Vraag 1

Klopt het dat in 2024 reeds 39 terawattuur (TWh) aan hernieuwbare energie op land is gerealiseerd, terwijl de doelstelling uit het Klimaatakkoord ligt op 42 TWh (waarvan 35 TWh wind op land en grootschalige zon, en 7 TWh zon op daken)? Kunt u bevestigen dat het met de reeds geplande projecten en de autonome groei van zonne-energie nagenoeg zeker is dat de resterende 3 TWh tussen 2025 en 2030 wordt gerealiseerd?

Ja. In de Monitor RES 2024 van het PBL staat dat per 1 oktober 2024 al 29,8 TWh uit wind op land en grootschalige zon-PV was gerealiseerd. Het CBS becijfert voor 2023 circa 9,1 TWh uit kleinschalige zon-PV. Samen opgeteld is dat afgerond 39 TWh hernieuwbare elektriciteit op land.

Vraag 2

Klopt het dat de directe, niet-waterstofgerelateerde elektriciteitsvraag in 2050 wordt geschat op 273 TWh volgens het Nationaal Plan Energiesysteem (NPE), en dat deze productie voorziet in de volledige directe vraag vanuit industrie, landbouw, gebouwde omgeving en mobiliteit?

Ja. Het Nationaal Plan Energiesysteem hanteert voor 2050 een indicatieve directe, niet-waterstofgerelateerde elektriciteitsvraag van ongeveer 273 TWh. Dit werkgetal dekt de volledige directe behoefte van industrie, landbouw, gebouwde omgeving en mobiliteit. Het is een inschatting (geen bindend doel) en kan bij komende actualisaties van de KE-nota en het Nationaal plan energiesysteem (NPE) worden herzien als nieuwe inzichten over elektrificatie, energiebesparing of vraagverschuiving beschikbaar zijn.

Vraag 3

Klopt het dat de aanvullende elektriciteitsbehoefte in 2050 voornamelijk voortkomt uit de productie van waterstof en waterstofgerelateerde grondstoffen, en dat deze bij behoud van de huidige (2024) productiecapaciteit als volgt wordt ingeschat: Totaal: circa 500 TWh?

Ja, dit is een inschatting van de toekomstige energievraag in het NPE die gebruikt wordt om de ontwikkeling van het systeem te beschrijven. Deze inschattingen bevatten onzekerheden en zullen daarom periodiek herijkt worden, voor het eerst bij de actualisatie van het NPE in 2026.

Vraag 4

Verwacht u dat de productie van groene bunkerbrandstoffen, e-kerosine, ammoniak en grondstoffen voor de chemische industrie door middel van elektriciteit uit Nederland kostentechnisch kan concurreren met landen die beschikken over meer zon, wind en ruimte?

De toekomst van de energie-intensieve industrie in Nederland kent onzekerheden, onder andere vanwege mogelijk lagere elektriciteitskosten in landen binnen en buiten de EU. Met name zeer elektriciteits-intensieve productiestappen kunnen het moeilijk krijgen, zoals de productie van synthetische brandstoffen en grondstoffen voor de chemie. Vanuit verschillende toekomstverkenningen lijkt het beeld te ontstaan dat daarvoor in toenemende mate gebruik zal worden gemaakt van geïmporteerde, op waterstof gebaseerde halffabricaten zoals methanol en ammoniak. Door deze halffabricaten te importeren in plaats van hier te produceren kan het voornaamste deel van het mogelijke elektriciteitskostennadeel worden weggenomen. Daarbij kan de rest van de productiestappen wel in Nederland plaatsvinden, zodat er behoud is van toegevoegde waarde, werkgelegenheid en strategische autonomie. Zoals het kabinet recent in een uitvoerige appreciatie van een CE-Delft verkenning heeft aangegeven1 moet een toekomstvisie op de basisindustrie er rekening mee houden dat de energietransitie kan uitmonden in gedeeltelijke import. Hierbij heeft het kabinet aangegeven dat daarbij2 ook nog grote onzekerheden te plaatsen zijn, waaronder het ontwikkeltempo van technologie in de benodigde transitieroutes. Daarnaast spelen andere factoren een belangrijke rol in de vestigingskeuze van duurzame industriële productie en zien we op dit moment elders ter wereld nog nauwelijks opbouw van productiecapaciteit voor hernieuwbare waterstofdragende halffabricaten. Het kabinet zal de mogelijke implicaties van import uitwerken in een update van het NPE.

Vraag 5

Verwacht u, indien de productiekosten van bijvoorbeeld bunkerbrandstoffen voor scheepsvaart in Nederland aanmerkelijk hoger zijn, dat schepen nog in Nederland gaan bunkeren of dat ze dat bijvoorbeeld onderweg doen, bijvoorbeeld in Egypte dat inzet op deze markt met steun van de Europese Unie?

Het is mogelijk dat een (deel van de) bunkervraag zich verplaatst naar havens buiten Nederland wanneer de productiekosten van alternatieve bunkerbrandstoffen hier structureel hoger liggen dan in concurrerende hubs zoals bijvoorbeeld Egypte. Studiemodellen (o.a. PBL-Trajectverkenning Klimaatneutraal 2050) laten een brede bandbreedte zien: de bunkervraag in Nederlandse zeehavens kan in 2050 uiteenlopen van circa 200 tot 410 PJ, afhankelijk van prijsconcurrentie, de beschikbaarheid van infrastructuur en de (frequentere) bunkerbehoefte bij brandstoffen met lagere energiedichtheid. De uiteindelijke omvang wordt bepaald door prijsverschillen (vooral de elektriciteits- en CO2-component in e-fuels), beschikbare haven- en bunker­capaciteit en EU-regelgeving (FuelEU Maritime, ETS). Het Nationaal Plan Energiesysteem gaat daarom uit van een mix van binnenlandse productie en import om in de resterende bunkervraag te voorzien.

Vraag 6

Kunt u bevestigen dat volgens het NPE de beschikbare duurzame opwekcapaciteit in 2050 als volgt is geraamd: Totaal: 556 TWh?

Ja. Het Nationaal Plan Energiesysteem hanteert voor 2050 deze richtgetallen.

Vraag 7

Kunt u bevestigen dat de directe elektriciteitsvraag van 273 TWh in 2050 kan worden ingevuld met een optimale mix van wind op zee, kernenergie en zonne-energie (exclusief wind op land), samen goed voor 506 TWh?

Het geprojecteerde opwekkingspotentieel van ongeveer 556 TWh uit wind op zee, kernenergie en zonne-energie overstijgt in theorie de geraamde directe elektriciteitsvraag van 273 TWh in 2050. Belangrijke kanttekening daarbij is dat het hier gaat om richtgetallen met beleidsinzet op maximale aanbodontwikkeling, zodat er voldoende ruimte is om tegenvallers op te vangen. De daadwerkelijke realisatie is afhankelijk van onder meer ruimtelijke mogelijkheden, ecologische randvoorwaarden, netcapaciteit en marktcondities.

Vraag 8

Kunt u bevestigen dat vijf windturbines van 5 megawatt (MW) in het binnenland gemiddeld ongeveer evenveel elektriciteit opwekken als één 15 MW turbine op zee, vanwege de hogere windsnelheden en vollasturen op zee?

Ja, dat kan het kabinet bevestigen als een globale benadering. Op basis van gemiddelde vollasturen wekt een 15 MW windturbine op zee ongeveer evenveel elektriciteit op als vijf 5 MW windturbines op land. Het gaat hierbij om een rekenregel om het verschil in productieprofiel en schaalgrootte inzichtelijk te maken; de werkelijke productie kan variëren door locatie-specifieke omstandigheden zoals lokale windsnelheden, type turbine en opstellingsconfiguratie.

Vraag 9

Kunt u bevestigen dat het volledig benutten van de wind-op-land potentie van 50 TWh neerkomt op meer dan een verdubbeling van de huidige productie (circa 21 TWh), en dat hiervoor circa 1.933 extra windmolens van 5 MW nodig zijn (uitgaande van 3.000 vollasturen)?

Indien boven op de huidige productie van circa 21 TWh nog 29 TWh met windenergie op land zou moeten worden opgewekt, dan komt dat inderdaad neer op ongeveer 1933 windturbines van 5 MW uitgaande van 3000 vollasturen. De genoemde 50 TWh is een indicatief richtgetal over de potentiële doorgroei van wind op land en geen doelstelling. Bij het formuleren van daadwerkelijke doelstellingen wordt namelijk ook rekening gehouden met factoren zoals ruimtelijke inpassing, andere projecten en beperkingen in de praktijk.

Vraag 10

Klopt het dat deze turbines, vooral in het binnenland, hoger dan 250 meter moeten zijn om economisch te kunnen concurreren met wind op zee?

Nee. Een tiphoogte boven ± 250 m kan de business-case van een binnenlandse windturbine verbeteren, maar is geen harde voorwaarde om economisch te kunnen concurreren met wind op zee. Hoe hoger de rotor, hoe hoger en constanter de windsnelheid; daardoor neemt de productie toe en dalen de kosten per kWh. Dit verklaart de trend naar steeds hogere turbines. In Nederland staan op land nog géén turbines hoger dan 250 m. Toch leveren bestaande projecten al elektriciteit tegen kosten die, inclusief netwerkaansluiting, nog altijd onder die van nieuwe wind op zee liggen. Daarnaast kan lokale windenergie helpen bij het verminderen van de hoeveelheid elektriciteitsnetten die nodig is om de energie naar de plekken te brengen waar de vraag is. Daarmee worden kosten bespaard voor de maatschappij en kunnen deze bijdragen aan het verminderen van netcongestie.

Vraag 11

Kunt u bevestigen dat deze 1.933 extra windmolens op land theoretisch vervangen kunnen worden door 411 windmolens op zee van 15 MW (uitgaande van 4.700 vollasturen), en dat deze op zee ongeveer 410 vierkante kilometer aan ruimte innemen (circa 0,72% van de Nederlandse Noordzee, minder dan 10% van de in het NPE genoemde potentie)?

Theoretisch is dit correct. Echter, een belangrijk onderdeel van de bronnenstrategie in het NPE is dat wordt ingezet op meerdere bronnen tegelijk, om te voorkomen dat tegenvallende ontwikkelingen bij één van de opties leidt tot stilstand. Daarnaast is de benodigde energie-infrastructuur voor wind op zee vanzelfsprekend vele malen hoger dan voor wind op land en ook deze energie-infrastructuur vraagt ruimte voor bijvoorbeeld aanlanding en transport.

Vraag 12

Kunt u bevestigen dat zolang we nog bijstook van gascentrales hebben, windenergie op land relatief meer CO2-uitstoot veroorzaakt dan wind op zee vanwege het ongunstigere productieprofiel (het waait minder vaak op land dan op zee) en de daarmee samenhangende behoefte aan gascentrales voor bijstook?

Het effect op de CO2-uitstoot hangt vooral af van het totale aandeel hernieuwbare opwek. Verschillende bronnen zoals wind op zee, wind op land en zonnepanelen dragen daaraan bij in verschillende profielen die allemaal elkaar in meer of mindere mate aanvullen. Zowel wind op land als wind op zee verdringen dus fossiele bronnen. Beide dragen bij aan een emissiearme elektriciteitsmix. De verschillen tussen verschillende technieken spelen daarbij een hele kleine rol. Door, naast wind op zee en zonnepalen, ook in te zetten op wind op land zorgen we voor een kostenefficiënte transitie naar een CO2-vrij energiesysteem.

Vraag 13

Kunt u deze extra uitstoot kwantificeren?

Zie ook antwoord 12. Een precieze inschatting van verschillende effecten is niet te geven. De Klimaat- en Energieverkenning (KEV 2024) laat wel zien dat het realiseren van meer wind op land doorgaans leidt tot een lagere totale CO2-uitstoot.

Vraag 14

In de toekomst is hiervoor extra opslag capaciteit nodig in batterijen met hogere kosten, maar kunt u bevestigen, dat er voorlopig geen zicht op is dat periodes van Dunkelflaute met batterijen op te vangen zijn?

Ja, dat kan het kabinet bevestigen. De huidige batterijtechnologie, en ook de ontwikkelingen op korte termijn zijn primair geschikt voor het opvangen van kortdurende (uren­schommelingen) in vraag en aanbod. Meerdaagse periodes van weinig zon én wind (ofwel Dunkelflaute) vragen om flexibiliteitsopties die op langere tijdsschalen functioneren, zoals demand-response, lange termijn opslag, internationale elektriciteitshandel middels import/export en regelbaar vermogen.

Vraag 15

En kunt u kwantificeren hoeveel elektriciteit we inmiddels exporteren in 2025 en welk percentage dit is van de hoeveelheid opgewekte elektriciteit via wind- en zon op land?

Voor 2025 zijn deze cijfers nog niet bekend. Voorlopige CBS-cijfers over 2024 laten zien dat Nederland in dat jaar een netto elektriciteits­export van circa 4 TWh had (bruto export ≈ 24 TWh, bruto import ≈ 20 TWh). Ter vergelijking: de binnenlandse productie uit wind- en zonne-energie op land bedroeg in 2024 ongeveer 40–42 TWh. Hoeveel van de daadwerkelijke export gevolg is van wind- en zon op land is lastig vast te stellen. Tot slot zorgt import en export binnen Noordwest-Europa ook voor een betrouwbaar binnenlands energiesysteem.

Vraag 16

Is er ooit een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) uitgevoerd waarin wind op zee, wind op land en verhoogde import en export met elkaar zijn vergeleken, zodat de politiek op basis van een transparant maatschappelijk debat een gemotiveerde keuze kan maken?

Er is in het verleden geen aparte MKBA gedaan voor de vergelijking van wind op zee en wind op land. Het kabinet ziet geen toegevoegde waarde om dit apart te doen. Er loopt al een breed pakket aan programma’s die de maatschappelijke kosten/baten en systeemimpact van verschillende technologie­keuzes in kaart brengen (en in het verleden in beeld hebben gebracht):
Een generieke MKBA zou grotendeels overlappen met bovengenoemde trajecten en voegt momenteel geen unieke inzichten toe. Het kabinet zal de Tweede Kamer tijdig en integraal informeren over de bevindingen en de implicaties voor beleidskeuzes zodra relevante mijlpalen in de trajecten worden bereikt.

Vraag 17

Zo nee, bent u bereid hier alsnog opdracht toe te geven met uitwerking van verschillende scenario’s?

Zie antwoord vraag 16.

Vraag 18

Hoe geeft u invulling aan de passage in de regeringsverklaring / wens voormalige regeringspartijen waarin wordt gesteld dat windmolens bij voorkeur niet op land worden gerealiseerd en dat woningbouw voorrang moet hebben op windmolens op land?

In het regeerprogramma is opgenomen dat in nieuw te bestemmen gebieden woningbouw voor windturbines gaat – als er sprake is van concurrentie om grond. Bij het vaststellen van de regionale energiestrategieën (RES) wordt door lokale overheden rekening gehouden met verschillende andere belangen en ruimtelijke opgaven zoals woningbouw. De lokale overheden hebben hierbij de regie. Het kabinet neemt het uitgangspunt uit de regeringsverklaring mee in de samenwerkingsafspraken met de decentrale overheden die gemaakt worden over onder andere windenergie op land in het kader van de nieuwe interbestuurlijke samenwerking voor na 2030. Deze afspraken worden gemaakt om wonen, werken en verplaatsen mogelijk te maken. Lokale opwek kan hierbij een oplossing zijn voor netcongestie en kan dus als kans gezien worden. De ruimte in Nederland is schaars, het rijk en de medeoverheden kijken hoe de ruimtelijke puzzel het beste gelegd kan worden. Om de druk op land te verlichten zet het kabinet ambitieus in op verdere opschaling van wind op zee. Na de zomer verschijnt een actieplan dat de route schetst voor blijvende capaciteitstoename na 2030.

Vraag 19

Kunt u toelichten waarom richting burgers kernenergie is gepresenteerd als alternatief voor wind op land, terwijl nu – in strijd met de afspraken in het Klimaatakkoord – desalniettemin wordt ingezet op uitbreiding van windenergie op land, ondanks het behalen van de oorspronkelijke doelstelling van 35 TWh?

Het kabinet kiest voor een brede mix van CO2-vrije bronnen – wind op land, wind op zee, zon én kernenergie – om het energiesysteem robuust en betaalbaar te maken. Door ambitieus in te zetten op wind op zee en kernenergie is er minder hernieuwbare opwek op land nodig. Kernenergie levert stabiele baseload en verlaagt de behoefte aan grootschalige opslag en flexibiliteit. Evenwel zal kernenergie maar een deel van onze elektriciteitsbehoefte kunnen invullen. De eerste grote kerncentrales worden na 2035 verwacht; commerciële SMR’s waarschijnlijk pas na 2035. Wind en zon op land zijn op dit moment de goedkoopste vormen van hernieuwbare opwek en kunnen helpen om lokale of regionale ambities, bijvoorbeeld op het gebied van woningbouw of economie, te realiseren. In de Kamerbrief decentrale ontwikkeling van het energiesysteem3 heeft het Kabinet onlangs beschreven waarom het lokaal zoveel mogelijk combineren van vraag en aanbod wenselijk is. En om diezelfde reden is verder groei van hernieuwbare opwek op land, daar waar vraag is en deze niet conflicteert met woningbouw, ook gewenst.

Vraag 20

Kunt u bevestigen dat de aanleg van windparken op zee momenteel stagneert, onder meer door achterblijvende electriciteitsvraag, terwijl TenneT al heeft geïnvesteerd in de benodigde infrastructuur («stopcontacten op zee»)?1

De aanleg van windparken op zee staat inderdaad onder druk. De hogere financieringskosten, druk op internationale toeleveringsketen en onzekerheid over het tempo van vraagontwikkeling maken dat investeringsbeslissingen minder snel worden genomen en tenders dreigen te mislukken. Daarom komt kabinet dit najaar met een actieplan wind op zee. Spoedig ontvangt u ook het wind infrastructuurplan Noordzee waarin onder andere wordt geduid dat TenneT voorinvestereert om de benodigde infrastructuur tijdig gereed te hebben.

Vraag 21

Kunt u bevestigen dat uitbreiding van wind op land het verdienmodel op zee potentieel ondermijnt en investeringsrisico’s met zich meebrengt voor de overheid, TenneT en de wind op zee-bouwers/-exploitanten?

Er bestaat in algemene zin een negatief effect op de business case van windparken als er meer windparken bij komen, dit effect wordt ook wel het kannibalisatie-effect genoemd. Dit effect zal met name gelden tussen windparken op zee onderling en in mindere mate ook voor nieuwe windparken op land. Echter, in veel gevallen leidt verdere doorgroei van hernieuwbare opwek zowel op land als op zee nog steeds tot lagere systeemkosten en dus lagere maatschappelijke kosten, hetgeen betekent dat het wenselijk is om te zorgen dat de business case voor windenergie gezond blijft.

Vraag 22

Kunt u aangeven hoe het kan dat provincies en gemeenten zich nog steeds beroepen op Regionale Energie Strategieën-doelen (RES) die zon- en wind op land moeten legitimeren terwijl binnen de oorspronkelijke RES-opdracht wind op zee expliciet uitgesloten was, maar er nu binnen het Programma Verbindingen Aanlanding Wind Op Zee (VAWOZ) wordt onderzocht hoe wind op zee ook tot diep in het binnenland, zoals Limburg, kan worden aangevoerd?

De Regionale Energiestrategieën (RES’en) en het Programma Verbindingen Aanlanding Wind op Zee (VAWOZ) bedienen twee verschillende soorten elektriciteitsvraag: respectievelijk de decentrale vraag uit bijv. de gebouwde omgeving, utiliteit, lokale bedrijfsterreinen etc. en die van de (grote) industrie.
De RES’en zijn, zoals afgesproken in het Klimaatakkoord, gericht op het realiseren van ten minste 35 TWh zonne- en windenergie op land vóór 2030. Deze opwek isessentieel, onder meer om pieken in warmtepompen en laadpalen op te vangen, netverliezen te beperken en regionale verduurzaming te ondersteunen. Provincies en gemeenten beroepen zich dus terecht op hun RES-doelen, ook nu wind op zee groeit.
Het Programma VAWOZ verkent daarentegen of wind-op-zee-stroom ook diep landinwaarts kan worden aangevoerd – bijvoorbeeld richting Limburg – om daar grootschalige industriële vraag te bedienen. Zulke diepe aanlandingen zijn technisch en economisch complex en zijn pas zinvol als de industriële vraag voldoende groot is. Er is dus géén sprake van overlap, maar van aanvulling.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Vledder laat zich bijpraten over plannen gaswinning: «Kansrijk om in beroep te gaan»» en wat is daarop uw reactie?1

Het bericht is mij bekend. Het is duidelijk dat er over de voorgenomen gaswinning in de buurt van Vledder zorgen leven. Hoewel het Ministerie van Klimaat en Groene Groei en Vermilion niet waren uitgenodigd bij de bijeenkomst waar het artikel op ingaat, zijn de zorgen die daar aldus RTV Noord zijn geuit ons bekend. Zowel het ministerie als Vermilion proberen via informele bijeenkomsten en formele stappen in de projectprocedure deze zorgen zo goed mogelijk te adresseren en een plaats te geven in de besluiten die worden voorbereid.

Vraag 2

Kunt u precies in kaart brengen op hoeveel bewoners de eventuele nieuwe gaswinning bij Vledder impact heeft?

In het winningsplan dat Vermilion nog moet indienen, geeft Vermilion aan waar en hoe de effecten van de gaswinning precies zijn te verwachten. Gedacht kan worden aan bodemdaling of verkeersstromen die horen bij de werkzaamheden.
Verwacht wordt dat buiten een contour van 5 km rondom het gasveld geen effecten te verwachten zijn. Binnen dit gebied zijn circa 7600 adressen gelokaliseerd. Deze adressen omvatten eigenaren (van bedrijven, land of woningen) en bewoners van het gebied. Het aantal personen achter deze 7600 adressen is niet bekend.

Vraag 3

Zijn alle bewoners op wie de eventuele nieuwe gaswinning impact heeft ingelicht en hebben ze allemaal een mogelijkheid gehad om gehoord te worden?

Het is belangrijk dat bewoners worden geïnformeerd en gehoord worden. Vermilion organiseert hiervoor met regelmaat informele bijeenkomsten waarop bewoners geïnformeerd worden en er mogelijkheid is tot het stellen vragen. Het ministerie is daar vaak ook bij aanwezig.
Verder is er ruimte voor inspraak. Tijdens de projectprocedure (voorheen: rijkscoördinatieregeling) van dit project zijn er verschillende formele momenten geweest waarop het ministerie bewoners heeft ingelicht over het project en hen om een reactie heeft gevraagd. In 2021 heeft eerst het Voornemen en voorstel voor Participatie (VenP) ter inzage gelegen en later in dat jaar de concept Notitie Reikwijdte en Detailniveau (concept-NRD). Met een brief en via een advertentie in huis aan huis bladen zijn bewoners op beide momenten geattendeerd op de mogelijkheid een reactie te geven op beide stukken. Tijdens inloopavonden was er mogelijkheid om reactie te geven en nader geïnformeerd te worden.
Zo is er ook eind april 2025 een brief verstuurd naar de 7600 adressen rondom het gasveld om hen op de hoogte te brengen van de laatste stand van zaken. We hebben signalen ontvangen dat enkelen geen post hebben ontvangen. Dat is vervelend. Daarom is het adressenbestand geactualiseerd.
Het kabinet is voornemens om, zoals gebruikelijk bij eerstvolgende stappen in de procedure op dezelfde manier als hiervoor beschreven, bewoners te informeren en de mogelijkheid te geven tot reactie.

Vraag 4

Bent u bereid een enquête te houden onder alle bewoners op wie de eventuele nieuwe gaswinning impact heeft en deze uitslag leidend te maken in de definitieve beslissing voor het verlenen van een vergunning?

Als bevoegd gezag is het kabinet gebonden aan juridische kaders voor de beoordeling van aanvragen om gas te winnen. Dat neemt niet weg dat maatschappelijk betrokkenheid belangrijk is. Het kabinet zet daarom in op duidelijke communicatie en het actief betrekken van de omgeving. Zo krijgt de omgeving op meerdere momenten gedurende de procedure de mogelijkheid om inbreng te leveren zodat deze kan worden meegenomen in de nadere uitwerking. Het kabinet is niet bereid een enquete te houden, omdat de uitkomst daarvan niet doorslaggevend kan zijn voor de besluitvorming.

Vraag 5

Welke stappen gaat u ondernemen om de gemeente Westerveld beter te informeren over de nieuwe gaswinning, zodat ze niet van bewoners moeten horen dat Vermillon afziet van een bepaalde locatie?

Het was de intentie om de gemeente en de omgeving gelijktijdig in te lichten over de noodzaak om een nieuwe locatie aan te wijzen. De brief aan bewoners is helaas een dag eerder aangekomen dan ons bericht aan de lokale overheden. Dat heeft tot de ongelukkige situatie geleid dat bewoners eerder op de hoogte waren dan de gemeente Westerveld. Bij een volgend moment zullen we de lokale overheden eerder informeren over onze communicatie met inwoners van het gebied.
Naast deze contacten met regionale overheden organiseert het ministerie gemiddeld één of twee keer per jaar een ambtelijk en bestuurlijk overleg over dit project. Tijdens deze overleggen worden de lokale overheden op de hoogte gehouden van de stand van zaken van het project en gevraagd om advies op bepaalde stukken. Het ministerie heeft het initiatief genomen om na de zomer weer een nieuw ambtelijk en bestuurlijk overleg te organiseren.

Vraag 6

Deelt u de opvatting van de gemeente Westerveld dat ze tegen de eventuele nieuwe gaswinning zijn? Zo nee, waarom niet?

Deze opvatting deelt het kabinet niet. Het kabinet heeft de Kamer op 6 december 2024 (Kamerstuk 33 529, nr. 1264) geïnformeerd dat aardgas in de transitieperiode nodig blijft als overgangsbrandstof en dat er – vooruitlopend op de geplande herziening van de mijnbouwwet – afspraken met de sector worden gemaakt over waar en tot wanneer gas gewonnen kan worden, onder welke voorwaarden en batendeling. De afspraken moeten helderheid bieden over de rol en toekomst van gaswinning op land, in het bijzonder aan omwonenden, richting medeoverheden en de sector. Deze afspraken moeten bijdragen aan het vinden van een balans tussen enerzijds de zorgen van bewoners en regionale overheden, en anderzijds de belangrijke functie die gaswinning op land nog heeft. Want er zal de komende jaren nog aardgas nodig zijn en zo lang dat veilig en verantwoord gewonnen kan worden, heeft winning in eigen land de voorkeur van dit kabinet.

Vraag 7

Bent u bereid de mening van het lokaal bestuur leidend te maken in de definitieve beslissing voor het verlenen van een vergunning?

Nee, de beslissing voor het verlenen van een vergunning betreft een nationale kwestie. Het is een complex vraagstuk en vraagt om een brede afweging van uiteenlopende (nationale) belangen. Daar komt bij dat het kabinet als bevoegd gezag gebonden is aan juridische kaders voor de beoordeling van aanvragen om gas te winnen. Dit neemt niet weg dat bij de besluitvorming, maar ook gedurende de projectprocedure, op meerdere momenten inbreng wordt gevraagd aan decentrale overheden die meegenomen wordt in de verdere besluitvorming. Deze inbreng is alleen niet leidend voor de uiteindelijke beslissing. Dat komt ook omdat er andere adviezen van wettelijke adviseurs worden ingewonnen die meegewogen worden in de uiteindelijke besluitvorming.

Vraag 8

Heeft u als bewindspersoon nog een mogelijkheid om de vergunning te weigeren en het dus een politieke afweging is om de vergunning te verlenen?

Als bevoegd gezag ben ik gebonden aan juridische kaders bij de beoordeling van individuele aanvragen om gas te winnen. Een aanvraag voor gaswinning wordt getoetst aan de Mijnbouwwet. Daarin staat op welke gronden een aanvraag kan worden afgewezen. Ik kan aanvragen voor vergunningen niet rechtmatig weigeren om politieke redenen die geen grondslag hebben in de wet.

Vraag 9

Hoe groot acht u de kans dat er vanuit bewoners geprocedeerd gaat worden tegen de nieuwe gaswinning? Vindt u het wenselijk dat Rijksoverheid recht tegenover haar burgers en lagere overheden komt te staan?

Uiteraard zijn procedures voor niemand wenselijk. Tegelijkertijd staat het een belanghebbende vrij om tegen het besluit juridische stappen te ondernemen. Het kabinet werkt aan afspraken met de sector om duidelijkheid te geven hoe de gaswinning er in de transitieperiode uit kan zien en onder welke voorwaarden er nog gas gewonnen kan worden. Deze duidelijkheid moet ertoe bijdragen dat omwonenden en regionale overheden weten waar ze aan toe zijn, en in een vroeg stadium met elkaar het gesprek te voeren om juridische procedures zo veel als mogelijk te voorkomen.

Vraag 10

Hoe groot acht u dat de kans dat de vergunning niet verleend wordt door een stikstofuitspraak, gezien de stikstofuitstoot die komt kijken bij de gaswinning en de bouw van de installatie?

Vermilion moet voor de werkzaamheden ook een omgevingsvergunning Natura2000 activiteit aanvragen bij de Minister van Landbouw Visserij Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). Het is aan Vermilion om te voldoen aan de dan geldende regels en aan de Minister van LVVN om te beoordelen of de vergunning kan worden verleend.

Vraag 11

Kunt u garanderen dat de bewijslast van eventuele schade bij Vermilion komt te liggen en niet bij de bewoners?

Mocht er schade door bodembeweging ontstaan als gevolg van gaswinning in Vledder, dan kunnen bewoners en kleine bedrijven dit melden bij de Commissie Mijnbouwschade. De Commissie Mijnbouwschade doet onderzoek naar de oorzaak van de schade en geeft, indien er sprake is van mijnbouwschade, advies over de hoogte van de vergoeding. Daarmee neemt de Commissie Mijnbouwschade de bewijslast van bewoners over. Vermilion heeft zich via een privaatrechtelijke overeenkomst gecommitteerd aan het opvolgen van de adviezen van de Commissie Mijnbouwschade.

Vraag 12

Deelt u de mening dat het bewijsvermoeden altijd bij mijnbouwbedrijven moet liggen, waartoe de aangenomen motie Beckerman/Bushoff oproept?2

Het kabinet deelt deze mening niet. Op 27 maart jl. heeft het kabinet de Tweede Kamer geïnformeerd over de voorlichting van de Afdeling advisering van de Raad van State over de motie Beckerman/Bushoff (Kamerstuk 33 529, nr. 1284). In deze brief heeft het kabinet toegelicht dat zij – op basis van de voorlichting van de Afdeling – tot de conclusie komt dat het uitbreiden van de reikwijdte van het wettelijk bewijsvermoeden naar de rest van Nederland niet de oplossing biedt voor het verbeteren van de positie van schademelders en dat een uitbreiding van de reikwijdte van het wettelijk bewijsvermoeden bovendien ook niet juridisch houdbaar is. Daarnaast lijkt de maatregel weinig meerwaarde te hebben ten opzichte van de huidige wijze van schadeafhandeling door de Commissie Mijnbouwschade, omdat de commissie bewoners reeds ontzorgt door de bewijslast over te nemen.

Vraag 13

Welke lessen heeft de overheid geleerd van de eerdere gaswinning in Groningen en Noord-Drenthe?

De ervaringen met het Groningenveld hebben tot belangrijke verbeteringen geleid. Zo is onder andere het veiligheidsbelang voor bewoners beter verankerd in wet- en regelgeving. Er zijn methodieken ontwikkeld om risico's van activiteiten in de diepe ondergrond beter te kunnen beoordelen en de toezichthouder heeft meer capaciteit gekregen. Daarnaast hebben overheden een adviesrol gekregen bij vergunningaanvragen en worden zienswijzen van bewoners meegenomen bij besluiten. Tot slot is de schadeafhandeling via de Commissie Mijnbouwschade georganiseerd waardoor de bewijslast niet bij de bewoner ligt.
Verder worden er aanvullende verbeteringen doorgevoerd naar aanleiding van de parlementaire enquête Aardgaswinning Groningen, in lijn met de maatregelen uit Nij Begun. Zo wordt er gewerkt aan een kennisprogramma voor onderzoek naar sociale effecten van het gebruik van de diepe ondergrond, wordt data over de ondergrond beter toegankelijk gemaakt en wordt het netwerk van KNMI om aardbevingen te meten verder uitgebreid.

Vraag 14

Garandeert u dat het principe «Drenten boven gas» leidend wordt en er niet dezelfde fouten worden gemaakt als met de gaswinning in Groningen en Noord-Drenthe?

Met de uitdrukking «Drenten boven gas» lijkt u te refereren naar «Groningers boven gas» welke voortkomt uit het rapport van de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen. Het Groningenveld was uitzonderlijk groot; het was het grootste gasveld van Europa en tenminste 400 keer groter dan de kleine velden in Nederland. De risico's bij gaswinning uit kleine velden zijn vele malen kleiner dan die bij het Groningenveld. De ervaringen met het Groningenveld hebben tot belangrijke verbeteringen geleid aan het gebruik van de diepe ondergrond.
Mijnbouw is niet zonder risico’s, al is de kans op schade erg klein. Op plekken in Nederland waar mijnbouwprojecten zijn, hebben mensen in de omgeving zorgen. De overheid neemt deze zorgen serieus en zorgt voor veilige en verantwoorde mijnbouw via vergunningen en het betrekken van de omgeving. Zo leert de overheid van het verleden en wil zij situaties als in Groningen voorkomen.
Voorafgaand aan goed veiligheidsonderzoek door de overheid, moeten mijnbouwbedrijven allereerst mensen in de omgeving op tijd betrekken. Daarnaast gaat de overheid in gesprek met iedereen die een belang heeft. Dit zijn onder andere de omwonenden, medeoverheden zoals gemeenten en provincies, maatschappelijke en milieuorganisaties, wetenschappers en commerciële bedrijven. Zo wordt duidelijk welke zorgen en vragen er leven en wat daaraan gedaan kan worden. Overheden, mijnbouwbedrijven en omwonenden onderzoeken samen of en hoe mensen kunnen profiteren van de mijnbouwactiviteit in het gebied.
Daarnaast moeten mijnbouwbedrijven een vergunning aanvragen voor mijnbouwactiviteiten. Het Ministerie van KGG verleent deze vergunningen alleen als mijnbouwactiviteiten veilig en verantwoord zijn voor mens, milieu en natuur. Vooraf vraagt het ministerie advies aan verschillende partijen zoals Staatstoezicht op de Mijnen, TNO, Mijnraad, gemeenten, waterschappen en provincies. Op basis van die adviezen wordt beoordeeld of de betreffende mijnbouwactiviteit veilig en verantwoord kan plaatsvinden. Dat betekent niet dat er na het geven van de vergunning helemaal geen risico’s zijn. Het betekent wél dat gevolgen zoals beweging van de bodem niet tot onveilige situaties leiden.

Vraag 15

Kunt u toezeggen in gesprek te gaan met bewoners van Vledder en omstreken voordat het definitieve besluit betreft nieuwe gaswinning is genomen en de Kamer over deze gesprekken te informeren?

In het lopende traject zijn er al diverse contactmomenten geweest met bewoners en lokale bestuurders. Ook in het vervolg van de vergunningverleningsprocedure, die nog ongeveer anderhalf jaar in beslag zal nemen, zullen er nog verschillende contactmomenten zijn.3 Voordat de besluiten definitief worden, komen ze als ontwerpbesluiten ter inzage. Hierover zullen de bewoners van het gebied worden geïnformeerd per brief, kennisgeving in de Staatscourant en advertenties in lokale huis-aan-huis bladen. Tijdens de informatieavond die dan zal worden georganiseerd zal er de mogelijkheid zijn om met het ministerie in gesprek te gaan over de voorgenomen gaswinning. Daarnaast is het mogelijk een zienswijze in te dienen op de ontwerpprojectbesluiten. Nadat de zienswijzen zijn verwerkt, worden de definitieve besluiten pas vastgesteld. Hierop is beroep mogelijk bij de Raad van State.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Therapie voor kinderen met uitputtingsziekte ME/CVS in twijfel getrokken» en de reactie hierop van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK)? Hoe beoordeelt u deze berichtgevingen?1, 2

Vraag 2

Klopt het dat cognitieve gedragstherapie (CGT) in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk uit de richtlijnen voor ME/CVS is geschrapt vanwege het risico op verslechtering van de klachten bij patiënten, met name door post-exertionele malaise? Zo ja, welke gevolgen heeft dit voor de behandeling van ME/CVS in Nederland gehad? En hoe verhouden eventuele nieuwe inzichten in het buitenland zich tot de Nederlandse richtlijnen?

Vraag 3

Klopt het dat de Gezondheidsraad in 2018 adviseerde dat CGT in combinatie met het opbouwen van conditie soms, maar te vaak niet een adequate behadeling is voor ME/CVS? Zo ja, hoe is hierop gereageerd door het werkveld en patiënten(organisaties)?

Vraag 4

Zijn er bij u signalen bekend over de zorgen en twijfels van ouders over de huidige therapieën voor kinderen met ME/CVS? Wat wordt er gedaan om de zorgen bij deze ouders weg te nemen?

Vraag 5

Hoe wordt momenteel geborgd dat jonge patiënten en hun ouders volledig worden geïnformeerd over de mogelijke risico’s van CGT bij ME/CVS?

Vraag 6

Bent u op de hoogte van signalen dat ouders die CGT voor hun kind weigeren of hierover van mening verschillen met artsen, soms worden geconfronteerd met meldingen bij Veilig Thuis? Hoe vaak komt dit voor?3

Vraag 7

Klopt het dat het principe van Samen Beslissen ook bij kinderen met ME/CVS leidend is, en behandeldoelen en -keuzes dus altijd in overleg tussen ouders, arts en (indien mogelijk) het kind tot stand komen? Zo ja, hoe verhoudt zich dit tot de zorgen van ouders over CGT als behandelmethode bij ME/CVS een eventuele meldingen die hieruit voortvloeien bij Veilig Thuis?

Vraag 8

Is een aparte categorie richtlijnen voor Post-Acute Infectiesyndromen, zoals ME/CVS en long covid wat u betreft nodig om artsen te helpen post-exertionele malaise beter te herkennen?

Vraag 9

Op welke manieren wordt er op dit moment geïnvesteerd in biomedisch onderzoek naar ME/CVS bij kinderen en jongeren in Nederland?

Vraag 10

Deelt u de mening dat kennis die wordt opgedaan in post covid expertisecentra bij kan dragen aan de kennis over en behandelmethoden voor ME/CVS? Zo ja, hoe bevordert u deze uitwisseling?

Vraag 11

Op welke manieren krijgen artsen ondersteuning in het toepassen van nieuwe inzichten en behandelmethodes bij ME/CVS of voor het herkennen van dit ziektebeeld? Is deze ondersteuning wat u betreft voldoende? Hoe kan deze ondersteuning verder verbeterd worden zodat nieuwe wetenschappelijke inzichten sneller kunnen worden toegepast?

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Groot tekort UWV-keuringsartsen, wachtlijst dreigt op te lopen van 30.000 naar 100.000»?1

Ja. Dit artikel is verschenen naar aanleiding van de Kamerbrief die ik op 11 juni jl. aan uw Kamer heb gestuurd2.

Vraag 2

In hoeverre was het volgens u voorzienbaar dat de wachtlijst voor een Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen(WIA)-claimbeoordeling bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen(UWV) in deze mate (naar verwachting) zal gaan oplopen?

Vorig jaar heb ik aangegeven dat de verwachting is dat de achterstanden de komende jaren weer zullen gaan oplopen en dat deze oploop niet binnen het huidige stelsel opgelost kan worden. Daarvoor is het verschil tussen de vraag en het aanbod naar sociaal-medische beoordelingen te groot. Er is een herziening van het stelsel nodig om de problematiek op te lossen3. Ik heb destijds niet expliciet gemaakt wat de prognose voor de komende jaren was, maar dat heb ik nu wel gedaan omdat deze dermate negatief is.
Dat de achterstanden zo zouden oplopen als ik in de brief van 11 juni jl. heb geschetst, had ik niet voorzien. Het aantal beoordelingen dat UWV de komende jaren kan doen neemt fors af doordat UWV-artsen die als zelfstandige voor UWV werken vanaf dit jaar niet meer in zal huren. UWV is deze inhuur momenteel aan het afbouwen. Daarnaast worden er meer mensen ziek, die uitvallen op hun werk en een beroep moeten doen op het arbeidsongeschiktheidsstelsel. Dit komt doordat er meer mensen werken en de AOW-leeftijd stijgt, waardoor de verzekerde populatie toeneemt. Daarnaast stijgt het aantal aanvragen als gevolg van post-covid en psychische klachten.

Vraag 3

Herkent u de observatie dat het tekort aan verzekeringsartsen al langere tijd speelt bij het UWV?

Het stelsel van ziekte en arbeidsongeschiktheid staat al een aantal jaar onder druk. Vanaf 2015 is de vraag naar sociaal-medische beoordelingen groter dan het aantal beoordelingen dat UWV kan verrichten en is er sprake van een mismatch. De achterstanden van sociaal-medische beoordelingen zijn de afgelopen jaren opgelopen en lopen nog steeds op. De afgelopen periode heb ik daarom verschillende maatregelen genomen om de oploop van de achterstanden te dempen en om de negatieve gevolgen die daardoor optreden te beperken. Meest recent heb ik bij de voorjaarsbesluitvorming van dit jaar extra middelen geregeld om UWV te ondersteunen bij de omslag naar sociaal-medische centra (SMC’s). Ook ben ik voornemens de 60-plusmaatregel opnieuw in te voeren van 1 september 2025 tot 1 september 2027. Tot slot ben ik voornemens het tijdelijke kwijtscheldingsbeleid van WIA-voorschotten structureel en binnenwettelijk te maken.

Vraag 4

Deelt u in dat geval de mening dat het tekort aan verzekeringsartsen een gegeven is waar het UWV ook zélf beter op moet sturen? Zo niet, waarom niet?

Ja, ik deel de mening dat UWV zelf ook beter moet sturen op het slim inzetten van de beschikbare verzekeringsartsen. Daarnaast blijft de mismatch van sociaal-medische beoordelingen het resultaat van de vraag naar beoordelingen enerzijds en het aantal beoordelingen dat UWV kan uitvoeren met de beschikbare capaciteit anderzijds. UWV kan slechts beperkt sturen op de vraag, en er zijn al jaren actieve wervingsstrategieën om artsen aan te trekken, op te leiden en te behouden. UWV werkt daarnaast hard aan de vormgeving van SMC’s. Deze transitie is erop gericht om kwantitatieve en kwalitatieve verbeteringen te realiseren in de sociaal-medische dienstverlening. Er ligt voor UWV de komende jaren een belangrijke opgave om te sturen op de verdere ontwikkeling van SMC’s. Om ervoor te zorgen dat UWV deze inspanning kan doorzetten, zijn in de afgelopen voorjaarsbesluitvorming middelen vrijgemaakt, structureel € 36 miljoen. Het geld dat ik hiermee investeer is niet vrijblijvend; ik heb met UWV een prestatieafspraak gemaakt die ziet op het verhogen van de productiviteit, zodat ik inzicht krijg in de effecten van de investering. Ik blijf daarnaast in gesprek met UWV hoe deze doelstelling ook past binnen alle maatregelen om de kwaliteit van de sociaal-medische dienstverlening te verbeteren.

Vraag 5

Hoe verklaart u dat slechts 72 fte's aan zzp-artsen verantwoordelijk zijn voor ongeveer 20% van het totaal aantal claimbeoordelingen?

Eind 2024 werkten er voor UWV 739 FTE aan artsen, waarvan 72 fte extern werd ingehuurd (10%). Extern ingehuurde artsen zijn verantwoordelijk voor ongeveer 20% van het totaal aantal WIA-claimbeoordelingen, maar beslaan minder dan 20% van de artsencapaciteit. Dit komt doordat extern ingehuurde artsen bijna volledig ingezet worden bij de WIA-claimbeoordeling en minder bij overige sociaal-medische beoordelingen. De andere beoordelingen die UWV verricht zijn onder andere voor de Wajong en Ziektewet. Als gekeken wordt naar het aandeel van extern ingehuurde artsen van het totaal aantal sociaal-medische beoordelingen, ligt dat percentage rond de 8%.

Vraag 6

Bent u bereid om met het UWV in gesprek te gaan over hoe een oplossing kan worden gevonden voor de uitstroom van verzekeringsartsen op zzp-basis als gevolg van het opheffen van het handhavingsmoratorium? Zo niet, waarom niet?

Ik ben doorlopend met UWV in gesprek over oplossingen voor de mismatch tussen vraag en aanbod van sociaal-medische beoordelingen. Dit uiteraard binnen de kaders van wet- en regelgeving, waaronder de wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (wet DBA). UWV doet er alles aan om betreffende verzekeringsartsen te behouden. De artsen die bij UWV werken via een ZZP-constructie hebben meerdere keren een aanbod gekregen om bij UWV in dienst te treden. Dit aanbod blijft de komende tijd van kracht.

Vraag 7

Welke aanvullende maatregelen kunt u nemen in aanvulling op het bestaande strategische personeelsplan van het UWV om het capaciteitsprobleem binnen de sociaal-medische dienstverlening terug te dringen?

De maatregelen die ik neem zijn erop gericht om de druk op UWV te verlichten door de vraag naar sociaal-medische beoordelingen te dempen. Zoals uiteengezet in de Kamerbrief van 11 juni jl., hanteert UWV al jarenlang diverse wervingsstrategieën om artsen aan te trekken. Dit omvat onder meer het uitbreiden van coschappen, een proef met het werven van artsen uit het buitenland, actieve werving via sociale media, de inzet van professionele wervingsbureaus en ambassadeurs, aanwezigheid op beurzen en uitgebreide mogelijkheden voor artsen om binnen UWV mee te lopen.
Het structurele tekort aan verzekeringsartsen maakt het noodzakelijk om ook te kijken naar aanpassingen in de organisatie en vormgeving van het werk, bijvoorbeeld middels taakdelegatie- en ondersteuning.

Vraag 8

Deelt u de mening dat preventie een centrale plek moet krijgen in ons arbeidsongeschiktheidsstelsel? Zo ja, op welke wijze?

Ja, preventie is van groot belang voor de houdbaarheid van ons ziekte- en arbeidsongeschiktheidsstelsel. Hierbij kan het gaan om bijvoorbeeld preventie van uitval door werk en om preventie van instroom in ons stelsel. De regels op het terrein van arbeidsomstandigheden beogen dat iedereen gezond en veilig werkt en dat mensen niet ziek worden of overlijden door hun werk en geen arbeidsongeval krijgen. Daar werkt het kabinet hard aan. De naleving van de verplichtingen uit de Arbowet, zoals het hebben van een actuele Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) met bijbehorend plan van aanpak, blijft met name in het mkb achter. Daarom wordt bijvoorbeeld onderzocht welke financiële prikkels werkgevers kunnen stimuleren meer werk te maken van preventie, zodat het aantal ongevallen, gezondheidsproblemen, zieken en doden op en door werk vermindert. De SER roept ook op tot versterking van preventie en betere uitvoerbaarheid en effectiviteit van arboregels. De Staatssecretaris Participatie en Integratie zal u over dit SER-advies in het najaar nader informeren.
Door risico’s vroegtijdig te signaleren en maatregelen te nemen voordat gezondheidsklachten ontstaan, kunnen verzuim en arbeidsongeschiktheid worden voorkomen. Preventieve arbeidsgerelateerde zorg is daarbij cruciaal. Via het subsidieprogramma Innovatieve Arbozorg wordt een impuls gegeven aan nieuwe ideeën, werkwijzen en samenwerkingen op het terrein van arbozorg, met focus op preventie en blijvende resultaten. Als iemand door ziekte is uitgevallen, wordt door de werkgever en werknemer samen er alles aan gedaan om te zorgen dat iemand op een duurzame manier terug kan keren naar werk. Dat geldt ook voor de re-integratieverplichtingen van ZW-gerechtigden met UWV of bij eigenrisicodragerschap samen met de voormalige werkgever. Ook de voorgenomen beleidsagenda duurzame inzetbaarheid draagt bij aan het voorkomen van uitval door werk.

Vraag 9

Hoe is het UWV volgens u in staat om enerzijds om te gaan met dit toenemende capaciteitsprobleem en anderzijds de kwaliteit van de sociaal-medische dienstverlening weer op orde te krijgen?

Zoals uiteengezet in de Kamerbrief van 11 juni jl. en bij het antwoord op vraag 3, tref ik diverse maatregelen om de achterstanden minder snel te laten oplopen. Ik vind het van groot belang dat de capaciteitsproblemen niet ten koste gaan van de kwaliteit. Om die reden heb ik met UWV afgesproken dat er dit jaar nog geen productiviteitsverbetering wordt verwacht van de investeringen in de ontwikkeling van de SMC’s. Op deze manier probeer ik UWV zo goed mogelijk in staat te stellen om zowel de kwantitatieve als kwalitatieve problematiek het hoofd te bieden.

Vraag 10

Acht u het waarschijnlijk dat dit toenemende capaciteitsprobleem in de toekomst weer zal leiden tot nieuwe fouten in sociaal-medische beoordelingen? Zo ja, welke stappen bent u voornemens te zetten om dit te voorkomen?

Het is nooit volledig te voorkomen dat er (nieuwe) fouten gemaakt worden. De diverse maatregelen zoals uiteengezet in de Kamerbrief van 11 juni jl. helpen om de impact van de capaciteitsproblemen zoveel mogelijk te beperken. Om het risico op fouten in de toekomst te beperken werkt UWV aan het herstel van gemaakte fouten, en structurele verbeteringen in kwaliteitsbewaking. In de voortgangsbrief over de verbeteraanpak WIA wordt u hierover binnenkort nader geïnformeerd.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Trump wil duizenden illegalen naar Guantánamo Bay sturen, ook Nederlanders»?1

Ja, ik heb kennis genomen van de berichten hierover in de pers. Kort na het verschijnen van de berichten heeft de woordvoerder van het Witte Huis Leavitt op X gemeld dat het om «fake news» gaat.
Op basis van de laatste informatie lijkt het bericht dat de Trump administratie zich voorbereidt op de overplaatsing van buitenlanders die illegaal in de VS verblijven naar de Amerikaanse basis in Guantánamo Bay voorbarig.
Er zijn ook geen indicaties dat de Verenigde Staten voornemens is Nederlandse staatsburgers uit te zetten via Guantánamo Bay.

Vraag 2

Deelt u de opvatting dat het onacceptabel is om mensen, zonder enige vorm van proces, vast te zetten in het detentiecentrum in Guantánamo Bay?

Zie verder het antwoord op vraag 1.

Vraag 3

Klopt het dat de Trump-regering geen contact met de Nederlandse overheid heeft opgenomen om u op de hoogte te stellen van de opsluiting van Nederlanders?

Ik verwijs voor de beantwoording van deze vragen naar het antwoord op vraag 1

Vraag 4

Heeft u naar aanleiding van deze berichtgeving zelf al contact opgenomen met uw Amerikaanse collega om aan te geven dat van de opsluiting van Nederlanders op deze manier geen sprake kan zijn?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Is bij de ambassade en consulaten in de Verenigde Staten (VS) bekend om welke personen het gaat? En wordt reeds bijstand aan deze Nederlanders verleend?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Bent u bereid, samen met Europese collega’s, duidelijk te maken aan de VS dat het zonder proces vastzetten van EU-burgers in Guantánamo Bay consequenties met zich mee zal brengen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 7

Kunt u, gezien de urgentie, deze vragen voor vrijdag 13 juni om 12.00 uur beantwoorden?

De beantwoording van deze vragen zal binnen de daarvoor geldende termijn plaatsvinden.

Vraag 1

Hoe luidt uw reactie op het bericht «Radicalen vrijuit op universiteiten: gedragscodes blijken vooral papieren tijgers»?1

Vraag 2

Herkent u het contrast dat in het artikel wordt geschetst tussen de gedragscodes van de universiteit en het intimiderende gedrag van studenten en medewerkers? Wat is uw reactie daarop?

Vraag 3

Deelt u de typeringen van de universiteiten over incidenten als «het debat kan soms schuren» en «demonstraties kunnen gepaard gaan met ongemak»?

Vraag 4

Kunt u toelichten in hoeverre de handhaving van gedragscodes door universiteiten door u wordt gevolgd of geëvalueerd?

Vraag 5

Op welke manier spreekt u instellingen aan op eventuele nalatigheid ten aanzien van sociale veiligheid?

Vraag 6

Kunt u garanderen dat de universiteiten een veilige plek zijn om te werken en te studeren en welke acties onderneemt u?

Vraag 7

Welke concrete maatregelen zijn er getroffen of worden overwogen om de veiligheid van studenten en medewerkers beter te waarborgen op universiteiten?

Vraag 8

Wat vindt u ervan dat de Tweede Kamer al meermaals aan de bel heeft getrokken over dergelijke incidenten, maar dat dit patroon van intimidatie en verstoring blijft bestaan en welke stappen gaat u nemen?

Vraag 1

Zou u willen reageren op de bevindingen in de artikelen «Gemeentelijke eisen vaak hindernis» en «Parkeernormen houden ombouwen lege verdiepingen boven winkels naar woningen tegen»?1, 2

Vraag 2

Hoe beziet u het feit dat midden in een wooncrisis circa 50.000 lege verdiepingen boven winkels in Nederland niet worden ingezet om het woningtekort terug te dringen?

Vraag 3

Hoe gaat u zich inspannen om zoveel mogelijk van deze verdiepingen boven winkels om te zetten naar woonruimte?

Vraag 4

Zou u concreet willen aangeven welke acties, binnen welk tijdspad, u gaat ondernemen bovenop bestaand beleid en bestaande initiatieven?

Vraag 5

Wat zijn in uw ogen de oorzaken van het feit dat het aantal woningtransformaties ver achterblijft bij de ambitie van 15.000 woningen per jaar?

Vraag 6

Zou u samen met gemeenten in kaart willen brengen hoeveel winkels en verdiepingen boven winkels in 2024 tot woningen zijn getransformeerd?

Vraag 7

Zou u samen met gemeenten in kaart willen brengen op welke wijze parkeernormen een drempel vormen voor de transformatie van verdiepingen boven winkels naar woningen?

Vraag 8

Zou u de vorige vraag ook willen beantwoorden met het oog op de drempels die beleggers ervaren om hierin te investeren?

Vraag 9

Hoe gaat u gemeenten helpen om bestaande drempels voor de transformatie van verdiepingen boven winkels naar woningen te overwinnen?

Vraag 10

Hoe gaat u bijdragen aan het versterken van expertise en capaciteit bij gemeenten op het gebied van de transformatie van verdiepingen boven winkels naar woningen?

Vraag 11

Welke kansen ziet u om bij te dragen aan doorbraken op dit gebied, gezien het feit dat veel beleggers geen ervaring hebben met de transformatie van winkelverdiepingen naar woningen?

Vraag 12

Deelt u de opvatting dat gemeenten hierin vaak de eerste stap kunnen zetten, en dat zij daarvoor expertise en regie vanuit het Rijk goed kunnen gebruiken?

Vraag 13

Herkent u dat gezamenlijke transformatieprojecten van verdiepingen boven winkels complex kunnen zijn doordat de panden vaak in bezit zijn van meerdere eigenaren?

Vraag 14

Herkent u dat deze eigendomssituatie transformatie naar woonruimte in de praktijk regelmatig belemmert?

Vraag 15

Herkent u dat transformatieprojecten regelmatig vastlopen omdat één eigenaar moet toestaan dat in zijn pand een hoofdopgang of nooduitgang wordt gerealiseerd, wat ten koste kan gaan van gebruiksruimte of inkomsten?

Vraag 16

Klopt het dat zulke collectieve transformaties vaak alleen haalbaar zijn als de lasten van bijvoorbeeld gezamenlijke voorzieningen eerlijk verdeeld worden over alle betrokken eigenaren?

Vraag 17

Herkent u dat projecten vaak stilvallen of niet van de grond komen omdat de drempels voor individuele eigenaren te hoog zijn om het initiatief te nemen of de regie te pakken? Ziet u hierbij een rol voor gemeenten om initiatiefnemers te ondersteunen, en een mogelijke rol voor het Rijk om gemeenten daarbij te helpen, bijvoorbeeld met expertise, ambtelijke capaciteit of financiële middelen?

Vraag 18

Bent u bereid, in samenwerking met gemeenten en de VNG, in kaart te brengen hoeveel van dit soort projecten er zijn of geprobeerd zijn, en in hoeveel gevallen deze zijn vastgelopen of niet van de grond zijn gekomen?

Vraag 19

Welke knelpunten ziet u bij deze projecten, en hoe gaat u gemeenten ondersteunen om deze drempels te helpen overwinnen?

Vraag 20

Hoe kan het Rijk gemeenten concreet ondersteunen bij dit soort transformatieprojecten, bijvoorbeeld via handreikingen, financiële instrumenten, voorbeeldprojecten of inzet van ruimtelijk ontwerpers?

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten «Patiënten met een darmontsteking staan maanden op wachtlijsten: onverantwoord» en «Manon wachtte 7 maanden op darmoperatie: impact van darmziekte wordt onderschat»?1, 2

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de bevinding van het MDL Fonds dat de gemiddelde wachttijd voor operaties bij mensen met chronische darmontsteking 22 weken is in plaats van de norm van 7 weken, die wordt gesteld op basis van de «Treeknorm» van 7 weken voor niet-spoedeisende zorg, die is vastgesteld door artsen en zorgverzekeraars?

Dat mensen langer dan de Treeknorm op zorg moeten wachten, is een probleem. Het is erg vervelend voor patiënten als zij hierdoor lang(er) met klachten door moeten lopen. Het heeft invloed op de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg. Het baart mij dan ook zorgen dat de gemiddelde wachttijd voor een operatie bij mensen met chronische darmontsteking ruim driemaal zo lang is als de Treeknorm. Ik herken het probleem breder binnen de zorg en ook binnen de medisch specialistische zorg: ook voor andere interventies zijn de wachttijden boven de Treeknorm.

Vraag 3

Bent u op de hoogte van de grootte van deze groep patiënten met ernstige, niet-omkeerbare darmschade en soms levensbedreigende ziekteverschijnselen zoals sepsis, peritonitis (buikvliesonsteking) en ernstige vernauwingen die op de wachtlijst staan voor een operatie?

Nee. Ik heb geen inzicht in deze specifieke aantallen. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) houdt toezicht op de toegankelijkheid van zorg en monitort daarvoor onder andere de wachttijden. De NZa publiceert drie keer per jaar de Monitor Toegankelijkheid met de wachttijden in de medisch specialistische zorg (diagnostiek, polikliniek en behandelingen). Deze monitor bevat geen gedetailleerde informatie over de omvang van de wachtlijst voor specifieke patiëntengroepen.

Vraag 4

Deelt u de analyse van de directeur van het MDL Fonds dat de wachttijden «Onverantwoord lang» zijn en dat 22 weken «echt veel te lang voor mensen die zo ziek zijn dat ze levensbedreigende complicaties hebben»? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat moet hier volgens u aan gedaan worden en wat kunt u hierin betekenen?

Veldpartijen hebben een belangrijke rol in het bewaken van de toegankelijkheid in de medisch specialistische zorg. Het is aan zorgaanbieders om via goede triage en samenwerking te zorgen dat patiënten met de meest urgente zorgvraag tijdig geholpen worden. De zorgaanbieder is verplicht om patiënten die langer dan de Treeknormen wachten actief te wijzen op de mogelijkheid van zorgbemiddeling via hun zorgverzekeraar, zodat zij sneller passende zorg kunnen krijgen. Zorgverzekeraars zijn op hun beurt verantwoordelijk voor het inkopen van voldoende kwalitatief goede zorg en, in geval van wachttijden, voor het op verzoek bemiddelen van patiënten naar aanbieders die tijdig goede zorg kunnen leveren.
Het is belangrijk dat we ons blijven inzetten voor korte(re) gemiddelde wachttijden en dat we ervoor zorgen dat mensen met urgente problemen tijdig zorg ontvangen. Mijn voorgangers hebben al ingezet op het maken van bestuurlijke afspraken over transparantie van wachtlijstinformatie en het verbeteren van wachttijdinformatie op ZorgkaartNederland. In het onderhandelaarsakkoord van het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA) zijn verdere afspraken gemaakt om de toegankelijkheid van de zorg te borgen. Deze afspraken gaan over het verbeteren van inzicht in de wachttijden, het mogelijk maken van actieve wachtlijstbemiddeling en het versterken van triage.

Vraag 5

Waarom wordt er geen goede landelijke registratie bijgehouden voor patiënten die lijden aan de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa (IBD-patiënten)?

Op dit moment bestaat er nog geen kwaliteitsregistratie voor patiënten met de aandoening inflammatoire darmziekten (IBD), zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Om te leren en te verbeteren kunnen er landelijke kwaliteitsregistraties worden opgezet. Een wetenschappelijke vereniging is zelf verantwoordelijk voor het initiatief om een kwaliteitsregistratie op te zetten. In dit geval is het aan de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen (NVMDL) om het initiatief te nemen tot het opzetten van een dergelijke registratie. Zij kunnen daarbij een beroep doen op Stimuleringsgelden Kwaliteitsinstrumenten Medisch Specialistische Zorg (SKMS-gelden) om een registratie op te starten voor zowel financiële als procesmatige ondersteuning.

Vraag 6

Bent u bereid om het Dutch Institute for Clinical Auditing (DICA) te vragen om een registratie te gaan bijhouden van deze specifieke groep patiënten?

Het opzetten van een kwaliteitsregistratie is de verantwoordelijkheid van de betreffende wetenschappelijke verenigingen. De NVMDL pakt het opzetten van een kwaliteitsregistratie voor IBD-patiënten inmiddels ook op.

Vraag 7

Is het u bekend of er een normering bestaat voor aanvaardbare wachttijden voor een operatie voor IBD-patiënten?

De Treeknorm voor klinische behandelingen is 7 weken. De NVMDL geeft aan dat er, naast de Treeknorm, geen specifieke landelijke norm voor aanvaardbare wachttijden bij IBD-operaties bestaat.

Vraag 8

Heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zicht op de duur van de wachttijd voor een operatie voor deze groep patiënten van gemiddeld vijf maanden, die kan oplopen tot een jaar?

Zoals ik ook in het antwoord op vraag 3 heb aangegeven, is de NZa verantwoordelijk voor het toezicht op de toegankelijkheid van zorg. De IGJ houdt toezicht op de kwaliteit en veiligheid van de zorg en is niet verantwoordelijk voor het handhaven van de Treeknormen. Als er sprake is van een (potentieel) risico voor de kwaliteit of veiligheid, bijv. op basis van signaal van de NZa, dan kan de IGJ optreden. Overigens is het aan aanbieders om met behulp van triage en samenwerking ervoor te zorg dat patiënten met urgente klachten tijdig geholpen worden. Zo kunnen patiënten rekenen op spoedzorg wanneer zij dat nodig hebben.

Vraag 9

Houdt de IGJ, gezien de ernst van het ziektebeeld bij een opvlamming en de ondraaglijke pijn die vrijwel niet te bestrijden is, toezicht op het handhaven van de algemene Treeknorm voor niet-spoedeisende zorg van maximaal zeven weken wachttijd voor een operatie voor deze specifieke groep patiënten?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Zo nee, bent u bereid om de IGJ te vragen om toezicht te gaan houden, of te verbeteren, opdat de Treeknorm voor deze groep patiënten wordt gehaald?

De NZa, en niet de IGJ, houdt toezicht op de toegankelijkheid van zorg en ziet toe op de naleving van de zorgplicht door zorgverzekeraars. Daarbij verwijs ik ook naar het antwoord bij vraag 4, waarin ik heb aangegeven dat veldpartijen een belangrijke rol hebben in het bewaken van de toegankelijkheid in de medisch specialistische zorg.

Vraag 11

Hoe beoordeelt u het voorstel van MDL Fonds om operaties voor patiënten met chronische darmziekten op te nemen in de OK-programma’s van ziekenhuizen, en om de registratie bij deze groep te verbeteren? En bent u bereid hierover in gesprek te gaan met ziekenhuizen, zorgprofessionals en patiëntenorganisaties en hierover de Kamer voor het einde van jaar over te informeren?

Het verbeteren van de toegang tot zorg is belangrijk voor IBD-patiënten, maar dit moet gebeuren binnen de bredere context van druk op de medisch specialistische zorg en lange wachttijden voor meerdere patiëntengroepen. Daarom zijn in het AZWA concrete afspraken gemaakt met zorgpartijen om de toegankelijkheid te verbeteren. De verantwoordelijkheden voor de verdeling van operatietijd en prioritering van ingrepen liggen bij de zorgaanbieders en beroepsgroepen, niet bij de Minister van VWS.
Daarnaast wordt ingezet op betere kwaliteitsregistraties om de kwaliteit van zorg te verbeteren. De afgelopen jaren heb ik daarom samen met de partijen van het Bestuurlijke Overleg Kwaliteit medisch specialistische zorg hard gewerkt aan het verbeteren en professionaliseren van het kwaliteitsregistratielandschap. Hierbij biedt het in uw Kamer aangenomen wetsvoorstel Kwaliteitsregistraties Zorg een belangrijke juridische basis. Specifiek is voor IBD een uitkomstenset ontwikkeld binnen het programma Uitkomstgerichte Zorg, in samenwerking met de wetenschappelijke vereniging. Ik moedig partijen aan om in gesprek te blijven over verdere stappen naar een landelijke kwaliteitsregistratie, maar ziet op dit moment geen verdere rol voor mijzelf.
«Onverantwoord» (Patiënten met een darmontsteking staan maanden op wachtlijsten: «Onverantwoord» – RTV Noord)

Vraag 1

Wat is de reden dat endometriose niet op de lijst van chronische aandoeningen staat waarvoor fysiotherapie wel vergoed wordt? Hoe verhoudt dit zich tot het feit dat fysiotherapie een bewezen effectief onderdeel is van de behandeling voor endometriose?1

Ik ga ervan uit dat u met «de lijst van chronische aandoeningen waarvoor fysiotherapie wordt vergoed» doelt op bijlage 1 van het Besluit zorgverzekering (Bzv), ook wel de «chronische lijst» genoemd. De basis voor de lijst is het Nivel-rapport De omvang van fysiotherapeutische behandeling naar verschillende patiëntencategorieën uit 1995. Endometriose werd in dit rapport niet expliciet genoemd.
Aandoeningen kunnen aan bijlage 1 van het Bzv worden toegevoegd wanneer de behandeling daarvoor voldoet aan het wettelijke criterium «de stand van de wetenschap en praktijk»2. In andere woorden, of het effectief is. Zorginstituut Nederland (hierna: het Zorginstituut) beoordeelt dit en adviseert hierover. Het Zorginstituut kan dit uit eigen beweging doen, of op verzoek van de politiek of veldpartijen. Voor fysiotherapie bij endometriose heeft geen beoordeling plaatsgevonden.
Naar aanleiding van uw vragen heb ik het Zorginstituut verzocht de systematische review van Abril Coello et al. (2023), waar u in uw vraag naar verwijst, door te nemen. Het Zorginstituut heeft mij laten weten dat er geen onomstotelijk wetenschappelijk bewijs is dat fysiotherapie effectief is bij vrouwen met endometriose. In de systematische review zijn namelijk verschillende soorten behandelingen3 samengevoegd. Niet al deze behandelingen vallen binnen het beroepsprofiel van de fysiotherapeut. Daarnaast zijn de effecten direct na de behandeling gemeten, en zijn de effecten op de langere termijn onbekend. Bovendien is het de vraag of de effecten klinisch relevant4 zijn.

Vraag 2

Bent u ervan op de hoogte dat endometriose leidt tot veel klachten voor vrouwen die hieraan lijden en als gevolg daarvan een grote impact heeft op hun leven?

Ja, ik ben hiervan op de hoogte. Endometriose heeft een grote impact op het dagelijkse leven van vrouwen door onder andere hevige pijnklachten, mogelijke onvruchtbaarheid en negatieve gevolgen op de fysieke en mentale gezondheid. Mede daarom zet ik met de recent gelanceerde Nationale Strategie Vrouwengezondheid5 in op de verbetering van de gezondheid van vrouwen met bijvoorbeeld endometriose, zodat zij tijdig passende zorg en ondersteuning ontvangen.
In het document van WOMEN Inc., waar u in vraag 3 naar verwijst, staat dat het ongeveer 7 tot 10 jaar duurt voordat de diagnose endometriose wordt gesteld en een adequate behandeling wordt gestart. Dit leidt tot veel onnodig lijden voor vrouwen en niet-passende zorg. Ook het Zorginstituut wijst mij hierop. Daarom vind ik vroege diagnostiek bij endometriose een belangrijk verbeterpunt. Veldpartijen zijn hiermee al aan de slag gegaan via een financiële bijdrage van ZonMw. In een consortium werken zij aan het bouwen van een platform waarin alle informatie over endometriose overzichtelijk bij elkaar gebracht wordt en geschikt is om te gebruiken door patiënten, zorgverleners en geïnteresseerden. Binnenkort wordt dit platform rondom endometriose gelanceerd.

Vraag 3

Bent u ervan op de hoogte dat endometriose leidt tot € 2,3 miljard aan verzuim per jaar?2

Ja, ik ben hiervan op de hoogte.

Vraag 4

Bent u bereid om in gesprek te treden met vrouwen die lijden aan endometriose en fysiotherapeuten om te horen wat de toegevoegde waarde zou zijn van het vergoeden van fysiotherapie bij endometriose?

Ik ben altijd bereid over de vergoeding van deze zorg in gesprek te gaan met vrouwen die lijden aan endometriose en met de behandelaars die bij hun zorg betrokken zijn. Ik kan echter zelf geen inhoudelijk oordeel vellen over de toegevoegde waarde van een behandeling. Dat is aan de betrokken beroepsgroepen, zorgverzekeraars en patiënten(vertegenwoordigers).

Vraag 5

Bent u bereid om het Zorginstituut te vragen om te beoordelen of endometriose alsnog aan de lijst met chronische aandoeningen kan worden toegevoegd?

Zoals ik in het antwoord op vraag 1 heb aangegeven, is het allerminst zeker dat fysiotherapie effectief is voor de behandeling van endometriose. Als de zorg niet effectief is, dan kan het niet vergoed worden uit het basispakket. Daarom vind ik het op dit moment belangrijker dat de relevante veldpartijen goed onderzoek uitvoeren naar de effectiviteit van fysiotherapie bij endometriose.

Vraag 6

In hoeverre wordt de vraag welke behandelingen voor vrouwspecifieke en vrouwsensitieve aandoeningen worden vergoed ook meegenomen in de Nationale Strategie Vrouwengezondheid?

In de Nationale Strategie Vrouwengezondheid wordt niet ingegaan op de vraag welke behandelingen voor vrouwspecifieke en vrouwsensitieve aandoeningen worden vergoed. Wel richt het zich op het opschalen van reeds beschikbare kennis over vrouwspecifieke gezondheidsproblematiek. Ook richt het zich op het faciliteren van passende zorg en ondersteuning voor vrouwen.

Vraag 7

Bent u het ermee eens dat het feit dat fysiotherapie niet volledig in het basispakket is opgenomen dit soort onuitlegbare verschillen in vergoedingen veroorzaakt? Zo ja, bent u bereid om fysiotherapie alsnog op te nemen in het basispakket?

Ik deel uw opvatting niet. Om voor vergoeding uit het basispakket in aanmerking te komen, moet de effectiviteit van zorg aantoonbaar zijn. Dit is voor een groot deel van de fysiotherapie (nog) niet het geval, zoals het Zorginstituut stelt7. Daarom ben ik niet bereid om fysiotherapie alsnog volledig op te nemen in het basispakket. Wel ben ik bereid om te kijken of onderdelen van de fysiotherapeutische zorg aan het basispakket toegevoegd kunnen worden als deze effectief blijken te zijn.

Vraag 1

Kunt u uitsluitsel geven over de aanbesteding van de EKV’s?

Ja. Zoals medegedeeld aan uw Kamer in de brief van 20 februari van dit jaar wordt de ekv-dienstverlening aanbesteed. In de Kamerbrief bij de ekv monitor 2024 die recent naar uw Kamer is verstuurd is de stand van zaken geschetst van het aanbestedingsproces en is aangegeven onder welke uitgangspunten de ekv-dienstverlening in de markt wordt gezet.

Vraag 2

Hebben zich naast Atradius DSB, Invest International en Invest-NL nog andere partijen aangemeld voor deze aanbesteding? Zo ja, welke?

Zoals aangegeven in de Kamerbrief bij de ekv monitor 2024 die recentelijk met uw Kamer is gedeeld worden de aanbestedingsdocumenten deze zomer in detail verder uitgewerkt. Deze stukken worden vervolgens in september van dit jaar in een marktconsultatie voorgelegd aan potentiële inschrijvers. In de tussentijd worden potentieel geïnteresseerde marktpartijen actief benaderd om hun op de hoogte te stellen van de aankomende aanbesteding en hun interesse te polsen.
Het is vervolgens aan marktpartijen zelf om een keuze te maken of zij willen participeren in de marktconsultatie en het verdere aanbestedingstraject. Marktpartijen kunnen zich nu dus nog niet inschrijven voor de aanbesteding. Zoals ook is gedeeld in de recente Kamerbrief bij de ekv monitor 2024 is het streven om de aanbestedingsstukken eind 2025 te publiceren en daarna een zogenoemde mededingingsprocedure met onderhandeling te doorlopen, waarmee gestreefd wordt om in de zomer van 2026 de ekv-uitvoering te gunnen.

Vraag 3

Welke stakeholders worden betrokken bij de voorbereiding van deze aanbesteding?

Zoals aangegeven in de Kamerbrief bij de ekv monitor 2024 die recentelijk met uw Kamer is gedeeld zijn en worden stakeholders (bijvoorbeeld ekv-gebruikers) actief betrokken bij de voorbereiding van de aanbesteding van de ekv-dienstverlening.
Zo is er de afgelopen tijd gesproken met het bedrijfsleven, financiers en maatschappelijke organisaties over de ekv-aanbesteding. Deze gesprekken hebben waardevolle inzichten opgeleverd, onder meer ten aanzien van de wensen en kansen tot de verbetering van de huidige ekv-dienstverlening. Ekv-gebruikers en andere stakeholders worden daarnaast actief betrokken in de zogenoemde stakeholderconsultatie in september van dit jaar, waarin de concept aanbestedingsstukken ter consultatie worden voorgelegd aan deze stakeholders.

Vraag 4

Welke onderwerpen worden meegenomen in de aanbestedingsvoorbereiding?

De ekv-dienstverlening en de BZ-regelingen die thans door Atradius Dutch State Business (ADSB) worden uitgevoerd worden aanbesteed. Daarbij is een belangrijk aandachtspunt dat een toekomstige ekv-uitvoerder zich flexibel en innovatief opstelt om zo tijdig en goed te kunnen inspringen op veranderende markt- en (geo)politieke omstandigheden. Het onderliggende beleid op het gebied van bijvoorbeeld dierenwelzijnsbeleid, compliance en MVO wordt niet aangepast: de toekomstige ekv-uitvoerder dient zich daaraan te committeren. De precieze scope van de aanbesteding wordt in de zomer verder uitgewerkt in de aanbestedingsstukken. In de Kamerbrief bij de ekv monitor 2024 die recentelijk met uw Kamer is gedeeld is aangegeven onder welke uitgangspunten de aanbesteding ter consultatie wordt aangeboden aan de markt in september van dit jaar.

Vraag 5

Wanneer wordt de Kamer over het verloop van aanbesteding geïnformeerd?

Zoals aangegeven in de recente Kamerbrief bij de ekv monitor 2024 wordt uw Kamer in dit najaar nader geïnformeerd over de stand van zaken van de aanbesteding. Wij streven ernaar om de marktconsultatie in september van dit jaar te houden en de aanbestedingsstukken eind 2025 te publiceren. De Kamer zal na afronding van de marktconsultatie en voor de publicatie van de finale aanbestedingsdocumenten opnieuw geïnformeerd worden over de stand van zaken.

Vraag 6

Welke invloed heeft deze ontwikkeling op bedrijven die gebruikmaken van een EKV?

Het bedrijfsleven dat geregeld gebruik maakt van de ekv onderstreept het belang van het oplossen van de onrechtmatigheid in de huidige ekv-dienstverlening en de keuze om dat via een aanbesteding te doen.
Zoals aangegeven in de recente Kamerbrief bij de ekv monitor 2024 mag de ekv-aanbesteding niet ten koste gaan van de continuïteit van de ekv-dienstverlening. Een eventuele transitie van de huidige ekv-uitvoerder naar een nieuwe ekv-uitvoerder moet daarom tijdig en zorgvuldig worden voorbereid. De continuïteit van de huidige dienstverlening door ADSB is daarnaast geborgd: afgegeven polissen zijn en blijven juridisch bindend, ook indien de ekv-dienstverlening eventueel overgaat naar een nieuwe uitvoerder.
De Staat ziet met deze aanbesteding ook kansen om daar waar nodig de ekv-dienstverlening voor ekv-gebruikers te verbeteren. Zoals aangegeven in de beantwoording van vraag 3 worden ekv-gebruikers en andere stakeholders daarom actief betrokken bij de aanbesteding, zo worden hun inzichten betrokken bij het opstellen van de aanbestedingsdocumenten.

Vraag 7

Wat zijn de mogelijke langetermijngevolgen van de aanbesteding voor de uitvoeringspraktijk?

De onrechtmatigheid in de huidige dienstverlening met ADSB wordt door de aanbesteding opgelost, waardoor er rust en continuïteit wordt gecreëerd in de ekv-dienstverlening.
De inzet is om de ekv-dienstverlening voor een initiële termijn van 7 jaar aan te besteden. Bij goed functioneren kan de Staat de contracttermijn (meermaals) verlengen. Deze maximale looptijd wordt nog nader uitgewerkt, maar het idee is om met deze verlengingen een langere contracthorizon te creëren voor de ekv-uitvoering. Deze combinatie tussen een initiële termijn van 7 jaar en verlengingsmogelijkheden wordt in september van dit jaar getoetst op haalbaarheid in een marktconsultatie.

Vraag 1

Waarom is in vijf van de zes gevallen van een verdenking van een zedendelict geen vervolging ingesteld? Betrof dit een gebrek aan bewijs, een sepotbeslissing op andere gronden of is sprake geweest van een andere afweging?1

In lijn met het opportuniteitsbeginsel beslist het Openbaar Ministerie (OM) te allen tijde zelf of wordt overgegaan tot de vervolging van een strafbaar feit. Het is dan ook niet aan mij om in te gaan op de afwegingen die het OM in individuele gevallen maakt en de uitkomsten van deze afwegingen. In het algemeen kan het OM afzien van vervolging indien op grond van het onderzoek geconcludeerd moet worden dat niet vervolgd kan worden omdat een veroordeling niet haalbaar is (technisch sepot) of indien een vervolging (technisch) mogelijk is, maar op gronden aan het algemeen belang ontleend onwenselijk is (beleidssepot). In de vijf gevallen waarbij er sprake was van een verdenking van een zedendelict en geen vervolging is ingesteld, ging het om technisch sepots.

Vraag 2

Zijn ouders van kinderen die in opvang zaten op een locatie waar een medewerker verdacht is (geweest) van een zedenmisdrijf geïnformeerd over deze verdenking, zodat zij het gedrag van hun kinderen actief konden monitoren op mogelijke aanwijzingen van slachtofferschap? Zo nee, waarom niet?

Zoals in mijn Kamerbrief van 6 juni jl. is toegelicht, heeft de Justitiële Informatiedienst (Justid) in de periode 2018–2025 drie signalen over personen die werkzaam zijn in de kinderopvang gerelateerd aan zedenzaken niet doorgezet naar Justis. Justis heeft onderzocht of deze personen op basis van het signaal een risico vormden voor de uitoefening van hun functie en heeft geconcludeerd dat dit niet het geval is. Justis heeft daarom geen kennisgeving verstuurd aan de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO).2 Dit betekent dat andere partijen niet zijn geïnformeerd over de betreffende personen.

Vraag 3

Kunt u concreet aangeven welke soorten overtredingen en misdrijven leiden tot het weigeren of intrekken van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) in de context van de kinderopvang?

In de kinderopvang wordt gewerkt met een kwetsbare groep die zo goed mogelijk beschermd moet worden. De personen die werkzaam zijn in de kinderopvang zijn belast met de zorg en het welzijn van kinderen. Ook hebben zij een voorbeeldfunctie en kunnen zij invloed uitoefenen op de aan hen toevertrouwden door middel van hun gedragingen.
Justis beoordeelt het risico voor de samenleving van het strafrechtelijk verleden in verband met het doel waarvoor de VOG wordt gevraagd. Daarbij betrekt Justis ook de omstandigheden van het geval, waaronder het tijdsverloop na het delict, de afdoening van het delict en het belang van de aanvrager. Dat maakt elke beoordeling van een VOG-aanvraag maatwerk. Een seksueel misdrijf leidt in beginsel tot het weigeren van de afgifte van een VOG voor het werken met kinderen. Er geldt hiervoor een verscherpt toetsingskader. De VOG kan in deze gevallen enkel worden afgegeven indien de weigering van de VOG evident disproportioneel is. Ook gewelds- en vermogensdelicten en overtredingen van de Opiumwet of machtsmisbruik, zoals afpersing en chantage, kunnen een gevaar vormen voor de veiligheid in de kinderopvang. Daarom weegt Justis deze feiten zwaar mee in de beoordeling.

Vraag 4

In het ene geval waarin een vervolging voor een zedenmisdrijf in de taxibranche heeft plaatsgevonden: is dit zedendelict gepleegd tijdens de werkzaamheden in de taxibranche, jegens een klant of in een andere context?

Vanwege de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van betrokkene kan ik niet ingaan op individuele casuïstiek. In het algemeen kan ik aangeven dat in de VOG-beoordeling wordt onderzocht in welke context het delict gepleegd is en dat er in de beoordeling zwaar gewicht wordt toegekend aan delicten gepleegd in de functie en/of context waarvoor een VOG wordt aangevraagd.

Vraag 5

Zijn de 477 personen die mogelijk nog werkzaam zijn in de kinderopvang of taxibranche inmiddels allemaal gescreend op relevante antecedenten, en zo ja, zijn werkrelaties, ouders en/of cliënten van deze personen op de hoogte gesteld van mogelijke risico’s?

Alle personen die mogelijk nog werkzaam zijn in de kinderopvang en de taxibranche zijn inmiddels gescreend door Justis. Voor nadere informatie over de herbeoordeling en de aantallen verwijs ik u graag naar mijn brief van 24 juni jl.3
In de kinderopvang is het proces continue screening gevolgd conform de Handleiding continue screening kinderopvang. In vijf gevallen heeft dit geleid tot een kennisgeving. Alle partijen in de keten zijn geïnformeerd over deze signalen. Dit betreft DUO, Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD’en), gemeenten en houders van een kinderopvanglocatie. Bij de vijf gevallen hebben houders en/of gastouderbureaus vervolgens gepaste actie ondernomen. Dit kan betekenen dat de betreffende personen op non-actief zijn gezet, de toegang is ontzegd of dat de gastouderopvang op verzoek van het gastouderbureau is gestaakt totdat een nieuwe VOG kan worden verstrekt.
Het is aan houders van een kinderopvanglocatie om ouders te informeren, zodra duidelijk is dat een persoon geen nieuwe VOG krijgt en wordt ontslagen of de relatie tussen het gastouderbureau en de gastouder officieel wordt beëindigd. Wanneer en hoe dit wordt gedaan is aan de houder om af te wegen.
Justis heeft voor negen chauffeurs in de taxibranche een signaal verstuurd aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). De ILT heeft deze signalen doorgezet aan Kiwa Register, waarop Kiwa Register deze chauffeurs heeft verzocht om een nieuwe VOG aan te vragen. Als de VOG niet verleend wordt, wordt de chauffeurskaart van deze persoon ingetrokken. Iedere taxi moet beschikken over een boardcomputer. Voor bediening hiervan is de chauffeurskaart nodig. Als de chauffeurskaart is ingetrokken, kan de betreffende chauffeur niet meer werken in de taxibranche. Wanneer de ILT informatie heeft over de werkgever van de chauffeur, dan wordt deze geïnformeerd.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Medische misstanden in Nederlandse gevangenissen»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u op de hoogte van soortgelijke casussen waarbij aan gedetineerden niet of niet tijdig medische zorg is verleend? Kunt u aangeven om hoeveel gevallen het gaat?

Ja.
Gedetineerden worden aan de zorg van de Staat (DJI) toevertrouwd en zij moeten er daarom vanuit kunnen gaan dat zij zich in een sociaal veilige omgeving bevinden en ook de (medische) zorg krijgen die zij nodig hebben. Ik neem alle signalen, zoals beschreven in het Misstandenboek, zeer serieus.
Zorgverlening blijft echter zowel binnen als buiten DJI mensenwerk, waarbij fouten gemaakt kunnen worden met soms zeer ingrijpende gevolgen. Uitgangspunten voor DJI zijn transparantie over eventuele fouten, het leren van fouten en het voor de toekomst zoveel als mogelijk voorkomen ervan. DJI maakt hierbij gebruik van instrumenten zoals die ook in de reguliere zorg worden gehanteerd. Voor een uitgebreide reactie op het misstandenboek verwijs ik naar de zevende voortgangsbrief ontwikkelingen gevangeniswezen2.
Ten aanzien van de vraag om hoeveel gevallen het gaat; dit aantal is mij niet bekend. Er vindt calamiteitenonderzoek plaats wanneer er sprake is van een calamiteit in de zorgverlening. In deze analyses wordt geen differentiatie gemaakt op het niet (tijdig) verlenen van medische zorg. DJI ontvangt analyses van de calamiteitenonderzoeken, die worden gebruikt om te leren en zo nodig verbeteringen door te voeren om toekomstige incidenten zoveel mogelijk te voorkomen. Tevens worden deze onderzoeken met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) gedeeld.
Zoals ook aangekondigd in de hierboven genoemde brief heeft DJI het Misstandenboek aangeboden aan de IGJ. De IGJ is verantwoordelijk voor het toezicht op de medische zorg bij DJI.

Vraag 3

Herkent u het beeld dat medische zorg in detentie wordt uitgesteld omdat de staat de verantwoordelijkheid overneemt van de zorgverzekeraar en daardoor «alles wat uitgesteld kan worden, uitgesteld wordt»? Zo ja, hoe wordt bepaald welke zorg «uitstelbaar» is?

Nee, dat beeld herken ik niet. Zorgprofessionals werken bij DJI volgens de beroepsnormen en kaders zoals die ook voor de medische zorg in de maatschappij gelden. Er is geen beleid dat DJI-artsen andere beroepsinhoudelijke medische afwegingen zouden moeten maken dan andere artsen.
In het Vademecum, dat elk jaar wordt opgesteld aan de hand van het basis zorgverzekeringspakket in de vrije maatschappij, beschrijft DJI welke (para) medische en mondzorg verstrekkingen geboden worden. Hierin staat dat de zorgprofessional een rol speelt in de kostenbeheersing van de gezondheidszorg binnen DJI. Dit kan de indruk geven dat zorgprofessionals het kostenaspect zwaarder mee laten wegen in hun oordeel om zorg te bieden dan dat zij buiten DJI zouden doen. Dat is echter niet het geval.
Net zoals in de vrije maatschappij is er een veelheid aan factoren die meespelen in de overweging van zorgprofessionals. De kosten- en doelmatigheidsaspecten van zorg zullen in het Vademecum worden verduidelijkt, volgens de lijn «deze overwegingen zijn hetzelfde als in de vrije maatschappij».

Vraag 4

Hoe kan het dat gedetineerden soms meerdere dagen zonder noodzakelijke medicatie zitten of verkeerde medicijnen krijgen toegediend?

Vooropgesteld, ik betreur het ten zeerste indien dit zich voordoet. Gedetineerden moeten er vanuit kunnen gaan dat zij de medische zorg krijgen die zij nodig hebben.
Er is binnen elke penitentiaire inrichting een medische dienst, bestaande uit in ieder geval psychiaters, psychologen, artsen en justitieel verpleegkundigen. De apotheek zorgt ervoor dat de juiste medicatie en dosis in afgesloten medicijnzakjes per persoon worden geleverd. Verpleegkundigen zorgen ervoor dat de medicatie op de juiste afdelingen terecht komt. De PIW’ers reiken de voorverpakte medicatie uit. Zij hebben hiervoor een e-learning medicatietoediening gedaan. Hiermee zijn zij bekwaam om medicatie te verstrekken. Het verstrekken van medicatie is geen voorbehouden handeling die alleen door zorgprofessionals mag worden gedaan.
De medische diensten van de inrichtingen hebben daarnaast altijd toegang tot medicatie door middel van een noodvoorraad in de inrichting, de reguliere apotheek (kantoortijden) en dienstapotheek (buiten kantoortijden). Zo nodig kan met een spoedrit noodzakelijke medicatie snel vanuit de apotheek in de inrichting komen, ook in de avond en nacht.

Vraag 5

Waarom worden gedetineerden die om medische hulp vragen niet direct in contact gebracht met een arts of verpleegkundige?

Gedetineerden hebben dagelijks toegang tot medische zorg. Gedetineerden kunnen hun zorgvragen indienen via zogenoemde sprekersbriefjes. Justitieel verpleegkundigen beoordelen de urgentie van een hulpvraag om te bepalen hoe snel en door wie iemand behandeld moet worden, zoals dit in een huisartsenpraktijk ook gebeurt. Zij plaatsen gedetineerden op het spreekuur van de zorgprofessional die het best passend is bij de zorgvraag. Dit kan de verpleegkundige zelf zijn, de huisarts of bijvoorbeeld de tandarts. Spoed- of acute zorg wordt direct verleend.
Tijdens kantooruren is de medische dienst altijd aanwezig in de PI. In de avond-, nacht-, en weekenduren is altijd een huisarts telefonisch bereikbaar die binnen 1 uur op locatie kan zijn. In deze avond-, nacht- en weekenduren dient de PIW’er/complexbeveiliger altijd de arts te bellen bij zorgvragen van gedetineerden. Indien er bijzonderheden zijn, geeft de medische dienst een nachtoverdracht mee aan de PIW’ers/complexbeveiliger.

Vraag 6

Kunt u reflecteren op de poortwachtersfunctie van penitentiaire inrichtingswerkers (PIW), die zonder medische opleiding medicijnen verstrekken of beoordelen of een arts nodig is?

Een PIW’er of complexbeveiliger beoordeelt niet of een gedetineerde een arts nodig heeft. PIW’ers/complexbeveiligers dienen tijdens avond, nacht en weekenduren in het geval van een zorgvraag altijd de dienstdoende arts te raadplegen. Indien er bijzonderheden zijn, geeft de medische dienst een nachtoverdracht mee aan de PIW’ers/complexbeveiliger. Uit cijfers blijkt dat de arts tijdens de avond, nacht en weekenduren veelvuldig consulten op locatie houdt (enkele honderden keren per jaar per vrouweninrichting).
De PIW’ers reiken de voorverpakte medicatie uit en zien toe op inname. Zij hebben hiervoor de bovengenoemde verplichte e-learning «veilig omgaan met medicatie» gevolgd. Zie ook het antwoord op vraag 4.

Vraag 7

Hebben alle PIW'ers een cursus gehad om adequaat op te treden bij medische vragen? Hoeveel van de nieuwe medewerkers die het afgelopen jaar zijn aangenomen zijn hierop getraind?

PIW’ers en complexbeveiligers bellen bij medische vragen altijd de arts of schakelen met de medische dienst, zie ook het antwoord op vraag 6. Dit protocol is onderdeel van de basisopleiding. Executief personeel is opgeleid en bevoegd om levensreddende handelingen te verrichten in kader van Bedrijfshulpverlening (BHV).

Vraag 8

Zijn er medewerkers die zonder het volgen van een cursus wél medicijnen verstrekken aan gedetineerden? Zo ja, hoe vaak komt dit voor?

Het volgen van een cursus voor medicijnverstrekking is verplicht. Tot het afronden van de e-learning is het voor een PIW’er niet toegestaan om medicatie uit te delen.

Vraag 9

Acht u het wenselijk dat in de avonduren en weekenden geen medisch personeel aanwezig is en PIW's verantwoordelijk zijn voor medische zorg?

Zoals benoemd in het antwoord op vraag 5 is er in de avond-, nacht-, en weekenduren altijd een huisarts telefonisch bereikbaar die binnen 1 uur op locatie kan zijn. De PIW’er en complexbeveiliger belt altijd de arts bij zorgvragen van gedetineerden.

Vraag 10

Herkent u het beeld dat klachten van vrouwelijke gedetineerden niet altijd serieus worden genomen? Wat wordt er gedaan om dit te verbeteren?

Dit beeld herken ik in zijn algemeenheid niet. Dat wil niet zeggen dat er geen verkeerde inschatting van klachten kan plaatsvinden door de zorgprofessional.
Een aantal zaken rondom de medische zorg kan zeker verbeterd worden, zoals opgenomen in de reactie op het Misstandenboek van Bureau Clara Wichmann in de zevende voortgangsbrief ontwikkelingen gevangeniswezen.3
Ik vind het zeer belangrijk dat klachten serieus worden genomen, van alle gedetineerden. De afgelopen periode is er meer aandacht geweest voor de positie van (jong)volwassen vrouwen in detentie. Zowel bij de herijking van de visie op het gevangeniswezen als bij de ontwikkeling van nieuwe behandel- en detentieconcepten door DJI zal de (vormgeving van) detentie van (jong)volwassen vrouwen een specifiek focuspunt zijn.
DJI zal zich met interne en externe partners herbezinnen over (jong)volwassen vrouwen in geslotenheid. Mede naar aanleiding van de verschillende rapporten die zijn verschenen op dit onderwerp, zoals het rapport van de Raad voor de Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) «ingesloten vrouwen in beeld» en het Misstandenboek van Bureau Clara Wichmann. Zoals hiervoor aangegeven, stuurt DJI het misstandenboek toe aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).
Gedetineerden kunnen zorgvragen indienen bij de medische dienst. Wanneer een gedetineerde een klacht heeft over het medisch handelen van een zorgverlener, dan volgt eerst een bemiddelingsgesprek met het hoofd zorg of een andere functionaris. Als dit gesprek niet tot een acceptabele uitkomst leidt, dan stuurt het hoofd zorg de klacht door naar de medisch adviseur (of tandheelkundig adviseur indien van toepassing). Als de gedetineerde het niet eens is met de uitspraak van de medisch of tandheelkundig adviseur, dan kan hij/zij in beroep gaan bij de RSJ. Een gedetineerde mag ook afzien van het bemiddelingsgesprek, dan wordt de klacht direct doorgeleid.
Als een gedetineerde een klacht heeft die gaat over de organisatie van zorg of toegang tot zorg, dan kan deze ingediend worden bij de Commissie van Toezicht. Ook hierbij geldt dat wanneer de gedetineerde het niet eens is met de uitspraak van de Commissie van Toezicht, hij/zij in beroep kan gaan bij de RSJ.

Vraag 11

In hoeverre kunnen vrouwelijke gedetineerden op dit moment met medische klachten bij vrouwelijke PIW’ers terecht? Kunnen zij vragen naar een vrouwelijke medewerker als zij dat wensen?

Medische zorgvragen worden door PIW’ers direct bij medische dienst neergelegd.
Een diverse teamsamenstelling is een prioriteit voor DJI. Ook in vrouwengevangenissen streeft DJI naar een goede balans tussen mannelijk en vrouwelijk personeel. Hier wordt bij werving en selectie en samenstelling van de teams op gestuurd. Daarmee kan echter niet gegarandeerd worden dat er altijd een vrouwelijke PIW’er op de afdeling is.

Vraag 12

Wanneer wordt beoordeeld of iemand detentieongeschikt is wegens medische klachten? Waarom gebeurt dit niet voorafgaand aan de detentie?

Indien specialistische zorg noodzakelijk wordt geacht verwijzen de huisarts, verpleegkundig specialist of tandarts van DJI naar de specialist. Als het vermoeden bestaat dat de benodigde zorg niet in of vanuit detentie kan worden gerealiseerd, kan de casemanager op verzoek van de medische dienst, de gedetineerde zijn/ haar advocaat of de medische dienst een detentiegeschiktheidsonderzoek of een strafonderbreking aanvragen.
Detentiegeschiktheidsonderzoeken kunnen ook voorafgaand aan detentie worden aangevraagd. Wanneer iemand nog niet gedetineerd is, kan deze persoon zelf een detentiegeschiktheidsonderzoek aanvragen.

Vraag 13

Kunt u reflecteren op de druk op de bezetting in het gevangeniswezen en de verhoogde kans op fouten op onder andere medisch gebied? Is er een relatie tussen gevangenissen waar «code zwart» geldt en het aantal fouten dat wordt gemaakt?

Er is geen aanleiding om aan te nemen dat er sprake is van een verhoogde kans op fouten op medisch gebied als gevolg van de druk op de bezetting in het gevangeniswezen. Tijdens kantooruren is de medische dienst altijd aanwezig in de PI. In de avond-, nacht-, en weekenduren is altijd een huisarts telefonisch bereikbaar die binnen 1 uur op locatie kan zijn. Zie ook het antwoord op vraag 5.

Vraag 14

Kunt u in dit kader ook reageren op het eerdere standpunt van de directeur van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) dat «vrouwengevangenissen een tekortschietende kopie zijn van mannengevangenissen» en er meer rekening moet worden gehouden met de specifieke behoeften van vrouwen in detentie?2

Verschillende rapporten, zoals van de universiteit Leiden5 en de RSJ6, laten zien dat detentie voor vrouwen te zeer een afgeleide is van detentie voor mannen en daarmee onvoldoende recht doet aan de specifieke kenmerken van vrouwelijke gedetineerden. Een meer fundamentele herbezinning is dus wenselijk. DJI is daarom een traject gestart om tot een herontwerp van detentie van (jong)volwassen vrouwen te komen. Zowel bij de herijking van de visie op het gevangeniswezen als bij de ontwikkeling van nieuwe behandel- en detentieconcepten door DJI zal de (vormgeving van) detentie van (jong)volwassen vrouwen een specifiek focuspunt zijn.

Vraag 1

Wat is uw reactie op de berichten over therapieën voor de ziekte ME/CVS en de twijfel die steeds breder ontstaat over de wetenschappelijke basis voor deze therapieën1 en het leed dat jonge patiënten met ME/CVS en hun ouders ervaren door dwang op behandelingen die soms schadelijk zijn?

Vraag 2

Wat is de internationale wetenschappelijke consensus over effectieve behandeling van ME/CVS bij kinderen, in het bijzonder over de effectiviteit van cognitieve gedragstherapie (CGT)?

Vraag 3

Waarom wordt CGT niet toegepast bij kinderen met long covid maar wel bij kinderen met ME/CVS?

Vraag 4

Als de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) in haar reactie benoemt dat CGT voor meer dan de helft van de kinderen een effectieve behandelvorm is, bedoelt de NVK dan dat dit een ondersteunende therapie kan zijn om met ME/CVS om te gaan, of ziet zij het CGT ook als therapie om de energiegrenzen van patiënten op te zoeken/op te rekken?

Vraag 5

Op welke manier is het advies van de Gezondheidsraad uit 2018 over ME/CVS verwerkt in de richtlijnen van artsen? Waarom is het advies dat CGT in combinatie met het opbouwen van conditie geen adequate behandeling is, niet op die manier in de richtlijnen teruggekomen?

Vraag 6

Is bij u bekend hoeveel minderjarige patiënten CGT hebben ontvangen die schade toebracht aan hen? Zo nee, bent u bereid zich daarover te laten informeren, door bijvoorbeeld patiëntenverenigingen?

Vraag 7

Bent u bekend met de onterechte meldingen die aan Veilig Thuis zijn gedaan als ouders hun kinderen geen CGT willen laten volgen? Wat is uw reactie daarop in het licht van de twijfel die er bestaat over de wetenschappelijke basis voor deze therapieën?

Vraag 8

Herkent u dat ME/CVS net als onder andere long covid en q-koorts een post-acuut infectiesyndroom is (PAIS)?

Vraag 9

Op welke manier wilt u inzichten die er momenteel over de behandeling van long covid zijn en worden opgedaan, bijvoorbeeld dat inspanning eerder tot verslechtering van de conditie leidt dan verbetering, laten toepassen op de behandelrichtlijnen van ME/CVS?

Vraag 10

Wilt u in gesprek gaan met de NVK over het aanpassen van de richtlijnen ten aanzien van de behandeling van ME/CVS?

Vraag 11

Kunt u toelichten wat de uitwerking is van het amendement Drost2, dat middelen vrijmaakte voor extra biomedisch onderzoek naar de ziekte ME/CVS?

Vraag 1

Zijn er wellicht ook ministeries die in het geheel niet, dus op geen enkele wijze, betrokken of aangehaakt zijn bij het bereiken van de (geheime en voor de regering politiek bindende) «Resilience Objectives» van de NAVO? Zo ja, welke ministeries zijn dit?

Vraag 1

Bent u ermee bekend dat een internationale groep burgers, waaronder een Nederlandse kapitein, met het schip «Madleen» Gaza nadert met hulpgoederen om de illegale belegering van Gaza te doorbreken en mensen van voedsel te voorzien?1

Vraag 2

Bent u bekend met het bericht van het Israëlische ministerie waarin het de burgers op het schip associeert met terroristen en zegt alle nodige maatregelen te zullen nemen om het schip tegen te houden ook als het schip zich op internationale wateren bevindt?2

Vraag 3

Wat vindt u van deze reactie? Bent u ermee bekend dat de burgers aan boord van de Madleen om hulp vragen van o.a. de Nederlandse regering om ze te beschermen en dat de komende 24 uur cruciaal zijn?3

Vraag 4

Bent u bereid u met spoed in te zetten voor de veiligheid van de Nederlandse burger aan boord van de Madleen en de rest van de burgers daar? Zo nee, waarom laat u onschuldige burgers in de steek?

Vraag 5

Erkent u dat, ter voorkoming van genocide, kan worden gesteld dat staten gehouden zijn tot het verrichten van een absolute minimuminspanning om maatregelen te nemen die de toegang van noodhulp tot de burgerbevolking waarborgen? Zo ja, welke inspanningen levert Nederland ter ondersteuning van de Madleen, het schip dat noodhulp probeert te leveren aan Gaza? Zo nee, welke praktische inspanningen om noodhulp Gaza in te krijgen levert Nederland op dit moment dan wel?

Vraag 6

Erkent u dat deze inspanningsverplichting groter is voor Nederland gezien de «goede relaties» die Nederland volgens het kabinet met Israël onderhoudt?

Vraag 7

Erkent u dat het feit dat burgers zich genoodzaakt voelen om per zeilschip hulpgoederen naar Gaza te brengen, laat zien dat de internationale gemeenschap – Nederland incluis – structureel tekortschiet in het waarborgen van humanitaire toegang tot Gaza?

Vraag 8

Bent u bereid om zich binnen de Europese Unie hard te maken voor een structurele, door de Verenigde Naties (VN) gecoördineerde humanitaire zee-corridor naar Gaza, waarin ook niet-gouvernementele initiatieven zoals de Gaza Freedom Flotilla bescherming en erkenning krijgen?

Vraag 9

Welke diplomatieke maatregelen bent u op dit moment aan het voorbereiden voor het geval Israël daadwerkelijk overgaat tot het enteren of tegenhouden van de Madleen in internationale wateren?

Vraag 10

Bent u bereid het onderscheppen van de Madleen, mocht dat plaatsvinden, krachtig te veroordelen en te pleiten voor internationale sancties of juridische stappen, gezien de ernstige aard van de schending?

Vraag 11

Wat is uw reactie op de berichten dat de GPS-tracker van de Madleen doelbewust wordt gesaboteerd? Bent u bereid navraag te doen bij Israël of andere betrokken staten over mogelijke betrokkenheid bij deze sabotage?

Vraag 12

Bent u bereid publiekelijk steun uit te spreken voor het recht van burgers en organisaties om zich vreedzaam in te zetten voor humanitaire doeleinden en solidariteit te tonen met de Palestijnse bevolking, ook als dit betekent dat zij blokkades vreedzaam proberen te doorbreken?

Vraag 13

Bent u bereid het statement van de VN te ondersteunen waarin wordt gepleit voor het borgen van een veilige doorgang van de Madleen?4

Vraag 14

Bent u bereid deze vragen binnen 24 uur te beantwoorden gezien de noodsituatie?

Vraag 1

Bent u ermee bekend dat er ongewapende burgers aan boord zijn van het schip de Madleen, waaronder een Nederlandse burger, en dat de Madleen humanitaire hulp voor Gaza vervoert?

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met het bericht van Israëlische defensieminister Katz dat de Israel Defense Forces (IDF) het schip de Madleen zal tegenhouden, met alle mogelijke middelen? Erkent u dat van deze uitspraak een dreiging uitgaat en dat de veiligheid van de Madleen daarmee niet gegarandeerd is, net zoals de vrije toegang van humanitaire hulp tot Gaza?

Ja. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de Israëlische autoriteiten geïnformeerd over de aanwezigheid van een Nederlands staatsburger aan boord en Israël opgeroepen geen geweld te gebruiken tegen het schip en zijn opvarenden.

Vraag 3

Erkent u dat de Israëlische regering humanitaire hulp moet toelaten tot Gaza en dat een blokkade daarvan onacceptabel is?

Ja.

Vraag 4

Erkent u dat het blokkeren van humanitaire hulp en het inzetten van honger als wapen een oorlogsmisdaad is, en dat dus ook het blokkeren van de Madleen een oorlogsmisdaad is?

Het structureel blokkeren van humanitaire hulp voor de noodlijdende bevolking van de Gazastrook vormt een schending van het humanitair oorlogsrecht. Dit heeft Nederland dan ook veroordeeld. Het inzetten van honger als oorlogswapen is een oorlogsmisdrijf. De kwestie of Israël zich hier schuldig aan heeft gemaakt moet worden bekeken door onafhankelijke onderzoekers en juridische instanties, zoals het Internationaal Gerechtshof.
Nederland maakt zich ernstige zorgen over de aanhoudende voedselcrisis in de Gazastrook die wordt veroorzaakt door een schrijnend gebrek aan toegang van humanitaire hulp. Nederland meent dat Israël dergelijke toegang per ommegaande moet verlenen aan professionele, gemandateerde hulporganisaties zoals de VN, de Rode Kruis- en Halve Maanbeweging en de relevante internationale ngo’s. Er staan duizenden vrachtwagens met hulp klaar om de grens met de Gazastrook over te steken. De VN geven aan in staat te zijn heel de Gazastrook van voedsel en andere essentiële goederen te voorzien.

Vraag 5

Erkent u dat het een plicht is van de Nederlandse overheid om Nederlandse burgers te beschermen, en dus ook de Nederlandse burger die zich bevindt op de Madleen?

De Nederlandse overheid heeft de verantwoordelijkheid om Nederlandse staatsburgers in het buitenland waar mogelijk consulaire bijstand te verlenen wanneer zij in moeilijkheden verkeren. Dit geldt ook voor de Nederlandse burger die zich op de Madleen bevond, aan wie prompt consulaire bijstand is verleend zodra deze daarom heeft verzocht. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken volgt de situatie nauwgezet en verleent consulaire bijstand conform de geldende richtlijnen en mogelijkheden.

Vraag 6

Bent u het ermee eens dat het blokkeren van de humanitaire hulp op de Madleen tot Gaza onacceptabel is, en dat het gebruik van geweld onacceptabel is?

De opvarenden hebben bevestigd dat de humanitaire hulp op de Madleen voornamelijk symbolisch van aard was. Voor het werkelijk lenigen van de extreme humanitaire noden in de Gazastrook is, naast een staakt-het-vuren, structurele en ongehinderde humanitaire toegang nodig voor professionele, gemandateerde hulporganisaties. Dat neemt niet weg dat het kabinet de zorgen van de opvarenden over de catastrofale humanitaire situatie in de Gazastrook deelt. Het kabinet blijft, zowel bilateraal als multilateraal, maximale druk uitoefenen op onmiddellijk herstel van humanitaire toegang over land door professionele en gemandateerde organisaties. Ook staat het kabinet in nauw contact met de humanitaire partnerorganisaties die hun essentiële werk proberen te doen in de Gazastrook.

Vraag 7

Wat heeft u gedaan om de veiligheid van de Nederlandse burger aan boord van de Madleen te waarborgen en om toegang van de humanitaire hulp op de Madleen tot Gaza te bewerkstelligen? Heeft u contact gehad met de Israëlische regering over de Madleen? Welke boodschap heeft u afgegeven en wat is daarvan het resultaat geweest? Welke andere acties heeft u ondernomen om de Madleen en de Nederlandse burger aan boord te beschermen?

Nadat de Madleen was vertrokken, heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken de Israëlische autoriteiten geïnformeerd over de aanwezigheid van een Nederlands staatsburger aan boord van het schip en Israël opgeroepen geen geweld te gebruiken tegen het schip en zijn opvarenden. Aan betrokkene is prompt consulaire bijstand verleend, zodra deze daarom heeft verzocht.

Vraag 8

Welke acties gaat u ondernemen om ervoor te zorgen dat de humanitaire hulp op de Madleen niet wordt geblokkeerd en dat er geen geweld tegen de burgers op de Madleen zal worden gebruikt door de Israëlische regering? Als uw acties tot nu toe niet effectief zijn gebleken, welke andere acties gaat u dan inzetten? Wanneer gaat u over tot sancties, een wapenembargo, een handelsembargo, of andere maatregelen?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Gezien de ontwikkelingen die nu plaatsvinden, bent u bereid zich met spoed in te zetten voor de veiligheid en de toegang tot Gaza van de Madleen?

De Madleenis op maandag 9 juni 2025 onderschept en naar de haven van Ashdod gebracht. Op dit moment is geen sprake van een verdere veilige doorgang van de Madleen. Het staat zoals gezegd buiten kijf dat – naast een staakt-het-vuren – onmiddellijke, veilige en onvoorwaardelijke humanitaire toegang moet worden gefaciliteerd. Hiervoor blijft het kabinet zich onverminderd inzetten. Overigens moet worden opgemerkt dat voor de Gazastrook een rood reisadvies geldt.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Organisatie meldt dat Israëlische marine zeilboot Greta Thunberg heeft geënterd»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u op de hoogte van de actuele situatie van de Madleen en de opvarenden? Zo nee, wat doet u op dit moment om daarachter te komen? Zo ja, kunt u deze delen?

Ja. De Madleen is op maandag 9 juni door Israël onderschept en naar de Israëlische haven van Ashdod gebracht. Aan de Nederlandse burger aan boord van de Madleenis prompt consulaire bijstand verleend zodra deze daarom heeft verzocht. Vanwege de privacy van betrokkene kan het kabinet op dit moment niet verder ingaan op de inhoud van de zaak. In het kader van consulaire bijstand staat de ambassade in Tel Aviv in contact met de Israëlische autoriteiten over de precieze omstandigheden van de onderschepping van de Madleen.

Vraag 3

Bent u bekend met het bericht dat de Madleen was omsingeld door drones, die het schip «bespuiten met een witte, verfachtige substantie»? Zo ja, hoe beoordeelt u dit, en kunt u uitleggen hoe u tot uw oordeel komt?

Ja, het kabinet is bekend met dit bericht. Het interfereren met de normale navigatie van een schip in internationale wateren is niet toegestaan zonder geldige internationale rechtsgrond. Het kabinet beschikt niet over voldoende informatie ten aanzien van de omstandigheden van dit specifieke incident om hier verdere uitspraken over te doen.

Vraag 4

Bent u bekend met het bericht dat Israëlische militairen de zeilboot hebben geënterd?

Ja.

Vraag 5

Bent u het eens dat dit een schending van het internationale recht is, en een schending van het recht op vrije doorgang op zee? Zo nee, waarom niet?

Op dit moment is onvoldoende bekend over de onderschepping van het schip om tot een definitief oordeel te komen. Onderzoek door met name de vlaggenstaat, het Verenigd Koninkrijk, zou meer gegevens moeten opleveren.

Vraag 6

Welke strafbare feiten zou de Madleen volgens u plegen die rechtvaardigen dat Israëlische militairen de Madleen enteren? Indien geen, ben u het eens dat er geen rechtvaardiging is? Kunt u dit uitleggen?

Het schip bevond zich in internationale wateren in het kader van de uitoefening van de vrijheid van navigatie. Gelet op de exclusieve rechtsmacht van de vlaggenstaat, het Verenigd Koninkrijk, geldt aan boord van het schip alleen het strafrecht van het Verenigd Koninkrijk. Het kabinet heeft geen kennis van eventuele strafbare feiten die zouden kunnen zijn begaan aan boord van het schip. Eventueel nader onderzoek door het Verenigd Koninkrijk zou dat moeten uitwijzen, indien nodig gevolgd door passende vervolgmaatregelen.

Vraag 7

Welke acties heeft u ondernomen om te voorkomen dat Israëlische militairen de zeilboot zouden enteren?

Nadat de Madleen was vertrokken, heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken de Israëlische autoriteiten geïnformeerd over de aanwezigheid van een Nederlands staatsburger aan boord en Israël opgeroepen geen geweld te gebruiken tegen het schip en zijn opvarenden.

Vraag 8

Welke acties heeft u ondernomen nadat Israëlische militairen de Madleen hebben geënterd?

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft prompt consulaire bijstand verleend aan de Nederlander die aan boord zat van de Madleenzodra deze daarom heeft verzocht. Vanwege de privacy van de betrokkene kan het kabinet op dit moment niet verder ingaan op de inhoud van de zaak.

Vraag 9

Bent u bereid om de acties van het Israëlische leger ten strengste te veroordelen? Zo nee, waarom niet?

Op dit moment is het te vroeg hier definitieve uitspraken over te doen. In het kader van consulaire bijstand staat de ambassade in Tel Aviv in contact met de Israëlische autoriteiten over de precieze omstandigheden van de onderschepping van de Madleen.

Vraag 10

Bent u voornemens om de ambassadeur van Israël te ontbieden over deze schending van het internationaal recht en al het mogelijke te doen om ervoor te zorgen dat de opvarenden worden vrijgelaten? Zo nee, waarom niet?

Gelet op het feit dat onder internationaal recht een schip, zijn bemanning en alle personen aan boord als een eenheid kan worden beschouwd, ligt het in de eerste plaats voor de hand dat het Verenigd Koninkrijk, als vlaggenstaat van de Madleen, opkomt voor mogelijke schendingen van het internationaal recht. Aangezien zich aan boord van het schip ook een Nederlander bevond, kan Nederland diplomatieke bescherming uitoefenen in overeenstemming met het internationaal recht en naleving daarvan door Israël eisen. Het kabinet is op dit moment niet voornemens de Israëlische ambassadeur hiervoor te ontbieden.

Vraag 11

Bent u met uw Europese collega’s in contact om maximale druk uit te oefenen op de Israëlische regering en sancties in te stellen? Zo nee, waarom niet?

Zoals eerder aan uw Kamer gemeld heeft het kabinet zorgen over de huidige koers van de regering-Netanyahu, specifiek ten aanzien van het optreden in de Gazastrook. Het kabinet weegt continu af op welke wijze het beste invloed uitgeoefend kan worden om de situatie op de grond te verbeteren. Over de vaart van de Madleen is tijdig contact geweest met voornamelijk Frankrijk, Duitsland en Zweden, die ook staatsburgers aan boord hadden.

Vraag 12

Kunt u deze vragen één voor één en binnen twaalf uur beantwoorden?

Er is getracht te voldoen aan een zo spoedig mogelijke beantwoording.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het artikel inThe Times of Israel van 29 mei 2025 waarin wordt gemeld dat de Israëlische regering toestemming heeft gegeven voor de bouw van 22 nieuwe nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever, en waarin Minister van Buitenlandse Zaken Israel Katz verklaart dat dit bedoeld is voor «het voorkomen van een Palestijnse staat»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u deze uitspraak van Minister Katz in het licht van het officiële Nederlandse en Europese beleid dat uitgaat van een tweestatenoplossing? Acht u de recente Israëlische besluiten en uitspraken daarmee strijdig? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet veroordeelt deze uitspraken van Minister Katz, net als de recente goedkeuring door het Israëlische kabinet van 22 nieuwe nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever die het vooruitzicht op een tweestatenoplossing en op duurzame vrede op afstand zet. Deze goedkeuring zet de al gespannen situatie op de bezette Westelijke Jordaanoever nog verder onder druk.

Vraag 3

Erkent u dat deze stap in lijn ligt met dede facto annexatiepolitiek van Israël, die reeds in de motie-Karabulut van 22 juni 2020 expliciet wordt genoemd als reden voor het instellen van sancties? Welke conclusies verbindt u daaraan?2

Het Israëlische besluit past in de trend van de groei en toename van nederzettingen en maakt onderdeel uit van een actief Israëlisch nederzettingenbeleid. In overeenstemming met het advies van het Internationaal Gerechtshof (IGH) van 19 juli 2024, erkent het kabinet dat de Israëlische bezetting van de Palestijnse Gebieden onrechtmatig is. Dit komt overeen met de reeds jarenlang bestaande kabinetspositie dat de nederzettingen en de uitbreiding daarvan, vernielingen of uithuisplaatsingen in de bezette gebieden, in strijd zijn met het internationaal recht. Het kabinet blijft zowel bilateraal als in EU-verband druk uitoefenen op Israël om dit besluit, en het nederzettingenbeleid in den brede, terug te draaien en stop te zetten, zodat ook een tweestatenoplossing kans van slagen heeft. Voorts is de door u hierboven genoemde motie-Karabulut van 22 juni 2020 reeds afgedaan.4

Vraag 4

Hoe verhoudt deze aangekondigde uitbreiding van nederzettingen zich tot het juridisch bindende advies van het Internationaal Gerechtshof (IGH) van juli 2024, waarin werd vastgesteld dat Israëls nederzettingenbeleid en bezetting illegaal zijn en dat staten verplicht zijn geen hulp of bijstand te verlenen aan deze situatie?3

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Welke stappen overweegt het kabinet om te voldoen aan de verplichtingen die derde staten volgens het advies van het Internationaal Gerechtshof van juli 2024 hebben om te verzekeren dat Israël zich houdt aan het internationaal humanitair recht zoals vastgelegd in de Vierde Conventie van Geneve?

Zoals in het antwoord op vraag 3 en 4 is aangegeven, erkent het kabinet dat de Israëlische bezetting van de Palestijnse Gebieden onrechtmatig is. Het kabinet schaart zich eveneens achter de oproep van het Internationaal Gerechtshof (IGH) om de bezetting zo spoedig mogelijk te beëindigen, met inachtneming van de legitieme veiligheidsbelangen van Israël. In de Kamerbrief van 9 december 2024 constateert het kabinet dat het advies van het IGH van 19 juli 2024 de instandhouding van het huidige Nederlandse beleid rechtvaardigt en dat aanvullende maatregelen in beginsel een EU-competentie betreffen.
Nederland geeft op verschillende manieren invulling aan de verplichting om de onrechtmatige situatie niet te erkennen, samen te werken om de onrechtmatige situatie tot een einde te brengen en geen hulp of bijstand te verlenen aan de instandhouding van de onrechtmatige situatie. Zo heeft Nederland al jaren een ontmoedigingsbeleid ten aanzien van activiteiten die Nederlandse bedrijven ontplooien in of ten behoeve van Israëlische nederzettingen in bezette gebieden en het beleid ten aanzien van implementatie van bilaterale verdragen tussen Israël en Nederland in de bezette gebieden. Daarnaast spreekt het kabinet zich actief uit tegen het Israëlische nederzettingenbeleid en kolonistengeweld. Nederland blijft zich daarom inzetten om gewelddadige kolonisten en kolonistenorganisaties te sanctioneren.5 Sancties vereisen EU-unanimiteit en tot op heden is er nog geen overeenstemming over een derde pakket aan sancties tegen gewelddadige kolonisten en organisaties die hen faciliteren. Nederland blijft zich samen met Frankrijk onverminderd inzetten om dit draagvlak te vergroten. Daarnaast heeft Nederland in EU verband opgeroepen tot het sanctioneren van Ministers Ben-Gvir en Smotrich. Zij hebben herhaaldelijk geweld door kolonisten aangewakkerd tegen de Palestijnse bevolking, zij bepleiten voortdurend de uitbreiding van illegale nederzettingen en roepen op tot etnische zuivering in de Gazastrook.
Ten slotte heeft Nederland in de Raad van Buitenlandse Zaken van 23 juni jl. benadrukt dat de uitkomsten van de evaluatie over de naleving door Israël van artikel 2 moet worden gebruikt om als EU gezamenlijk de diplomatieke druk op Israël op te voeren om de situatie te verbeteren, waarbij specifiek het belang van een staakt-het-vuren en toelating van humanitaire hulp voor Gaza is genoemd. Dat betekent onder andere dat Israël geen stappen moet zetten die een tweestatenoplossing verder bemoeilijken.
Het kabinet zal naar aanleiding van de ontwikkelingen steeds de inzet blijven wegen en bezien welke instrumenten, maatregelen of stappen kunnen worden ingezet ten behoeve van verbetering aldaar.

Vraag 6

Welke implicaties verbindt u aan de plicht tot non-assistance zoals voortvloeit uit het IGH-advies en artikel 41 van de International Law Commission Articles on State Responsibility? Bent u bereid bestaande vormen van samenwerking met Israël, inclusief economische en militaire, opnieuw tegen het licht te houden?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Bent u bereid in navolging van deze ontwikkeling de Palestijnse staat te erkennen, mede als politiek signaal tegen de voortschrijdende annexatie en als middel om de tweestatenoplossing te beschermen? Zo nee, waarom niet?

De uiteindelijke erkenning van de Palestijnse staat moet voor Nederland onderdeel zijn van het politieke proces dat leidt tot een duurzame oplossing die door beide partijen wordt gedragen, waarbij de tweestatenoplossing het uitgangspunt is. Erkenning vraagt om een zorgvuldige afweging, waarbij niet alleen moet worden gekeken naar hetgeen dit kan betekenen voor een eventuele duurzame oplossing, maar ook naar hetgeen wordt verwacht van de Palestijnse Autoriteit ten aanzien van de (implementatie van) noodzakelijke hervormingen.

Vraag 8

Bent u bereid om als reactie op deze Israëlische aankondiging alle handel en andere economische relaties met Israëlische nederzettingen in bezet Palestijns gebied te stoppen? Zo nee, waarom niet?

Nederland ontmoedigt al jaren economische activiteiten van Nederlandse bedrijven die direct bijdragen aan de aanleg en instandhouding van illegale nederzettingen in de door Israël bezette gebieden. Producten die zijn geproduceerd in illegale Israëlische nederzettingen komen daarnaast ook niet in aanmerking voor EU-handelsvoordelen. Nederland ziet toe op juiste etikettering van dergelijke producten. Het gemeenschappelijke handelsbeleid betreft een exclusieve EU-competentie. Nederland kan niet eigenstandig een handelsverbod invoeren. De Hoge Vertegenwoordiger Kallas heeft tijdens de Raad Buitenlandse Zaken van 23 juni jl. aangegeven de Europese Commissie te zullen vragen om een analyse van de consequenties van het IGH-advies voor het beleid van de EU. Nederland verwelkomt dit voornemen en roept hier in EU-verband al langere tijd toe op, in lijn met motie van Baarle.6 De Staatssecretaris Buitenlandse Handel heeft als bekend op 30 juni aan uw Kamer toegezegd binnenkort terug te komen op het ontmoedigingsbeleid.

Vraag 9

Hoe verhoudt deze stap zich tot de motie-Servaes, Knops en Sjoerdsma van 9 juni 2016, die oproept tot het nemen van maatregelen tegen partijen die vredesinitiatieven actief blokkeren? Acht u deze motie van toepassing op de huidige situatie? Zo nee, waarom niet?4

Motie-Servaes, Knops en Sjoerdsma van 9 juni 2016 is reeds afgedaan.8

Vraag 10

Bent u bereid de Verenigde Naties (VN)-resoluties van september 2024, waarin staten worden opgeroepen om binnen 12 maanden effectieve stappen te nemen tegen de illegale bezetting, te implementeren met concrete beleidsmaatregelen, zoals sancties of exportrestricties? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord 5 en 6. Tevens heeft het kabinet bijgedragen aan het rapport van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties van 19 december 2024 over de implementatie van bovengenoemde resolutie van september 2024.9

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Europese Unie stelt in gelekt rapport zèlf oorlogsmisdaden in Gaza vast, toch blijft het stil over sancties tegen Israël»?1

Vraag 2

Betreft dit artikel het rapport van de Europese Unie (EU) Speciaal Gezant waar u naar verwees in uw brief aan Hoge Vertegenwoordiger Kaja Kallas, d.d. 6 mei 2025?

Vraag 3

Deelt u de conclusie van het rapport dat Israël systematisch burgerdoelen bombardeert en dat dit een duidelijke schending is van het internationaal humanitair oorlogsrecht? Zo nee, waarom niet?

Vraag 4

Deelt u de conclusie van het rapport dat Israël uithongering inzet als oorlogswapen en dat dit een duidelijke schending is van het internationaal humanitair oorlogsrecht? Zo nee, waarom niet?

Vraag 5

Vindt u dat het rapport voldoende bewijs geeft dat Israël in overtreding is van artikel twee van het Associatieverdrag met de Europese Unie, waarin beide partijen zich committeren aan het respecteren van mensenrechten? Zo nee, waarom niet?

Vraag 6

Staat u open voor opschorting van de handelsvoordelen die Israël geniet onder het EU-Israël Associatieverdrag, als consequentie voor de schending van het verdrag door Israël? Zo nee, waarom niet?

Vraag 7

Kunt u deze vragen elk afzonderlijk en voor woensdag 18 juni beantwoorden?

Vraag 1

Kent u het bericht dat de burgemeester van Eindhoven alarm slaat over het antisemitisch geweld in zijn stad? Zo ja, wat vindt u van dit bericht?1

Vraag 2

Kunt u aangeven hoe in het publieke en politieke debat vorm gegeven kan worden aan de door de Eindhovense burgemeester geuite hartenwens om onze gedeelde waarden zwaarder te laten wegen dan onze voorkeuren, achtergronden of overtuigingen? Welke rol ziet u hierin voor uzelf weggelegd?

Vraag 3

Wat is de stand van zaken in de uitvoering van de Strategie Bestrijding Antisemitisme 2024–2030? Bent u bereid om in overleg te gaan met (vertegenwoordigers van) burgemeesters of, en zo ja in hoeverre deze strategie burgemeesters de mogelijkheid geeft om invulling te geven aan hun verbindende verantwoordelijkheid?

Vraag 4

Kunt u aangeven hoe ingespeeld wordt op aangiften van deze en vergelijkbare delicten van antisemitische vernielingen, beledigingen en bedreigingen? Wat is bijvoorbeeld het ophelderingspercentage? Hoeveel aangiften leiden uiteindelijk tot een uitspraak van de strafrechter?

Vraag 5

Welke maatregelen neemt u zich voor om burgemeesters te faciliteren in het voeren van een effectief beleid voor het voorkomen en bestrijden van antisemitisme?