Vraag 1

Kent u het bericht «Stealth Jet Could Be Unsafe for Flight Training»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het memo van J. Michael Gilmore, het hoofd operationele test en evaluatie van het Amerikaanse ministerie van Defensie, en zijn aanbeveling om de aanvang van de F-35 opleidingen uit te stellen om grote risico’s en ongelukken te voorkomen?2

De Amerikaanse luchtmacht is bezig met een procedure ter bevestiging van de luchtwaardigheid van de F-35A toestellen. Deze bevestiging is nodig voordat kan worden begonnen met de training van ervaren operationele vliegers. De Amerikaanse luchtmacht wil spoedig beginnen met deze training op de vliegbasis Eglin in Florida. Voor deze training zullen F-35A toestellen uit de LRIP 2-productieserie worden gebruikt. De twee Nederlandse F-35A toestellen, die nog in productie zijn, behoren tot de productieseries LRIP 3 en 4.
De berichtgeving in de Amerikaanse media betreft een interne discussie in het Pentagon over de risico’s van training met de LRIP-2 toestellen. Volgens deze berichtgeving vindt de Director Operational Test and Evaluation(DOT&E) van het Pentagon dat meer testvluchten met de F-35A nodig zijn voordat op verantwoorde wijze met de training van de operationele vliegers kan worden begonnen. Hij doet het voorstel deze training met tien maanden uit te stellen om eerst meer te kunnen testen, of anders de training te verplaatsen naar de vliegbasis Edwards in Californië waar het technische testprogramma van de F-35 doorgaat.
Het hoofd van het JSF Program Office (JPO) en de verantwoordelijke ondercommandant van de Amerikaanse luchtmacht delen deze mening niet. In een gezamenlijke brief aan de top van het Pentagon, waarvan het JPO het bestaan inmiddels formeel aan Defensie heeft bevestigd, gaan zij in op de door de DOT&E genoemde bezwaren. In hoofdzaak komt hun standpunt er op neer dat de luchtwaardigheidsprocedure op de juiste wijze wordt doorlopen. De training van de operationele vliegers zal pas beginnen als de afzonderlijke tekortkomingen waar de DOT&E op wijst, zullen zijn aangepakt. De voorstellen van de DOT&E achten zij onnodig en onwenselijk.
Het Nederlandse ministerie van Defensie is niet betrokken bij deze kwestie. Het betreft een discussie tussen Amerikaanse instanties over de training van Amerikaanse vliegers op Amerikaanse toestellen. Zie verder het antwoord op de vragen 3, 4, 5 en 7.

Vraag 3

Deelt u de mening van de heer Gilmore dat bij een laag aantal testuren het onverantwoord is om te starten met training?

In de tweede helft van 2012, rondom de oplevering van het eerste Nederlandse toestel, beginnen de eerste Nederlandse vliegers aan hun opleiding ter voorbereiding op de deelneming aan de operationele testfase. Naar verwachting is de geschetste problematiek dan opgelost omdat tegen die tijd immers een groter aantal test- en trainingsvluchten zal zijn uitgevoerd. De Nederlandse toestellen zullen voor gebruik onder Nederlands toezicht worden gecertificeerd.
De criteria van de Amerikaanse luchtmacht en het JPO bij het testprogramma hebben betrekking op prestaties. Deze benadering geeft een betere maatstaf voor luchtwaardigheid dan het absolute aantal testuren. Defensie heeft vertrouwen in deze procedure. Een specifiek aantal testvlieguren als criterium voor de aanvang van de vliegeropleiding is niet te geven.

Vraag 4

Welke gevaren lopen Nederlandse vliegers als het aantal testuren niet wordt uitgebreid voordat opleidingen beginnen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Bij welk aantal gecontroleerde testuren acht u het verantwoord dat opleidingen met de testtoestellen starten voor Nederlandse vliegers?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Welke gevolgen heeft dit voor de ontwikkeling en productie van de door Nederland bestelde testtoestellen? Is de aflevering van de twee testtoestellen nog steeds voorzien voor augustus 2012, resp. maart 2013?

De levering van de toestellen is inderdaad nog steeds voorzien voor augustus 2012 en maart 2013. Indien het Amerikaanse luchtwaardigheidsproces of het lopende testprogramma leiden tot aanpassingen, zullen die ook bij de Nederlandse toestellen worden uitgevoerd. Er is momenteel geen reden te veronderstellen dat dit zou leiden tot een wijziging van het productieschema.

Vraag 7

Als de planning hetzelfde blijft en de testtoestellen in augustus 2011 en maart 2013 worden opgeleverd, hoeveel testuren hebben deze testtoestellen dan gemaakt? Is het op dat moment wel verantwoord om opleidingen ermee te beginnen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 8

Heeft u om een reactie gevraagd van het Amerikaanse ministerie van Defensie? Zo ja, hoe beoordeelt u die?

Via de Nederlandse vertegenwoordiging bij het JPO is Defensie op de hoogte van het verloop van de discussie. Het Pentagon heeft op het moment van dit schrijven nog geen besluit genomen of de opleiding van de Amerikaanse vliegers op de LRIP 2-toestellen kan beginnen. Ik heb vertrouwen in de Amerikaanse luchtwaardigheidsprocedure en wacht de besluitvorming terzake af.

Vraag 9

Kunt u deze vragen beantwoorden voor de begrotingsbehandeling Defensie?

Ja.

Vraag 1

Heeft het Russische verkiezingscomité geweigerd de Nederlander Alexander Münninghoff toe te laten als waarnemer voor de Doema verkiezingen van december a.s.? Zo ja, welke motivatie heeft het verkiezingscomité hiervoor gegeven?

De heer Münninghoff, die door Nederland was geselecteerd en door ODIHR was voorgedragen als lange-termijn waarnemer, heeft geen accreditatie ontvangen van de Russische Centrale Kiescommissie. Hiervoor is geen motivatie gegeven.

Vraag 2

Bent u bereid onmiddellijk opheldering te vragen bij uw Russische ambtgenoot, dan wel bij het verkiezingscomité, waarvan de autoriteiten beweren dat het onafhankelijk is? Zo nee, waarom niet?

De Nederlandse ambassadeur in Moskou heeft bij de Russische viceminister verantwoordelijk voor OVSE-zaken om een toelichting gevraagd.

Vraag 3

Deelt u de inschatting dat er politieke motieven schuilen achter de weigering, die mogelijk te maken hebben met de kritische opstelling van Münninghof zowel nu als in het verleden toen hij als correspondent in de Sovjetunie ook in aanvaring kwam met de autoriteiten omdat hij zich kritisch opstelde jegens het toenmalige regime? Zo ja, deelt u dan de mening dat de weigering hem toe te laten een smet is op het open en democratische gehalte van het Russische verkiezingsproces? Zo nee, waarom niet?

De Russische gesprekspartner van de ambassadeur heeft aangegeven dat de heer Münninghoff nog steeds welkom is in Rusland, maar niet als waarnemer voor deze verkiezingen. Verdere toelichting heeft hij niet gegeven. De ODIHR-missie in Rusland zal na afloop van de verkiezingen de bevindingen bekend maken. Deze bevindingen zal ik meenemen in de beoordeling van het verkiezingsproces.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Amerika stopt financiering UNESCO vanwege Palestijnen»?1

Ja.

Vraag 2

Hoeveel Nederlands belastinggeld vloeit er jaarlijks naar UNESCO?

Over 2010 bedroeg de verplichte contributie 4,2 miljoen euro. Over 2011 bedroeg deze 4,6 miljoen euro. De totale Nederlandse bijdragen (verplicht en vrijwillig) over 2010 en 2011 bedroegen circa 20 miljoen euro op jaarbasis.

Vraag 3

Bent u bereid, in navolging van de Verenigde Staten, ook aan de Nederlandse tegenstem aangaande toetreding van het zogenaamde «Palestina» tot UNESCO financiële gevolgen te verbinden en de Nederlandse bijdrage aan UNESCO te stoppen? Zo nee, bent u dan in elk geval bereid de Nederlandse bijdrage (fors) naar beneden bij te stellen? Zo nee, waarom niet?

Nee, de Palestijnse aanvraag voor volledig lidmaatschap van de UNESCO is geen reden om de UNESCO als organisatie te straffen.

Vraag 1

Bent u bekend met het rapport van Amnesty International Stiffling Dissent: Restrictions on the rights to freedom of expression and peaceful assembly in Uganda?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op het gegeven dat publieke protestacties in Ugunda worden verbannen en dat er in de afgelopen weken tenminste vier activisten zijn opgepakt die worden beschuldigd van verraad?

Dit is een zorgelijke ontwikkeling die afbreuk doet aan Uganda's reputatie op het gebied van respect voor de mensenrechten.

Vraag 3

Kunt u aangeven of de veiligheid van deze vier activisten in gevaar is en of de Nederlandse ambassade de mogelijkheid heeft om deze activisten te bezoeken? Indien dit laatste niet het geval is, bent u bereid om dit te bewerkstelligen? Indien nee, waarom niet?

De ambassade in Kampala volgt deze zaak op de voet. Medewerkers van de ambassade onderhouden contact met de advocaten van betrokkenen en zullen de rechtszaken bijwonen. Vooralsnog blijkt uit deze contacten niet dat de veiligheid van de vier activisten in het geding is. Mocht daartoe aanleiding zijn, dan zullen medewerkers van de ambassade hen bezoeken.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het door de Ugandese autoriteiten opgelegde verbod op publieke demonstraties en het stelselmatig onderdrukken van de persvrijheid door de autoriteiten een zeer zorgwekkende ontwikkeling is?

Nederland heeft in EU-verband en als voorzitter van de Justice, Law and Order donorgroep het repressieve beleid ten aanzien van demonstraties herhaaldelijk aan de orde gesteld. Hoewel Uganda nog steeds een relatief grote mate van persvrijheid kent, is een neerwaartse trend te constateren. Ook dit is onderwerp van gesprek met de overheid.
De Nederlandse ambassade onderhoudt tenslotte in het kader van de EU-strategie voor mensenrechtenverdedigers intensief contact met journalisten die over gevoelige zaken als corruptie en het gebrek aan vrijheid van meningsuiting en demonstratie rapporteren.

Vraag 5

Bent u bereid in bilateraal en/of EU-verband de Ugandese autoriteiten aan te spreken om de zogeheten Public Order Management Bill – welke de politie vergaande vrijheden zal geven om publieke demonstraties te dwarsbomen – niet te implementeren? Zo nee, waarom niet?

Beide wetsontwerpen zijn al geruime tijd onderwerp van kritische politieke dialoog tussen de internationale gemeenschap en de Ugandese autoriteiten. Nederland heeft het onderwerp als voorzitter van bovengenoemde donorgroep regelmatig op de agenda gezet, zowel op ministerieel als op ambtelijk niveau. Ook steunt Nederland maatschappelijke organisaties bij het op gang brengen van een publiek debat over deze kwestie. Zolang dit nodig is, zal Nederland deze actieve rol blijven spelen.

Vraag 6

Bent u tevens bereid in bilateraal en/of EU-verband de Ugandese autoriteiten aan te spreken om de zogeheten Press and Journalist (Amendement) Bill- welke de Media Council vergaande vrijheden zal geven om persvrijheid te onderdrukken- niet te implementeren? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Deelt u de mening dat de mensenrechtensituatie in Uganda verslechtert door het voornemen van president Museveni om de mogelijkheid af te schaffen dat gearresteerde demonstraten in afwachting van hun proces op borgtocht vrijgelaten worden? Zo ja, bent u bereid uw zorgen hierover aan de Ugandese autoriteiten over te brengen?

Een dergelijk voornemen is nog niet uitgewerkt in een concreet wetsontwerp en de implicaties ervan zijn dan ook nog niet duidelijk. Wel is in Uganda breed maatschappelijk en politiek verzet tegen dit voornemen op gang gekomen.
In recente bilaterale en EU gesprekken met de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie zijn de zorgen over dit voornemen overgebracht.

Vraag 8

Bent u bereid deze kwestie actief op de agenda van de EU en de VN te zetten, zodanig dat er snel concrete stappen worden ondernomen? Zo nee, waarom niet?

Beide kwesties staan al op de agenda van de EU en VN. Sinds de recente bespreking van de Universal Periodic Review van Uganda in de VN-Mensenrechtenraad staan deze kwesties ook in VN-verband op de kaart. Het lokale kantoor van de OHCHR houdt zich bijvoorbeeld actief hiermee bezig, zij het vooral achter de schermen.

Vraag 1

Kent u het besluit van de Israëlische premier Netanyahu om de bouw van nederzettingen in delen van de bezette Westelijke Jordaanoever te versnellen?

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het bouwen van 1600 woningen in Oost-Jeruzalem en 350 extra huizen in twee illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever niet alleen in strijd is met het internationaal recht, maar bovendien een ernstige tegenslag is voor de gewenste hervatting van de onderhandelingen tussen Israel en de Palestijnen?

Ja.

Vraag 3

Zo ja, bent u bereid deze zeer betreurenswaardige en contraproductieve Israelische stappen in duidelijke bewoordingen te veroordelen? Zo nee, waarom niet?

Ik heb met bezorgdheid kennis genomen van het besluit van de Israëlische regering om versneld tenders uit te schrijven voor de bouw van nieuwe wooneenheden Oost-Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever. Ik heb een verklaring van die strekking afgelegd op 2 november jl., waarin ik Israël heb opgeroepen dit besluit terug te draaien. Het is contraproductief voor het vredesproces in het Midden-Oosten. Datzelfde geldt voor het Palestijnse initiatief tot toetreding tot UNESCO en vergelijkbare Palestijnse eenzijdige stappen.

Vraag 4

Zult u rechtstreeks en samen met uw EU-collega's uw afkeuring van deze stappen rechtstreeks aan de Israelische regering overbrengen? Zo nee, waarom niet?

Dat is inmiddels gebeurd. Verschillende EU-lidstaten – onder meer het VK en Duitsland – en de Hoge Vertegenwoordiger van de EU hebben soortgelijke verklaringen afgelegd.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de arrestatie van enkele tientallen Turkse journalisten, schrijvers en uitgevers, waaronder de Turkse schrijver en uitgever Zarakolu, door de Turkse politie?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u deze arrestaties? Hoe zal het verdere procesverloop van hen er uit zien? Waarvan wordt de betreffende personen precies beschuldigd? Is er ook een relatie met de publicaties van Zarakolu over de Armeense genocide?

Sinds april 2009 is in Turkije een groot aantal mensenrechtenactivisten, lokale bestuurders en politici gearresteerd, die lid zouden zijn van de KCK, mogelijk de civiele tak van de PKK. Deze personen zijn gedetineerd in afwachting van de definitieve formulering van de aanklacht. Ervaring met soortgelijke zaken leert dat het maanden, zo niet jaren, kan duren voor de aanklacht bekend wordt. Het Turkse rechtssysteem laat het toe dat een aanklacht nog definitief geformuleerd moet worden, terwijl de verdachte reeds in hechtenis is genomen.

Vraag 3

Kunt u deze massa-arrestatie nader duiden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Verslechtert momenteel het Turkse klimaat ten aanzien van persvrijheid en vrijheid van meningsuiting? Wat zijn de trends?

Ja. De persvrijheid en vrijheid van meningsuiting staan in toenemende mate onder druk vanwege het grote aantal rechtszaken tegen journalisten, schrijvers, wetenschappers en mensenrechtenactivisten in Turkije. Hierdoor is het risico op zelfcensuur in de media groter. Daarbij komt het regelmatig voor dat websites, tijdschriften en zelfs boeken worden verboden. Bestaande anti-terrorismewetgeving laat te veel ruimte voor restrictieve interpretatie door het Turkse Openbaar Ministerie en de Turkse rechterlijke macht. De Turkse regering heeft vooralsnog geen indicatie gegeven dat het de betreffende wetgeving wil aanpassen.

Vraag 5

Welke stappen gaat u – bilateraal en in EU-verband – ondernemen om de Turkse autoriteiten aan te spreken op deze arrestaties?

Nederland spreekt zowel bilateraal als via de EU de Turkse regering aan op het belang van persvrijheid en vrijheid van meningsuiting voor het democratisch hervormingsproces in Turkije. Daartoe is een eerlijke en onafhankelijke rechtsgang onontbeerlijk.

Vraag 6

Welke consequenties zouden in uw ogen deze massale arrestaties moeten hebben met het oog op de toetredingsonderhandelingen met Turkije?

Zolang Turkije niet volledig aan de toetredingsvoorwaarden, waaronder persvrijheid en vrijheid van meningsuiting, uit het onderhandelingsraamwerk van 2005 voldoet, kan het geen lid van de EU worden.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van de aanhouding op 30 oktober jl. van de prominente Egyptische activist Alaa Abdel-Fattah door het leger en van het feit dat hem een militair proces te wachten staat, vanwege zijn kritiek op het excessief geweld tijdens het Maspero-incident tegen Kopten van 9 oktober jl?

Ja.

Vraag 2

Bent u bereid bij uw bezoek aan Egypte de aanhouding van Alaa Adbel-Fatah te bespreken met de Egyptische autoriteiten? Zo nee, waarom niet?

In mijn gesprek met de Egyptische Minister van Buitenlandse Zaken heb ik mijn zorgen geuit over de aanhouding van bloggers, waaronder Maikel Nabil en Alaa Abdel-Fattah. Ik heb benadrukt dat vrijheid van meningsuiting, inclusief internetvrijheid, essentieel is voor de transitie naar een democratische rechtsstaat in Egypte.

Vraag 3

Bent u ervan op de hoogte dat, ondanks de toezegging van de Militaire Raad op 9 oktober dat burgers niet langer berecht worden door militaire rechtbanken, dit nog steeds vaak het geval is?

Ik heb bij de Egyptische autoriteiten mijn zorgen geuit over berechting van burgers door militaire rechtbanken. Nederland is tegen berechting van burgers in militaire rechtbanken.

Vraag 4

Bent u bereid bij uw bezoek aan Egypte uw zorgen en uw bezwaren te uiten over de militaire processen tegen burgers? Bent u bereid aan te dringen op beëindiging van militaire processen tegen burgers? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Bent u, gelet op uw huidige bezoek aan Egypte, bereid deze vragen per ommegaande te beantwoorden?

Ik heb deze vragen gezien mijn bezoek aan Egypte zo spoedig mogelijk beantwoord.

Vraag 1

Bent u bekend met de uitspraken van de Japanse minister van Justitie Hiraoka waarin hij heeft verklaard dat hij niet uitsluit dat in zijn recent gestarte ambtstermijn de doodstraf zal worden uitgevoerd?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw opvatting over het gegeven dat dit in tegenspraak is met eerdere uitspraken van minister Hiraoka waarin hij heeft aangegeven dat hij zich juist ferm uit zou spreken tegen het uitvoeren van de doodstraf in Japan?

Ik heb met zorg kennis genomen van berichten in de media dat minister Hiraoka niet uitsluit dat hij gedurende zijn ambtstermijn machtigingen tot uitvoering van de doodstraf zal ondertekenen.

Vraag 3

Deelt u de mening van Amnesty International en het Anti-Death Penalty Asia Network dat de Japanse minister geen doodstraf garanties moet ondertekenen? Indien ja, op welke wijze gaat u de Japanse autoriteiten hierop aanspreken? Indien nee, waarom niet?

Nederland is tegen de doodstraf. Het standpunt van Nederland ten aanzien van de doodstraf is bij de Japanse autoriteiten bekend.

Vraag 4

Bent u bereid in bilateraal en in EU-verband de Japanse autoriteiten blijvend aan te spreken op dit dossier, zeker in het licht van de vastberadenheid van vele landen die wereldwijde afschaffing van de doorstraf bepleiten? Zo ja, op welke wijze gaat u dit doen? Zo nee, waarom niet?

Nederland en andere Europese partners benadrukken consequent en continu de EU-positie ten aanzien van de doodstraf.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel in de Pakistani Herald1 van oktober 2011 over het vervolgen van mensen met psychische klachten en een verstandelijke beperking wegens godslastering in Pakistan? Zo ja, wat is uw reactie op dit artikel?

Ja. Het artikel is een illustratie van de negatieve uitwerking van de blasfemiewetgeving in Pakistan.

Vraag 2

Bent u bereid om bij de Pakistaanse regering, zowel bilateraal als via de EU, erop aan te dringen alle burgers te beschermen, in het bijzonder de meeste kwetsbare groepen?

Zoals ik u eerder informeerde, stelt Nederland de kwestie rond de blasfemiewetten in Pakistan aan de orde zowel in bilateraal als in EU-verband. Meest recent gebeurde dit tijdens de Benelux-Pakistan consultaties op 19 oktober jl. te Islamabad.

Vraag 3

Hoe duidt u de inhoud en uitvoering van de Pakistaanse godslasteringswetgeving? Deelt u de conclusie dat zowel de inhoud als de uitvoering van deze wetgeving indruist tegen internationale mensenrechtenstandaarden? Bent u bereid in bilateraal, in EU-verband en via andere relevante internationale organen Pakistan ertoe te bewegen deze discriminerende wetgeving in te trekken? Bent u tevens bereid de Pakistaanse regering te verzoeken een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de uitvoering van de wetgeving, met specifieke aandacht voor de leefomstandigheden en rechtsgang van deze veroordeelden? Zo nee, waarom niet?

De blasfemiewetgeving baart mij zorgen. Zowel de formulering van de bepalingen als de bewijsvoering maakt de wetgeving uiterst gevoelig voor misbruik. Op verschillende blasfemie-vergrijpen staat de doodstraf en de blasfemiewetgeving staat op onderdelen op gespannen voet met de internationale mensenrechtenstandaarden.
Er zijn verschillende rapporten verschenen over de blasfemiewetgeving en de gevolgen die deze heeft voor de mensenrechten. Nederland wijst zowel in bilaterale als in multilaterale context de Pakistaanse autoriteiten op de negatieve uitwerking van de wetgeving en vraagt aandacht voor de noodzaak van een eerlijke rechtsgang en correcte behandeling van veroordeelden.

Vraag 1

Wat is uw mening over de chaos rond het tellen van stemmen, met name in Sofia, na de gemeenteraadsverkiezingen van 23 oktober in Bulgarije?1

Ik betreur de onregelmatigheden die blijkens de waarnemingen van OVSE en Raad van Europa hebben plaatsgevonden.

Vraag 2

Waren verkiezingswaarnemers aanwezig tijdens deze verkiezing? Zo nee, waarom niet en zo ja, wat is hun oordeel over het verloop van de gemeenteraadsverkiezingen in Bulgarije?

In de aanloop naar en tijdens de verkiezingen waren lokale (NGO’s) en internationale verkiezingswaarnemers aanwezig, vanuit onder meer OVSE en Raad van Europa. Het eindrapport van de OVSE is nog niet verschenen.
Volgens de eerste bevindingen van de OVSE en volgens de Raad van Europa is het juridische raamwerk voor democratische verkiezingen in Bulgarije op orde, maar laat de uitwerking te wensen over.
De waarnemers concluderen dat de gemeenteraadsverkiezingen «professioneel» en «kalm» zijn verlopen, hoewel in verschillende fases en op verschillende plekken onregelmatigheden zijn geconstateerd. Volgens de OVSE kunnen vergaande conclusies van waarnemers zoals over pressie op stemgerechtigden en verkoop van stemrecht op dit moment niet hard worden hard gemaakt.

Vraag 3

Hebben de gemeenteraadsverkiezingen voldaan aan OVSE criteria en EU standaarden?

De OVSE constateert dat nog niet is voldaan aan alle aanbevelingen van OVSE/ODIHR en de Venetië-commissie van de Raad van Europa.

Vraag 4

Wat vindt u van de kandidaatstelling voor het burgemeesterschap van Sliven door de partij GERB van de, wegens fraude met gemeenschapsgeld tot 3 jaar cel veroordeelde, heer Lechkov?

De kandidaatstelling van de heer Lechkov heeft afbreuk heeft gedaan aan het algemene belang van integriteit bij verkiezingen. De heer Lechkov is niet herkozen.

Vraag 5

Kan de EU vertrouwen hebben in de aanpak van corruptie in Bulgarije als de grootste politieke partij, waartoe ondermeer premier Borisov behoort, kandidaten voordraagt die aantoonbaar misbruik hebben gemaakt van gemeenschapsgeld en daar ook voor zijn veroordeeld?

De aanpak van corruptie door de Bulgaarse overheid voldoet op dit moment volgens Nederland nog niet aan de standaarden. Dit wordt bevestigd door de CVM rapporten van de Europese Commissie. De EU heeft destijds in reactie op de veroordeling van Lechkov alle EU-fondsen voor de gemeente Sliven bevroren. De Bulgaarse overheid heeft in reactie op de veroordeling de fondsen voor Sliven stil gelegd.

Vraag 6

Acht u de wijze waarop deze verkiezingen verlopen in Bulgarije een voorbeeld van de nog voortwoekerende corruptie zoals omschreven door de Europese Commissie in de voortgangsrapportage van het Coöperatie- en Verificatiemechanisme van 20 juli?

Het beeld in de rapporten van de Raad van Europa en de OVSE is gemengd. De recente verkiezingen kunnen daarom niet als «voorbeeld van de nog voortwoekerende corruptie» worden gekenmerkt.

Vraag 1

Kent u de berichten dat de onderhandelingen over het EU-India vrijhandelsverdrag in een vergevorderd stadium zijn en dat deze mogelijk in februari zullen worden afgerond?1

Ja. De partijen hopen de onderhandelingen in 2012 af te ronden. Zoals al vermeld in het verslag aan de Tweede Kamer van de RBZ handelspolitiek van 26 september jl. (TK 25 074, nr. 174) hebben beide partijen aangegeven een doorbraak in de onderhandelingen te willen bereiken die kan worden geformaliseerd tijdens de volgende EU-India top voorzien voor februari 2012.

Vraag 2

Is het u bekend dat de Europese Raad in een document van 23 september 20112 spreekt over bindende bepalingen op een reeks terreinen van handel en investeringen met betrekking tot het EU-India vrijhandelsakkoord, terwijl met betrekking tot gerelateerde kwesties betreffende duurzame ontwikkeling alleen wordt gesproken over «samenwerking»?

Ja.

Vraag 3

Op welke wijze bent u bezig de motie Voordewind3 uit te voeren, waarin de regering wordt verzocht «zich in Europees verband sterk te maken voor een robuust duurzaamheidhoofdstuk waar o.a. ingezet wordt op het terugdringen van kinderarbeid, het verbeteren van de positie van Dalits, de beschikbaarheid van medicijnen voor hiv/aids en een geschillenbeslechtingmechanisme, en geen genoegen te nemen met een sterk afgezwakt compromis.»? Welke resultaten hebt u daarbij geboekt en hoe beoordeelt u de kans op succes?

Nederland heeft regelmatig binnen de Europese Unie zijn zorgen geuit over de voortgang van de onderhandelingen en verschillende keren bij de Europese Commissie aangedrongen op het opnemen van goede afspraken over duurzaamheid in het akkoord, laatstelijk tijdens de Raad Buitenlandse Zaken over handelspolitiek van 26 september jl. Commissaris De Gucht gaf aan dat het, ondanks de Indiase bezwaren, naar verwachting mogelijk zal blijken een dergelijk hoofdstuk op te nemen. Voor een volledig verslag verwijs ik u naar de betreffende kamerbrief (TK 25 074, nr. 174).

Vraag 4

Kent u het rapport van de International Trade Union Confereration (ITUC) over India waarin duidelijk wordt gemaakt dat de fundamentele arbeidsrechten in India, waaronder in het bijzonder die van Dalits, op grote schaal worden geschonden?4

Ja.

Vraag 5

Waar zijn de uitspraken van de minister van begin juli op gebaseerd dat hij «volop vertrouwen heeft in de wijze waarop de Indiase regering bezig is dit soort zaken (kinderarbeid, dwangarbeid, non-discriminatie e.d.) aan te pakken», op basis van «wetten die ze nu hebben aangenomen als de uitvoering daarvan»?5 Hoe verhouden deze uitspraken zich met het recente ITUC- rapport en vele andere berichten over schending van fundamentele arbeidsrechten in India? Geven deze berichten de minister aanleiding zijn mening te herzien? Zo ja, hoe gaat hij dat kenbaar maken aan de Indiase regering?

De Indiase regering heeft de afgelopen jaren wetgeving ingevoerd om kinderarbeid, dwangarbeid en non-discriminatie tegen te gaan.
Hoewel het rapport van de ITUC kritisch is over de positie van Dalits, zijn er ook studies/analyses die stellen dat de positie van Dalits verbetert, bijvoorbeeld in de deelstaat Uttar Pradesh.

Vraag 6

Heeft de minister tijdens zijn bezoek aan India van begin juli dit jaar ook de kwestie van de discriminatie van Dalits aan de orde gesteld waarover in de motie Voordewind wordt geconstateerd dat «250 miljoen Dalits het slachtoffer zijn van talloze schending van fundamentele mensenrechten en dat deze groep disproportioneel lijdt onder schendingen van arbeidsrechten in productieketens van Nederlandse bedrijven, waaronder in kleding, zaden en natuursteen.»?6

Ik heb de kwestie van de Dalits aan de orde gesteld.

Vraag 7

Hoe bent u bezig uitvoering te geven aan de motie Voordewind over de positie van Dalits? Zijn daarvan al resultaten zichtbaar? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?7

In de mensenrechtenstrategie van de Nederlandse regering staat dat effectiviteit van het beleid voorop zal staan en dat daarbij selectiever worden opgetreden. Naar aanleiding van uw motie heb ik besloten nog eenmaal een extra financiële bijdrage te geven aan het IDSN (International Dalit Solidarity Network), die zich internationaal inzet voor de positie van Dalits.

Vraag 8

Is de staatssecretaris voornemens tijdens zijn voorgenomen bezoek aan India in november dit jaar ook de kwestie van discriminatie van Dalits aan de orde stellen? Zo ja, wat zal in dat verband zijn inzet zijn met betrekking tot de toezegging aan de Kamer om de uitbuiting van Dalit-meisjes in de Zuid-Indiase kledingindustrie aan de orde te stellen bij de Indiase regering8 Zo nee, waarom niet?

Tijdens mijn economische bezoek aan India van 7–9 november jl. heb ik het Sumangali systeem, dat vooral ook Dalit-meisjes treft, aan de orde gesteld bij mijn ambtgenoot Staatssecretaris Singh van Corporate Affairs en gemeld dat Nederland bereid is met de Indiase regering samen te werken om dit systeem (verder) uit te bannen. Hij antwoordde dit aanbod graag aan te nemen.

Vraag 1

Kent u de vele berichten over de schandalige behandeling van gewonden in Syrische ziekenhuizen, mensen die hun leven niet zeker zijn?

Ja.

Vraag 2

Bent u bereid in de EU het initiatief te nemen om een gezamenlijk aanbod te doen aan Syrië, naar analogie van hetgeen aan Libië is aangeboden, om de gewonden naar Europa over te brengen en te behandelen in Europese ziekenhuizen, waarbij Nederland ook een bij onze capaciteit passend aandeel zou nemen? Zo nee, waarom niet?

De EU roept de Syrische autoriteiten bij voortduring op om het geweld tegen demonstranten en oppositieleden te staken en zich te houden aan internationale standaarden. Daaronder valt ook de menswaardige behandeling van gewonden.
De Syrische autoriteiten weigeren tot op heden elke vorm van buitenlandse inmenging. Daarmee is de situatie wezenlijk anders dan in Libie, waar met de nieuwe autoriteiten goede contacten bestaan over medische assistentie aan gewonden die zij zelf niet kunnen behandelen.

Vraag 3

Indien Syrië hier niet aan mee zou willen werken, welke andere Europese en bilaterale stappen acht u haalbaar om te voorkomen dat volstrekt weerloze en onschuldige mensen, die zorg nodig hebben, aan hun lot worden overgelaten of zelfs mishandelingen te duchten hebben? Is het bijvoorbeeld mogelijk Turkije logistiek (met het sturen van medisch personeel of goederen) te ondersteunen bij de opvang van gewonden of het bieden van meer opvangmogelijkheden voor gewonden?

De Turkse autoriteiten kunnen de instroom van vluchtelingen en gewonden voldoende opvangen. UNHCR geeft ondersteuning aan Syrische vluchtelingen in de regio, met name in Turkije. UNHCR ontvangt in 2011 een vrijwillige bijdrage van EUR 42 miljoen van de Nederlandse regering.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de EU en Nederland alle mogelijkheden die er zijn om aan deze schandalige situatie iets te doen, onverwijld in zouden moeten zetten? Zo ja, wat gaat u concreet doen? Zo nee, waarom niet?

Nederland spreekt Syrië, in bi- en multilateraal verband, voortdurend aan op zijn verantwoordelijkheid de Syrische burgerbevolking te beschermen en het geweld tegen demonstranten te stoppen. De Europese Unie blijft de druk op het Syrische regime opvoeren door middel van het uitbreiden van het sanctiepakket tegen handlangers van het Syrische regime en bedrijven die inkomsten genereren voor de Syrische autoriteiten. De VS, de EU en Nederland blijven in VN-verband pleiten voor een veroordelende resolutie. De Arabische Liga heeft een overeenkomst met Syrië gesloten die de Syrische autoriteiten verplicht het geweld tegen Syrische burgers direct te beëindigen. Sinds het sluiten van de overeenkomst blijven er dagelijks tientallen slachtoffers vallen en de Arabische Liga zal moeten besluiten welke consequenties dit heeft.

Vraag 1

Kent u de nieuwsberichten «Burma: soldiers shoot at worshippers during Mass, burn churches»1; «Burmese Churches Attacked: Women Raped, Civilians Killed by Military»2; en «Systematische marteling in Birma (Myanmar) terwijl Europa werkt aan hechtere banden met het land»?3

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u deze berichten, in algemene zin en in het licht van uw persbericht van 31 mei 2011, over de inzet van het Mensenrechtenfonds om concrete projecten te steunen in ondermeer Birma?4

De acties van de Birmese militairen als beschreven in genoemde berichten, behoren tot de ernstigste vorm van mensenrechtenschendingen. De regering veroordeelt deze dan ook scherp. Birma heeft de afgelopen drie maanden een aantal stappen in de goede richting gezet, maar een substantiële verbetering van de mensenrechtensituatie is er niet.
Nederland levert vanuit het Mensenrechtenfonds een bijdrage aan versterking van non-gouvernementele organisaties en verbetering van de mensenrechtensituatie in Birma. Nederland steunt projecten voor persvrijheid, capaciteitsopbouw van NGO’s, steun aan politieke gevangenen en bewustwording van etnische groepen.

Vraag 3

Welke resultaten heeft Nederland de afgelopen jaren geboekt met het stelselmatig aan de orde stellen van de inperking van toegang tot vrij internet en de gevolgen daarvan voor verdedigers van mensenrechten in Birma?5

Nederland heeft uit het Mensenrechtenfonds de grootste onafhankelijke, veelal in het buitenland gevestigde, Birmese mediaorganisaties gesteund. Vanuit onder meer Thailand, India en Noorwegen trachten deze onafhankelijke media zo volledig en objectief mogelijk verslag te doen van politieke, sociale en economische ontwikkelingen in Myanmar/Birma. Dankzij deze berichtgeving zijn vele ernstige mensenrechtenschendingen onder de aandacht gebracht van de internationale gemeenschap en aan de kaak gesteld. Eén van de ontwikkelingen in Birma van de afgelopen drie maanden is een toename van de persvrijheid. Er mag op dit moment worden gerapporteerd over onderwerpen die voorheen taboe waren en leidden tot boetes of zelfs gevangenisstraf. Het gaat daarbij om onderwerpen zoals de besprekingen die de regering voert met Aung San Suu Kyi en de protesten tegen de bouw van de Myitsonedam. Websites van mediaorganisaties die uit het Mensenrechtenfonds gesteund worden en die voorheen verboden waren in Birma, zijn op dit moment toegankelijk voor Birmezen met toegang tot internet.

Vraag 4

Welke aanvullende maatregelen treft het kabinet en/of heeft het kabinet getroffen om de positie van christenen in Birma te verbeteren? In welke internationale organisaties heeft u de positie van Birmese christenen aan de orde gesteld of laten stellen en wat hebben die inspanningen in concrete termen opgeleverd?

In Myanmar/Birma is een groot deel van de Karen en Kachin etnische bevolkingsgroepen christelijk. Nederland ziet er op toe dat bij elke gelegenheid die zich aandient, met name in EU verband, bij de Birmese autoriteiten wordt aangedrongen op een vreedzame oplossing voor de vele etnische conflicten in Myanmar/Birma en vredesbesprekingen met de gewapende etnische groepen. Verreweg de grootste groep vluchtelingen aan de Thais-Birmese grens bestaat uit Karen. De ruim 140 000 vluchtelingen worden opgevangen in vluchtelingenkampen aan de Thaise zijde van de grens. Nederland heeft de afgelopen jaren een bedrag van 1,5 miljoen euro per jaar bijgedragen aan de opvang van deze vluchtelingen.

Vraag 5

Welke concrete sanctiemogelijkheden staan u ten dienste om de regering van Birma te bewegen het overheidsgeweld tegen christenen te staken?

Mensenrechtenschendingen zoals hierboven genoemd, worden in alle relevante internationale fora aan de orde gesteld, zoals de VN Mensenrechtenraad, de Algemene Vergadering van de VN, UNHCR en de ILO. Deze herhaalde internationale inspanningen evenals de sanctieregimes van de EU, VS en andere Westerse landen hebben verbetering van de mensenrechtensituatie in Myanmar/Birma als centrale doelstelling.

Vraag 6

Wilt u deze vragen beantwoorden vóór de begrotingsbehandeling Buitenlandse Zaken?

Vraag 1

Kunt u toelichten wat het exacte percentage is dat Nederland uitgeeft aan donorhulp via het Nederlandse bedrijfsleven en welk percentage Nederland uitgeeft aan donorhulp via andere internationale bedrijven?

De Nederlandse ontwikkelingssamenwerking wordt via diverse kanalen en modaliteiten uitgevoerd, waaronder via diverse (inter-)nationale organisaties (zoals de Wereldbank, het EOF, MFS-organisaties en het Agentschap NL) die ook weer aparte subsidierelaties met uitvoerende publieke en private partijen onderhouden. Dit maakt dat het per definitie zeer lastig is om een direct verband te leggen tussen de besteding van deze gelden en Nederlandse c.q. internationale bedrijven.
Wel kan een inschatting gegeven worden van een deel van de met ODA-gefinancierde private sector programma’s waarbij Nederlandse bedrijven betrokken zijn. Het gaat dan vooral om PSI (Private Sector Investeringsprogramma), ORIO (faciliteit Ontwikkelingsrelevante Infrastructuurontwikkeling) en het IDF (Infrastructure Development Fund van de FMO). PSI heeft een begroting in 2012 van EUR 60 mln. De afgelopen jaren ging circa 90% aan joint ventures waarbij een Nederlandse partij betrokken was. Vanaf 2012 zal dit percentage minder zijn omdat het instrument meer bekendheid in ontwikkelingslanden geniet en aanvragen uit ontwikkelingslanden toenemen. Voor ORIO moeten de aanbestedingen voor de realisatiefases nog plaats vinden en is de nationaliteit van de uitvoerende bedrijven nog niet bekend. ORIO is ook een ongebonden programma. Het IDF is in 2012 begroot op EUR 20 mln. Het is nog niet bekend of Nederlandse bedrijven betrokken zullen zijn bij de infrastructuurprojecten die in 2012 gefinancierd worden. Sinds 2002 heeft het IDF voor EUR 263 mln. in infrastructuur projecten geïnvesteerd. Hierbij is het Nederlandse bedrijfsleven voor circa EUR 30 mln. betrokken (11,5%).

Vraag 2

Kunt u toelichten of Nederland zich houdt aan de afspraken die gemaakt zijn onder de declaraties van Parijs (2005) en Accra (2008), waarin expliciet melding gemaakt wordt gemaakt van het terugdringen van «gebonden» hulp? Indien ja, op welke wijze geeft Nederland hier uitvoering aan? Indien nee, waarom niet?

Nederland heeft de doelstelling zoals gedefinieerd in de verklaring van Parijs en de Accra Agenda for Actie om de hulp voor meer dan 90% te ontbinden ruimschoots gehaald. De Survey on monitoring the Paris Declaration die ieder twee jaar wordt uitgevoerd laat de volgende scores van Nederland zien voor indicator 8 Aid is Untied: voor 2005 91% ongebonden hulp; voor 2007 100% ongebonden hulp en voor 2010 97% ongebonden hulp. Nederland scoort over al deze jaren dus ruimschoots boven de doelstelling van 90% ongebonden hulp. Nederland heeft aan de doelstelling voldaan door een aantal gebonden programma’s zoals het ORET programma om te zetten in ongebonden programma’s zoals ORIO.

Vraag 3

Kunt u aangeven welk percentage van Nederlandse donorhulp aan lokale aanbestedingen wordt uitgegeven? Kunt u hierbij specifiek aangeven op welke wijze Nederland gehoor geeft aan de Accra Agenda voor Action (AAA), paragraaf 18 (c), waarin donoren worden opgeroepen om lokale en regionale aanbestedingen te stimuleren?1

Het is niet mogelijk om voor het gehele Nederlandse ODA-budget aan te geven welk percentage aan lokale aanbestedingen wordt uitgegeven aangezien een groot deel van deze hulp via diverse organisaties loopt (zie antwoord op vraag 1) die gebruik maken van organisatie-eigen en/of lokale aanbestedingsprocedures. Wel kan aangegeven worden hoe dit percentage ligt voor het aan de ambassades gedelegeerde bilaterale budget. In 2010 werd 76% van het gedelegeerde bilaterale budget via lokale aanbestedingen uitgegeven, ruim boven de Parijs/Accra indicator van 50%. Ten aanzien van centrale programma’s die gebruik maken van aanbestedingssystemen van ontwikkelingslanden kan ORIO als voorbeeld genoemd worden.

Vraag 4

Kunt u toelichten op welke wijze Nederland uitvoering geeft aan de in de Accra Agenda voor Action (AAA) genoemde afspraak op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (paragraaf 18, punt d)?

In de Accra Agenda for Action, bij paragraaf 18, punt d. staat dat wij onze internationale overeenkomsten op het terrein van maatschappelijk verantwoord ondernemen zullen respecteren. Door Nederland wordt in de ontwikkelingssamenwerking hieraan gevolg gegeven door bij investeringssubsidies aan bedrijven een ondertekende verklaring voor het naleven van de OECD Guidelines for Multinational Enterprises en de ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work als conditie te stellen. Met de financiële steun aan de kennis en netwerk organisatie MVO Nederland worden Nederlandse bedrijven gestimuleerd om maatschappelijk verantwoord ondernemen bij hun internationale activiteiten toe te passen. Binnen het duurzaam inkoopbeleid van de Nederlandse overheid zijn voorwaarden opgenomen ten aanzien van het respecteren van de fundamentele arbeidsnormen van de ILO en mensenrechten.

Vraag 5

Op welke wijze bieden ambassades het Nederlandse bedrijfsleven ondersteuning bij het aangaan van transparante en open aanbestedingen?

De ambassades en de EVD ondersteunen bedrijven die geïnteresseerd zijn in aanbestedingen op verschillende manieren. Relevante informatie over aanbestedingen wordt aan bedrijven doorgestuurd. Op economische missies worden de Nederlandse sterktes onder de aandacht gebracht van de aanbestedende overheid. De ambassade volgt aanbestedingsprocessen en kaart eventuele onregelmatigheden aan bij de overheid. Op aanvraag van een bedrijf kan de ambassade de bid-opening bijwonen.

Vraag 6

Daar u in uw eerdere beantwoording, aan geeft dat aanbestedingsprocedures «niet nodeloos ingewikkeld dienen te zijn,2 wat verstaat u onder nodeloos en op welke wijze gaat u zorg dragen dat deze procedures versoepeld gaan worden?2

De zinsnede in mijn antwoord op de vragen ingezonden op 16 september 2011 (Kenmerk 2011Z17857) dat «procedures niet nodeloos ingewikkeld dienen te zijn» duidt op de efficiëntie van aanbestedingsprocedures. Dit houdt in dat er heldere aanbestedingsdocumenten worden gepubliceerd, dit op een transparante en toegankelijke wijze gecommuniceerd wordt en het voor bedrijven duidelijk is wat de selectiecriteria en procedures zijn. Ook dienen aanbestedingsprocedures proportioneel te zijn ten opzichte van de omvang c.q. het karakter van de aan te besteden goederen en/of diensten. Dit verklaart de verwijzing in hetzelfde antwoord naar de internationaal geaccepteerde richtlijnen voor aanbestedingen. Het gaat hierbij om de efficiëntie en de kwaliteit van de procedures, evenals het bestaan van een level playing field.Nederland zet zich in multilateraal en bilateraal verband, evenals bij centrale programma’s als het ORIO, in voor het gebruik van internationaal geaccepteerde richtlijnen voor aanbestedingen, zoals de OECD Good Procurement Practices for Official Development Assistance.

Vraag 7

Hoeveel van het Nederlandse Official development assistance (ODA)-budget gaat respectievelijk naar het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, stichtingen en individuele consultants?

Op basis van de gehanteerde toedeling van de ODA-uitgaven aan de verschillende kanalen wordt in de begroting 2012 ca. 9% van het ODA-budget uitgegeven via het bedrijfslevenkanaal. De uitgaven via dit kanaal richten zich met name op het verbeteren van het ondernemingsklimaat in OS-landen. In 2012 zal naar verwachting ca. 20% van het ODA-budget via het maatschappelijk kanaal verlopen (n.b.: overigens wordt ook een deel van de gelden uit het bilaterale kanaal uitgegeven via maatschappelijke organisaties; indien dit deel wordt meegeteld komt het aandeel van het maatschappelijk kanaal uit op ca. 25%). Alle percentages zijn overigens nog indicatief. Besluitvorming over de eind september ingediende meerjarenplannen van centrale directies en de ambassades heeft immers nog niet plaatsgevonden. Stichtingen en individuele consultants worden in de administratie niet apart gekenmerkt. Hierover zijn dan ook geen cijfers te geven.

Vraag 8

Op welke wijze bent u van plan om u in te zetten voor versterking van lokale aanbestedingssystemen, als voor de bevordering van een «level playing field»? Kunt u aangeven wat u precies verstaat onder een level playing field?

Nederland draagt in de eerste plaats bij aan het versterken van lokale aanbestedingssystemen door er, waar mogelijk, gebruik van te maken. Daarnaast heeft Nederland technische ondersteuning geboden bij het verbeteren van de kwaliteit van de lokale aanbestedingsprocedures o.a. binnen het ORIO programma. Ook zet Nederland zich in het kader van de Accra Agenda for Action in voor het gebruik en versterken van aanbestedingssystemen in ontwikkelingslanden via de Task Force on Procurement, een groep van donoren en ontwikkelingslanden die best practices uitwisselt en aanbevelingen heeft gedaan voor het High Level Forum on Aid Effectiveness, van eind deze maand in Busan.
Een level playing field in dit verband betreft het speelveld waarop de verschillende bedrijven strijden om contracten van aanbestedende overheden. Op dit speelveld moeten voor alle bedrijven de spelregels gelijk zijn. Dit betekent dat er gelijke kansen zijn en op basis van objectieve criteria (zoals technische kwaliteit, standaarden, en prijs) geselecteerd wordt. Elementen die tot een ongelijk speelveld kunnen leiden zijn bijvoorbeeld corruptie, verschillende (milieu en/of sociale) standaarden en oneerlijke concurrentie van staatsbedrijven. Om het level playing field te bevorderen zet Nederland zich op verschillende manieren in, bijvoorbeeld binnen de WTO of de Wereldbank, door aan te dringen op het opnemen van meer MVO-eisen bij aanbestedingen, door concurrentieverstorende participatie van staatsbedrijven tegen te gaan en door het ondersteunen van anti-corruptieprogramma’s.

Vraag 1

Bent u bekend met de uitzending «Altijd Wat» van 25 oktober jl. waarin wordt bericht dat een veteraan aan tenminste twee personen heeft bekend dat hij verantwoordelijk is voor het zonder vorm van proces standrechtelijk executeren van inwoners van het dorp Rawagede in toenmalig Nederlands- Indië in 1947?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat dit een nieuwe en concrete aanwijzing is, die de verdenking rechtvaardigt dat er sprake is van oorlogsmisdaden en/of misdaden tegen de menselijkheid? Zo ja, deelt u de mening dat dit soort misdaden niet voor verjaring in aanmerking komen en er derhalve een nieuwe aanleiding is om te bezien of er nog tot vervolging van de verdachten kan worden overgegaan? Indien nee, waarom niet?

De uitspraken in de uitzending «Altijd Wat» over de gebeurtenissen in Rawagede wijken niet wezenlijk af van wat eerder over deze aangelegenheid bekend is geworden. Over de (on)mogelijkheden van strafrechtelijk vervolging naar aanleiding van de gebeurtenissen in Rawagede in 1947 is Uw Kamer in antwoorden op Kamervragen op 6 september 1995 geïnformeerd (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 1994–1995, nr. 1190). Er zijn geen nieuwe feiten of omstandigheden bekend geworden die aanleiding geven tot bijstelling van de in die antwoorden opgenomen vaststelling dat vervolging van de standrechtelijke executies in 1947 in Rawagede niet meer mogelijk is.

Vraag 3

Deelt u de mening dat een nieuw wetenschappelijk onderzoek naar de gebeurtenissen in het dorp Rawagede in 1947 noodzakelijk is omdat deze nieuwe getuige en mogelijke dader heeft aangegeven dat de executies in de week vóór 9 december 1947 hebben plaatsgevonden en dus niet op 9 december 1947, een datum die tot op heden steeds tot discussie en verwarring heeft geleid, waardoor de gruwelijke gebeurtenissen steeds zijn betwist? Zo ja, bent u bereid hiertoe opdracht te geven? Indien nee, waarom niet?

In geen van de mij bekende documenten wordt een militaire actie genoemd in het dorp Rawagede die in de week vóór 9 december 1947 zou hebben plaatsgevonden. Wel wordt in deze documenten de datum 9 december 1947 genoemd. Het betreft onder andere het oorlogsdagboek van de betrokken eenheid zelf, alsmede het rapport van het VN onderzoeksteam dat onderzoek heeft gedaan naar de actie. Deze en andere bronnen staan ter beschikking ten behoeve van onderzoek naar deze periode in de Nederlandse geschiedenis. Zoals de minister-president tijdens de parlementaire behandeling van de Excessennota in 1969 stelde, is het zeer de vraag of geschiedschrijving hierover in opdracht van de regering moet geschieden. Mede in dit licht ben ik niet van mening dat een wetenschappelijk onderzoek in opdracht van de regering aangewezen is.

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van de getuigenis van een vertrouwensarts uit de landmacht over een bekentenis van een veteraan die in november of december 1947 120 mannen in Rawagedeh of omgeving heeft geëxecuteerd?1 Bent u bereid het Openbaar Ministerie (OM) te verzoeken een officiële getuigenis van deze verklaring door de zelfverklaarde dader te laten opnemen? Indien neen, waarom niet?

Ik heb kennis genomen van hetgeen in de uitzending naar voren is gebracht.
De uitspraken over de gebeurtenissen in Rawagede wijken niet wezenlijk af van wat eerder over deze aangelegenheid bekend is geworden. Over de (on)mogelijkheden van strafrechtelijk vervolging naar aanleiding van de gebeurtenissen in Rawagede in 1947 is Uw Kamer in antwoorden op Kamervragen op 6 september 1995 geïnformeerd (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 1994–1995, nr. 1190). Er zijn geen nieuwe feiten of omstandigheden bekend geworden die aanleiding geven tot bijstelling van de in die antwoorden opgenomen vaststelling dat vervolging van de standrechtelijke executies in 1947 in Rawagede niet meer mogelijk is.

Vraag 2

Kunt u verklaren over welke gebeurtenis deze getuigenis gaat? Kunt u dat toelichten? Wat was de functie van het KNIL bij dit kennelijke onderdeel van 3-9 R.I. in deze zaak? Kunt u bevestigen dat het om 3-9 R.I gaat? Indien nee, welk onderdeel zou dan betrokken zijn geweest bij de executie van 120 personen?

Mij is geen actie van Nederlandse militairen in Rawagede bekend anders dan die welke op 9 december 1947 heeft plaatsgevonden. In verschillende documenten wordt het derde bataljon van het negende regiment infanterie (3–9 R.I) genoemd als de eenheid die deze actie heeft uitgevoerd. Het betreft onder andere het oorlogsdagboek van deze eenheid zelf, alsmede het rapport van het VN onderzoeksteam dat onderzoek heeft gedaan naar de actie.

Vraag 3

Hebt u kennisgenomen van het feit dat volgens een bericht in de pers twee jaar geleden nog negen personen in leven zouden zijn die bij het onderdeel 3-9 R.I. betrokken waren?2 Kunt u bevestigen dat dat cijfer juist is? Indien nee, hoeveel deelnemers van de operatie zijn er naar uw informatie nog in leven?

Vraag 4

Bent u bereid deze mensen door het OM op te laten roepen om te getuigen over de gebeurtenissen van november en december 1947 in West-Java? Indien nee, waarom niet? Zo ja, kunt u dat toelichten?

Mij is niet bekend welke personen precies aan de actie op 9 december 1947 hebben deelgenomen, en derhalve is niet na te gaan welke daarvan nog in leven zijn.

Vraag 5

Hebt u kennisgenomen van de opvatting van de secretaris van de interdepartementale commissie die in 1969 de Excessennota voorbereidde, Cees Fasseur, dat de Excessennota geen aanspraak op volledigheid kan maken omdat deze in enkele maanden uit de toen nog verspreide en niet-geïnventariseerde Indische archieven moest worden opgediept?3 Deelt u de opvatting dat een aanvulling op die nota noodzakelijk is? Indien nee, waarom niet?

Zie mijn antwoord op vraag 4.

Vraag 6

Deelt u in het licht van de getuigenissen in het tv-programma Altijd Wat de opvatting dat het noodzakelijk is een juridisch onderzoek uit te voeren naar oorlogsmisdaden in de periode 1945–1949? Indien nee, waarom niet? Zo ja, op welke wijze zult u dat uitvoeren?

Ik heb kennisgenomen van de opvatting van de heer Fasseur. Ik wijs erop dat de regering al in 1969 opdracht heeft gegeven tot een bronnenuitgave betreffende de Nederlands – Indonesische betrekkingen in de jaren 1945–1950. Deze opdracht heeft geleid tot een zeer uitgebreide, twintig-delige uitgave. Deze en andere bronnen staan ter beschikking ten behoeve van onderzoek naar deze periode in de Nederlandse geschiedenis. Zoals de minister-president tijdens de parlementaire behandeling van de Excessennota stelde, is het zeer de vraag of geschiedschrijving hierover in opdracht van de regering moet geschieden. Mede in dit licht ben ik niet van mening dat een aanvulling op de Excessennota dan wel een nieuw historisch onderzoek in opdracht van de regering noodzakelijk is.

Vraag 7

Deelt u in het licht van de getuigenissen in het tv-programma Altijd Wat de opvatting dat het noodzakelijk is een nieuw historisch onderzoek uit te voeren naar oorlogsmisdaden in de periode 1945–1949? Indien neen, waarom niet? Zo ja, op welke wijze zult u dat uitvoeren?

Nu strafrechtelijke vervolging niet meer mogelijk is (zie ook mijn antwoord op vraag 1), zie ik daartoe geen aanleiding.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Turken roepen op tot meer rellen tegen Koerden»?1

Ja.

Vraag 2

In hoeverre deelt u de visie dat het hier een «importprobleem» betreft dat een direct gevolg is van de massa-immigratie?

Oplaaiend geweld in het Zuidoosten van Turkije heeft geresulteerd in het oplopen van spanningen in Nederland tussen mensen die de Koerdische en mensen die de Turkse standpunten aanhangen. Nederland heeft een open samenleving. Wat elders in de wereld gebeurt is voelbaar binnen de Nederlandse grenzen en omgekeerd. De kwalificatie «massa-immigratie» laat ik voor rekening van de vragensteller.

Vraag 3

Welke specifieke maatregelen gaat u nemen om deze Turkse oproep tot geweld de kop in te drukken?

Geen. Als het gaat om handhaving van de openbare orde dan is dit primair een verantwoordelijkheid van de lokale autoriteit. Van die zijde is er geen behoefte gebleken aan assistentie op landelijk niveau.

Vraag 1

Wat is naar uw informatie de omvang van de invasiemacht die Turkije heeft samengebracht ter bestrijding van Koerdische strijders in Noord-Irak? Is het waar dat 22 bataljons met in totaal 10 000 grondtroepen op vijf plaatsen de grens met Irak overtrekken?1 Hebt u informatie over de duur, de militaire en politieke doelen van de Turkse operatie in Noord-Irak?

Het Turkse militaire offensief was een reactie op een aanslag van de verboden PKK op 19 oktober jl. en is op 27 oktober jl. beëindigd. De Turkse krijgsmacht bevestigt dat hieraan 22 bataljons met 10 000 militairen hebben deelgenomen, grotendeels militairen die reeds in de regio waren gestationeerd. Hoewel speciale eenheden over de grens met Noord-Irak werden ingezet, waren de meeste militairen binnen de Turkse grenzen actief. De Turkse krijgsmacht, politie en gendarmerie blijven, zoals te doen gebruikelijk, wel gestationeerd in Zuidoost Turkije om nieuwe aanslagen te voorkomen.
Dit specifieke tegenoffensief is van relatief beperkte duur geweest. De strijd tussen het Turkse leger en PKK-strijders sleept zich echter al jaren voort. De Turkse regering beoogt de militaire capaciteit van de PKK in het grensgebied tussen Turkije en Irak te bestrijden en een robuust antwoord te bieden op het PKK-geweld. Het is moeilijk te bepalen hoe effectief de Turkse regering is in het bereiken van dit doel.

Vraag 2

Is de NAVO geïnformeerd over deze interventie? Zo ja, op welke wijze?

De NAVO is niet op de hoogte gesteld. Dit is niet ongebruikelijk, omdat de Turkse acties buiten het NAVO-verband hebben plaatsgevonden.

Vraag 3

Herinnert u zich uw antwoord op vraag 6 en 7 in een eerdere vragenreeks2 waarin u stelt dat indien de Turkse acties van beperkte duur zijn, de territoriale eenheid van Irak of de regionale stabiliteit niet in gevaar hoeft te komen? Wat is uw opvatting thans over de invasie?3

Ja. Het Turkse tegenoffensief in reactie op de PKK-aanval van 19 oktober is beëindigd.

Vraag 4

Deelt u de opvatting dat deze invasie een schending van het internationale recht is? Indien neen, waarom niet?

De Nederlandse regering is geschokt en betreurt de slachtoffers als gevolg van het geweld. Vaststaat dat vanuit Irak Koerdische aanvallen hebben plaatsgevonden op Turks grondgebied. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft geen maatregelen genomen tegen deze aanvallen. Turkije kan zich beroepen op het recht op zelfverdediging, mits deze maatregelen onder meer overeenstemmen met eisen van noodzakelijkheid en proportionaliteit.

Vraag 5

Wat is uw beoordeling van de opvattingen van de Koerdische regionale regering van Irak dat ze de PKK niet actief zullen bestrijden?4 Deelt u de opvatting dat een politieke oplossing van de Koerdische problemen in Turkije zeer urgent is? Indien neen, waarom niet?

Tijdens zijn bezoek aan Turkije van 2 tot 5 november jl. heeft de leider van de «Koerdische Autonome Regio», Massoud Barzani, steun uitgesproken voor de Turkse strijd tegen de PKK en het belang benadrukt van een vreedzame oplossing van het Koerdisch vraagstuk. De toenadering tussen Turkije en de «Koerdische Autonome Regio» is een positieve ontwikkeling, die hoop geeft voor een effectievere bestrijding van de PKK in de toekomst.
Ja, ik ben van mening dat een politieke oplossing, waarbij de sociaaleconomische en culturele positie van de Koerdische minderheid in Turkije wordt verbeterd, urgent is.

Vraag 6

Welke bilaterale stappen bent u bereid of voornemens te nemen ten aanzien van Turkije om te komen tot een politieke oplossing van het Koerdisch probleem, daar u van mening bent dat militaire middelen niet toereikend zijn om de Koerdische kwestie op te lossen?5

De regering vraagt zowel bilateraal als via de EU aandacht voor een politieke oplossing van het Koerdisch vraagstuk.

Vraag 7

Deelt u de opvatting dat het verontrustend is dat regionaal overleg plaats heeft zonder dat de politieke belangen van de verschillende Koerdische minderheden in Irak, Iran, Syrië en Turkije aan de orde komen? Indien neen, waarom niet? Zo ja, bent u bereid aan te dringen op internationaal overleg met Koerdische deelname? Kunt u dat toelichten?6

Regionaal overleg is essentieel voor bestrijding van de grensoverschrijdend opererende PKK. Het is daarbij aan de betrokken landen zelf om een manier te vinden voor inclusief en constructief overleg.

Vraag 8

Deelt u de opvatting dat het ongewenst is dat de VS onbemande vliegtuigen leveren aan de Turkse strijdkrachten om operaties in de bergen van Noord-Irak uit te voeren, dan wel gemakkelijker te maken? Deelt u de opvatting dat dit een ongewenste internationalisering en militarisering van de verhoudingen in het Midden-Oosten betekent?7

De VS steunen Turkije in de strijd tegen de PKK. Op verzoek van Turkije delen de VS daartoe informatie over terrorismebestrijding. Tevens maakt het Turkse leger gebruik van Amerikaanse onbemande vliegtuigen. Er worden geen Amerikaanse onbemande vliegtuigen aan Turkije geleverd.
De veiligheidssamenwerking tussen de VS en Turkije bestaat reeds langer, hetgeen niet heeft geleid tot een ongewenste militarisering of internationalisering van de verhoudingen in het Midden-Oosten.

Vraag 1

Kent u de berichten van aanvallen en ontvoeringen door Somalische groeperingen, waaronder Al Shabaab, in de grensstreek tussen Kenia en Somalië?1

Ja.

Vraag 2

Kloppen de berichten dat deze groeperingen ook vluchtelingenkampen in deze regio aanvallen?

Er is geen sprake van aanvallen op vluchtelingenkampen door Somalische groeperingen. Wel zijn op 13 oktober 2011 twee Spaanse medewerksters van Artsen zonder Grenzen (AzG) ontvoerd uit vluchtelingenkamp Dadaab in Kenia. Zij zouden mogelijk zijn meegevoerd naar Somalisch grondgebied. Volgens Artsen zonder Grenzen is niets bekend over de identiteit of het motief van de ontvoerders.

Vraag 3

Kunt u aangeven welke gevolgen deze aanvallen hebben voor de vluchtelingenstromen in het gebied? Kunt u daarnaast aangeven in hoeverre de toegang tot de kampen en tot humanitaire hulp hierdoor wordt bemoeilijkt?

Het aantal Somalische vluchtelingen dat naar Kenia uitwijkt is sinds half oktober gedaald. De vraag is echter in hoeverre deze daling verband houdt met genoemde aanvallen. Er is immers sprake van meerdere ontwikkelingen in de grensstreek, waaronder de Keniaanse militaire operatie in Zuid-Somalië.
De ontvoering van de AzG-medewerkers heeft zijn weerslag gehad op de hulpverlening in het vluchtelingenkamp in Dadaab. Uit angst voor nieuwe ontvoeringen wordt sindsdien alleen nog essentiële hulp verleend, d.w.z. voedsel, water en medische hulp. De veiligheidsmaatregelen zijn opgevoerd.

Vraag 4

Hoe beoordeelt u de aanval van het Keniaanse leger, die als gevolg van deze acties is ingezet op Somalisch grondgebied? Klopt de berichtgeving dat deze actie was afgestemd met de «Transitional Federal government» in Mogadishu?

Op 18 en 31 oktober 2011 brachten de Transitional Federal Government (TFG) en de Keniaanse autoriteiten gezamenlijke communiqués uit over de wijze waarop zij samenwerken bij de militaire operatie tegen Al Shabaab in Zuid-Somalië. In het communiqué van 31 oktober 2011, getekend door de Somalische premier Abdiweli Mohamed Ali en de Keniaanse premier Raila Odinga, staat dat de huidige operaties worden geleid door de TFG en dat het Keniaanse leger daarbij een ondersteunende rol vervult.
De Keniaanse regering stelt dat de militaire interventie op Somalisch grondgebied onvermijdelijk was vanwege de structurele dreiging die Al Shabaab vormt voor de nationale veiligheid en economische welvaart in Kenia. Hoewel de regering begrip heeft voor de Keniaanse zorgen over Al Shabaab valt op dit moment geen eenduidig oordeel te vellen over de noodzaak, timing en verwachte effectiviteit van de Keniaanse militaire interventie.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de onrust in de regio op geen enkele manier mag worden misbruikt om oppositieleden en journalisten te arresteren? Zo ja, hoe beoordeelt u de arrestaties die sinds maart in Ethiopië hebben plaatsgevonden?2

De onrust in de regio mag niet worden misbruikt als voorwendsel voor arbitraire arrestaties. Berichten over dergelijke arrestaties van oppositieleden en journalisten zijn zorgwekkend. Nederland voert bilateraal en in EU-verband een dialoog met de Ethiopische autoriteiten, waarin de zorgen hieromtrent worden uitgesproken.

Vraag 6

Welke stappen heeft de Afrikaanse Unie gezet als gevolg van dit toenemende geweld? Welke stappen heeft Nederland, vanuit de Europese Unie en/of de internationale gemeenschap, gezet om de Arabische Unie aan te spreken?

De Afrikaanse Unie heeft de recente operaties van Al Shabaab in Somalië en Kenia scherp veroordeeld. In navolging van de regionale organisatie Intergovernmental Authority on Development (IGAD) heeft de AU bovendien haar steun uitgesproken voor de Keniaanse militaire interventie tegen Al Shabaab in het zuiden van Somalië.
De regering acht het van belang dat de lopende militaire operaties de humanitaire hulpverlening in het gebied niet belemmeren. Voorts dienen burgerslachtoffers zoveel mogelijk voorkomen te worden. In de contacten met de AU en Kenia benadrukt Nederland dit (mede via de EU).

Vraag 7

Op welke manier zal de Europese Commissie het extra geld inzetten, zodat humanitaire hulp de vluchtelingen daadwerkelijk bereikt?3

Volgens de Europese Commissie zal haar additionele bijdrage onder meer gebruikt worden voor Somalische vluchtelingen en kwetsbare leden van gastgemeenschappen in Djibouti, Ethiopië en Kenia. In Dadaab zal er bijvoorbeeld voor extra onderdak voor recent aangekomen vluchtelingen gezorgd worden, evenals voor aanvullende beveiligingsmaatregelen voor het vluchtelingenkamp.
Ondanks de onveiligheid in de grensregio tussen Kenia en Somalië wordt de humanitaire hulpverlening gecontinueerd. In het algemeen geldt dat de toegang tot hulpbehoevenden in de Hoorn van Afrika de afgelopen maanden is verbeterd. Zo zijn sinds augustus 2011 ruim 2 miljoen mensen in Somalië bereikt met voedselhulp en ongeveer 1 miljoen kinderen gevaccineerd tegen polio en mazelen, onder wie veel kinderen in Zuid-Somalië.

Vraag 1

Bent u ermee bekend dat zeker vier van de 19 leden van de European Food Safety Authority (EFSA), die zitting hebben in het ANS panel dat onder andere adviseert over de veiligheid van aspartaam, banden hebben met de producenten die aspartaam verwerken? Hoe beoordeelt u dat, zeker gezien de weigering van EFSA om aspartaam aan een nieuw onderzoek te onderwerpen?

Mij is bekend dat er een briefwisseling over dit onderwerp heeft plaatsgevonden tussen Corporate Europe Observatory (CEO) en de European Food Safety Agency (EFSA).
Ik verwijs graag naar de recente brief van de staatssecretaris van I&M aan uw Kamer van 9 november jl. (Kamerstuk 27 428, nr. 208) voor de positie van het kabinet over de onafhankelijkheid en expertise van EFSA.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het dat volgens Corporate Europe Obsorvatory elf leden van dit EFSA panel informatie hebben achtergehouden over deze achtergrond, en is dit in strijd met de afspraken die dit panel hierover heeft gemaakt? Bent u bereid nader te onderzoeken in hoeverre dit gebeurd is?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u het, dat professor Rientjes, één van de panelleden van EFSA, geld ontvangt van de Zwitserse voedingsgigant Nestlé, het IOFI, een Internationale Organisatie van Kleurstoffenindustriën en de Amerikaanse kleur- en smaakstoffen Associatie FEMA?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Hoe beoordeelt u het, dat de heer Speijers, ook één van de panelleden van EFSA, adviezen zou geven aan Pepsico en Danone?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 5

Hoe beoordeelt u het, dat deze beide panelleden deze informatie niet bij hun aanstelling opgegeven hebben?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de onafhankelijkheid van onderzoekers naar de mogelijk schadelijke effecten van aspartaam niet gewaarborgd kan worden, indien deze onderzoekers tevens betaald worden door producenten van producten met aspartaam? Zo ja, welke conclusies verbindt u hieraan? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 7

Heeft u kennisgenomen van het onderzoek van Thorhaller Halldorsson dat verbanden heeft aangetoond tussen het gebruiken van aspartaam en vroeggeboorten, en van het onderzoek van Morando Soffritti dat wijst op risico’s op long- en leverkanker door het gebruik van aspartaam?

Ja.

Vraag 8

Deelt u de mening dat nieuwe wetenschappelijke onderzoeken die wijzen op risico’s van een veelgebruikte voedingsstof, moeten leiden tot een nieuw onderzoek van de EFSA naar de gezondheidsrisico’s van deze voedingsstof? Zo ja, deelt u de mening dat EFSA nieuw onderzoek moet doen naar de veiligheid van aspartaam en bent u bereid dit in te brengen tijdens de volgende EU-Gezondheidsraad? Zo nee, waarom niet?

In mei 2011 heeft de Europese Commissie EFSA gevraagd om de in 2020 geplande herevaluatie van de veiligheid van aspartaam te gaan uitvoeren in 2012. Deze herevaluatie hoort bij de systematisch herbeoordeling van alle voedseladditieven inde EU toegelaten vóór 20 januari 2009, zoals is vastgesteld in verordening 257/2010.

Vraag 9

Heeft u er kennis van genomen dat de EFSA heeft gedreigd met een rechtszaak tegen de organisatie Corporate Europe Observatory, voor het plaatsen op hun website van een persiflage van het logo van de EFSA waarmee deze organisatie de belangenverstrengeling tussen de producenten en de EFSA aan de kaak wilde stellen? Hoe beoordeelt u dit? Deelt u de mening dat het belangrijk is dat non-gouvernementele organisatie (ngo)’s kunnen optreden als waakhond van de maatschappij om dit soort belangenverstrengelingen bloot te leggen? Zo ja, bent u bereid de EFSA op deze intimidatie aan te spreken? Zo nee, waarom niet?

Voor zover mij bekend heeft EFSA CEO aangesproken op oneigenlijk gebruik van het EFSA logo op basis van het Europese merkenrecht en juridische stappen in het vooruitzicht gesteld wanneer het oneigenlijk gebruik niet wordt beëindigd. Ik ben van mening dat NGO’s hun rol als waakhond van de maatschappij binnen de wettelijke gestelde kaders moeten vervullen. Of verdere juridische stappen nodig zijn in dit geval is niet aan mij te oordelen maar aan de betrokken partijen. Ik zie dan ook geen reden EFSA hier op aan te spreken.