Vraag 1

Bent u ermee bekend dat Macedonië door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is veroordeeld voor het overdragen van een terreurverdachte aan de CIA in 2003, die vervolgens zonder vorm van proces is vastgehouden en is gemarteld?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het van groot belang is dat nu, na vele jaren van straffeloosheid, eindelijk een Europees land veroordeeld is voor betrokkenheid bij dit Amerikaanse martelprogramma? Kunt u uw antwoord toelichten?

Hier is sprake van een belangrijke uitspraak, vooral omdat de gewone Kamer van het Hof bij voorbaat afstand van rechtsmacht had gedaan ten gunste van de Grote Kamer (zeventien rechters) en het feit dat de uitspraak bij unanimiteit is gedaan. De door het Hof geconstateerde optelsom van schendingen is zeer ernstig. Volgens het Hof is sprake geweest van foltering, die door de Macedonische autoriteiten onvoldoende is onderzocht, alsook onrechtmatige detentie, schending van het privéleven en ontbreken van een effectief rechtsmiddel. Hierbij heeft het Hof gebruik gemaakt van rapporten die het lid van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, Dick Marty, hierover heeft geschreven. In het Comité van Ministers zal ik nauwkeurig toezien op de wijze waarop Macedonië uitvoering zal geven aan de uitspraak van het Hof.

Vraag 3

Bent u bekend met de resolutie van het Europees Parlement waarin onder meer de gerechtelijke autoriteiten van Roemenië wordt verzocht om een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de vermoedelijke geheime detentiecentra van de CIA, waarin de Poolse autoriteiten wordt opgeroepen om het lopende strafrechtelijk onderzoek naar geheime detentie doortastend en met de nodige transparantie uit te voeren en waarin de Litouwse autoriteiten wordt verzocht om, mocht er nieuwe informatie beschikbaar komen, hun belofte na te komen om het strafrechtelijk onderzoek naar de betrokkenheid van Litouwen bij het CIA-programma te heropenen?2 Deelt u de opvatting dat het van groot belang is dat deze en de andere aanbevelingen in de resolutie worden uitgevoerd? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord 4.

Vraag 4

Bent u bereid om, aangezien in de begroting van Buitenlandse Zaken wordt aangegeven dat aandacht voor de ernstigste mensenrechtenschendingen voorop staat en u in antwoord op schriftelijke vragen aangeeft dat onder meer foltering en gedwongen verdwijningen voorbeelden van ernstige mensenrechtenschendingen zijn, in Europees verband prioriteit te geven aan het aandringen op het uitvoeren van de aangenomen resolutie?3 Indien neen, waarom niet? Indien ja, hoe bent u van plan hier concreet invulling aan te geven? Kunt u uw antwoord toelichten?

Naar overtuiging van Nederlandse regering moet de bestrijding van terrorisme geschieden binnen de kaders van de rechtsstaat en met respect voor de mensenrechten en de fundamentele vrijheden van burgers. De Nederlandse regering heeft zich altijd uitgesproken tegen het overbrengen van op onrechtmatige wijze gedetineerde terrorismeverdachten door de CIA. In lijn daarmee heeft Nederland consistent gewezen op de verantwoordelijkheid van nationale autoriteiten onderzoek te doen naar gevallen van vermeende betrokkenheid. In algemene zin ondersteunt Nederland dan ook de boodschap van het Europees Parlement, en worden landen aangemoedigd grondig te bezien in hoeverre de specifieke aanbevelingen in de resolutie aanleiding vormen voor aanvullende stappen. In dit kader zal ik, zoals in mijn antwoord op vraag 2, in het Comité van Ministers toezien op de wijze waarop Macedonië uitvoering geeft aan de uitspraak van het hof.

Vraag 1

Kent u het boek «Bikkel» van auteur Rudie Kagie over de mishandeling en dood van de Nederlander Fred Ormskerk in 1980?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat er nooit nader onderzoek is gedaan om de dader(s) van deze mishandeling te achterhalen en vervolgen?

Het betreft een zaak op Surinaams grondgebied. Nederland heeft terzake geen rechtsmacht en kan dan ook geen eigen strafrechtelijk onderzoek starten naar de gebeurtenissen.

Vraag 3

Op welke wijze en wanneer heeft u aangedrongen op onderzoek en vervolging in deze zaak?

De Nederlandse regering heeft in november 1980 via de ambassade in Paramaribo bij de Surinaamse regering protest aangetekend en aangedrongen op bestraffing van de schuldigen.

Vraag 4

Deelt u de opvatting van de auteur dat oud-militair John Hardjoprajitno betrokken was bij de mishandeling en dood van Fred Ormskerk? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Is het waar dat John Hardjoprajitno, die tevens verdachte is in het Decembermoordenproces, in Nederland woonachtig is? Indien ja, hoe verhoudt dat zich tot de uitspraak van uw ambtsvoorganger dat «verdachten Nederland niet in komen»?2

Ja. Mijn ambtsvoorganger heeft in een brief aan de Tweede Kamer gezegd: «verdachten in het 8-decembermoordenproces met Surinaamse nationaliteit de toegang tot Nederland te zullen ontzeggen» (Kamerstuk II 20 361, nr. 165). Die casus-positie heeft zich hierbij niet voorgedaan.

Vraag 6

Wat hebben de besprekingen van uw ambtsvoorganger met de toenmalige ministers voor Immigratie, Integratie en Asielbeleid en van Justitie over de gevolgen van de stopzetting van het Decembermoordenproces voor verdachten die in Nederland verblijven, concreet opgeleverd?

De besprekingen hebben indertijd opgeleverd dat Nederland het standpunt handhaaft dat verdachten moeten worden berecht in het land waar de misdrijven zijn begaan. Tegen de verdachten van de 8-Decembermoorden loopt in Suriname een proces. Dit proces is niet stopgezet.

Vraag 1

Kent u het bericht «Britten en Fransen vragen Israël opheldering over bouwplannen»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat Groot-Brittannië en Frankrijk de Israëlische ambassadeur hebben ontboden vanwege de aangekondigde bouw van drieduizend nieuwe huizen in bezet Palestijns gebied en dat beide landen overwegen hun ambassadeurs hierom terug te roepen? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

De regeringen van het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk hebben de Israëlische ambassadeur in hun respectieve hoofdsteden ontboden om hun zorgen over te brengen over het Israëlische bouwbesluit. Beide regeringen hebben hun eigen ambassadeur niet teruggeroepen uit Tel Aviv.

Vraag 3

Is het waar dat de Nederlandse ambassadeur in Israël op 2 december jl. tegen het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft gezegd dat Nederland Israël bij de Verenigde Naties niet langer kan steunen als het bouwen van de nieuwe nederzettingen daadwerkelijk wordt doorgezet? Indien neen, wat zijn dan de feiten? Indien ja, wat zouden de concrete gevolgen hiervan kunnen zijn? Kunt u uw antwoord toelichten?

De Nederlandse ambassadeur in Israël heeft op 2 december bij het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken en het kantoor van premier Netanyahu de Nederlandse zorgen over het Israëlische voornemen uiteengezet. Daarbij heeft hij niet gezegd dat Nederland Israël niet langer in de VN kan steunen als het bouwbesluit daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Wel heeft de ambassadeur de Israëlische regering gewezen op het risico dat door uitvoering van het besluit steun voor Israël in internationale fora kan afnemen.

Vraag 4

Herinnert u zich uw antwoord op eerdere vragen, waarin u stelt dat «uitbreiding van de nederzettingen de grootste bedreiging voor een twee-statenoplossing (is)»?2

Ja.

Vraag 5

Bent u, aangezien uitbreiding van de nederzettingen de twee-statenoplossing ondermijnt, bereid dit Britse en Franse voorbeeld te volgen en eveneens de Israëlische ambassadeur te ontbieden? Indien neen, waarom niet?

Zoals uiteengezet in een brief aan uw Kamer van 6 december 2012, kenmerk 2012 35775, heb ik op 3 december 2012 in een gesprek met de Israëlische ambassadeur in Den Haag de Nederlandse zorgen over het Israëlische bouwbesluit overgebracht.
Daarnaast heb ik op 20 december 2012 in een verklaring mijn grote bezorgdheid uitgesproken over het Israëlische besluit van een dag daarvoor om over te gaan tot de bouw van 2 612 woningen in de nederzetting Givat Hamatos.

Vraag 6

Bent u verder bereid de ambassadeur uit Israël hierom terug te roepen? Indien neen, waarom niet?

Het kabinet is bezorgd over het Israëlische voornemen, maar acht het terugroepen van de Nederlandse ambassadeur in Tel Aviv niet aan de orde.

Vraag 7

Kunt u bevestigen dat Groot-Brittannië handelsovereenkomsten van de EU met Israël mogelijk zal heroverwegen dan wel opschorten?3 Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Mij is niet bekend dat de Britse regering op dit moment concrete voornemens heeft om handelsovereenkomsten met Israël ter discussie te stellen. Wel heeft de Britse regering aangegeven – evenals Nederland – te streven naar een gemeenschappelijke EU-reactie op de Israëlische voornemens.

Vraag 8

Deelt u de opvatting dat van opwaardering van het Associatieakkoord tussen de EU en Israël geen enkele sprake kan zijn en dat de bevriezing van deze opwaardering moet blijven bestaan? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het kabinet acht de Israëlische nederzettingen illegaal en een obstakel voor vrede. Het isoleren van Israël is echter geen effectieve manier om het nederzettingenbeleid tegen te gaan.
Het associatieakkoord biedt de EU de mogelijkheid om met Israël te spreken over het Midden-Oosten Vredesproces en invloed uit te oefenen op het nederzettingen- en mensenrechtenbeleid van Israël. Nederland blijft zich ervoor inzetten dat in het kader van het associatieakkoord de EU-mensenrechtendialoog met Israël wordt geformaliseerd en versterkt.

Vraag 9

Deelt u verder de opvatting dat, zolang nederzettingen in bezet Palestijns gebied uitgebreid blijven worden, Nederland binnen de EU moet pleiten voor het opschorten van het Associatieakkoord tussen de EU en Israël? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Deelt u tenslotte de mening dat zolang nederzettingen in bezet Palestijns gebied uitgebreid blijven worden, Nederland niet over kan gaan tot de oprichting van de Nederland Israël Samenwerkingsraad? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het kabinet heeft de intentie voort te bouwen op de bestaande goede banden met zowel Israël als de Palestijnse Autoriteit. Dat kan onder meer gestalte krijgen in de vorm van bilaterale fora. Over de wijze waarop worden in de komende maanden met partijen afspraken gemaakt. Tijdens die besprekingen zal ook het vredesproces aan bod komen. Het kabinet roept zowel Israël als de Palestijnse Autoriteit op in aanloop naar een herstart van de onderhandelingen geen stappen te zetten die het wederzijds vertrouwen verder ondermijnen.

Vraag 1

Kent u het bericht «Medewerkers Iraanse ambassade dreigen met schaar»?1 Kunt u bevestigen dat er aangifte is gedaan van bedreiging? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Ja.

Vraag 2

Is deze aangifte, overeenkomstig de voorgeschreven procedure, door de korpschef gemeld aan het ministerie van Buitenlandse Zaken?2 Indien neen, waarom niet?

Over het incident is nog dezelfde dag contact geweest tussen de politie Haaglanden en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Vraag 3

Is het waar dat het Verdrag van Wenen inzake diplomatiek verkeer het onmogelijk maakt dat medewerkers van een ambassade die strafbare feiten begaan, ongeachte de ernst hiervan, vanuit Nederland worden vervolgd? Indien neen, wat zijn dan de feiten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Op grond van het Verdrag van Wenen inzake diplomatiek verkeer hebben ambassademedewerkers met een diplomatieke status immuniteit. Op grond hiervan kunnen ze door het ontvangende land niet worden vervolgd.

Vraag 4

Indien er geen juridische maatregelen genomen kunnen worden, welke diplomatieke maatregelen kunnen er dan genomen worden tegen buitenlandse diplomaten die strafbare feiten plegen?

De diplomatieke praktijk biedt verschillende manieren voor het ontvangende land om het zendende land aan te spreken op het gedrag van een diplomaat, zoals het zenden van een nota of een verzoek doen tot opheffing van de immuniteit. In de keuze van maatregelen zal altijd rekening moeten worden gehouden met de mogelijke repercussies voor Nederlandse diplomaten in het land in kwestie.

Vraag 5

Bent u nog steeds van mening dat er voldoende mogelijkheden zijn om diplomaten die de wet overtreden aan te pakken en dat het Verdrag van Wenen inzake Diplomatiek Verkeer, waarin het immuniteitsbeginsel is vastgelegd, niet hoeft te worden aangepast? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het immuniteitsbeginsel is een van de algemeen aanvaarde grondslagen van het diplomatieke verkeer. Het bestaan ervan is noodzakelijk voor de uitoefening van de diplomatieke functie en beschermt ook Nederlandse diplomaten die moeten werken in een omgeving waar zij anders door het gastland onder druk zouden kunnen worden gezet.

Vraag 6

Deelt u de opvatting dat het belangrijk is actie te ondernemen richting het betreffende ambassadepersoneel en bent u bereid om de Iraanse ambassadeur vanwege deze kwestie te ontbieden? Indien neen, waarom niet?

De Iraanse ambassadeur is op 28 november jl. verzocht op het ministerie te komen om opheldering te geven. Het ministerie is in afwachting van de uitkomst van het politieonderzoek.

Vraag 1

Bent u bekend met stand van zaken rondom de Iraanse gewetensgevangene Nasrin Sotoudeh, die onlangs de Sacharovprijs won en al sinds 17 oktober in hongerstaking is?1

Ik ben ervan op de hoogte dat Nasrin Sotoudeh in de Iraanse Evin gevangenis wordt vastgehouden en sinds 17 oktober in hongerstaking is, als protest tegen de beperkingen die aan haar familie door de Iraanse autoriteiten worden opgelegd. Volgens haar advocaat heeft Nasrin Sotoudeh op 4 december jl. na 49 dagen haar hongerstaking beëindigd, nadat de Iraanse autoriteiten het reisverbod, dat haar dochter was opgelegd, hebben opgeheven.

Vraag 2

Deelt u de opvatting van Amnesty International dat Nasrin Sotoudeh een gewetensgevangene is en per direct vrijgelaten zou moeten worden? Indien neen, waarom niet?

Nederland en de EU delen het standpunt dat alle gewetensgevangenen met onmiddelijke ingang vrijgelaten moeten worden. De EU heeft bij de Iraanse autoriteiten – mede op Nederlands initiatief – herhaaldelijk aangedrongen op onmiddellijke vrijlating van mevrouw Sotoudeh.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat het Nasrin Sotoudeh ernstig bemoeilijkt wordt om familie te ontvangen en dat de advocaat van de gevangene wordt tegengewerkt? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Mevrouw Sotoudeh heeft sinds haar hongerstaking enkele malen haar familie mogen ontvangen. Volgens haar advocaat wordt het mevrouw Sotoudeh inderdaad bemoeilijkt om haar familie te zien. Inmiddels heeft een delegatie van het Iraanse parlement aangegeven (de rechtmatigheid van) haar zaak te zullen onderzoeken.

Vraag 4

Wat is u bekend over de medische toestand van de Iraanse gewetensgevangene Nasrin Sotoudeh? Krijgt zij voldoende medische zorg?

Op basis van uitlatingen van de echtgenoot van mevrouw Sotoudeh (die haar afgelopen weekend heeft bezocht) zou zij dagelijks de gevangeniskliniek bezoeken. Over haar precieze gezondheidssituatie noch over het niveau van de medische zorg in de gevangenis heb ik informatie.

Vraag 5

Kunt u aangeven hoeveel gewetensgevangenen er momenteel gevangen zitten in Iran?

Het is niet mogelijk op deze vraag een betrouwbaar antwoord te geven. Naar schatting van internationale NGO’s tellen Iraanse gevangenissen enkele honderden gewetensgevangenen.

Vraag 6

Bent u bereid, bilateraal en in EU-verband, bij de Iraanse autoriteiten aan te dringen op directe en onvoorwaardelijke vrijlating van Nasrin Sotoudeh en andere gewetensgevangenen en daarnaast op het stopzetten van alle onrechtmatige beperkingen die nu voor Nasrin Sotoudeh gelden op het zien van haar familie en haar advocaat? Indien neen, waarom niet?

Zie het antwoord op vraag 2. De EU heeft hier langs verschillende wegen op aangedrongen. De EU Hoge Vertegenwoordiger heeft mondeling haar grote zorgen over de zaak van Nasrin Sotoudeh geuit. Verder heeft de EU recentelijk een demarche uitgevoerd in Teheran en is de Iraanse ambassadeur bij de EU in Brussel ontboden, waarbij is aangedrongen op onmiddellijke vrijlating van mevrouw Sotoudeh en andere mensenrechtenadvocaten. De Nederlandse ambassade volgt de zaak van Nasrin Sotoudeh aandachtig en EU partners ter plaatse staan in nauw contact met elkaar over haar zaak.

Vraag 1

Kent u het bericht «Buitenlandse Zaken weigert kritische hoogleraar in staatscommissie»?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat Liesbeth Zegveld, hoogleraar Internationaal Humanitair Recht, op last van uw ministerie, is geweigerd als lid van een onafhankelijke commissie die de regering adviseert over internationaal recht? Indien neen, wat zijn dan de feiten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Dr. Zegveld heeft op 11 maart 2003 gesolliciteerd op een advertentie voor drie vacatures voor CAVV-lidmaatschap. Per brief van 1 juli 2003 heeft zij haar sollicitatie ingetrokken, nadat zij is gewezen op haar betrokkenheid bij de Srebrenica-kwestie. Zij heeft daarbij laten weten in de toekomst geïnteresseerd te blijven in het lidmaatschap van de CAVV. In 2010 heeft zij niet gereageerd op een advertentie voor nieuwe leden.

Vraag 3

Is het waar dat enkele commissieleden mevrouw Zegveld hadden voorgedragen, maar dat ze werd verzocht haar sollicitatie in te trekken? Indien neen, wat zijn dan de feiten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ingevolge de Kaderwet adviescolleges vindt werving voor CAVV-lidmaatschap plaats door middel van openbaarmaking van vacatures. Bij de selectie wordt rekening gehouden met suggesties vanuit de CAVV. Dr. Zegveld is destijds in de CAVV genoemd naast zeven andere mogelijke kandidaten.

Vraag 4

Bestaat er, zoals mevrouw Zegveld vermoedt, een verband tussen de weigering om als lid van de onafhankelijke commissie toe te worden gelaten en haar betrokkenheid bij een rechtszaak tegen Jorge Zorreguieta? Indien ja, welk verband betreft dit precies? Kunt u uw antwoord toelichten?

Er is niet gebleken van een verband met de zaak Zorreguieta.

Vraag 5

Is het waar dat de betrokkenheid van mevrouw Zegveld bij de kwestie Srebrenica, zoals commissie-voorzitter Marcel Brus meent, oorzaak is van de weigering? Indien neen, wat zijn dan de feiten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Dr. Zegveld heeft destijds haar sollicitatie ingetrokken, nadat zij op haar betrokkenheid bij de kwestie Srebrenica was gewezen.

Vraag 6

Kunt u aangeven om welke reden(en) mevrouw Zegveld is geweigerd als lid van de onafhankelijke commissie die de regering adviseert over internationaal recht? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie het antwoord op vraag 5.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het optreden van potentiële nieuwe leden van de commissie bij procedures tegenover de Nederlandse Staat geen reden zou moeten zijn tot weigering van het lidmaatschap van de commissie? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Deze mening deel ik.

Vraag 8

Deelt u de mening dat bovengenoemde kwesties geen reden zouden moeten zijn om mevrouw Zegveld te weigeren als lid van de onafhankelijke commissie die de regering adviseert over internationaal recht? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Voor zover de genoemde kwesties een rol hebben gespeeld bij de selectie in 2003 deel ik deze mening. De CAVV heeft thans het maximum aantal (van tien) leden. Indien prof. dr. Zegveld in de toekomst zou solliciteren, wordt haar kandidatuur met inachtneming van haar expertise bezien tegen de achtergrond van de andere sollicitaties en de samenstelling van de CAVV.

Vraag 1

Bent u bekend met de grote zorgen die Amnesty International heeft met betrekking tot executies in Iran, waaronder de zorgen die worden geuit in een recent bericht over vijf mensen voor wie executie op handen is?1 Wat kunt u mededelen over het lot van deze vijf ter dood veroordeelden?

Ja, daarmee ben ik bekend en ik deel de zorgen met betrekking tot executies in Iran. In het bericht van Amnesty International wordt één persoon met naam genoemd, de heer Gholamy. Hij is tegelijk met negen andere veroordeelden op 7 november jl. ter dood gebracht.

Vraag 2

Hoeveel executies zijn er in Iran dit jaar reeds voltrokken? Kunt u aangeven hoe u aan dit getal bent gekomen? Kunt u bevestigen dat het officiële aantal executies dat door de Iraanse autoriteiten wordt opgegeven waarschijnlijk (ruim) minder is dan het werkelijke aantal executies? Kunt u uw antwoord toelichten?

De Iraanse autoriteiten hebben tot nu toe voor dit jaar 262 executies bekendgemaakt. Volgens gegevens waarop de Nederlandse ambassade in Teheran zich baseert zijn in 2012 tot op heden 344 doodstrafvonnissen voltrokken. De Nederlandse ambassade houdt het aantal executies bij op basis van onafhankelijke binnenlandse en buitenlandse bronnen en deelt deze cijfers met partnerlanden. Het is niet uit te sluiten dat het werkelijke aantal executies hoger ligt.

Vraag 3

Is het waar dat verreweg de meeste mensen in Iran vanwege drugsgerelateerde zaken worden geëxecuteerd? Voor welke andere delicten worden mensen in Iran geëxecuteerd? Worden mensen ook geëxecuteerd om politieke redenen?

Ja. Andere delicten waarvoor de doodstraf wordt opgelegd zijn onder meer verkrachting en moord. In enkele gevallen zijn mensen ter dood veroordeeld vanwege Moharebeh («strijd tegen God en zijn profeet»). Het valt niet uit te sluiten dat achter dit containerbegrip andere motieven – zoals politieke – schuilgaan.

Vraag 4

Is het waar dat ook personen onder de 18 jaar worden geëxecuteerd in Iran?2

Voor zover bekend zijn er dit jaar geen minderjarigen ter dood gebracht. In 2010 en 2011 is dit wel een aantal keer gebeurd.
Het huidige wetboek van strafrecht bevat geen verbod op de doodstraf voor minderjarigen. De concept herziening van het wetboek van strafrecht verbiedt de doodstraf voor minderjarigen voor misdrijven waar de rechter discretionaire bevoegdheid heeft (zoals drugsgerelateerde zaken). Van dit verbod zijn uitgezonderd delicten waarop volgens de sharia de doodstraf staat, zoals verkrachting en moord.

Vraag 5

Deelt u de opvatting van Amnesty International dat met betrekking tot executies momenteel sprake is van een «state killing spree» en dat veel mensen bovendien worden geëxecuteerd na oneerlijke processen? Indien neen, waarom niet? Indien ja, bent u bereid om bilateraal en in EU-verband protest aan te tekenen tegen de gang van zaken betreffende de vele executies in Iran en bent u bereid de Kamer op korte termijn te informeren over uw inspanningen? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Volgens Nederlandse telling is ten opzichte van vorig jaar (436 executies) geen sprake van een sterke stijging in het aantal doodstrafopleggingen. In Iran vinden regelmatig schendingen van het recht op een eerlijk proces plaats.
Nederland is principieel tegen de doodstraf en draagt dit ondubbelzinnig uit. Zo heeft Nederland op 21 oktober jl. protest aangetekend bij de Iraanse ambassadeur in Den Haag tegen de dreigende executie van elf personen en de autoriteiten opgeroepen hiervan af te zien. Binnen de EU neemt Nederland regelmatig het initiatief tot EU-actie tegen oplegging van de doodstraf in Iran (onder meer in de vorm van gezamenlijke demarches en verklaringen van HV Ashton).

Vraag 1

Bent u bekend met de antwoorden van de minister van Buitenlandse Zaken op eerdere vragen over de rechtmatigheid van targeted killings?1 Bent u bereid het interne juridische advies met betrekking tot het beleid van targeted killings dat de minister van Buitenlandse Zaken heeft ontvangen, desnoods vertrouwelijk, met de Kamer te delen? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 2

Acht u, los van de vraag of deze al dan niet plaatsvinden, targeted killings op reddingswerkers en begrafenisstoeten en zogenaamde signature strikes in strijd met het internationaal recht?2 Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 3

Deelt u de opvatting van de oud-Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions van de Verenigde Naties, Philip Alston, dat «under human rights law, a targeted killing in the sense of an intentional, premeditated and deliberate killing by law enforcement officials cannot be legal because, unlike in armed conflict, it is never permissible for killing to be the sole objective of an operation»?3 Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 4

Bent u ermee bekend dat onder meer Amnesty International, Human Rights Watch, de Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions van de Verenigde Naties, Christof Heyns, en de auteurs van het rapport Living under drones, van de Amerikaanse universiteiten Stanford en NYU, vaststellen dat het Amerikaanse beleid van targeted killings, met betrekking tot de juridische aspecten ervan, niet transparant genoeg is en dat meer openheid en verantwoording hierover noodzakelijk is?4 Steunt u de oproep van Human Rights Watch dat «the US government should both clarify its general legal approach to targeted killings and provide information on individual attacks.»? 5 Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 5

Kunt u bevestigen, zoals de auteurs van Living under drones concluderen, dat «by failing to account adequately for their activities in any public forum and even refusing to acknowledge publicly the existence of targeted killing operations for years or to explain sufficiently their legal basis, the US has failed to meet its international legal obligations to ensure transparency and accountability.»?6 Indien neen, kunt u uitleggen hoe de Verenigde Staten in deze tegemoet komen aan de juridische verplichtingen met betrekking tot transparantie en verantwoording? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 6

Kunt u eveneens bevestigen, zoals Human Rights Watch concludeert, dat «where there is credible evidence that an attack has violated the laws of war, the responsible party is obligated to investigate for possible war crimes and appropriately prosecute the perpetrators, or extradite them for prosecution elsewhere»?5 Indien neen, wat zijn dan de juridische verplichtingen die gelden indien er aanwijzingen zijn voor mogelijke oorlogsmisdaden? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 7

Kunt u verder bevestigen, zoals onder andere Human Rights Watch vaststelt, dat er reeds targeted killings hebben plaatsgevonden «where there have been credible allegations of laws-of-war violations»?7 Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 8

Bent u bekend met de targeted killing door de Verenigde Staten in Abyan, in Jemen, in december 2009? Deelt u de opvatting van Amnesty International dat «outside a situation of armed conflict, which did not exist at the relevant place and time in this case, a premeditated military strike targeting people accused of criminal conduct, perpetrated without having first made reasonable attempts to detain them, and in the absence of the individuals targeted posing any specific imminent deadly threat to others, constitutes unlawful killing in violation of the right to life under international law» en dat «in this case, others who were apparently not the targets of the operation, including many women and children, were also killed by the attack, constituting further unlawful killings in violation of their right to life»?8 Indien neen, waarom acht u deze targeted killing geen schending van het recht op leven, zoals onder andere vastgelegd in artikel 3 van de Universele verklaring van de rechten van de mens?9 Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 9

Kunt u aangeven of en zo ja hoeveel individuen zijn berecht in verband met betrokkenheid bij Amerikaanse targeted killings?

Ik beschik niet over dergelijke informatie. In algemene zin geldt het recht op een eerlijk proces voor eenieder die strafrechtelijk wordt vervolgd.

Vraag 10

Kunt u verder aangeven of en zo ja in hoeverre de bij vraag 8 genoemde individuen, die door de Amerikaanse aanval zijn gedood, voorafgaande aan de targeted killing enige vorm van proces hebben gehad? Kunt u ook aangeven in hoeverre deze gedode individuen recht hadden op een eerlijk proces? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 11

Is u bekend dat, omdat de Verenigde Staten weigeren drone aanvallen te onderzoeken, de Special Rapporteur on the promotion and protection of human rights and fundamental freedoms while countering terrorism van de Verenigde Naties, Ben Emmerson, en de Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions van de Verenigde Naties, Christof Heyns, in VN verband een onderzoek zullen starten om individuele drone aanvallen te onderzoeken?10 Bent u bereid om medewerking aan dit onderzoek te verlenen, bijvoorbeeld door middel van het aanbieden van volkenrechtelijke expertise? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 12

Is het waar dat, omdat de Verenigde Staten specifieke targeted killings met drone aanslagen legitimeren met een (impliciet) beroep op artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties, het land de verplichting heeft per direct de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties te rapporteren over de acties die het ter zelfverdediging heeft uitgevoerd?11 Klopt het dat dit tot op heden niet is gebeurd? Indien neen, wat zijn dan de feiten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 13

Bent u bereid om, mede aangezien de minister van Buitenlandse Zaken op eerdere vragen aangaf dat «exacte kennis over concrete gevallen noodzakelijk (is) om een gefundeerd oordeel te formuleren over de rechtmatigheid van het gebruik van drones in een concreet geval,» bij uw Amerikaanse collega’s te wijzen op de juridische verplichtingen met betrekking tot het beleid van targeted killings, met name waar beschuldigingen van oorlogsmisdaden bestaan en aan te dringen op meer transparantie en verantwoording hierover, zowel aangaande het algemene beleid als aangaande specifieke targeted killings? Indien neen, waarom niet? Indien ja, hoe gaat u hier concreet invulling aan geven? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 1

erinnert u zich uw veroordeling van het besluit van de Israëlische regering om de bouw van 1 285 nieuwe woningen in nederzettingen aan te besteden?1

Ja.

Vraag 2

Heeft u kennisgenomen van de veroordeling ter zake door uw Britse collega minister Alistair Burt, die dit besluit als «provocatief» heeft aangemerkt en die het «diep teleurstellend» vindt dat de Israëlische regering de oproepen van het Verenigd Koninkrijk en andere bevriende landen blijft negeren?2 Deelt u zijn mening?

Ja.

Vraag 3

Wilt u de Kamer laten weten, op basis van eigen monitoring of betrouwbare informatie van andere bronnen, hoeveel nieuwe woningen in nederzettingen de Israëlische regering sinds 1 januari 2012 heeft aangekondigd of aanbesteed?

Sinds 1 januari 2012 heeft de Israëlische regering 4 644 nieuwe woningen aangekondigd en 3 348 woningen aanbesteed.

Vraag 4

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat de Israëlische regering zou overwegen de bouw van nederzettingen explosief te versnellen, indien de Palestijnse Autoriteit in de Algemene Vergadering van de VN de status van «non-member state» zou aanvragen?3 Deelt u de mening dat een dergelijke strafmaatregel, in strijd met het internationaal recht, gevolgen zou moeten hebben voor de breedte en diepte van de bilaterale betrekkingen met Israël?

Uitgangspunt van deze regering is de wens bij te dragen aan het bereiken van een twee-statenoplossing. Hiertoe onderhoudt de regering goede relaties met beide partijen. Uitbreiding van de nederzettingen is de grootste bedreiging voor een twee-statenoplossing. Nederland, in samenwerking met andere EU-lidstaten, zal trachten de Israëlische autoriteiten hiervan te weerhouden.

Vraag 5

Herinnert u zich de EU Raadsconclusies van 14 mei 2012, waarin de EU en de lidstaten hun ernstige zorgen hebben geuit over de dreiging die de versnelde uitbreiding van nederzettingen voor de haalbaarheid van de tweestatenoplossing vormt?4 Deelt u de mening dat de internationale druk op de Israëlische regering op korte termijn substantieel opgevoerd moet worden om de levensvatbaarheid van de tweestatenoplossing te beschermen?

Zie antwoord op vraag 4.

Vraag 6

Op welke wijze zult u zich in Europees verband inzetten voor consensus over een robuust EU-beleid, gericht op het indammen van het nederzettingenbeleid?

De effectiviteit van het EU-beleid ten aanzien van het Midden-Oosten Vredesproces is gebaat bij EU-consensus. Dat geldt nog sterker voor het beleid van de Unie inzake nederzettingen. Nederland blijft zich daarom actief inzetten voor een heldere en gemeenschappelijke EU-koers op dit onderwerp.

Vraag 1

Is het waar dat in Qatar een passagier, die voor een familiebezoek naar de Verenigde Staten wilde, door KLM de toegang tot het vliegtuig is geweigerd omdat hij door het US Department of Homeland Security op de no fly list is gezet?1 Indien neen, wat zijn hier dan de feiten?

Ja.

Vraag 2

Zijn de Nederlandse autoriteiten op enigerlei wijze betrokken bij maatregelen van KLM om reizigers die op de no fly list staan, niet toe te laten op vluchten naar of binnen de Verenigde Staten? Zo ja, waaruit bestaat deze betrokkenheid? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nee, de Nederlandse autoriteiten zijn daarbij niet betrokken.

Vraag 3

Is er op enigerlei wijze overleg tussen de Nederlandse regering of Nederlandse instituties en de Amerikaanse regering of Amerikaanse instituties over de door de Verenigde Staten opgestelde no fly list? Indien ja, wat voor afspraken zijn er in dit overleg gemaakt? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nee, over deze lijst is geen overleg met de Amerikaanse autoriteiten.

Vraag 4

Bent u ervan op de hoogte dat individuen die op de no fly list staan doorgaans niet de redenen waarom zij er op staan kunnen achterhalen, en dat het de facto vrijwel onmogelijk is om van zo’n lijst af te komen? Bent u er verder van op de hoogte dat een no fly list in de praktische uitwerking een discriminerende werking heeft ten opzichte van moslims?

De Amerikaanse Transportation Security Administration (TSA) houdt een lijst van personen bij die geen toegang krijgen tot het luchtruim en het grondgebied van de Verenigde Staten. Het besluit om personen op de lijst te zetten is een eenzijdige beslissing van de Amerikaanse autoriteiten. Welke personen er op deze lijst staan en op basis van welke criteria mensen op de lijst terechtkomen, valt onder de verantwoordelijkheid van de Amerikaanse autoriteiten en is mij niet bekend. Ik heb geen reden om aan te nemen dat er een discriminerende werking uitgaat van deze lijst. Uw zorgen over de in vraag 4 vermelde aspecten deel ik dan ook niet.
Wat betreft het van de lijst afhalen van personen, het Amerikaanse Departement for Homeland Security (DHS) heeft een procedure waarmee personen kunnen verzoeken om van de No Fly list te worden afgehaald, genaamd «DHS-Trip». Zie hiervoor website van DHS: de http://www.dhs.gov/dhs-trip.

Vraag 5

Deelt u de zorgen over de in vraag 4 vermelde aspecten van de no fly list? Indien ja, bent u bereid om aan de Amerikaanse autoriteiten uw zorgen hierover te uiten? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 1

Kent u het bericht «China: Crackdown escalates ahead of leadership change»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat, aan de vooravond van het achttiende partijcongres in China ten minste 130 activisten zijn opgepakt dan wel dat hun beperkingen zijn opgelegd en dat organisaties die campagne voeren voor de bescherming van rechten, door de Chinese autoriteiten zijn gedwongen te sluiten? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Er zijn gevallen bekend van personen en organisaties die beperkingen zijn opgelegd vanwege het achttiende Partijcongres. Zo is een aantal mensenrechtenverdedigers onder verscherpt toezicht geplaatst, is verhinderd dat zij deel nemen aan bepaalde evenementen of zijn zij gesommeerd Peking te verlaten. Exacte aantallen zijn nog niet bekend.

Vraag 3

Is het waar dat activisten momenteel gevangen worden gehouden in onwettige detentiecentra, zogenaamde «black jails»? Komt deze praktijk vaker voor in China? Acht u, net als Amnesty International, dergelijke «black jails» onwettig? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Willekeurige arrestatie en gevangenhouding maken inbreuk op universele mensenrechten en zijn in strijd met internationale verdragen. Berichten over het bestaan van «black jails», die in China zouden worden gebruikt om «petitioners» in verzekerde bewaring te stellen, geven dan ook aanleiding tot zorg. Deze zorg is in EU-verband overgebracht tijdens de meest recente EU-China mensenrechtendialoog, die eind mei 2012 in Brussel werd gehouden.

Vraag 4

Is het waar dat ook het internet verder aan banden is gelegd in China? Indien neen, wat zijn hierover dan de feiten? Indien ja, kunt u aangeven op welke manieren het internetgebruikers moeilijk gemaakt wordt om informatie online te raadplegen?

Bepaalde buitenlandse websites, waaronder social media websites en overzeese Chineestalige media, zijn in China sinds geruime tijd geblokkeerd. Recentelijk zijn nog enkele additionele, Engelstalige nieuwswebsites, bijvoorbeeld New York Times en Bloomberg geblokkeerd naar aanleiding van kritische berichtgeving over China. Verbindingen met buitenlandse websites vanuit China zijn doorgaans aanzienlijk trager dan verbindingen met binnenlandse websites. Binnen China dienen internetbeheerders er zelf op toe te zien dat de inhoud van hun websites niet in strijd is met relevante regelgeving, en de autoriteiten voeren bovendien controle uit op naleving van deze regels.

Vraag 5

Kunt u verder bevestigen dat ook het transport naar onder andere Tibet en Xinjiang verder wordt bemoeilijkt? Indien neen, wat zijn hier dan de feiten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Voor zover bekend zijn er in verband met het partijcongres geen nieuwe regels voor binnenlandse reizen van kracht. Grote delen van Tibet waren en zijn nog steeds niet toegankelijk voor Westerse media en diplomaten. In heel China zijn in aanloop naar het partijcongres de veiligheidsmaatregelen aangescherpt, wat zich onder andere uit in het strikter naleven van bestaande regels. Zo zijn de regels dat treintickets in heel China uitsluitend op naam kunnen worden gekocht reeds sinds 1 januari 2012 van kracht.

Vraag 6

Deelt u de opvatting dat China deze campagne om activisten te vervolgen dient te staken en dat alle activisten die voor het uiten van hun mening zijn opgepakt dienen te worden vrijgelaten? Indien neen, waarom niet?

Zie antwoord 3 en 7

Vraag 7

Bent u bereid bij uw Chinese collega’s aan te dringen op directe vrijlating van alle activisten die enkel voor het uiten van hun mening zijn opgepakt? Indien neen, waarom niet?

Vrijheid van meningsuiting, inclusief internetvrijheid, is onderdeel van het Nederlandse mensenrechtenbeleid. Vervolging van personen vanwege hun mening maakt inbreuk op universele mensenrechten en is in strijd met internationale verdragen. Individuele gevallen waarbij (mogelijk) sprake is van vervolging wegens het uiten van een mening worden onder de aandacht van de Chinese autoriteiten gebracht, bijvoorbeeld tijdens de meest recente EU-China mensenrechtendialoog in mei jl. en de EU-Chinatop in september jl. In voorkomende gevallen wordt aangedrongen op directe vrijlating. Eerder zijn individuele gevallen ook tijdens bilaterale mensenrechtenconsultaties met China aan de orde gesteld. Het voornemen is dit wederom te doen tijdens de eerstvolgende bilaterale mensenrechtenconsultaties met China.

Vraag 1

Herinnert u zich uw antwoord op eerdere vragen omtrent de zaak Bilderbeek?1

Vraag 2

Is het verslag van het onderzoek naar de rechtsgang, dat in 2009 door een vertrouwensadvocaat is gedaan, aan de heer Van Bilderbeek beschikbaar gesteld? Indien neen, waarom niet?

Vraag 3

Bent u bereid het verslag van het onderzoek naar de rechtsgang door de vertrouwensadvocaat, desnoods vertrouwelijk, aan de Kamer beschikbaar te stellen? Indien neen, waarom niet?

Vraag 1

Bent u bekend met het belang dat de regering van Taiwan er aan hecht om als waarnemer deel te nemen aan de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC), die van 26 november tot 7 december 2012 in Doha, Qatar, wordt gehouden?1

Vraag 2

Bent u bekend met het feit dat Taiwan een relatief hoge CO2 uitstoot heeft? Is het waar dat volgens de Key World Energy Statistics 2012 van het International Energy Agency (IEA) Taiwan de twintigste plaats inneemt op de wereldranglijst van landen met de hoogste CO2 uitstoot?2 Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Vraag 3

Deelt u de mening dat, gezien de hoge uitstoot van CO2 door Taiwan, het belangrijk is dat Taiwan wordt betrokken bij de mondiale discussie over terugdringing van CO2 uitstoot en dat een waarnemersstatus van Taiwan bij de UNFCCC hier dienstbaar aan kan zijn? Indien neen, waarom niet?

Vraag 1

Kent u het bericht ««Britten weigeren VS hulp bij voorbereiden aanval op Iran»»?1

Ja.

Vraag 2

Is Nederland, net als Groot-Brittannië, formeel of informeel door de Verenigde Staten benaderd om op enigerlei wijze mee te werken aan de voorbereidingen van de Verenigde Staten voor een mogelijke aanval op Iran? Indien ja, wat is er precies gevraagd en hoe heeft Nederland hier op gereageerd? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nee.

Vraag 3

Heeft Nederland op enigerlei wijze reeds meegewerkt aan de voorbereidingen van de Verenigde Staten dan wel Israël voor een mogelijke aanval op Iran? Indien ja, hoe is hier precies aan meegewerkt? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nee.

Vraag 4

Bent u bekend met het juridisch advies van het Britse ministerie van Justitie dat stelt dat een preventieve aanval op Iran tegen het internationaal recht indruist omdat het land nu geen «duidelijk en dringend» gevaar vormt? Indien ja, kunt u dit aan de Kamer beschikbaar stellen? Indien neen, bent u bereid u hiervan op de hoogte te laten stellen door uw Britse collega’s en het vervolgens met de Kamer te delen?

Nee, het interne Britse juridisch advies is mij niet bekend. Ik zie geen aanleiding Britse juridische advisering op te vragen.

Vraag 5

Deelt u de opvatting in het Britse juridisch advies dat een aanval op Iran op dit moment indruist tegen het internationaal recht? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Dit advies is mij niet bekend.

Vraag 6

Beschikt u momenteel over een juridisch advies of wordt er momenteel gewerkt aan een juridisch advies van bijvoorbeeld de externe volkenrechtelijk adviseur van het ministerie van Buitenlandse Zaken, professor André Nollkaemper, en/of van de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken met betrekking tot een mogelijke preventieve aanval op Iran? Indien neen, bent u bereid de externe volkenrechtelijk adviseur en/of de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken om dit advies te vragen? Indien neen, waarom niet? Bent u bereid, indien u reeds over een juridisch advies hierover beschikt, dit met de Kamer te delen? Indien neen, waarom niet. Kunt u uw antwoord toelichten?

Intern is schriftelijk geadviseerd over volkenrechtelijke vragen met betrekking tot mogelijk preëmptief of preventief optreden. Dergelijke interne juridische adviezen dienen vertrouwelijk te blijven voor een onbelemmerde interne meningsvorming. Zie overigens ook de regeringsreactie op het AIV/CAAV-advies «Preëmptief optreden» dd. 29 oktober 2004. De kern hiervan is overgenomen in de notitie «Rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden» dd. 22 juni 2007 (TK 29 521, nr. 41 (2007)).

Vraag 7

Deelt u de opvatting dat Nederland geen enkele medewerking moet verlenen aan welk land dan ook ter voorbereiding van een preventieve aanval op Iran? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Voorbereidingen voor een preventieve aanval op Iran zijn mij onbekend. Er is dus geen sprake van Nederlandse medewerking bij dergelijke voorbereidingen.

Vraag 1

Bent u bekend met het feit dat circa 700 Koerdische gevangenen in Turkije in hongerstaking zijn sinds 12 september jl.?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u de melding van de mensenrechtenorganisatie IHD dat er berichten zijn dat de hongerstakers geslagen en geïsoleerd zijn en dat hen vitamine B1, zout en suikerwater wordt onthouden?

In de voortgangsrapportage van de Europese Commissie van 10 oktober 2012 constateert deze dat er de laatste tijd sprake is van een zekere verbetering, maar dat omstandigheden in detentiecentra en gevangenissen in Turkije nog steeds variëren. De Europese Commissie constateert ook dat hierbij inadequate behandeling van gevangenen nog steeds voorkomt. Het kabinet is van mening dat Turkije deze constatering van de Commissie ter harte moet nemen.
De Turkse autoriteiten weerspreken de berichten dat de hongerstakers geen adequate medische voorzieningen krijgen. Zowel premier Erdoğan als minister van Justitie Ergin hebben gezegd dat medische voorzieningen beschikbaar zijn voor hongerstakers die dat nodig hebben. Op 24 oktober heeft minister Ergin een bezoek aan hongerstakers in een gevangenis in de buurt van Ankara gebracht. Op 1 november heeft de Turks parlementaire commissie voor Mensenrechten een bezoek gebracht aan een aantal hongerstakers om zich een beeld te vormen van hun situatie.

Vraag 3

Is het waar dat het Turkse Ministerie van Justitie artsen de toegang tot de hongerstakers heeft geweigerd? Acht u dit in overeenstemming met internationaal aanvaarde normen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de opvatting van Koray Caliskan van de Istanbul Bosporus Universiteit dat de eisen van de hongerstakers om zich in het Koerdisch te mogen verdedigen voor de rechtbank, evenals het recht op onderwijs in het Koerdisch, gerechtvaardigd zijn? Indien neen, waarom niet?

Nederland steunt verbetering van de politieke, economische en sociaal-culturele positie van minderheden in Turkije, waaronder de Koerdische gemeenschap. In de voortgangsrapportage van de Europese Commissie van 10 oktober 2012 signaleert deze dat het huidige constitutionele herzieningsproces in Turkije de gelegenheid biedt om langlopende kwesties, zoals de Koerdische in goede banen te leiden. Hieronder vallen ook kwesties als taal en cultuur. Het kabinet deelt de mening dat dit herzieningsproces hiertoe een uitgelezen kans biedt.

Vraag 5

Deelt u de opvatting dat er gezien de duur van de hongerstaking sprake is van een kritieke situatie waar zo snel mogelijk een einde aan moet komen? Indien ja, bent u bereid om contact te zoeken met uw Turkse ambtsgenoot om uw zorgen kenbaar te maken en aan te dringen op een oplossing?

Nederland zal zowel bilateraal als samen met de Europese Commissie aandacht aan de positie van de Koerden blijven besteden. De recente hongerstaking vormt hiertoe een extra aansporing. Deze onderstreept nog eens de noodzaak om enerzijds de omstandigheden in detentiecentra te verbeteren en anderzijds te komen tot een politieke oplossing van het Koerdisch vraagstuk.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bloedig ingrijpen van de Indonesische autoriteiten tijdens een demonstratie gehouden door Papoea’s waarbij naar verluidt tenminste 4 doden zijn gevallen??1

Op 23 oktober jl. vonden ongeregeldheden plaats tussen demonstranten en politie in Manokwari in West-Papua. Volgens politie en mensenrechtenactivisten zijn daarbij enkele gewonden gevallen.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het bloedig neerslaan van demonstraties van Papoea’s door Indonesische autoriteiten helaas structurele vormen heeft aangenomen?

Nee. Er vinden ook regelmatig demonstraties plaats waarbij veiligheidstroepen zich afzijdig houden of geweldloos de orde handhaven.

Vraag 3

Bent u bereid deze bloedige onderdrukking te veroordelen? Bent u tevens bereid om de Indonesische ambassadeur te ontbieden? Zo nee, waarom niet?

De toedracht van de ongeregeldheden bij de demonstratie van 23 oktober jl. vormt nog onderwerp van onderzoek door de bevoegde autoriteiten.

Vraag 4

Bent u bereid om initiatieven te ondernemen om de vrije pers in West Papoea te bevorderen aangezien de vrije media daar onmogelijk worden gemaakt door de Indonesische autoriteiten? Zo ja, welke initiatieven?

Er is sprake van persvrijheid in Indonesië. Vrije toegang voor buitenlandse journalisten tot de provincies Papua en West-Papua is echter beperkt, evenals de mate waarin journalisten in deze twee provincies vrij kun werk kunnen doen. De Indonesische autoriteiten beroepen zich hier veelal op de veiligheidssituatie. Nederland heeft zowel bilateraal als in EU-kader herhaaldelijk bij de Indonesische autoriteiten gepleit voor grotere toegang voor buitenlandse journalisten.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de tijd is aangebroken om onafhankelijke waarnemers naar het gebied te sturen? Zo nee, waarom niet?

Nee. Nederland zal in bilaterale contacten en via de EU-mensenrechtendialoog aandacht blijven vragen voor de mensenrechtensituatie in Papua en West-Papua.

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van de publieke briefwisseling tussen de Europese Commissie en verschillende maatschappelijke organisaties over de verplichte privatisering van de collectieve watervoorziening?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat Griekenland en Portugal verplicht zijn hun waterbedrijven te privatiseren als voorwaarde voor financiële steun vanuit de EU? Indien ja, kunt u aangeven vanuit welke instantie(s) deze voorwaarde naar voren is gebracht en wie verantwoordelijk is voor het uiteindelijk vaststellen van deze voorwaarde?

De inzet van het kabinet, gesteund door de Tweede Kamer, is dat financiële steun aan landen in nood gepaard gaat met strikte conditionaliteit die leidt tot economisch herstel en aanpassing van de onevenwichtigheden. Onderdeel van de conditionaliteit bij de huidig afgesproken leningenprogramma’s vormen privatiseringen. Privatisering van overheidsbedrijven draagt bij aan de vermindering van de overheidsschuld, maar kan ook leiden tot vermindering van subsidies aan staatsbedrijven en daarmee bijdragen aan het verbeteren van de overheidsfinanciën. Privatiseringen kunnen het potentieel herbergen om de efficiëntie van bedrijven en in breder perspectief het concurrentievermogen van de economie als geheel vergroten. Op die manier kunnen de bestaande onevenwichtigheden worden aangepakt die ook een onderdeel vormen van de oorzaken van de huidige crisis. De gevraagde privatiseringen kunnen op deze manier bijdragen het concurrentievermogen en de concurrentiepositie van zowel Portugal als Griekenland versterken.
Bij zowel Portugal als Griekenland maken privatiseringen onderdeel uit van de condities die gepaard gaan met de financiële steun aan die beide landen krijgen uit het EFSF. De precieze conditionaliteit die gepaard gaat met financiële steun is vastgelegd in de Memorandum of Understanding (MoU). De Tweede Kamer is over de inhoud hiervan reeds geïnformeerd in de Kamerbrief nieuw leningenprogramma Griekenland met kenmerk BFB2012–7398M, d.d. 20 maart 2012, en voor Portugal in het verslag Eurogroep en Ecofin Raad van 16 en 17 mei 2011 met kenmerk BFB2011–1103M, d.d. 18 mei 2011.
In het geval van Portugal zijn er afspraken in het MoU gemaakt tussen de Trojka (IMF, Commissie en ECB) en Portugal over de noodzaak van privatiseringen. De keuzes worden vervolgens op nationaal niveau geïnitieerd en de Trojka houdt nauw toezicht op de implementatie van de voorwaarden uit het gehele leningenprogramma.
In het geval van Griekenland zijn in het programma zoals overeengekomen in februari, concretere afspraken gemaakt over de privatiseringen en is er ook een lijst opgesteld met te privatiseren bedrijven, waaronder waterbedrijven. Deze lijst is te vinden in de MoU die aan de Tweede Kamer is verstuurd bij de Kamerbrief nieuw leningenprogramma Griekenland met kenmerk BFB2012–7398M, d.d. 20 maart 2012. De Trojka en de lidstaten achtten een verdere concretisering en invulling van het Griekse privatiseringenprogramma noodzakelijk vanwege de gebrekkige implementatie van de voorwaarden uit het oude leningenprogramma.
Samen met de Commissie is het kabinet van mening dat de privatisering van openbare nutsbedrijven, met inbegrip van bedrijven ten aanzien van de watervoorziening, voordelen kan opleveren voor de gehele samenleving. De privatisering moet plaatsvinden nadat een passend regelgevend kader is opgesteld om misbruik door (particuliere) monopolies te voorkomen. Tegelijkertijd moet toegang tot basisgoederen worden gewaarborgd. Het is zodoende belangrijk om zowel gelijke en eerlijke toegang tot openbare nutsvoorzieningen (zoals water, gas, elektriciteit), als een goede kwaliteit van de dienstverlening en een financieel duurzaam aanbod te waarborgen. Het kabinet heeft vertrouwen dat de Trojka, met daarin ook de Commissie, erop toeziet dat de privatisering van waterbedrijven volledige toegang tot water voor alle burgers garandeert.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de EU bij het verlenen van financiële steun geen voorwaarden zou moeten stellen die de beschikbaarheid en kwaliteit van bepaalde publieke voorzieningen, waaronder die van collectieve watervoorziening, in gevaar kunnen brengen? Indien neen, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de mening dat vanuit de Europese verdragen en geldende Europese wetgeving de Europese Commissie neutraal hoort te handelen ten aanzien van de mate waarin de collectieve watervoorziening in deze lidstaten behoort te worden geprivatiseerd?2 Indien neen, waarom niet? Indien ja, deelt u de mening dat het standpunt van de Commissie hier niet mee in overeenstemming is?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Bent u nog steeds tegen volledige privatisering van de drinkwatervoorziening en van mening dat landen vrij behoren te zijn in het maken van deze beslissing?3 Zo ja, op welke wijze heeft u dit standpunt tot uitdrukking laten komen bij de gesprekken over de voorwaarden die gesteld zijn aan programmalanden als Griekenland en Portugal?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Is het waar dat Griekenland op het punt staat meerderheidsbelangen in verschillende waterbedrijven te verkopen en Portugal plannen heeft om het publieke waterbedrijf te privatiseren?4 5 Indien ja, kunt u aangeven op welke wijze de Commissie garandeert en controleert dat de toegang tot de drinkwatervoorziening behouden blijft?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 1

Was u reeds voor het gepubliceerde onderzoek naar de toegang van de Verenigde Staten (VS) tot gegevens van gebruikers wereldwijd die in de cloud worden bewaard op de hoogte van (een deel van) de uit het onderzoek gebleken feiten?1 Zo ja, welke rol hebt u in Nederland en de Europese Unie (EU) gespeeld om deze situatie te voorkomen of ongedaan te maken dan wel burgers, overheden en bedrijven in ons land van deze situatie op de hoogte te stellen? Zo nee, wat is uw reactie op deze feiten?

Het onderzoek «Cloud diensten in hoger onderwijs en onderzoek en de USA Patriot Act» van de Universiteit van Amsterdam bevat een analyse van de Amerikaanse wetgeving die de mogelijkheid biedt om gegevens te vorderen en het niveau van gegevensbescherming in de Verenigde Staten, alsook enkele conclusies die de onderzoekers trekken ten aanzien van het beschermingsniveau van gegevens die door de universiteit in het kader van onderwijs en onderzoek worden verzameld en met behulp van clouddiensten worden verwerkt. Deze analyse bevat geen wezenlijk nieuwe inzichten. Ik verwijs bijvoorbeeld naar de antwoorden op eerdere Kamervragen over Amerikaanse wetgeving in relatie tot Europese persoonsgegevens (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2011–2012, nrs. 2318 en 2710, en Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2010–2011, nr. 3514). In deze eerdere antwoorden is onderkend dat niet kan worden uitgesloten dat de Amerikaanse autoriteiten onder omstandigheden de beschikking kunnen krijgen over persoonsgegevens die worden verwerkt door bedrijven, indien het Amerikaanse recht aanknopingspunten biedt voor de toepassing van, bijvoorbeeld, strafvorderlijke bevoegdheden. Het onderzoek van de UvA beoogt de gevolgen hiervan voor de eigen organisatie in kaart te brengen. Ik acht het primair een zaak van eigen verantwoordelijkheid van degene die gegevens (doet) verwerken bij een bedrijf dat (ook) in de Verenigde Staten actief is om zich op de hoogte te stellen van de consequenties daarvan. Daarbij kan de «zienswijze» over cloud computing, die het College bescherming persoonsgegevens in september 2012 op haar website heeft gepubliceerd, behulpzaam zijn.

Vraag 2

Zijn ook gegevens die van rechtswege beschermd of geheim zijn (bijvoorbeeld zaken welke geoctrooieerd zijn, medische gegevens, gegevens waarmee de veiligheid van ons land is gemoeid zoals informatie van overheden of overheidsdiensten) op deze wijze toegankelijk voor de VS?

Zoals in het antwoord op vraag 1 is aangegeven is het bekend dat de Amerikaanse overheid op grond van de nationale wetgeving over bevoegdheden beschikt die onder omstandigheden kunnen worden gebruikt om gegevens te vorderen, ook wanneer die gegevens worden verwerkt met behulp van clouddiensten. Een ieder die voor de verwerking van gegevens gebruik maakt van cloudddiensten bij aanbieders die (ook) in de Verenigde Staten actief zijn moet zich bewust zijn van de juridische consequenties daarvan. Dat geldt zeker ook wanneer die gegevens een bepaald beschermingsniveau genieten. Artikel 76 van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) legt de verantwoordelijkheid voor het beoordelen van de omstandigheden waaronder gegevens naar een derde land kunnen worden doorgegeven in de eerste plaaats bij de voor de verwerking verantwoordelijke. Ik ga ervan uit dat die instanties met het voorgaande bekend zijn, en zie geen aanleiding om hier ontradend op te treden.

Vraag 3

Leidt deze situatie tot een overschrijding van de Nederlandse wet? Hebt u een idee van de mate waarin gegevens van Nederlandse burgers, overheden en bedrijven reeds in bezit zijn gekomen van de VS? Zo ja, kunt u de Kamer hierover informeren?

Bedrijven die persoonsgegevens verwerken via clouddiensten van aanbieders die (ook) in de Verenigde Staten actief zijn, dienen erop bedacht te zijn dat in geval van vordering van gegeven, verstrekking daarvan dient te voldoen aan de eisen die de Wbp stelt aan de verstrekking van gegevens aan derde landen waar naar Europees recht geen passend niveau van gegevensbescherming bestaat. De Wbp biedt voor de verstrekking van persoonsgegevens aan dergelijke landen een aantal mogelijke rechtvaardigingsgronden. Mij is uit berichten in de media bekend dat er een gering aantal gevallen is geweest waarin bedrijven zijn geconfronteerd met vorderingen van de Amerikaanse autoriteiten tot verstrekking van gegevens.

Vraag 4

Acht u de situatie in algemene zin onwenselijk? Zo ja, welke mogelijkheden ziet u om een einde te maken aan deze situatie?

De kern van de onderhavige problematiek is dat bedrijven als gevolg van de extraterritoriale werking van de wetgeving van een vreemd land geconfronteerd kunnen worden met conflicterende verplichtingen met betrekking tot het verstrekken van persoonsgegevens. Ik acht dit een onwenselijke situatie. Dit probleem is bij de Europese Unie bekend, en het voorstel voor een Algemene verordening gegevensbescherming poogt daarvoor een oplossing aan te reiken. Dit voorstel is thans voorwerp van onderhandeling in Brussel. Ik heb uw Kamer in een Algemeen Overleg op 7 maart 2012 toegezegd haar uitgebreid te informeren over de stand van de onderhandelingen. Dat zal ook gebeuren ten aanzien van dit onderwerp. Ik heb mijn zorgen bovendien onder de aandacht gebracht van de Europese Commissie. De Commissie heeft mij daarbij opnieuw bevestigd dat dit punt haar aandacht heeft.

Vraag 5

Indien de situatie niet binnen afzienbare tijd verandert, meent u dat de Nederlandse overheid het gebruik van de cloud moet gaan ontraden aan personen, overheden en bedrijven welke niet willen dat informatie bekend wordt bij de VS of wilt u mogelijk zelfs nog verder gaan door het gebruik van clouddiensten geheel af te raden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Bent u al in overleg getreden met uw Amerikaanse en Brusselse collega's over deze zaak? Zo nee, bent u bereid dit alsnog te doen? Bent u bereid de Kamer over de uitkomsten van dit onderhoud nauwgezet te informeren?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 7

Kunt u het Nationaal Cyber Security Centrum verzoeken te rapporteren over de juridische zaken, privacy- en veiligheidskwesties waarbij, bij het gebruik van clouddiensten in het algemeen en buitenlandse in het bijzonder, problemen kunnen ontstaan?

Ik acht dit geen taak voor het Nationaal Cyber Security Centrum.

Vraag 1

Kent u het bericht «Turkije zinkt weg in Syrische moeras»?1

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat de gebruikte munitie bij de dodelijke aanval vanuit Syrië op Turkije van NAVO-makelij was? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat het Syrische leger vrijwel uitsluitend Russisch oorlogsmateriaal gebruikt? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Vraag 4

Bent u ervan overtuigd dat de dodelijke aanval vanuit Syrië op Turkije afkomstig was van het Syrische regime? Indien ja, waarop is deze overtuiging precies gebaseerd? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 5

Bent u ervan overtuigd dat alle andere aanvallen vanuit Syrië op Turkije, zowel vóór als na het dodelijke incident, afkomstig waren van het Syrische regime? Indien ja, waarop is deze overtuiging precies gebaseerd? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 6

Deelt u de opvatting dat het van het allergrootste belang is dat er geen enkele onduidelijkheid bestaat over de afkomst van de aanvallen vanuit Syrië op Turkije voordat er een verdergaande militaire reactie op volgt, bijvoorbeeld in NAVO-verband? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 7

Bent u bekend met de uitlating van Bassam Imadi, lid van de Syrische Nationale Raad, dat de Turkse reactie op de aanvallen vanuit Syrië heeft geleid tot een «de-facto buffer zone»?2 Kunt u bevestigen dat er de facto een bufferzone is ontstaan aan de Turks-Syrische grens? Indien neen, wat zijn dan de feiten? Indien ja, acht u het creëren van een bufferzone door Turkije als een gevaarlijke, escalerende ontwikkeling? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 1

Kent u het bericht «VS waarschuwt voor Chinese telecomproducenten»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met de conclusies in het rapport van de Amerikaanse overheidscommissie dat twee Chinese telecombedrijven niet te vertrouwen zijn vanwege de banden met de Chinese overheid en het Chinese leger en dat het beide bedrijven daarom verboden zou moeten worden Amerikaanse bedrijven over te nemen of samenwerkingen in de Verenigde Staten aan te gaan? Hoe beoordeelt u deze conclusies? Kunt u uw antwoord toelichten?

De berichtgeving hierover nemen wij serieus. Het rapport bestaat uit een openbaar en een niet-openbaar gedeelte. Het openbare deel vormt op zich geen aanleiding onze houding tegenover deze twee Chinese telecombedrijven bij te stellen. Er zijn hierin geen bewijzen gevonden dat de nationale veiligheid in het geding is en die om ingrijpen vragen. Wij hebben op dit moment nog niet de beschikking over het niet-openbare gedeelte van het rapport en kunnen de conclusies daaruit – en de onderbouwing daarvan – dus nog niet beoordelen. Mochten nieuwe gegevens daartoe aanleiding geven, dan zal een nadere afweging plaatsvinden.

Vraag 3

Welke gevolgen hebben deze bevindingen in het rapport voor de situatie in Nederland? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Heeft Nederland inzicht in de achtergrond van de Amerikaanse beschuldiging dat door Chinese telecombedrijven informatie wordt doorgesluisd aan China?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Is het waar dat de Chinese telecombedrijven die zijn beschuldigd van het doorsluizen van informatie aan China, ook in Nederland actief zijn? Indien ja, kunt u aangeven waar en hoe deze bedrijven precies actief zijn?

De bedrijven Huawei en ZTE zijn in Nederland actief. Sinds 2005 heeft Huawei kantoren in Nederland. In Amsterdam staat het Benelux hoofdkantoor en daar zijn ook het EU Supply Chain Center, EU Enterprise Business divisie, EU Spare Part Center, EU Software Center, en EU Account Service Center gevestigd. Verder is één van haar global holding bedrijven in Nederland geregistreerd. In 2011 heeft Huawei Benelux haar staf uitgebreid tot 350 man en heeft Huawei haar European Treasury Center in Nederland gevestigd.
Het bedrijf ZTE heeft in Nederland twee vestigingen, beide in Den Haag, te weten ZTE Netherlands B.V., een marketing en sales organisatie, en ZTE Coöperatief U.A., een holdingmaatschappij.

Vraag 6

Wat doet Nederland in het algemeen om het doorsluizen van informatie aan andere landen te voorkomen? Wat doet Nederland specifiek in het geval van de in het artikel genoemde Chinese telecombedrijven om het doorsluizen van informatie aan China te voorkomen? Kunt u uw antwoord toelichten?

De AIVD en de MIVD verrichten permanent onderzoek naar mogelijke inlichtingenactiviteiten van andere landen in Nederland. Het is bekend dat buitenlandse inlichtingendiensten proberen gevoelige politieke, militaire, technisch-wetenschappelijke en economische informatie te verkrijgen. Deze activiteiten kunnen de nationale veiligheid schade toebrengen. Reeds in het jaarverslag 2011 van de AIVD en MIVD is vermeld dat spionage zich in toenemende mate ook in het digitale domein afspeelt. De diensten spannen zich om die redenen in deze activiteiten tijdig te onderkennen, tegen te gaan en/of te voorkomen. Bovendien verhogen de AIVD en de MIVD het bewustzijn over spionagerisico’s door voorlichting te geven, waarbij wordt samengewerkt met het ministerie van Veiligheid en Justitie. Tot nu toe is niet vastgesteld dat netwerkapparatuur van de Chinese telecombedrijven daadwerkelijk wordt gebruikt voor Chinese inlichtingenactiviteiten in Nederland dan wel in andere landen.

Vraag 7

Bent u bereid de Verenigde Staten om medewerking te vragen bij het voorkomen dat Chinese telecombedrijven informatie doorsluizen aan China? Indien neen, waarom niet?

Tot nu toe is, zoals hiervoor reeds gesteld, niet vastgesteld dat netwerkapparatuur van de Chinese telecombedrijven daadwerkelijk wordt gebruikt voor Chinese inlichtingenactiviteiten in Nederland dan wel in andere landen. De Verenigde Staten zijn verzocht om het niet-openbare deel van het rapport met Nederland te delen. Op dit moment is er geen aanleiding om verdere medewerking te vragen. Mochten nieuwe gegevens daartoe aanleiding geven, dan zal een nadere afweging plaatsvinden.