Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Minder deeltijders»?1

Ja, dat bericht is mij bekend.

Vraag 2

Deelt u de mening dat er heel snel, nog voor het begin van de zomer, een antwoord moet komen op de door uzelf gestelde vragen over deeltijdopleidingen omdat, als zulks langer op zich laat wachten, de deeltijdopleidingen vanzelf in de gevarenzone komen door het geringe aantal aanmeldingen? Zo nee, waarom niet?

Ik ben voornemens de Kamer op korte termijn te informeren naar aanleiding van de door mij aangekondigde brede verkenning deeltijd. De brede verkenning deeltijd is gericht op de toekomstbestendigheid van de kaders voor deeltijdonderwijs. In het kader van die verkenning is een analyse gemaakt van de huidige wet- en regelgeving, mede in relatie tot signalen van instellingen hoger onderwijs over belemmeringen die zij ervaren.
Ik heb eerder aangegeven de planning van de brief naar aanleiding van de verkenning deeltijd af te stemmen op het verschijnen van het SER-advies postinitiële scholing, zodat ik in mijn brief op dat advies kan aansluiten. De SER heeft onlangs laten weten dat de bespreking ter vaststelling van het advies is uitgesteld naar 20 april a.s. Ik wil mijn brief echter niet verder uitstellen en zal deze, na vaststelling in de Ministerraad, zo spoedig mogelijk versturen.

Vraag 3

Is het mogelijk dat de beantwoording van de vragen zoals genoemd in dit bericht ook een manier is om het repareren van de fouten in de langstudeerdersregeling meer te laten lijken op technisch onderhoud en minder op een politieke draai?

Ik zal in mijn brief naar aanleiding van de brede verkenning deeltijd onder meer ingaan op de langstudeerdersmaatregel in relatie tot deeltijdstudenten. Zie beantwoording vraag 2.

Vraag 4

Wat vindt u van de opvattingen over de onaantrekkelijkheid van het deeltijdonderwijs als sluiproute, zoals in dit bericht door deskundigen weergegeven?

In het bericht wordt aangegeven dat in deeltijd studeren helemaal niet leuk en erg zwaar is. Ik kan me voorstellen dat de combinatie van studie, werk en privéleven zwaar is. Dat neemt echter niet weg dat er een sluiproute zou ontstaan voor langstuderende voltijdstudenten, indien de langstudeerdersmaatregel niet van toepassing zou zijn voor ingeschrevenen van deeltijdopleidingen.
Zoals aangegeven in de beantwoording van vraag 2 en 3 zal ik in mijn brief naar aanleiding van de verkenning deeltijd nader ingaan op de langstudeerdersmaatregel in relatie tot deeltijdonderwijs en studenten deeltijd.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van de berichtgeving rondom de opleiding tot CAM (Complementary and Alternative Medicine) therapeut, aangeboden door de Hogeschool Saxion Next?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat Saxion nog steeds een niet-geaccrediteerde hbo-opleiding aanbiedt? Zo ja, wat gaat u ondernemen om te voorkomen dat er straks afgestudeerden zijn met een hbo-diploma dat niet rechtsgeldig blijkt te zijn? Zo nee, hoe worden studenten die zich per januari voor de opleiding hebben ingeschreven gecompenseerd voor de gemaakte kosten?2

De opleiding wordt verzorgd door de onbekostigde ho-instelling Saxion Next. Op 12 juli 2011 heeft de NVAO beslist dat deze hbo-bacheloropleiding CAM niet langer is geaccrediteerd. De Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) bepaalt dat studenten die op die datum de opleiding volgden de gelegenheid moet worden geboden deze opleiding te voltooien aan een andere instelling. Voor de studenten waarvoor dat niet mogelijk is, wordt de opleiding gedurende een redelijke afbouwperiode aan de instelling voortgezet. Van Saxion Next heb ik vernomen dat zittende studenten niet aan een andere instelling de opleiding kunnen voltooien en dat de opleiding CAM voor deze studenten daarom nog door Saxion Next wordt verzorgd. Het diploma dat deze studenten ontvangen na te zijn afgestudeerd is een wettelijk erkend en dus rechtsgeldig diploma.
Saxion Next heeft aangegeven dat sinds 12 juli 2011 geen nieuwe studenten meer zijn ingeschreven voor de hbo-bacheloropleiding CAM. Van gemaakte kosten door een nieuwe groep studenten die zich per januari hebben ingeschreven is daarom geen sprake.

Vraag 3

Wat zijn de gevolgen voor studenten die reeds in het bezit zijn van het hbo-diploma Complementary and Alternative Medicine?

Degenen die vóór 12 juli 2011, toen de opleiding nog was geaccrediteerd, aan de opleiding CAM zijn afgestudeerd en degenen die op die datum bij de opleiding waren ingeschreven (zie vraag 2) en inmiddels zijn afgestudeerd hebben een wettelijk erkend hbo-diploma uitgereikt gekregen.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de informatie over de opleiding op de site van Saxion onduidelijk en misleidend is en niet goed aangeeft dat het hier wellicht een niet erkende hbo-opleiding betreft?3

Saxion Next verzorgt de hbo-opleiding CAM alleen nog voor zittende studenten. Nieuwe inschrijvingen zijn alleen mogelijk voor (bijscholings)cursussen. In de meegezonden informatie van haar website gebruikt Saxion Next de woorden «opleiding» en «deeltijd op Hbo-niveau». Hoewel daarbij ook «niet geaccrediteerd» wordt vermeld, vond ik dat Saxion Next niet voldoende transparant vermeldt dat de cursussen waarvoor inschrijving mogelijk is, geen hbo-opleidingen betreffen die leiden tot een wettelijk erkend diploma. Saxion Next heeft dit onderkend en heeft de tekst op de website inmiddels aangepast.

Vraag 5

Hoe gaat u ervoor zorgdragen dat studenten worden beschermd tegen verkeerde en misleidende voorlichting van instellingen, ook wanneer het niet-bekostigde onderwijsinstellingen betreft?

Niet bekostigde ho-instellingen moeten zich wat betreft geaccrediteerde opleidingen houden aan artikel 7.15 van de WHW waarin staat dat informatie over onderwijs wordt verstrekt die personen in staat stelt zich een goed oordeel te kunnen vormen over de inhoud en de inrichting van het gevolgde of te volgen onderwijs en de examens. Ook door raadpleging van de website van Studiekeuze 123 kunnen studenten de juiste informatie verkrijgen over dit soort opleidingen en over het opleidingenaanbod van bekostigde ho-instellingen. Deze kennisbron wordt onder studenten bekendgemaakt. Uiteraard geldt daarnaast de bepaling uit het Burgerlijk Wetboek op grond waarvan alle aanbieders van opleidingen en cursussen zich dienen te onthouden van misleidende reclame.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel «Studenten kunnen beter emigreren»?1

Ja.

Vraag 2

Heeft u zicht op het aantal studenten dat naar buitenlandse universiteiten gaat en hun achterliggende motieven? Zo ja, kunt u hier een overzicht van verschaffen?

In 2007–2008 waren er 16 000 Nederlandse studenten voor een diploma ingeschreven bij een buitenlandse hogeronderwijsinstelling. Daarnaast waren er minstens 6 000 studiepuntmobiele studenten die deelnamen aan het Europese Erasmusprogramma (Mobiliteit in beeld 2011, pag. 18).
De motieven van Nederlandse studenten om in het buitenland te studeren zijn in volgorde van het belang dat studenten hieraan hechten: persoonlijke ontwikkeling, sociale integratie, taalverbetering en onderwijskwaliteit (Eurostudent 2008–2011).

Vraag 3

Deelt u de mening dat het in grote getalen en om financiële redenen naar het buitenland wegtrekken van studenten een «braindrain» en een verarming is voor de Nederlandse kenniseconomie? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat betekent dit voor uw beleid?

De mening als zodanig deel ik uiteraard, maar van een situatie zoals in de vraag wordt gesuggereerd is feitelijk geen enkele sprake. De huidige situatie is dat het aantal buitenlandse studenten dat in Nederland studeert veel groter is dan het aantal Nederlandse studenten dat in het buitenland studeert. Zoals aangegeven in mijn brief aan de Tweede Kamer over «internationale mobiliteit» (33 000 VIII, nr. 158) is mijn beleid erop gericht de uitgaande mobiliteit van Nederlandse studenten verder te vergroten. Zo ontstaat een betere balans tussen uitgaande en inkomende mobiliteit en kunnen meer Nederlandse studenten zich via een studieverblijf in het buitenland voorbereiden op de internationale arbeidsmarkt.

Vraag 4

Hoeveel studenten zullen naar verwachting na een goedkoper studentenverblijf in het buitenland ook aldaar werk zoeken en wat betekent dit voor de Nederlandse arbeidsmarkt?

Hierover zijn geen representatieve cijfers bekend. De zogenaamde «stay rate» zal ook verschillen per land. Uit recent onderzoek van de Stichting Nederlandse Wereldwijde Studenten (NEWS) uit 2011 blijkt, dat verreweg de meeste Nederlandse studenten, die in het buitenland studeren, van plan zijn om – op middellange termijn – naar Nederland terug te keren.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het persbericht van de HBO-raad «Studentenaantallen HBO 2011–2012»?

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op het feit dat het aantal studenten op pedagogische opleidingen in één jaar tijd met 7,8% is gedaald, mede in het licht van het verwachte tekort aan leraren vanaf 2017?1

De daling van de instroom in de pedagogische opleidingen wordt vooral veroorzaakt door een daling van de instroom in de lerarenopleiding basisonderwijs (pabo). Daar bedraagt de daling ruim 8 procent. Uit de cijfers van de HBO-Raad blijkt dat vooral de instroom vanuit het mbo naar de pabo flink is gedaald. Het aantal studenten met vwo als vooropleiding is ongeveer gelijk gebleven. Dat betekent dat het gemiddelde opleidingsniveau van startende studenten op de pabo omhoog is gegaan.
Overigens wil een daling van de instroom niet zeggen dat er over vier jaar ook veel minder studenten van de pabo komen. Onder de studenten die op basis van een mbo-getuigschrift tot de pabo zijn toegelaten, zijn relatief meer uitvallers dan onder de andere studenten. Zij behalen relatief minder vaak hun lesbevoegdheid dan studenten met een andere vooropleiding.
In het licht van de tekorten lijkt een daling van de instroom in de opleiding voor leraren basisonderwijs niet problematisch.

Vraag 3

Welke initiatieven worden er ondernomen om de instroom op de PABO2 en lerarenopleidingen te verhogen?

Sinds enkele jaren is het voor studenten met een VWO vooropleiding mogelijk om tegelijk een WO-bachelor (veelal pedagogiek of onderwijskunde) en de opleiding voor leraren basisonderwijs te volgen. Universiteiten en hogescholen werken daarin samen.
Voor verhoging van de instroom in de pabo zijn verder geen specifieke maatregelen voorzien. Dergelijke maatregelen zijn voor de korte termijn ook niet nodig om te voorzien in voldoende leraren.
De afgelopen jaren zijn er steeds meer alternatieve opleidingsroutes gekomen om leraar te worden in het voortgezet onderwijs, zoals bijvoorbeeld de educatieve minor als onderdeel van een universitaire vakbachelor, het programma Eerst de Klas, de kopopleiding en het zij-instroomtraject. Met deze routes wordt het aantal potentiële leraren vergroot. Daarnaast is het voornemen om een educatieve minor in hbo-bacheloropleidingen te introduceren. Daartoe wordt de komende periode een aantal experimenten opgezet specifiek voor de sector Techniek.

Vraag 4

Welk signaal is er uitgegaan van het feit dat de eerste bezuinigingsmaatregel van dit kabinet de nullijn voor lerarensalarissen was?

De nullijn voor overheid en onderwijs is een maatregel die is genomen om de overheidsfinanciën weer op orde te brengen. Het vorige kabinet heeft besloten tot een nullijn in 2010, het huidige kabinet besloot om ook in 2011 geen kabinetsbijdrage voor de loonontwikkeling uit te keren. Tegelijkertijd zijn in deze periode op basis van het Actieplan LeerKracht maatregelen van kracht die het carrièreperspectief van leraren verbeteren, zoals de inkorting van carrièrelijnen en het versterken van de functiemix. De keuze van jongeren voor een opleiding is afhankelijk van verschillende factoren en omstandigheden. Het is daarom lastig te voorspellen welke invloed deze maatregelen hebben op de besluitvorming van (potentiële) studenten om al dan niet aan een lerarenopleiding te beginnen.

Vraag 5

Bent u bereid om de groeiende groep studenten aan lerarenopleidingen die al een opleiding in het hoger onderwijs achter de rug hebben, vrij te stellen van het veel hogere collegegeld voor een tweede studie?

Voor het volgen van een tweede studie zijn er verschillende mogelijkheden.
In het hoger onderwijs geldt dat iedereen recht heeft om tegen wettelijk collegegeld één bekostigde bachelor en één bekostigde master te volgen. Een student die een bacheloropleiding tot leraar heeft afgerond in het hbo kan dus tegen wettelijk collegegeld een masteropleiding volgen.
Een student die als tweede studie een opleiding volgt in de sector onderwijs of gezondheidszorg, en daar nog geen diploma in behaald heeft, betaalt ook het wettelijk collegegeld. Dit geldt voor een inschrijving voor een bacheloropleiding onderwijs als nog niet eerder een bachelor onderwijs of zorg behaald is en een inschrijving voor een masteropleiding als nog niet eerder een master onderwijs of zorg behaald is. Hierdoor zie ik geen aanleiding om studenten aan lerarenopleidingen vrij te stellen van het collegegeld voor een tweede studie.
Als een student al een opleiding in de sector onderwijs gevolgd heeft en een tweede studie gaat volgen, geldt het instellingscollegegeld. Het is aan elke instelling om gemotiveerd te bepalen welk instellingscollegegeld zij studenten in rekening brengt. De instelling kan daarbij differentiëren naar groepen van opleidingen en studenten. De medezeggenschap bij een instelling heeft adviesrecht inzake het instellingsbeleid op dit punt. Het instellingscollegegeld kan ook een laag bedrag zijn, met een minimum van de hoogte van het wettelijk collegegeld. De collegegeldsystematiek hoeft er niet toe te leiden dat een student op hoge kosten wordt gejaagd. Voor het instellingscollegegeld kan hij/zij een beroep doen op fiscale voorzieningen zoals de scholingsaftrek. Verder kunnen zittende leraren een beroep doen op de Lerarenbeurs als zij aan de voorwaarden voldoen.

Vraag 6

Bent u bereid de groep studenten aan een pedagogische opleiding die ondertussen al werkzaam zijn, in het onderwijs of daarbuiten, vrij te stellen van de langstudeerdersboete?

Neen. De langstudeerdermaatregel geldt voor alle studenten in het hoger onderwijs.

Vraag 7

Hoe gaat u, als u vasthoudt aan alle bezuinigingen en boetes, studenten motiveren tot een carrière in het onderwijs?

Naast de maatregelen uit het actieplan Leraar 2020 – een krachtig beroep! zet het kabinet de maatregelen voort uit het actieplan Leerkracht. De extra investeringen uit dit actieplan bedragen in 2012 770 miljoen euro, waarvan bijna 600 miljoen betrekking heeft op beloning. Met de extra middelen voor de versterking van de functiemix kunnen schoolbesturen meer leraren promoveren naar hogere leraarsfuncties met een bijbehorende beloning. Door het creëren van meer loopbaanmogelijkheden voor leraren wordt het beroep aantrekkelijker.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Vijven, en toch een UvA-diploma»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat een deflatie van diploma’s ongewenst is, zeker in het licht van het breed gedragen streven naar meer kwaliteit in het onderwijs?

Ik deel uiteraard de mening dat deflatie van diploma’s ongewenst is, maar zie op dit moment geen relatie tussen de plannen van de UvA waarvan in het artikel sprake is en een mogelijke diplomadeflatie.

Vraag 3

Deelt u de mening dat door deze compensatieregeling van de Universiteit van Amsterdam (UvA) de eisen verlaagd worden, het diploma daarmee aan deflatie onderhevig is en de kwaliteit van het onderwijs geweld wordt aangedaan? Zo nee, waarom niet?

Uw mening dat de voorgestelde compensatieregeling van de UvA er aan bijdraagt dat de eisen verlaagd worden of dat de kwaliteit van het onderwijs er door geweld wordt aangedaan, deel ik niet.
De Faculteit Geesteswetenschappen werkt aan een nieuw onderwijs- en examenreglement, dat deze weken in concept voorligt en binnen de diverse geledingen en medezeggensschapsgremia (Ondernemingsraad, Facultaire Studentenraad, Opleidingscommissies) wordt besproken. Dit conceptreglement voorziet in de mogelijkheid dat studenten in het eerste halfjaar van hun propedeuse, bestaande uit twee clusters van vakken, een vijf voor een onderdeel kunnen compenseren met minimaal een zeven voor een ander onderdeel, mits in hetzelfde cluster.
De voorgestelde regeling is onderdeel van een pakket maatregelen, waaraan al enkele jaren gewerkt wordt. Dat pakket, dat overigens universiteitsbreed wordt uitgevoerd, is erop gericht de studenten meer bij hun studie te betrekken en de uitval te verminderen. Dat gebeurt enerzijds door het opvoeren van het aantal contacturen, de inzet van tutors en intakegesprekken, en anderzijds door een aanmerkelijke verscherping van de eisen die aan studenten worden gesteld. In het geval van de Faculteit Geesteswetenschappen (FGW) betekent dat, dat studenten die minder dan drie clusters (i.e. 42 of 48 ECTS-punten, afhankelijk van de studie) in het eerste jaar hebben behaald, niet verder mogen. Willen ze echter toch verder gaan, dan moeten ze van vooraf aan beginnen. Daarmee sluit de FGW aan bij een meer «klassikaal» georiënteerde propedeuse.
Deze maatregelen moeten ertoe leiden, dat studenten zich aan de studie committeren. Tien punten behalen per semester en zo in twee, drie jaar je propedeuse bij elkaar sprokkelen is er niet meer bij: je doet mee, of je doet niet mee.
De reden om in het eerste semester studenten binnen de twee samenhangende vakclusters de gelegenheid te geven een 5 eenmalig te compenseren is ingegeven vanuit pedagogische overwegingen. Empirisch onderzoek heeft laten zien dat het vooruitzicht een onvoldoende te kunnen compenseren, voor studenten een aanmerkelijke stimulans is om harder te werken. Om die reden kennen tal van andere universiteiten in binnen- en buitenland, waaronder de Erasmus Universiteit Rotterdam en Oxford, vergelijkbare regelingen.

Vraag 4

Welke stappen kan en gaat u nemen om de kwaliteit van de diploma’s aan de UvA te waarborgen?

Ik zie geen aanleiding om op basis van de huidige plannen van de UvA stappen te ondernemen om met extra aandacht te kijken naar de kwaliteit van het onderwijs of de diploma’s van de UvA. De WHW staat toe om als onderdeel van een omvangrijker pakket maatregelen onder bepaalde omstandigheden een compensatiemaatregel in te voeren.
In artikel 7.12 b, derde lid (WHW) is geregeld dat de examencommissie onder door haar te stellen voorwaarden kan bepalen dat niet ieder tentamen met goed gevolg hoeft te zijn afgelegd.

Vraag 5

Bent u bereid om te onderzoeken of een dergelijke compensatieregel ook in andere onderwijsinstellingen wordt gehanteerd? Zo nee, waarom niet?

Variaties op een compensatieregeling zoals die nu in de plannen van de UvA beschreven wordt, worden in ieder geval ook gehanteerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). In de Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap (Kamerstukken II 2011–2012, 31 288, nrs. 246 en 247) heb ik aangekondigd pilots met modernisering van examenregelingen (ook wel «Nominaal = Normaal» genoemd) te faciliteren met een experimenteer-AmvB. Deze is vooral gericht op uitbreiding van de toepassing van het bindend studieadvies in latere studiejaren. Ik verwacht dat ook andere instellingen dan de UvA en de EUR daarvan gebruik zullen maken.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het bekostigingssysteem waarbij een universiteit betaald krijgt aan de hand van het diplomarendement een perverse prikkel is die dergelijk schadelijk gedrag in de hand werkt? Zo nee, waarom niet?

In het vorige bekostigingsstelsel lag een grote nadruk op het afgeven van diploma’s: in het hbo circa 60–80% en in het wo circa 50%. In 2011 is echter een nieuw bekostigingsstelsel in werking getreden. Daarbij is de nadruk op de diplomabekostiging verlaagd naar ca. 20%. Er zijn dus stappen gezet om de systematiek van de bekostiging meer in evenwicht te brengen met de kosten die de instellingen jaarlijks aan opleidingen uitgeven. Overigens ben ik van mening dat het functioneel is om het behalen van een diploma onderdeel te laten zijn van de onderwijsbekostiging. Op die manier wordt de instelling gestimuleerd om de student naar de eindstreep toe te leiden.
In lijn met de Strategische Agenda worden stappen gezet om te komen tot een bekostigingssysteem waarin kwalitatieve prestaties zwaarder gaan meewegen.
In 2013 wordt de bekostiging van het hoger onderwijs verder aangepast. Ongeveer 7% van de onderwijsbekostiging wordt bestemd voor «kwaliteit en profiel». Het grootste deel van deze middelen is bestemd voor een voorwaardelijke financiering voor het verbeteren van onderwijskwaliteit en studiesucces. Daarnaast wordt een deel van de middelen selectief toegekend voor zwaartepuntvorming en profilering in het onderwijs. In de loop van 2012 maak ik hierover prestatieafspraken met elke individuele instelling. Het maken van de prestatieafspraken is voorwaardelijk voor de toekenning van financiële middelen. Dit is aangekondigd in de Strategische Agenda en in de hoofdlijnenakkoorden die in december 2011 zijn gesloten met de HBO-raad en de VSNU (Kamerstuk 31 288, nrs. 246 en 247).

Vraag 7

Bent u bereid deze perverse prikkel te beëindigen, zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Zie het antwoord op vraag 6.

Vraag 1

Wie moet er betalen voor de compensatie van de langstudeerdersboete die premasterstudenten volgens u onterecht krijgen opgelegd?1

De instellingen zullen premasterstudenten compenseren die langstudeerder worden als gevolg van het feit dat zij voor hun premaster in een masteropleiding zijn ingeschreven. Daarover heb ik de afgelopen maanden met een aantal instellingen overleg gevoerd.

Vraag 2

Zal het feit dat universiteiten en het ministerie het hierover vooralsnog niet eens lijken te zijn zorgen voor vertraging in de compensatie voor de getroffen studenten?

Er is geen sprake van vertraging. De instellingen zullen de betreffende premasterstudenten per aankomend studiejaar en daarna compenseren.

Vraag 3

Zitten er meer weeffouten in de langstudeerdersmaatregel die aan de orde moeten komen in een tv-programma voordat ze worden hersteld?

De kwestie van de premasters was mij bekend nog voordat er een tv-programma aan werd gewijd. Er is overleg geweest met een aantal instellingen die hierover een brief hebben gestuurd. Dit heeft geleid tot de oplossing verwoord in het antwoord op vraag 1.

Vraag 1

Wat bent u van plan te ondernemen naar aanleiding van de berichtgeving over te ruime kostenvergoedingen bij de TU Delft?1 Vraagt u slechts opheldering of volgt er ook actie?

Naar aanleiding van de berichtgeving heeft de Inspectie van het Onderwijs een verkennend vooronderzoek bij TU Delft uitgevoerd. Hieruit blijkt dat de feiten uit de berichtgeving van het NRC correct zijn. De Inspectie van het Onderwijs heeft het College van Bestuur van TU Delft op 6 februari 2012 een brief gestuurd over een aantal verbeterpunten bij TU Delft. In deze brief gaat de Inspectie in op het inkoopbeleid, inkoopprocedures, nevenwerkzaamheden, beheer van het vastgoed en de onkostenvergoedingen. Met deze brief vraagt de Inspectie TU Delft actie te ondernemen op deze punten en hierover in het najaar danwel bij het jaarverslag 2011 te rapporteren. TU Delft heeft hiermee met de brief van 13 februari 2012 ingestemd.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het onacceptabel zou zijn als de TU Delft de regeling zodanig oprekt dat de te hoge vergoedingen, door de TU «staande praktijk» genoemd, voortaan onder de regeling zullen vallen? Zo nee, waarom niet?

Naar aanleiding van de signalen over bestuurdersdeclaraties heeft de Inspectie van het Onderwijs inzage gevraagd in de gegevens die ook aan de NRC ter beschikking zijn gesteld.
De inspectie concludeert daaruit dat de berichtgeving van de NRC over de omvang van de declaraties van bestuurders van TU Delft berust op feitelijk juiste en volledige informatie. De inspectie had daarom geen reden om eigen onderzoek te doen naar de totale omvang van de declaraties van de bestuurders.
Uit de stukken leidt de inspectie af dat de bestuurders van TU Delft geen gepaste soberheid betrachten in het declareren van de onkostenvergoedingen, die voornamelijk betrekking hebben op reis- en verblijfskosten. De inspectie heeft het College hierop in haar brief van 6 februari 2012 aangesproken.
De Raad van Toezicht heeft mij toegezegd de komende tijd extra aandacht te besteden aan het op- en bijstellen, naleven en handhaven van de interne regelgeving.

Vraag 3

Waarom maakt een universiteit meer dan 900 000 euro op aan onkosten en faciliteiten voor drie collegeleden over de periode 2008–2011 en is dat echt nodig? Waaruit bestaan die kosten en faciliteiten precies?

Het bestuur en de Raad van Toezicht bepalen in hoeverre deze onkosten en faciliteiten noodzakelijk zijn. TU Delft heeft inmiddels de onkostenvergoedingen van de bestuurders gepubliceerd.

Vraag 4

Bent u het eens met de bewering van de TU Delft dat het opstappen van de decaan los staat van de hoge vergoedingen en/of de berichtgeving daarover? Zo nee, wat is dan het verband daartussen?

Uit de verkenning van de Inspectie van het Onderwijs komt naar voren dat de betrokken decaan verdiensten had op het gebied van het valoriseren van kennis, ook in relatie tot projecten die vanuit het innovatieplatform waren geïnitieerd. De rol van de decaan zelf is in deze zaak te betreuren, maar ook het bestuur van TU Delft moet worden aangesproken. De Inspectie van het Onderwijs heeft dit inmiddels gedaan met de brief van 6 februari 2012.

Vraag 1

Hoe beoordeelt u de door de Technische Universiteit Delft aangekondigde aanpassingen in de onderwijsprogramma’s van opleidingen, omdat men de doorlooptijd van studenten binnen de opleidingen wil verlagen?1

De herziening van het onderwijsprogramma maakt deel uit van de afspraken die ik met de drie TU’s heb gemaakt over verbetering van de onderwijskwaliteit, waaronder de studeerbaarheid van de programma’s.
Ik heb in augustus 2011 € 10,99 mln. per jaar toegekend aan de technische universiteiten (TU’s) voor het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs in de periode 2011–2013. De uitwerking van de plannen voor onderwijskwaliteit staat in het Sectorplan Technologie van de drie TU’s.
De opleidingen hebben nadrukkelijk de opdracht gekregen om bij de herinrichting van de curricula goed te kijken naar de studielast. In de loop der jaren zijn de programma’s steeds voller geworden. Daardoor wordt het voor studenten moeilijker om het programma binnen de tijd die daarvoor staat af te ronden.
Het is goed dat de universiteiten daar nu strenger naar kijken.
Het bijstellen van de studielast en de inhoud zorgt naast een betere academische opleiding ook voor een betere voorbereiding op de arbeidsmarkt, passend bij de kwantitatieve en kwalitatieve behoefte aan ingenieurs.
Er is grote vraag naar studenten van de technische universiteiten. Ik vind het prijzenswaardig dat de universiteiten aan die vraag willen tegemoetkomen.
Het verbeteren van de onderwijskwaliteit gaat overigens niet alleen om het herzien van de programma’s, maar ook om onder andere betere begeleiding, meer excellente docenten en betere digitalisering van het onderwijs.

Vraag 2

Deelt u de mening dat dit zonder meer lijkt op een verlichting van vakinhoud en onderwijsprogramma’s ter verbetering van de opleidingsrendementen? Zo nee, hoe omschrijft u het aangekondigde schrappen van delen van vakken en het volledig schrappen van vakken?

Het herzien van de programma’s heeft als doel de studeerbaarheid te vergroten en het daardoor voor studenten beter mogelijk te maken het programma binnen de tijd die daarvoor staat af te ronden. Het verbeteren van de rendementen is voor de drie TU’s bepaald geen overbodige luxe. De rendementen van de technische opleidingen zijn al jarenlang veel lager dan die van andere opleidingen. Uiteraard worden de studies van de drie TU’s geaccrediteerd door de NVAO, inclusief de kwaliteit van het onderwijsprogramma.
Zie verder de antwoorden op de vragen van de leden Van der Ham en Van Dijk.

Vraag 3

Op welke manier draagt deze beleidskeuze van de TU Delft bij aan de door velen gewenste excellentie van academische opleidingen en studenten?

De herziening van de programma’s an sich is niet gericht op het creëren van excellente opleidingen, maar heeft als doel de studeerbaarheid te vergroten en het daardoor voor studenten mogelijk te maken het programma binnen de tijd die daarvoor staat af te ronden. Deze keuze is onderdeel van een breder pakket aan maatregelen gericht op de realisatie van een hoogwaardig en aantrekkelijk onderwijsaanbod aan de TU’s.
De afgelopen jaren zijn honoursprogramma’s gerealiseerd. De maatregelen in het kader van het recente sectorplan richten zich naast de herziening van de onderwijsprogramma’s en betere begeleiding van studenten op o.a. internationale profilering van de 3 TU’s en een excellent toegerust docentencorps.
Over de toename van excellentie in het onderwijs zal ik deze zomer prestatieafspraken met de hoger onderwijsinstellingen maken.

Vraag 4

Kunt u aangeven hoe u aankijkt tegen de perverse prikkel die uitgaat van de door u getroffen langstudeerdersmaatregel, als onderwijsinstellingen aanpassingen in zwaarte en niveau gaan doorvoeren als gevolg van deze kabinetsmaatregel, zoals nu ook het geval is bij de TU Delft?

Ik ben het niet met u eens dat de maatregel langstudeerders een perverse prikkel is voor de zwaarte en het niveau van opleidingen.
Aan het verzwaren van het programma van de technische universiteiten is in 1995 recht gedaan door de cursusduur voor de technische studies te verlengen. Dit is bij de invoering van de bachelor-masterstructuur vorm gegeven als tweejarige masters. Het verhoogde wettelijk collegegeld op grond van de maatregel langstudeerders gaat dan ook pas na drie jaar in: twee jaar master en één jaar uitlooptijd.
De herziening van het onderwijsprogramma maakt deel uit van de afspraken die ik met de drie TU’s heb gemaakt over verbetering van de onderwijskwaliteit, waaronder de studeerbaarheid van de programma’s.
Er wordt met de maatregelen van TU Delft niet getornd aan de kwaliteit van de opleidingen. Doel is de studeerbaarheid te verbeteren en het daardoor voor studenten mogelijk te maken het programma binnen de tijd die daarvoor staat af te ronden.
Zie verder het antwoord op vraag 1.

Vraag 5

Op welke wijze gaat u ervoor zorgen dat de langstudeerdersmaatregel studenten niet dubbel treft, in dit geval via verlaagde kwaliteit of studielast ter verbetering van het rendement van een onderwijsinstelling?

Zie het antwoord op de vragen 1, 2, 3 en 4.

Vraag 1

Kent u het bericht «Yacht: kenniscrisis is nijpend, technici nauwelijks te vinden»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op enerzijds de toegenomen vraag naar technisch specialisten in het laatste kwartaal van 2011 ten opzichte van 2010 en anderzijds het steeds nijpender wordende tekort aan technici?

Het is bekend dat de komende jaren een grote groep oudere werknemers de arbeidsmarkt verlaat. Met name in de technieksector kan dit knelpunten opleveren, zoals het artikel waar naar u verwijst ook duidelijk maakt. De huidige instroom van leerlingen in het technisch onderwijs is onvoldoende om aan de toekomstige vraag naar technici te voldoen. Ook de recent verschenen human capitalagenda’s van de topsectoren wijzen op de dreigende personeelstekorten in de technische sector. De topsectoren zien deze dreigende tekorten aan vakkrachten als een belemmering om hun groeiambities te kunnen realiseren.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de samenloop van bijvoorbeeld vergrijzing en teruglopende instroom in bouw- en infraopleidingen het structurele arbeidsmarkttekort groter maakt? Erkent u dat er een «kenniscrisis» is door het tekort aan bijvoorbeeld werktuigbouwkundigen en elektrotechnici, zoals Yacht meldt?

Na het basisonderwijs gaan steeds meer jongeren naar havo en vwo dan naar het vmbo. Mede daardoor is de totale uitstroom naar de arbeidsmarkt vanuit techniekopleidingen in het hoger onderwijs de afgelopen jaren licht gestegen. Het aantal leerlingen dat kiest voor vmbo techniek is mede daardoor gedaald. Op langere termijn resulteert dat waarschijnlijk in daling van het aantal technisch opgeleiden op mbo-niveau. De afgelopen jaren is de totale uitstroom naar de arbeidsmarkt vanuit techniekopleidingen in het middelbaar beroepsonderwijs nog stabiel gebleven, omdat een dalende instroom vanuit het vmbo is gecompenseerd door een grotere zij-instroom van (werkende) jongeren die alsnog een vakdiploma willen halen. Maar voor veel technische sectoren is deze uitstroom niet voldoende om (op termijn) te voorzien in de personeelsbehoefte, vooral omdat door de vergrijzing de vervangingsvraag sterk toeneemt.
Bedrijven stellen zich daar ook op in en ontwikkelen manieren om ondanks het schaarser worden van het juiste menselijk kapitaal concurrerend te blijven. Zo kunnen bedrijven investeren in technologische vernieuwingen waardoor de arbeidsproductiviteit stijgt, door sociale innovatie het aanwezige menselijk kapitaal efficiënter en effectiever inzetten, het zittende personeel op- en/of bijscholen en zich richten op de vergroting van zij-instroom. Ook kunnen bedrijven, door nauw samen te werken met onderwijsinstellingen en gezamenlijk activiteiten te ontwikkelen, de instroom in bepaalde vakgebieden te vergroten. Tot slot kunnen bedrijven ook de internationale arbeidsmarkt op gaan om via kennismigratie goed personeel aan te trekken.
In mijn optiek is er dan ook geen sprake van een «kenniscrisis». Er zijn immers meerdere oplossingsrichtingen voorhanden. Wel ben ik van mening dat de situatie zodanig urgent is geworden dat het van groot belang is dat bedrijfsleven, onderwijs en overheid de handen ineenslaan om de schaarste aan vakkrachten terug te dringen.

Vraag 4

Deelt u mijn constatering dat in de technologische sector voor zowel het grootbedrijf als het Midden- en Kleinbedrijf (MKB) de arbeidsproblematiek al enige tijd verreweg het belangrijkste knelpunt is?

Ja. De constatering dat arbeidsproblematiek in de technologische sector het belangrijkste knelpunt is, blijkt bijvoorbeeld ook duidelijk uit de human capitalagenda’s van de topsectoren.

Vraag 5

Op welke manier wilt u instroom en doorstroom van bètatechnisch talent in de technologische sectoren de komende jaren laten groeien? Op welke manier gaat u de doelstelling van het Platform Bètatechniek realiseren om in 2016 25% meer in- en uitstroom van bètatechnici in het hoger onderwijs?

Daarvoor is een gezamenlijke inspanning van overheid, onderwijsinstellingen en sociale partners noodzakelijk. Meer jongeren moeten enthousiast gemaakt worden om te kiezen voor technisch onderwijs, bijvoorbeeld door het geven van baangaranties aan jongeren die definitief voor deze sectoren kiezen. Het is nodig om werk te maken van een aantrekkelijk aanbod aan techniekonderwijs, maar het is ook van belang dat het werken in de techniek aantrekkelijker wordt gemaakt. De tekorten zijn niet alleen terug te dringen door het bevorderen van de instroom van nieuwe werknemers. Bedrijven moeten ook maatregelen nemen die ervoor zorgen dat werknemers langer en productiever kunnen doorwerken en die de topsectoren aantrekkelijker maken. Bij de verdere uitwerking van de human capitalagenda’s verdient dit specifieke aandacht.
Om bèta- en techniekonderwijs en de aantrekkelijkheid van de technische sectoren een krachtige impuls te geven, stellen de topsectoren op basis van de human capitalagenda’s een Masterplan Bèta en Technologie op. Het Masterplan bevat de acties die de topsectoren gezamenlijk willen oppakken om verwachte tekorten aan vakkrachten in bèta en techniek terug te dringen. Ook worden diverse bestaande activiteiten om bèta en techniek te stimuleren gebundeld en op elkaar afgestemd. Het Masterplan wordt op 13 februari aan het kabinet aangeboden. Vervolgens bezien de ministers van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid of naast het reeds ingezette beleid aanvullende overheidsmaatregelen noodzakelijk zijn om tekorten terug te dringen en de juiste randvoorwaarden te creëren voor samenwerking tussen onderwijsinstellingen en bedrijfsleven. Uiterlijk 2 april a.s. wordt uw Kamer geïnformeerd over de ambities van het kabinet.

Vraag 6

Wat is uw reactie op de arbeidsmarktprognose 2011–2016 van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA, «De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016», december 2011), waarin staat dat het arbeidsmarkttekort van technisch geschoold personeel oploopt tot 155 100 arbeidskrachten? Welke aanvullende actie onderneemt u om dit probleem af te wenden?

Het rapport van het ROA schetst de knelpunten naar opleiding en beroep tot 2016. De belangrijkste conclusie is dat de arbeidsmarkttekorten zich, met name, zullen voordoen in de zorg en in de techniek.
Er kunnen enkele kanttekeningen bij het rapport geplaatst worden. Het macrobeeld dat het ROA gebruikt voor de prognoses is optimistischer dan de meest recente ramingen van het CPB. Het ROA baseert zich op de juni-raming van het CPB, terwijl het CPB recent de ramingen sterk neerwaarts heeft bijgesteld. Bovendien gaat het ROA uit van een jaarlijkse stijging van de werkgelegenheid met 0,4%, terwijl het CPB op de middellange termijn uitgaat van een krimp van de werkgelegenheid. Daarnaast geeft het ROA aan dat de prognoses met een aanzienlijke mate van onzekerheid zijn omgeven. Slechts voor 40% van de opleidingstypen werd in eerdere prognoses de mate waarin zich arbeidsmarkttekorten voordoen correct ingeschat. De waarde van dit onderzoek zit daarom vooral in het inzichtelijk maken van relatieve krapte tussen sectoren. Desalniettemin sluiten de conclusies (i.e. tekorten in techniek) uit het rapport aan bij de signalen uit de human capital agenda’s van de topsectoren.
Bij het antwoord op vraag 5 heb ik aangegeven welke aanvullende actie het kabinet onderneemt.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het sociaal leenstelsel in de masterfase een extra drempel opwerpt voor studenten in de bètatechniek, die doorgaans een tweejarige master volgen? Zo ja, bent u bereid om het advies van belangenorganisaties VNO-NCW, MKB Nederland, de ondernemingsorganisatie voor de technologisch-industrië FME en Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) op te volgen en studenten met een tweejarige bètamaster een extra jaar studiefinanciering te verstrekken?

Bij het wetsvoorstel «Studeren is investeren» is ervoor gekozen om het sociaal leenstelsel voor alle masteropleidingen in te voeren. In het maatschappelijk debat hebben organisaties erop gewezen dat mogelijk minder studenten voor een meerjarige master (overwegend in beta/techniek, onderwijs en zorg) zullen kiezen. Ik verwacht niet dat het sociaal leenstelsel in de masterfase een ontmoedigend effect zal hebben.
Het door de student te financieren verschil tussen een twee- en eenjarige masteropleiding bedraagt maximaal circa € 3 200 (dat is de basisbeurs voor uitwonenden voor één jaar). De aanvullende beurs en de reisvoorziening blijven in de masterfase gehandhaafd. Wie het bedrag voor zijn basisbeurs via het sociaal leenstelsel zou financieren, moet later – voorzover hij of zij dan voldoende draagkracht heeft – een extra termijnbedrag van iets minder dan € 20 per maand terugbetalen (bij een rente van 3% en een looptijd van 20 jaar). Het verschil met de eenjarige masteropleiding is dus te overzien.
Maar belangrijker nog is dat de keuze voor de masteropleiding primair een inhoudelijk gedreven keuze is. De student zal daarnaast zijn keuze ook baseren op beschikbare informatie over de perspectieven die een opleiding biedt op de arbeidsmarkt. Op www.Studiekeuze123.nl valt bijvoorbeeld te zien wat per studierichting het gemiddeld aandeel afgestudeerden is met een baan, een vaste baan, een baan op niveau en wat het bruto maandloon is.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het bericht dat een faculteit van de TU Delft de studielast wil verminderen opdat studenten sneller afstuderen?1

De herziening van het onderwijsprogramma maakt deel uit van de afspraken die ik met de drie TU’s heb gemaakt over verbetering van de onderwijskwaliteit, waaronder de studeerbaarheid van de programma’s.
Ik heb in augustus 2011 € 10,99 mln per jaar aan de technische universiteiten (TU’s) toegekend voor het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs in de periode 2011–2013. De uitwerking van de plannen voor de onderwijskwaliteit staat in het Sectorplan Technologie van de drie TU’s.
De opleidingen hebben nadrukkelijk de opdracht gekregen bij de herinrichting van de curricula goed te kijken naar de studielast. In de loop der jaren zijn de programma’s steeds voller geworden. Daardoor wordt het voor studenten moeilijker om het programma binnen de tijd die daarvoor staat af te ronden.
Het is goed dat de universiteiten nu strenger daarnaar kijken. Dit bijstellen van de onderwijsprogramma’s is overigens een continu proces.
Het bijstellen van de studielast en de inhoud zorgt naast een betere academische opleiding ook voor een betere voorbereiding op de arbeidsmarkt, passend bij de kwantitatieve en kwalitatieve behoefte aan ingenieurs.
Er is grote vraag naar studenten van de technische universiteiten. Ik vind het prijzenswaardig dat de universiteiten aan die vraag willen tegemoetkomen.
Het verbeteren van de onderwijskwaliteit gaat overigens niet alleen om het herzien van de programma’s, maar ook om onder andere betere begeleiding, meer excellente docenten en betere digitalisering van het onderwijs.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de stelling dat dit plan een gevolg is van uw maatregelen, namelijk dat universiteiten worden afgerekend op hun studierendement?

Het aanpassen van de studielast bij TU Delft is niet gestart als gevolg van het afrekenen op studierendement. Het belang van diploma’s in de bekostiging is juist met ingang van 2011 verminderd ten gunste van het jaarlijks bekostigen van de ingeschreven studenten. De herziening van het onderwijsprogramma maakt deel uit van de afspraken die ik met de drie TU’s heb gemaakt over verbetering van de onderwijskwaliteit, waaronder de studeerbaarheid van de programma’s.
Zie verder het antwoord op vraag 1.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het de omgekeerde wereld is om opleidingen makkelijker te maken teneinde studenten sneller te laten afstuderen?

Zie het antwoord op vraag 1.

Vraag 4

Deelt u de mening dat uw focus op «rendement» een perverse prikkel is voor instellingen, waardoor zij dit soort maatregelen nemen?

Zie het antwoord op vraag 1 en 2.

Vraag 5

Hoe gaat u voorkomen dat de kwaliteit van opleidingen wordt verlaagd om aan de rendementseisen te kunnen voldoen?

De accreditatie van opleidingen garandeert de kwaliteit van de opleidingen.
In het verleden hebben visitatiecommissies bij herhaling aangegeven dat de studielast hoog is en daardoor de studieduur lang.

Vraag 6

Wat is uw mening over het feit dat studenten een onvoldoende mogen compenseren met een voldoende voor een ander vak? Hoe wordt het niveau van de opleiding hiermee nog gewaarborgd?

De onderwijsprogramma’s van TU Delft zijn opgebouwd uit modules van 5 ECTS of meer. Elke module wordt afgesloten met een tentamen. Binnen een module worden deeltentamens of toetsen afgelegd. Deze kunnen met elkaar gecompenseerd worden. Ik vind dit geen negatieve niveaubijstelling. Het verlenen van compensatie is wettelijk toegestaan. In artikel 7.12 b, derde lid (WHW) is geregeld dat de examencommissie onder door haar te stellen voorwaarden kan bepalen dat niet elk tentamen met goed gevolg afgelegd behoeft te zijn.
Daarnaast verhoogt TU Delft juist de eisen aan de student. Zo is er een doelstelling om in 2015 te komen tot een gemiddeld aantal behaalde studiepunten per student per jaar van 45 ECTS en komt er intensievere studiebegeleiding. Ik verwacht hiervan positieve effecten op de kwaliteit.
Uiteraard worden de studies van de drie TU’s geaccrediteerd door de NVAO, inclusief de kwaliteit van het onderwijsprogramma.

Vraag 7

Gaat u in gesprek met de TU Delft over de geplande maatregelen aldaar? Zo ja, wat is uw inzet en wanneer krijgt de Kamer daarover bericht?

Ik heb in mei 2011 met de drie TU’s overlegd over hun plannen voor verbetering van de onderwijskwaliteit. Op 15 augustus 2011 heb ik het Sectorplan Technologie/onderwijs 2011–2015 goedgekeurd en hiervoor € 10,99 toegekend voor 2011–2013. Er is nu geen aanleiding om weer met de TU’s in overleg te treden.

Vraag 8

Bent u bereid uw prestatieafspraken te heroverwegen, nu blijkt dat instellingen de eisen verlagen om eraan te voldoen? Zo nee, waarom niet?

Nee. TU Delft verlaagt de eisen niet, maar voert een herziening van de programma’s uit. In de loop der jaren zijn de programma’s steeds voller geworden. Daardoor wordt het voor studenten moeilijker om het programma binnen de tijd die daarvoor staat af te ronden. Het is goed dat de universiteiten nu strenger daarnaar kijken. Dit bijstellen van de onderwijsprogramma’s is overigens een continu proces.
Het bijstellen van de studielast en de inhoud zorgt naast een betere academische opleiding ook voor een betere voorbereiding op de arbeidsmarkt, passend bij de kwantitatieve en kwalitatieve behoefte aan ingenieurs.
Er is grote vraag naar studenten van de technische universiteiten. Ik vind het prijzenswaardig dat de universiteiten aan die vraag willen tegemoetkomen.

Vraag 1

Wat is uw beleidsmatige reactie op het feit dat de TU Delft voornemens is de studielast te verminderen, met als motivatie dat studenten sneller hun opleiding moeten kunnen doorlopen?1

De herziening van de onderwijsprogramma’s maakt deel uit van de afspraken die ik met de drie TU’s heb gemaakt over verbetering van de onderwijskwaliteit.
Ik heb in augustus 2011 € 10,99 mln. per jaar aan de TU’s toegekend voor het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs in de periode 2011–2013.
Aanleiding hiervoor is het volgende.
De uitwerking van de plannen voor verbetering van de onderwijskwaliteit staat in het Sectorplan Technologie van de drie TU’s. Eind 2011 zijn ze gestart met de uitvoering hiervan. De opleidingen hebben nadrukkelijk de opdracht gekregen om goed te kijken naar de studielast. In de loop der jaren zijn de programma’s steeds voller geworden. Daardoor wordt het voor studenten moeilijker om het programma binnen de tijd die daarvoor staat af te ronden.
Het is goed dat de universiteiten nu strenger daarnaar kijken. Dit bijstellen van de onderwijsprogramma’s is overigens een continu proces.
Meer concreet gaat het bij de TU’s om het vergroten van de studeerbaarheid: minder dubbelingen en parallelle onderdelen, vermindering van verouderde of «nice to have»-informatie, en grotere, meer geïntegreerde eenheden en realistische normering van de studielast.
Het bijstellen van de studielast en de inhoud zorgt naast een betere academische opleiding ook voor een betere voorbereiding op de arbeidsmarkt, passend bij de kwantitatieve en kwalitatieve behoefte aan ingenieurs.
Er is grote vraag naar studenten van de technische universiteiten. Ik vind het prijzenswaardig dat de universiteiten aan die vraag willen tegemoetkomen.
Het verbeteren van de onderwijskwaliteit gaat overigens niet alleen om het herzien van de programma’s, maar ook om onder andere betere begeleiding, meer excellente docenten en betere digitalisering van het onderwijs.

Vraag 2

Is uit visitaties of andere beoordelingen in het verleden gebleken dat er inhoudelijke redenen zijn om vakken te schrappen of inhoudelijk bij te schaven? Zo ja, welke en wanneer. Zo nee, gaat het bijstellen van het programma dan niet ten koste van de inhoudelijke vorming van de student?

Ja. Dat onderwijsprogramma’s in de loop der jaren te vol worden en minder samenhangend en overzichtelijk is geen nieuw fenomeen. Bij de TU’s hebben visitatiecommissies bij herhaling aangegeven dat de kwaliteit van de opleidingen hoog is, maar dat geldt ook voor de studielast. Daardoor duurt de studie te lang en wordt het diploma pas laat behaald. Ook uit de Keuzegids HO blijkt dat veel studenten klagen over de hoge studielast.
Opleidingen herzien daarom regelmatig de onderwijsprogramma’s, zowel op inhoud als op studielast.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u de verandering van beleid op de TU Delft waarbij voor bepaalde vakken ook een onvoldoende gehaald mag worden, waar dat in het verleden niet mocht, en waar deze gecompenseerd mogen worden met betere cijfers voor een ander vak? Bent u van mening dat het hier per definitie een negatieve niveau bijstelling betreft? Deelt u de mening dat dit soort ontwikkelingen negatief zijn?

De nieuwe onderwijsprogramma’s van TU Delft worden opgebouwd uit modules van 5 ECTS of meer. Elke module wordt afgesloten met een tentamen. Binnen een module worden deeltentamens of toetsen afgelegd. Deze kunnen met elkaar gecompenseerd worden.
TU Delft heeft niet onlangs het beleid ten aanzien van compensatieregels gewijzigd. Wel worden de onderwijsprogramma’s gewijzigd en als gevolg daarvan komen er compensatieregels voor de nieuwe programma’s.
Ik vind dit geen negatieve niveaubijstelling. Het verlenen van compensatie is wettelijk toegestaan. In artikel 7.12 b, derde lid (WHW) is geregeld dat de examencommissie onder door haar te stellen voorwaarden kan bepalen dat niet elk tentamen met goed gevolg afgelegd behoeft te zijn.
Daarnaast verhoogt TU Delft juist de eisen aan de student. Zo is er het streven om in 2015 te komen tot een gemiddeld aantal behaalde studiepunten per student per jaar van 45 ECTS en komt er intensievere studiebegeleiding. Ik verwacht hiervan positieve effecten op de kwaliteit.

Vraag 4

Realiseert de regering zich dat het door u gewenste «verhoogd studiesucces» als reden wordt genoemd voor deze bijstellingen? Acht de regering deze vorm van het verbeteren van het studiesucces wenselijk? Zo ja, kan dat worden gemotiveerd?

Ja. Zie het antwoord op vraag 1.

Vraag 5

Deelt u de regering de mening dat technische opleidingen over het algemeen zwaarder zijn en dat het dus wenselijk is dat er rond de langstudeerboete, een passend regime moet gelden? Hoe wil de regering meer recht doen aan het feit dat technische opleidingen nu eenmaal meer tijd vergen?

Aan het zwaardere programma van de technische universiteiten is in 1995 recht gedaan door de cursusduur voor de technische studies te verlengen. Dit is bij de invoering van de bachelor-masterstructuur vorm gegeven als tweejarige masters. Het verhoogde wettelijk collegegeld op grond van de maatregel langstudeerders gaat dan ook pas na drie jaar in: twee jaar master en één jaar uitlooptijd.
Zie verder het antwoord op vraag 1.

Vraag 6

Is het bij de regering bekend of er meer opleidingen zijn die, zoals de TU Delft, het onderwijsprogramma op deze wijze willen bijstellen? Zo ja, welke? Zo nee, acht u het wenselijk dat meerdere opleidingen in deze richting gaan?

Alle drie de TU’s werken aan verbetering van de onderwijskwaliteit, waaronder een herziening van de programma’s, in het kader van het Sectorplan Technologie 2011–2015. Zie verder het antwoord op vraag 1.

Vraag 7

Bent u bereid om in overleg te treden met de TU Delft (en mogelijke andere opleidingen die in deze richting denken) om te voorkomen dat er aanpassingen van het studieprogramma worden gedaan die een negatieve uitwerking hebben op de kwaliteit?

Ik heb in mei 2011 met de drie TU’s overlegd over hun plannen voor verbetering van de onderwijskwaliteit. Op 15 augustus 2011 heb ik het Sectorplan Technologie / onderwijs 2011–2015 goedgekeurd en hiervoor € 10,99 toegekend voor 2011–2013. Uiteraard worden de studies van de drie TU’s geaccrediteerd door de NVAO, inclusief de kwaliteit van het onderwijsprogramma.
Er is nu geen aanleiding om weer met de TU’s in overleg te treden.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het bericht dat een docent aan de VU zijn tentamens heeft versimpeld teneinde meer studenten te laten slagen?1

Naar aanleiding van dit bericht is contact opgenomen met de VU. Het bericht is gebaseerd op het gegeven, dat bij de opleiding politicologie vier studenten een extra herkansing voor een tentamen is geboden. Deze extra, tevens laatste herkansingsmogelijkheid is hun geboden vanwege een grote aanpassing in het bachelorprogramma van de opleiding. Geen van deze vier studenten heeft de herkansing met een voldoende afgesloten. Ik ben dan ook van mening dat in dit geval geen sprake is van het opzettelijk versimpelen van tentamens met als doel meer studenten te laten slagen. De suggestie dat in dit geval sprake zou zijn geweest van perverse prikkels voortkomend uit het bekostigingsstelsel onderschrijf ik dan ook niet.

Vraag 2

In hoeverre spelen «financiële prikkels» hierbij een rol? Indien financiële prikkels geen rol spelen, hoe verklaart u dan dat deze docent zijn tentamens heeft versimpeld?

Zie het antwoord op vraag 1.

Vraag 3

Is het waar dat universitaire opleidingen (vakgroepen) gefinancierd worden op basis van het aantal studiepunten dat wordt behaald? Zo nee, hoe worden vakgroepen dan wel bekostigd?

De rijksoverheid verstrekt universiteiten een rijksbijdrage voor het verzorgen van onderwijs en onderzoek. In de berekening van de rijksbijdrage speelt het aantal studiepunten geen rol. De rijksbijdrage wordt conform het Uitvoeringsbesluit WHW 2008 berekend op basis van het aantal bekostigde inschrijvingen en graden (diploma’s), het aantal promoties en instellingsspecifieke bedragen. De wijze waarop zij deze middelen (intern) toedeelt aan faculteiten en (universitaire) vakgroepen en opleidingen is aan de instelling zelf om te bepalen.

Vraag 4

In hoeverre worden universiteiten betaald voor hun output, c.q. voor het aantal afgegeven diploma's? Kunt u een uitwerking geven van de manier waarop universiteiten worden bekostigd?

Zie het antwoord op vraag 3.

Vraag 5

Hoe voorkomt u dat universiteiten en hogescholen de eisen versimpelen teneinde meer studenten te laten slagen?

Ik zie in deze casus geen aanleiding om, aanvullend op de maatregelen ter versterking van de kwaliteitsborging in het hoger onderwijs die ik in mei 2011 (Kamerstukken II, 2010/11, 31 288, nr. 167) heb aangekondigd, maatregelen te nemen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat uw plan voor prestatiebekostiging, waarbij universiteiten en hogescholen deels worden gefinancierd op basis van «rendement», kan aanzetten tot het verlagen van de eisen? Zo nee, hoe gaat u dat uitsluiten?

De prestatieafspraken die ik met de instellingen ga maken, behelzen afspraken over studiesucces en rendement, kwaliteit en profilering. Deze afspraken zijn niet vrijblijvend. Aan het behalen van de afspraken is voorwaardelijke financiering gekoppeld. Als de prestatieafspraken alleen maar over rendement zouden gaan dan was het door u geschetste gevaar inderdaad aanwezig. De prestatieafspraken gaan echter vooral over kwaliteitverbetering en daarom deel ik uw vrees niet. Deze afspraken zijn juist bedoeld om meer kwaliteitsprikkels in de bekostiging in te bouwen. Daarnaast zullen de aangekondigde (en deels al doorgevoerde) aanscherpingen in het accreditatiekader en in het inspectietoezicht nog betere waarborgen bieden voor de kwaliteit van het onderwijs.

Vraag 7

Gaat u de kwestie aan de VU onderzoeken? Zo ja, wanneer kan de Kamer resultaten verwachten?

Zie het antwoord op vraag 1.

Vraag 8

Gaat u onderzoeken of het verlagen van de eisen teneinde meer studenten te laten slagen, ook bij andere universiteiten plaatsvindt? Zo nee, hoe voorkomt u dat dezelfde praktijken plaatsvinden op andere instellingen?

Ik zie in deze casus geen aanleiding om onderzoek te doen bij andere universiteiten. Zie ook het antwoord op vraag 1.

Vraag 1

Bent u bekend met gevallen waarin universiteiten (bijvoorbeeld de Vrije Universiteit te Amsterdam) pre-masterprogramma’s onder de masterfase onderbrachten, omdat op dat moment nog niet duidelijk was hoe de regels voor de langstudeerdersboete zouden uitpakken?

Ja.

Vraag 2

Hoeveel studenten namen of nemen deel aan de betreffende pre-masters?

Dat is mij niet bekend.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het onredelijk is dat studenten in deze programma’s eerder te maken kunnen krijgen met de langstudeerdersboete dan het geval was geweest als de verder identieke pre-masters als bachelor waren aangemerkt? Zo nee, waarom niet?

In «Het Hoogste Goed, Strategische agenda voor het hoger onderwijs-, onder-zoek- en wetenschapsbeleid» van 23 november 2007 (Tweede Kamer, vergader-jaar 2007–2008, 31 288, nr. 1) is vermeld dat met VSNU is afgesproken dat deficiëntieprogramma’s gericht op de doorstroom van de hbo-bachelor naar wo-masteropleidingen als hoofdregel binnen een bacheloropleiding worden vorm gegeven. Ik besef dat het voor de studenten vervelend is, dat zij vanwege het feit dat de instelling is afgeweken van de in 2007 gemaakte afspraken een verhoogde kans hebben om langstudeerder te worden. Ik verwacht echter dat deze groep een beperkte omvang zal hebben, omdat de meesten – als ze nominaal studeren – inmiddels afgestudeerd zullen zijn, dit jaar hun nominale fase van de masteropleiding afronden of dit studiejaar als uitloopjaar gebruiken om te kunnen afstuderen tegen het lage wettelijk collegegeld, omdat het verhoogd wettelijk collegegeld € 0 bedraagt. Pas vanaf volgend studiejaar moeten zij eventueel het verhoogde tarief betalen. Ik heb de betreffende universiteiten desgevraagd opgeroepen de omvang van de betrokken groep studenten in kaart te brengen en samen met hen te bekijken hoe zij op een verantwoorde wijze kunnen afstuderen.

Vraag 4

Bent u bereid om voor de getroffen studenten een eenmalige uitzondering te maken op de langstudeerdersboete? Zo nee, waarom niet?

Neen. Zie verder het antwoord op vraag 3.

Vraag 1

Hoeveel studenten zijn op de hoogte van de plannen met de langstudeerdersboete?

Goede voorlichting vind ik belangrijk. De student wordt via verschillende kanalen goed geïnformeerd over de langstudeerdersmaatregel. Ten eerste geef ik informatie via www.duo.nl en www.rijksoverheid.nl. Ten tweede heeft DUO in oktober een brief naar alle studenten gestuurd over allerlei zaken die hen aangaan, zoals de strengere uitwonendencontroles en maatregelen die op stapel staan om een sociaal leenstelsel in de masterfase in te voeren. Ook worden de studenten hierin geattendeerd op het hoger collegegeld voor langstudeerders. Ten derde voer ik regelmatig overleg met de studentenorganisaties, zodat in het geval er nog onduidelijkheden zijn, deze snel en passend kunnen worden beantwoord.
Verder geeft mijn ministerie, indien daarom gevraagd wordt, voorlichtingsbijeenkomsten aan studentendecanen over de genomen en voorgenomen studiemaatregelen.
Ook hebben alle instellingen op hun website informatie staan over de verhoging van het wettelijk collegegeld voor langstudeerders.
Omdat ik graag wil weten of deze informatievoorziening ook resultaat heeft, is in november 2011 een 0-meting onder studenten uitgevoerd over de bekendheid van de diverse studiemaatregelen. Uit de voorlopige resultaten blijkt dat van de WO-studenten 95% en van de HBO-studenten 83% weet wat de langstudeerdersmaatregel inhoudt. Het definitieve rapport is in januari beschikbaar.

Vraag 2

Hoeveel studenten weten niet, ondanks de verstrekte schriftelijke voorlichting, welke financiële obstakels er op hen af komen?

Zie het antwoord op vraag 1. Uit de voorlopige resultaten van de gehouden 0-meting blijkt dat het merendeel van de studenten op de hoogte is van de maatregelen die op hen afkomen. De definitieve resultaten van de 0-meting zijn in januari beschikbaar en op basis daarvan ga ik bekijken of en welke extra voorlichting nodig is.

Vraag 3

Bent u bereid de Kamer uitgebreid en schriftelijk te informeren over de bekendheid van de diverse studiemaatregelen onder HBO- en WO-studenten? Zo nee, waarom niet?

Ik ben voornemens de definitieve resultaten van het genoemde onderzoek in januari aan uw Kamer te sturen. Mocht uit dat onderzoek blijken dat er extra voorlichting nodig is, dan informeer ik u tegelijkertijd over de wijze waarop ik dat ga doen.

Vraag 4

Deelt u de mening dat onvoldoende kennis van de kabinetsplannen grote financiële gevolgen voor studenten kan hebben? Deelt u de mening dat het onvoldoende is om slechts naar de inspanning (een website, een brief) te verwijzen en dat ook gekeken moet worden naar het resultaat? Zo nee, waarom niet?

Ik deel de mening dat onvoldoende kennis van de kabinetsplannen financiële gevolgen voor studenten kan hebben. Ik vind dat de overheid een verantwoordelijkheid heeft om de student goed te informeren, maar vind ook dat de student een verantwoordelijkheid heeft om zich op de hoogte te stellen van de kabinetsplannen en na te gaan wat de financiële gevolgen voor hem persoonlijk zijn. Als de student zich goed laat informeren, heeft dit ook meteen resultaat. Goede voorlichting is daarbij van belang. Daarom hebben we het onderzoek onder studenten uitgevoerd. Zie verder mijn antwoord op vraag 1 en 3.

Vraag 1

Bent u bekend met het feit dat de Nationale Studenten Enquête afgelopen jaar, in een bijlage, vroeg naar het aantal contacturen dat in een opleiding aangeboden wordt, maar dat deze informatie vervolgens niet beschikbaar is gesteld in publicaties zoals de Keuzegids Universiteiten 2012?

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het aantal contacturen en de grootte van de groep of klas een belangrijk gegeven is op basis waarvan aankomende studenten hun studiekeuze maken?

Ik ben van mening dat het aantal contacturen en de groepsgrootte belangrijke informatie kunnen zijn voor aankomende studenten, mits deze informatie betrouwbaar is en in de context geplaatst kan worden van uitgebreidere informatie over vorm en inhoud van (onderdelen van) de opleiding.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het onacceptabel is dat universiteiten gegevens over het aantal contacturen niet wensen te delen met aankomende studenten? Zo nee, waarom niet?

In dit specifieke geval niet. In 2011 zijn bij wijze van pilot op verzoek van de Inspectie van het Onderwijs twee vragen over contacturen opgenomen in het niet-openbare gedeelte van de Nationale Studenten Enquête. Deze gegevens zijn, ook op verzoek van de inspectie, door alle instellingen geanonimiseerd gedeeld met de inspectie om het landelijk beeld over onderwijstijd dat de inspectie uit eerdere onderzoeken heeft verkregen te complementeren. De instellingen is niet gevraagd de gegevens beschikbaar te stellen in het kader van studievoorlichting. Zij stellen ook dat de gegevens zoals deze in de genoemde pilot verzameld zijn, hiervoor niet geschikt zijn, omdat de vraagstelling, die de inspectie niet met hen heeft afgestemd, niet aansloot bij de door de instellingen gehanteerde terminologie (niet alle instellingen kennen bijvoorbeeld hoor- en werkcolleges, maar wel interactie- en responsiecolleges, lessen, ateliers, skills labs en dergelijke), niet duidelijk is of studenten functionarissen die specifiek voor de begeleiding van studenten bij hun stages zijn opgeleid als docenten aanmerkten of niet en uit de grote spreiding in de scores van het aantal uren per week voor onderwijsactiviteiten en activiteiten met of zonder aanwezigheid van een docent blijkt dat de vraagstelling op deze punten niet adequaat is. Ik deel de visie van de instellingen op deze punten.

Vraag 4

Bent u bereid er bij de universiteiten op aan te dringen deze gegevens zo snel mogelijk beschikbaar te stellen? Zo nee, waarom niet?

Het aantal contacturen en de groepsgrootte kan, zoals ik in mijn antwoord op vraag 2 heb aangegeven, een belangrijke indicator van de kwaliteit van het hoger onderwijs zijn. Daarom heb ik er bij het bestuur van de Stichting Studiekeuze123, waarin de bekostigde en particuliere hogeronderwijsinstellingen, de LSVb en het ISO zijn vertegenwoordigd, op aangedrongen adequate vragen over contacturen en groepsgrootte op te nemen in de vragenlijst voor 2013 en daaropvolgende jaren. Voor 2012 was dit niet meer mogelijk, zie mijn antwoord op vraag 5. Het bestuur van de Stichting Studiekeuze123 heeft dit verzoek ingewilligd en inmiddels besloten een werkgroep in te stellen om de gegevens voor 2013 te verzamelen en op betrouwbare wijze te delen met de aankomende studenten. Het blijft immers de primaire taak van de Stichting Studiekeuze123 om aankomende studenten van betrouwbare en onafhankelijke informatie te voorzien. Ik heb dan ook met instemming van het besluit van het bestuur kennis genomen.
Verder is ook relevant dat ik onlangs met de VSNU (en de HBO-raad) een hoofdlijnenakkoord heb gesloten, waarin een minimumnorm voor contacturen in het eerste jaar is opgenomen (12 uur per week).
Voorts ga ik komend voorjaar met de individuele universiteiten prestatie-afspraken maken over het verhogen van het aantal contacturen, ook in de jaren na het eerste bachelor-jaar. De prestaties van de universiteiten, ook op dit punt, worden jaarlijks gemonitord en deze monitor is openbaar. Studenten kunnen dus daaraan informatie ontlenen.

Vraag 5

Bent u bereid erop toe te zien dat de Nationale Studenten Enquête, die gehouden wordt vanaf 30 januari 2012, komend jaar zodanig is samengesteld dat het aantal contacturen deel uitmaakt van de antwoordgegevens die beschikbaar zijn voor publicaties die zich richten op de aankomende student, zoals de Keuzegids? Zo nee, waarom niet?

Zoals ik in mijn antwoord op vraag 3 al heb aangegeven, heeft de inspectie de vragen over contacturen door de Stichting Studiekeuze123 in het besloten gedeelte van de vragenlijst van 2011 laten opnemen. Over de inhoud van de vragen, de wijze van vraagstelling en over het opnemen in de vragenlijst hebben de inspectie en de Stichting Studiekeuze123 niet vooraf afgestemd met de universiteiten. De universiteiten hebben de inspectie en de Stichting Studiekeuze123 laten weten wel toestemming te geven voor beschikbaarstelling van de gegevens aan de inspectie om haar in staat te stellen het landelijk beeld over contacturen te completeren, maar deze gegevens ongeschikt en van onvoldoende kwaliteit te achten voor verdere openbaarmaking. De universiteiten hebben zich wel bereid verklaard hun medewerking te verlenen aan een adequate vraagstelling voor toekomstige enquêtes. Het bestuur van de Stichting Studiekeuze123 heeft op grond van het bovenstaande besloten de in mijn antwoord op vraag 4 aangeduide werkgroep in te stellen met de opdracht te komen tot een adequate vragenlijst, waarin ook naar contacturen wordt gevraagd. In afwachting van de resultaten van de werkgroep heeft de Stichting Studiekeuze123 besloten in de vragenlijst voor 2012 geen wijzigingen aan te brengen. De vragenlijst voor 2013 is de eerste vragenlijst waarin vragen over contacturen en eventuele andere wijzigingen, in goed overleg met de hogeronderwijsinstellingen, kunnen worden opgenomen.

Vraag 1

Kunt u aangeven hoe de omvang van de profileringsfondsen van universiteiten en hogescholen zich dit jaar ontwikkelt?

Nee, ik heb hier nu nog geen zicht op. Ik heb ervoor gezorgd dat de instellingen vanaf 2011 in hun jaarrekening gegevens over de hoogte van het profileringsfonds gaan opnemen. Ik ontvang deze gegevens medio 2012.

Vraag 2

Wat betekent deze ontwikkeling voor het aantal beurzen, en de hoogte daarvan, dat door instellingen in het hoger onderwijs kan worden uitgegeven?

Zie mijn antwoord op vraag 1.

Vraag 3

Kunt u aangeven of er een verschuiving zichtbaar is in de besteding van de middelen uit het profileringsfonds aan verschillende doelstellingen?

Vraag 4

Kunt u aangeven hoe het aantal aanspraken en de gezamenlijke omvang van die afspraken zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld?

Over dit jaar en het afgelopen jaar heb ik nog geen gegevens beschikbaar. Uit het rapport van de Inspectie van het Onderwijs «Van afstudeer- naar profilerings-fonds» van juni 2010 over de jaren 2004 tot en met 2008 zijn wel de volgende gegevens bekend:
Categorie
2004
2006
2008
Hbo
Bestuursbeurzen, Medezeggenschap
479 000
800 000
928 000
Overige wettelijke categorieën1
714 000
505 000
512 000
Fondsen voor oa. topsporters
34 000
175 000
150 000
Totaal hbo
1 227 000
1 480 000
1 590 000
Wo
Bestuursbeurzen, Medezeggenschap
2 311 000
2 499 000
2 694 000
Overige wettelijke categorieën1
274 000
255 000
318 000
Fondsen voor oa. topsporters
355 000
286 000
354 000
Totaal wo
2 941 000
3 040 000
3 366 000
Totaal
4 168 000
4 520 000
4 956 000
Betreft alle overige categorieën die in artikel 7.51 worden genoemd, zoals ziekte, familieomstandigheden, niet studeerbare opleidingen e.d.
Uit bovenstaande tabel blijkt dat de omvang van de profileringsfondsen de afgelopen jaren is toegenomen. Daarbij is geen sprake van een duidelijke verschuiving tussen de verschillende categorieën.

Vraag 1

Hoe oordeelt u over de klacht van studenten dat de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) studenten automatisch en ongevraagd leningen verstrekt na afloop van hun studiebeurs?1

Studiefinanciering wordt toegekend in de vorm van een lening. Een deel daarvan wordt een gift als de student zijn diploma binnen de gestelde termijn van tien jaar heeft behaald. Dat is de prestatiebeurs.
Studiefinanciering wordt eenmaal aangevraagd en voorts ieder jaar geprolongeerd totdat de student de studiefinanciering zelf stop zet, de maximale duur van het recht op studiefinanciering is bereikt, of als uit controle blijkt dat geen recht meer op studiefinanciering bestaat.
Als een student geen basisbeurs meer krijgt, maar alleen nog kan lenen, dan wil dat niet zeggen dat hij minder of geen geld van DUO nodig heeft. DUO is niet bevoegd om zelf een ander bedrag uit te betalen. De student die de studiefinanciering heeft aangevraagd is degene die dat bedrag moet wijzigen. Hij kan dat via «Mijn DUO» doen.
DUO licht studenten voor door middel van het jaarlijkse prolongatiebericht, waarbij de studiefinanciering voor het nieuwe kalenderjaar wordt toegekend. Daarnaast krijgen de studenten – een maand voordat zij de leenfase in gaan – een aparte mailing van DUO (zogenoemde GRL-mailing). Deze mailing wijst ze er op dat het – hoewel ze hetzelfde bedrag als voorheen krijgen – nu om een lening gaat die na het behalen van het diploma niet in een gift wordt omgezet. Aangegeven wordt dat de student het bedrag zelf via bijvoorbeeld «Mijn DUO» moet wijzigen als hij meer of minder wil lenen.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het de omgekeerde wereld is wanneer studenten zelf een procedure moeten starten om een lening stop te zetten die zij nooit hebben aangevraagd? Zo nee, waarom niet?

Nee. Nadat studenten hun prestatiebeurs hebben verbruikt, loopt hun recht als onderdeel van de studiefinanciering door in de vorm van 36 maanden lenen (de leenfase). Eind 2008 is, na overleg in de Tweede Kamer ervoor gekozen om hetzelfde bedrag dat studenten als prestatiebeurs krijgen ook in de leenfase te verstrekken. Deze procedure is gekozen omdat studenten daardoor niet in financiële problemen komen tijdens de studie. Studenten die niet willen lenen worden tegelijkertijd in staat gesteld om dat eenvoudigweg te voorkomen door hun studiefinanciering via bijvoorbeeld «Mijn DUO» aan te passen. Zij hoeven daarvoor alleen aan te geven dat ze nul euro willen lenen en de verzending digitaal te ondertekenen. De daarop volgende maand ontvangt de student dan geen lening meer. Als de student bedragen wil terugstorten kan dat ook eenvoudig met een regulier betalingsverzoek aan de bank onder vermelding van het debiteurennummer.
Als DUO na de prestatiebeursfase eerst zou moeten wachten op een nieuwe aanvraag voor een lening en ongevraagd het studiefinancieringsbedrag naar beneden zou aanpassen, dan levert dat voor studenten het risico op dat zij zonder geld komen te zitten als de aanvraag niet op tijd wordt ingediend of afgehandeld.

Vraag 3

Deelt u de mening dat deze systematiek gewijzigd moet worden opdat studenten minder makkelijk een hoge studieschuld kunnen opbouwen? Wilt u hierover in overleg gaan met de DUO?

Nee. DUO geeft de student ruim de tijd om, voordat ze in de leenfase terecht komen, de lening naar boven of beneden bij te stellen. De afweging voor het wijzigen van het bedrag aan studiefinanciering ligt bij de student zelf. DUO licht studenten op allerlei manieren voor om ervoor te zorgen dat studenten bewust met hun studiefinanciering omgaan.

Vraag 4

Hoe oordeelt u over het feit dat studenten worden tegengewerkt door de DUO indien zij de ongevraagde lening willen stopzetten?

Dat is niet aan de orde, zie antwoord op vraag 1.

Vraag 5

Hoe gaat u de benadeelde studenten tegemoet komen?

Er is geen sprake van benadeling. Studenten hoeven dan ook niet te worden tegemoet gekomen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de DUO in gebreke is gebleven ten aanzien van de communicatie naar studenten toe? Wat gaat u doen aan de klacht dat de DUO slecht bereikbaar zou zijn en aan klachten geen gehoor geeft?

Ik deel deze mening niet. Voor wat betreft de bereikbaarheid heb ik met DUO prestatieafspraken gemaakt en deze afspraken zijn in 2011 in alle maanden gehaald. Deze afspraken hebben onder meer betrekking op de telefonische bereikbaarheid en de afhandelingtermijn van e-mail en van post. Ook de stelling dat DUO geen gehoor geeft aan klachten herken ik niet. DUO heeft een goed functionerende klachtenprocedure met onafhankelijke klachtenfunctionarissen voor studenten die vinden dat ze niet goed behandeld worden. Het klachtenmanagement bij DUO is zelfs onlangs door een externe partij gecertificeerd volgens de IKM3000 standaard. DUO heeft mij verteld dat zij in 2011 over de gevolgde procedure minder dan 10 klachten heeft ontvangen en dat dit aantal substantieel lager is dan voor de aanpassingen in het studiejaar 2009–2010. De klachten gaan niet zozeer over de communicatie als wel over het feit dat lenen geld kost.

Vraag 7

Bent u bereid de werkwijze van de DUO nader te bezien en aanbevelingen te doen voor verbeteringen? Zo ja, wanneer kan de Kamer dat verwachten? Zo nee, waarom niet?

De werkwijze van DUO wordt permanent gemonitord. Daarover wordt bij het jaarverslag verantwoording afgelegd. Ik zie nu geen aanleiding om hiervan af te wijken.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het voornemen van de Hogescholen Leiden, Zuyd en Hanzehogeschool om samen te werken bij het ontwikkelen van voortgangstoetsen voor medisch georiënteerde studierichtingen zoals Fysiotherapie om zo de kennisbasis te versterken en de onderlinge vergelijkbaarheid van opleidingen te vergroten?

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat er reeds in september 2010 een verzoek bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) is ingediend om deze pilot voor voortgangstoetsen te subsidiëren en dat voor dergelijke pilots in de begroting een bedrag van € 7 miljoen was gereserveerd?

In september 2010 is het voorstel van Hogeschool Leiden ontvangen voor een pilot met voortgangstoetsen. De kosten van dit voorstel zijn € 2,1 miljoen, waarvan € 1,4 miljoen door OCW te subsidiëren. Ook Hanzehogeschool Groningen en Hogeschool Zuyd participeren in dit plan. Hierover is vervolgens met Hogeschool Leiden van gedachten gewisseld. Op de begroting van OCW waren op dat moment geen middelen gereserveerd voor een dergelijk plan.
In oktober 2010 is het overleg met de betreffende instelling stil komen te liggen, aangezien toen het onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar alternatieve afstudeertrajecten in volle gang was. Onderdeel daarvan was de toetsingspraktijk. Het was op dat moment van belang eerst de resultaten van het onderzoek af te wachten en aan de hand van de conclusies passende algemene beleidslijnen met betrekking tot de praktijk van toetsing te ontwerpen, waarmee de initiatieven zoals die van Hogeschool Leiden beter beoordeeld en ondersteund kunnen worden.
Vervolgens heb ik op basis van de conclusies van de Inspectie van het Onderwijs en de NVAO in mei 2011 in mijn beleidsreactie (Kamerstuk 31 288, nr. 67) geconcludeerd dat de praktijk van toetsing verbeterd moet worden. Hiervoor heb ik inmiddels voor de jaren 2012 tot en met 2015 in totaal € 8 miljoen beschikbaar gesteld. Hierbij is mijn streven dat deze (beperkte) middelen op duurzame en effectieve wijze worden ingezet, voortbouwend op al geboekte resultaten.

Vraag 3

Klopt het dat, zoals de aanvragers van de pilot aangeven, er nog steeds geen duidelijkheid is van de zijde van het ministerie van OCW over toekenning, dan wel afwijzing van bovengenoemd verzoek? Zo ja, waarom duurt het zo lang voordat er een besluit genomen kan worden?

Zie het antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het wenselijk is dat de genoemde hogescholen zo snel mogelijk groen licht (ook financieel) krijgen voor hun samenwerking? Zo nee, waarom niet?

Er staat de instelling niets in de weg het plan zelfstandig op te pakken zoals dat in het verleden is gebeurd bij vijf medische faculteiten verbonden aan universiteiten. Zie verder het antwoord op vraag 2 voor de wijze waarop ik dergelijke initiatieven wil ondersteunen.

Vraag 1

Bent u bekend met het voornemen van de Vrije Universiteit te Amsterdam om geen premasterprogramma’s meer aan te bieden?1

Ik ken het artikel in Ad Valvas van 27 oktober 2011 waarin gesuggereerd wordt dat de Vrije Universiteit (VU) te Amsterdam premasters gaat afschaffen. Dit is echter niet juist. De VU biedt hbo-studenten die een master aan de VU willen volgen drie manieren om in te stromen:
Per 1 september 2012 geldt bij de VU dat premasters van maximaal 30 ECTS zijn te volgen tegen een collegegeld ter hoogte van het wettelijk collegegeld. Als er meer modules gevolgd moeten worden dan 30 ECTS is dat op basis van contractonderwijs met de daarvoor door de VU vastgestelde tarieven.

Vraag 2

Zijn er meer instellingen met soortgelijke voornemens?

Ik beschik niet over informatie dat universiteiten van plan zijn om te stoppen met het aanbieden van premasters. Ook de VU blijft premasters aanbieden.

Vraag 3

Wat betekent dit voor de kosten die een hbo’er moet maken om een master te kunnen volgen?

In het algemeen vind ik dat universiteiten geen financiële belemmeringen voor studenten moeten opwerpen voor de doorstroom van hbo-bachelor naar wo-master, maar ik vind ook dat er grenzen zijn aan de lengte van schakelprogramma’s die tegen de hoogte van het wettelijk collegegeld worden aangeboden.
Ik maak een onderscheid in drie soorten doorstroomtrajecten:

Vraag 4

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat premasters veel duurder worden, omdat het studenten ervan zal weerhouden om verder te studeren? Zo nee, waarom niet?

Ik beschouw premasters als een programma dat in principe niet langer duurt dan 30 ECTS en tegen de hoogte van het wettelijk collegegeld gevolgd kan worden. Dit zal ik ook wettelijk regelen.
Bij «trajecten»van meer dan 30 ECTS is er mijns inziens geen sprake meer van «schakelen» tussen bachelor en master en mogen instellingen dan ook een hoger collegegeld vragen.

Vraag 5

Bent u bereid met de universiteiten af te spreken dat premasters onder het normale collegegeld moeten blijven vallen? Zo nee, waarom niet?

Zie het antwoord op vraag 3.

Vraag 1

Kunt u aangeven hoeveel buitenlandse studenten tevens als migrerend werknemer worden aangemerkt en studiefinanciering ontvangen en welk percentage zij uitmaken van het totaal aan Europese studenten in Nederland en hoe dit percentage zich heeft ontwikkeld over de afgelopen 5 jaar?1

In onderstaande tabel is te lezen hoeveel studenten tevens als migrerend werknemer worden aangemerkt en volledige studiefinanciering ontvangen. Dit aantal is afgezet tegen het totale aantal studenten uit de Europese Economische Ruimte en Zwitserland dat in Nederland studeert.
Aantallen
2006
2007
2008
2009
2010
2011
migrerend werknemers met SF
1 509
2 028
2 663
3 388
4 186
4 823
Europese studenten (EER + CH)
24 457
27 604
31 351
35 681
38 397
41 845
Percentage
6.2%
7.3%
8.5%
9.5%
10.9%
11,5%

Vraag 2

Kunt u inzichtelijk maken hoeveel geld er jaarlijks aan studiefinanciering wordt uitgekeerd aan studenten uit het buitenland die tevens de status migrerend werknemer hebben?

Onderstaande tabel geeft een indicatie van de studiefinancieringsbedragen die sinds 2006 zijn uitgekeerd aan studenten die ook migrerend werknemer zijn.
Bedragen (indicatief)
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Uitgaven (x € 1 miljoen)
6
8
10
14
20
26

Vraag 3

Kunt u aangeven op basis van welke Europese verplichting de beleidsregel inzake het controlebeleid migrerende werknemers is gebaseerd en in hoeverre er sprake is van een Nederlandse kop op het Europees beleid?

Studiefinanciering is door het Europese Hof van Justitie aangemerkt als een sociaal voordeel (zie de arresten in de zaak Bernini C-3/90 en Meeusen C-337/97). Om belemmeringen in de mobiliteit van werknemers zoveel mogelijk weg te nemen moeten alle burgers van de Unie die in het gastland economisch actief zijn («migrerende werknemers»), wat betreft de aanspraak op sociale voorzieningen, gelijk worden behandeld als de onderdanen van het gastland. Dit is onder meer opgenomen in artikel 7, tweede lid, van Verordening (EU) Nr. 492/2011 (verordening over het vrije verkeer van werknemers binnen de Europese Unie) en artikel 24 van Richtlijn 2004/38/EG (richtlijn over het vrije verkeer en verblijf op het grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de Unie en hun familieleden).
Economisch actief houdt in: het in loondienst verrichten van reële en daadwerkelijke arbeid, gedurende een bepaalde tijd, voor een ander en onder diens gezag. Dit volgt uit verschillende uitspraken van het Europese Hof van Justitie. Voor de beoordeling van het «reële en daadwerkelijke» karakter van arbeid moet in beginsel de gehele arbeidsrelatie onder de loep worden genomen. Hierbij kunnen zaken zoals arbeidsloon en het aantal gewerkte uren een rol spelen. Omdat het voor de uitvoering veel werk zou zijn om in alle afzonderlijke gevallen de arbeidsrelatie in haar geheel te beschouwen, hanteert Nederland voor de toekenning van studiefinanciering tot nu toe een norm van minimaal 32 gewerkte uren per maand. Dit wordt gecontroleerd door de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Als er minimaal 32 uur per maand gewerkt is, wordt de status van migrerend werknemer over die maand zonder meer aangenomen.

Vraag 4

Kunt u aangeven welke andere sociale voorzieningen openstaan voor studenten uit het buitenland die tevens de status migrerend werknemer hebben?

Studenten hebben de hierboven aangehaalde verordening over het vrije verkeer van werknemers binnen de Unie niet nodig om een beroep te kunnen doen op andere sociale voorzieningen dan studiefinanciering.

Vraag 5

Hoe vindt de controle plaats op het aantal gewerkte uren van de buitenlandse studenten met een status migrerend werknemer?

Bij de aanvraag van studiefinanciering moeten migrerende werknemers een passende arbeidsovereenkomst overleggen. DUO controleert de rechtmatigheid van de toegekende studiefinanciering. Bij de controle op het migrerend werknemerschap moeten studenten het door hen gewerkte aantal uren aantonen door middel van salarisstrookjes en een ingevulde werkgeversverklaring. Alle gevallen worden individueel beoordeeld.

Vraag 6

Is er ruimte om de voorwaarden om in aanmerking te komen voor de status migrerend werknemerschap voor studenten aan te scherpen?

Zoals in het antwoord op vraag 3 is aangegeven, geeft Europa niet één concrete norm voor de invulling van het begrip «reële en daadwerkelijke arbeid». In beginsel moet immers rekening worden gehouden met alle omstandigheden van de betreffende situatie in het desbetreffende land. Desondanks kan een basisurennorm voor de uitvoering van de studiefinanciering, zoals de Nederlandse, handig en toelaatbaar zijn, als daarnaast maar de mogelijkheid blijft bestaan om in individuele gevallen andere omstandigheden mee te wegen.
Voor de toepassing van het vreemdelingenbeleid bevat de Vreemdelingencirculaire een uitleg van het begrip «reële en daadwerkelijke arbeid». Uitgangspunt hierbij is dat het inkomen meer moet bedragen dan de helft van de bijstandsnorm die voor die persoon geldt. Aan de eis van reële en daadwerkelijke arbeid is in elk geval voldaan, als ten minste 40% van de gebruikelijke volledige arbeidstijd wordt gewerkt. Tot slot kunnen zowel de duur als de regelmaat van de werkzaamheden een rol spelen bij de beoordeling (bijvoorbeeld bij oproepcontracten).
De bij de studiefinanciering gebruikte Nederlandse 32-urennorm past binnen deze uitleg. Wel is deze basisurennorm destijds, om uitvoeringstechnische redenen, relatief laag gekozen ten opzichte van de hierboven aangehaalde 40% aan gebruikelijke volledige arbeidstijd. Dit heeft geleid tot een groot aantal migrerende werknemers met studiefinanciering. Dit aantal is in de loop der tijd toegenomen.
Uitgaande van het in de Vreemdelingencirculaire opgenomen uitgangspunt (40% van de gebruikelijke volledige arbeidstijd) is er ruimte om de 32-urennorm op te hogen naar een minimumaantal van 56 gewerkte uren per maand. Ik ben voornemens deze aanscherping met ingang van volgend kalenderjaar door te voeren. De nieuwe norm is daarmee in lijn met de Vreemdelingencirculaire.