Nr. 22 BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT

Tijdens het Wetgevingsoverleg van 24 januari 2022 over het wetsvoorstel tot wijziging van de Meststoffenwet in verband met het begrip melkvee en enkele andere wijzigingen betreffende het stelsel van fosfaatrechten (Kamerstuk 35949) hebben de leden Van der Plas en Bisschop een motie3 ingediend, waarin zij mij verzochten om te onderzoeken hoe de omvang van de afromingsvrije leasemaatregel in het wetsvoorstel het beste bij de landbouwpraktijk in Nederland kan aansluiten. De motie is door uw Kamer aangenomen en ik ben graag bereid om in het navolgende in te gaan op dit verzoek.

De afromingsvrije lease waarin met de voorgestelde wijziging van de Meststoffenwet voorzien wordt, heeft als doel om melkveehouders enige flexibiliteit te verschaffen in hun bedrijfsvoering voor het geval zich een onverwachte stijging van de melkproductie voordoet. Concreet voorziet het wetsvoorstel in de mogelijkheid om maximaal 100 kg fosfaatrechten te leasen voor de korte termijn (heen en terug binnen een kalenderjaar), zonder dat daarover afroming plaatsvindt. Voor de bepaling van het maximum van 100 kg is uitgegaan van de systematiek voor de bepaling van de forfaitaire fosfaatproductie per koe. Deze wordt berekend op basis van de gemiddelde melkproductie per koe per jaar in oplopende klassen van 250 kg melk. Zoals blijkt uit tabel 4 stijgt per oplopende melkproductieklasse de fosfaatproductie per koe per jaar met ongeveer 0,7 kg fosfaat.

In 2021 waren er op een Nederlands melkveebedrijf gemiddeld 108 melkkoeien aanwezig die samen gemiddeld 961.100 kg melk oftewel 8.900 kg per melkkoe produceerden (bron: Agrimatie.nl). Zoals uit tabel 4 blijkt, heeft dit gemiddelde bedrijf per melkkoe 43,5 kg fosfaatrechten nodig. Wanneer dit gemiddelde bedrijf vanwege een onverwachte melkproductiestijging in een hogere melkproductieklasse terecht komt, dan heeft dit bedrijf 108 x (44,2 – 43,5) = 75,6 kg extra fosfaatrechten nodig. Een afromingsvrije hoeveelheid van 100 kg fosfaatrechten per bedrijf is dan ook veelal voldoende; in veel gevallen ook voor bedrijven met een hoger aantal melkkoeien dan gemiddeld.

Bij het ontwerpen van de wetswijziging is ook gekeken naar de effecten, indien niet 100 kg, maar 10% van de bedrijfsomvang qua fosfaatrechten afromingsvrij zou kunnen worden geleased. Het effect zou allereerst zijn dat de hoeveelheid fosfaatrechten die een bedrijf afromingsvrij kan leasen gemiddeld genomen veel groter zou zijn dan het gemiddeld benodigde extra aantal fosfaatrechten van 75,6 kg of het voorgestelde aantal van 100 kg. Het hanteren van 10% in plaats van 100 kg zou dus veel verder gaan dan nodig voor de beoogde flexibiliteit bij een onverwacht hogere melkproductie. Daarenboven leidt het hanteren van een percentage – met daaraan gekoppeld het werken met een peildatum – tot aanzienlijke problemen in de uitvoering, zoals ook aangegeven in de Nota naar aanleiding van het verslag4 in antwoord op een vraag de leden van de SGP-fractie hierover.

Bovendien zou het hanteren van een percentage onevenredig nadelig uitwerken voor de fosfaatbank. Het navolgende illustreert dat. Voor de lease-overdrachten die zijn geregistreerd in de periode 1 januari 2018 tot 1 november 2021 is nagegaan hoeveel kilogram fosfaatrechten minder zouden zijn afgeroomd als het toen al mogelijk was om 100 kg, respectievelijk 10% van de bedrijfsomvang afromingsvrij te leasen. Het resultaat daarvan is weergegeven in tabel 5, welke eerder met uw Kamer is gedeeld in de Nota naar aanleiding van het verslag5.

Uit tabel 5 blijkt dat in de periode 2018–2021 in het geval van 100 kg afromingsvrije lease ruim 125.000 kg aan fosfaatrechten minder zou zijn afgeroomd. Zou 10% van de bedrijfsomvang afromingsvrij zijn geweest, dan zou in diezelfde periode ruim 488.000 kg minder aan fosfaatrechten zijn afgeroomd. Die mindere afroming gaat ten koste van de vulling van de fosfaatbank. Er is uiteindelijk een balans gezocht tussen de wens van flexibiliteit voor veehouders enerzijds en zo min mogelijk afbreuk doen aan de fosfaatbank anderzijds.

Na invoering van de maatregel 100 kg afromingsvrije lease zal ik via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) het verloop van de registraties met betrekking tot (afromingsvrije) leasetransacties nauwlettend volgen. Mocht hieruit, of anderszins uit praktijksignalen, blijken dat de omvang van de afromingsvrije lease toch onvoldoende aansluit bij de gemiddelde landbouwpraktijk, dan ben ik bereid na te denken over bijstelling.