Kamervragen

Alle

26 juli 2021 - 10 september 2021

46 dagen

Het bericht ‘Meerdere mensen overleden door zelfdoding-middel, verkoper uit Eindhoven (28) opgepakt’
	Mirjam Bikker (CU)
	Hugo de Jonge (viceminister-president , minister volksgezondheid, welzijn en sport) (CDA), Paul Blokhuis (staatssecretaris volksgezondheid, welzijn en sport) (CU), Ferdinand Grapperhaus (minister justitie en veiligheid) (CDA)

Bronnen

1. Website Eindhovens Dagblad, 21 juli 2021 (https://www.ed.nl/dossier-1…
2. Website de Volkskrant, 3 juli 2021 (https://www.volkskrant.nl/nieuws-…

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het schokkende bericht «Meerdere mensen overleden door zelfdoding-middel, verkoper uit Eindhoven (28) opgepakt»1?

Ja.
Vraag 2

Bent u op dit moment bekend met meer zaken waarin onderzoek wordt gedaan naar de verkoop van een suïcidemiddel?

In het belang van het lopende strafrechtelijk onderzoek kan ik hierover geen mededelingen doen.
Vraag 3

Hoe beoordeelt u de situatie dat er via de Coöperatie Laatste Wil (CLW) informatie wordt verstrekt over Middel X, dat mensen kunnen bestellen voor een suïcide en dat deze informatie mogelijk vervolgens ook gebruikt kan worden om zelf in dit middel en behulpzame middelen te handelen?

Zoals ook in eerdere antwoorden op Kamervragen aangegeven, achten wij het onwenselijk dat middel X in omloop is en dat mensen in anonimiteit en zonder begeleiding van een arts of andere professional deze fatale stap kunnen zetten.2
Om deze reden heeft het kabinet op 3 september 2018 verschillende maatregelen getroffen om de levering van stoffen die gebruikt kunnen worden voor suïcide te reguleren. De inzet van de maatregelen is gericht op het opwerpen van een drempel voor de beschikbaarheid van deze stoffen voor particulieren.3 Onderdeel van deze maatregelen is de code «Signalering van risico’s op suïcide met behulp van chemische stoffen». In deze code hebben partijen4 afspraken gemaakt om de verkoop aan particulieren van stoffen te monitoren waarvan vastgesteld is dat zij mogelijk bij suïcide gebruikt worden, en om kennis over deze stoffen met elkaar te delen in een overleg.5
Daarnaast probeert het Ministerie van VWS, zo veel als mogelijk is, de chemische stofnaam van middel «X» geheim te houden. De stof wordt ook in onderlinge communicatie tussen VWS en anderen bij voorkeur niet bij naam genoemd. Ook de partijen die aangesloten zijn bij de hierboven genoemde code proberen de aandacht voor de stof zo klein mogelijk te houden. Daarnaast probeert de industrie en de gespecialiseerde handel in chemische producten de verkoop van de stof aan consumenten zoveel mogelijk te beperken. In verband met een eventuele zoektocht naar alternatieve routes ga ik hier niet verder in op de methoden die hiervoor gebruikt worden. Tegelijkertijd valt er voor het Ministerie van VWS weinig te doen aan de openbare informatie die via allerlei routes toegankelijk is. Handel in de stof is niet volledig te verbieden.
Vraag 4

Kunt u in het licht van deze zaak, maar ook indachtig het eerdere bericht over de 28-jarige jonge vrouw die spijt kreeg van de inname van Middel X dat CLW aanbeveelt, maar toch overleed2, toelichten welke afweging er eerder is gemaakt bij het niet kunnen verbieden van de verstrekking van informatie en het suïcidemiddel? Deelt u de diepe overtuiging dat de overheid geroepen is om kwetsbare mensen te beschermen? Kunt u vervolgens toelichten of de huidige berichten tot een andere afweging leiden, zodat het verstrekken van deze informatie alsnog verboden wordt?

Ik deel uw overtuiging dat de overheid geroepen is om kwetsbare mensen te beschermen. Het leven verdient onze bescherming. Het OM heeft dan ook onderzoek gedaan naar de handleiding die de CLW in 2019 intern voor hun leden heeft gepubliceerd. Op 30 april 2020 heb ik uw Kamer geïnformeerd dat het OM op dat moment geen mogelijkheid tot strafrechtelijk of civielrechtelijk optreden zag.7
Eenieder die opzettelijk een ander behulpzaam is bij zelfdoding of hem de middelen daartoe verschaft, is, indien de zelfdoding volgt, strafbaar op grond van artikel 294, tweede lid, van het Wetboek van Strafrecht. Op grond van de jurisprudentie wordt aangenomen dat daarvoor meer nodig is dan het verschaffen van algemene informatie. Als de informatie het karakter krijgt van een instructie en gericht is op een concrete handeling of vaardigheid om zelfdoding te vergemakkelijken, is bijvoorbeeld wel sprake van een strafbare vorm van hulp bij zelfdoding. Of er sprake is van hulp bij zelfdoding in de zin van artikel 294, tweede lid, van het Wetboek van Strafrecht hangt af van de concrete omstandigheden van het geval.8
Op 30 april 2020 was voor zover bekend niet voldaan aan de bijkomende voorwaarden dat sprake moet zijn van een geslaagde zelfdoding. Wanneer de activiteiten van de CLW daartoe aanleiding geven, zal het OM optreden.
Vraag 5

Vindt u dat de huidige afspraken met de industrie om niet aan particulieren te verkopen voldoende helpen om de aanschaf van Middel X als suïcidemiddel zoveel mogelijk tegen te gaan? Zo ja, waar blijkt dat uit? Zo nee, overweegt u hiertoe alsnog het instellen van een verbod op de verkoop aan particulieren en welke andere mogelijkheden overweegt u verder?

Zoals in antwoord op vraag 3 aangegeven zijn in de code «Signalering van risico’s op suïcide met behulp van chemische stoffen» afspraken gemaakt om de verkoop aan particulieren van stoffen te monitoren waarvan vastgesteld is dat zij mogelijk bij suïcide gebruikt worden, en om kennis over deze stoffen met elkaar te delen in een overleg.
De deelnemers aangesloten bij de code zijn de afgelopen jaren enkele keren bij elkaar geweest. Daarbij is niet gebleken dat naast de al bekende stoffen, andere stoffen op grote schaal gebruikt worden. Tegelijkertijd is er internationaal gesondeerd of in andere landen veel bekend is over het gebruik van deze stoffen. Deelnemers aangesloten bij de code beschouwen het nog steeds als een nuttig instrument om misbruik van chemicaliën voor suïcide te voorkomen.
Uit een verkenning bleek dat regulering via juridische maatregelen ingewikkeld is en bovendien beperkt effectief. Eventuele juridische maatregelen om de beschikbaarheid van dergelijke stoffen voor suïcide te beperken (bijvoorbeeld particuliere verkoop), vragen om nieuwe wetgeving. Nadere beschouwing laat echter zien dat nieuwe wetgeving wel eens contraproductief zou kunnen zijn voor het voorkomen van suïcides door deze stoffen om de volgende redenen: 1) juridische maatregelen geven bekendheid aan stoffen, 2) een uitputtende lijst met stoffen die gebruikt kunnen worden voor suïcide en daarom via wetgeving worden gereguleerd, is niet mogelijk, 3) regulering van de verkoop aan particulieren is disproportioneel, omdat dit gevolgen heeft voor de wel wenselijke bestaande toepassingen, 4) het vraagt grote handhavingsinspanningen, inclusief een verregaande documentatieplicht, 5) met een wetgevingstraject is het lastiger om ook in de toekomst snel beperkingen te realiseren voor het geval later van andere stoffen het beeld ontstaat dat deze gebruikt kunnen worden voor suïcide.9 Aangezien bovenstaande punten nog steeds nieuwe wetgeving in de weg staan zien wij geen reden om over te gaan op juridische maatregelen. Wel zal het Ministerie van VWS via een extra overleg met de deelnemers aangesloten bij de code bezien of de afspraken die in de code zijn vastgelegd naar aanleiding van de laatste ontwikkelingen rondom de beschikbaarheid van het zelfdodingsmiddel moeten worden aangepast.
Vraag 6

Hebt u, tegen de achtergrond dat de verstrekking van dit suïcidemiddel in scherp contrast staat tegenover alle inzet voor suïcidepreventie en het verlenen van goede (psychische) zorg om mensen in nood perspectief te bieden, zicht op de achtergrond van de slachtoffers of bent u bereid die te onderzoeken? Overweegt u extra maatregelen om verdere dodelijke slachtoffers te voorkomen? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?

De Minister van VWS heeft aangegeven geen zicht te hebben op de achtergrond van de slachtoffers die suïcide pogen te plegen met behulp van zelfdodingsstoffen. Het Nationaal Vergiftigingen Informatiecentrum (NVIC) wordt soms door artsen geconsulteerd bij misbruik van chemische stoffen voor een suïcidepoging. Artsen zijn echter niet verplicht tot consultatie en bij een geslaagde poging wordt meestal geen contact meer gezocht. De gegevens die VWS heeft betreffen dus alleen gevallen waarbij de stof gebruikt wordt voor een suïcidepoging en waarbij advies over de behandeling werd gevraagd.
Wel is er naar aanleiding van een forse toename in suïcides onder jongeren in 2017 nader onderzoek gedaan naar de achtergronden, omgevingsfactoren en individuele kenmerken van betrokken jongeren in het algemeen dat in 2020 gepubliceerd is. Op basis van dit onderzoek zijn de specifieke risicogroepen voor suïcide onder jongeren benoemd en bekend.10
Het kabinet heeft op 3 september 2018 maatregelen getroffen om de levering van stoffen die gebruikt kunnen worden voor suïcide te reguleren. De inzet van maatregelen is gericht op het opwerpen van een drempel voor de beschikbaarheid van deze stoffen voor particulieren.11 Het opwerpen van drempels voorkomt echter niet dat mensen worstelen met suïcidale gedachten. Van groot belang is het realiseren van openheid en doorbreken van het taboe op spreken over suïcidaliteit. Wanneer mensen open kunnen zijn over hun suïcidale gedachten kunnen zij (tijdig) steun en hulp inroepen en/of ervaren en mogelijk een ander handelingsperspectief zien. Dit kabinet zet daarom stevig in op suïcidepreventie. De Staatssecretaris van VWS heeft u over de inzet op het terrein van suïcidepreventie bij brief van 8 juli geïnformeerd.12 Onderdeel van de inzet is de derde Landelijke agenda suïcidepreventie die een looptijd van vijf jaar kent en die de Staatssecretaris van VWS uw Kamer op 29 oktober 2020 aangeboden heeft.13 De uitvoering van deze agenda bevat concrete doelstellingen en activiteiten voor meerdere jaren en vergt inzet van organisaties/partners zowel binnen als buiten de zorg.
Vraag 7

Op welke wijze kunt u kwetsbare (jonge) mensen verder beschermen tegen zelfmoordpogingen met een zelfdodingsmiddel, zoals in deze zaak verkocht werd? En kunt u specifiek toelichten wat u doet met de constatering dat dit middel waarschijnlijk aan heel veel mensen is verkocht?

Ik vind het zeer onwenselijk dat zogenoemd zelfmoordpoeder in omloop is en dat mensen in anonimiteit en zonder begeleiding van een arts of andere professional de fatale stap van zelfdoding kunnen zetten. Om deze reden, zoals ook al aangegeven in het antwoord op vraag 5, zal het Ministerie van VWS via een extra overleg met de deelnemers aangesloten bij de code bezien of de afspraken die in de code zijn vastgelegd naar aanleiding van de laatste ontwikkelingen rondom de beschikbaarheid van het zelfdodingsmiddel moeten worden aangepast.
Vraag 8

Hoe beoordeelt u de uitspraak van de CLW in voornoemd bericht: «Het past in ons streven om een middel beschikbaar te stellen voor iedereen die op een humane manier een einde aan zijn leven wil maken»?

Zoals ik heb aangegeven in mijn Kamerbrief van 30 april 2020 is dit streven op zichzelf niet verboden.14 Het spreekt overigens voor zich dat wie een dergelijk doel nastreeft, zoals de CLW, bij de keuze van middelen ter verwezenlijking van dat doel binnen de grenzen van de wet dient te blijven.
Vraag 9

Zijn er meer signalen bekend dat CLW of leden dit middel verkopen via internet? Zo ja, welke gevolgen verbindt u daaraan?

Zoals ik heb aangegeven in het antwoord op vraag 2 kan ik hierover in het belang van het lopende strafrechtelijk onderzoek geen mededelingen doen.
Vraag 10

Welke verantwoordelijkheid hebben sites die het mogelijk maken om deze middelen te verkopen en heeft in dit geval Marktplaats.nl? Ziet u mogelijkheden om hier verder handhavend op te treden en bent u in elk geval bereid om deze sites aan te spreken op hun verantwoordelijkheid?

Zoals de Minister van VWS in antwoord op eerdere Kamervragen heeft aangegeven, dienen digitale verkoopplatforms op basis van de Europese Richtlijn Online Handel (Richtlijn 2000/31/EG) te acteren, wanneer meldingen binnenkomen over advertenties die mogelijk in strijd zijn met de gebruikersvoorwaarden.15 Marktplaats heeft voorheen aangegeven meldingen serieus te nemen door de advertenties te verwijderen en contact op te nemen met de NVWA, wanneer signalen binnenkomen over het bestaan van de advertenties.
Het is afhankelijk van het beoogde doel van de stof, op welke wijze toezicht wordt gehouden op het bezitten of verhandelen van stoffen. Zo stellen verordeningen in de levensmiddelenwetgeving dat verkopers van levensmiddelen zich dienen te registreren bij de NVWA. Ook worden in etiketteringsverordeningen eisen gesteld aan de verkoop van levensmiddelen op afstand (bijv. online), zoals de verplichting om de NAW-gegevens (Naam, Adres en Woonplaats) van de verantwoordelijke voor het product bij de advertentie te plaatsen. Toezichthouders kunnen een bezoek brengen aan (particuliere) verkopers om te bezien of de werk-/verkoopomgeving waar de stof ligt opgeslagen of wordt verhandeld voldoet aan levensmiddelen- en Arbowetgeving en geen risico meebrengt voor consument of verkoper. Ook kan de toezichthouder ingrijpen als de chemische stoffen op onjuiste wijze verpakt worden en kan de Inspectie van de Leefomgeving toezicht houden op de opslag.

26 juli 2021 - 3 september 2021

39 dagen

Sociale rechten van personeel in Nederlandse Defensiewinkels in Duitsland
	Jasper van Dijk
	Barbara Visser (minister infrastructuur en waterstaat) (VVD)

Vraag 1

Klopt het dat het TVAL II-contract dat wordt gesloten met personeel van de Dutch Army Shop (DAS, winkels ten behoeve Nederlandse militairen en hun gezinnen) in Duitsland bedoeld was voor Duitse werknemers?

Nee, het TVAL-II-contract is bestemd voor werknemers van de in de Bondsrepubliek Duitsland gestationeerde internationale strijdkrachten.
Vraag 2

Klopt het tevens dat Duitse burgers geen toegang hadden tot deze winkels,die alleen bedoeld waren voor militairen in Duitsland gelegerde NAVO-landen (dus ook Duitse militairen) en hun gezinnen? Zo nee, hoe zijn dan de feiten?

Ja, dat klopt. Gebaseerd op vigerende NAVO-verdragen (onder meer de NAVO SOFA uit 1951 en de Aanvullende Overeenkomst uit 1959) hadden Nederlandse NAVO-statusgerechtigden en afgeleide NAVO-statusgerechtigden in Duitsland alsmede rechthebbenden van in Duitsland gelegerde NAVO-lidstaten die partij zijn bij voornoemde Aanvullende Overeenkomst (te weten België, Canada, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten van Amerika), militairen en hun gezinsleden, toegang tot de DAS-winkels in Duitsland. Duitse burgers en militairen hadden geen toegang tot deze winkels.
Vraag 3

Klopt het tevens dat het TVAL II-contract door Defensie ook gebruikt wordt voor Nederlandse vrouwen die veelal partner zijn van in Duitsland gelegerde Nederlandse militairen? Kunt u aangeven om hoeveel mensen het gaat?

Het TVAL-contract is door Defensie gebruikt voor het inhuren van lokale werknemers voor ondersteunende werkzaamheden bij de Nederlandse defensie-eenheden in de Bondsrepubliek Duitsland, waaronder de DAS-winkels. Dit kunnen ook aldaar woonachtige partners van Nederlandse militairen zijn geweest. Deze inhuurkrachten zijn niet opgenomen in de personeelsadministratie van Defensie; derhalve is ook niet bekend om hoeveel partners van in Duitsland gelegerde Nederlandse militairen het gaat.
Vraag 4

Klopt het dat het TVAL II-contract tot gevolg heeft dat AOW- en andere sociale rechten vervallen of minder goed zijn dan in Nederland zelf? Zo nee, hoe zijn dan de feiten? Waarom wordt dit contract gebruikt om Nederlands personeel te werk te stellen in de DAS-winkels?

Reeds opgebouwde verzekeringstijdvakken voor de AOW (en andere sociale rechten) vervallen niet indien de betrokkene besluit om in een ander land te gaan werken, dus ook niet als dat op basis van een TVAL-II contract is. Door het verrichten van werkzaamheden in Duitsland is degene met TVAL-II contract verzekerd in het werkland Duitsland. Dit is op Europees niveau overeengekomen in de coördinatieverordening 883/2004. Duitsland kent een eigen stelsel van sociale zekerheid. Dit kan zowel in gunstige als ongunstige zin afwijken van het Nederlandse stelsel van sociale zekerheid. Het TVAL-contract is door Defensie gebruikt om lokaal personeel in te huren voor ondersteunende werkzaamheden waarvoor Defensie geen militaire of burger formatieplaatsen had. De Nederlandse nationaliteit van werknemers, is niet relevant voor de beoordeling waar zij sociaal verzekerd zijn.
Vraag 5

Deelt u tevens de opvatting dat deze vrouwen die in DAS-winkels werkten binnen afzienbare tijd alsnog hun volledige AOW-opbouw krijgen, ook over de werkzame jaren met een TVAL II-contract? Zo ja, op welke wijze en op welke termijn wilt u deze compensatie vormgeven?

Het kabinet deelt deze opvatting niet. Ook op deze werknemers is de nationale en internationale wet- en regelgeving op het gebied van sociale zekerheid van toepassing. Die wetgeving bepaalt of een werknemer in Nederland verzekerd blijft. Wonen en werken in het buitenland kan gevolgen hebben voor allerlei zaken, waaronder sociale zekerheid. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) voert de AOW uit en beslist over de hoogte van de AOW-uitkering.
Defensie geeft voorlichting aan militairen die in het buitenland worden geplaatst over de gevolgen van een buitenlandplaatsing voor hen en de meeverhuizende gezinsleden. Welke gevolgen het precies betreft is afhankelijk van de specifieke, individuele situatie van de persoon en de op dat moment van toepassing zijnde nationale en Europese wet- en regelgeving. Aan militairen wordt geadviseerd hierover zelf nadere informatie in te winnen.
Vraag 6

Bent u bereid om een andere arbeidsovereenkomst aan personeel in de DAS-winkels aan te bieden dat conform de Nederlandse sociale wetgeving is? Zo ja, wanneer? Zo nee, waarom niet?

Defensie heeft geen DAS-winkels meer.

26 juli 2021 - 7 oktober 2021

73 dagen

Het afwijzen van de asielaanvraag van MH17-getuigen
	Michiel van Nispen , Jasper van Dijk
	Sigrid Kaag (minister zonder portefeuille buitenlandse zaken) (D66), Ankie Broekers-Knol (staatssecretaris justitie en veiligheid) (VVD), Ferdinand Grapperhaus (minister justitie en veiligheid) (CDA)

Bronnen

1. Volkskrant, Jelena en Igor zijn getuigen in de zaak MH17, toch wijst immigratiedienst IND ze de deur, 24 juli 2021

Vraag 1

Wat is uw reactie op het artikel «Jelena en Igor zijn getuigen in de zaak MH17, toch wijst immigratiedienst IND ze de deur» van 24 juli?1

Over individuele zaken doe ik geen mededelingen.
Vraag 2

Hoe kan het dat justitie deze getuigen serieus neemt, maar de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) niet?

Ik ga niet in op de feiten en omstandigheden in deze individuele zaken.
Wel geldt in algemene zin dat de geloofwaardigheid van verklaringen die een vreemdeling heeft afgelegd ten behoeve van een strafrechtelijk onderzoek, niet zonder meer iets zegt over de geloofwaardigheid van de verklaringen die door die vreemdeling zijn afgelegd in een asielprocedure en vice versa. Deze procedures van de IND en het Team Bijzondere Getuigen (hierna: TBG) van de politie en het OM zijn niet vergelijkbaar en kennen een ander beoordelingskader.
Van de vreemdeling wordt verlangd dat hij tijdens de asielprocedure alle redenen aanvoert die verband houden met zijn vertrek uit het land van herkomst en vrees. De IND beoordeelt vervolgens of het asielrelaas geloofwaardig is. De IND kijkt hierbij naar de interne consistentie van de verklaringen maar checkt ook of de informatie overeenkomt met bijvoorbeeld het ambtsbericht van de Minister van Buitenlandse Zaken of andere gezaghebbende bronnen. Vervolgens beoordeelt de IND of er sprake is van een gegronde vrees voor vervolging of ernstige schade in het land van herkomst. Indien de IND concludeert dat de verklaringen van de vreemdeling geloofwaardig zijn en er sprake is van een van de bovengenoemde omstandigheden, wordt een verblijfsvergunning asiel verleend, tenzij er sprake is van contra-indicaties, zoals de mogelijkheid tot tegenwerping van artikel 1F van het Vluchtelingenverdrag, het vormen van een gevaar voor de openbare orde of nationale veiligheid.
Potentiële getuigen die mogelijk informatie hebben over strafbare feiten, maar vrezen dat hun getuigenis (levens-)gevaar voor henzelf of voor anderen oplevert kunnen zich melden bij het OM of de politie. Zij worden doorgeleid naar het TBG. dat beoordeelt of de verklaringen van een potentiële getuige waardevol zijn voor de opsporing en vervolging, en bovendien veilig kunnen worden gebruikt in een opsporingsonderzoek. Pas als duidelijk is dat deze getuige waardevolle en bruikbare informatie voor een opsporingsonderzoek heeft en er geen andere beletselen aan medewerking van de getuige in de weg staan, verstrekt het TBG – voor zover mogelijk – de (informatie uit de) verklaringen aan het tactische team dat het opsporingsonderzoek uitvoert. In veel gevallen zal de identiteit van de getuige daarbij zijn afgeschermd.
Indien het TBG oordeelt dat de relevantie van de verklaringen van een potentiële getuige voor een specifiek strafrechtelijk onderzoek ontbreekt, stopt het contact met de getuige en doet het TBG ook geen nader onderzoek meer naar de geloofwaardigheid van de verklaringen en/of van de getuige zelf. Ook wordt geen onderzoek gedaan naar veiligheidsrisico’s die voor de persoon in kwestie zouden ontstaan als diens verklaringen in een onderzoek gebruikt zouden worden. Het uitgangspunt is namelijk dat de verkennende contacten met TBG nooit aan derden bekend zullen worden. Alleen al de bekendheid met het feit dat mensen zich als getuige opwerpen, zou voor sommige potentiële getuigen een (potentieel) risico kunnen opleveren. De omstandigheid dat geheim blijft dat gesproken is met TBG, vormt een belangrijke beveiliging voor de potentiële getuige. Om die reden worden personen die met TBG in gesprek gaan, er op gewezen dat zij niet aan derden moeten laten weten dat zij gesprekken voeren of hebben gevoerd als (potentiële) bijzondere getuige. Dit geldt ook voor personen waarin de contacten met TBG stoppen na enkele verkennende gesprekken.
Vraag 3

Hoe duidt u de mishandeling van het familielid dat thans in coma ligt in het kader van de risico’s die het stel in Rusland loopt?

Ik ga niet in op de feiten en omstandigheden in deze individuele zaken.
Vraag 4

Kunt u uitsluiten dat het familielid in coma is geslagen teneinde het stel te bedreigen?

Zie antwoord vraag 3.
Vraag 5

Hoe is het mogelijk dat de rechter niet mee kan wegen in deze asielzaak dat het stel door de recherche is gevraagd om te zwijgen over hun getuigenis?

In algemene zin wordt hierover opgemerkt dat, zoals aangegeven onder vraag 2, het uitgangspunt is dat in het belang van de veiligheid van de (potentiële) getuige, de (verkennende) contacten met TBG nooit aan derden bekend gemaakt worden en wordt een betrokkene erop gewezen dat zij dit ook niet moeten doen. Daarnaast, zoals ook genoemd in antwoord op vraag 2, zegt de geloofwaardigheid van verklaringen die een vreemdeling heeft afgelegd ten behoeve van een strafrechtelijk onderzoek, niet zonder meer iets over de geloofwaardigheid van de verklaringen die hij heeft afgelegd in een asielprocedure en vice versa.
Vraag 6

Sinds wanneer was u op de hoogte van deze zaak en wat heeft u gedaan om deze getuigen te beschermen, bijvoorbeeld door uitzetting te voorkomen?

Ik ga niet in op de feiten en omstandigheden in deze individuele zaken. Daarnaast is de beoordeling of in een specifieke zaak de verklaring van een getuige relevant is voor het strafrechtelijk onderzoek, aan het OM.
Vraag 7

Hoe gaat u voorkomen dat dit stel alsnog wordt uitgezet en hoe gaat u er voor zorgen dat hun getuigenis kan worden ingezet om de verantwoordelijken voor het neerhalen van MH17 te berechten?

Zie antwoord vraag 6.
Vraag 8

Was deze zaak geschikt om uw discretionaire bevoegdheid in te zetten, een bevoegdheid die dit kabinet juist om zeep heeft geholpen?

Zie antwoord vraag 6.
Vraag 9

Hoe duidt u de kritiek van de anonieme oud-medewerker van de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) in het artikel over het handelen van de IND?

Ik kan mij niet vinden in de kritiek op de veronderstelde naïviteit en gebrek aan kennis bij de IND. Medewerkers van de IND zijn goed opgeleid om te kunnen beoordelen of de verklaringen van asielzoekenden geloofwaardig zijn en of mogelijk sprake is van vervolging bij terugkeer naar het land van herkomst. Medewerkers worden gestimuleerd om intercollegiaal casuïstisch overleg te voeren. Daarnaast beschikt de IND over een Team Onderzoek en Expertise Land en Taal (TOELT) welke geraadpleegd kunnen worden door IND medewerkers bij specifieke vragen. Deze landenspecialisten vergaren informatie uit verschillende en uiteenlopende bronnen, zoals gouvernementele organisaties, ngo’s (Amnesty International, Human Rights Watch etc.) en UNHCR. Ook kunnen externe deskundigen worden geraadpleegd.
Medewerkers van de IND zullen echter nooit met zekerheid kunnen voorspellen hoe buitenlandse actoren inclusief veiligheidsdiensten zullen optreden. Bij de beoordeling van asielaanvragen wordt een risico inschatting gemaakt over de gevolgen bij terugkeer op basis van de verklaringen van de vreemdeling en de informatie over het land van herkomst.
Vraag 10

Waarom beseft de IND niet dat er geen feitelijk bewijs van bedreigingen door een staat kan worden overgedragen?

Van een vreemdeling wordt niet verwacht dat hij in de asielprocedure alle bedreigingen vanuit de zijde van overheid onderbouwt met documenten, zoals opsporingsbevelen of strafrechtelijke vonnissen. Indien een vreemdeling geen documenten overlegt of kan overleggen, wordt bekeken wat daarvan de reden is. De verklaringen over een gestelde dreiging vanuit de staat van herkomst wordt altijd beoordeeld in samenhang met de geloofwaardigheid van zijn andere verklaringen. Ook zonder feitelijke documenten kan een asielrelaas dus op basis van de verklaringen geloofwaardig worden geacht.
Vraag 11

Vindt u ook dat getuigen in deze cruciale zaak optimale bescherming verdienen? Zo nee, waarom niet?

Tijdens de MH17-strafzaak op zitting heeft het OM bij verschillende gelegenheden toegelicht wat de risico’s zijn voor personen uit Rusland of Oekraïne die als getuige in dit onderzoek hebben opgetreden, en op welke manier daarmee wordt omgegaan. Van geval tot geval wordt een beoordeling gemaakt. Zo wordt, om reële veiligheidsrisico’s zoveel mogelijk te beperken van een significant aantal getuigen de identiteit afgeschermd. Ook worden diverse getuigen anoniem door de rechter-commissaris gehoord. In een enkele zaak is een getuige opgenomen in een getuigenbeschermingsprogramma.
Vraag 12

Vreest u ook dat de getuigenis onder druk van uitzetting door de IND tot stand is gekomen, waardoor juist het risico is ontstaan dat de getuigenis geen stand houdt voor de rechter? Zo nee, waarom niet?

Ik ga niet in op de feiten en omstandigheden in deze individuele zaken.
Vraag 13

Hoe gaat u voorkomen dat een gebrek aan samenwerking tussen justitie en de IND in de toekomst opnieuw gaat leiden tot het uitzetten van cruciale getuigen?

In zijn algemeenheid merk ik op dat er werkafspraken zijn tussen het OM en de IND om met elkaar in contact te treden in dergelijke situaties.

26 juli 2021 - 2 september 2021

38 dagen

Het uitzetten van kinderen in verband met een tweede nationaliteit van de ouders
	Corinne Ellemeet (GL)

Bronnen

1. NPO Radio 1, 22 juli 2021 (https://www.nporadio1.nl/nieuws/achtergron…

Vraag 1

Bent u bekend met het feit dat Layan en Karam, twee Syrische kinderen die reeds vijf jaar in Nederland verblijven en hier geworteld zijn geraakt, geen verblijfsvergunning krijgen, omdat hun Syrische moeder ook de Marokkaanse nationaliteit opgelegd heeft gekregen door het hebben van een naar Syrië geëmigreerde Marokkaanse vader?1

Ik ben bekend met het nieuwsbericht en de casus waarover wordt geschreven. Zoals uw Kamer bekend kan ik niet ingaan op individuele zaken.
Overigens merk ik in zijn algemeenheid op dat landen in hun nationaliteitswetgeving omschrijven welke personen de nationaliteit ervan verkrijgen. Het is daarbij zeer gebruikelijk dat kinderen bij geboorte van rechtswege de nationaliteit van de ouders verkrijgen. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor Nederland. Onder meer hierdoor wordt staatloosheid voorkomen.
Vraag 2

Is het enkele feit van het hebben van een nationaliteit van een ander land dan het land van herkomst in alle gevallen grond om een asielverzoek in Nederland af te wijzen? Speelt de feitelijke binding met dat land hierin geen enkele rol?

Na indiening van een asielaanvraag wordt eerst het land van herkomst van de vreemdeling vastgesteld. Dit gebeurt nog voordat er wordt beoordeeld of de betreffende vreemdeling gegronde vrees voor vervolging heeft in het land van herkomst. Onder het land van herkomst wordt verstaan het land waarvan de vreemdeling de nationaliteit heeft. Dit kan dus meer dan één land zijn indien een vreemdeling meer dan één nationaliteit bezit. Indien de vreemdeling meerdere nationaliteiten heeft, wordt beoordeeld of in redelijkheid van de vreemdeling kan worden verwacht dat hij of zij zich onder de bescherming van de autoriteiten van het land stelt waarvan de vreemdeling ook de nationaliteit bezit. Bij deze redelijkheidsbeoordeling worden enkel asielgerelateerde omstandigheden betrokken. Indien de betreffende vreemdeling de bescherming van één van de landen waar hij of zij de nationaliteit van bezit niet inroept, zonder geldige redenen ingegeven door gegronde vrees, wordt de vreemdeling niet geacht verstoken te zijn van bescherming in dat land (aldus artikel 1A, laatste paragraaf, van het Vluchtelingenverdrag). De asielaanvraag wordt dan afgewezen, bescherming in Nederland is dan immers niet vereist.
Bij bezit van de nationaliteit van een ander land speelt een verdere binding met dat land in zijn algemeenheid geen rol in de asielbeoordeling. Indien bij de beoordeling van de asielaanvraag wordt tegengeworpen dat er een veilig derde land voor een vreemdeling is (niet zijnde een land waarvan de vreemdeling de nationaliteit bezit) speelt het hebben van een band met dat derde land wel een rol. Een dergelijke band kan bijvoorbeeld bestaan door eerder verblijf in het betreffende land of als de echtgeno(o)t(e) of partner van de vreemdeling de nationaliteit van het betreffende land bezit.
Vraag 3

Hoe wordt het belang van het kind, dat op basis van artikel 3 IVRK een eerste overweging dient te zijn bij besluiten van de overheid die kinderen treffen, gewogen bij het al dan niet tegenwerpen van een tweede nationaliteit bij een asielverzoek van de ouder?

Er wordt altijd rekening gehouden met het belang van het kind in de asielprocedure. Dit betekent niet dat het belang van het kind doorslaggevend is in de beslissing op de asielaanvraag. Omstandigheden die gaan over bijvoorbeeld de persoonlijke ontwikkeling zijn niet of beperkt relevant voor de beslissing op de asielaanvraag. Bij de beoordeling van een asielaanvraag staat de vraag immers centraal of internationale bescherming in Nederland nodig is of niet. Als de conclusie is dat er geen internationale bescherming nodig is, wordt bij een eerste asielaanvraag vervolgens getoetst of het weigeren van verblijf in Nederland zou leiden tot een schending van artikel 8 EVRM, in welk geval een verblijfsvergunning regulier kan worden verleend. Bij deze toetsing wordt ook een individuele belangenafweging gemaakt, waarbij alle aangevoerde omstandigheden worden betrokken. Die afweging leidt niet tot het verlenen van een regulier verblijfsrecht indien andere belangen zwaarder wegen dan de belangen van het kind of de andere aangevoerde belangen van de vreemdeling(en). Het feit dat de belangen van de kinderen altijd dienen te worden betrokken, betekent namelijk niet per definitie dat het vertrek van kinderen en gezinsleden niet zou mogen plaatsvinden of dat zij een verblijfsvergunning zouden moeten krijgen.
Vraag 4

Deelt u de mening dat naarmate kinderen langer in procedure in Nederland verblijven en hier opgroeien, uitzetting naar een derde land op procedurele en/of bureaucratische gronden in toenemende mate disproportioneel nadelig is voor de betrokken kinderen? Zo nee, waarom niet?

Ik ben bekend met onderzoek dat concludeert dat het gedwongen vertrek van kinderen die langdurig in Nederland verblijven schadelijk is voor hun ontwikkeling.
Zoals onder andere ook vermeld in mijn antwoord op eerdere schriftelijke vragen2 zijn er verscheidene redenen waarom kinderen in hun ontwikkelingen kunnen worden bedreigd. Het ontstaan van een ontwikkelingsdreiging bij een kind is niet één op één aan een bepaalde verblijfsduur in Nederland verbonden. Of er sprake is van een ontwikkelingsdreiging zal, naast de duur van de onzekerheid over het perspectief, mede afhangen van de kwetsbaarheden van de kinderen en de ouder(s). Hier valt de denken aan de voorgeschiedenis van het kind en de ouders, het aantal ingrijpende gebeurtenissen en de veerkracht van de kinderen en de ouders om met deze gebeurtenissen om te gaan en te verwerken.
Vraag 5

Acht u de uitzetting van kinderen die langer dan vijf jaar in Nederland verblijven naar een land waarmee zij geen enkele feitelijke binding hebben een gewenste uitkomst van uw beleid? Zo nee, wat gaat u aan uw beleid veranderen?

Zoals vermeld in mijn antwoord op vraag 2 is het hebben van de nationaliteit van een land waar er geen gegronde vrees voor vervolging bestaat reden om de asielaanvraag in Nederland af te wijzen. De bescherming van dat land kan immers ingeroepen worden. Dit volgt onder andere uit het VN-Vluchtelingenverdrag. Ik acht dit in het algemeen ook wenselijk, de Nederlandse inzet is er immers op gericht om bescherming te bieden aan degenen die dat daadwerkelijk nodig hebben.
Het beleid is erop gericht snel duidelijkheid te bieden aan degenen die in Nederland asiel aanvragen, bescherming te bieden aan degenen die dat nodig hebben en het doen terugkeren van vreemdelingen die niet mogen blijven. Mijn inzet is dan ook tijdig duidelijkheid te bieden en na afwijzing van de asielaanvraag te voorkomen dat vreemdelingen langdurig onrechtmatig in Nederland verblijven.
Vraag 6

Erkent u dat sinds het omvormen van de discretionaire bevoegdheid diverse zaken naar voren zijn gekomen van asielzoekers waarin de regels disproportioneel schrijnend uitpakken? Zo ja, bent u bereid de discretionaire bevoegdheid in zijn oude vorm te herstellen?

Het doel van het omvormen van de discretionaire bevoegdheid was het ontmoedigen van (langdurig) verblijf na afwijzing van een verblijfsaanvraag. Hierbij is het van belang om prikkels die verblijf in Nederland verlengen te verminderen. Het destijds ingerichte stelsel leidde ertoe dat een vreemdeling tot het allerlaatste moment nog kon hopen op een verblijfsvergunning. Dit acht ik nog steeds ongewenst. Dat zich schrijnende situaties kunnen voordoen is bekend. Tijdens de eerste aanvraagprocedure kan een eventueel schrijnende situatie naar voren worden gebracht. Indien wordt geoordeeld dat de vreemdeling niet in aanmerking komt voor de verzochte verblijfsvergunning, heeft het hoofd van de IND de bevoegdheid om op basis van een schrijnende situatie die is gelegen in een samenstel van bijzondere omstandigheden die de vreemdeling betreffen, alsnog verblijf toe te kennen. Inmiddels is dit een aantal keer voorgekomen.
In algemene zin wordt, zoals uw Kamer bekend, de uitvoeringspraktijk, beleid en regelgeving binnen het vreemdelingendomein zorgvuldig bekeken in het licht van de conclusies en aanbevelingen van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.3 Daarbij heb ik tevens gemeld dat eventueel meer fundamentele keuzes politieke besluitvorming zullen vereisen. Gelet op de demissionaire status van het kabinet ligt het niet in de rede dat dergelijke keuzes door het huidige kabinet gemaakt worden.

23 juli 2021 - 11 oktober 2021

80 dagen

Het leed van geitenbokjes en de duizenden geitenlammetjes die illegaal binnen een week naar het slachthuis zijn afgevoerd.
	Leonie Vestering (PvdD)
	Carola Schouten (viceminister-president , minister landbouw, natuur en voedselkwaliteit) (CU)

Bronnen

1. Aanhangsel van de Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3543
2. Website Eyes on Animals, november 2020, «Welzijn geitenbokken in beeld. De omgang met bokken op het melkgeitenbedrijf, tijdens transport en tijdens de slacht» (20201130-EonA-Rapport-welzijn-geitenbokken.pdf (eyesonanimals.com))
3. De Groene Amsterdammer, 22 mei 2020, «Pasgeboren geitenbokjes worden …
4. De Groene Amsterdammer, 22 mei 2020, «Pasgeboren geitenbokjes worden …
5. Aanhangsel van de Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3543
6. De Groene Amsterdammer, 22 mei 2020, «Pasgeboren geitenbokjes worden …
7. Kamerstuk 28 286, nr. 991
8. Boerderij, 13 juli 2021, «Transportleeftijd Duitse kalveren van 14 na…

Vraag 1

Kunt u bevestigen dat volgens de door u verstrekte cijfers in vijf-en-half jaar tijd in totaal meer dan 10.000 geitenlammetjes binnen zeven dagen na hun geboorte zijn afgevoerd naar het slachthuis, terwijl deze dieren pas mogen worden vervoerd na zeven dagen, als de navelstreng is ingedroogd?1

In antwoord op vragen van het lid Wassenberg (Aanhangsel van de Handelingen, nr. 3543) zijn cijfers verstrekt over de leeftijd waarop geitenlammeren in de afgelopen vijf-en-half jaar zijn afgevoerd naar het slachthuis. Daarbij is aangegeven dat het voor de periode tot 1 november 2020 aannemelijk is dat de door geitenhouders in het Identificatie- en Registratiesysteem (hierna I&R-systeem) vastgelegde gegevens over de leeftijd waarop geitenlammeren afgevoerd worden naar het slachthuis geen accurate weergave van de werkelijkheid is. Op basis van die gegevens kan daarom niet geconcludeerd worden dat meer dan 10.000 geitenlammeren binnen zeven dagen na geboorte zijn afgevoerd. Pas sinds 1 november 2020 is het voor melkgeitenhouders met meer dan 50 melkgeiten verplicht de exacte geboortedatum te registreren in het I&R-systeem.
Overigens wil ik erop wijzen dat het niet verboden is geitenlammeren in de eerste zeven dagen na geboorte te vervoeren. Geitenlammeren mogen pas vervoerd worden als de navel volledig is geheeld. Zoals in antwoord op eerdergenoemde vragen van het lid Wassenberg aangegeven zou dit zeven dagen na de geboorte het geval moeten zijn. De variatie tussen individuele dieren is daarbij groot. Onderzoek door Wageningen University & Research laat zien dat bij 50 procent van de lammeren binnen twee dagen na de geboorte de navel al volledig is geheeld en dat vier dagen na de geboorte dit voor 90 procent van de geitenlammeren het geval is2. Lammeren waarvan de navel volledig is geheeld, maar die jonger dan 7 dagen oud zijn, mogen worden vervoerd, mits de afstand niet meer dan 100 kilometer bedraagt.
In het kader van de herziening van de Europese Verordening (EU) nr. 2005/1 (hierna: transportverordening) zet ik me samen met gelijkgestemde lidstaten in voor het beperken van transporttijden, met name voor dieren die naar het slachthuis vervoerd worden. We pleiten er tevens voor dat de EFSA onderzoekt wat de minimum leeftijd van kalveren moet zijn om getransporteerd te mogen worden. Nederland zal hierbij eveneens de aandacht vragen voor het vervoer van andere jonge dieren en met name jonge (geiten)lammeren, omdat hier soortgelijke problematiek speelt.
Vraag 2

Erkent u dat hier sprake is van grootschalige, structurele overtredingen, ofwel van het verbod op het vervoeren van pasgeboren lammetjes ofwel van de regels rondom de Identificatie- en Registratieplicht? Zo nee, kunt u dit toelichten?

Zoals aangegeven is de leeftijd niet bepalend voor het moment waarop een geitenlam vervoerd mag worden, maar het moment waarop de navel volledig is geheeld. Uit de registratie in het Identificatie & Registratie (hierna: I&R)-systeem kan om die reden niet de conclusie getrokken worden dat sprake is van overtreding van de transportregels dan wel de regels rondom I&R.
Vanaf 2016 tot juli 2021 zijn 23 transporten met geitenlammeren gecontroleerd. Bij deze controles zijn geen overtredingen vastgesteld met betrekking tot de geschiktheid voor vervoer en de I&R-plicht. Ook zijn bij de uitvoering van het toezicht op slachthuizen sinds 2016 geen maatregelen opgelegd voor aanvoeren van geitenlammeren waarbij de navel niet volledig geheeld is of ten aanzien van de I&R-plicht.
Vraag 3

Heeft u gezien dat slachthuismedewerkers en keurders aan zowel Eyes on Animals als aan journalisten van onderzoeksplatform Investico hebben gemeld dat er geitenbokjes worden geslacht die jonger zijn dan zeven dagen, vaak zelfs slechts drie dagen oud, en dat dit mogelijk is doordat er makkelijk kan worden gesjoemeld met het fraudegevoelige registratiesysteem?2 3

Verordening (EU) nr. 2019/627 schrijft voor dat vlees van dieren die bij de slachting nog geen zeven dagen oud zijn, ongeschikt verklaard moet worden voor menselijke consumptie. De controle op de leeftijd door de exploitant vindt plaats bij aanvoer van de geitenlammeren door het slachthuis, op basis van de I&R-registratie. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) houdt toezicht op deze controle. Indien slachthuismedewerkers of keurders het vermoeden hebben dat dieren in werkelijkheid jonger zijn dan de leeftijd die in I&R is geregistreerd, dan moeten zij hiervan melding doen bij de NVWA. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het bepalen van de exacte leeftijd van een geitenlam aan de hand van uiterlijke kenmerken vrijwel niet mogelijk is, tenzij er sprake is van een evident verschil tussen de fysieke kenmerken van een individueel dier en de leeftijd zoals deze is geregistreerd in I&R. Daardoor is het veelal niet mogelijk om met zekerheid vast te stellen of sprake is van een overtreding van I&R-verplichtingen en/of van regels met betrekking tot de minimale leeftijd waarop lammeren geslacht mogen worden.
Vraag 4

Wat vindt u ervan dat hierdoor massaal pasgeboren dieren illegaal worden vervoerd, in de woorden van een oud-bokkenhouder, «Zo fragiel dat ze half dood, half levend op het slachthuis aankomen»?4

Iedere partij in de keten, zowel melkgeitenhouders als handelaren, transporteurs en slachterijen, hebben de wettelijke en morele plicht om zorg te dragen voor het welzijn van jonge geiten, vanaf de geboorte tot het moment van slacht. Het is dan ook de verantwoordelijkheid van de houder en de transporteur om de fysieke staat van dieren die op transport gaan te beoordelen. De gezondheid en het welzijn van ieder individueel dier moet daarbij altijd voorop staan. Op het moment dat personen of partijen aanwijzingen hebben dat in deze keten regels overtreden worden of dieren niet de juiste zorg ontvangen, dan kunnen zij hiervan melding doen bij de NVWA.
Zoals aangegeven is niet de leeftijd bepalend voor het moment waarop een geitenlam vervoerd mag worden, maar het moment waarop de navel volledig is geheeld. Uit de I&R-registratie kan daarom niet worden afgeleid of dieren illegaal worden vervoerd.
Op grond van de transportverordening mogen uitsluitend dieren die geschikt zijn voor het voorgenomen transport vervoerd worden. De houders van dieren dienen op de plaats van vertrek, overlading of bestemming zorg te dragen voor naleving hiervan. Ook transporteurs dienen zich hieraan te houden.
Vraag 5

Waar baseert u uw conclusie op dat het, ondanks deze signalen, aannemelijk is dat de door u verstrekte cijfers niet kloppen en dat het niet zo is dat te jonge geitenlammetjes veelvuldig illegaal naar het slachthuis worden afgevoerd?5

In antwoord op de eerder aangehaalde vragen van het lid Wassenberg is aangegeven dat het voor de periode tot 1 november 2020 aannemelijk is dat de door geitenhouders in het I&R-systeem vastgelegde gegevens over de leeftijd waarop geitenlammeren afgevoerd worden naar het slachthuis geen accurate weergave van de werkelijkheid is.
Volgens de voorlopige gegevens uit het I&R-systeem over het lopende jaar 2021 (gegevens tot begin juli) was het merendeel van de geitenlammeren 7 dagen of ouder op het moment van afvoer naar het slachthuis. Een klein deel was volgens de I&R-registratie jonger dan 7 dagen. Zoals in antwoord op vraag 3 toegelicht is, wordt vlees van dieren die bij de slachting nog geen zeven dagen oud zijn, ongeschikt verklaard voor menselijke consumptie door de NVWA. Slachterijen moeten de aanvoer van dieren die niet geslacht kunnen worden voor menselijke consumptie zoveel mogelijk beperken.
Vraag 6

Indien inderdaad (een deel van) de door u aangeleverde cijfers over de leeftijd van de dieren op het moment van slachten over meerdere jaren onjuist zijn, wanneer is dit u voor het eerst opgevallen? Kunt u uitleggen waarom u dit dan niet eerder heeft aangepakt?

Zoals aangegeven was het ontbreken van een exacte geboortedatum tot 1 november 2020 geen overtreding van de I&R-verplichtingen voor ondernemers.
Vraag 7

Hoe kan het in dat geval volgens u dat deze 10.000 geitenlammetjes toch zijn vervoerd en geslacht, terwijl dit volgens de registratie illegaal was, omdat de dieren volgens hun opgegeven geboortedatum te jong waren? Hoe wordt de registratie gecontroleerd en hoe vaak is hier sinds 2016 tegen opgetreden?

Tot 1 november 2020 was registratie van de exacte geboortedatum niet verplicht. Vanaf die datum geldt deze verplichting wel voor melkgeitenhouders die 50 of meer melkgeiten houden. Zoals aangegeven mogen lammeren vervoerd worden zodra de navel is geheeld. Bij vervoer jonger dan 7 dagen is dus niet direct sprake van een overtreding. De controle op de leeftijd bij aanvoer bij het slachthuis is aan de exploitant. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) houdt toezicht op deze controle. In 2021 zijn met betrekking tot de identificatie- en registratieplicht door de NVWA geen overtredingen vastgesteld tijdens vervoerscontroles onderweg of bij het uitoefenen van toezicht op slachthuizen.
Vraag 8

Klopt het dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) in 2019 constateerde dat piepjonge bokjes massaal werden geslacht om te worden afgevoerd voor destructie en dat dit heeft geleid tot maatregelen? Zo ja, wat was hiervoor de concrete aanleiding en welke maatregelen zijn er toen getroffen?6

Het klopt dat in toenemende mate jonge geitenlammeren die niet bestemd werden voor de slacht voor menselijke consumptie werden aangevoerd op slachthuizen om gedood te worden. Exploitanten van slachthuizen zijn er door NVWA op gewezen dat dit niet is toegestaan. Op de naleving wordt door de NVWA toezicht gehouden.
Vraag 9

Waarom worden geitenlammetjes die sterven binnen zes dagen na hun geboorte geregistreerd als «doodgeboren»? Erkent u dat u hiermee nog steeds geen zicht heeft op de oorzaak van de hoge sterfte onder geitenlammetjes?

Een geitenhouder die op enig moment in een kalenderjaar vijftig geiten of meer houdt ten behoeve van de melkproductie is verplicht de dag van sterven van een geit te registreren in het I&R-systeem. Daarnaast is het sinds 1 november 2020 voor deze geitenhouder verplicht de exacte geboortedatum te registeren in het I&R-systeem binnen zeven dagen na de geboortedag. Het risico bestond dat er van de sterfte in de periode tussen geboorte en melding geen beeld te vormen is. Daarom zijn melkgeitenhouders verplicht doodgeboortes te registreren in het I&R-systeem. Een doodgeboorte wordt geregistreerd als een geitenlam dood wordt geboren in de laatste week van de dracht van de moedergeit en als het geitenlam sterft in de eerste 7 dagen na geboorte, voordat bij deze geit een identificatiemiddel is aangebracht. Doel van deze voorschriften is de melkgeitensector de mogelijkheid te geven om op een effectievere manier uitvoering te geven aan de borging van de privaat opgelegde verplichtingen uit het Plan van aanpak welzijn geitenbokjes (Kamerstuk 28 286, nr. 939) om de sterfte onder geitenlammeren terug te dringen. Met de registratie van doodgeboortes is het mogelijk om beter en eerder zicht te krijgen in het percentage vroegtijdige sterfgevallen in de sector als geheel en bij individuele ondernemers. De registratie geeft geen uitsluitsel over de oorzaken van vroegtijdige sterfte.
Vraag 10

Erkent u dat het belangrijk is dat er zicht komt op de sterfte van geitenlammetjes tussen dag twee en dag zeven, zodat mogelijke sterfte door gebrekkige verzorging aan het licht komt? Zo ja, hoe gaat u hiervoor zorgen? Zo nee, hoe strookt dat met uw voornemen om de sterfte onder jonge dieren terug te dringen?7

Ik hecht zeer aan een goede zorg voor dieren en aan het terugdringen van sterfte onder jonge dieren. Dat beperkt zich niet tot de zorg voor geitenlammeren en het terugdringen van sterfte van geitenlammeren in de periode tussen dag twee en dag zeven na geboorte. Het borgen van dierenwelzijn ziet op de gehele levensfase van een dier.
In de afgelopen jaren zijn, in nauw overleg met de melkgeitensector, belangrijke stappen gezet om het welzijn te verbeteren en sterfte onder jonge dieren terug te dringen. De sector heeft in het private ketenkwaliteitssysteem KwaliGeit een benchmark voor sterfte op individuele melkgeitenhouderijen geïmplementeerd. Wanneer de sterfte de actiewaarde overschrijdt wordt de geitenhouder geïnformeerd over de voor hem geldende inspanningsverplichting om de verbeteringen door te voeren. De betreffende melkgeitenhouder moet hiertoe een verbeterplan opstellen, tezamen met zijn dierenarts en met een vertegenwoordiger van zijn zuivelverwerker.
De maatregelen uit KwaliGeit worden door een onafhankelijke organisatie gecontroleerd en geborgd. Met de aanscherping van de regels voor identificatie en registratie van geiten per 1 november 2020 is de registratie verbeterd, wat ten goede komt aan de uitvoering van aan de borging van de privaat opgelegde verplichtingen uit het kwaliteitssysteem en de monitoring van sterfte onder jonge dieren. Met het Plan van aanpak welzijn geitenbokjes is ingezet op het afmesten van geitenlammeren op het geboortebedrijf of via een een-op-een relatie met een bokkenmester. Via een tijdelijke vrijstellingsregeling is de beschikbaarheid van diergeneesmiddelen – met name van antibiotica – voor jonge geiten sterk verbeterd.
In september 2019 heeft de melkgeitensector het sectorplan «Versnellen verduurzaming van de melkgeitenhouderij» gepresenteerd. Dit sectorplan is in maart 2021 nader uitgewerkt in het «Implementatieplan versnellen verduurzaming van de melkgeitenhouderij». Het implementatieplan beschrijft de ambities, doelen en maatregelen die de sector tot 2025 heeft om verder te verduurzamen. Dierenwelzijn en zorg voor jonge dieren zijn in de plan belangrijke speerpunten. Begin dit jaar is een PPS-voorstel van de melkgeitenhouderijsector goedgekeurd, waarmee de financiering van het implementatieplan voor een belangrijk deel is geborgd.
Vraag 11

Wat vindt u ervan dat vorig jaar meer dan 31.000 en in de eerste maanden van 2021 meer dan 33.000 pasgeboren geitenlammetjes in hun eerste twee levensweken naar de slacht zijn afgevoerd, wetende dat deze dieren afhankelijk zijn van melk die tijdens de urenlange transporten niet wordt verstrekt en die bij de slachterijen alleen beschikbaar is via melksystemen die de lammetjes vaak niet snappen?

Op grond van de transportverordening moeten geitenlammetjes na een transporttijd van 9 uur een voldoende rusttijd van ten minste 1 uur krijgen, waarin zij met name gedrenkt en zo nodig gevoederd worden. Na deze rusttijd kunnen zij opnieuw gedurende 9 uur worden vervoerd.
Bij transporttijden onder de 9 uur is het drenken van lammeren dus niet vereist. Op slachthuizen is er extra aandacht voor heel jonge niet gespeende dieren zoals geitenlammeren. Deze dieren moeten met voorrang geslacht worden. Wanneer ze niet direct na aankomst geslacht worden, moeten ze zodanig ondergebracht worden dat het dierenwelzijn geborgd is. Daarbij wordt de dieren water of elektrolytoplossing aangeboden via speenemmers, waarbij de lammeren geholpen moeten worden met drinken. De exploitant van het slachthuis moet beschikken over een procedure, die garandeert dat het welzijn van de dieren bij aankomst bevredigend is. Wanneer dat niet het geval is, moet de exploitant zelf passende maatregelen nemen en de officiële dierenarts van de NVWA daarvan in kennis stellen.
Tot slot, wil ik melden dat ik in EU-verband voor kortere transportduur.
Vraag 12

Bent u bereid om de minimumleeftijd voor het vervoeren van geitenlammetjes te verhogen naar 28 dagen, zoals in Duitsland is aangekondigd voor het transport van kalfjes? Zo nee, waarom niet?8

Zoals ik in antwoord op vraag 1 toelichtte, zet ik me het kader van de herziening van de transportverordening samen met gelijkgestemde lidstaten in voor het beperken van transporttijden, met name voor dieren die naar het slachthuis vervoerd worden. Ook pleiten we ervoor dat de EFSA onderzoekt wat de minimum leeftijd van kalveren moet zijn om getransporteerd te mogen worden. Nederland zal hierbij eveneens de aandacht vragen voor het vervoer van andere jonge dieren en met name jonge (geiten)lammeren, omdat hier soortgelijke problematiek speelt.
Vraag 13

Wanneer gaat u de Kamer informeren over de uitvoering van de aangenomen motie van het lid Ouwehand (Kamerstuk 28 286, nr. 1156) die de regering oproept om zelf een plan van aanpak op te stellen voor het voorkomen van ziekte en sterfte onder bokjes?

Zoals in mijn antwoord op vraag 10 aangegeven is in de afgelopen jaren zowel door de sector als door de overheid veel inzet gepleegd op het verbeteren van het welzijn van en de zorg voor geitenlammeren en lammeren in het algemeen. Zoals eerder aan uw Kamer gemeld loopt er op het onderwerp zorg voor jonge dieren ook een apart traject. De laatste update heb ik in mijn brief van 23 oktober 2020 (Kamerstuk 28 286, nr. 1130) gegeven. Uit de gesprekken die ik in dit kader en in het kader van de verduurzaming voer blijkt dat de sector de volle aandacht heeft voor dit onderwerp. Ik ben en blijf met de sector in gesprek over de voortgang. Ik zie voor nu dan ook geen toegevoegde waarde een extra plan op te stellen. Ik zal uw Kamer later dit jaar op de hoogte stellen van de voortgang middels een Kamerbrief dierenwelzijn.
Vraag 14

Kunt u deze vragen één voor één beantwoorden?

Ja.

23 juli 2021 - 13 september 2021

52 dagen

Het bericht ‘Gevangenis Limburg laat vrouw per ongeluk te vroeg vrij door rekenfout’
	Gidi Markuszower (PVV)
	Sander Dekker (minister zonder portefeuille justitie en veiligheid) (VVD)

Bronnen

1. Website De Telegraaf, 22 juli 2021 (https://www.telegraaf.nl/nieuws/1…

Vraag 1

Kent u dit bericht?1

Ja.
Vraag 2

Voor welke verschillende misdrijven is deze vrouw veroordeeld?

Betrokkene is veroordeeld wegens het plegen van meerdere diefstallen, waaronder een winkeldiefstal met geweld.
Vraag 3

Bent u ook van mening dat het onacceptabel en een klap in het gezicht van slachtoffers is dat door een rekenfout van de gevangenis een gevaarlijke crimineel zomaar is vrijgelaten?

Ik ben het met u eens dat het gaat om een fout die niet zou mogen voorkomen. Voor slachtoffers is dit pijnlijk. Het gaat in deze casus om een menselijke fout en dit kan helaas nooit volledig worden uitgesloten. Uiteraard zijn alle procedures en inspanningen binnen de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) erop gericht om zulke fouten te voorkomen.
Vraag 4

Waarom is deze crimineel nog niet opgepakt?

Betrokkene is opgepakt en zit de resterende straf uit.
Vraag 5

Is er naar de opsporingsdiensten een signalement van deze gevangene gestuurd? Zo nee, waarom niet?

Ja, het signalement van de betrokkene is aan de opsporingsdiensten gestuurd.
Vraag 6

Hoe vaak is het eerder gebeurd dat door een fout van de gevangenis criminelen per ongeluk eerder werden vrijgelaten, uitgesplitst per gevangenis, misdrijf, en lengte van de celstraf?

Er wordt geen centrale registratie bijgehouden over hoe vaak dit voorkomt. Echter, bij ernstige en/of gevoelige zaken wordt een piketmelding gemaakt, waarmee DJI de leiding van het ministerie informeert. Dit is ook gebeurd in onderhavige casus. In 2021 zijn tot nu toe, inclusief deze zaak, vijf piketmeldingen gemaakt over te vroege invrijheidsstellingen. Op de website van DJI worden iedere maand samenvattingen van de piketmeldingen geplaatst.2 Ik ga verder niet in op individuele zaken.
Vraag 7

Bent u bereid maatregelen te treffen om ervoor te zorgen dat er in de toekomst nooit meer zulke blunders gemaakt worden en gevaarlijke criminelen zomaar vrijgelaten worden? Zo nee, waarom niet?

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 3 is het helaas niet mogelijk om menselijke fouten volledig uit te sluiten. Wel is bij DJI er uiteraard alles op gericht om fouten als deze te voorkomen. Zo wordt het vier-ogen-principe toegepast. Dat wil zeggen dat een tweede medewerker de berekening controleert die bepaalt wanneer een gedetineerde in vrijheid wordt gesteld.
Daarnaast ondersteunen computerprogramma’s de medewerkers in de berekening van de resterende strafduur en de datum van invrijheidstelling. In het geval een te vroege invrijheidsstelling toch voorkomt wordt in de penitentiaire inrichting bekeken waar het mis is gegaan en worden waar nodig verbeteringen doorgevoerd.

23 juli 2021 - 27 augustus 2021

35 dagen

Het LinkedIn-bericht ‘Grote flyeractie in boekenpakketten!’ van 'Mr. Chadd'.
	Lisa Westerveld (GL), Peter Kwint , Gert-Jan Segers (CU)
	Arie Slob (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (CU)

Bronnen

1. Hoewel het bericht verwijderd is, heeft «Mr. Chadd» bevestigd dat de flyeractie nog steeds doorgaat.
2. Zie ook «De Staat van het Onderwijs 2021» (Kamerstuk 35 570-VIII, nr.…

Vraag 1

Bent u bekend met het – inmiddels verwijderde – LinkedIn-bericht «Grote Flyeractie in boekenpakketten!» van «Mr. Chadd»?1

Ja.
Vraag 2

Wordt er vaker reclame gemaakt voor schaduwonderwijs via met publiek geld gefinancierde schoolboekenpakketten?

Ik zal hierover navraag doen bij de VO-raad en u daarover op een later moment informeren. Scholen kiezen zelf de leverancier van het lesmateriaal. Het Ministerie van OCW is hierin geen partij.
Vraag 3

Bent u het ermee eens dat huiswerkbegeleiding waarbij leerlingen, volledig buiten school om, tegen betaling binnen tien seconden digitaal contact hebben met een coach om al hun vragen te stellen een vorm van schaduwonderwijs is? Waarom?

Ja. Onderwijs buiten schooltijd, zoals digitale huiswerkbegeleiding, dat ondersteunend is aan het reguliere onderwijs, valt onder aanvullend onderwijs.
Vraag 4

Bent u het ermee eens dat deze vorm van schaduwonderwijs een inbreuk is op de verantwoordelijkheid die scholen en schoolbesturen hebben voor het geven en verzorgen van goed onderwijs? Waarom?

Scholen en schoolbesturen hebben de verantwoordelijkheid om met het reguliere aanbod onderwijs van voldoende kwaliteit aan te bieden. De Inspectie van het Onderwijs ziet erop toe dat deze kwaliteit gewaarborgd blijft. Ouders kiezen er soms voor om gebruik te maken van aanvullende begeleiding, ter aanvulling op het reguliere onderwijs. Dat doet niets af aan de verantwoordelijkheid die scholen en schoolbesturen hebben voor het geven en verzorgen van goed onderwijs.
Vraag 5

Bent u het ermee eens dat deze vorm van betaald schaduwonderwijs en reclame daarvoor leidt tot onderwijs dat steeds meer kenmerken krijgt van een vrije markt, met alle kansen voor wie de weg kent, maar ook met alle voorspelbare achterblijvers en vergroting van kansenongelijkheid?2

Sommige ouders kiezen ervoor om gebruik te maken van aanvullende begeleiding. Tevens werken scholen constructief samen met (commerciële) aanbieders van aanvullend onderwijs. Tegelijkertijd zie ook ik hierbij een risico op vergroting van de kansenongelijkheid. Ik verwijs hiervoor naar mijn brief van 14 oktober 2019 (ref. 16549882)3, waarin ik nader ben ingegaan op dit vraagstuk.4
Ik hecht aan de bevordering van kansengelijkheid, zodat leerlingen, ongeacht hun achtergrond, in het onderwijs tot bloei kunnen komen. Dit geldt ook voor extra ondersteuning die leerlingen wellicht nodig hebben, maar waarvan ouders niet altijd beschikken over de middelen om gebruik te maken van aanvullend aanbod. Met onder andere de onderwijsachterstandsmiddelen kunnen scholen ook investeren in onbetaalde vormen van aanvullend onderwijs.
Vraag 6

Vindt u het acceptabel dat ouders en/of leerlingen via een met publiek geld gefinancierd schoolboekenpakket ongevraagd reclame ontvangen voor schaduwonderwijs? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Ik vind het onwenselijk als door reclame de indruk wordt gewekt dat aanvullend onderwijs noodzakelijk is voor kinderen om de schoolloopbaan succesvol te doorlopen. Uw Kamer heeft mij, middels de aangenomen motie Westerveld/Kwint (31 293, nr. 507)5, gevraagd om ervoor te zorgen dat scholen geen reclame maken voor aanvullend onderwijs. Eerder dit jaar heb ik uw Kamer via een Verzamelbrief (ref. 26704845) geïnformeerd dat we de uitvoering van deze motie gefaseerd zullen oppakken in verband met de prioriteit bij het draaiende houden van het onderwijs.6 Dit is gebeurd in afstemming met de sector. Eind 2021 zal, conform toezegging, het onderzoek naar de omvang van aanvullend onderwijs herhaald worden. Hierin worden de lessen van het Nationaal Programma Onderwijs en de Inhaal- en Ondersteuningsprogramma’s meegenomen. In het voorjaar van 2022 zal ik uw Kamer informeren over de stand van zaken bij het onderzoek en de stappen die ik met de VO-raad zet om reclame voor betaald aanvullend onderwijs te ontmoedigen.
Vraag 7

Hoeveel geld is er betaald voor het verspreiden van de flyers van Mr. Chadd via boekenpakketten? Hoeveel financieel profijt en welke eventuele andere belangen heeft VanDijk van en bij deze flyeractie?

Het antwoord op deze vragen is mij niet bekend. Dit is een zaak tussen de distributeur en de aanbieder. Zie ook antwoord bij vraag 2.
Vraag 8

Vindt u het een goed idee om de door de uitgever ontvangen publieke vergoeding te verlagen met het bedrag dat voor deze commerciële flyeractie is betaald, zodat scholen bij de aanschaf van schoolboekenpakketten niet direct of indirect bijdragen aan reclame voor schaduwonderwijs?

In het voorjaar van 2022 zal ik uw Kamer informeren over de stand van zaken bij het onderzoek en de stappen die ik met de VO-raad zet om reclame voor betaald aanvullend onderwijs te ontmoedigen (zie het antwoord bij vraag 6).
Vraag 9

Bent u bereid om bij de uitvoering van de motie Westerveld-Kwint over het maken van afspraken met scholen met als doel dat er geen reclame wordt gemaakt voor private aanbieders van schaduwonderwijs, ook afspraken te maken met aanbieders van publiek gefinancierde schoolboeken? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Bij de uitvoering van de motie Westerveld en Kwint (31 293, nr. 507)7 zal ik ook de aanbieders van lesmateriaal betrekken.

23 juli 2021 - 2 september 2021

41 dagen

Schrijnende situaties door de kostendelersnorm
	Bart van Kent
	Wouter Koolmees (minister sociale zaken en werkgelegenheid, viceminister-president ) (D66)

Bronnen

1. «Minder uitkering nu haar kind 21 is: Klopt niet» en «Minima in de knel door regel» Eindhovens Dagblad 21 juni 2021

Vraag 1

Wat is uw reactie op het artikel «Minder uitkering nu haar kind 21 is: Klopt niet» en «Minima in de knel door regel»?1

Ik heb kennisgenomen van beide artikelen. Met de beantwoording op onderstaande vragen geef ik in algemene zin een reactie op beide artikelen omdat ik van mening ben dat het niet aan mij is om op individuele casuïstiek in te gaan.
Vraag 2

Kunt u reageren op de opmerking van de wethouder dat uitzonderingen maken op de kostendelersnorm niet makkelijk gaat «De huidige Participatiewet is te star. Alleen in het geval van een dreigende huisuitzetting mag je als gemeente ingrijpen. En dan nog geldt zo’n uitzondering maar voor zes maanden, dat is geen langdurig maatwerk.»?

Ik ben van mening dat het genuanceerder ligt dan de wethouder stelt. De wetgever heeft door middel van diverse communicatiekanalen; via de beantwoording van Kamervragen, via Gemeentenieuws SZW èn via een handreiking Maatwerk Participatiewet van Divosa aangegeven dat gemeenten in schrijnende situaties, in crisissituaties of bij dreigende dakloosheid de kostendelersnorm tijdelijk niet hoeven toe te passen. De wetgever doet geen uitspraken over de duur van deze tijdelijkheid. De noodzaak hiertoe is namelijk afhankelijk van de persoonlijke omstandigheden. Dat het tijdelijk niet toepassen van de kostendelersnorm maximaal zes maanden zou mogen duren, wordt niet door de wetgever bepaald.
Vraag 3

Hoe kan het dat u de Kamer altijd voorhoudt dat er in de Participatiewet ruimte is voor maatwerk betreffende de kostendelersnorm bij schrijnende situaties, terwijl gemeenten vooral een gebrek aan ruimte hiertoe ervaren?

Het is mij bekend dat gemeenten een gebrek aan ruimte voor maatwerk ervaren. Dit bleek ook uit het onderzoek «Samen onder dak; belemmeringen voor bijstandsgerechtigden om woonruimte te delen» dat Significant APE in opdracht van het Ministerie van SZW heeft uitgevoerd: «Gemeenten zijn terughoudend met maatwerk uit angst voor een aanzuigende (precedent-)werking of misbruik. Verder zien we dat er diversiteit is tussen gemeenten, en zelfs tussen medewerkers van een gemeente, in hoeverre zij maatwerk toepassen en in hoeverre dit is vastgelegd in beleid, notities of stappenplannen.»2
De «Handreiking maatwerk Participatiewet voor dak- en thuisloze jongeren» van Divosa biedt gemeenten handvatten om ook bij de kostendelersnorm maatwerk te kunnen bieden. Bij bestuurlijke overleggen met deelnemende gemeenten aan de Brede aanpak dak- en thuisloosheid, het actieprogramma dak- en thuisloze jongeren en het programma Een (t)huis, een toekomst hebben gemeenten aangegeven dat zij met de handreiking van Divosa goed uit de voeten kunnen. Dit neemt niet weg dat de toenmalige Staatssecretaris van SZW Van ’t Wout naar aanleiding van de bevindingen van het onderzoek van Significant APE in de kabinetsreactie op het onderzoek en de handreiking3 heeft aangegeven een verkenning naar een andere vormgeving van de kostendelersnorm uit te voeren. Deze verkenning is door de Minister van SZW Koolmees aangeboden aan uw Kamer4. Uw Kamer heeft deze verkenning controversieel verklaard.
Vraag 4

Kunt u heel precies en juridisch onderbouwd uitleggen in welke situaties een gemeente een uitzondering mag maken op de kostendelersnorm bij: daklozen, mantelzorgers, mensen met een beperking, chronisch zieken, kinderen tot 27 jaar en mensen die anders op een zorginstelling zouden zijn aangewezen?

In Gemeentenieuws SZW (destijds nog Verzamelbrief geheten) 2015-2 is door de toenmalige Staatssecretaris Klijnsma aangegeven dat «als sprake is van tijdelijk verblijf, dit geen gevolgen hoeft te hebben voor de naar het oordeel van de uitvoering bestaande leefsituatie en daarmee mogelijk de vaststelling van de uitkeringshoogte. Dit kan betekenen dat de persoon die tijdelijk bij een bijstandsgerechtigde inwoont, niet mee hoeft te tellen voor de kostendelersnorm. Hierbij kan het bijvoorbeeld gaan om mensen in crisissituatie en daklozen.» En «Het is aan de uitvoering om op basis van concrete feiten en omstandigheden van het individuele geval vast te stellen dat het gaat om tijdelijk verblijf. Er is dus geen sprake van een categoriale ontheffing van de kostendelersnorm.»
Het is dus niet zo dat de gemeente een categoriale ontheffing van de kostendelersnorm kan maken voor de specifieke groepen die in vraag 4 worden omschreven. Het behoort tot de bevoegdheid en verantwoordelijkheid van de gemeente om vast te stellen dat het gaat om tijdelijk verblijf. De wetgever doet geen uitspraken over de mate van tijdelijkheid, noch stelt de wetgever grenzen aan de tijdelijkheid van het verblijf.
Vraag 5

Hoe verhoudt artikel 18, eerste lid (afstemming op omstandigheden) van de Participatiewet zich tot artikel 22a (de kostendelersnorm)? In welke gevallen prevaleert artikel 22 en kunt u dit juridisch onderbouwen?

Artikel 19a, Participatiewet geeft aan wanneer sprake is van een kostendelende medebewoner en artikel 22a, Participatiewet geeft aan welke bijstandsnorm geldt afhankelijk van het aantal kostendelende medebewoners. Deze artikelen zijn leidend voor het vaststellen van de voor de bijstandsgerechtigde geldende bijstandsnorm. Daarnaast biedt artikel 18, Participatiewet de gemeente de mogelijkheid om afhankelijk van het individuele geval de bijstandsnorm af te stemmen op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de bijstandsgerechtigde of het gezin. Het is niet zo dat de gemeente door middel van artikel 18, Participatiewet de in artikel 22a, Participatiewet geldende norm categoriaal kan verhogen.
Vraag 6

Herinnert u zich de motie Jasper van Dijk (Kamerstuk 24 515, nr. 599) van 25 februari waarin verzocht wordt om daklozen, mantelzorgers en kwetsbare jongeren tot en met 27 jaar uit te zonderen van de kostendelersnorm en motie Maatoug (Kamerstuk 35 420, nr. 297) van 2 juni?

Ja.
Vraag 7

Wat is er al gebeurd om deze moties ten uitvoer te brengen en wat gaat u nog doen?

De motie van het lid Jasper van Dijk c.s. in vraag 6 verzoekt niet om genoemde groepen uit te zonderen van de kostendelersnorm, maar verzoekt de regering een voorstel te doen om daklozen, mantelzorgers en kwetsbare jongeren tot en met 27 jaar uit te zonderen van de kostendelersnorm. Dit verzoek is expliciet meegenomen bij de verkenning naar een andere vormgeving van de kostendelersnorm. Variant 4 van deze verkenning en enkele subvarianten van variant 4 (verwerkt in bijlage 2 van de verkenning) sluiten gedeeltelijk aan op de motie van het lid Jasper van Dijk c.s. over het uitsluiten van daklozen, mantelzorgers en kwetsbare jongeren van de kostendelersnorm. Zoals de Minister van SZW Koolmees aangaf in de aanbiedingsbrief van de verkenning is een andere vormgeving van de kostendelersnorm alleen mogelijk via een wetswijziging wat een zorgvuldige voorbereiding vergt op basis van een brede afweging met oog voor de uitvoerbaarheid en effecten voor de (rechts)positie van uitkeringsgerechtigden. Ook ik ben van mening dat het aan een nieuw kabinet en de Staten-Generaal als medewetgever is om deze afweging te maken. Ik constateer dat uw Kamer deze mening deelt omdat de verkenning en de kamerbrief door uw Kamer controversieel verklaard is.
De motie van het lid Maatoug c.s. in vraag 6 verzoekt het kabinet om gemeenten stevig aan te sporen gebruik te maken van de uitzonderingsmogelijkheden die bestaan om de kostendelersnorm niet van toepassing te laten zijn in knellende gevallen. Ik ben van mening dat het verzoek van het lid Maatoug c.s. de bevindingen van het onderzoek van Significant APE onderschrijft dat gemeenten terughoudend zijn bij het toepassen van maatwerk bij de kostendelersnorm. In september heb ik een bestuurlijk overleg met VNG en Divosa waar ik dit verzoek met hen bespreek. Vervolgens neem ik het verzoek op in het eerstvolgende Gemeentenieuws SZW. In het lopende traject over de ervaren hardheden in de (uitvoering van de) Participatiewet, de uitkomsten van de rondetafelgesprekken Participatiewet en de vervolgaanpak5 neem ik ook de ervaren knelpunten bij toepassing van de kostendelersnorm mee.

23 juli 2021 - 23 augustus 2021

31 dagen

De protesten in Cuba tegen het communistische regime
	Derk Jan Eppink (Libertair, Direct, Democratisch)
	Sigrid Kaag (minister zonder portefeuille buitenlandse zaken, minister buitenlandse zaken) (D66)

Bronnen

1. Statement by President Joseph R. Biden, Jr. on Protests in Cuba, 12 j…

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de protesten in Cuba tegen het Cubaanse regime?

Ja
Vraag 2

Welke analyse huldigt u over de situatie en wat is de aanleiding voor de protesten?

De demonstraties vormen een uiting van legitieme zorgen en onvrede onder de Cubaanse bevolking over de sociaaleconomische positie van het land, waar tekorten zijn aan voedsel, medicijnen, water en elektriciteit. Daarnaast gaan de protesten over het gebrek aan vrijheid en rechten en de wens om politieke hervorming.
Vraag 3

Hoe beoordeelt u de reactie op de protesten van het Díaz-Canel-regime?

Er is sprake geweest van disproportioneel geweld door de Cubaanse autoriteiten tegen de demonstranten en arbitraire arrestaties en detenties van vreedzame protestanten en journalisten. Nederland en de Europese Unie hebben daarover hun zorgen geuit middels een Verklaring op 29 juni jl.
Vraag 4

Herkent u de signalen dat het Cubaanse regime demonstranten gevangen zet en de demonstraties met grof geweld neerslaat?

Zie antwoord vraag 3.
Vraag 5

Deelt u de opvattingen van de president van de Verenigde Staten, Joe Biden1, dat de Cubaanse bevolking met de huidige protesten roepen om vrijheid en een einde aan de decennialange onderdrukking door het autoritaire regime, en dat het regime de demonstranten moet horen en moet stoppen met zelfverrijking?

Zie antwoord vraag 2.
Vraag 6

Bent u van oordeel dat het regime onder leiding van de gebroeders Castro het land in armoede heeft gestort?

Cuba kampt al lange tijd met schaarste en tekorten. Er zijn meerdere factoren die daaraan ten grondslag liggen, waaronder bovenal een ondermaats functionerende planeconomie en het uitblijven van economische hervormingen, maar ook het isolement als gevolg van het embargo en sinds kort het wegblijven van toeristen als gevolg van de COVID-19 pandemie.
Vraag 7

Bent u in overleg getreden over maatregelen in internationaal verband?

In verwijzing naar mijn tweet van 15 juli en de EU Verklaring van 29 juli heeft Nederland bilateraal en in Europees verband de Cubaanse regering opgeroepen gehoor te geven aan de wensen van het Cubaanse volk voor meer vrijheid en rechten en voor economische en politieke hervormingen. Ook geeft de Unie aan klaar te staan om alle inspanningen te leveren ter verbetering van de levensomstandigheden van Cubanen via de Overeenkomst inzake Politieke Dialoog en Samenwerking.
Vraag 8

Welke maatregelen heeft u zelf voor ogen?

Zie antwoord vraag 7.
Vraag 9

Bent u het eens met het begripvolle EU-beleid tegenover het Cubaanse regime dat onder de huidige Europese Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlands- en Veiligheidsbeleid, de heer Borrell, en diens voorganger Federica Mogherini, vorm is gegeven?

De samenwerking tussen de Europese Unie en de lidstaten enerzijds, en Cuba anderzijds krijgt sinds 2017 vorm via de Overeenkomst inzake Politieke Dialoog en Samenwerking (PDCA). Periodiek vinden in dit kader bijeenkomsten plaats. In de eerdergenoemde EU Verklaring geeft de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlands- en Veiligheidsbeleid aan klaar te staan om alle inspanningen te leveren ter verbetering van de levensomstandigheden van Cubanen onder de PDCA. Nederland maakt zich al geruime tijd zorgen over de mensenrechtensituatie in Cuba en zet binnen de PDCA in op een inclusieve en geloofwaardige mensenrechtendialoog.
Vraag 10

Deelt u de verbazing over de publieke steun van BLM en BIJ1 aan het autoritaire bewind van Cuba?

Voor de inzet van Nederland en de Europese Unie verwijs ik opnieuw naar de EU Verklaring van 29 jl.

23 juli 2021 - 24 september 2021

63 dagen

De oorzaken van de wateroverlast in Limburg
	Joris Thijssen (PvdA)
	Stientje van Veldhoven (staatssecretaris infrastructuur en waterstaat) (D66), Dilan Yeşilgöz-Zegerius (staatssecretaris economische zaken) (VVD), Mark Rutte (minister-president , minister algemene zaken) (VVD)

Bronnen

1. https://nos.nl/artikel/2389641-rutte-bezoekt-watersnoodgebied-ziet-li…
2. Nederland krijgt vaker te maken met extreme regenval – NRC

Vraag 1

Kent u de berichten «Rutte bezoekt watersnoodgebied, ziet link met klimaatverandering»1 en «Nederland krijgt vaker te maken met extreme regenval»2?

Ja.
Vraag 2

Deelt u de mening van onder ander het KNMI, het klimaatpanel van de Verenigde Naties en andere wetenschappers dat extreem weer als gevolg van de klimaatverandering vaker voor zal gaan komen? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom deelt u die mening niet en welke oorzaken voor het naar verwachting vaker voorkomen van extreem weer ziet u dan wel?

Ja, zowel het nieuw uitgekomen IPCC-rapport3 als een recente studie4 uitgevoerd door een groep van internationale wetenschappers, waaronder wetenschappers van het KNMI, bevestigen dat er een verband is tussen klimaatverandering en het vaker optreden van extreem weer. Bij voortgaande klimaatverandering is steeds meer extreem weer te verwachten. Voor de Noordwest-Europese regio gaat het daarbij met name om meer extreme neerslag, meer hitte-extremen en mogelijk het optreden van droogte. Mede als gevolg van klimaatverandering is het te verwachten dat in Nederland extremere hoog- en laagwaterstanden steeds vaker voorkomen.
Vraag 3

Vindt u het nu wel passend om stellige uitspraken te doen over het verband tussen klimaatverandering en het risico op rampen zoals in Limburg? Zo ja, hoe ziet u dat verband dan? Zo nee, waarom nog steeds niet?

Het recente rapport waar het KNMI aan heeft meegewerkt constateert dat de hevige regenval die zorgde voor ernstige overstromingen afgelopen juli in Duitsland, Luxemburg, België en Nederland samenhangt met klimaatverandering. Zowel de kans op als de intensiteit van dergelijke hevige regenval is door klimaatverandering aanzienlijk groter geworden. De kans op een soortgelijke zware regenval is sinds 1900 met een factor tussen 1,2 tot 9 toegenomen en kan zich nu op een bepaalde locatie eens in de 400 jaar voordoen. Ook blijkt uit de studie dat klimaatverandering de intensiteit van regenval in het zomerseizoen in de West-Europese regio heeft doen stijgen met ongeveer 3 tot 19% ten opzichte van het klimaat rond 1900 toen de wereld gemiddeld 1,2 °C koeler was dan vandaag. Verdere klimaatverandering vergroot zowel de kans op extreme neerslag als de intensiteit.
Vraag 4

Deelt u de mening dat alleen met het uitvoeren van de Green Deal en andere klimaatdoelen en -instrumenten de kans op het voordoen van extreem weer en daarmee ernstige wateroverlast niet nog verder zal vergroten? Zo ja, deelt u dan ook de mening dat ook om herhaling van de ramp in Limburg of zelfs nog zwaardere rampen te voorkomen, die klimaatdoelen met alle daarvoor nodige middelen gehaald moeten worden? Zo nee, waarom deelt u die mening niet en hoe gaat u dan wel herhaling van rampen zoals in Limburg voorkomen?

Door toename van de temperatuur neemt de kans op weersextremen toe. Daarmee neemt ook de kans op schade door weersextremen toe. Om de toename van de kans op het voordoen van extreem weer en daarmee ernstige wateroverlast te stoppen, is het zaak de broeikasgasemissies naar nul terug te brengen. Daarom heeft het kabinet de afgelopen jaren ingezet op ambitieuze klimaatdoelen en -instrumenten, zowel nationaal als in de EU. Het uitvoeren van de Europese Green Deal, waar over de exacte invulling nu de onderhandelingen beginnen, zal er voor zorgen dat de EU uiterlijk in 2050 klimaatneutraal is. Hieronder vallen de doelen uit de Europese Klimaatwet en het fit-for-55 pakket.
Om het risico op ernstige wateroverlast als gevolg van extreem weer te verlagen, wordt ook ingezet op klimaatadaptatieve maatregelen. De wateroverlastsituatie in de Maasvallei onderstreept het belang tempo te houden met het klimaatadaptief en waterrobuust inrichten van onze fysieke leefomgeving. De Minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft op 27 juli jongstleden aan uw Kamer het voornemen gemeld om een beleidstafel in te richten. Doel is met alle betrokken partijen de leerpunten van de wateroverlast in Limburg te vertalen naar concrete adviezen voor Limburg en voor andere delen van Nederland. Gemeenten, provincies en waterschappen voeren iedere zes jaar klimaatstresstesten uit om een beeld te krijgen van de risico’s die zich kunnen voordoen bij extreem weer. Op basis van de uitkomsten van de stresstesten stellen ze in overleg met betrokken stakeholders uitvoeringsplannen op. Het rijk ondersteunt het versneld nemen van maatregelen en uitvoeren van de uitvoeringsplannen door de tijdelijke impulsregeling klimaatadaptatie. Het is een belangrijke en grote opgave om de inrichting van het stedelijk en landelijk gebied en riviersystemen aan te passen aan het extremere weer en bijvoorbeeld meer ruimte aan water te geven. Bij nieuwe ruimtelijke ingrepen zoals woningbouw is het de opgave om de locatie meteen klimaatrobuust in te richten. Overheden, bedrijven, organisaties en inwoners hebben hier allemaal een rol bij en hiervoor zijn in de komende jaren ingrijpende keuzes en financiële middelen nodig. Gemeentes, waterschappen en provincies staan meestal aan de lat voor het nemen van ruimtelijke maatregelen. De noodzaak om ons aan te passen aan de klimaatverandering en de gevolgen daarvan zijn door het kabinet al langer ook wereldwijd op de agenda gezet, via de instelling van de Global Commission on Adaptation en bijvoorbeeld tijdens de Climate Adaptation Summit van 25 januari jongstleden.
Vraag 5

Deelt u de mening dat het niet de vraag kan zijn of de genoemde klimaatdoelen haalbaar zijn maar hoe ze gehaald moeten gaan worden? Zo nee, waarom niet?

Ja.
Vraag 6

Deelt u de mening dat gezien de vele nadelige gevolgen van de klimaatverandering voor mens en natuur,waaronder rampen, u onverkort positief zou moeten reageren op de voorstellen van de Europese Commissie, zoals verwoord in het «Fit for 55»-pakket? Zo ja, wanneer gaat u dat doen? Zo nee, waarom niet?

Klimaatverandering levert grote risico’s op voor Nederland doordat de zeespiegel stijgt, weersextremen vaker optreden met hittegolven, droogte en overstromingen tot gevolg en waarbij de inheemse biodiversiteit verder onder druk komt te staan. Deze veranderingen zorgen voor grote (maatschappelijke) kosten. De energietransitie is nodig om de risico’s van klimaatverandering te beperken en biedt Nederland tegelijkertijd ook kansen. Door de energietransitie goed te bewerkstelligen, blijft de Nederlandse economie toekomstbestendig.
Het kabinet is daarom altijd voorstander geweest van en heeft actief gepleit voor het Europese reductiedoel van ten minste 55%. Het kabinet is daarmee onverkort positief dat dit juridisch is vastgelegd in de EU Klimaatwet en dat er inmiddels een ambitieus pakket aan maatregelen is gepresenteerd om deze doelen te halen. Het kabinet acht het van belang dat deze ambitie behouden wordt en zal hier ook in Europa voor blijven pleiten tijdens de onderhandelingen, zodat het doel van ten minste 55% ook daadwerkelijk wordt behaald in Europa. Het kabinet zal de Kamer in september voorzien van een uitgebreide reactie op de individuele voorstellen in het fit-for-55 pakket middels BNC-fiches.

23 juli 2021 - 13 september 2021

52 dagen

De gevolgen voor Nederland van het Pegasus-hack-schandaal
	Jasper van Dijk
	Kajsa Ollongren (viceminister-president , minister binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties) (D66), Sigrid Kaag (minister zonder portefeuille buitenlandse zaken, minister buitenlandse zaken) (D66)

Bronnen

1. Revealed: leak uncovers global abuse of cyber-surveillance weapon htt…
2. «Operating from the shadows. Inside NSO Group's corporate structure» …
3. De Volkskrant, dinsdag 21 juli 2021, «Spionage software uit Israël bedreigt de democratie, ook die van Nederland».
4. De Volkskrant, woensdag 21 juli 2021, «Telefoonhack om van lastpak af te komen»
5. Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 1695
6. «Pegasus spying reports «completely unacceptable,» says EU's von der …

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van de gevolgen van het hackschandaal met behulp van de Pegasus-software waarbij door landen die de software van het Israëlische particuliere bedrijf NSO hebben aangeschaft tal van politici, journalisten, advocaten en mensenrechtenverdedigers in tal van landen hebben afgeluisterd?1 Deelt u de opvatting over soft ware van NSO dat «Targeted surveillance is a serious threat facing human rights defenders globally. Though often carried out by states, this practice is enabled by digital surveillance tools provided by private companies?»2 Zo nee, waarom niet?

Ja, het kabinet heeft kennisgenomen van de berichtgeving.
In algemene zin kan gesteld worden dat de (online) veiligheid van mensenrechtenverdedigers en journalisten een mensenrechtenprioriteit is van het Nederlandse buitenlandbeleid. Onder leiding van Nederland en Estland heeft een coalitie van 32 landen (de Freedom Online Coalition) in 2020 een gezamenlijke verklaring uitgebracht over «the human rights impact of cybersecurity laws, practices and policies». In de verklaring werd onder andere gewezen op mensenrechtenrisico’s die voortkomen uit het gebruik van bepaalde technische middelen, als die op onwettige of willekeurige wijze worden ingezet. Landen werden opgeroepen om wetgeving en beleid voor cyberveiligheid te ontwikkelen die in overeenstemming zijn met internationaal mensenrechtenkader. Potentiële negatieve effecten op kwetsbare groepen en het maatschappelijk middenveld, waaronder mensenrechtenverdedigers en journalisten, zouden tot een minimum moeten worden beperkt.
Bepaalde cybersurveillancegoederen en -technologieën staan ingevolge het potentiële gebruik in civiele of militaire toepassingen onder exportcontrole. Dit geldt ook voor goederen voor het maken en besturen van binnendringsoftware. Nederland spant zich internationaal in om aanvullend cybersurveillancegoederen in relatie tot mensenrechtenschendingen onder exportcontrole te brengen. In het Wassenaar Arrangement vergt dit consensus van alle deelnemende landen. Deze goederen zijn in de EU gecontroleerd via de EU Dual-Use-verordening. De herziene EU Dual-Use-verordening die op 9 september 2021 in werking treedt, bevat een expliciete uitbreiding van controles op de export van cybersurveillancetechnologie.
Vraag 2

Is u bekend dat ook Nederlandse politici, advocaten, mensenrechtenverdedigers en journalisten via andere landen die Pegasus-software gebruiken zijn gehackt? Kunt u melden om hoeveel personen het gaat en welke beroepen zij hebben? Zo nee, waarom niet?

Nee, dat is het kabinet niet bekend. Het kabinet beschikt niet over de lijst waarop nummers zouden staan van personen die zijn gehackt met het middel. Overigens is ook de status van deze lijst niet geheel duidelijk. Daarnaast beschikt het kabinet evenmin over een lijst van telefoonnummers van Nederlandse politici, journalisten, advocaten en mensenrechtenverdedigers, die dan zou kunnen worden vergeleken met de nummers op de eerdergenoemde lijst.
Vraag 3

Zijn er Nederlandse instellingen die gebruik maken van Pegasus-software?3 Zo ja, welke? Hebt u contact opgenomen met deze instellingen naar aanleiding van dit nieuws?

In het algemeen geldt dat het Nederlandse instellingen niet is toegestaan binnen te dringen in geautomatiseerde werken. Uitzonderingen zijn gemaakt voor justitie en politiediensten ter opsporing van strafbare feiten, en voor inlichtingen- en veiligheidsdiensten ter bescherming van de nationale veiligheid. Deze organisaties kunnen onder omstandigheden en omgeven door waarborgen bijzondere bevoegdheden inzetten. Over de wijze waarop deze organisaties gebruikmaken van hun wettelijk toegekende bijzondere bevoegdheden kan ik in het openbaar geen mededelingen doen. Tot slot kan het, voor zover het mandaat daartoe opdracht geeft en de juridische kaders dat toelaten, ook de Krijgsmacht toegestaan zijn om in het kader van militaire missies en operaties geautomatiseerde werken binnen te dringen.
Vraag 4

Hebben deze Nederlandse instellingen contact opgenomen met NSO, de leverancier? Zo ja, wat was de inzet en wat het resultaat? Deelt u de opvatting dat een einde moet worden gemaakt aan het gebruik van deze software? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.
Vraag 5

Hebt u kennis genomen van de veroordeling tot zes jaar gevangenisstraf voor de Marokkaanse journalist Omar Radi, een veroordeling op basis van chats die zijn verkregen met behulp van een met Pegasus-software gehackte telefoon?4

Het kabinet heeft kennisgenomen van de berichtgeving in de media over veroordeling en vermeende hacks van de telefoon van Omar Radi. Nederland volgt de ontwikkelingen in de rechtsgang tegen Omar Radi. Het kabinet beschikt echter niet over het vonnis en kan niet aangeven op basis van welke bewijslast Omar Radi is veroordeeld.
Vraag 6

Deelt u de opvatting dat het hier om een politieke veroordeling gaat en dat deze moet worden afgekeurd zeker nu blijkt dat gebruik wordt gemaakt van hacking? Zo nee, waarom niet?5

Nederland volgt rechtszaken tegen journalisten in Marokko nauwlettend. Nederland heeft geen beschikking gekregen over de tekst van het vonnis en kan geen uitspraken doen of de veroordeling heeft plaatsgevonden op basis van gegevens verkregen door hacking. Het is aan de Marokkaanse autoriteiten om een eerlijke rechtsgang te garanderen.
Vraag 7

Deelt u de opvatting dat de buitenlandse politiek ten opzichte van Marokko aan herziening toe is? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat betekent dat voor uw houding ten opzichte van de Marokkaanse regering in het licht van «onuitzetbaren» uit Nederland naar het veilige land Marokko? Is Marokko een veilig land en kunnen uitgeprocedeerde asielzoekers worden teruggestuurd?

De betrekkingen tussen Nederland en Marokko zijn veelzijdig en complex en omvatten veel wederzijdse belangen. Deze relatie is, net als relaties met andere landen, voortdurend in beweging. In die brede context blijft Nederland onverminderd inzetten op medewerking van Marokko aan effectieve terugkeer van Marokkanen zonder geldige verblijfstitel.
De beoordeling met betrekking tot Marokko als veilig land is terug te vinden in de brief aan uw Kamer van 6 mei 2021.6
Vraag 8

Deelt u de kritiek van de EU dat gebruik van het Pegasus-software onaanvaardbaar is? Zo ja, op welke manier hebt u daarvan mededeling gedaan en aan wie?6

De wijze waarop in de mediaberichtgeving wordt bericht dat de hacksoftware wordt ingezet, namelijk het onrechtmatig afluisteren van advocaten, politici, mensenrechtenverdedigers en journalisten, acht het kabinet eveneens onaanvaardbaar.

23 juli 2021 - 27 augustus 2021

35 dagen

Het ondoorzichtige keuringssysteem van de jeugdbescherming
	René Peters (CDA)
	Sander Dekker (minister zonder portefeuille justitie en veiligheid) (VVD)

Bronnen

1. Follow the Money, 21 juli 2021 (https://www.ftm.nl/artikelen/ondoorzi…

Vraag 1

Wat is uw reactie op het feit dat het Keurmerkinstituut in januari 2019 constateerde dat Jeugdbescherming Limburg de cliëntenparticipatie niet op orde had en dat dit door het instituut werd bestempeld als «kritisch feit»?1

Een instelling die jeugdbescherming en jeugdreclassering wil uitvoeren, dient gecertificeerd te zijn. Het Keurmerkinstituut (KMI) is de certificerende instelling die de certificaten verstrekt en regelmatig audits uitvoert bij gecertificeerde instellingen (GI’s) om te kunnen beoordelen of een GI blijft voldoen aan de eisen van het certificaat. Als een GI op één of meer onderdelen naar het oordeel van het KMI niet aan deze eisen voldoet, en het naar het oordeel van het KMI om een wezenlijk onderdeel gaat, merkt het KMI dit als een kritisch feit aan. Wanneer dat gebeurt, moet de GI zorgen dat zij haar bedrijfsvoering binnen korte tijd bijstelt zodat deze tekortkoming wordt opgelost. Het is vervolgens aan het KMI om te beoordelen of deze acties door de GI worden genomen. Ik begrijp van het KMI dat zij dat ook heeft beoordeeld.
Vraag 2

Is het juist dat de clïëntenparticipatie bij Jeugdbescherming Limburg in 2020 en 2021 nog steeds niet op orde is en dat audits laten zien dat de situatie slechter is geworden, maar dat dit geen gevolgen heeft voor de certificering?

Het KMI heeft mij meegedeeld dat zij van mening is dat er geen sprake is van gebrekkige cliëntenparticipatie, omdat Bureau Jeugdzorg Limburg (BJL) ook andere kanalen en methoden toepast om tot cliëntparticipatie te komen. Dit betreft onder andere overleg met individuele jeugdigen en ouders, cliënttevredenheidsonderzoeken en spiegelgesprekken met cliënten. Het KMI geeft aan te hebben vastgesteld dat deze inspanningen effect hebben.
BJL heeft over het functioneren van de cliëntenraad zelf gesignaleerd dat dit nog niet tot het gewenste resultaat leidt. BJL heeft daarop maatregelen genomen om het functioneren alsnog te verbeteren. Daarmee voldoet BJL naar het oordeel van het KMI aan de normen.
Vraag 3

Heeft u kennisgenomen van de stelling op de website van het Keurmerkinstituut dat bij kritische feiten de getroffen maatregelen binnen drie maanden na de laatste auditdag aantoonbaar effect moeten hebben, dat hiervoor overtuigend bewijs moet worden overlegd en dat als dat niet lukt het certificaat in gevaar is?

Ja. Dit is de gebruikelijke gang van zaken, zie ook mijn antwoord op vraag 1. Dit is neergelegd in de Beleidsregel systeemcertificatie van het KMI.
Vraag 4

Wat is uw reactie op de berichtgeving dat het Keurmerkinstituut in het geval van jeugdbescherming Limburg zich niet lijkt te houden aan zijn eigen stellingname en de gebrekkige cliëntenparticipatie kennelijk voor lief neemt door er, in tegenstelling tot wat er op de website staat, geen gevolgen aan te verbinden?

Het Keurmerkinstituut toetst bij iedere audit of de cliëntenparticipatie op orde is en verbindt daar indien nodig gevolgen aan. In het geval van BJL is de cliënten participatie als voldoende beoordeeld. Zie ook mijn antwoord op vraag 2.
Vraag 5

Deelt u de mening dat hiermee in strijd wordt gehandeld met het doel van certificering om kwaliteit te garanderen en de jeugdbescherming in te staat te stellen om met behulp van de cliëntenraad, ouders en kinderen op een zo goed mogelijke manier te helpen en bij te staan?

Naar mededeling van het KMI hebben de certificatieaudits ertoe geleid dat BJL, naar aanleiding van de door het KMI gesignaleerde afwijkingen in 2019, aantoonbaar inspanningen heeft verricht om tot effectieve cliëntparticipatie te komen.
Vraag 6

Kunt u precies aangeven hoe en waarom een instelling het predikaat gecertificeerd krijgt of verliest?

Een instelling komt in aanmerking voor een certificaat als deze voldoet aan het normenkader dat is vastgesteld bij de Regeling normenkader jeugdbescherming en jeugdreclassering, een ministeriële regeling op grond van artikel 3.4 van de Jeugdwet. Door middel van periodieke audits houdt het KMI toezicht op de naleving van de eisen van het normenkader.
De verlening van een certificaat vindt plaats nadat het KMI met goed resultaat een keuring van de bedrijfsprocessen van een kandidaat-GI heeft verricht, die zo’n keuring heeft aangevraagd. De keuring vindt plaats naar de normen op basis van het «Normenkader ten behoeve van certificering van uitvoerende organisaties voor Jeugdbescherming en Jeugdreclassering», die zijn beschreven in het «Certificatieschema voor toetsing van het kwaliteitsmanagementsysteem van uitvoerende organisaties voor Jeugdbescherming en Jeugdreclassering versie 2.0». Dit certificatieschema sluit aan bij de internationale normen voor managementsysteemcertificatie, ISO/IEC 17021-1:2015 en de daarbij behorende documenten.
Een instelling kan het certificaat verliezen als deze niet langer voldoet aan de eisen van het normenkader en certificatieschema. Om vast te stellen of een instelling nog steeds voldoet verricht het KMI periodiek een audit. Het KMI kan dit eveneens incidenteel doen, indien daartoe aanleiding bestaat. Als het KMI in de audit afwijkingen constateert, moet de instelling een plan van aanpak indienen dat tot doel heeft om de afwijking weg te nemen. De implementatie van dit plan wordt binnen drie maanden na de laatste auditdag getoetst. Als de instelling bij verificatie aan de gestelde eisen voldoet kan het KMI een certificaat verlengen.
Ingeval een GI niet aan de eisen voldoet dreigt intrekking en zou zonder nadere maatregel de continuïteit van de uitvoering van lopende jeugdbeschermings- en jeugdreclasseringsmaatregelen in gevaar komen. In een dergelijk geval kan op basis van het besluit «Algemene aanwijzingen tijdelijk certificaat jeugdbescherming en jeugdreclassering» een tijdelijk certificaat worden verleend. De aanwijzingen voorzien er in dat, als een instelling niet aan de eisen kan voldoen, er tijd is voor een ordelijke overdracht van jeugdigen naar een andere gecertificeerde instelling.
Vraag 7

Hoe en door wie wordt het Keurmerkinstituut precies gecontroleerd?

Het KMI is door mij aangewezen als certificerende instelling onder voorwaarde van accreditatie. Het KMI is geaccrediteerd door de Raad voor Accreditatie (RvA). De RvA beoordeelt de competentie, consistente bedrijfsuitoefening en onpartijdigheid van het KMI bij de uitvoering van het certificatieschema door middel van jaarlijkse beoordelingen. Daarnaast zijn de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Inspectie Justitie en Veiligheid belast met het onderzoeken van de kwaliteit van het KMI. In dat kader wonen de inspecties periodiek een aantal audits bij van het KMI en beoordelen zij aan de hand daarvan of het nodig is om verder toezicht te houden. De conclusie van de beoordeling in 2019 was dat op dat moment geen reden bestond om verder toezicht uit te voeren of te plannen. Voor 2022 bezien de inspecties opnieuw of en welke audits van het KMI de inspecties gaan bijwonen. Op basis van bovenstaande onderzoeken stel ik vast of het KMI aan de wettelijke voorschriften blijft voldoen.
Vraag 8

Kunt u aangeven wie er toegang hebben tot de auditrapporten?

Bij auditrapporten kan het om twee verschillende soorten audits gaan.
Ten eerste zijn er de audits van het KMI. Het KMI stelt deze auditrapporten ter beschikking aan de geauditeerde instelling, middels een private overeenkomst met de GI. De GI beslist of zij auditrapporten ter beschikking van derden stelt.
Dit is de gangbare handelwijze bij certificering. De RvA heeft in het kader van haar periodieke accreditatiebeoordeling wel toegang tot auditrapporten van het KMI over gecertificeerde instellingen, die zij steekproefsgewijs gebruikt bij die beoordeling.
Ten tweede zijn er audits op het KMI door de RvA. Voor de auditrapporten van de RvA geldt op grond van Europese regelgeving en internationale ISO-eisen dat deze standaard vertrouwelijk blijven. Het KMI mag zelf besluiten auditrapporten van de RvA al dan niet te delen met derden.
Vraag 9

Is het juist dat de auditrapporten niet toegankelijk zijn voor gemeenten en de cliëntenraad? Zo ja, deelt u de mening dat het gemeenten op deze manier onmogelijk wordt gemaakt om vast te stellen of een aanbieder voldoet aan de kwaliteitseisen en dat het voor de cliëntenraden niet goed mogelijk is om onafhankelijk te opereren?

Uit het antwoord op de voorgaande vraag volgt dat gemeenten niet zonder medewerking en instemming van de GI toegang hebben tot auditrapporten. Wel kan de gemeente (of meer in het algemeen de opdrachtgever) met de GI overeenkomen in het kader van de inkooprelatie dat de GI inzage geeft in het auditrapport. Dit gebeurt zeer regelmatig.
Voor de cliëntenraad geldt dat het aan de gecertificeerde instelling is om te beslissen of zij een auditrapport ter beschikking stelt aan de cliëntenraad. Hoe vaak dit gebeurt is mij niet bekend.
Het KMI heeft mij met betrekking tot de audit bij BJL medegedeeld dat de bevindingen van het auditrapport in aanwezigheid van de cliëntenraad met het bestuur zijn besproken.
Ten overvloede merk ik op dat de cliëntenraad geen rol als toezichthouder heeft, maar de gemeenschappelijke belangen van cliënten behartigt. In dat kader heeft de cliëntenraad onder meer een adviesrecht over het beleid en de organisatie van de GI. Daarbij moet de GI aan de cliëntenraad de voor haar taak benodigde informatie verstrekken. Of dat ook auditrapporten omvat is ter beoordeling aan de GI.
Vraag 10

Welke maatregelen gaat u nemen om ervoor te zorgen dat er een einde komt aan dit ondoorzichtige keuringssysteem en gemeenten en cliëntenraden toegang krijgen tot de auditrapporten?

Gezien de antwoorden op eerdere vragen deel ik niet de in de vraag verwoorde opvatting. Het KMI houdt toezicht op de gecertificeerde instellingen en wordt door de RvA en de Inspecties gecontroleerd. Gemeenten en cliëntenraden kunnen afspraken maken over de inzage in de auditrapporten.

22 juli 2021 - 14 september 2021

54 dagen

Het onterecht korten van leningen op de bijstand
	Bart van Kent
	Wouter Koolmees (minister sociale zaken en werkgelegenheid, viceminister-president ) (D66)

Bronnen

1. «Ibrahim (33) werd vrijgesproken van uitkeringsfraude: «Hij is Slachtoffer van slecht beleid»», AD/Rotterdams Dagblad 11-7-2021

Vraag 1

Wat vindt u ervan dat de gemeente Rotterdam Ibrahim kortte op zijn bijstandsuitkering omdat hij een lening van zijn broer kreeg om (huur)schulden af te lossen?1

Ik wil benadrukken dat het naar mijn mening in lijn met de bedoeling van de wetgever is, wanneer leningen die voor een specifiek doel – zoals in deze het aflossen van schulden – worden aangegaan en waarvan evident is dat het geleende geld ook voor dit doel wordt aangewend, geen gevolgen hebben voor de hoogte van de bijstand. Ik ben mij er daarbij van bewust dat het vaste rechtspraak van de Centrale Raad van Beroep is dat leningen wel kunnen worden aangemerkt als inkomen waaraan bijstandsrechtelijke consequenties verbonden worden (zie onder meer uitspraken van 22 januari 2013, ECLI:NL:CRVB:2013:BY91382 en van 23 juli 2013, ECLI:NL:CRVB:2013:1106).3 De gedachte hierachter is dat de ontvanger van de leningen in beginsel vrijelijk over het via de lening beschikbaar gestelde bedrag kan beschikken.
Hoewel ik niet in individuele gevallen mag treden, ben ik mij in algemene zin ervan bewust dat het korten van leningen op de bijstand, zeker wanneer het – zoals bij de heer Ibrahim – gaat om hulp van familieleden om schulden bij instanties af te lossen, kan leiden tot onwenselijke situaties. Het verhaal van de heer Ibrahim is een duidelijk voorbeeld van een casus die ik wil betrekken in het traject om te komen tot een Participatiewet die uitgaat van vertrouwen en oog heeft voor de menselijke maat. In mijn brief van 4 juni heb ik u over dit traject nader geïnformeerd. Het is mijn streven om het volgende kabinet via een na de zomer op te stellen beleidsplan te informeren over verschillende mogelijke beleidsinitiatieven om hardvochtigheden in de Participatiewet in de toekomst te voorkomen.
Vraag 2

Wat is uw reactie op de uitspraak van de rechter bij de Centrale Raad van Beroep die zegt dat Ibrahim slachtoffer is van slecht beleid van de gemeente en dat de gemeente de lening van Ibrahim’s broer niet had mogen korten?

In de uitspraak van de Centrale Raad (ECLI:NL:CRVB:2021:1475)4 zit een nuanceverschil ten opzichte van de berichtgeving in het Algemeen Dagblad. De Centrale Raad bepaalt namelijk nadrukkelijk niet dat leningen niet op de bijstand gekort mogen worden, maar is van oordeel dat in de specifieke situatie van de heer Ibrahim sprake is van dringende redenen, waardoor de gemeente van terugvordering had moeten afzien. Die dringende redenen zijn gelegen in de specifieke psychische gesteldheid van de heer Ibrahim, waar de gemeente – gezien de aan de gemeente afgegeven signalen – ook van op de hoogte had moeten of in ieder geval had kunnen zijn.
Ik deel de mening van de Centrale Raad dat bij de beoordeling van een verzoek om af te zien van terugvordering in verband met dringende redenen, waarvoor artikel 58, achtste lid Pw de (wettelijke) basis biedt, een gemeente zich goed dient te informeren (mede) over de psychische effecten die het besluit tot terugvordering voor de betrokkene heeft (gehad). En dat indien deze effecten objectief vastgesteld onevenredig zwaar zijn, een beroep op dringende redenen ook gehonoreerd dient te worden.
Vraag 3

Onderschrijft u dat een lening geen inkomen is en dus niet gekort dient te worden op de uitkering? Zo nee: mogen mensen in de bijstand dan niet lenen zonder gekort te worden, om bijvoorbeeld een huurschuld af te betalen, om te voorkomen dat zij uit huis gezet worden? En; zo nee: hoe zit dat dan met leningen van de kredietbank?

In beginsel telt een lening op basis van de Participatiewet mee als middel (inkomen dan wel vermogen) in het kader van de bijstandsverlening. Het gaat dan om geld waarover iemand geacht wordt vrijelijk te kunnen beschikken en er geen sprake is van een uitzondering op basis waarvan de lening vrijgelaten kan worden (artikel 31 Pw). In die zin biedt de wet dus ruimte om aangegane leningen op de uitkering te korten. Bij de vraag of een ter beschikking staand middel ook inkomen vormt als bedoeld in artikel 32 Pw heeft de CRvB in een uitspraak over een eenmalige bijschrijving ter uitvoering van een commerciële kredietovereenkomst met een commerciële kredietgever bepaald dat deze daar niet toe behoort. De Raad heeft bij dat oordeel betrokken dat de kredietovereenkomst precieze aflossingsverplichtingen, rentebepalingen en een boetebepaling bij niet nakomen van de overeenkomst bevat. Ook heeft de Raad overwogen dat betrokkene met de afgesproken termijnbetalingen de verplichtingen uit de kredietovereenkomst is nagekomen.5
Ik acht het in lijn met de bedoeling van de wetgever dat vergelijkbare leningen die voor een specifiek doel – zoals in deze het aflossen van schulden – worden aangegaan en waarvan evident is dat het geleende geld ook voor dit doel wordt aangewend, op een vergelijkbare wijze als commerciële kredietovereenkomsten worden behandeld. Ik zal deze nuancering ook richting gemeenten communiceren.
Vraag 4

Welke definitie van inkomen hanteert u? Hoe verhoudt zich dat tot gangbare wetenschappelijke definities en de definitie die de belastingdienst gebruikt?

Het begrip inkomen is gedefinieerd in artikel 31 van de Participatiewet, vanuit de optiek dat de wet een vangnet creëert en aanvullend werkt op de door betrokkene zelf gegenereerde middelen, voor zover die middelen minder bedragen dan de bijstandsnorm. Er zijn binnen wetgeving meerdere inkomensbegrippen aanwezig, die allen binnen de specifieke context van de desbetreffende wet een invulling hebben gekregen.
Vraag 5

Handelen gemeentes die leningen wel korten volgens u in strijd met de Participatiewet en in strijd met de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep?

Zie mijn eerdere antwoorden op vraag 2 en vraag 3.
Vraag 6

Gaat u de gemeenten informeren dat een lening geen inkomen is en dat zij afgesloten leningen dus niet mogen korten op de bijstandsuitkering? Zo ja: hoe en wanneer? En wat is de consequentie voor gemeentes die dit niet opvolgen?

Zie ook hiervoor mijn eerdere antwoorden op vraag 2 en vraag 3.
In lijn met het antwoord op vraag 2 zal ik gemeenten wijzen op de uitspraak van de Centrale Raad en de uitleg die de Raad daarbij aan het begrip dringende redenen geeft in het kader van de beoordeling van de vraag of er sprake is van dringende redenen om van terugvordering af te zien. Tevens zal ik aandacht vragen voor het toetsen op het aspect van het vrijelijk kunnen beschikken over een lening.

22 juli 2021 - 2 november 2021

103 dagen

De documenten behorend bij het besluit op het Wob-verzoek inzake PAS-melding Lelystad Airport d.d. 16 juli 2021
	Pieter Grinwis (CU)
	Cora van Nieuwenhuizen (VVD)

Bronnen

1. Rijksoverheid, 16 juli 2021, Besluit op Wob-verzoek over PAS-melding …
2. Rijksoverheid, 16 juli 2021, Bijlagen bij besluit op Wob-verzoek over PAS-melding Lelystad Airport, blz. 103.
3. Rijksoverheid, 16 juli 2021, Bijlagen bij besluit op Wob-verzoek over PAS-melding Lelystad Airport, blz. 19.
4. Rijksoverheid, 16 juli 2021, Bijlagen bij besluit op Wob-verzoek over PAS-melding Lelystad Airport, blz. 95.
5. Rijksoverheid, 16 juli 2021, Bijlagen bij besluit op Wob-verzoek over PAS-melding Lelystad Airport, blz. 116.
6. Rijksoverheid, 16 juli 2021, Bijlagen bij besluit op Wob-verzoek over PAS-melding Lelystad Airport, blz. 130.
7. Rijksoverheid, 16 juli 2021, Bijlagen bij besluit op Wob-verzoek over PAS-melding Lelystad Airport, blz. 158.

Vraag 1

Erkent u nog steeds dat de stikstofberekeningen inzake Lelystad Airport onjuist zijn? Zo ja, bent u nog steeds van mening dat de PAS-melding van Lelystad Airport gelegaliseerd kan worden? In hoeverre hangt uw antwoord op voorgaande vraag af van de kwestie of de onjuistheden verwijtbaar zijn? En in hoeverre hangt uw antwoord af van de kwestie of de berekeningen te goeder trouw zijn uitgevoerd? Kunt u de antwoorden op deze vragen nader toelichten?1

Ik ben nog steeds van mening dat de PAS melding van Lelystad Airport voldoet aan de criteria die in de Kamerbrief van 13 november 20193 zijn vastgesteld om te bepalen welke meldingen gelegaliseerd worden. Dat is ook in de beantwoording van eerdere Kamervragen4 aangegeven. In de Kamerbrief van 24 april 20205 heeft de Minister van LNV gemeld dat de legalisatie van de meldingen is gestart, waarbij alle meldingen hetzelfde stappenplan doorlopen. Stap één van de legalisatie bestaat uit het verifiëren of de toenmalig ingevoerde gegevens nog juist zijn. De verificatie van de gegevens door het bevoegd gezag LNV vindt momenteel plaats. De veronderstelling van het bevoegd gezag is dat in beginsel elke melding te goeder trouw is ingediend6. Dat geldt ook voor de melding van Lelystad Airport. Voor het bevoegd gezag is het niet mogelijk om dit te beoordelen. Zodoende is dit geen onderdeel van het verificatieproces.
Vraag 2

Op grond van welke argumenten komt u tot de conclusie dat de PAS-melding van Lelystad Airport te goeder trouw is gedaan?2

Zie antwoord vraag 1.
Vraag 3

Wat vindt u van de ambtelijke constatering dat het hier gaat om «wel een heel basale vergissing»?3 Bent u van mening dat dit gevolgen heeft voor de legalisering van de PAS-melding van Lelystad Airport? Zo nee, waarom niet?

Zoals ik in het antwoord op vraag 1 heb aangegeven is stap één van het stappenplan om meldingen te legaliseren het verifiëren of de toenmalig ingevoerde gegevens nog juist zijn. De verificatie van de gegevens door het bevoegd gezag LNV vindt momenteel plaats. Het is niet verstandig om vooruitlopend hierop uitspraken te doen over de uitkomsten van het legalisatieproces. Zie verder het antwoord op vraag 1.
Vraag 4

Klopt de constatering dat de vergunningprocedure voor Lelystad Airport is doorgezet, terwijl tot in maart jongstleden er discussie was tussen het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over of de fouten verwijtbaar zijn? Wat vindt u daarvan?

Zie antwoord vraag 3.
Vraag 5

Deelt u de mening dat getallen in een aanvraag van een natuurvergunning gewoon horen te kloppen en dat de overheid hier ook de taak van het controleren van rechtmatigheid heeft?

Het beoordelen en de behandeling van de aanvraag van de natuurvergunning is aan het bevoegd gezag. In het geval van Lelystad Airport is dat voorbehouden aan de Minister van LNV.
Vraag 6

Kunt u uitleggen waarom er door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gevraagd is of er bij het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit bereidheid was om Lelystad Airport mee te nemen in het meldingentraject4, terwijl de criteria voor «het verifiëren van de invoergegevens» nog moesten worden bepaald? Bent u het eens met de stelling dat er niet kan worden voorgesorteerd op legalisering zolang het onduidelijk is of invoergegevens juist zijn?

De melding van Lelystad Airport voldoet aan de voorwaarden als genoemd in de Kamerbrief van 13 november 20199. In de Kamerbrief van 16 december 201910 heeft het kabinet aangegeven dat – alle meldingen die hieraan voldoen – door de overheid gelegaliseerd worden. Op dat moment kregen alle indieners van meldingen die aan deze criteria voldeden, de duidelijkheid dat ze in het legaliseringstraject mee zouden lopen. Dat gold ook voor Lelystad Airport.
Vraag 7

Hoe verklaart u dat meldingen die meer dan één mol aan depositie veroorzaken buiten legalisatie vallen, terwijl Lelystad Airport er wel binnen valt?

Een verificatiecriterium voor alle meldingen betreft de hoogte van de oorspronkelijke PAS-melding. De maximale depositie mocht op het moment van de melding niet meer dan de geldende grenswaarde overtreffen. De maximale bijdrage van de melding van Lelystad Airport betrof volgens de oorspronkelijke berekening minder dan 1 mol/ha/jaar (Kamerstuk 35 600, nr. 59).
Vraag 8

Deelt u de mening dat het niet-legaliseren van meldingen, omdat ze «waarschijnlijk veelal niet te goeder trouw gedaan» zijn5 een onterechte en onrechtvaardige vorm van groepsdenken is? Deelt u de mening dat van iedere PAS-melder afzonderlijk moet worden bekeken of een melding te goeder trouw is gedaan?

In de betreffende passage (wob stuk 56a, pagina 116) wordt niet gesproken over het niet-legaliseren van meldingen. Er wordt verwezen naar gemelde activiteiten waarvan de maximale bijdrage méér dan 1 mol/ha/jaar bedroeg waardoor ze niet binnen de criteria van verificatie vallen. In het stuk heeft men geprobeerd om aan te geven dat dit waarschijnlijk ook veelal bekend zal zijn bij de indieners van de melding. Zoals ik in antwoord op vraag 1 heb aangegeven is de legalisatie van de meldingen gestart, waarbij alle meldingen hetzelfde stappenplan doorlopen. Stap één van de legalisatie bestaat uit het verifiëren van de toenmalig ingevoerde gegevens nog juist zijn. In dit proces wordt onder meer getoetst of de maximale bijdrage van de oorspronkelijke PAS-melding niet meer dan de op het moment van de melding geldende grenswaarde betrof. De veronderstelling van het bevoegd gezag is dat in beginsel elke melding te goeder trouw is ingediend12. Dat geldt ook voor de melding van Lelystad Airport. Voor het bevoegd gezag is het niet mogelijk om dit te beoordelen. Zodoende is dit geen onderdeel van het verificatieproces.
Vraag 9

Kunt u beargumenteren waarom stikstofruimte voor Lelystad Airport «topprioriteit» is6 op een moment dat de luchtvaart nog voor jaren niet op volle capaciteit zal opereren (volgens onder andere Schiphol en KLM)? En hoe verhoudt uw «topprioriteit» zich tot de noodzaak van bijvoorbeeld woningbouw, ook een prioriteit voor het kabinet? Hoe werden die verschillende prioriteiten door u gewogen, wetend dat de stikstofruimte beperkt was, is en blijft en de woningbouwopgave zeer urgent is en wetend dat daarvoor boerenfamiliebedrijven moe(s)ten stoppen?

De term topprioriteit is een ambtelijke kwalificatie die gebruikt is in een interne notitie. Bewindspersonen zijn aanspreekbaar op uiteindelijke keuzes die gemaakt worden. In de (ontwerp)Regeling tot wijziging van de Regeling natuurbescherming en de Omgevingsregeling (nieuwe versie Aerius Calculator en wijziging stikstofregistratiesysteem) van de Minister van LNV zijn de uiteindelijke keuzes ten aanzien van de criteria voor prioritering van meldingen vastgelegd.
Vraag 10

Deelt u de mening dat Lelystad Airport zich aan alle wettelijke procedures dient te houden en dat een besluit tot openstelling van Lelystad Airport alleen dan kan worden genomen als ook de natuurvergunning definitief is? Kun u uw antwoord nader toelichten?

Ik ben van mening dat iedereen zich aan de wet moet houden. Zoals ik tijdens het commissiedebat luchtvaart d.d. 24 juni 2021 heb aangegeven, moet voor de openstelling van Lelystad Airport voor groot commercieel verkeer met passagiers het wijzigingsbesluit van het Luchthavenbesluit worden vastgesteld en zal er een vergunning in het kader van de Wet natuurbescherming moeten worden verkregen door de initiatiefnemer.
Vraag 11

Bent u nog steeds van mening dat het «(technisch gezien) niet relevant» is dat de depositie van Lelystad Airport met de juiste berekeningen boven de één mol uitkomt? Wat betekent «technisch gezien» hier en op welke wijze is het wél relevant7?

Zie hiertoe het antwoord op vraag 6 en 7.
Vraag 12

Ziet u terugkijkend op uw inspanningen tot op heden – dan wel de inspanningen die onder uw politieke verantwoordelijkheid zijn gedaan – deze als legitieme en geoorloofde inzet om tot een door u gewenste uitkomst te komen, namelijk zo spoedig mogelijke opening van Lelystad Airport, of als een uiting van een bestuurscultuur die «radicaal» anders moet? Hoe blikt u zelf terug op de gang van zaken, zoals die naar voren komt uit de openbaar gemaakte stukken, en hoe verhoudt die gang van zaken zich tot de redelijke eisen die we mogen stellen aan een transparante bestuurscultuur en een eerlijke, aan de samenleving dienstbare overheid?

De inspanningen waren gericht op uitvoering van de afspraken uit het regeerakkoord, waaronder de opening van Lelystad Airport. Daarbij heeft het kabinet de toezegging gedaan de PAS meldingen te legaliseren en zich in te spannen om te zorgen dat activiteiten niet worden belemmerd in de voortgang15.

22 juli 2021 - 12 augustus 2021

21 dagen

Grote tekorten voor de Participatiewet bij gemeenten
	Bart van Kent
	Wouter Koolmees (minister sociale zaken en werkgelegenheid, viceminister-president ) (D66)

Bronnen

1. Trouw, 11 juli 2021 (https://www.trouw.nl/economie/gemeenten-komen-ja…

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht Gemeenten komen jaarlijks 1,5 miljard tekort voor Participatiewet?1

De financiële situatie van gemeenten heeft al langer de aandacht van het kabinet. Vanaf de invoering van de Participatiewet hebben gemeenten aandacht gevraagd voor het financieel kader. De toenmalig Staatssecretaris van SZW heeft in reactie op de eindevaluatie van de Participatiewet2 aangegeven de discussie over het financieel kader goed geïnformeerd te willen voeren. Sindsdien heeft SZW enkele onderzoeken3 laten uitvoeren naar de kosten en de middelen voor re-integratie. Het onderzoek waarover in dit artikel gesproken wordt, is uitgevoerd in opdracht van de VNG.
Vraag 2

Onderschrijft u dat het tekort 1,5 miljard bedraagt? Zo nee: waarom niet?

Uit eerdere onderzoeken is gebleken dat het niet eenvoudig is om vast te stellen wat gemeenten op dit moment uitgeven aan re-integratie. Daarnaast is het benodigde bedrag dat beschikbaar is voor re-integratie afhankelijk van de gekozen uitgangspunten en ambities. In een eerder onderzoek van Berenschot in opdracht van SZW4 waarin specifiek gekeken werd naar de ondersteuning en dienstverlening aan langdurig bijstandsgerechtigden is gesproken van een bedrag van € 300 tot € 500 miljoen om meer sociaal-maatschappelijke begeleiding en ondersteuning aan deze doelgroep te kunnen bieden.
Vraag 3

Klopt het dat de tekorten verder oplopen en op lange termijn zelfs verdubbelen?

Dit is niet eenvoudig vast te stellen (zie het antwoord op vraag 2). Met de invoering van de Participatiewet is een nieuwe doelgroep toegevoegd, namelijk de jonggehandicapten. Deze groep zal de komende jaren blijven groeien vanwege nieuwe instroom. Bij de invoering van de Participatiewet is budgettair rekening gehouden met de instroom van deze doelgroep. Zoals vermeld in de meest recente monitoringsbrief Participatiewet5 zal in de toekomstige monitoring ook gekeken blijven worden naar de ontwikkelingen met betrekking tot de financiële aspecten van de Participatiewet, waaronder de kosten voor re-integratie voor deze nieuwe doelgroep.
Vraag 4

Wat vindt u ervan dat personen, waaronder de nieuwe doelgroep jonggehandicapten, slechter of niet begeleid worden naar een baan?

Het doel van de Participatiewet is om meer mensen aan het werk te krijgen, bij voorkeur regulier werk. Uit de evaluatie van de Participatiewet is gebleken dat de nieuwe doelgroep jonggehandicapten vaker aan het werk komt dan voor de Participatiewet het geval was. Dat is een positief resultaat. Gemeenten spannen zich elke dag hard in om zoveel mogelijk jonggehandicapten naar werk te begeleiden. Sinds de invoering van de Participatiewet is de dienstverlening beter geworden, onder andere door meer bekendheid met de doelgroep en betere samenwerking met werkgevers en onderwijsinstellingen in de regio. Uiteraard is en blijft goede begeleiding nodig om jonggehandicapten aan het werk te helpen. Daartoe dient onder andere het wetsvoorstel Breed Offensief.
Vraag 5

Kunt u uw reactie op het rapport van Berenschot voor Prinsjesdag naar de Kamer sturen?

Dit rapport is uitgevoerd in opdracht van de VNG en is ten behoeve van de inbreng voor de kabinetsformatie. Het is aan een volgend kabinet om de uitkomst van dit onderzoek en andere relevante onderzoeken op dit terrein te wegen en te besluiten of, en zo ja hoeveel, er geïnvesteerd moet worden in dienstverlening vanuit gemeenten.

22 juli 2021 - 2 september 2021

42 dagen

Mogelijke problemen bij de cao Participatiewet voorkomen
	Bart van Kent
	Wouter Koolmees (minister sociale zaken en werkgelegenheid, viceminister-president ) (D66)

Bronnen

1. Motie Kadernota 2022 (https://eindhoven.parlaeus.nl/user/motie/action…

Vraag 1

Bent u met ons verheugd dat er een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) Participatiewet (Aan de Slag) is afgesloten?

De cao Aan de slag is een geheel nieuwe cao die is aangemeld bij mijn ministerie en waarvoor ik op 15 juli 2021 een kennisgeving van ontvangst heb verstrekt. Ik juich het in het algemeen toe dat cao-partijen een cao overeenkomen. Het is echter aan de betrokken werkgevers(organisaties) en werknemersorganisaties om te onderhandelen over arbeidsvoorwaarden en een cao af te sluiten. Zij weten ook het beste welke afspraken in een specifieke sector passend zijn.
Vraag 2

De SP-fractie krijgt berichten van bewindvoerders die bezorgd zijn dat de nabetaling in 2021 van achterstallige loonsverhoging over 2020, kan betekenen dat mensen toeslagen gaan verliezen, en mogelijk met schulden en nabetalingen geconfronteerd worden; begrijpt u deze zorgen?

De cao Aan de slag is per 1 juli 2021 in werking getreden. Dat betekent dat er geen sprake is van terugwerkende kracht waardoor nabetalingen en/of schulden zouden kunnen ontstaan.
Voor de volledigheid merk ik hierbij wel het volgende op. Alle wijzigingen in de persoonlijke situatie die van invloed kunnen zijn op de hoogte van toeslagen, dienen aan de Belastingdienst te worden doorgegeven. Dit geldt ook voor mensen van wie het inkomen stijgt als gevolg van deze cao. Mensen voorkomen hiermee dat achteraf toeslagen moet worden terugbetaald.
Vraag 3

Zijn er mogelijkheden om verlies aan huurtoeslag en zorgtoeslag door nabetaling van salarisverhoging over 2020, in 2021, te voorkomen of te compenseren?

In het geval van de cao Aan de slag is geen sprake van nabetaling van inkomsten en bestaat dus geen aanleiding om deze te voorkomen en/of te compenseren.
Het antwoord op de feitelijke vraag is dat bij de huurtoeslag de mogelijkheid bestaat om een nabetaling van inkomsten niet te laten meetellen als inkomen. De belastingdienst kan worden gevraagd deze inkomsten aan te merken als «bijzonder inkomen». Hiervoor dient de burger een formulier in te vullen en deze samen met bewijsstukken aan de belastingdienst te sturen. Bij andere toeslagen inclusief de zorgtoeslag bestaat die mogelijkheid niet.
Vraag 4

Bent u bereid om in navolging van de gemeente Eindhoven een plan voor communicatie en begeleiding op te stellen om mogelijke problemen voor deze kwetsbare groep te minimaliseren?1

Gezien mijn antwoorden op voorgaande vragen zie ik geen aanleiding voor een communicatieplan. Wel zal ik deze vragen en antwoorden onder de aandacht brengen van de sociale partners zodat zij de door u ontvangen signalen kunnen meenemen in de communicatie richting de betrokken werknemers.

22 juli 2021 - 28 september 2021

68 dagen

Omstreden risicoprofilering door gemeente Nissewaard
	Bart van Kent
	Wouter Koolmees (minister sociale zaken en werkgelegenheid, viceminister-president ) (D66)

Bronnen

1. Trouw, 7 juli 2021, Zie: https://www.trouw.nl/economie/nissewaard-sto…
2. Rekenkamer Rotterdam, gekleurde technologie, 14 april 2021, https://r…

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Nissewaard stopt met omstreden methode om fraude met bijstand op te sporen»?1

Ja.
Vraag 2

Bent u van mening dat de wijze waarop de gemeente Nissewaard omging met de persoonsgegevens van burgers, onacceptabel is? Zo nee, waarom niet?

Op het moment dat een gemeente of overheid gebruik maakt van persoonsgegevens en die verwerkt, moet deze organisatie zich houden aan de relevante (privacy)wetgeving, zoals in het bijzonder de AVG. Zo moeten persoonsgegevens, bijvoorbeeld op grond van artikel 5, eerste lid onder a, worden verwerkt op een wijze die voor de betrokkenen transparant is. Informatie en communicatie over een verwerking moeten eenvoudig toegankelijk en begrijpelijk zijn.
Specifiek voor de casus Nissewaard geldt dat door TNO is geconcludeerd dat moeilijk te controleren is of Totta Data Lab ten aanzien van het gebruik van het algoritme de inhoudelijke en procedurele eisen, onder meer ten aanzien van de transparantie van de verwerking, naleefde. Daarnaast is geconcludeerd dat het programma verschillende uitkomsten gaf met dezelfde input. Die conclusies hebben ertoe geleid dat de gemeente Nissewaard heeft besloten te stoppen met het gebruik van het algoritme.
Het is in de eerste plaats aan de verwerkingsverantwoordelijke, in deze het College van burgemeester en wethouders, om zorg te dragen voor het naleven van de AVG, bijvoorbeeld door middel van toezicht door de Functionaris Gegevensbescherming. In een gemeente worden de handelingen van het college tevens gecontroleerd door de Gemeenteraad. Daarbuiten is de Autoriteit Persoonsgegevens toezichthouder ten aanzien van verwerkingen van persoonsgegevens.
Als het gaat om de uitvoering van de Participatiewet (Pw) heb ik als Staatssecretaris van SZW stelselverantwoordelijkheid.
Mijn stelselverantwoordelijkheid ziet op de taak of bevoegdheid, die de gemeente in het kader van de Pw heeft gekregen. In deze gaat het dan om de onderzoeksbevoegdheid, zoals vastgelegd in artikel 53a van de Pw, die gemeenten in staat stelt de rechtmatigheid van een verstrekking in het kader van de Pw te onderzoeken. De wijze waarop een gemeente persoonsgegevens verwerkt, behoort in principe tot de verantwoordelijkheid van de gemeente. Dat laat onverlet dat ik er zeer aan hecht dat gegevensverwerking plaatsvindt met inachtneming van de wettelijke regels en waarborgen. Vanuit het Rijk lopen in dat kader ook verschillende initiatieven om gemeenten te ondersteunen bij een correct data gebruik.
Vraag 3

Bent u er van op de hoogte dat ook andere gemeenten, dan wel in samenwerking met een bedrijf als Totta Data Lab, dan wel op eigen houtje persoonsgegevens van hun burgers verwerken voor het maken van risicoprofielen? Zo ja: wilt u deze informatie met de Kamer delen? Zo nee: bent u bereid hier een landelijke inventarisatie van te maken? Zo nee, waarom niet?

Ik ben niet op de hoogte of ook andere gemeenten gebruik maken van de diensten van Totta Data Lab. Wel worden – zoals ook in mijn antwoord op vraag 2 al kort aangehaald – gemeenten in meer algemene zin vanuit het Ministerie van BZK gefaciliteerd bij de wijze waarop zij rechtmatig gegevens kunnen verwerken. Zo heeft het ministerie verschillende tools ontwikkeld om gemeenten te ondersteunen bij de toepassing van algoritmen, zoals de Handreiking artificial intelligence (AI) systeemprincipes voor non-discriminatie en een impact assessment mensenrechten en algoritmen.
U kunt hierover meer lezen in de beantwoording van de Kamervragen over het bericht van de Rekenkamer Rotterdam, dat algoritmen kunnen leiden tot mogelijke vooringenomenheid van 3 juni jl.2
Vraag 4

Bent u voornemens om te bewerkstelligen dat gemeenten en andere overheden die nog steeds met algoritmen van Totta Data Lab werken, hiermee stoppen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe gaat u dit te bewerkstelligen?

U vraagt hier, zo moge blijken uit mijn eerdere antwoorden, naar handelingen waartoe ik niet bevoegd ben. Ik ben, binnen de toepasselijke wettelijke kader, voorstander van data-gestuurd handhaven, zoals tevens verwoord in de SZW Handhavingskoers 2018–2021 (Kamerstuk 17 050, nr. 541).3 Data-gestuurde handhaving kan niet alleen gemeenten maar ook burgers ontlasten. Door gericht onderzoek te doen, wordt voorkomen dat een grote groep burgers om nadere informatie wordt verzocht.
Wel hecht ik er zeer aan dat de aan de data gestuurde handhaving gekoppelde gegevensverwerking plaatsvindt met inachtneming van de wettelijke regels en waarborgen. Eindverantwoordelijke daarvoor is de verwerkingsverantwoordelijke, in deze het College van burgemeester en wethouders. Ik kan daarom enkel gemeenten wijzen op de constateringen van TNO en hen vragen die bij hun oordeel met betrekking tot de inzet van risicoprofielen te betrekken. Daartoe ben ik zonder meer bereid.
Vraag 5

Bent u, nu is gebleken dat Nissewaard onacceptabele methoden gebruikte in de bestrijding van fraude waarbij, evenals in de toeslagenaffaire, geautomatiseerd risicoprofielen van onverdachte burgers werden gegenereerd, voornemens om deze methode (het geautomatiseerd genereren van risicoprofielen van onverdachte burgers) bij alle gemeenten en overheden te doen stopzetten? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 4.
Vraag 6

Bent u het ermee eens dat het genereren van risico-profielen van onverdachte burgers een werkwijze is die een grote inbreuk vormt op de grondrechten, en daarom eerst de rechtmatigheid van deze praktijk moet worden vastgesteld alvorens deze methode wordt ingezet? Zo ja: hoe gaat u ervoor zorgen dat dit praktijk wordt?

Zoals aangegeven in mijn antwoord op vraag 2 ligt de verantwoordelijkheid hier primair bij het College van burgemeester en wethouders. Gemeenten worden daarbij wel door het Rijk ondersteund. In antwoord op vraag 3 heb ik al gewezen op een aantal producten dat het Ministerie van Binnenlandse Zaken ter beschikking heeft gesteld. Ik wil u daarbij ook nog attenderen op de brief van de Minister over AI, publieke waarden en mensenrechten.4 Daarnaast wordt op dit moment, zoals door de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan u toegezegd, actief geïnventariseerd waar mogelijk sprake is van discriminerende algoritmes (Brief van 8 april 2021, 26 643, nr. 751).5 Een onderzoek naar het gebruik van nationaliteit binnen de sociale zekerheid is afgerond en de resultaten daarvan zijn door Minister Koolmees met u gedeeld (Brief van 6 juli 2021, 26 448, nr 653).6
Vraag 7

Hoe wordt momenteel voorkomen dat andere gemeenten of overheden gebruik maken van geautomatiseerde risicoprofilering, die zoals in Nissewaard, achteraf onverantwoord blijkt en leiden tot onbetrouwbare en onrechtvaardige uitkomsten? Wie houdt daar toezicht op en grijpt in als het mis gaat? Welke verantwoordelijkheid ziet u daarbij voor zichzelf?

Zie antwoord vraag 6.
Vraag 8

Als geconstateerd wordt dat een werkwijze waarbij gebruik wordt gemaakt van algoritmische risicoselectie van burgers, onverantwoord is, hoe kan dan worden bewerkstelligd dat deze ook wordt stopgezet bij andere gemeenten en overheden?

Graag benadruk ik dat het gebruik van een risicoprofiel en het gebruik van algoritmen niet hetzelfde is. Algoritmen worden zeer breed gebruikt, ten aanzien van talloze verschillende toepassingen. Zo zal iedere gemeente bij de automatische uitbetaling van de bijstandsuitkering evenzo gebruik maken van een algoritme. Het gebruik van een risicoprofiel impliceert dan weer niet per definitie dat gebruik wordt gemaakt van een algoritme. Een risicoprofiel kan ook handmatig toegepast worden, bijvoorbeeld door handhavers die handmatig gegevens controleren van bijstandsgerechtigden aan de hand van een set vooraf bepaalde «opletpunten».
In reactie op uw vraag is de kern dat iedere verwerkingsverantwoordelijke zich aan (privacy)wetgeving moet houden indien gebruik wordt gemaakt van persoonsgegevens. Tevens moet een gemeente, als overheidsorgaan, zich houden aan andere relevante wet- en regelgeving zoals de Algemene wet bestuursrecht en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Op het moment dat een bepaalde werkwijze niet rechtmatig is, dan kan dit op verschillende manieren aan het licht komen. In dit geval heeft de gemeente zelf een onderzoek laten doen naar het algoritme en op grond daarvan besloten ermee te stoppen. Een andere mogelijkheid is om een klacht in te dienen bij de Autoriteit Persoonsgegevens, die op basis daarvan een onderzoek start, of een procedure via de rechter. Aangezien vereist is dat de verwerking van gegevens op een transparante manier geschiedt, zal in alle drie de gevallen openbaar worden of een gegevensverwerking gestopt is en waarom. Andere overheden kunnen hier dan kennis van nemen en als aanknopingspunt gebruiken voor hun eigen werkzaamheden. Hierbij staat de eigen verantwoordelijkheid in beginsel voorop.
Vraag 9

Wat is uw reactie op het rapport van de Rekenkamer Rotterdam dat de gemeente voor allerlei taken gebruik maakt van voorspellende algoritmen, maar in de organisatie tekortschiet als het gaat om de beheersing van risico’s op het vlak van transparantie, verantwoordelijkheid en eerlijkheid en welke consequenties verbindt u hieraan voor het landelijke beleid?2

Op 3 juni 2021 is de Staatssecretaris van BZK ingegaan op het rapport van de Rekenkamer Rotterdam betreffende algoritmen en mogelijke vooringenomenheid. U kunt zijn reactie, die ik onderschrijf, teruglezen in de beantwoording.8
Vraag 10

Onderschrijft u dat er op dit moment rechtsongelijkheid bestaat tussen burgers uit enerzijds gemeenten die gelet op het belang van de rechtsbescherming ervoor kiezen van risicoprofilering af te zien en anderzijds burgers uit gemeenten die ondanks de risico’s voor burgers hiermee doorgaan? Zo ja, wat gaat u doen om deze rechtsongelijkheid te beëindigen? Zo nee, waarom niet?

Ik herken de door u geschetste rechtsongelijkheid niet, als het gaat om risicoprofilering op basis van binnen de kaders van de AVG uitgevoerde gegevensverwerkingen. Het college heeft op basis van de Participatiewet een algemeen geformuleerde onderzoeksbevoegdheid om de rechtmatigheid van de verstrekking in het kader van deze wet te controleren. Risicoprofilering kan het college daarbij helpen deze bevoegdheid efficiënt in te zetten, waardoor een grote groep burgers niet om de aanlevering van gegevens zal worden gevraagd. Voor de groep die wel te maken krijgt met een controle is de situatie in beginsel niet anders dan bij hen die steekproefsgewijs te maken krijgen met een periodiek onderzoek naar de rechtmatigheid. Feitelijk komt het er daarbij op neer dat indien op basis van de door hen aangeleverde gegevens het recht op bijstand kan worden vastgesteld, daarmee het onderzoek is afgerond. In het geval een onderzoek wel leidt tot bestuursrechtelijke gevolgen heeft iedere burger een gelijke mate van rechtsbescherming, bijvoorbeeld door de plicht om hoor- en wederhoor toe te passen en de mogelijkheden om in bezwaar en beroep te gaan.

22 juli 2021 - 13 september 2021

53 dagen

Vervolgacties naar aanleiding van het eindrapport Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof
	Tjeerd de Groot (D66)
	Carola Schouten (viceminister-president , minister landbouw, natuur en voedselkwaliteit) (CU)

Bronnen

1. Website RIVM, 9 juli 2021, «Verkenning afstandsgrens depositiebereken…
2. Kamerstuk 35 334, nr. 17

Vraag 1

Klopt het dat het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in zijn rapport omtrent de afstandsgrens erop wijst dat zowel de uitgebreide modelanalyse als de data-analyses geen reden geven om een projectbijdrage na een bepaalde afstand vanaf de bron niet meer aan het project te relateren? Zo ja, wat is de reden dat toch wordt gekozen voor een afstandsgrens van 25 kilometer?1

Het RIVM concludeert in zijn eindrapport dat er geen eenduidige modelmatige overgang is, dat wil zeggen geen eenduidige afstand of waarde waarbij een berekende depositie niet meer te relateren is aan een bron.
Voor de gemaakte afweging over de maximale rekenafstand van 25 kilometer in het kader van toestemmingsverlening is van belang bij welke afstand een berekende projectbijdrage niet meer redelijkerwijs toerekenbaar is aan een project. Het RIVM-rapport biedt wel aanknopingspunten die in een beleidsmatige en juridische context gebruikt kunnen worden om tot een begrenzing te komen waarbuiten een berekende waarde niet meer redelijkerwijs toerekenbaar is aan een project in het kader van toestemmingsverlening.
TNO heeft op verzoek van mijn ministerie, in samenwerking met externe deskundigen, op basis van de aanknopingspunten uit het RIVM-onderzoek en de wetenschappelijke praktijk inzicht geboden om een keuze voor een afbakening te kunnen maken.2
Op basis van de resultaten van deze onderzoeken naar de modeleigenschappen ziet het kabinet aanleiding om te komen tot een onderbouwde keuze voor een maximale rekenafstand van 25 kilometer voor depositieberekeningen met AERIUS Calculator voor alle projecten in het kader van toestemmingsverlening Wet natuurbescherming.
Met deze maximale rekenafstand wordt de onbalans tussen het gewenste detailniveau van berekenen en onzekerheid van het rekenmodel op grote afstand verkleind en ook de gelijke behandeling van verschillende typen emissiebronnen geborgd. Hiermee wordt tegemoetgekomen aan de aanbeveling van het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof en wordt eveneens invulling gegeven aan de kabinetsreactie op het eindadvies van het Adviescollege Stikstofproblematiek.
Vraag 2

Deelt u de mening dat, ondanks dat deposities in de berekeningen worden afgekapt op 25 kilometer, de daadwerkelijke emissie groter zal zijn en buiten de afstandsgrens daadwerkelijke stikstof zal neervallen die een negatief effect kan hebben op de omgeving?

De emissie kan, als deze voldoende sterk is, ook nog na 25 kilometer deposities veroorzaken. Er zijn echter geen gevalideerde modellen voorhanden op basis waarvan een berekende depositie buiten 25 kilometer met zekerheid is toe te schrijven aan een individuele bron. Om verslechteringen van de natuur als gevolg van de som van de projectbijdragen op afstanden groter dan 25 kilometer te voorkomen worden passende maatregelen getroffen, onder meer in het kader van de structurele aanpak stikstof die per 1 juli 2021 verankerd is in de Wet natuurbescherming. Als extra waarborg heeft het kabinet besloten om het pakket aan bronmaatregelen verder te versterken door extra passende maatregelen te nemen (Kamerstuk 35 334, nr. 158). Zie verder het antwoord op vraag 5.
Vraag 3

Kan worden toegelicht wat de reden is om niet de rekenkundige ondergrens aan te passen en juist ook voor wegverkeer een ondergrens te hanteren?

Uit de onderzoeken van RIVM en TNO volgen geen aanknopingspunten voor een hogere rekenkundige depositiegrens dan de huidige ondergrens van 0,005 mol/ha/jaar. Deze rekenkundige ondergrens blijft daarom gelden.
Vraag 4

Welke maximale afstand wordt tot op heden gehanteerd voor de beoordeling van luchtkwaliteit van de effecten van projecten op concentraties zoals fijnstof?

In de Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 zijn standaardrekenmethoden vastgelegd die toegepast moeten worden bij beoordeling van de effecten van projecten op de luchtkwaliteit. Voor de berekening van concentratiebijdragen door wegverkeer binnen de bebouwde kom geldt als maximale rekenafstand de afstand tot de gevel (standaardrekenmethode 1). Voor wegverkeer buiten de bebouwde kom wordt een maximale rekenafstand van 5 kilometer gehanteerd (standaardrekenmethode 2). Voor puntbronnen, zoals schoorstenen, is het Nieuw Nationaal Model (NNM) voorgeschreven (standaardrekenmethode 3) en daarvoor geldt een maximale rekenafstand van 25 kilometer. Het NNM is ook een Gaussische pluimmodel. De maximale rekenafstand van 25 kilometer is afgeleid van het toepassingsbereik van Gaussische pluimmodellen.
Vraag 5

Hoeveel stikstofdepositie in Nederland wordt door het veranderen van de rekenmethoden straks niet meer meegenomen en hoe staat dit in verhouding tot het daadwerkelijk overschrijden van de kritische depositiewaarden in Natura 2000-gebieden?

De maximale rekenafstand van 25 kilometer geldt enkel voor de berekening van het projecteffect in termen van stikstofdepositie bij toestemmingsverlening in het kader van de Wet natuurbescherming. Voor het bepalen van de totale stikstofdepositie door alle bronnen in Nederland tezamen, bijvoorbeeld in het kader van de monitoring van de structurele aanpak stikstof, wordt landsdekkend en zonder rekenkundige ondergrens gerekend.3 Dat is mogelijk, omdat de bijdragen bij landsdekkende doorrekeningen niet herleidbaar hoeven te zijn tot een specifiek project of individuele emissiebron. Bovendien worden de berekeningen elk jaar gekalibreerd met metingen. De gegevens worden gebruikt voor de bepaling van de noodzakelijke beleidsmaatregelen en voor de monitoring van de stikstofbelasting van voor stikstof gevoelige habitattypen en leefgebieden in Natura 2000-gebieden. Op die manier wordt zicht gehouden op de totale depositie, waaronder de depositie die het gevolg is van nieuwe projecten.
De structurele aanpak van het kabinet vormt de basis om de stikstofdepositie in Nederland omlaag te brengen en omvat een pakket aan bronmaatregelen gericht op het behalen van de omgevingswaarden. De omvang van het pakket is mede bepaald door de toekomstige ontwikkeling van de totale depositie in ogenschouw te nemen, vastgesteld door berekeningen op basis van de emissieramingen van het PBL. In de emissieramingen zijn ook de nieuwe, toekomstige activiteiten (projecten) verdisconteerd, zonder daarbij rekening te houden met mitigatie op projectniveau.
Omdat er in de ramingen van het PBL geen rekening is gehouden met mitigatie op projectniveau, heeft het invoeren van de afstandsgrens geen invloed op de benodigde omvang van het pakket bronmaatregelen. Ondanks dat door de afstandsgrens initiatiefnemers nu niet langer projectbijdragen op grotere afstand dan 25 kilometer van de projectbronnen hoeven te mitigeren.
Aan alle ramingen zitten echter inherent onzekerheden. Het kabinet heeft daarom besloten om, als extra waarborg, het pakket aan bronmaatregelen verder te versterken door extra passende maatregelen te nemen (Kamerstuk 35 334, nr. 158).
Vraag 6

Welke mitigerende maatregelen moeten extra genomen worden om dit gat op te vullen in Nederland?

De depositiebijdrage buiten 25 kilometer van een individueel project per hectare is relatief klein. Het toerekenen van dusdanig kleine depositieveranderingen op een dergelijke afstand aan een individueel project is om technisch modelmatige redenen bezwaarlijk. Het is evenwel niet uitgesloten dat het individuele project buiten 25 kilometer leidt tot een geringe bijdrage op een reeds overbelast habitattype. Die bestaande overbelasting is het gevolg van de som van veel verschillende activiteiten (bronnen) waardoor de totale (achtergrond)depositie de kritische depositiewaarde overstijgt. Voorkomen moet worden dat het totaal aan (achtergrond)deposities leidt tot verslechtering van natuurwaarden in Natura 2000-gebieden. Hiertoe is de lidstaat (de rijksoverheid en provincies) verantwoordelijk om maatregelen te treffen die nodig zijn voor de verwezenlijking van de instandhoudingsdoelstellingen (art 6, eerste lid, Habitatrichtlijn) en passende maatregelen (preventief) ter voorkoming van verslechtering van de kwaliteit van habitattypen en leefgebieden van soorten (art 6, tweede lid, van de Habitatrichtlijn).
Aan deze generieke verantwoordelijkheid van de lidstaat wordt onder meer invulling gegeven met de structurele aanpak stikstof die is verankerd in de Wet natuurbescherming (en later de Omgevingswet) en de volgende elementen omvat:
In de berekeningen van de benodigde depositiereductie die ten grondslag ligt aan de structurele aanpak zijn de deposities op grotere afstand dan 25 kilometer van de bron – ook voor nieuwe initiatieven – meegenomen. Zoals gezegd heeft het kabinet besloten om, als extra waarborg, het pakket aan bronmaatregelen verder te versterken door extra passende maatregelen te nemen (Kamerstuk 35 334, nr. 158).
Vraag 7

Erkent u dat op grond van de Habitatrichtlijn alle effecten van activiteiten moeten worden beoordeeld en dat deze bovendien in samenhang met effecten van andere activiteiten moeten worden beoordeeld?

Dat klopt. Het moet dan wel gaan om effecten die daadwerkelijk aan die activiteiten zijn toe te rekenen. Op basis van de in het antwoord op vraag 1 aangegeven argumenten, moet geconcludeerd worden dat de effecten van de berekende stikstofdepositie overeenkomstig de bestaande modellen na 25 kilometer niet meer redelijkerwijs toerekenbaar zijn aan een project.
Vraag 8

Ziet u dat een van de gevolgen van deze rekenmethode zal zijn dat de grote bronnen van stikstof, de zogenoemde piekbelasters, een groot voordeel ondervinden ten opzichte van kleine bronnen? Zo ja, welke grote projecten zouden hier op korte termijn een voordeel van kunnen hebben?

De meeste depositie per ha/jaar van een bron vindt plaats binnen 25 kilometer ongeacht de grootte van de bron. Piekbelastingen doen zich alleen voor op korte afstand van een bron. Piekbelasters leiden dus binnen 25 kilometer van de bron tot hogere deposities dan projecten met relatief kleine emissies of projecten op grotere afstand van Natura 2000-gebieden. Om een vergunning te kunnen krijgen voor een nieuwe activiteit of wijziging van een bestaande activiteit, zal iedere initiatiefnemer voldoende mitigerende maatregelen moeten treffen. Dat is ook het geval indien deze tot een piekbelasting leidt in een door stikstof overbelaste situatie. Deze mitigerende maatregelen zullen ook een effect hebben buiten de 25 kilometer.
Voor veel projecten met stikstofemissies, groot en klein, betekent de maximale rekenafstand van 25 kilometer een beperking van de onderzoekslast. Voor projecten met een verkeersaantrekkende werking, zoals grote woningbouwprojecten en rijks- en provinciale infrastructuurprojecten, leidt een maximale rekenafstand van 25 kilometer daarentegen tot een grotere onderzoekslast.
Vraag 9

Wat zijn de gevolgen van deze aanpak voor gebiedsgericht beleid gericht op het wegnemen van piekbelasters?

Binnen de gebiedsgerichte aanpak werken Rijk en provincies gezamenlijk toe naar gebiedsplannen die in 2023 worden opgeleverd naar aanleiding van het amendement Futselaar (Artikel 1.12fa). Binnen de gebiedsplannen wordt ook beleid omtrent piekbelasters meegenomen, onder andere via het bestaande pakket met bronmaatregelen. Momenteel heeft de invoering van afstandsgrenzen niet direct impact op gebiedsgericht beleid rondom stikstofreductie middels het wegnemen van piekbelasters, vooral gezien het feit dat piekbelastingen zich enkel op korte afstand van de bron voordoen. De gebiedsgerichte aanpak in samenwerking met provincies is nog volop in ontwikkeling. Een volgend ijkmoment van de precieze impact van afstandsgrenzen op de gebiedsgerichte aanpak zal plaatsvinden bij oplevering van de bovengenoemde gebiedsplannen.
Vraag 10

Klopt het dat met deze aanpak in feite een drempelwaarde wordt ingevoerd?

Nee, dat klopt niet. Er is een duidelijk onderscheid tussen de verplichtingen uit artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn en de verplichtingen uit artikel 6, tweede lid, van de Habitatrichtlijn. Binnen 25 kilometer zullen alle berekende depositiebijdragen (tot de rekenkundige ondergrens van 0,005 mol/ha/jaar) in een voortoets of passende beoordeling betrokken worden. 25 kilometer is de maximale afstand tot waar berekende depositiebijdragen redelijkerwijs toerekenbaar zijn aan een project. Dat houdt in dat er geen causaal verband bestaat tussen een specifiek voorliggend project en Natura 2000-gebieden op grotere afstand dan 25 kilometer met een te hoge stikstofbelasting. Voor die gebieden zullen op grond van artikel 6, tweede lid, van de Habitatrichtlijn door de overheid wel passende maatregelen moeten worden getroffen om verslechtering te voorkomen. Verwezen wordt verder naar het antwoord op vraag 5.
Vraag 11

Erkent u dat het invoeren van een drempelwaarde juridisch niet houdbaar is, zeker zolang er geen generiek pakket met bewezen effectieve reductiemaatregelen tegenover staat, zoals de Raad van State aangeeft?2

Zoals bij vraag 10 toegelicht, is er geen sprake van de invoering van een drempelwaarde.
Vraag 12

Bent u bereid de Raad van State om voorlichting te vragen over het gemaakte voorstel? Zo ja, wanneer wordt dit gedaan? Zo nee, waarom niet?

De begrenzing van de berekening van de depositie op een afstand van 25 kilometer volgt op een traject waarbij deskundige partijen als het RIVM, TNO en andere onderzoeksinstituten de thans gebruikte rekenmodellen tegen het licht hebben gehouden. De begrenzing berust op een technisch-modelmatige onderbouwing, die door de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State zal worden beoordeeld in lopende en toekomstige beroepszaken. Afzonderlijke voorlichting van de Afdeling advisering van de Raad van State ligt derhalve niet in de rede.

22 juli 2021 - 31 augustus 2021

40 dagen

Het bericht 'RIVM houdt rapport over gezondheid rond Tata Steel nog lang onder de pet'
	Renske Leijten
	Hugo de Jonge (viceminister-president , minister volksgezondheid, welzijn en sport) (CDA), Stientje van Veldhoven (staatssecretaris infrastructuur en waterstaat) (D66), Dilan Yeşilgöz-Zegerius (staatssecretaris economische zaken) (VVD), Stef Blok (minister economische zaken) (VVD)

Bronnen

1. Noordhollands Dagblad, 21 juli 2021 «RIVM houdt rapport over gezondhe…

Vraag 1

Waarom wordt het gezondheidsrapport over Tata Steel niet openbaar gemaakt, terwijl het volgens het RIVM inhoudelijk al klaar is?1

De provincie Noord-Holland en de IJmondgemeenten zijn de opdrachtgevers voor het RIVM-onderzoek. Het RIVM geeft aan verbaasd te zijn over het krantenartikel en geeft aan onjuist geciteerd te zijn over de fase waarin het rapport zich bevindt; op het moment van publiceren van het krantenartikel werd inhoudelijk nog gewerkt aan het rapport.
Vraag 2

Kunt u garanderen dat het niet bewust is dat dit rapport onder de pet gehouden wordt tot zes dagen na het Kamerdebat? Waarom wel of niet?

De provincie Noord-Holland en de IJmondgemeenten zijn de opdrachtgevers voor het RIVM-onderzoek en hebben mij laten weten samen met het RIVM besloten te hebben het rapport half september te publiceren. Daarna is het Kamerdebat over de toekomst van Tata Steel verplaatst van 8 juli naar 9 september. Dit is onafhankelijk van elkaar gebeurd.
Vraag 3

Kunt u het rapport voorafgaand aan het debat van 9 september 2021 aan de Kamer doen toekomen?

Ik ben geen opdrachtgever. De provincie Noord-Holland en de IJmondgemeenten zijn opdrachtgever. Zij hebben, samen met het RIVM, besloten het rapport half september te publiceren. Ik kan u daarom geen toezegging doen over het delen van het rapport binnen een bepaalde termijn. Zodra het rapport is gepubliceerd door de opdrachtgevers en het RIVM is deze openbaar, ook voor uw Kamer. De verwachting is dat het rapport binnenkort wordt gepubliceerd. Het RIVM en de provincie Noord-Holland hebben aangegeven dat als blijkt dat de publicatie van het rapport sneller kan, zonder dat dit ten koste gaat van de zorgvuldigheid, het rapport eerder dan half september wordt gepubliceerd.
Vraag 4

Als de reden voor het nog niet openbaar maken is dat u nog in afwachting bent van reacties van opdrachtgevers/bestuurders, kunt u hen dan gedurende de weken in aanloop naar het debat de kans geven te reageren of het rapport zonder de reacties openbaar maken?

Zoals eerder aangegeven is het niet aan mij het rapport openbaar te maken. Zie ook beantwoording vraag 3.
Vraag 5

Kunt u een uitputtende lijst delen van de betrokkenheid van de verschillende ministeries (contacten of wie het rapport ter inzage hebben ontvangen)?

Het RIVM heeft mij laten weten dat geen enkel ministerie en geen van de opdrachtgevers – de provincie Noord-Holland en de IJmondgemeenten – een conceptrapport heeft ontvangen. Het RIVM laat weten dat alleen de GGD Kennemerland, partner van het RIVM, conform afspraak een conceptrapport heeft ontvangen. Zodra het rapport is opgeleverd, is het aan de opdrachtgevers het al dan niet met derden te delen.
Vraag 6

Kunt u deze vragen beantwoorden voorafgaand aan het debat van 9 september 2021?

Ja.

22 juli 2021 - 6 oktober 2021

76 dagen

Het rapport waarin de lockdown werd ontraden
	Wybren van Haga (BVNL)
	Hugo de Jonge (viceminister-president , minister volksgezondheid, welzijn en sport) (CDA), Mark Rutte (minister-president , minister algemene zaken) (VVD)

Bronnen

1. BLCK BX.tv, juli 2021, ««Overheid offert 520.000 levensjaren!» blijkt…

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht ««Overheid offert 520.000 levensjaren!» blijkt uit WOB-verzoek EZK van oud CBS directeur...»?1

Ja.
Vraag 2

Wat vindt u van het feit dat er een overheidsrapport is waarin staat dat ambtenaren een lockdown hebben ontraden, aangezien er per saldo 520.000 gezonde levensjaren (quality-adjusted life years, qaly’s) verloren zouden gaan? Kunt u uw antwoord toelichten?

Deze interne notitie is opgesteld in het begin van de eerste golf, eind maart 2020. Er was toen nog heel veel onzekerheid over het verloop van de crisis en de economische gevolgen. Zoals gebruikelijk bij het maken van beleid, zeker in een volstrekt nieuwe situatie zoals die zich toen ontvouwde, en op basis van de toen beschikbare informatie, zijn er verschillende handelingsperspectieven verkend en uitgewerkt. In de notitie zelf wordt er daarom ook melding van gemaakt dat deze met veel onzekerheid omgeven is en op aannames berust.
Vraag 3

Bent u bekend met het feit dat uit de interne stukken blijkt dat de toenmalige Minister van Economische Zaken en Klimaat (Wiebes) de documenten heeft gezien en dus kennis heeft gehad van een kosten-baten analyse die luid schreeuwde om een lockdown-nee? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik ben er mee bekend dat de toenmalige Minister van Economische Zaken en Klimaat de documenten heeft gezien.
Vraag 4

Heeft de toenmalige Minister van Economische Zaken en Klimaat het rapport gedeeld met het kabinet? Zo ja, waarom is de koers niet bijgesteld nadat deze informatie voorhanden was?

Nee, de toenmalig Minister van Economische Zaken en Klimaat heeft dit niet breed gedeeld in het kabinet.
Vraag 5

Op welk moment was de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport op de hoogte van dit rapport?

Deze interne notitie is noch met de Minister van VWS noch met de Minister-President gedeeld.
Vraag 6

Op welk moment was de Minister-President op de hoogte van het rapport?

Zie antwoord vraag 5.
Vraag 7

Zijn dit rapport of de conclusie van dit rapport waaruit blijkt dat een lockdown 520.000 qaly's zou kosten besproken met het OMT? Zo ja, wat vond het OMT ervan? Zo nee, waarom niet?

Nee, deze interne notitie is niet besproken met het OMT. Deze analyse is door het Ministerie van EZK in korte tijd opgesteld in het begin van de eerste golf, eind maart 2020. Het kende nog vele en grote onzekerheden over het verloop van de crisis en de economische gevolgen en fungeerde als intern discussiestuk om grip te krijgen op de situatie en de beleidsopties. Op basis van de toen beschikbare informatie is er onderling veel discussie gevoerd over wat verstandig beleid is. Deze notitie heeft als input gediend bij het zoeken naar slimme maatregelen waarbij het tegengaan van de verspreiding van het virus zoveel mogelijk werd gecombineerd met het in stand houden van (economische en) maatschappelijke activiteiten.
Vraag 8

Wat vindt u van het feit dat terwijl er gewaarschuwd is voor de pijnlijke en zeer nadelige gevolgen van de lockdown, deze toch rücksichtslos is doorgedrukt, met alle gevolgen van dien? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het overgaan tot een lockdown is een ingrijpende beslissing. Alle beslissingen zijn genomen tegen het licht van de verschillende kabinetsdoelen. We laten ons daarbij leiden door de adviezen van experts, waaronder het OMT maar ook de planbureaus. Vervolgens heeft het kabinet steeds in de specifieke omstandigheden van het moment afgewogen welke maatregelen proportioneel waren. De kwalificatie «rücksichtslos doordrukken» laat ik dan ook voor uw rekening.
Vraag 9

Deelt u de mening dat deze kwestie riekt naar toeslagenaffaire-achtige toestanden, waarbij feiten zijn achtergehouden en verdonkeremaand? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik herken het beeld niet dat deze interne notitie is achtergehouden. Zoals ik in mijn antwoord op vraag 7 toelicht, is de notitie in korte tijd opgesteld als intern discussiestuk en kende het nog veel onzekerheden. Sommige cijfers zijn inmiddels ook al achterhaald.

Titel

Status

Indiener (persoon)

Indiener (partij)

Onderwerpen

39434 kamervragen gevonden

beantwoord onbeantwoord uitgesteld

Alle

26 juli 2021 - 10 september 2021

46 dagen

Mirjam Bikker (CU)

Hugo de Jonge (viceminister-president , minister volksgezondheid, welzijn en sport) (CDA), Paul Blokhuis (staatssecretaris volksgezondheid, welzijn en sport) (CU), Ferdinand Grapperhaus (minister justitie en veiligheid) (CDA)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

Vraag 7

Vraag 8

Vraag 9

Vraag 10

26 juli 2021 - 3 september 2021

39 dagen

Barbara Visser (minister infrastructuur en waterstaat) (VVD)

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

26 juli 2021 - 7 oktober 2021

73 dagen

Michiel van Nispen , Jasper van Dijk

Sigrid Kaag (minister zonder portefeuille buitenlandse zaken) (D66), Ankie Broekers-Knol (staatssecretaris justitie en veiligheid) (VVD), Ferdinand Grapperhaus (minister justitie en veiligheid) (CDA)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

Vraag 7

Vraag 8

Vraag 9

Vraag 10

Vraag 11

Vraag 12

Vraag 13

26 juli 2021 - 2 september 2021

38 dagen

Corinne Ellemeet (GL)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

23 juli 2021 - 11 oktober 2021

80 dagen

Leonie Vestering (PvdD)

Carola Schouten (viceminister-president , minister landbouw, natuur en voedselkwaliteit) (CU)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

Vraag 7

Vraag 8

Vraag 9

Vraag 10

Vraag 11

Vraag 12

Vraag 13

Vraag 14