Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

TOEGEKENDE EN BESCHIKBARE MIDDELEN

Normaliter start de Memorie van Toelichting van een (fonds)begroting met de "geraamde uitgaven en ontvangsten". Voor de begroting van het Klimaatfonds is er bewust gekozen om de Memorie van Toelichting te starten met de "toegekende en beschikbare middelen". De reden hiervoor is dat een figuur met de «geraamde uitgaven en ontvangsten» geen informatie zou verschaffen, omdat met het Klimaatfonds enkel middelen worden overgeheveld naar departementale begrotingen. Een nadere toelichting hierop is te lezen in de leeswijzer.

Figuur 1 geeft een overzicht van reeds toegekende- en voor het Meerjarenprogramma Klimaatfonds 2026 (en verder) gereserveerde en nog beschikbare middelen. Daarmee is het grootste deel van de middelen uit het Klimaatfonds bestemd, met uitzondering van het perceel Kernenergie. Op totaalniveau is nog € 13,6 mld vrij te besteden, waarvan € 13,5 mld op het perceel Kernenergie en € 0,1 mld op het perceel Vroege fase opschaling.

Figuur 1 Weergave reserveringen, toegekende- en nog beschikbare middelen Klimaatfonds (bedragen x € 1 mln)

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Krachtens artikel 4 lid 1 van de Tijdelijke wet Klimaatfonds wordt jaarlijks de begrotingsstaat van het Klimaatfonds vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

De Minister van Klimaat en Groene Groei,S.T.M.Hermans

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

Voor u ligt de begroting van het Klimaatfonds.

1. Leeswijzer

Deze leeswijzer gaat in op de volgende onderwerpen:1. Begrotingsstructuur;2. Groeiparagraaf;3. Ondergrenzen toelichtingen.

1. Begrotingsstructuur

Beleidsagenda

Dit onderdeel bevat onder «beleidsprioriteiten» het doel van het Klimaatfonds en de belangrijkste ontwikkelingen ten opzichte van de Voorjaarsnota/ 1^e suppletoire begroting Klimaatfonds 2025. Vervolgens worden de belangrijkste beleidsmatige mutaties toegelicht die met de Ontwerpbegroting 2026 zijn verwerkt.

Begrotingsartikelen

In de begrotingsartikelen worden de zes deelprogramma's van het Klimaatfonds beschreven. Daarnaast is begrotingsartikel 7 Onverdeeld opgesteld om toevoegingen en onttrekkingen aan het fonds op te nemen.1. Kernenergie2. CO₂-vrije gascentrales3. Energie-infrastructuur4. Vroege fase opschaling5. Verduurzaming industrie en innovatie mkb6. Verduurzaming gebouwde omgeving7. Onverdeeld

De opbouw per begrotingsartikel is respectievelijk de algemene doelstelling, de rol en de verantwoordelijkheid van de minister van Klimaat en Groene Groei, de beleidswijzigingen, de tabel met de budgettaire gevolgen van beleid (hierna: budgettaire tabel) met bijbehorende toelichtingen op de financiële instrumenten, een verdiepingstabel en een toelichting op de begrotingsmutaties.

Binnen de begrotingsartikelen zijn de klimaatfondsmiddelen gecategori­seerd naar:

[1] - Toekenning zonder voorwaardeMaatregelen die zijn toegekend voldoen aan alle voorwaarden (indien die gesteld zijn) en worden direct overgeheveld naar de begroting van het betreffende Ministerie.

[2] - Toekenning onder voorwaardeMaatregelen die zijn toegekend onder voorwaarden worden in principe toegekend, maar worden pas overgeheveld als aan alle voorwaarden is voldaan.

[3] - ReserveringenReserveringen zijn middelen die in principe zijn gereserveerd voor een maatregel, maar nog niet zijn toegekend. Voor reserveringen geldt altijd dat het voorstel nog verder moet worden uitgewerkt (en aan de eventueel aanvullend gestelde voorwaarden moet voldoen). Besluitvorming over reserveringen vindt plaats bij het eerstvolgende Meerjarenprogramma (hierna: MJP26) en wordt dus altijd opnieuw gewogen.

[4] - Resterende middelen Middelen die nog beschikbaar zijn binnen een begrotingsartikel.

Zie het MJP26 voor meer informatie over de financiele spelregels.

Er is bewust voor gekozen om een verdiepingstabel binnen ieder beleidsartikel (artikel 1 t/m 7) te plaatsen. De verdiepingstabel biedt in het geval van het Klimaatfonds meer informatie dan de budgettaire tabel, want in de verdiepingstabel zijn per artikel de overhevelingen voor het MJP26 te zien. Vanuit het Klimaatfonds worden geen overhevelingen naar private partijen gedaan, maar alleen overhevelingen naar departementale begrotingen.

Bijlagen

Tot slot bevat dit begrotingshoofdstuk twee bijlagen. Bijlage 1 "totaaloverzicht Klimaatfonds" geeft alle toegekende budgetten, reserveringen, verhoudingen modaliteiten per maatregel en uitvoeringskosten weer. Daarnaast wordt in bijlage 2 een totaaloverzicht opgenomen van de huidige situatie van reeds toegekende budgetten op de verschillende departementale begrotingen.

2. Groeiparagraaf

In het kader van het vereenvoudigen van de begrotingsstukken met betrekking tot de bijlagen, zijn de verdiepingsbijlage (een toelichting op de mutaties ten opzichte van de 1e suppletoire begroting) en de bijlage moties en toezeggingen vanaf de Ontwerpbegroting 2026 komen te vervallen. Daarnaast hoeven departementen geen Klimaatfondsbijlage meer toe te voegen aan departementale begroting. Om deze reden wordt enkel aan de Klimaatfondsbegroting een huidige stand van reeds overgehevelde Klimaatfondsmaatregelen weergeven. Hiermee wordt invulling gegeven aan de voorstellen die in de Voorjaarsnota 2025 zijn opgenomen met als doel om alleen bijlagen en overzichten op te nemen waar de Kamer behoefte aan heeft en om informatie niet op verschillende plekken in verschillende stukken aan te bieden (conform de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer, 23 januari 2023).

3. Ondergrenzen toelichtingen

Voor de volledigheid worden in deze begroting alle mutaties toegelicht.

2. Beleidsagenda

Beleidsprioriteiten

Het Klimaatfonds volgt uit artikel 2 lid 1 Tijdelijke wet Klimaatfonds [Stb. 2024, 16]. Artikel 4 lid 1 van diezelfde wet bepaalt dat jaarlijks een formele Klimaatfondsbegroting wordt opgesteld, die als onderdeel van de Rijksbegroting op Prinsjesdag wordt aangeboden aan het parlement. Deze begroting geeft invulling aan dit artikel en bevat een integraal overzicht van de overgehevelde middelen uit het Klimaatfonds naar departementale begrotingen. Daarnaast geeft deze begroting een inzicht in welke middelen nog beschikbaar zijn.

Het Klimaatfonds heeft als doel het faciliteren van maatregelen die bijdragen aan het behalen van de aangescherpte broeikasgasreductiedoelen van tenminste 55% in 2030 en klimaatneutraliteit in 2050 (artikel 2, eerste en tweede lid Klimaatwet). Daarnaast beoogt het Klimaatfonds bij te dragen aan de transitie naar een klimaatneutrale energievoorziening, economie en samenleving en een rechtvaardige klimaattransitie. Dit gebeurt door middel van het beschikbaar stellen van financiële middelen voor drie specifieke bestedingsdoelen, zoals omschreven in artikel 2 lid 2 Tijdelijke wet Klimaatfonds:

A - een broeikasgasneutrale energievoorziening in 2050;B - het stimuleren van de implementatie van technieken voor energie-efficiëntie en het stimuleren van de toepassing van hernieuwbare energie en overige broeikasgas-reducerende en circulaire technieken en maatregelen in het bedrijfsleven;C - het stimuleren van de toepassing van technieken voor energie-efficiëntie, van hernieuwbare energie en van koolstofvastlegging in de gebouwde omgeving.

Om de bovenstaande doelstellingen te kunnen behalen, is het van belang de komende jaren consistent te investeren in klimaatmaatregelen die direct en indirect CO₂-emissies reduceren. Het Klimaatfonds maakt, naast andere instru­menten zoals de SDE++, deze investeringen mogelijk omdat zij de beschik­baarheid van middelen op de middellange termijn garandeert. Daarnaast helpt het fonds om zorgvuldige en integrale besluitvorming over de besteding van deze middelen te borgen. Overheidsuitgaven dragen ook bij aan het realiseren van de randvoorwaarden voor de klimaat- en energietran­sitie, zoals nieuwe energie-infrastructuur, en faciliteren de noodzakelijke verduurzaming van bepaalde sectoren, zoals industrie en gebouwde omgeving.

In totaal is € 13,6 mld nog niet bestemd voor specifieke maatregelen. Deze middelen vallen vooral onder het perceel Kernenergie (€ 13,5 mld) en Vroege fase opschaling (€ 0,1 mld).

Als gevolg van toevoegingen en afromingen is de totale omvang van het Klimaatfonds gewijzigd. In totaal staat er op dit moment € 21,2 mld op het Klimaatfonds, waarvan een gedeelte voorwaardelijk is toegekend of gereserveerd is voor het MJP26 (namelijk € 7,6 mld).

Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Totaaloverzicht belangrijkste beleidsmatige mutaties t.o.v. vorig jaar

Tabel 1 geeft een overzicht van de belangrijkste beleidsmatige mutaties ten opzichte van de indicatieve Klimaatfondsbegroting 2025. Dit zijn de grootste en de politiek-relevante mutaties. Aangezien er vanuit het Klimaatfonds geen directe uitgaven kunnen worden gedaan, zijn de middelen overgeboekt naar departementale begrotingen.

Toelichting

1^e suppletoire begroting 2025In het Voorjaar hebben voornamelijk technische mutaties plaatsgevonden. Denk hierbij aan kasschuiven om middelen in het juiste rimte te zetten zodat de overhevelingen plaats konden vinden. Daarnaast is er loon- en prijsbijstelling toegevoegd aan de begroting en is een bedrag van € 600 mln afgeboekt om bij te dragen aan generale problematiek.

Nota van Wijziging (NvW) 1^e suppletoire begrotingMet deze NvW zijn maatregelen naar verschillende departementen overgeheveld. De grootste zijn IKC ETS (€ 497 mln) naar KGG, Nationaal Isolatie Programma (€ 793 mln) naar KGG en Stimulering van hybride warmtepompen bestaande bouw (€ 369 mln) naar KGG. Voor Nationaal Isolatieprogramma betreft het een aanvraag voor budget voor voortzetting van de subsidie voor het isoleren van woningen binnen de Investeringssubsidie Duurzame energie en Energiebesparing (ISDE).

KasschuivenOp het Klimaatfonds worden kasschuiven gedaan om de middelen in het juiste kasritme te zetten. Hierbij worden ook middelen uit de jaren t/m 2030 verschoven naar 2031 t/m 2035. Dit betreft onder andere kasschuiven op het perceel Energie- infrastructuur (€ 589 mln uit 2025, 2026 en 2027 naar achter t/m 2032), het perceel Vroege fase opschaling (€ 213 mln uit 2025, 2026 en 2027 naar latere jaren t/m 2031) en het perceel Verduurzaming Industrie (€ 166 mln uit 2025 en 2026 naar achter en € 254 mln uit 2035 naar voren). Op deze manier worden de middelen in kasritmes gezet die zo goed mogelijk aansluiten bij de maatregelen waarvoor middelen vooralsnog in het fonds zijn gereserveerd.

Voor de mutaties van de Ontwerpbegroting 2026 wordt alleen ingegaan op de grootste posten binnen de reeks.

Kernenergie: Nucleaire veiligheid en stralingsbescherming (€ 81 mln)De Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming ontvangt middelen om te intensiveren en het RIVM om de meet- en ongevalsorganisatie te versterken. De maatregel ziet ook op de kennisopbouw stralingsbescherming en het onderzoeksprogramma eindberging radioactief afval.

CO₂-vrije gascentrale: Overboeking KGGHet Kabinet zet stappen om de tijdige transitie naar eenCO₂-vrij elektriciteitssysteem te realiseren door het aandeel hernieuwbare energie te verhogen. Elektriciteit uit Wind op zee vormt daarbij de ruggengraat van het toekomstige duurzame elektriciteitssysteem. Vanuit het perceel CO₂-vrije gascentrales wordt € 780 miljoen naar de begroting van KGG overgeheveld ten behoeve van prioritaire dekking voor diverse problematiek Wind op zee en IKC ETS. Hiermee is het perceel volledig leeggeboekt.

Energie- infrastructuur: Gebiedsinvesteringen voor inpassen hoogspanningsnet (€ 197 mln)

De gebiedsinvesteringen zijn bedoeld voor alle hoogspanningsprojecten op land met een regionaal effect in de komende vijf jaar. De komende vijf jaar staat een uitbreiding van het hoogspanningsnet gepland waardoor de leefkwaliteit lokaal onevenredig onder druk komt te staan. Met gebiedsinvesteringen wordt de scheve verhouding in lasten en lusten hersteld om benodigd regionaal draagvlak voor huidige en toekomstige hoogspanningsinfrastructuur te behouden. Daarmee wordt vertraging in de procedures voor het inpassen van hoogspanningsprojecten door een gebrek aan draagvlak, nu en in de toekomst, voorkomen.

WarmtelinQ+ (€ 195 mln)WarmtelinQ speelt een belangrijke rol in de verduurzaming van de warmtevraag in de provincie Zuid-Holland door duurzame (rest)warmte van de Rotterdamse haven via warmtetransportleidingen naar verschillende lokale warmtenetten te transporteren. Tracé Vlaardingen-Den Haag is in de afrondende fase. Tracé Rijswijk-Leiden (WarmtelinQ+) is het laatste grote tracé dat nog gerealiseerd moet worden. De middelen zijn bedoeld om een bijdrage te leveren aan de verhoogde CAPEX-kosten voor WarmtelinQ+.

Garantieregeling warmtenetten (€ 174,5 mln)

De opschaling van collectieve warmte loopt tegen een barrière aan doordat (met name nieuwe) warmtebedrijven beperkt toegang hebben tot de kapitaalmarkt. Met de Garantieregeling Warmtenetten (GRW) worden staatsgaranties verstrekt waarmee warmtebedrijven tegen aantrekkelijkere voorwaarden vreemd vermogen kunnen aantrekken voor de realisatie van warmtenetten. Het waarborgfonds zal garant staan voor de rente- en aflossingsverplichtingen van warmtebedrijven mits deze aan de selectiecriteria voldoen.

Vroege Fase opschaling: Elektrolyse, onshore: 500-1.000 MW (€ 212 mln)

Het kabinet wil opschaling van elektrolyse realiseren. Om die opschaling te realiseren is gerichte ondersteuning van elektrolyseprojecten nodig; alleen met een directe subsidie hebben bedrijven voldoende zekerheid voor het doen van de benodigde investering. Opschaling moet zorgen voor kostprijsreductie en voldoende betaalbaar aanbod zodat normering en beprijzing effectief hun werk kunnen doen.

Overboeking KGGEr wordt € 318 mln naar de begroting van KGG overgeheveld ten behoeve van prioritaire dekking voor diverse problematiek Wind op zee en IKC ETS. Dit gaat om middelen die bedoeld waren voor een demonstratieproject elektrolyse offshore. Dit project gaat niet door.

TerugboekingenEr zijn op verschillende begrotingen middelen teruggeboekt naar het fonds omdat deze dit jaar niet meer nodig bleken. In het voorjaar 2026 zal worden bezien of die middelen opnieuw kunnen worden ingezet.

Stategische Evaluatie Agenda

De Strategische Evaluatie Agenda is bedoeld om inzicht te krijgen in effecten van beleidsmaatregelen. Op deze wijze kunnen leerervaringen benut worden om het beleid tussentijds bij te sturen, als dat nodig blijkt.

3. Beleidsartikelen

3.1 Beleidsartikel 1 Kernenergie

A. Algemene doelstelling

• – Het versnellen van de ontwikkeling van Small Modular Reactors (SMR’s) door te ondersteunen bij de overgangsfase van ontwerp naar realisatie.

  • • D.m.v. simulaties met stakeholders knelpunten en kansen rondom SMR’s inzichtelijk maken.

  • • In kaart brengen potentie en mogelijke inpassing SMR’s in het Nederlandse energiesysteem, evenals de randvoorwaarden.

  • • Daaruit voortvloeiende keuzes en doelen verder concretiseren in nationale visie op SMR’s.

• – Zorgdragen voor voldoende uitvoeringscapaciteit bij het Rijk en decentrale overheden.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Klimaat en Groene Groei is als Fondsbeheerder verantwoordelijk voor de begroting van het Klimaatfonds. Zij is daarmee primair verantwoordelijk voor het beheer en de uitvoering van het Klimaatfonds. Naast Fondsbeheerder is de Minister van Klimaat en Groene Groei beleidsinhoudelijk verantwoordelijk voor kernenergie.

C. Beleidswijzigingen

In dit artikel is geen sprake van beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

BudgetflexibiliteitMiddelen in het Klimaatfonds zijn niet juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. In het perceel Kernenergie zijn middelen gereserveerd (€ 2,0 mln). Er zijn € 13,5 mld aan middelen vrij beschikbaar binnen het perceel. 

E. Toelichting op de financiële instrumenten

De tabellen hierboven tonen het totale uitgaven- en verplichtingenbudget van het artikel Kernenergie. Dat bevat vrije middelen, voorwaardelijke toekenningen en reserveringen. Voor een totaaloverzicht aan maatregelen wordt verwezen naar bijlage 1.

F. Verdiepingstabel

G. Toelichting op de begrotingsmutaties

Nucleaire veiligheid en stralingsbescherming

De ANVS ontvangt middelen om te intensiveren en het RIVM om de meet- en ongevalsorganisatie te versterken. De maatregel ziet ook op de kennisopbouw stralingsbescherming en het onderzoeksprogramma eindberging radioactief afval.

Nieuwbouw kerncentrales

Voor de nieuwbouw van vier kerncentrales zijn middelen opgevraagd voor financieel/juridisch onderzoek/advisering, de m.e.r. en grondonderzoeken . Daarnaast zijn middelen opgevraagd voor eventuele zekerstelling van grond, het selectieproces en het Rijk-Regiopakket.

Projectorganisatie NEO NL

De uitbreiding van projectorganisatie NEO NL is benodigd om de rol van opdrachtgever (Ministerie van Klimaat en Groene Groei) en opdrachtnemer (de projectorganisatie NEO NL) te scheiden. De rol van opdrachtnemer dient los te staan van de politieke besluitvorming zodat de opdrachtnemer slagvaardig besluiten kan nemen en zich inhoudelijk kan richten op de voorbereiding van de aanbesteding van de nieuwe kerncentrales.

Nuclear Academy 2026 ‒ 2030

Via de Nuclear Acadamy wordt de kennisinfrastructuur voor Kernenergie opgebouwd en vergroot. Dat is nodig om de ambities van het kabinet rondom kernenergie te verwezenlijken. De financiering wordt verlengd voor de jaren 2026-2030.

Uitvoeringkosten medeoverheden

De beoogde nieuwbouw van vier kerncentrales vergt aanvullende inzet vanuit het Ministerie van Klimaat en Groene Groei. De benodigde middelen voor deze aanvullende departementale fte’s worden via deze maatregel aangevraagd.

Technische verwerking

Dit betreft de verwerking van mutaties, zoals kasschuiven en interne herschikkingen, die dienen om het perceel in de benodigde en realistische kasritmes te brengen, zodat de toekenningen conform het MJP26 mogelijk zijn en aansluiten bij de verwachtingen voor MJP27.

3.2 Beleidsartikel 2 CO2-vrije gascentrales

A. Algemene doelstelling

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Klimaat en Groene Groei is als Fondsbeheerder verantwoordelijk voor de begroting van het Klimaatfonds. Zij is daarmee primair verantwoordelijk voor het beheer en de uitvoering van het Klimaatfonds. Naast Fondsbeheerder is de Minister van Klimaat en Groene Groei beleidsinhoudelijk verantwoordelijk voor broeikasgas neutrale gascentrales.

C. Beleidswijzigingen

Het Kabinet zet stappen om de tijdige transitie naar een CO₂-vrij elektriciteitssysteem te realiseren door het aandeel hernieuwbare energie te verhogen. Elektriciteit uit Wind op zee vormt daarbij de ruggengraat van het toekomstige duurzame elektriciteitssysteem. Vanuit het perceel CO₂-vrije gascentrales wordt € 780 miljoen naar de begroting van KGG overgeheveld ten behoeve van prioritaire dekking voor diverse problematiek Wind op zee en IKC ETS.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

BudgetflexibiliteitMiddelen in het Klimaatfonds zijn niet juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. In het perceel CO₂-vrije gascentrales zijn geen middelen toegekend onder voorwaarde. Er zijn ook geen middelen vrij beschikbaar binnen het perceel. 

E. Toelichting op de financiële instrumenten

De tabellen hierboven tonen het totale uitgaven- en verplichtingenbudget van het artikel CO₂-vrije gascentrales. Dat bevat vrije middelen, voorwaardelijke toekenningen en reserveringen. Voor een totaaloverzicht aan maatregelen wordt verwezen naar bijlage 1.

F. Verdiepingstabel

G. Toelichting op de begrotingsmutaties

Technische verwerkingDit betreft de verwerking van mutaties, zoals kasschuiven en interne herschikkingen, die dienen om het perceel in de benodigde en realistische kasritmes te brengen, zodat de toekenningen conform het MJP26 mogelijk zijn en aansluiten bij de verwachtingen voor MJP27.

Dekking problematiek Wind op Zee

Naar aanleiding van de politieke besluitvorming in augustus 2025 is de toekenning onder voorwaarden voor de maatregel CO₂-vrije gascentrales komen te vervallen. Deze middelen worden, samen met herprioritering binnen het perceel Vroege fase opschaling (€ 318 mln), ingezet ten behoeve prioritaire dekking voor diverse problematiek Wind op zee (€ 948,3 mln) en voor verlenging van de IKC-ETS (€ 150 mln). Indien de vrijgemaakte dekking uit het Klimaatfonds (definitief) niet (geheel) nodig blijkt voor het beoogde doel, vloeien de resterende middelen terug naar het Klimaatfonds.

3.3 Beleidsartikel 3 Energie-infrastructuur

A. Algemene doelstelling

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Klimaat en Groene Groei is als Fondsbeheerder verantwoordelijk voor de begroting van het Klimaatfonds. Zij is daarmee primair verantwoordelijk voor het beheer en de uitvoering van het Klimaatfonds. Naast Fondsbeheerder is de Minister van Klimaat en Groene Groei beleidsinhoudelijk verantwoordelijk voor energie-infrastructuur.

C. Beleidwijzigingen

In dit artikel is geen sprake van beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

BudgetflexibiliteitMiddelen in het Klimaatfonds zijn niet juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. In het perceel Energie-infrastructuur zijn middelen beleidsmatig voorwaardelijk toegekend (€ 998,7 mln) en gereserveerd (€ 459,5 mln). Er zijn geen middelen vrij beschikbaar binnen het perceel. 

E. Toelichting op de financiële instrumenten

De tabellen hierboven tonen het totale uitgaven- en verplichtingenbudget van het artikel Energie-infrastructuur. Dat bevat vrije middelen, voorwaardelijke toekenningen en reserveringen. Voor een totaaloverzicht aan maatregelen wordt verwezen naar bijlage 1.

F. Verdiepingstabel

G. Toelichting op de begrotingsmutaties

Wind op Zee inpassingskosten huidige routekaartEr is aanvullende dekking nodig voor de inpassingskosten voor wind op zee en windpark Doordewind II. Naar aanleiding van de politieke besluitvorming is besloten om in het Klimaatfonds dekking te zoeken voor de aanvullende inpassingskosten.

Friese WaddenverenDe maatregel betreft een investeringssubsidie voor de realisatie van elektrische netaansluitingen en elektrische laadinfrastructuur in de havens van de veerboten tussen de Friese Waddeneilanden en het vaste land. Met deze aansluitingen kunnen de veerboten tussen de Friese Waddeneilanden en het vasteland door de reders geëlektrificeerd worden.

Apparaatskosten provincies netcongestieNaar aanleiding van de politieke besluitvorming is deze aanvullende maatregel ingediend en opgenomen in het MJP 2026. Het gevraagde bedrag ziet op uitvoeringskosten voor provincies. Hiermee kunnen zij bijdragen aan het oplossen van netcongestieproblemen en het versneld aanleggen en beter benutten van infrastructuur.

Pakket noodmaatregelen netcongestieMet het maatregelenpakket wordt de doorlooptijd van elektriciteitsprojecten flink ingekort door de knelpunten weg te nemen in de realisatie van de laag-, midden- en hoogspanningsprojecten die nodig zijn om netcongestie te verminderen. Het voorstel ziet op tijdelijk extra personele capaciteit om dit mogelijk te maken.

Expertpool energie-infrastructuurDe expertpool ondersteunt decentrale overheden in ruimtelijke ordeningsprocedures voor energieinfrastructuur met kennis en capaciteit. Dit is een continuering en intensivering van een bestaande maatregel.

Projectaanpak netcongestieHet Kabinet wil voor in totaal 25 projecten met landelijke dekking meer regie én aanvullende gebiedscompensatie om tot een aanvullende versnelling te komen. De ambtelijke inschatting van het beoogde effect van deze projectaanpak is een aanvullende tijdswinst van tot 18 maanden voor de 25 meest prangende netcongestieprojecten. De gebiedscompensatie is aanvullend op de maatregel gebiedsinvesteringen.

Normeren en stimuleren van slimme energie- intensieven apparatenDe maatregel ziet op het normeren van slimme apparaten, het stimuleren van de technische ontwikkeling door de markt en het vergroten van het bewustzijn over flexibel elektriciteitsverbruik bij huishoudens.

Gebiedsinvesteringen voor ruimtelijk inpassen hoogspanningsnet

De gebiedsinvesteringen zijn bedoeld voor alle hoogspanningsprojecten op land met een regionaal effect in de komende vijf jaar. De komende vijf jaar staat een uitbreiding van het hoogspanningsnet gepland waardoor de leefkwaliteit lokaal onevenredig onder druk komt te staan. Met gebiedsinvesteringen wordt de scheve verhouding in lasten en lusten hersteld om benodigd regionaal draagvlak voor huidige en toekomstige hoogspanningsinfrastructuur te behouden. Daarmee wordt vertraging in de procedures voor het inpassen van hoogspanningsprojecten door een gebrek aan draagvlak, nu en in de toekomst, voorkomen.

Garantieregeling warmtenetten

Deze maatregel gaat over het openstellen van een Garantieregeling Warmtenetten als opstartfase van een eventueel Waarborgfonds Warmtenetten. Hiervoor worden de voor het waarborgfonds gereserveerde middelen ingezet. Met de garantieregeling worden staatsgaranties verstrekt waarmee warmtebedrijven, net als met garanties van een waarborgfonds, tegen aantrekkelijkere voorwaarden vreemd vermogen kunnen aantrekken voor de realisatie van warmtenetten.

WarmtelinQ+WarmtelinQ speelt een belangrijke rol in de verduurzaming van de warmtevraag in de provincie Zuid-Holland door duurzame (rest)warmte van de Rotterdamse haven via warmtetransportleidingen naar verschillende lokale warmtenetten te transporteren. Tracé Vlaardingen-Den Haag is in de afrondende fase. Tracé Rijswijk-Leiden (WarmtelinQ+) is het laatste grote tracé dat nog gerealiseerd moet worden. De middelen zijn bedoeld om een bijdrage te leveren aan de verhoogde CAPEX-kosten voor WarmtelinQ+.

Technische verwerkingDit betreft de verwerking van mutaties, zoals kasschuiven en interne herschikkingen, die dienen om het perceel in de benodigde en realistische kasritmes te brengen, zodat de toekenningen conform het MJP26 mogelijk zijn en aansluiten bij de verwachtingen voor MJP27.

3.4 Beleidsartikel 4 Vroege fase opschaling

A. Algemene doelstelling

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Klimaat en Groene Groei is als Fondsbeheerder verantwoordelijk voor de begroting van het Klimaatfonds. Zij is daarmee primair verantwoordelijk voor het beheer en de uitvoering van het Klimaatfonds. Naast Fondsbeheerder is de Minister van Klimaat en Groene Groei beleidsinhoudelijk verantwoordelijk voor Vroege fase opschaling.

C. Beleidswijzigingen

In dit artikel is geen sprake van beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

BudgetflexibiliteitMiddelen in het Klimaatfonds zijn niet juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. In het perceel Vroege fase opschaling zijn middelen beleidsmatig voorwaardelijk toegekend (€ 2,6 mld) en gereserveerd (€ 843 mln). Er zijn € 108 mln aan middelen vrij beschikbaar binnen het perceel. 

E. Toelichting op de financiële instrumenten

De tabellen hierboven tonen het totale uitgaven- en verplichtingenbudget van het artikel Vroege fase opschaling. Dat bevat vrije middelen, voorwaardelijke toekenningen en reserveringen. Voor een totaaloverzicht aan maatregelen wordt verwezen naar bijlage 1.

F. Verdiepingstabel

G. Toelichting op de begrotingsmutaties

Verduurzaming landbouw n.a.v. ETS2 opt-inMet deze subsidieregeling kunnen ondernemers een subsidie aanvraag doen voor de aanschaf of ombouw van een duurzaam, toekomstbestendig landbouwwerktuig. De opties waar deze regeling zich op richt zijn elektrificatie en gasmotoren geschikt voor biogas of waterstof.

Normering en stimulering biobased bouwen (KGG, VRO & LVVN)Deze maatregel is gericht op het stimuleren van het gebruik van biobased materialen in de bouwsector en grond- weg- en waterbouwsector. Er wordt tegelijkertijd ingezet op het stimuleren van de vraag naar biobased bouwmaterialen met een subsidie voor het gebruik van deze materialen, het opzetten van een verwerkende industrie met een investeringssubsidie, het stimuleren van het aanbod door het opzetten van een stelsel van koolstofcertificaten en het bijeenbrengen van vraag en aanbod.

Onderzoeksprogramma waterstof op zeeVerzoek om een deel van de middelen gereserveerd voor ‘Demonstratieproject offshore elektrolyse (ca. 500 MW) via tender windpark-op-zee’ in te zetten voor een nog te starten ‘Onderzoeksprogramma voor waterstof op zee’.

Opschaling nieuwe aandrijftechnologiën luchtvaartDe maatregel richt zich op het verstrekken van subsidies om opschaling van innovatieve aandrijftechnologieën in de luchtvaart te ondersteunen. Deze technologieën hebben het potentieel om een aanzienlijke klimaateffect te realiseren, vooral op korte en middellange afstanden. De maatregel beoogt opschalingsbarrières weg te nemen en de marktpenetratie van duurzame vliegtuigtechnologie te versnellen.

Verbetering toezicht F- gassenIn 2024 zijn de Europese regels voor het gebruik van fluorhoudende gassen (F-gassen) aangescherpt. Dit type gassen wordt gebruikt in onder andere warmtepompen en koelinstallaties en hebben een sterk broeikaseffect. Er worden in dit voorstel middelen gevraagd om extra toezicht en handhaving te kunnen doen op het gebruik van deze gassen omdat volgens het voorstel de afname van gebruik staat of valt met toezicht en handhaving. De middelen worden gebruikt voor personele kosten voor toezicht en handhaving, nieuwe meetapparatuur en het opzetten van een databank van logboeken.

Meetstandaard waterstofDe realisatie van een primaire meetstandaard voor waterstof zodat waterstof die wordt ingevoed in het transportnet en onttrokken wordt aan het transportnet eenduidig kan worden gemeten. Zonder meetstandaard is er onzekerheid over het meten van waterstofvolumes en kunnen de andere investeringen in waterstof uit het Klimaatfonds hierdoor vertraging oplopen.

Normering lease per 2027De leasemarkt wordt vanaf 2027 via loonbelasting gestimuleerd voor gebruik van elektrisch vervoer voor zakelijk verkeer. Voor de financiële derving die als gevolg van de normering leasemarkt ontstaat is dekking nodig. 

MRB gewichtscorrectieDe gewichtscorrectie in de motorrijtuigenbelasting (MRB) zal voor de periode 2026 t/m 2028 worden verhoogd van 25% naar 30% zodat fossiele en elektrische personenauto’s komende jaren gelijk worden belast. Voor de financiële derving die als gevolg van deze maatregel ontstaat is dekking nodig.

Stimuleringsprogramma innovatie en vroege opschaling koolstofverwijderingDe maatregel betreft het opzetten van een stimuleringsprogramma voor innovatieve koolstofverwijderingstechnieken, zoals mariene CO₂-opslag, biochar, biomaterialen, bioCCS, DACCS en mineralisatie. Van deze middelen kunnen in totaal 75-80 projecten van verschillende grootte mee ondersteund worden.

Overbruggingskrediet voor plasticrecyclingbedrijven (circulaire plastics)

De maatregel is gericht op het ondersteunen van circulaire plasticproducenten middels een overbruggingsfinanciering tot de bijmengverplichting plastics in werking treedt. Het overbruggingskrediet is een extra lening die voor een periode van een waarschijnlijk 5 tot 7 jaar wordt verstrekt.

Elektrolyse, onshore: 500-1.000 MW (productiesubsidies)

Het Kabinet wil opschaling van elektrolyse realiseren. Om die opschaling te realiseren is volgens het fiche gerichte ondersteuning van elektrolyseprojecten nodig; alleen met een directe subsidie hebben bedrijven voldoende zekerheid voor het doen van de benodigde investering. Opschaling moet zorgen voor kostprijsreductie en voldoende betaalbaar aanbod zodat normering en beprijzing effectief hun werk kunnen doen.

Technische verwerking

Dit betreft de verwerking van mutaties, zoals kasschuiven en interne herschikkingen, die dienen om het perceel in de benodigde en realistische kasritmes tebrengen, zodat de toekenningen conform het MJP26 mogelijk zijn en aansluiten bij de verwachtingen voor MJP27. Daarnaast heeft er een terugboeking plaatsgevonden van IenW, KGG en uitvoeringskosten.

Dekking problematiek Wind op Zee

Er worden in het Klimaatfonds middelen vrijgemaakt ten behoeve van prioritaire dekking voor diverse problematiek Wind op zee (in totaal € 948,3 mln) en voor de verlenging van de IKC-ETS tot en met 2028 (€ 150 mln). Hiervoor wordt het perceel CO₂-vrije Gascentrales omgebogen (€ 780 mln). Ook wordt binnen het perceel Vroege fase opschaling een deel van de vrijvallende middelen voor de gepauzeerde maatregel Demonstratieproject 1 voor offshore elektrolyse ingezet (€ 168,3 mln) en worden de middelen voor de maatregel Aanlanding demonstratieproject 1 omgebogen (€ 150 mln), aangezien aanlanding vanwege de pauzering niet op korte termijn gefinancierd zal hoeven worden. Indien de vrijgemaakte dekking uit het Klimaatfonds (definitief) niet (geheel) nodig blijkt voor het beoogde doel, vloeien de resterende middelen terug naar het Klimaatfonds.

3.5 Beleidsartikel 5 Verduurzaming industrie en innovatie mkb

A. Algemene doelstelling

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Klimaat en Groene Groei is als Fondsbeheerder verantwoordelijk voor de begroting van het Klimaatfonds. Zij is daarmee primair verantwoordelijk voor het beheer en de uitvoering van het Klimaatfonds. Naast Fondsbeheerder is de Minister van Klimaat en Groene Groei beleidsinhoudelijk verantwoordelijk voor verduurzaming industrie en innovatie in het mkb.

C. Beleidswijzigingen

In dit artikel is geen sprake van beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

BudgetflexibiliteitMiddelen in het Klimaatfonds zijn niet juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. In het perceel Verduurzaming Industrie en innovatie mkb zijn middelen beleidsmatig voorwaardelijk toegekend (€ 842,5 mln) en gereserveerd (€ 1,7 mld). Er zijn € 800.000 aan middelen vrij beschikbaar binnen het perceel. 

E. Toelichting op de financiële instrumenten

De tabellen hierboven tonen het totale uitgaven- en verplichtingenbudget van het artikel Verduurzaming industrie en innovatieve mkb. Dat bevat vrije middelen, voorwaardelijke toekenningen en reserveringen. Voor een totaaloverzicht aan maatregelen wordt verwezen naar bijlage 1.

F. Verdiepingstabel

G. Toelichting op de begrotingsmutaties

NIKIDe NIKI-regeling is een nieuwe subsidieregeling die zich richt op de opschaling van innovatieve klimaattechnologieën in de industrie die niet binnen de SDE++-systematiek vallen, bijvoorbeeld doordat de techniek nog niet op commerciële schaal bewezen is of omdat ze te uniek zijn. Het gaat onder andere om grootschalige elektrificatie en circulaire productietechnieken.

Ondersteunig cluster 6Met deze maatregel worden regionale sectoren en bedrijven die onder het zesde industriële cluster vallen ondersteund bij het reduceren van hun CO₂-uitstoot. Nadat vorig jaar al middelen zijn toegekend voor procesgelden, wordt hier toekenning van de gereserveerde middelen gevraagd voor uitvoering van twee sporen. In het eerste spoor is een regioaanpak waarbij met behulp van gebiedsregisseurs bedrijven inzicht gegeven wordt in welke stappen gezet moeten worden om te verduurzamen en energie te besparen. In het tweede spoor wordt getracht een netwerk op te zetten om kennis over innovatieve technieken te verspreiden.

Social Climate Fund: fixteams voor bedrijvenDeze maatregel helpt micro-ondernemingen met directe en simpele ingrepen om energie te besparen door middel van fixteams. Hierbij wordt een aanvraag gedaan bij het Social Climate Fund, waardoor Europees geld geworven kan worden voor deze maatregel. Het Social Climate Fund vereist een eigen inleg van 25%, die uit het Klimaatfonds gevraagd wordt.

IKC ETSDe Indirecte Kosten Compensatie voor ETS-rechten is bedoeld voor producenten in de stroom-intensieve industrie die actief zijn op internationale markten waardoor zij volgens dit voorstel de elektriciteitsprijstoename als gevolg van het ETS niet of slechts ten dele aan hun klanten door kunnen berekenen. Om te voorkomen dat deze producenten Europa verlaten staat de Europese Commissie compensatie toe. Hierbij wordt de voorwaarde gesteld dat bedrijven die gebruik maken van de IKC 50% van de ontvangen subsidie investeren in CO₂-reducerende maatregelen. In de praktijk berekenen bedrijven tot op zekere hoogte meerkosten van het ETS door. Het kan hen wel een concurrentienadeel opleveren ten opzichte van bedrijven buiten Europa.

Uitvoeringskosten maatwerkaanpak AVI'sIn totaal staan er in Nederland twaalf afvalverbrandingsinstallaties (AVI’s) voor het verbranden van huishoudelijk en bedrijfsafval, waarvan vier onder de twintig grootste CO₂-uitstoters vallen. Deze maatregel is voor uitvoeringskosten bij I&W ten behoeve van de maatwerkaanpak voor AVI’s.

Maatwerkfinanciering Cosun

De toekenning is bedoeld voor een maatwerksubsidie van maximaal 65 mln voor het V-RISE project bij Cosun Beet Company Vierverlaten waarin een MVR (warmtepomp) wordt geplaatst ter vervanging van aardgas voor het indampen en kristalliseren van suiker en een maatwerksubsidie van € 10 mln voor aanleg van een elektriciteitskabel bij Aviko Steenderen voor het in gebruik nemen van een e-boiler. Voor het uitgeven van deze middelen moet eerst een bindende maatwerkafspraak (bMWA) worden overeengekomen en een definitieve subsidieaanvraag en subsidiebeschikking worden beoordeeld.

Maatwerkfinanciering AnQore

Het gaat om een maatwerksubsidie voor een Thermal Oxydizer ketel die het lachgas uit het restgas kan afbreken dat bij het productieproces van AnQore vrijkomt. Omdat lachgas een veel sterker broeikasgas is dan CO₂ kan hiermee een CO₂-reductie van 0,37 Mton waarvan 0,1 Mton additioneel worden behaald in 2030. Voor het uitgeven van deze middelen moet eerst een bindende maatwerkafspraak (bMWA) worden overeengekomen en een definitieve subsidieaanvraag en subsidiebeschikking worden beoordeeld.

Individuele bedrijfssteuncasusBetreft bijdrage uit Klimaatfonds (€ 15 mln) als steun voor een individuele bedrijfssteuncasus.

CO₂-heffingHet kabinet heeft besloten tot een aanpassing van de CO₂-heffing voor de industrie per 1 januari 2026. Dit leidt tot lagere ontvangsten van cumulatief € 274 mln in de periode 2026 t/m 2028, omdat de CO₂-heffing t/m 2028 in de begroting was verwerkt. De terugsluis van de opbrengsten van de CO₂-heffing wordt hiermee afgeboekt, waardoor er geen saldo-effect is.

Technische verwerkingDit betreft de verwerking van mutaties, zoals kasschuiven en interne herschikkingen, die dienen om het perceel in de benodigde en realistische kasritmes tebrengen, zodat de toekenningen conform het MJP26 mogelijk zijn en aansluiten bij de verwachtingen voor MJP27.

3.6 Beleidsartikel 6 Verduurzaming gebouwde omgeving

A. Algemene doelstelling

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Klimaat en Groene Groei is als Fondsbeheerder verantwoordelijk voor de begroting van het Klimaatfonds. De Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening is beleidsinhoudelijk verantwoordelijk voor de maatregelen waar middelen voor worden overgeheveld naar de begroting van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gericht op het verduurzamen van de gebouwde omgeving.

C. Beleidswijzigingen

In dit artikel is geen sprake van beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

BudgetflexibiliteitMiddelen in het Klimaatfonds zijn niet juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. In het perceel Verduurzaming gebouwde omgeving zijn middelen beleidsmatig voorwaardelijk toegekend (€ 145 mln). Er is € 16.000 vrij beschikbaar binnen het perceel.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

De tabellen hierboven tonen het totale uitgaven- en verplichtingenbudget van het artikel Verduurzaming gebouwde omgeving. Dat bevat vrije middelen, voorwaardelijke toekenningen en reserveringen. Voor een totaaloverzicht aan maatregelen wordt verwezen naar bijlage 1.

F. Verdiepingstabel

G. Toelichting op de begrotingsmutaties

Continuering Nationaal WarmtefondsSinds november 2022 biedt het Warmtefonds woningeigenaren met lage- en middeninkomens renteloze leningen aan. Daarnaast kunnen Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) een rentekorting krijgen. Er is reeds € 300 mln uit het Klimaatfonds beschikbaar gesteld waarmee de rentelozeleningen en de VvE-rentekorting kunnen worden aangeboden tot en met 2025. De maatregel verzorgt continuering in de jaren 2026-2030.

Verduurzaming van Maatschappelijk Vastgoed (MAVA)Veel beheerders van maatschappelijk vastgoed hebben te maken met een financieringshobbel. Om deze weg te nemen wordt aanzienlijke subsidie verstrekt via de subsidieregeling DuMaVa. In aanvulling daarop wordt middels deze maatregel een waarborgfonds ingesteld. Via dit waarborgfonds kunnen beheerders van maatschappelijk vastgoed tegen aantrekkelijke rentes middelen lenen bij financiers.

Nationaal IsolatieprogrammaDe maatregel betreft een aanvraag voor de voortzetting van de subsidie voor het isoleren van woningen binnen de Investeringssubsidie Duurzame energie en Energiebesparing (ISDE).

Stimulering van hybride warmtepompen bestaande bouwDeze middelen zijn bedoeld voor het intensiveren van de ISDE-regeling en middelen voor flankerend beleid om de doelstelling van 1 mln hybride warmtepompen in de bestaande bouw in 2030 te behalen.

Warmtefonds ophogenDit is een correctie van een te lage overheveling in 2024.

Technische verwerkingDit betreft de verwerking van mutaties, zoals kasschuiven en interne herschikkingen, die dienen om het perceel in de benodigde en realistische kasritmes tebrengen, zodat de toekenningen conform het MJP26 mogelijk zijn en aansluiten bij de verwachtingen voor MJP27.

3.7 Beleidsartikel 7 Onverdeeld

A. Algemene doelstelling

Begrotingsartikel 7 Onverdeeld is opgesteld voor de financiële verwerking van toevoegingen aan en onttrekkingen uit het Klimaatfonds.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Klimaat en Groene Groei is verantwoordelijk voor de begroting van het Klimaatfonds en treedt tevens op als Fondsbeheerder. Zij is daarmee primair verantwoordelijk voor het beheer en de uitvoering van het Klimaatfonds.

C. Beleidswijzigingen

In dit artikel is geen sprake van beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

BudgetflexibiliteitMiddelen in het Klimaatfonds zijn niet juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. In het perceel Onverdeeld zijn geen middelen voorwaardelijk toegekend, gereserveerd of vrij beschikbaar wegens de technische aard van het perceel.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

De tabellen hierboven tonen het totale uitgaven- en verplichtingenbudget van het artikel Onverdeeld. Dat bevat vrije middelen, voorwaardelijke toekenningen en reserveringen. Voor een totaaloverzicht aan maatregelen wordt verwezen naar bijlage 1.

F. Verdiepingstabel

G. Toelichting op de begrotingsmutaties

In het MJP26 zijn er geen maatregelen toegekend vanuit dit artikel.

Technische verwerkingDit betreft de verwerking van de loon- prijsontwikkeling die uitgedeeld is op dit artikel en mutaties (kasschuiven en interne herschikkingen) die dienen om het perceel in de benodigde en realistische kasritmes tebrengen, zodat de toekenningen conform het MJP26 mogelijk zijn en aansluiten bij de verwachtingen voor MJP27. Daarnaast heeft er een afboeking plaatsgevonden voor een generale korting. Tot slot heeft er een kadercorrectie plaatsgevonden voor Circulaire Economie.

4. Bijlagen

Bijlage 1: Totaaloverzicht Klimaatfonds

Het totaaloverzicht Klimaatfonds bevat vier tabellen de verhouding modaliteiten per maatregel, alle toekenningen het het Klimaatfonds, alle actuele reserveringen uit het MJP26 en een overzicht van alle uitvoeringskosten.

Verhouding modaliteiten per maatregel

Onderstaande tabel geeft weer hoeveel per maatregel definitief is toegekend, voorwaardelijk toegekend of gereserveerd.

Toekenningen (excl. uitvoeringskosten)

In onderstaande tabel staan, met uitzondering van de uitvoeringskosten, de maatregelen die zijn opgenomen in de proeve van begroting Klimaatfonds 2023 en de maatregelen die zijn toegekend met het beoordelingsproces van het MJP24, MJP25 en MJP26.