Nr. 8 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG

De leden van de fractie van de VVD constateren dat bij de behandeling van de Wet vliegbelasting te weinig inzicht was in de gevolgen voor de luchtvrachtsector en vragen de regering welke lessen hieruit getrokken worden. De leden van de fractie van de VVD vragen verder hoe de regering de discrepantie tussen de doorrekening van het onderzoeksbureau Significance en die van de provincie Limburg kan verklaren. Voorts vragen zij of de percentages kloppen van 0,1 tot 0,6 procent minder passagiersvluchten en 3 tot 4 procent minder vrachtvluchten per 2021, zoals genoemd in de schriftelijke antwoorden op de vragen van de leden Lodders, Nijkerken-de Haan en Remco Dijkstra over het bericht «Limburg vreest verlies duizenden banen door luchtvrachttaks»1. Deze leden merken verder op dat de regering in 2019 een onderzoek heeft laten uitvoeren en een doorrekening heeft laten maken van de verschillende varianten vliegbelasting, zonder dat daarbij rekening is gehouden met de gedragsreacties, het risico op weglekeffecten en de gekwantificeerde effecten op werkgelegenheid. Zij vragen of de regering kan toelichting waarom destijds daartoe is besloten, zeker met de wetenschap van nu.

Bij vormgeving van de vliegbelasting is uitgebreid onderzoek gedaan naar de effecten van verschillende varianten. In 2018 heeft CE Delft onderzoek gedaan naar de mogelijke effecten van verschillende varianten van een vliegbelasting.2 In 2019 hebben de ministeries van Financiën, Infrastructuur en Waterstaat en Economische Zaken en Klimaat gezamenlijk een nieuw onderzoek uitgezet bij CE Delft om aanvullende varianten door te rekenen.3 In het onderzoek uit 2019 zijn combinatievarianten onderzocht, waarbij zowel vliegtickets als vrachtvliegtuigen worden belast. Als onderdeel van het onderzoek is ook een maatschappelijke kosten- en batenanalyse uitgevoerd en zijn de werkgelegenheidseffecten in kaart gebracht. Hiermee zijn voor verschillende varianten van een vliegbelasting de gevolgen in kaart gebracht. Het kabinet acht dit een gedegen voorbereiding. Deze rapporten hebben ook bijgedragen aan een vruchtbare inhoudelijke uitwisseling met uw Kamer over de gevolgen en wenselijkheid van de invoering van een vliegbelasting. In de antwoorden op de Kamervragen van de leden Lodders, Nijkerken-de Haan en Remco Dijkstra wordt verwezen naar de uitkomsten van het CE Delft onderzoek uit 2019. De daar genoemde percentages komen overeen met die uit dit onderzoek. In het SEO-onderzoek4 zijn naast de eerste orde effecten ook de tweede-orde effecten in kaart gebracht, waarvan het onzeker is of deze zich voordoen. De berekening van de provincie Limburg zijn mij niet ter beschikking gesteld.

De leden van de fractie van de PvdD vragen naar een reactie op het artikel «Banen» als valse schaamlap voor distributiecentra en (lucht)havens 8, waarin de conclusies van het SEO-onderzoek, waar het besluit van het kabinet op gebaseerd is, sterk in twijfel wordt getrokken.

Het kabinet is op de hoogte van het artikel van Follow the Money. Daarin wordt onder ander ingegaan op de lagere werkgelegenheidscijfers op MAA, afkomstig uit de Luchtvrachtmonitor van de Erasmus Universiteit, en op de geïnterviewde partijen in het SEO-onderzoek. Het kabinet is op de hoogte van de gewijzigde werkgelegenheidscijfers die volgens de Erasmus Universiteit aan MAA toe te rekenen zijn. Deze cijfers liggen ook ten grondslag aan het SEO-rapport. Naar aanleiding van de herziening van deze cijfers door de Erasmus Universiteit, is ook het SEO-rapport op dit punt aangepast. Een geactualiseerde versie van het SEO-onderzoek heb ik uw Kamer op 23 november laten toekomen.9

Volgens SEO bestaat een risico dat de gedragseffecten leiden tot het verdwijnen van een groot aantal werkplekken. Maar voor deze gedragseffecten geldt dat niet duidelijk is hoe groot de kans is dat deze gaan optreden. Deze gedragseffecten zijn mede gebaseerd op een reeks interviews. Naast experts uit de private sector zijn daarbij ook twee onafhankelijke wetenschappers geïnterviewd. Het feit dat sommige experts een bepaald belang dienen is in de conclusies van de onderzoekers en bij de overweging van het kabinet meegenomen.

De leden van de fractie van de VVD vragen wat er gebeurt er als de vliegtaks onverwacht meer opbrengt dan verwacht en of deze extra opbrengst wordt teruggesluisd als extra lastenverlichting voor burgers, conform het regeerakkoord. Voorts vragen zij hoe de afspraak uit het regeerakkoord om «en indien deze routes meer opleveren zullen belastingtarieven voor burgers navenant verlaagd worden» wordt gemonitord en welk onderzoek hiernaar is gedaan. Tenslotte vragen deze leden of de regering het «corona-effect» op de opbrengst en grondslag (de hoeveelheid vluchten en passagiers) kan geven.

In de Miljoenennota 2021 wordt ervan uitgegaan dat de vliegbelasting in 2021 minder zal ophalen dan oorspronkelijk beoogd, door de gevolgen van de coronacrisis op het vliegverkeer. Door deze endogene ontwikkeling wordt in de miljoenennota uitgegaan van een opbrengst van € 80 miljoen in 2021. Om de hoogte van dit bedrag vast te stellen is gebruik gemaakt van het onderzoek dat de Minister van Infrastructuur en Waterstaat door de onderzoeksbureaus SEO en To70 heeft laten uitvoeren om de mogelijk structurele effecten van de coronacrisis op het reisgedrag en de lange termijneffecten op de (wereld)economie in kaart te brengen. Dit onderzoek heeft de Minister van IenW op 17 augustus 2020 aan de Tweede Kamer gestuurd.10 Dat de vliegbelasting minder zal opbrengen dan verwacht leidt niet tot een lastenverzwaring voor de burgers, bijvoorbeeld door middel van een verhoging van de tarieven. In het regeerakkoord is aangegeven dat indien er een Europese vliegbelasting zou komen die meer op zou leveren dan € 200 miljoen, het verschil zou worden teruggesluisd naar een extra lastenverlichting voor burgers. Het kabinet stelt nu, conform het regeerakkoord een nationale heffing voor, aangezien het niet verwacht dat er op korte termijn een Europese vliegbelasting gaat komen.

Bij de vormgeving en tarifering is de beoogde budgettaire opbrengst van een vliegbelasting van € 200 miljoen per jaar (prijspeil 2017) een van de uitgangspunten geweest. Na verwerking daarvan in de begroting door het indienen van wetgeving zijn zowel mee- als tegenvallers endogeen van aard, want wil zeggen dat die niet leiden tot tariefsverhogingen of tariefsverlagingen.

De leden van de fractie van de VVD vragen waarom het bedrag van € 200 miljoen wordt gecorrigeerd naar een ander prijspeil. Voorts vragen deze leden waarom het bedrag per ticket wordt gecorrigeerd naar een ander prijspeil en waarom niet conform de afspraak wordt uitgegaan van het prijspeil 2021. De leden van de fractie van het CDA vragen of de tarieven in de memorie van toelichting, die zien op het prijspeil van 2017, kunnen worden geactualiseerd, zodat beter inzichtelijk wordt wat de gevolgen van de genoemde indexatie voor passagiers per inwerkingtreding begin volgend jaar zullen zijn? De leden van de fractie van de VVD zijn van mening dat de vliegbelasting op basis van prijspeil 2021 gebaseerd moet worden en vragen of de regering kan aangeven op welk bedrag de vliegbelasting per ticket uitkomt als er gecorrigeerd wordt.

De in het regeerakkoord opgenomen cijfers zijn gebaseerd op het prijspeil van 2017, hieruit volgt dat indien maatregelen later worden ingevoerd deze moeten worden aangepast naar het prijspeil van invoering. Dat is bij het opstellen van de Startnota van dit kabinet ook zo verwerkt in het inkomstenkader. Deze systematiek is gehanteerd voor alle maatregelen, dus ook voor de vliegbelasting. Omdat de totale opbrengst moet worden aangepast aan het prijspeil 2021, dient ook het tarief te worden aangepast. Om die reden is in de toelichting bij het wetsvoorstel Wet vliegbelasting altijd gesproken over de opbrengst en tarief conform het prijspeil van 2017. Het is overigens bij belastingen waarbij de tarieven zijn vastgesteld in bedragen in plaats van percentages gebruikelijk om deze tarieven te indexeren, omdat anders de belastinginkomsten eroderen. De aanpassing naar het prijspeil 2021 zal ertoe leiden dat het tarief per 1 januari 2021 € 7,845 zal bedragen. Een overzicht van de indexatie van prijspeil 2017 naar prijspeil 2021 is hieronder opgenomen.

De leden van de fractie van de VVD vragen of invoering per 1 januari 2021 haalbaar is voor de Belastingdienst. Verder vragen deze leden of de systemen van de Belastingdienst voor de inning ook gereed zijn per 1 januari 2021.

Zoals uit de uitvoeringtoets bij dit wetsvoorstel blijkt, blijft de verwachting dat de voorbereidingen bij de Belastingdienst tijdig gereed zijn om invoering van de vliegbelasting per 1 januari 2021 mogelijk te maken. Zoals ook blijkt uit de uitvoeringstoets, moet het aangiftesysteem worden gekoppeld met het nieuwe inningssysteem. De koppeling met dit inningssysteem vindt plaats in het jaar 2021. Dat is geen belemmering voor de beoogde invoeringsdatum van 1 januari 2021, omdat het aangiftetijdvak voor de aangiften over 2021 mede op het tijdstip van die koppeling zal worden afgestemd. Die afstemming is mogelijk doordat in het wetsvoorstel is opgenomen dat de vliegbelasting in werking treedt op een bij koninklijk besluit vast te stellen tijdstip, waarbij kan worden bepaald wat de lengte van het eerste belastingtijdvak wordt. Dit geeft de ruimte om bij inwerkingtreding een langer eerste tijdvak vast te stellen dan het gebruikelijke kalenderkwartaal. Bij een eerste tijdvak van bijvoorbeeld drie kalenderkwartalen, hoeven de eerste aangiftes pas te worden ingediend na het derde kalenderkwartaal van 2021.

De leden van de fractie van de VVD vragen voorts of invoering per 1 januari 2021 haalbaar is voor de luchtvaartmaatschappijen, wat de gevolgen zijn voor de luchtvaartmaatschappijen en hoe luchthavenexploitanten en luchtvaart-maatschappijen moeten omgaan met de gewijzigde belasting door het vervallen van de vliegbelasting op de vrachtvliegtuigen. Tenslotte vragen deze leden of de regering de lijn deelt dat daar, waar de luchtvaartsector de tickets heeft verkocht rekening houdend met het lagere tarief, de ophoging niet alsnog in rekening gebracht kan worden aan de klant of de luchtvaartmaatschappij.

De administratieve lasten voor onder andere de luchtvaartmaatschappijen nemen af ten opzichte van de verplichtingen opgenomen in de Wet vliegbelasting, aangezien de verplichtingen in het kader van de belasting op vrachtvliegtuigen komen te vervallen bij dit wetsvoorstel. De verwachting is dan ook dat invoering per 1 januari 2021 haalbaar blijft voor de luchtvaartmaatschappijen. De vliegbelasting zijn kosten die de luchtvaartmaatschappijen moeten voldoen aan de luchthavenexploitanten. Het is aan de luchtvaartmaatschappijen om te bepalen hoe en in welke mate zij deze kosten doorbereken aan de klant.

De leden van de fractie van GroenLinks vragen wat de gevolgen zijn van deze wetswijzigingen voor het milieu (CO₂, fijnstof, etc.) en hoe de regering voorkomt dat het aantal vrachtvluchten toeneemt. Verder vragen deze leden wat het voor de omwonenden gaat betekenen als er meer vrachtvliegtuigen bij komen.

De capaciteit op Schiphol en Maastricht Aachen Airport (MAA) is begrensd, ook in de nacht. MAA kent daarbij een nachtsluiting. Voor zogenaamde «marginaal conforme vliegtuigen» als gedefinieerd in de EU verordening 2014/598, zal volgend jaar een beperking worden doorgevoerd voor het starten en landen op Schiphol. Vrachtvliegtuigen ouder dan 14 jaar met een bepaalde ondermaatse geluidprestatie, die als marginaal conform worden aangemerkt, worden dan geweerd van Schiphol.

De leden van de fractie van de PvdD vragen of de regering erkent dat er veel meer geld valt op te halen dan de € 200 miljoen die nu moet voortvloeien uit dit wetsvoorstel. Verder vragen deze leden of de regering erkent dat zij hiermee nalatig blijft in het genereren van geld dat geïnvesteerd zou kunnen worden in duurzame vormen van vervoer. Ten slotte vragen deze leden of de regering erkent dat dit soort fopheffingen, zoals de CO₂-heffing en de vliegbelasting, weinig meer te maken hebben met het effectief vergroenen van het belastingstelsel.

In het regeerakkoord is afgesproken dat de vliegbelasting € 200 miljoen zal opbrengen. Het kabinet acht deze opbrengst en de tariefvoering die daarbij hoort wenselijk, omdat hiermee recht wordt gedaan aan het beter tot uitdrukking brengen van maatschappelijke kosten in de prijs van een vliegticket, maar anderzijds ook rekening wordt gehouden met andere factoren die van belang zijn, zoals de tarieven in ons omringende landen en mogelijke economische effecten. De opbrengsten worden volgens de afspraken in het regeerakkoord teruggesluisd naar lagere lasten voor burgers en bedrijven. Het kabinet is daarbij van mening dat de vliegbelasting op deze manier een bijdrage levert aan het vergroenen van het belastingstelsel.