leerlingen te maken. Directe ondersteuning voor scholen is beschikbaar via de Stichting School en Veiligheid.
Zoals beschreven in antwoord op vraag 6 blijkt uit de recente monitor Sociale Veiligheid in en rond scholen dat de eerste resultaten van de versterkte inzet voorzichtig merkbaar zijn. Tegelijkertijd biedt geen enkele aanpak de garantie dat daarmee pesten volledig wordt uitgebannen. We houden nauwlettend in de gaten of de eerste resultaten van de huidige aanpak doorzetten.

Vraag 9

Wat is de inzet van Jeugdzorg bij het voorkomen en aanpakken van pesten?

De school is verantwoordelijk voor de sociale veiligheid op school en het voeren van anti-pestbeleid. Vanuit de jeugdgezondheidszorg (JGZ) en de jeugdhulp wordt op diverse manieren ingezet op het voorkomen en aanpakken van pesten.
In 2014 is de JGZ-richtlijn Pesten gepubliceerd. Doel van deze richtlijn is om JGZ-professionals handvatten te geven op de volgende onderdelen: voorlichting, preventie en vroege opsporing, symptomen en signalering, ondersteuning en behandeling, en verwijzing en nazorg bij pesten. Pesten komt aan de orde in de individuele contactmomenten die de JGZ heeft met de leerlingen. Dit zijn drie momenten gedurende het primair onderwijs en twee gedurende het voortgezet onderwijs. Uit deze contacten kan blijken dat individuele leerlingen gepest worden, dan wel dat naar verhouding op een school meer gepest wordt (in vergelijking tot vergelijkbare scholen). Ook kan de school zelf richting de JGZ laten weten dat een leerling op school gepest wordt. Op sommige scholen wordt M@ZL ingezet, waardoor de JGZ betrokken wordt en via een gesprek achter eventuele pestproblemen kan komen.6 De JGZ maakt – zowel bij gepeste als pestende kinderen – een inschatting of er extra individuele aandacht voor deze kinderen nodig is in de zin van begeleiding en verwijzing. Naast de individuele contactmomenten is het mogelijk dat de JGZ samen met school, schoolmaatschappelijk werk en de partners in de wijk een rol speelt in het terugdringen van pestgedrag. De inzet van de JGZ varieert met de mate waarin de school een beroep op haar doet. Zo kunnen er afspraken worden gemaakt over de inzet van de JGZ op school en kan de JGZ adviseren over het inzetten van (collectieve) activiteiten om pestgedrag op een school of in een klas aan te pakken.
Daarnaast werken veel gemeenten en samenwerkingsverbanden aan een samenhangende aanpak om onderwijs en jeugdhulp te verbinden. Vaak zetten zij hiervoor wijk-, buurt- of jeugdteams in die aansluiten op de ondersteuningsstructuur in het onderwijs. Zo kunnen bijvoorbeeld maatschappelijk werkers uit het wijkteam op school aanwezig zijn, om in te springen op ondersteuningsvragen van leerlingen en ouders. Ook in geval van pesten kunnen zij een rol spelen, door bijvoorbeeld groepstrainingen (zoals een sociale vaardigheidstraining) te geven.
Het Nederlands Jeugdinstituut heeft de handreiking «van plagen tot pesten» opgesteld. De handreiking is bedoeld als voorbeeld voor gemeenten. Het geeft houvast bij het ontwikkelen van een preventie- en zorgarrangement. Bovendien kunnen gemeenten hiermee hun bestaande aanbod toetsen en zien welke interventies er bestaan om het eventuele hiaat in te vullen. In de handreiking staan diverse interventies beschreven die gemeenten kunnen inzetten om te komen tot een samenhangend en dekkend (zorg)aanbod.

Vraag 10

Kunt u de Kamer een overzicht doen toekomen van hoeveel gevallen van zelfmoord door pesten op school in Nederland hebben plaatsgevonden in de afgelopen vijf jaar uitgesplitst naar jaartal?

Deze specifieke cijfers zijn niet beschikbaar. Gegevens over de doodsoorzaken van alle overleden inwoners van Nederland worden in de Doodsoorzakenstatistiek van het CBS bijgehouden. Van iedere overleden inwoner van Nederland vult de arts een doodsoorzaakverklaring in. Bij het CBS wordt deze informatie verwerkt.
Voor de bepaling van de sterfgevallen door zelfdoding, of een andere niet-natuurlijke dood, wordt naast informatie vanaf de doodsoorzaakformulieren ook informatie opgehaald uit de rechtbankdossiers. Bij het aangeven van het motief voor een zelfmoord wordt altijd het belangrijkste (hoofd)motief ingevuld, terwijl bekend is dat er vaak een opstapeling van redenen is.
Het CBS geeft aan dat «pesten» onder de noemer «psychische stoornissen» valt. Onder de noemer psychische stoornissen vallen uiteraard veel meer soorten problematiek, zoals depressiviteit, schizofrenie en angststoornissen. In de cijfers van het CBS is terug te vinden dat er in 2015 23 jongeren zijn geweest (tot 20 jaar) waarbij als motief voor de zelfdoding een psychische stoornis staat.

Vraag 11

Deelt u de mening dat het omgaan met pestgedrag expliciet opgenomen moet zijn in de bekwaamheidseisen van leraren voor het primair en voortgezet onderwijs en daarmee ook in de lerarenopleidingen aan de orde dient te komen? Zo ja, welke actie onderneemt u op dit punt? Zo nee, waarom niet?

Ja. Daar waar er gepest wordt op school is het van belang dat leerkrachten het signaleren en weten hoe er mee om te gaan. Daarom is onderdeel van de bekwaamheidseisen het scheppen van een veilig, ondersteunend en stimulerend leerklimaat.
Onderdeel van de genoemde aanpak tegen pesten is het verder versterken van de aandacht voor sociale veiligheid in de curricula van de pabo’s en de eerste- en tweedegraadslerarenopleidingen. Ook wordt ingezet op het ondersteunen van actieve leerkrachten. Zij kunnen voor informatie, advisering en trainingen terecht bij de Stichting School en Veiligheid. Ook biedt deze stichting, in samenwerking met de PO-Raad en de VO-raad, scholen de mogelijkheid een Ambassadeur sociale veiligheid in te schakelen. Deze kan scholen helpen bij het vormgeven van hun veiligheidsbeleid. Het ondersteuningsaanbod van de ambassadeurs is onlangs uitgebreid.

Vraag 12

Bent u bereid in gesprek te gaan met het onderwijsveld in het primair en voortgezet onderwijs, met ouderorganisaties en met deskundigen om de omvang van het pestprobleem in kaart te brengen en om afspraken te maken over aanwezigheid en vormgeving van effectief antipest- en antiracismebeleid op scholen? Zo ja, welke concrete acties gaat u ondernemen? Zo nee, waarom niet?

Zie het antwoord op vraag 4.

Vraag 13

Deelt u de mening dat de school in casu ter verantwoording dient te worden geroepen, omdat zij nalatig is geweest? Zo ja, wat gaat u concreet doen? Zo nee, waarom niet?

Op dit moment wordt er een onafhankelijk onderzoek uitgevoerd door de samenwerkende Rijksinspecties. Daarnaast is de school met een eigen intern onderzoek bezig samen met de politie. De vraag of er sprake zou zijn van nalatigheid van wiens zijde dan ook kan pas worden beantwoord als deze onderzoeken zijn afgerond.

Vraag 14

Is er voldoende kennis bij de overheid en/of scholen over digitaal pesten en digitaal racisme? Zo ja, waar blijkt dat uit? Zo nee, wat gaat u hieraan doen?

Digitaal pesten, waaronder digitaal racisme, blijft een zorg in onze gedigitaliseerde maatschappij. In de Monitor Sociale Veiligheid is de leerlingen die aangeven gepest te worden gevraagd naar de manier waarop zij gepest worden. We zien een lichte daling in het pesten via internet. Zo geeft 19 procent van de gepeste leerlingen aan dat dit gebeurt via internet. Dit was in 2014 21 procent.7 Ook hier blijven wij de scholen, de jeugdigen zelf en hun omgeving erop wijzen hoe belangrijk het is om niet weg te kijken. Hierbij is het blijven opdoen van kennis altijd noodzakelijk.
Kinderen en jongeren die worden gepest, kunnen hulp vinden op Pestweb.nl. Ook ouders en leraren kunnen op deze website terecht. Pestweb.nl is een platform tegen pesten, waaronder ook cyberpesten valt, met:
Ook kunnen deskundigen en scholen via het programma van Mediawijsheid.nl kennis opdoen over digitaal pesten of via de website van Kennisnet.89

Vraag 1

Kent u de berichten «Asielzoeker overlijdt na aanhouding in Maastricht» en «Getuigen fatale arrestatie Maastricht moesten beelden wissen»?1 2

Ja.

Vraag 2

Vindt u dat deze arrestatie voldoet aan de vereisten van proportionaliteit? Zo ja, waarom wel? Zo nee, waarom hebben de politieagenten buitenproportioneel gehandeld?

De Rijksrecherche doet onderzoek naar dit incident. Als er sprake is van een strafbaar feit kan het Openbaar Ministerie besluiten vervolging in te stellen.

Vraag 3

Klopt het dat de agenten de omstanders/getuigen hebben gedwongen om beelden te wissen? Zo ja, is daar enige rechtvaardiging voor? Zo nee, wat gaat u hieraan doen?

Vraag 4

Deelt u de mening dat indien de politie niets te verbergen heeft, het filmen van de openbare weg zou moeten toestaan?

Vraag 5

Op basis van welke bevoegdheid, wet of regeling hebben de agenten in kwestie gedwongen beelden te wissen?

Vraag 6

Deelt u de mening dat het frappant is dat de politie agenten in casu aan andermans eigendommen zit om mogelijke bewijsmaterialen te verwijderen?

Vraag 7

Bent u bereid een aantal ordemaatregelen te nemen zodra op basis van onderzoek het vermoeden ontstaat dat de politie niet gelegitimeerd geweld heeft toegepast?

De werkgever, i.c. de korpschef, is verantwoordelijk voor het nemen van eventuele disciplinaire maatregelen.

Vraag 8

Bent u bereid agenten te vervolgen die door gebruik van de nekklem een arrestant om het leven brengen of blijvend lichamelijke letsel veroorzaken? Zo nee, waarom niet?

Op dit moment loopt er een Rijksrechercheonderzoek naar dit incident. Ik kan u momenteel geen mededelingen doen over de bevindingen van het onderzoek.

Vraag 9

Waarom zijn de agenten die de nekklem op de 35-jarige Macedoniër toegepast hebben niet direct op non-actief gezet?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Wat is de standaardprocedure wanneer een arrestant buiten bewustzijn raakt? Kunt u die aan de Kamer doen toekomen?

Hier is geen standaard werkwijze voor. Elke executieve politieambtenaar kan EHBO verlenen.

Vraag 11

Deelt u de mening dat de agenten de 35-jarige Macedoniër moesten reanimeren?

Op basis van de mij bekende feiten, kan ik in dit specifieke geval niet beoordelen of reanimatie de benodigde levensreddende handeling was. Onderzoek door de Rijksrecherche zal moeten uitwijzen wat de exacte feiten en omstandigheden waren.

Vraag 12

Kunt u een overzicht aan de Kamer doen toekomen van hetaantal arrestaties, waarbij arrestanten blijvend letsel hebben opgelopen?

Nee, de politie houdt hier geen overzicht van bij. Politie registreert wel de arrestatie en omstandigheden maar kunnen op dat moment vaak niet vaststellen of een arrestant (blijvend) letsel heeft opgelopen. Arrestanten kunnen wel een klacht indienen of een aangifte doen.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Politie biedt 84-jarige man excuses aan voor hardhandige arrestatie»?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u van het gegeven dat de politie aangeeft dat er in het Arabisch geen contact met de 84-jarige man te leggen was, maar volgens een ooggetuige de 84-jarige man en de agent elkaar prima konden verstaan aangezien de agent ook Arabisch sprak?

De Minister van Veiligheid en Justitie is politiek verantwoordelijk voor de kwaliteit van de organisatie en het beheer van de politie; de burgemeester is verantwoordelijk voor de aansturing van de politie ten aanzien van de openbare orde in zijn of haar gemeente. Het beantwoorden van specifieke vragen over het genoemde voorval valt onder de verantwoordelijkheid van de burgemeester als lokaal bevoegd gezag. De burgemeester van Amsterdam heeft mij bericht dat hij de gemeenteraad nader zal informeren over het genoemde voorval.
Van de politie heb ik vernomen dat zij vooral uit zorg heeft willen handelen. De man gedroeg zich volgens de politie gevaarlijk in het verkeer, was niet aanspreekbaar en maakte een verwarde indruk. Omdat de man weg wilde lopen, is er op dat moment voor gekozen om hem geboeid mee te nemen. Hiervoor heeft de politie excuses aangeboden. Dit is onder meer gebeurd in een persoonlijk gesprek met de familie. Naar aanleiding van het voorval is door de eenheidsleiding van Amsterdam uitvoerig gesproken met de betrokken agenten. Overigens zou ik er op willen wijzen dat de man is staande gehouden en niet is aangehouden.

Vraag 3

Kunt u uitzoeken waarom de agent niet reageerde op het uitschreeuwen van de pijn door de 84-jarige man, omdat de handboeien te strak zaten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het fietsen aan de verkeerde kant van de weg onvoldoende reden kan zijn om iemand hardhandig te arresteren? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Vind u dat deze arrestatie voldoet aan de vereisten van proportionaliteit en subsidiariteit? Zo ja, waarom wel? Zo nee, wat gaat u hieraan doen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Waarom heeft de politie Amsterdam een aantal maanden geleden in het geval van een 79-jarige man heel anders gereageerd op een wat oudere en verwarde burger?2

De vraag hoe de politie heeft gehandeld in de specifieke situaties waar u aan refereert, valt onder de verantwoordelijkheid van het lokaal bevoegd gezag zijnde de burgemeester.
Hierbij zou ik graag willen benadrukken dat de politie er voor iedereen is, ongeacht wie of wat je bent. Daaruit volgt dat ongerechtvaardigd onderscheid ten aanzien van iemands (etnische) achtergrond niet thuishoort bij de politie. Onder andere met het programma «De Kracht van verschil» geeft de politie uitvoering aan het tegengaan van discriminatie.

Vraag 7

Deelt u de mening dat ondanks de nodige ophef nog steeds sprake is van etnisch profileren binnen de politie als een dronken blanke oude man naar huis wordt gebracht terwijl de man in casu met de boeien naar het politiebureau wordt afgevoerd?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Is etnisch profileren zo ver de politieorganisatie binnen gesijpeld dat zelfs 80-plussers van Marokkaanse afkomst dienen te vrezen voor een onbehoorlijke en onrechtvaardige behandeling door de politie?

Ik distantieer mij van de door u gedane insinuatie.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het op een bestendige gedragslijn begint te lijken eerst buitenproportioneel te arresteren en achteraf excuses aan te bieden? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 10

Kunt u zich voorstellen wat voor impact deze gang van zaken heeft op het gezinsleven en de psychische gesteldheid van de 84-jarige man? Wat gaat u hiermee doen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 11

Bent u van mening dat de politie voldoende bekwaam is wat betreft de aangeleerde aanhoudingstechnieken toe te passen om een 84-jarige man te arresteren? Zo ja, waar blijkt dat uit? Zo nee, welke disciplinaire maatregelen worden er getroffen bij gevallen als deze en specifiek in dit geval?

In het politieonderwijs wordt reeds uitgebreid aandacht besteed aan de meest adequate manier om in verschillende situaties iemand aan te houden.

Vraag 12

Bent u bereid om een cursus binnen het politiekorps te organiseren om meer empathie te tonen bij aanhoudingen van oudere personen? Zo ja, kunt u de Kamer daarover informeren? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten: Klopt het dat de groep op weg naar Maassluis is tegengehouden zonder dat zij het demonstratieverbod had overtreden? Zo nee, kunt u exact aangeven waarom deze groep is tegengehouden?

Ja, ik ben bekend met de berichten.
Nee, de informatie over het tegenhouden van demonstranten die op weg waren naar Maassluis is onjuist. Zie nadere toelichting bij beantwoording vraag 2, 9 en 17.

Vraag 2

Waarom zijn de bussen niet naar Maassluis begeleid waar de groep voornemens was te demonstreren?

De burgemeester van Rotterdam heeft in het raadsdebat van 17 november 2016 aangegeven dat de politie heeft aangeboden om de demonstranten naar Maassluis te begeleiden. Van dit aanbod wilden de demonstranten geen gebruik maken. Zij wilden zich naar het centrum van Rotterdam begeven.

Vraag 3

Waarom besloot de politie de groep in Rotterdam te houden, ondanks dat er door de burgemeester was aangegeven dat er niet voldoende politiecapaciteit in de stad aanwezig was en deze mensen voornemens waren naar Maassluis te gaan waar juist veel capaciteit aanwezig was?

Zie het antwoord op vraag 2

Vraag 4

Hoe verhoudt een demonstratieverbod voor het gehele centrum van Rotterdam zich tot artikel 9 van de Grondwet?

De Wet openbare manifestaties (hierna: Wom) geeft de burgemeester de bevoegdheid om bij demonstraties voorschriften en beperkingen te stellen of een verbod te geven. Dit betreft een belangenafweging tussen het recht op vrijheid van betoging en de beperking daarvan ter bescherming van de volksgezondheid, in het belang van het verkeer of bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden.
Het verbod dat op grond van artikel 5 van de Wom is gegeven, gold voor het gebied centrum (als omschreven in de verordening op de gebiedscommissies 2014) voor het tijdvak van 06.00 – 18.00 uur. Het verbod is door woordvoerders van de politie mondeling kenbaar gemaakt en tevens schriftelijk uitgereikt aan de demonstranten.

Vraag 5

Deelt u de mening dat een demonstratieverbod voor het gehele centrum van Rotterdam burgerrechten met de voeten treed? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Op welke gronden is het besluit tot een demonstratieverbod genomen en hoe is dit gecommuniceerd met de burger?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 7

Bent u van mening dat het noodbevel beter had gecommuniceerd moeten worden met de burgers? Zo nee, waarom niet?

Het noodbevel is afgekondigd voor 12 november 2016 van 12.00 -17.00 uur. Het noodbevel is vervolgens mondeling bekendgemaakt aan de demonstranten, onder andere via het gebruik van megafoons.

Vraag 8

Wat vindt u van de signalen waaruit zou blijken dat voor veel burgers het besluit tot een noodbevel onduidelijk was?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Heeft de burgemeester van Rotterdam een demonstratieverbod in het gehele centrum van deze stad afgegeven om de openbare orde te bewaken of om racisme de mantel der liefde toe te dekken?

De burgemeester heeft – onder meer – de taak om de openbare orde in de gemeente te handhaven. Ik beschik niet over aanwijzingen dat dit hier niet het geval zou zijn geweest.
De burgemeester van Rotterdam heeft in het raadsdebat van 17 november 2016 aangegeven dit kwalijke insinuaties te vinden. Hij heeft zich genoodzaakt gevoeld om een verbod af te kondigen in het belang van de openbare orde en veiligheid. De bescherming van de demonstranten en het publiek van de optocht van Sinterklaas door het centrum van Rotterdam stonden hierbij voorop.

Vraag 10

Is er sprake van een «gezag uitstralende, neutrale en veilige houding» als de Parate Eenheid Rotterdam zich met trots laat fotograferen als karikaturale opvoering van de zwarte mens? Zo ja, hoe verhoudt dit zich tot de gedragscode van de hand van uw ministerie?5 Zo nee, waarom treed de Parate Eenheid Rotterdam uw gedragscode met de voeten?

Zoals de burgemeester van Rotterdam in het raadsdebat van 17 november heeft aangegeven was de tweet ongepast. De politie eenheid Rotterdam heeft deze tweet verwijderd. Ik zie geen aanleiding een nader onderzoek naar de objectiviteit van de genoemde eenheid te initiëren.

Vraag 11

Wat vindt u van de tweets van de Parate Eenheid Rotterdam?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 12

Bent u bereid een onderzoek te doen naar de objectiviteit van de Parate Eenheid Rotterdam? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 13

Heeft de politie geweld gebruikt tegen de demonstranten en zo ja, was dit naar uw mening proportioneel?

Bij aanhoudingen tijdens wanordelijkheden komt het voor dat de politie geweld moet gebruiken. Volgens de reguliere procedure bij het gebruik van geweld door de politie zal het geweldgebruik worden geregistreerd en worden getoetst. Demonstranten die van mening zijn dat buitenproportioneel geweld is gebruikt kunnen aangifte doen of een klacht indienen bij de politie. Daarnaast is het mogelijk ter zake een oordeel te vragen aan de rechter.
Het kader voor de beoordeling van geweldstoepassing is de Ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke marechaussee en andere opsporingsambtenaren. Als de feiten en omstandigheden hiertoe aanleiding geven, kan het Openbaar Ministerie strafvervolging instellen.
De burgemeester van Rotterdam heeft in het raadsdebat van 17 november 2016 toegezegd aan de raad de gebeurtenissen omtrent de aanhoudingen te evalueren. Hierbij wordt ook de uitkomst van de toets van de politie over het geweldgebruik opgenomen.

Vraag 14

Wat vindt u van de uitspraak van mensenrechtenorganisatie Amnesty International waarin wordt aangegeven dat het geweld van de politie disproportioneel was?

Zie antwoord vraag 13.

Vraag 15

Wat vindt u van ooggetuigenverslag dat sommige mensen er praktisch aan de haren bijgesleept zijn om ze bij de groep vermeende demonstranten te kunnen scharen en ze zodoende te arresteren?

Zie antwoord vraag 13.

Vraag 16

Wat vindt u van de uitlating van de Nederlandse Volks-Unie «Tijd om terug te knokken»?6 Wilt u hier met klem afstand nemen?

Voorop staat dat het nooit geoorloofd is om geweld aan te moedigen. Het staat de NVU vrij om binnen de grenzen van de wet haar mening te uiten. Of ik die deel of verwerpelijk vind is een moreel oordeel en niet aan de orde.

Vraag 17

Waarom is het de Nederlandse Volks-Unie wél toegestaan in Maassluis te demonstreren?

In Maassluis was in de voorbereiding van de Landelijke intocht van Sinterklaas rekening gehouden met demonstraties. Hiertoe waren demonstratievakken ingericht voor zowel voor- als tegenstanders van de figuur van Zwarte Piet. Voor verdere beantwoording zie vraag 2.

Vraag 18

Begrijpt u dat de burger zich ongehoord voelt zodra er demonstratieverboden voor complete binnensteden afgekondigd worden, burgers belet wordt af te reizen naar Maassluis wat niet onder het demonstratieverbod viel, ondanks dat de «pro-piet» rechts-extremisten daar wel mochten protesteren en politieagenten de noodzaak voelen om tijdens hun werk «de neger» te spelen en daarmee een negatief stereotiep over de zwarte mens uitdragen en omarmen wat tegen uw eigen gedragscode ingaat? Zo ja, waarom treedt u dan niet hard op? Zo nee, hoeveel meer onrecht moet er geschieden eer u dit begrijpt?

Verboden op grond van de Wet openbare manifestaties, noodbevelen en noodverordeningen worden uitgevaardigd door het lokaal gezag, al naar gelang hun inschatting van de lokale omstandigheden binnen de grenzen die de Wom en de Gemeentewet daaraan stellen. De lokale omstandigheden en de inschatting daarvan kunnen per gemeente verschillen. Ter zake heeft de Minister geen aanwijzingsbevoegdheid of en hoe de burgemeester gebruik dient te maken van de bevoegdheden die de Wom en de Gemeentewet hem toekennen om de openbare orde te handhaven. Voor de inschatting van de plaatselijke omstandigheden en de uitoefening van de bevoegdheden op grond van de Wom en de Gemeentewet is het lokaal gezag verantwoordelijk en moet daarvoor ook op lokaal niveau verantwoording afleggen.

Vraag 19

Vindt u dat na de uitspraken van instanties als de VN, het College voor de Rechten van de Mens, de rechtbank in Amsterdam en de Kindersombudsman het fenomeen Zwarte Piet onderhevig is aan verandering? Zo nee, waarom niet?

Het Sinterklaasfeest is een eeuwenoude traditie die wordt vormgegeven door de samenleving en die is blijven bestaan door te veranderen. Het decentrale karakter van het Sinterklaasfeest met honderden lokale intochtcomités, scholen en vele vrijwilligers maakt dat er op veel verschillende plekken een maatschappelijk debat plaatsvindt.

Vraag 20

Deelt u de mening dat er op scholen verplicht voorlichting moet worden gegeven over de discussie die zich nu afspeelt met de nadruk op de racistische elementen van Zwarte Piet? Zo nee, waarom niet?

Het is aan scholen zelf om te bepalen hoe zij hun onderwijs inrichten en welk lesmateriaal daarbij wordt gebruikt.

Vraag 21

Bent u van mening dat het voortbestaan van Zwarte Piet zorgt voor een racistisch imago van Nederland in het buitenland?

De regering erkent dat in de vertolking van Zwarte Piet negatieve stereotyperingen een rol kunnen spelen. Deze kunnen onbedoeld vooroordelen en discriminatie in de hand werken en mensen kwetsen. Tegelijkertijd acht de regering het van belang te benadrukken dat dit mensen die het kinderfeest altijd met veel vreugde vieren niet tot racist maakt.
Het kabinet is van mening dat een verbod op Zwarte Piet van staatswege niet de uitweg is, maar dat de overheid een rol kan spelen om een respectvolle dialoog te faciliteren zodat er vanuit de maatschappij initiatieven ontstaan om Zwarte Piet een figuur te laten zijn die iedereen recht doet. Het Sinterklaasfeest moet een feest voor alle kinderen zijn en daarom is het kabinet er voorstander van dat het feest met de tijd meegaat.
In het buitenland bestaan, net als in Nederland, zorgen bij sommige mensen over de stereotypering van Zwarte Piet. Het blijkt lastig, bijvoorbeeld in de VS, om de traditie van Zwarte Piet in haar huidige vorm uit te leggen.

Vraag 22

Wat vindt u ervan dat België vanaf 2017 een einde maakt aan het fenomeen Zwarte Piet?7

Zoals in het antwoord op vraag 21 is gemeld moet het Sinterklaasfeest een feest zijn voor alle kinderen en daarom is het kabinet er voorstander van dat het feest met de tijd meegaat.
De aard van die veranderingen en het tempo waarin die zich voltrekken zal per land of streek verschillend zijn. Zoals gemeld is het kabinet er geen voorstander van om in de maatschappelijke discussie over dit onderwerp sturend op te treden.

Vraag 23

Zou Nederland volgens u geen voorbeeld moeten nemen aan onze Zuiderburen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 22.

Vraag 24

Deelt u de constatering dat de NPO een voorbeeld kan nemen aan RTL door het fenomeen Zwarte Piet te laten verdwijnen van de buis? Zo nee, waarom niet?

Artikel 2.88 van de Mediawet bepaalt dat de omroepen de vorm en inhoud van hun media-aanbod bepalen en daar dus ook verantwoordelijk voor zijn. Deze programmatische autonomie is een hoeksteen voor de onafhankelijkheid van de omroepen, zowel publiek als commercieel. Het garandeert dat de omroepen onafhankelijk van de overheid en van derden hun media-aanbod produceren en aanbieden.

Vraag 25

Wat vindt u ervan dat belastingsbetalers die zich gekwetst voelen door Zwarte Piet nu financieel hun bijdrage leveren aan een racistisch fenomeen dat wordt uitgezonden op de NPO?

Zie antwoord vraag 24.

Vraag 26

Bent u van mening dat uitspraken zoals «kom in verzet» van PVV-leider Wilders bijdragen aan dit klimaat van verrechtsing, verruwing en verharding? Zo ja, bent u bereid om de PVV-leider aan te spreken op zijn opruiende taal? Zo nee, waarom wilt u dit niet (in)zien?

Uitlatingen van politici voor zover die zijn gedaan in een vergadering van de Staten- Generaal vallen onder de parlementaire onschendbaarheid.
Ongepaste uitspraken kunnen op verzoek van de Kamervoorzitter worden ingetrokken of gecorrigeerd. Buiten de parlementaire onschendbaarheid geldt ook voor politici de vrijheid van meningsuiting binnen de grenzen van de wet. Over de grenzen van de wet oordeelt de rechter. Het past het kabinet niet uitspraken van een Kamerlid van een kwalificatie te voorzien als in de vraag gegeven.

Vraag 27

Bent u van mening dat racisme en discriminatie met wortel en tak bestreden dient te worden? Zo ja, waarom negeert u de uitspraken van de rechtbank Amsterdam en een VN committee over de discriminatoire aard van het fenomeen Zwarte Piet door niet op te treden tegen personen en instanties die dit faciliteren?

Iedere vorm van discriminatie is onaanvaardbaar en onacceptabel en dient met kracht te worden bestreden. Een en ander is nader uitgewerkt in het Nationaal Actieprogramma tegen Discriminatie, dat is aangeboden aan de Tweede Kamer op 22 januari 2016 (Kamerstuk 30 950, nr. 84).

Vraag 28

Welke concrete maatregelen gaat u nemen om voor eens en altijd ervoor te zorgen dat racistische elementen uit onze samenleving verdwijnen en confrontaties als deze niet meer voor zullen komen?

Zie antwoord vraag 27.

Vraag 29

Bent u bereid deze vragen vóór de begrotingbehandeling Veiligheid en Justitie voor het jaar 2017 te beantwoorden? Zo nee, waarom niet?

Ja.

Vraag 1

Kent u het bericht «Plasterk weigert Giel Beelen uit antidiscriminatiespotje te knippen»?1

Ja.

Vraag 2

Vindt u de uitspraak van de heer Beelen racistisch?

Het kabinet vindt discriminatie ontoelaatbaar en zet zich sterk in om discriminatie te bestrijden en te voorkomen. De bedreigingen die recentelijk aan het adres van mevrouw Simons zijn gericht, zijn afschuwelijk.
De vragen van de heer Kuzu hebben betrekking op een bestaande TV-spot van de rijksoverheid, die is gemaakt in het kader van de campagne «Zet een streep door discriminatie». Deze TV-spot is eind 2015 en in het voorjaar van 2016 uitgezonden. Dit onderdeel van de campagne werd al niet meer actief ingezet op TV en er komt ook geen nieuwe campagne met deze TV-spot. De heer Beelen heeft inmiddels zelf het predicaat «smakeloos» aan zijn foute uitspraak gegeven en zijn excuses aan mevrouw Simons gemaakt. Dit is uitvoerig via de Publieke Omroep kenbaar gemaakt. De zaak is niet ter beslissing voor het kabinet. De wet biedt zonodig diverse mogelijkheden voor betrokkenen om gevallen van discriminatie aan de rechter voor te (laten) leggen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de overheid het goede voorbeeld zou moet geven in de aanpak van racisme en discriminatie? Zo ja, hoe kunt u dit rijmen met het feit dat iemand die zich discriminatoir uitgelaten heeft nog steeds zichtbaar is in de «zet een streep door discriminatie» campagne? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Ziet u in dat de uitspraak van de heer Beelen racistisch is? Zo ja, waarom weigert u het antidiscriminatiespotje aan te passen? Zo nee, waarom vindt u de uitspraak niet racistisch?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Vindt u het terecht dat de regisseur van het filmpje inmiddels Giel Beelen onzichtbaar heeft gemaakt? Zo nee, waarom niet?

De Minister van BZK past geen oordeel over deze persoonlijke beslissing van de regisseur.

Vraag 6

Deelt u de mening dat uw handelen als «het door de vingers zien» van racistische uitspraken, en als goedkeuring kan worden opgevat? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 7

Deelt u de mening dat de wijze waarop de heer Beelen heeft gehandeld niet in overeenstemming is met de door de Publieke Omroep geformuleerde uitganspunten, waaronder «De Nederlandse Publieke Omroep is een bindende factor in onze pluriforme samenleving»? Zo ja, wat gaat u hieraan doen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 8

Hoeveel racistische opmerkingen moeten er nog volgen voordat u eindelijk de ernst van de situatie onderkent?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Hoge Raad: Politie mag niet etnisch profileren in verkeer»? 1

Ja.

Vraag 2

Hoe geeft u gevolg aan de uitspraak van de Hoge Raad dat de politie niet op straat zomaar een willekeurig voertuig uit mag kiezen voor een verkeerscontrole op basis van uitsluitend de etnische of religieuze kenmerken of achtergronden van de bestuurder of inzittende?

Vraag 3

Bent u bereid om uw beleid te wijzigen of aan te scherpen aan de hand van de uitspraken van de Hoge Raad?

Vraag 4

Hoe borgt u binnen de politieorganisatie dat deze geen controles uitvoert op basis van uitsluitend de etnische of religieuze kenmerken of achtergronden van de bestuurder of inzittende?

Vraag 5

Kunt u gedetailleerd aangeven welke kenmerken er vallen onder «risicokenmerken»?

Vraag 6

Bent u bereid om etnisch profileren bij de politie met prioriteit aan te pakken? Zo ja, hoe wilt u dit gaan doen? Zo nee, waarom niet?

Zoals ik ook in mijn brief van 4 oktober 20165 aan uw Kamer heb aangegeven, is het maken van onderscheid zonder objectieve rechtvaardiging bij (proactief) politieoptreden ontoelaatbaar. Om die reden is een pakket aan maatregelen genomen dat een verantwoorde en effectieve aanpak vormt voor de gesignaleerde problemen en de dilemma’s die hiermee gepaard gaan. Hiervoor verwijs ik naast de genoemde brief naar de voortgangsbrief politie van 20 juni 2016.6

Vraag 7

Ziet u in dat etnisch profileren schade toebrengt aan het vertrouwen dat de burger in de politie heeft? Zo ja, kunt u een inschatting maken van de gevolgen? Zo nee, waarom beseft u dit niet?

Het voorkomen van ongerechtvaardigd onderscheid is van groot belang voor de legitimiteit van het optreden van de politie, het maatschappelijk vertrouwen in de politie en een effectief politieoptreden. Een negatief neveneffect van etnisch profileren is dat het de procedurele rechtvaardiging van het politieoptreden ondermijnt. Dit kan tot gevolg hebben dat de bereidheid van burgers om met de politie samen te werken en de politie informatie te verschaffen afneemt, terwijl dit van belang is voor de (effectieve) uitvoering van het politiewerk.

Vraag 8

Welke initiatieven worden er ondernomen door de politie om het etnisch profileren op basis van etnische of religieuze kenmerken of achtergronden te voorkomen?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 9

Deelt u de mening dat verkeerscontroles alleen uitgevoerd mogen worden door de verkeerspolitie en niet door de recherche? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen zodat dit niet meer voorkomt? Zo nee, ondermijnt dit de positie van de verkeerspolitie niet?

Die mening deel ik niet. Ambtenaren van de politie, waaronder recherchemedewerkers, zijn bevoegd om verkeerscontroles te verrichten teneinde de Wegenverkeerswet 1994 te handhaven.

Vraag 10

Kunt u aangeven hoeveel verdachten zijn vrijgesproken door het gerechtshof nadat bekend is geworden dat de politie verkeerscontroles misbruikt heeft? Zo ja, om hoeveel verdachten gaat het? Zo nee, waarom niet?2

De Hoge Raad heeft in haar uitspraak van 1 november 2016 waaraan u refereert niet geoordeeld dat de recherche misbruik zou hebben gemaakt van verkeerscontrole teneinde criminelen staande te houden. Een onderzoek hiernaar ligt dan ook niet voor de hand.

Vraag 11

Bent u bereid om te onderzoeken hoe vaak het voorkomt dat de recherche misbruik maakt van verkeerscontroles om criminelen staande te houden? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen indien dit voorkomt? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Meldingen kinderporno dit jaar verdubbeld»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe verklaart u de toename van het aantal meldingen en het grote aantal strafbare afbeeldingen die op Nederlandse servers stonden? Heeft dit te maken met de stijging van de hoeveelheid kinderpornografie op het internet?

Het feit dat Nederland een uitstekende digitale infrastructuur heeft draagt eraan bij dat het merendeel van het West-Europese internetverkeer via Nederland of Nederlandse IP-adressen verloopt. Dat zorgt er voor dat wij relatief veel meldingen te verwerken krijgen die «niet Nederlands» zijn. Daarnaast vindt momenteel een enorme toename plaats in de toegang tot het internet en zijn er steeds meer (gebruikers van) communicatiediensten en devices die continue online zijn, alsmede een toename van het aantal bedrijven dat diensten op het internet aanbiedt en dat strafbaar materiaal vervolgens meldt. Op basis van de toename van het aantal meldingen betreffende strafbare afbeeldingen op Nederlandse servers mag niet zonder meer de conclusie worden getrokken dat de hoeveelheid kinderpornografisch materiaal op internet toeneemt. Het is op dit moment onvoldoende duidelijk in hoeverre het gaat om oud dan wel nieuw materiaal dat wordt verspreid op het internet.

Vraag 3

Deelt u de mening dat alle kinderen recht hebben op bescherming tegen alle vormen van seksueel geweld? Zo ja, op welke wijze gaat u bewerkstelligen dat beleid en uitvoering meer worden afgestemd op de complexiteit van het fenomeen kinderpornografie?

Deze mening deel ik volledig. In de voortgangsrapportage omtrent de aanpak van kinderpornografie en kindersekstoerisme van 1 januari 2015 heb ik uw Kamer geïnformeerd over het feit dat de bestaande focus op slachtoffers en op vervaardigers en verspreiders van kinderpornografie wordt uitgebreid. De focus wordt gelegd op het ontzetten van slachtoffers uit hun misbruiksituatie, waarbij elk signaal van misbruik wordt opgepakt. In de dadergerichte aanpak komt de nadruk meer te liggen op de aanpak van recidivisten, daders opererend in besloten netwerken en daders in risicovolle beroepen en posities. Dit betekent in toenemende mate een focus op het type dan wel de zwaarte van de zaak (kwaliteit) en niet zozeer op het aantal zaken (kwantiteit). De interventies bestaan uit maatwerk, passend bij het delict.

Vraag 4

Welke preventieve instrumenten kunnen ingezet worden om effectieve bescherming te bieden aan kinderen tegen seksueel misbruik?

Voorlichting speelt een belangrijke rol bij het weerbaar maken van kinderen tegen verschillende vormen van seksueel misbruik. Scholen in het funderend onderwijs voeren in het kader van de Wet veiligheid op school een gericht preventiebeleid. Hierbij gaat het om: het stellen en respecteren van grenzen en het maken van afspraken hierover door de schoolleiding met het personeel en de leerlingen; het creëren van een open leerklimaat op school; het ervoor zorgen dat leerlingen en personeel weten waar ze terecht kunnen en het aanleren van vaardigheden op het gebied van sociale weerbaarheid. Ook draagt het aanstellen van een vertrouwenspersoon bij aan het voorkomen en bestrijden van seksueel grensoverschrijdend gedrag op school.
Het Nederlands Jeugdinstituut krijgt steun vanuit het Ministerie van VWS voor onderzoek en voorlichting aan (professionele) opvoeders. Met het project «Mediaopvoeding» wordt het huidige aanbod in kaart gebracht en worden nieuwe producten, materialen en diensten voor professionals ontwikkeld om de ontwikkeling van kinderen te versterken en de risico’s van mediagebruik, waaronder ook sexting (het versturen of delen van seksueel getinte foto’s of berichten), tegen te gaan.
Samen met het Ministerie van VWS en het Ministerie van OCW laat ik een barrièremodel seksueel ongewenst gedrag op internet ontwikkelen dat inzichtelijk maakt welke organisatie welke bijdrage kan leveren aan de aanpak van seksueel onwenselijk gedrag via het internet. Ik verwacht dat dit de onderlinge samenwerking tussen partijen en organisaties in het onderwijs, het zorgveld en de strafrechtketen rondom de bescherming van kinderen tegen seksueel misbruik zal versterken.
Ten slotte is de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen bezig met een onderzoek naar effectieve interventies ter preventie van seksueel geweld tegen kinderen (zowel fysiek als digitaal misbruik). Dit onderzoek wordt naar verwachting in mei 2017 opgeleverd.

Vraag 5

Kunt u een overzicht geven van de vervolgingen en strafmaten die zijn opgelegd in het kader van kinderporno de afgelopen vijf jaar? Zo nee, waarom niet?

Hieronder treft u een overzicht aan van de instroom en de afdoeningen in zaken waarbij sprake is van kinderporno. Van de zaken die bij het OM ter vervolging instromen, wordt over de jaren 2011–2016 72% tot 57% zaken ter beoordeling aan de rechter voorgelegd, waarvan 89% tot 91% bij de rechter in een schuldigverklaring resulteert. Voor de periode 2015–2018 zijn de doelstellingen in het vervolgingsbeleid ten aanzien van kinderporno en kindersekstoerisme anders geformuleerd dan voorgaande jaren. De aanpak van dit soort zaken richt zich minder op de vervolging van bezitters van kinderporno, maar vooral op de verspreiders en vervaardigers van kinderporno en het stoppen van actueel misbruik. Door zaken – die zich daar voor lenen – op andere wijze af te doen bijvoorbeeld door middel van een gesprek met een eventuele waarschuwingsbrief of door middel van een zogenaamde Indigo-afdoening (dit is een afdoening waaraan voorwaarden zijn verbonden zoals proeftijd, afstand van beslag, behandeling bij een behandelinstituut), kunnen de politie en het Openbaar Ministerie zich richten op onderzoeken tegen verspreiders en vervaardigers en in grotere, complexer en internationale zaken.
Instroom
413
528
575
536
426
407
Overdracht
0
0%
8
2%
5
1%
2
0%
9
2%
6
1%
Onvoorwaardelijk Sepot
78
18%
87
22%
116
21%
122
21%
85
17%
88
20%
Voorwaardelijk Sepot
28
7%
29
7%
86
16%
142
24%
103
20%
85
20%
OM-transactie / OM-strafbeschikking
8
2%
6
1%
8
1%
9
2%
3
1%
1
0%
Voegen
4
1%
6
1%
10
2%
7
1%
6
1%
5
1%
ZM-afdoening
306
72%
268
66%
320
59%
310
52%
300
59%
247
57%
Uitstroom Totaal
424
404
545
592
506
432
betreft de periode oktober 2015 – september 2016

Vraag 6

Welke expertise is er momenteel in Nederland beschikbaar met het omgaan met trauma’s die het gevolg zijn van de misbruikbeelden op het internet?

Expertise voor behandeling van trauma’s is aanwezig bij GGZ, jeugdhulpverlening, maar ook binnen het onderwijs. De GGZ en traumacentra voor jeugdigen2 hebben expertise in huis om deze kinderen te screenen en te behandelen als de diagnose posttraumatisch stresssyndroom (PTSS) is gesteld. Het Landelijk Psychotraumacentrum in het UMC Utrecht diagnosticeert en behandelt jeugdige slachtoffers met PTSS als gevolg van kinderporno en sexting. Ook worden ouders begeleid en zo nodig behandeld. Veel beschikbare expertise is gericht op behandeling om herhaling of revictimisatie te voorkomen (zogeheten secundaire preventie). Daarbij spelen factoren zoals psychische problemen als gevolg van eerder misbruik een rol. Daarom is voorkomen of behandeling van PTSS van groot belang.
Er is geen informatie voorhanden waaruit blijkt dat alle slachtoffers van kinderporno en online seksueel misbruik die gebruik kunnen maken van psycho-educatie, tevens advies en onderzoek door een kinderarts krijgen. Voorts geeft de wetenschappelijke literatuur weinig handvatten voor de klinische praktijk bij de behandeling van trauma’s als gevolg van «hands-off activiteiten3». Uit de beperkte literatuur die beschikbaar is, blijkt dat slachtoffers vooral last hebben van het feit dat beelden van hen in de krochten van het internet blijven circuleren.
Het hierboven genoemde psychotraumacentrum is onderdeel van het Centrum Seksueel Geweld (verder: CSG) in de regio Utrecht. Een CSG biedt gecoördineerde multidisciplinaire hulp4 aan slachtoffers van seksueel geweld tot één week na het incident. Een CSG is laagdrempelig en voor iedereen toegankelijk, ook minderjarigen. Er zijn nu 13 CSG’s operationeel. In 2017 zal een landelijk dekkend netwerk van 16 CSG’s zijn uitgerold.
Uit bovenstaande blijkt dat er veel expertise voorhanden is. Desondanks komt uit onderzoek naar voren dat het percentage slachtoffers dat aangifte doet van zedenmisdrijven relatief laag is. Mede daarom ben ik een onderzoek gestart om te achterhalen wat de overwegingen van slachtoffers zijn om al dan niet aangifte te doen of hulp te zoeken. Naar verwachting zullen de uitkomsten van dit onderzoek medio 2017 bekend worden gemaakt.

Vraag 7

Acht u de beschikbare expertise voldoende in de bescherming van kinderen tegen seksueel geweld? Zo ja, waarom wel? Zo nee, wat gaat u hieraan doen?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Bent u van mening dat de politie en hulpverlening voldoende digibewust, digibereikbaar, digibekwaam, en digi-actief zijn? Zo ja, waar blijkt dat uit? Zo nee, wat gaat u daar aan doen?

In een tijd van vele ontwikkelingen op ICT-gebied is het van belang dat de politie over goede en actuele expertise beschikt. Expertise die per definitie schaars is. Mede daarom wordt ten aanzien van kinderporno vanuit het Nationaal Programma Zeden, Kinderporno en Kindersekstoerisme (NPZKK) specifiek ingezet op het verstevigen van de digitale expertise, waaronder innovatieve toepassingen ter verbetering van het werkproces, opsporingsmogelijkheden en de verwerking van digitale informatie. Dit is een continu proces. Ook aan de digitale kennis en vaardigheden van de kinderpornorechercheurs wordt bij voortduring gewerkt door hen bijvoorbeeld deel te laten nemen aan (inter)nationale trainingen en opleidingen.

Vraag 9

Bent u voornemens om extra maatregelen te ondernemen naar aanleiding van de onderhavige berichtgeving? Zo ja, welke maatregelen wilt u nemen? Zo nee, waarom niet?

Op dit moment hebben mij geen signalen bereikt naar aanleiding van deze berichtgeving extra maatregelen te nemen. Bij de aanpak van kinderporno wordt vooral gezocht naar actueel misbruik om daarmee het aantal slachtoffers te kunnen minimaliseren. Zoals ik in het antwoord op vraag 2 toelichtte, blijkt uit de toename van het aantal meldingen niet dat het aantal actuele slachtoffers is toegenomen. De toename van het aantal meldingen leidt ertoe dat de politie en het OM streng prioriteren. Voor de selectie van de te onderzoeken zaken wordt onder meer gebruik gemaakt van prioriteringssysteem Kirat, dat in Engeland in samenwerking met verschillende universiteiten en de Nederlandse politie is ontwikkeld. Hiermee kunnen de politie en het OM vanuit het grote aanbod juist die zaken onderscheiden waar, op basis van wetenschappelijk onderzoek, de kans op het aantreffen van actueel misbruik het grootst is.