Nr. 7 VERSLAG

De leden van de PVV-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van onderhavig wetsvoorstel. Naar aanleiding van het wetsvoorstel hebben zij enkele vragen en opmerkingen.

Het wetsvoorstel is ingegeven door het feit dat er in het gevangeniswezen steeds meer personen worden opgenomen met een psychische stoornis of een verstandelijke beperking. De leden van de PVV-fractie vragen hoeveel personen er in het gevangeniswezen jaarlijks worden opgenomen met een psychische stoornis of verstandelijke beperking. Is deze lijn nog steeds een stijgende? Zo ja, wat is de oorzaak daarvan? Kan het zo zijn dat sprake is van een stijgende lijn, omdat steeds meer gedrag als een psychische stoornis wordt aangemerkt? Tevens vragen deze leden waar de regering de verwachting op baseert dat het nieuwe stelsel zal bijdragen aan vermindering van de recidive.

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van voorliggend wetsvoorstel. Ook zij vinden het van groot belang dat alles in het werk wordt gesteld om recidive te verminderen en zien de forensische zorg als belangrijk middel in die strijd. Genoemde leden hechten in het bijzonder aan maatregelen die ervoor zorgen dat de benodigde continuïteit van zorg ontstaat. Juist hierdoor wordt de kans op herhaling verminderd.

Het door het vorige kabinet ingezette persoongerichte beleid blijkt zijn vruchten reeds af te werpen. De leden van de CDA-fractie achten het van belang dat op die succesvolle weg wordt voortgegaan. Daarom juichen zij verbeteringen die zullen leiden tot tijdige, passende en kwalitatief hoogwaardige forensische zorg toe.

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van het onderhavige wetsvoorstel. De wijze waarop hieraan invulling wordt gegeven, geeft hen echter reden tot zorg en heeft tot meerdere kritische vragen geleid.

Deze leden ondersteunen de wens te komen tot een goed preventiebeleid. Zij delen de gedachte dat het terugdringen van recidive in deze gevallen voor een belangrijk deel door een persoonsgerichte aanpak gerealiseerd kan worden. De aan het woord zijnde leden vragen in het kader van voorgaande dan ook op welke termijn de regering een vermindering van 10% van de recidive wil realiseren en op welke momenten in het traject een of meerdere tussenmetingen gepresenteerd zullen worden.

De leden van de VVD-fractie hebben signalen uit de praktijk gekregen dat het bezwaar van deze wet is dat er fors op beheersing wordt gezet en niet op zorg. Deze leden verzoeken de regering hier nader op in te gaan.

Deze leden merken op dat vanuit het werkveld naar voren komt dat er een groot te kort zou zijn aan forensische psychiaters. Klopt dat? Zo ja, in hoeverre heeft dat tekort aan forensische psychiaters dan invloed op de uitvoering van deze wet?

De leden van de PvdA-fractie vragen waar het wetsvoorstel nu precies een oplossing voor zou moeten zijn. De doelstelling van de regering is toch het behouden van zorgkwaliteit binnen de maatregel ter beschikking stelling (tbs) en het gevangenisregime? Momenteel staat deze kwaliteit al onder druk, terwijl de regering goedkopere zorgverlening wil. De vraag is volgens deze leden hoe dit wetsvoorstel de garantie geeft goede zorg te leveren. De patiënten in detentie hebben immers geen keuzemogelijkheid om naar een andere aanbieder over te stappen. De regering stelt dat indien in de marktwerkingsituatie een gecontracteerde instelling de goede zorg niet levert, de minister rechtstreeks kan ingrijpen in de zorginstelling door financiële boetes of opzeggen van het contract. Waarom geven deze opties een garantie voor de kwaliteit? Boetes leiden bijvoorbeeld juist tot minder middelen voor de instelling om de gevraagde kwaliteit te leveren. Voorts vragen deze leden wat er gebeurt met de ingezeten forensisch verpleegden als de Directie Forensische zorg besluit contracten met private aanbieders niet te verlengen, zeker in de situatie dat de regering besluit rijksinstellingen te verkopen.

De leden van de PvdA-fractie merken op dat daarnaast wordt ingezet op financiële prikkels om reguliere instellingen in de geestelijke gezondheidszorg (GGz-instellingen) forensische zorg te laten leveren, omdat dit goedkoper zou zijn. Is het mogelijk dat bij de uitwerking van het onderhavige wetsvoorstel de uitvoering van forensische zorg attractiever voor reguliere instellingen wordt dan het behandelen van reguliere patiënten, gelet op de hogere DBBc-vergoedingen die instellingen nu krijgen. Op dit moment willen GGz-instellingen forensische patiënten immers nagenoeg niet opnemen. Kan door het marktwerkingsmodel de situatie ontstaan dat een patiënt met strafrechtelijke titel in een reguliere instelling eerder de nodige zorg krijgt dan een reguliere patiënt omdat dit financieel aantrekkelijker is? Dit lijkt deze leden een zeer onwenselijke situatie.

De leden van de PvdA-fractie merken op dat alleen een goede behandeling de kans op recidive voorkomt en veiligheid vergroot. Deze leden maken uit het wetsvoorstel niet op dat het afwenden van gevaar het leidend criterium is, maar vooral het gevangenisregime. Hierdoor ontstaat de indruk dat beheersen de boventoon voert boven behandelen, terwijl adequate behandeling voor veiligheid een voorwaarde is. Met de Raad van State menen deze leden dat de nadruk van het voorstel te veel op straffen en te weinig op de uitvoering en verbetering van zorg ligt. Daarnaast is het onvoldoende helder hoe de kwaliteit van zorg – de preventie, forensische en nazorg – wordt verhoogd en de aansluiting met de reguliere GGz al verbeteren.

De leden van de CDA-fractie zijn positief over de uitbreiding van de forensische zorgcapaciteit. Zij begrijpen echter niet tot hoeveel plaatsen nu precies is uitgebreid, nu gesproken wordt over in totaal 1020 klinische zorgplaatsen, waarvan 500 (bestaande) in Penitentiair Psychiatrische Centra (PPC’s) en nog 700 extra. Zijn het er nu geen 1200, zo vragen zij.

Deze leden merken op dat sinds 2008 justitie zorg inkoopt. Inmiddels zijn er met 88 instellingen contracten gesloten. De aan het woord zijnde leden achten het een goede zaak dat met een zo breed scala aan instellingen contracten zijn gesloten omdat alleen zo vraaggericht kan worden gewerkt. De problematiek moet leidend zijn, niet het aanbod. Genoemde leden hebben begrepen dat de komende jaren in het teken staan van het verder optimaliseren van de zorginkoop. Kan de regering de Kamer inzicht verschaffen in de huidige aandachtspunten? Momenteel wordt een prognosemodel Forensische Zorg ontwikkeld om in de toekomst het zorgaanbod beter op de vraag te kunnen afstemmen. Ligt daar nog de grootste uitdaging in de «passende kwantiteit» of spelen er ook andere zaken?

Deze leden lezen dat door het inkopen van zorg gestuurd wordt op de kwaliteit van de forensische zorg. Is een eerder gesloten contract met een instelling al eens beëindigd in verband met tekortschietende kwaliteit c.q. prestaties?

De leden van de CDA-fractie kunnen zich goed voorstellen dat een zo ingrijpende stelselwijziging gefaseerd moet verlopen en begrijpen dat na inwerkingtreding van voorliggend wetsvoorstel zal worden gestart met de herijking van de rechtspositionele regels. Zij zien evenwel niet in waarom nu reeds als uitgangspunt wordt genomen dat de rechtspositie van forensische patiënten niet zal worden beperkt. Kan de regering dit nader toelichten?

De leden van de SP-fractie wijzen erop dat de oorspronkelijke doelstelling van het wetsvoorstel was dat er een betere verbinding tussen justitie en zorg zou worden gerealiseerd. Staat die doelstelling nog fier overeind? Het lijkt er op dat dit onder druk staat, onder meer doordat de zorg wordt benaderd als een product dat moet worden ingekocht. Door het hele toeleidingsproces worden er nogal wat bureaucratische drempels opgeworpen. Wat is hierop de reactie van de regering?

De leden van de SP-fractie zijn bezorgd over een aantal bepalingen in het regeerakkoord dat haaks lijkt te staan op de goede doelstellingen die aan dit wetsvoorstel ten grondslag liggen. Zo stelt de regering dat de instroom in de tbs wordt beperkt. Hoe is dat nu te rijmen met het voornemen om de aansluiting tussen zorg en justitie te verbeteren? Zijn niet juist de tbs-klinieken bij uitstek geschikt om stoornissen aan te pakken? Wat gebeurt er dan met de mensen die voorheen in een tbs-kliniek zou worden geplaatst, maar door het kabinetsbeleid voortaan niet meer. Waar blijven zij?

Daarnaast vragen deze leden wat wordt bedoeld met de volgende passage uit het regeerakkoord: «De aanwijzingsbevoegdheid van de bewindspersoon wordt vergroot en de contracten met particuliere tbs-instellingen en GGz-instellingen worden versoberd zonder de risico’s voor de samenleving uit het oog te verliezen.» Wat betekent het vergroten van de aanwijzingsbevoegdheid van de bewindspersoon in de praktijk? Welke consequenties brengt het versoberen van de contracten met particuliere tbs- en GGz-instellingen met zich mee? Zijn er ook wijzigingen te verwachten in de aantallen plaatsen?

De leden van de SP-fractie merken op dat een heel groot gedeelte van de gedetineerden te maken heeft met psychiatrische problematiek en/of verslaving. Schattingen lopen uiteen van 60% to 80%. Dan gaat het dus om duizenden mensen die zorg, behandeling of bijvoorbeeld verslavingsbegeleiding nodig hebben. Zo bezien is het aantal zorgplaatsen (500 in PPC's op vijf locaties, 350 op vijf locaties in het gevangeniswezen en 350 GGz-plaatsen) eigenlijk helemaal niet zo groot. Graag ontvangen deze leden een reactie.

De leden van de SP-fractie poneren de stelling dat de zorg eigenlijk in alle reguliere penitentiaire inrichtingen voorhanden zou moeten zijn. Dit is nog lang niet van voldoende niveau, menen deze leden. Waarom is er bijvoorbeeld voor gekozen de verslavingsbegeleidingsafdelingen op te heffen? Waarom wordt niet iedere gedetineerde actief aangespoord en begeleid om van zijn of haar verslaving af te komen? Zou dit geen belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van recidive?

Deze leden vernemen graag van de regering hoe groot momenteel het tekort aan psychologen en psychiaters is en welke gevolgen dit met zich meebrengt voor de forensische zorg.

De aan het woord zijnde leden vinden het op papier mooi klinken dat het uitgangspunt is dat na de screening van een gedetineerde plaatsing in een GGz-instelling het uitgangspunt is, de praktijk is toch anders. De PPC's blijven met de lastigste klanten zitten, omdat de GGz-instellingen hen niet willen hebben. Dat geldt zelfs voor de ingekochte zorg, plaatsen die door justitie zijn betaald (en dus door justitie mogen worden gevuld). Het systeem is dus nog niet dekkend, zo horen deze leden uit de praktijk. Graag ontvangen zij een reactie hierop.

Over de PPC's hebben de leden van de SP-fractie nog een vraag. Is het waar dat de oorspronkelijke doelstelling van de PPC's was het bieden van gelijkwaardige zorg en dat dat doel inmiddels naar beneden is bijgesteld naar het bieden van voldoende zorg. Zo ja, waarom? Welke gedachte zit hier achter? Wat is het verschil tussen gelijkwaardige zorg en voldoende zorg?

Deze leden lezen in de toelichting dat de ambulante capaciteit in de verslavingszorg voor justitiabelen sterk is uitgebreid. Met hoeveel plaatsen? Op welke locaties?

De leden van de SGP-fractie constateren dat onderhavig wetsvoorstel een nieuwe, extra wet betreft. Om tot een goede beoordeling te kunnen komen van het voorstel, missen de leden van de SGP-fractie een beschrijving van de belangrijkste bepalingen en knelpunten van de huidige wetgeving. Graag zouden zij van de regering een beschouwing ontvangen over de aard en de omvang van de precieze problemen die onder het bestaande stelsel optreden en ook over de manier waarop dit wetsvoorstel hiervoor een oplossing biedt.

Deze leden merken op dat de Raad van State kritiek heeft gegeven op de versnippering van de rechtsbescherming en de regels waarmee men te maken heeft. Kan de regering toelichten hoe nu de precieze verhouding tussen de Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden (Bvt) en de Wet forensische zorg is? Is het onmogelijk om beide wetten samen te voegen, bijvoorbeeld door de Beginselenwet onderdeel uit te laten maken van deze wet? Welke belemmeringen bestaan hiervoor?

De leden van de SGP-fractie constateren dat het terugdringen van recidive een belangrijke doelstelling is. Zij ondersteunen deze doelstelling van harte. Het wordt hen echter niet duidelijk op welke wijze dit wetsvoorstel ook daadwerkelijk kan bijdrage aan een verdere toename van de terugdringing van recidive. Zij hebben de indruk dat het hierbij meer om een belangrijke doelstelling gaat die beleidsmatig aangepakt moet worden en minder om een doelstelling die door dit wetsvoorstel als zodanig kan worden bereikt.

De leden van de VVD-fractie merken op dat hen vanuit de praktijk signalen bereiken dat de instellingen die momenteel zorg leveren, zich zorgen maken over de vermenging van de klantrelatie, die het ministerie sinds 1 januari 2008 heeft met deze instellingen en de hiërarchische bevoegdheden die nu in het wetsvoorstel zijn opgenomen. Deze leden begrijpen dat de minister van Justitie nauw betrokken wil zijn bij de uitvoering van de Wet forensische zorg. In de afgelopen jaren hebben zich situaties voorgedaan waarin de Kamer ook gevraagd heeft aan de regering om maatregelen te nemen. Is het voor de GGz-instellingen nog wel interessant het ministerie als klant te hebben, gegeven de verschillende bevoegdheden?

In hoeverre heeft de regering overwogen om het verdere uitwerken van de klantrelatie, bijvoorbeeld door middel van het stellen van inkoop en/of kwaliteitsvoorwaarden, als uitgangspunt te nemen bij dit wetsvoorstel? Wat zijn de afwegingen geweest om dit uiteindelijk toch niet te doen.

De leden van de PvdA-fractie constateren dat het wetsvoorstel marktwerking in de intramurale forensische zorg beoogt. De Raad van State is van oordeel dat voor de intramurale zorg een inkoopmodel, gericht op open inschrijving en (prijs)concurrentie, geen weg is. Deze leden vinden het zorgelijk dat de regering het oordeel van de Raad van State zo snel terzijde schuift en besluit dat marktwerking mogelijk en zelfs wenselijk is, terwijl het hier gaat om psychische zorg aan verdachten en veroordeelden die na hun (voorwaardelijke) sanctie moeten terugkeren in de maatschappij. Welke gevolgen het inkoopmodel waar de afgelopen jaren ervaring mee is opgedaan voor de kwaliteit?

De aan het woord zijnde leden willen hierbij wijzen op de dubbele rol van het ministerie. Het ministerie voert de wet uit (uitvoering) en via de Directie Forensische Zorg wordt er zorg ingekocht (financiering). Maar daarbij controleert zij ook de kwaliteit van de zorg (controle). Het ministerie heeft in deze situatie een dubbele pet op: hij heeft de uitvoering, de financiering en de controle in handen. Dit lijkt de leden van de PvdA-fractie een onwenselijke situatie. Wie zal een onafhankelijke evaluatie van kwaliteitsgevolgen van dit wetsvoorstel doen?

Deze leden vinden artikel 3 van de Bvt van dergelijk grote waarde dat de leden ervoor pleiten dit artikel te handhaven. Het betreft namelijk de beginselscheiding tussen tbs-instellingen en penitentiaire inrichtingen en tussen mannelijke en vrouwelijke tbs’ers. Binnen het voorgestelde Besluit forensische zorg moet niet eens ruimte komen deze essentiële scheidingen op te heffen, omdat ze essentieel zijn voor goede zorg en kwaliteit van leefomgeving binnen de instellingen.

De regering geeft aan dat het DBBc-stelsel voor de forensische zorg nog moet worden ontwikkeld, op basis van adviezen ten aanzien van het bekostigingssysteem. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) zal hier een prominente rol in spelen. Wanneer zal dit DBBc-systeem ontwikkeld zijn? Wat is op dit moment de tussenstand en wanneer kan dit financieringssysteem worden ingevoerd? Is een goed bekostigingssysteem een voorwaarde voor de inwerkingtreding van deze nieuwe wet?

De leden van de PvdA-fractie lezen dat naar aanleiding van een evaluatie bepaald zal worden of de minister in de verdere toekomst de rijksinstellingen nodig heeft om zijn verantwoordelijkheid voor het stelsel van terbeschikkingstelling gestand te kunnen doen. Deze leden vinden dit verontrustend. Hoe kan de minister diens ministeriële verantwoordelijkheid voor de tenuitvoerlegging van de tbs-maatregel en de beveiliging van de samenleving waarmaken zonder rijksinstellingen waar in extreme omstandigheden gebruik van kan worden gemaakt?

De aan het woord zijnde leden hebben nog enkele aanvullende vragen over geïndiceerde gedetineerden in een PPC die al dan niet gedwongen zorg krijgen. Hoe wordt het recht op zorg voor minder lichte zorgvragen in de reguliere gevangenis geregeld? Op dit moment is deze slecht toegankelijk, waardoor het risico ontstaat dat psychische problemen zo groot worden dat iemand bij terugkeer in de samenleving recidive pleegt of iemand verplicht een behandeling binnen de PCC moet volgen. In het wetsvoorstel moet juist eerder ingrijpen om dwang en drang te voorkomen prioriteit zijn, in lijn met het wetsvoorstel verplichte geestelijke gezondheidszorg. Hoe gaat de regering met deze spanning om? Ook in het huidige wetsvoorstel zou « stepped care» uitgangspunt moeten zijn. Deze leden vragen of er voldoende capaciteit en mogelijkheid voor deze benadering zijn. Wordt de «stepped care» benadering op dit moment al regulier toegepast? In de GGz-praktijk is dit als gevolg van personeelstekort al een probleem gebleken. Welke kostenbesparingen zijn hierdoor in de forensische GGz mogelijk?

De leden van de CDA-fractie constateren dat de minister verantwoordelijk wordt voor de inkoop van zorg. Is het dan niet vreemd dat de minister daarnaast ook zeggingskracht heeft in de gecontracteerde instellingen (artikel 3.3.), zo vragen zij. De minister moet kunnen ingrijpen wanneer het misgaat, iets wat genoemde leden zich goed kunnen voorstellen. Maar waarom wordt dan niet gekozen voor scherpe inkoopvoorwaarden, waarbij in geval van tekortschieten (wanprestatie) in de contracten kan worden ingegrepen? Zou de minister van Justitie zijn positie als klant langs die weg niet beter vorm kunnen geven? Nu is hij klant en heeft hij een rol in het aanbod (via Raad van Toezicht en aanwijzingen). Ook de GGz heeft hierop de vinger gelegd, maar een zeer magere reactie gekregen. Het enige inhoudelijke argument is dat het hier gaat om de tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen. De vraag waarom dan niet volstaan zou kunnen worden met scherpe inkoopvoorwaarden is daarmee niet beantwoord.

De leden van de CDA merken op dat in de DBBc’s beveiligingscomponenten zijn meegenomen. Deze zijn voor de zorg een vreemde eend in de bijt. Zitten hier geen risico’s van perverse prikkels in? Het ministerie van Justitie en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport kunnen er belang bij hebben de kosten niet te hoog op te drijven, terwijl veiligheid een maatschappelijk belang is en niet zou moeten worden meegenomen in de kosten. Graag ontvangen deze leden een nadere toelichting van de regering.

Ten aanzien van de indicatiestelling staat vermeld dat voor de plaatsing in een instelling geldt dat deze zo nodig met een wettelijke opnameplicht kan worden afgedwongen. Wat betekent dat, vragen de leden van de CDA-fractie. Wil dit zeggen dat zo nodig bovenformatief moet worden opgenomen? Wat zijn daarvan de consequenties voor de levering van de benodigde zorg.

Deze leden merken op dat het gevangeniswezen in het stelsel van de forensische zorg bijzondere aandacht verdient. De PPC’s maken hier deel van uit. Hoe wordt het continuüm van zorg nu geleverd indien een patiënt in een PPC verblijft maar beter overgebracht kan worden naar een GGz-instelling? Hoe kan de directie van een PPC dit continuüm van zorg bewerkstelligen?

De passage over het toezicht roept bij de leden van de CDA-fractie weerstand op. Op welke wijze zou het toezicht worden gebundeld? Alles naast elkaar is toch echt te veel van het goede. Hoe wordt in casu invulling gegeven aan de wens te komen tot extra toezicht indien daartoe aanleiding bestaat en vermindering van toezicht bij goed functioneren? Wat voegt de zinsnede «(d)e instelling zal aan de minister van Justitie achteraf moeten verantwoorden dat de ingekochte zorg, met het daarbij behorende veiligheidsniveau, ook daadwerkelijk is verleend» (blz. 11 van de toelichting) nog toe? Dit klemt temeer daar in paragraaf 8 (Inkoop en financiering) staat dat de verantwoordelijke ministers eisen kunnen stellen aan de wijze waarop de registratie plaatsvindt, waarbij het voor de hand ligt dat hierin ook ruimte wordt geschapen voor controle op de registratie. De leden van de CDA-fractie vrezen dat behandelaars straks alleen nog maar bezig zijn met registreren, verantwoorden en het begeleiden en bedienen van controleurs en inspecties. Kan de regering deze vrees wegnemen, zo vragen zij.

De leden van de SP-fractie hebben twijfels bij de DBBc-systematiek, de Diagnose Behandel- en Beveiligingscombinatie. Analoog aan de DBc-structuur in de zorg wordt de DBBc nu breed ingevoerd. Maar ook bij de DBc's zijn er grote problemen en zijn allerminst een groot succes te noemen. Bestaat het risico niet dat de (forensische) zorg duurder wordt met de DBBc's en dat de bureaucratie zal toenemen? Wat zijn de ervaringen tot dusver met de DBBc's? Heeft al een evaluatie plaatsgevonden? Zijn de mensen die hier in de praktijk mee moeten werken gelukkig? Hoe wordt in de nabije toekomst kritisch door de regering in de gaten gehouden hoe dit zal verlopen?

Deze leden hebben vragen over de rijksinstelling en particuliere instellingen voor tbs. Is de regering niet even goed verantwoordelijk voor tbs in de particuliere tbs-instellingen? Wat zijn nu exact de verschillen? Waarom zijn deze verschillen er eigenlijk? Welke visie ligt hieraan ten grondslag? Welke gevolgen brengt nu het door marktwerking gereguleerde stelsel met zich mee die er niet zijn voor de rijksinstellingen, zo vragen de leden van de SP-fractie.

De leden van de SGP-fractie hebben vragen over de opnameplicht van de zorgaanbieder. Zij begrijpen dat het heel belangrijk is om zoveel mogelijk mensen die ervoor in aanmerking komen, geplaatst te krijgen. Maar in welke gevallen denkt de regering gebruik te moeten maken van de opnameplicht? Hoe gaat die plicht precies worden toegepast? Is dit enkel een keuze van de regering?

Juist nu er gekozen wordt voor een stelsel van inkoop van zorg, lijkt de opnameplicht zich moeilijk hiermee te verdragen. Wil de regering op die manier toch meer grip krijgen op private instellingen? Hoe wordt het risico uitgesloten dat financiële belangen een rol gaan spelen bij de keuze voor een bepaalde instelling door de regering, met als gevolg dat de onafhankelijkheid van de indicatiestelling in het geding komt?

Deze leden merken op dat het ook voor instellingen belangrijk kan zijn om zich te specialiseren. Hoe wordt binnen het systeem van opnameplicht hiermee rekening gehouden? Kunnen instellingen een aantekening of aanwijzing krijgen dat zij alleen of vooral beschikbaar zijn voor een bepaalde categorie patiënten?

De leden van de PVV-fractie vragen in hoeveel gevallen na afloop van de strafrechtelijke titel blijkt dat steeds zorg noodzakelijk is. Daarbij willen zij graag weten of de betrokkenen dan rechtstreeks doorstromen naar het reguliere traject ofwel doorstromen naar de curatieve zorg en op welke wijze dit gebeurt. Op welke wijze dienen zorgaanbieders de overdracht te bewerkstelligen?

De combinatie van een contractuele relatie met wettelijk vastgelegde bevoegdheden en kwaliteitseisen geven op dit terrein volgens de regering mogelijkheden die tot nu toe niet aanwezig waren. Kan de regering dit inzichtelijk maken door het geven van een voorbeeld van een van deze mogelijkheden welke eerder niet mogelijk was, zo vragen deze leden.

De leden van VVD-fractie merken op dat dit wetsvoorstel samenhangt met het wetsvoorstel tot wijziging van de Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden, de Penitentiaire beginselenwet en de Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen in verband met de verruiming van de mogelijkheid onvrijwillige geneeskundige behandeling te verrichten (Kamerstuk 32 337) en het wetsvoorstel verplichte geestelijke gezondheidszorg (Kamerstuk 32 399). Deze leden vragen of het begrip en de grond voor dwang in deze wetten voldoende geharmoniseerd is. Zou het niet denkbaar zijn dat één integrale wet wordt aangenomen? Ziet de regering hier de meerwaarde van in?

De aan het woord zijnde leden verzoeken de regering, zo mogelijk, aan te geven hoe vaak het voorkomt dat personen met een psychische stoornis of verstandelijke beperking in een penitentiaire inrichting of instelling voor forensische zorg terecht komen.

De leden van de CDA-fractie constateren dat in het Wetboek van Strafrecht een modaliteit wordt geïntroduceerd die de strafrechter de mogelijkheid biedt om een zorgmachtiging af te geven. Daarbij is bepaald dat de beëindiging van het verblijf in een psychiatrisch ziekenhuis slechts plaatsvindt na overleg met de minister van Justitie, teneinde een oplossing te vinden voor het probleem dat de minister momenteel weinig invloed kan uitoefenen op de maatregel. De leden van de CDA-fractie vragen de regering hier nader op in te gaan en uit te leggen op welke wijze de minister dan straks wel zijn invloed zou kunnen laten gelden indien een geneesheer-directeur (vanuit zijn expertise) heeft bepaald dat de patiënt kan worden ontslagen. Op basis waarvan kan de minister de patiënt dan nog ingesloten houden, zo vragen de leden van de CDA-fractie. Ook de Raad van State heeft hierover opmerkingen gemaakt. In het nader rapport schrijft de regering dat een dergelijke vaststelling de mogelijkheid biedt om te bezien of andere vormen van (gedwongen) zorg nodig zijn. Zou dit niet kunnen leiden tot een soort paniekvoetbal, zo vragen de leden van de CDA-fractie. Om te voorkomen dat iemand te vlug op vrije voeten komt, nog snel een andere vorm van gedwongen zorg zoeken terwijl de geneesheer-directeur heeft bepaald dat de patiënt ontslagen kan worden. Wordt dan een nieuw indicatietraject gestart?

De leden van de CDA-fractie onderschrijven het belang van artikel 2.3, tweede lid. Inderdaad moet goed geregeld worden dat een forensisch patiënt, aan wie na zijn strafrechtelijke titel nog onvrijwillige zorg moet worden verleend, die zorg ook opgelegd kan krijgen.

Bij consultatie van de praktijk is sterk aangedrongen op harmonisatie van rechtsposities. Het is immers praktisch ondoenlijk om in geval van een calamiteit eerst even te kijken wat precies de rechtspositie van betrokkene is om op basis daarvan in te kunnen grijpen. Vanuit het veld is aangekondigd dat concrete voorstellen hiertoe zullen worden gedaan. Zijn die voorstellen er al, zo vragen de leden van de CDA-fractie. Zo niet, dan vragen zij de regering daartoe zelf het initiatief te nemen, voordat zich incidenten voordoen.

De leden van de SP-fractie benadrukken dat het voorkomen van escaleren van psychische problemen van het allergrootste belang is. Een goed preventief en signaleringsbeleid kan voorkomen dat mensen doordraaien, zichzelf of anderen verwaarlozen of wat aan doen of onder invloed van de stoornis strafbare feiten plegen. Dat benadrukt ook de evaluatiecommissie van de Wet bopz. Wat is er met deze observatie en aanbeveling gedaan?

Deze leden delen de mening van de regering dat een vergelijkbare psychische problematiek noodzaakt tot een vergelijkbare behandeling van een gelijk kwalitatief niveau, ongeacht of iemand wel of geen strafbare feiten heeft gepleegd. Maar brengt dit ook met zich mee dat deze verschillende groepen (mensen die wel en mensen die geen strafbare feiten hebben gepleegd) in dezelfde instelling en op dezelfde afdelingen door elkaar zitten? Zo nee, hoe is dit dan georganiseerd? Zo ja, wat vinden de mensen in de praktijk daarvan?

De leden van de SP-fractie constateren dat er verschil zit tussen rijksinstellingen en private instellingen. Waarom zijn die verschillen er eigenlijk? Wat gaan de patiënten en het personeel merken van dat verschil, bijvoorbeeld voor wat betreft hun rechtspositie?

Deze leden vinden het eigenlijk vreemd dat er door de overheid plaatsen moeten worden ingekocht bij particuliere instellingen om vonnissen van rechters ten uitvoer te leggen en dat over de prijs van die bedden (vastgelegd in contracten) moet worden onderhandeld. Is hier echt fundamenteel over nagedacht? Is dit niet uiteindelijk veel duurder, omdat het geld bij de particuliere instellingen niet alleen hoeft te worden besteed aan de kwaliteit van de zorg, maar bijvoorbeeld ook aan hoge salarissen, managementlagen en investeerders? Zo nee, hoe wordt dit dan voorkomen? Gaat de regering bijvoorbeeld eisen stellen aan de salarissen en bonussen van bestuurders van de particuliere instellingen? Zo ja, hoe hoog mag een dergelijk salaris of bonus maximaal zijn?

De leden van de SP-fractie wijzen erop dat de regering in de toelichting zelf ook spreekt over de markt voor de forensische zorg. Zij vinden de zorg geen markt, de forensische zorg ook niet. Graag ontvangen deze een reactie hierop.

De leden van de SGP-fractie vragen of alle instellingen gelijk worden behandeld met de rijksinstellingen voor wat betreft de financiering. Zo ja, wat is dan nog het precieze verschil tussen deze instellingen, zeker nu de regering ook gebruik kan maken van de opnameplicht voor private instellingen? Ook vragen zij wat de precieze motivering is om te kiezen voor twee rijksinstellingen.

Ten aanzien van de kwaliteits- en bouweisen vragen deze leden of het mogelijk is zoveel mogelijk aan te sluiten bij de gewone zorginstellingen, waarbij dan specifieke criteria worden gevoegd vanwege het bijzondere karakter van de instellingen. Of is het de bedoeling om tot volledig zelfstandige eisen te komen? Aan welke extra eisen zou naar de mening van de regering gedacht kunnen worden?

De leden van de SP-fractie zijn bezorgd over de continuïteit van zorg. Het is een mooi streven dat de financiering gecontinueerd wordt wanneer dat nodig is en het justitieel kader ophoudt, maar dat lukt in de praktijk niet altijd, zo hebben zij vernomen. Hoe is de financiering wanneer de behoefte aan zorg er nog is, het strafrechtelijk kader is opgehouden en de financiering niet uit de Zorgverzekeringswet (Zvw) of de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) komt? Is het systeem volledig sluitend?

De leden van de SP-fractie vernemen graag van de regering voor welke soorten forensische zorg precies een eigen bijdrage geldt of gaat gelden. Voor welke groepen mensen geldt dit? Hoe hoog zal die eigen bijdrage zijn voor welke vormen van zorg? Hoe wordt er rekening gehouden met mensen met geen of weinig inkomen, waar relatief vaak sprake van zal zijn, bijvoorbeeld wanneer iemand na detentie of tbs verplicht is een behandeling te volgen? Graag ontvangen zij een uitgebreide reactie op dit punt.

De leden van de SGP-fractie constateren dat de regering kiest voor eenduidig gedefinieerde zorgproducten. Deze leden merken op dat de praktijk dan vaak is dat er wordt gekozen voor gemiddelde tarieven. Hoe wordt voorkomen dat de DBBc alleen geschikt is voor de lichtere categorieën, terwijl instellingen weigeren om mensen met een zwaardere zorgvraag te accepteren? Is het, gezien het betrekkelijk gering aantal mensen dat deze vorm van zorg nodig heeft, wel mogelijk om met gemiddelde tarieven te werken?

Deze leden ontvangen graag wat meer duidelijkheid over de afspraken over de overdracht van zorg na afloop van een strafrechtelijke titel. Betekent dat dat een patiënt ook daadwerkelijk naar een andere instelling moet? Of wordt de instelling dus zowel uit Justitie- als AWBZ-middelen bekostigd? Hoe wordt gewaarborgd dat de beschikbare gelden ten goede komen aan de goede categorie?

De leden van de SP-fractie vragen aandacht voor de passantenproblematiek, dat wil zeggen de tbs-er die in afwachting van zijn plaats in een tbs-kliniek in een gevangenis moet verblijven. Speelt dit de laatste tijd nog steeds of is er momenteel voldoende capaciteit in de tbs-klinieken? Kan de regering garanderen dat alle passanten in afwachting van de plaatsing een tbs-kliniek in een PPC zullen worden geplaatst? Zo nee, waarom niet? Waarom is in de wet deze bevoegdheid geregeld en hoe zal de regering hiervan gebruik gaan maken?

Deze leden vragen de regering de werking van de opnameplicht toe te lichten. Hoe zal die in de praktijk gaan werken? Wordt dat afdwingbaar? Is dat werkbaar in de praktijk indien er over individuele gevallen meningsverschillen ontstaan tussen de contractspartijen, de zorginstelling aan de ene kant en de zorginkoper (ministerie) aan de andere kant? Hoe vaak zal naar verwachting een boete moeten worden opgelegd?

De leden van de SP-fractie vragen de regering toe te lichten of al deze plannen, ook financieel gezien, te realiseren zijn, gezien de moeilijke financiële situatie waarin de Dienst Justitiële Inrichtingen verkeert en de voortdurende bezuinigingen op het gevangeniswezen. Diezelfde vraag geldt voor de oplopende uitgaven voor verslavingszorg tot jaarlijks € 16 miljoen vanaf 2011. Zijn ook deze middelen gegarandeerd? Nu dit geld voor verslavingszorg niet bestemd is voor verslavingszorg binnen het gevangeniswezen, hoeveel geld is er dan eigenlijk wel beschikbaar voor verslavingszorg binnen de muren van detentie?

Deze leden zijn bezorgd over de verschillende financieringsstromen. Zij kunnen zich de roep van de reclasseringsorganisaties om één financieringsbron voor alle forensische zorg heel goed voorstellen. Sommige mensen bewegen zich inderdaad in hoog tempo tussen gevangenis, zorg, vrijheid en weer terug. Welke zorg voor rekening van het ministerie en welke zorg voor rekening van de Zvw of de AWBZ komt moet toch ook in de praktijk niet uitmaken? Wordt het hiermee allemaal niet nodeloos ingewikkeld gemaakt? Graag ontvangen deze leden een reactie hierop.