Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 85.946.000,-

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 37.896.000,-

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 en 2

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

In afwijking van het eerste lid is besloten de begrotingsstaat van Koninkrijksrelaties en de begrotingsstaat van het BES-fonds in één wet te laten vaststellen, op grond van artikel 2.3, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2016.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties K.H.Ollongren

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

1. Leeswijzer

Algemeen

Voor u ligt de begroting 2021 voor Koninkrijksrelaties (IV) en het BES-fonds (H).

Groeiparagraaf

• – De begroting 2021 bouwt voort op de ontwikkeling van de begroting 2020. In deze begroting is een eerste uitwerking opgenomen van de Strategische Evaluatieagenda, in samenwerking met de rijksbrede operatie Inzicht in Kwaliteit. Doel hiervan is een verbeterd inzicht te verkrijgen in de doeltreffendheid en doelmatigheid van het gevoerde beleid.

• – De afdeling Advisering van de Raad van State (RvS) en het Interdepartementale beleidsonderzoek Koninkrijksrelaties adviseerden om het inzicht in de totale rijksuitgaven aan Caribisch Nederland (bijlage 6) te vergroten. Het kabinet heeft deze aanbeveling overgenomen. Het jaarlijkse overzicht van rijksuitgaven Caribisch Nederland is dit jaar uitgebreid.

• – In bijlage 8 Overzicht eilandelijke inkomsten zijn vanaf deze begroting voor de afgesloten boekjaren de gerealiseerde inkomsten weergegeven in plaats van de eerder door de eilanden begrote inkomsten, aangezien dit een beter inzicht geeft in de daadwerkelijke eilandelijke inkomsten.

Beleidsagenda

De beleidsagenda Koninkrijksrelaties geeft een overzicht van de hoofdlijnen van het beleid.

Het BES-fonds is een beleidsarm fonds en heeft daarom geen beleidsagenda. Via de vrije uitkeringen uit het BES-fonds ontvangen de Openbare Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen om de aan hen toebedeelde en deels wettelijke taken naar behoren uit te voeren, net zoals gemeenten middelen krijgen uit het gemeentefonds in Nederland. Het gaat hierbij om vrij besteedbare middelen. Het is - net als bij gemeenten – aan de lokale democratie om ambities te formuleren, aanvullende inkomsten te genereren en beleidskeuzes te maken. Het is aan de eilanden om verantwoording af te leggen over de via het BES-fonds verstrekte middelen.

De beleidsartikelen

De apparaatsuitgaven/-ontvangsten voor de uitvoering van het BES-fonds zijn opgenomen in de begroting van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Budgetflexibiliteit

De peildatum van de gepresenteerde budgetflexibiliteit (juridisch verplicht) is 1 januari 2021.

De niet-beleidsartikelen

Bijlagen

De bijlagen 1 en 2 bevatten de verdiepingsbijlagen voor Koninkrijksrelaties en het BES-fonds. Bijlage 3 is een overzicht van de moties en toezeggingen voor beide hoofdstukken.

Daarna volgt voor Koninkrijksrelaties een overzicht subsidies (bijlage 4), een overzicht evaluatie- en overig onderzoek (bijlage 5) en het overzicht rijksuitgaven Caribisch Nederland (bijlage 6).

Met betrekking tot het BES-fonds volgen het overzicht belasting- en premieontvangsten Caribisch Nederland (bijlage 7), het overzicht eilandelijke inkomsten (bijlage 8) en het overzicht renteloze leningen Caribisch Nederland (bijlage 9).

Het uitgangspunt is om in de verdiepingsbijlage de beleidsmatige en technische mutaties toe te lichten die groter zijn dan of gelijk zijn aan de ondergrens zoals deze in de Rijksbegrotingsvoorschriften 2020 (RBV 2020) is opgenomen, de zogenaamde staffel, te weten:

2. Beleidsagenda

2.1 Beleidsprioriteiten

De impact van Covid-19 op het Caribische deel van het Koninkrijk

De problemen die er al waren in het Caribische deel van ons Koninkrijk (financiële tekorten, hoge werkeloosheid, veel criminaliteit en armoede), zijn door de wereldwijde Covid-19 crisis toegenomen en daarmee ook voor iedereen zichtbaar geworden.

Het is duidelijk geworden dat de landen Curaçao, Aruba en Sint Maarten het niet alleen redden. Niet alleen op financieel-economisch gebied, maar ook als het gaat om bijvoorbeeld de voedselketen, de zorgcapaciteit of de logistieke dienstverlening in het gebied, is gebleken dat hulp van Nederland noodzakelijk is. De medische ondersteuning en voedselhulp is en wordt onvoorwaardelijk door Nederland ter beschikking gesteld. Met de voorwaarden die gesteld worden aan verdere liquiditeitssteun hebben de landen op het moment van schrijven nog niet ingestemd.

Covid-19 heeft niet alleen een grote invloed op de landen in het Caribische deel van ons Koninkrijk. Ook de openbare lichamen, Bonaire, Sint Eustatius en Saba (BES-eilanden), zijn hierdoor geraakt. Dit heeft zijn weerslag gehad op de (langdurige) programma’s, projecten en afspraken die op deze eilanden lopen. Desondanks is en wordt getracht deze zoveel mogelijk doorgang te laten vinden. Zo zal er op Bonaire in het kader van het Bestuursakkoord Bonaire ook in 2021 verder gewerkt worden aan alle elf de uitvoeringsagenda's (Kamerstukken II 2018/19, 31568, nr. 207).

BES-eilanden: meer dan ooit onderdeel van Nederland

Tijdens de Covid-19 crisis is nog meer dan voorheen duidelijk geworden dat Bonaire, Sint Eustatius en Saba onderdeel uitmaken van Nederland. Dit betekent dat veel regels en maatregelen die voor Nederlandse gemeenten gelden, ook op de BES-eilanden van toepassing zijn. Zowel restricties als ondersteuning. De samenwerking met de verschillende departementen in Den Haag, die allen voor hun eigen taakgebied op het eiland verantwoordelijk zijn, is daarbij cruciaal. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) blijft daarin de spin in het web, die de verantwoordelijkheid heeft om vraagstukken te agenderen, de samenwerking te coördineren en waar nodig te faciliteren. De bestrijding van Covid-19 heeft grote gevolgen voor de samenleving en de economie van Caribisch Nederland (CN), onder meer vanwege het wegvallen van het toerisme. Deze coronaproblematiek komt bovenop reeds bestaande kwetsbaarheden op de eilanden op het gebied van de economische structuur, werkgelegenheid, infrastructuur en armoede. Kabinetsbreed is en blijft de ambitie dan ook om het sociale en economisch perspectief in Caribisch Nederland verder te verbeteren, zoals benoemd in het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ (Kamerstukken II, 2017/18, 34700, nr. 34). Om op korte termijn uitvoering te geven aan investeringsprojecten die bijdragen aan structurele versterking van de economieën van de openbare lichamen stelt het kabinet € 8 mln. ter beschikking. Er wordt een reservering gemaakt op de Aanvullende Post en de middelen worden vrijgegeven op voorwaarde van 50% cofinanciering van het beleidsverantwoordelijke departement.

Coördinerende verantwoordelijkheid bij eilandgerichte aanpak

De meerjarenakkoorden met Bonaire (Bestuursakkoord) en Saba (Saba Package) lopen in 2021 onverminderd door (Kamerstukken II 2018/19, 31568, nr. 207 en Kamerstukken II 2018/19, 35000 IV, nr. 66). De integrale aanpak die de akkoorden voorstaan draagt bij aan de samenwerking tussen de betrokken departementen en het lokale bestuur. De coördinerende rol van het Ministerie van BZK hierin is en blijft belangrijk. Het belang van die integrale aanpak, samenwerking en coördinatie wordt onderschreven door de aanbevelingen van de Afdeling advisering van de Raad van State en het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Koninkrijksrelaties. De uitwerking van de kabinetsreactie speelt daarmee ook een belangrijke rol voor de toekomstige onderlinge verhoudingen (Kamerstukken II 2019/20, 35300 IV, nr. 11). De kabinetsreactie wordt benaderd als een samenhangend programma met onderliggende trajecten/(deel)projecten onder aansturing van de Stuurgroep Caribisch Nederland. Het Ministerie van BZK is verantwoordelijk voor de algehele coördinatie. Binnen het programma zijn diverse werkgroepen ingericht, bestaande uit betrokken departementen, openbare lichamen en andere relevante stakeholders. Deze werkgroepen houden zich bezig met de uitwerking van de aanbevelingen op diverse terreinen, zoals de taakverdeling tussen het Rijk en de openbare lichamen, wetgeving, begroting en financiën en de publieke dienstverlening. Er wordt met alle betrokkenen hard gewerkt om eind 2020 enkele eerste adviezen op te leveren. Het streven is om dat in 2021 af te ronden, waarna kan worden gestart met het opstellen van de diverse uitvoeringsagenda’s. Daarmee wordt tevens getracht een meerjarig commitment met alle drie de BES-eilanden te bereiken, waarmee het fundament onder de samenwerking nog duidelijker en steviger wordt.

Herstel van verhoudingen op Sint Eustatius

In 2018 werd door Nederland in het lokale bestuur op Sint Eustatius ingegrepen wegens grove taakverwaarlozing. Een regeringscommissaris voorziet sindsdien in het tijdelijk bestuur van Sint Eustatius. In 2021 wordt de weg naar het herstel van de normale verhoudingen op Sint Eustatius ingezet en zal de regeringscommissaris de taken van het bestuur zij aan zij met een eilandsraad met beperkte bevoegdheden gaan uitoefenen. De inzet blijft om de lokale democratie en het professioneel bestuur van het eiland zo snel en duurzaam mogelijk te herstellen. Er wordt doorgewerkt aan de infrastructuur, flora en fauna, maar ook aan de professionalisering van het openbaar lichaam waarbij de nadruk ligt op het bestendigen van de vernieuwde administratieve organisatie. Er worden belangrijke stappen gezet in het verbetertraject financieel beheer, gericht op een betrouwbare planning en control cyclus en een begroting die voldoet aan de eisen. Alles met het oog op het zo snel mogelijk verantwoord mogelijk maken van een nieuwe fase in het herstel van de volwaardige democratie.

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

In 2021 wordt bezien hoe reeds bestaande, succesvolle trainingen en trajecten die bijdragen aan de kwaliteit en uitvoeringskracht van ambtenaren en potentiële bestuurders op de eilanden, zoals het Talent Ontwikkel Programma (TOP) Bonaire, een structureel karakter kunnen krijgen. Hiermee wordt ook invulling gegeven aan het advies van de Commissie van Wijzen in hun rapport ‘Nabijheid of distantie, een wereld van verschil’ omtrent Sint Eustatius, om een vorm van permanente educatie voor bestuurders en politici op te zetten (Kamerstukken II 2018/19, 31568, nr. 196). De insteek hierbij is dat dit op den duur door het openbaar lichaam of de markt overgenomen wordt. Bij dit traject wordt gekeken naar de behoefte van het openbaar bestuur op de eilanden zelf en samengewerkt met partners waarmee goede samenwerkingsverbanden bestaan.

Voor de drie landen is het verhogen van de kwaliteit van de publieke sector in zijn algemeenheid een belangrijk punt uit de hervormingspakketten die zijn opgesteld in het kader van liquiditeitssteun naar aanleiding van de Covid-19 crisis. De landen hebben op datum van schrijven nog niet ingestemd met de inhoud van de hervormingspakketten.

Financieel toezicht

De financiële situatie op Aruba, Curaçao en Sint Maarten is zorgelijk. Door de Covid-19 crisis is de situatie op alle drie de landen verder verslechterd. Het begrotingsbeleid vormt al jaren een uitdaging. Het College Aruba financieel toezicht (CAft) en het College financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Cft) adviseren de Rijksministerraad (RMR) over de overheidsfinanciën van de landen, gericht op het bewerkstelligen van een duurzame financiële overheidshuishouding. Het College financieel toezicht BES (Cft-BES) adviseert de Minister van BZK over de financiën van Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Op het moment van schrijven hebben de landen nog niet ingestemd met de voorwaarden die Nederland stelt aan verdere liquiditeitssteun. De uiteindelijke besluiten op dit gebied zullen een grote impact hebben op de inzet en werkzaamheden gericht op het financieel beheer en toezicht van de landen.

Ook Bonaire heeft moeite met het implementeren van goed financieel beheer, onder andere veroorzaakt door frequente bestuurlijke wisselingen en het ontbreken van kwalitatieve en kwantitatieve capaciteit. Het op orde brengen van het financieel beheer op Bonaire is daarom opgenomen als één van de kernpunten in het Bestuursakkoord Bonaire, met als doel een goedkeurende accountantsverklaring bij de jaarrekening 2021 (Kamerstukken II 2018/19, 31568, nr. 207). De uitvoering van de verschillende projecten om het financieel beheer te verbeteren kent onvoldoende voortgang en leidt tot op heden niet tot zichtbare verbeteringen. Vanuit het Bestuursakkoord blijft het Ministerie van BZK waar nodig expertise aanbieden en heldere afspraken maken om alsnog tot verbetering te komen.

Het verbeteren van het financieel beheer op Sint Eustatius is meegenomen in de uitvoering van de Tijdelijke wet taakverwaarlozing Sint Eustatius. De financiële situatie op Saba is op orde. Saba beschikt al vijf jaar achter elkaar over een goedkeurende accountantsverklaring.

Versterken van de rechtsstaat op Aruba, Curaçao en Sint Maarten

Een sterke rechtsstaat is een randvoorwaarde voor het bevorderen en borgen van goed bestuur. Terwijl rechtshandhaving en veiligheid aangelegenheden zijn van de autonome landen, ondersteunt Nederland Aruba, Curaçao en Sint Maarten hierbij. Het Ministerie van BZK werkt hierin nauw samen met de Ministeries van Justitie en Veiligheid (JenV) en Defensie.

Nu de afgelopen jaren is gebleken dat de aanpak van de bestrijding van ondermijning effectief is, wordt de projectmatige aanpak ter versterking van het Recherche Samenwerkingsteam (RST), de openbaar ministeries en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie gewijzigd naar een structurele versterking van deze diensten. Deze wijziging borgt een duurzame en effectieve bestrijding van ondermijning.

In 2020 is de Samenwerkingsregeling Waarborging Plannen van Aanpak Landstaken Curaçao en Sint Maarten met twee jaar verlengd, omdat de plannen van aanpak politie en detentiewezen op Sint Maarten nog niet zijn afgerond. Hoewel met de verlenging de Samenwerkingsregeling zal gelden tot 10 oktober 2022, streven Sint Maarten en Nederland naar afronding van de resterende plannen van aanpak zoveel eerder als mogelijk. De Samenwerkingsregeling heeft geen werking meer voor Curaçao.

Figuur 3 Staatskundige en geografische inrichting van het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden (inwoneraantallen per 01-01-2020, Sint Maarten per 01-01-2018)

Bron beeldmateriaal: Algemene Rekenkamer. Bron inwonersaantallen: CBS (Caribisch Nederland), CBS Aruba (Aruba), CBS Curaçao (Curaçao), STAT Sint Maarten (Sint Maarten).

Verlenen van hulp en bijstand

Mede door de Covid-19 crisis heeft de verbouwing en uitbreiding van de vreemdelingenbewaring op Curaçao vertraging opgelopen. Voor dit project heeft het kabinet in 2019 meerjarige middelen ter beschikking gesteld in het kader van de situatie in Venezuela. Deze worden nu doorgeschoven naar 2021 met het streven het project het eind van dit jaar af te ronden. Ook een deel van de diverse bijstandsprojecten in Aruba hebben mede door Covid-19 vertraging opgelopen en zullen in 2021 worden gerealiseerd.

Wederopbouw Sint Maarten

In 2017 trokken de orkanen Irma en Maria met verwoestende gevolgen over de Bovenwindse Eilanden. Met name het land Sint Maarten werd zwaar getroffen. Als autonoom land binnen het Koninkrijk is het zelf verantwoordelijk voor de wederopbouw. Nederland ondersteunt Sint Maarten financieel bij de wederopbouw, met de inzet van de Wereldbank (trustfund) en met technische assistentie. Het streven is om de laatste tranche van beschikbare middelen in 2021 beschikbaar te stellen aan het trustfund. Het trustfund zelf is actief tot eind 2025. In navolging van de gemaakte afspraken met Sint Maarten levert Nederland in 2021 voor de laatste keer een bijdrage aan de begroting van de Integriteitskamer Sint Maarten. Vanaf 2022 draagt Sint Maarten deze kosten geheel zelf.

Waar het accent bij de wederopbouw van Sint Maarten gelegd wordt in 2021, is deels afhankelijk van het verdere verloop van de Covid-19 crisis. Op een aantal speerpunten wordt onverminderd ingezet: de aanpak van de afvalproblematiek en het herstel van huizen, shelters en scholen. Daarnaast is de inzet om opgestarte projecten door te laten lopen, zoals het herstel van de luchthaventerminal en het ziekenhuis.

Overzicht coronamaatregelen

De afgelopen maanden zijn voor een belangrijk deel getekend door de coronacrisis. Het kabinet heeft diverse (nood)maatregelen genomen om de crisis het hoofd te bieden. Deze paragraaf geeft een overzicht van de maatregelen die op de begroting van Koninkrijksrelaties zijn genomen. Een uitgebreid overzicht is te vinden op www.rijksfinancien.nl/corona-visual. 

De landen Aruba, Sint Maarten en Curaçao hebben op grond van artikel 36 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden een beroep gedaan op de solidariteit binnen het Koninkrijk. De Rijksministerraad (RMR) heeft op basis van de adviezen van het College Aruba financieel toezicht (CAft) en het College financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Cft) meermaals besloten om liquiditeitssteun beschikbaar te stellen, die ten goede moeten komen aan dat deel van de bevolking dat het zwaarst getroffen wordt.

Door het wegvallen van het toerisme en de lockdowns zijn daarnaast de inkomsten van veel burgers in het Caribisch deel van het Koninkrijk weggevallen. Het kabinet heeft daarom besloten om middelen ter beschikking te stellen om de kwetsbare groepen in het Caribisch deel van het Koninkrijk te kunnen voorzien van voedselpakketten en hygiëneproducten.

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Uitgaven Koninkrijksrelaties

Toelichting

1. Recherchesamenwerkingsteam (RST)

Nu de aanpak voor de bestrijding van ondermijning effectief is gebleken, wordt de projectmatige aanpak gewijzigd naar een structurele versterking van het RST, de openbaar ministeries en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie. De wijziging van een projectmatige inzet naar een structurele versterking zorgt middels een brede en integrale aanpak voor een duurzame bestrijding van ondermijning.

2. Kasschuif subsidie Rode Kruis

Dit betreft een kasschuif. De subsidie (totaal € 16,0 mln.) aan het Rode Kruis ten behoeve van de noodpakketten op Aruba, Curaçao en Sint Maarten wordt voor 90% in 2020 als voorschot uitbetaald. De resterende 10% wordt in 2021 uitbetaald bij vaststelling van de subsidie.

3. Kasschuif vreemdelingenbewaring

Curaçao en Aruba zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de projecten in het kader van de vreemdelingenbewaring. Op basis van een advies van de Dienst Justitiele Inrichting (DJI) aan Curaçao zijn bestaande bouwplannen voor de vreemdelingenbewaring bij het Sentro di Detenshon i Korekshon Korsou (SDKK) eind 2019 verder uitgewerkt en aangepast. Het nieuwe programma van eisen is in januari 2020 opgesteld door Curaçao. Dit heeft tot een aangepaste planning geleid, waardoor het overgrote gedeelte van de uitgaven in 2021 zal plaatsvinden. Wegens lock down maatregelen op Curaçao en Aruba hebben een aantal van de werkzaamheden tussen maart en mei 2020 stil gelegen. Nederland heeft afspraken gemaakt met Curaçao en Aruba over de besteding van middelen. Een kasschuif blijft het voor Nederland mogelijk maken erop toe te zien dat Curaçao en Aruba ook in 2021 de gemaakte afspraken nakomen.

4. Middelen Integrale aanpak Caribisch Nederland

Het tijdelijk besluit integrale projecten BES is geëindigd op 31 december 2019. De Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) hebben met elkaar afgesproken dat dit besluit niet wordt verlengd, op voorwaarde dat de middelen ingezet worden om lopende trajecten duurzaam te borgen. De structurele middelen die op de begroting van Koninkrijksrelaties stonden worden teruggeboekt naar SZW en VWS.

5. Regio Envelop Caribisch Nederland

Begin 2020 heeft het kabinet in de tweede tranche totaal € 20,0 mln. uit de Regio Envelop beschikbaar gesteld voor Caribisch Nederland (Kamerstukken II 2019/20, 29697, nr. 82). Het betreft hier middelen voor het project Versterking Governance.

6. Wisselkoers leningen

Als gevolg van de huidige wisselkoers van de dollar ten opzichte van de euro zijn er meerontvangsten op de rente over de uitstaande leningen. Deze wisselkoersmeevaller wordt toegevoegd aan de wisselkoersreserve op artikel 7 van deze begroting.

7. Wisselkoers BES-fonds

Een budget van € 4,8 mln. in 2020 en € 12,1 mln. in 2021 wordt overgeheveld naar de begroting van het BES-fonds ter compensatie van wisselkoersverschillen.

8. Kasschuif wisselkoers

Om ook de wisselkoers voor de begroting van het BES-fonds in 2021 te kunnen compenseren, vindt er een kasschuif van € 4,0 mln. plaats.

Ontvangsten Koninkrijksrelaties

Toelichting

1. Wisselkoers leningen

Als gevolg van de huidige wisselkoers van de dollar ten opzichte van de euro zijn er meerontvangsten op de rente over de uitstaande leningen. Deze wisselkoersmeevaller wordt toegevoegd aan de wisselkoersreserve op artikel 7 van deze begroting.

Uitgaven BES-fonds

Toelichting

1. Wisselkoers BES-fonds

De vrije uitkering van het BES-fonds is vastgelegd in dollars. Door de huidige wisselkoers van de dollar ten opzichte van de euro is er sprake van een wisselkoerstegenvaller. Deze wordt gedekt vanuit de wisselkoersreserve op artikel 7 van de begroting van Koninkrijksrelaties.

2. Extra middelen Covid-19

Naar aanleiding van de maatregelen van het kabinet in verband met Covid-19 is afgesproken dat er extra middelen naar de openbare lichamen gaan voor eilandelijk beleid. Het gaat om vrij besteedbare middelen.

Ontvangsten BES-fonds

Toelichting

1. Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba

Op basis van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (FinBES) dienen de uitgaven en ontvangsten over ieder uitkeringsjaar voor het BES-fonds gelijk te zijn. Ten behoeve van de dekking van deze uitgaven is een post ontvangsten geraamd. De voeding van het BES-fonds is direct afkomstig uit de belastingontvangsten van het Rijk.

2.3 Overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven

2.4 Strategische evaluatieagenda

In lijn met de derde voortgangsrapportage Inzicht in Kwaliteit (Kamerstukken II 2019/20, 31865, nr. 168) worden in de begroting van 2021 stappen gezet richting een strategische evaluatieagenda (SEA).

De begroting van 2021 is een overgangsjaar waarin nadere invulling wordt gegeven aan de SEA. Dat leidt ertoe dat in plaats van de meerjarenplanning beleidsdoorlichtingen hier de strategische evaluatieagenda wordt getoond. Het onderstaande overzicht strategische onderzoeken biedt inzicht in en toelichting bij een selectie van strategische onderzoeken in aansluiting op de beleidsprioriteiten van Koninkrijksrelaties in 2021. Het volledige overzicht ‘Evaluatie- en overig onderzoek’, inclusief de geplande beleidsdoorlichtingen, is te vinden in bijlage 5.

Toelichting

Beleidsdoorlichting Noodhulp en Wederopbouw Bovenwindse Eilanden

In september 2017 verwoestte de orkaan Irma de Bovenwindse Eilanden Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius. Nederland reageerde hierop door noodhulp te verstrekken aan de eilanden en vervolgens hulp bij de wederopbouw van de eilanden. Hiervoor is artikel 8 aan de begroting van Koninkrijksrelaties toegevoegd. In de begroting voor het jaar 2019 en 2020 is opgenomen dat BZK in 2020 start met een beleidsdoorlichting van artikel 8. De beleidsdoorlichting zal starten in 2020 en in 2021 aan de Kamer aangeboden worden.

De doelstelling van deze beleidsdoorlichting is tweeledig. Enerzijds zal een zo volledig mogelijk beeld gegeven worden van de doeltreffendheid en doelmatigheid van reeds gedane bestedingen voor de wederopbouw van de bovenwindse eilanden. Anderzijds zal een beeld geschetst worden van de doeltreffendheid en doelmatigheid van de structuur die is opgetuigd rond de noodhulp en de wederopbouw van de bovenwindse eilanden, in theorie en praktijk.

2.5 Overzicht risicoregelingen

Toelichting

Voorschotten 9e Europees Ontwikkelingsfonds (EOF)

Doel en werking garantieregeling

De garantstelling is op verzoek van de Europese Commissie in het kader van het Europees Ontwikkelingsfonds verstrekt door Nederland. De Europese Commissie verlangt, bij projecten van de lidstaten niet vallend binnen de Europese grenzen, een garantstelling voor individuele landen en gebieden overzee (LGO’s). De garantstelling betreft het Bonaire riolerings- en waterzuiveringsprogramma. Het programma ondervindt vertraging door een arbitragezaak. De garantie liep oorspronkelijk in juni 2019 af en is verlengd tot juni 2022.

Beheersing risico’s

Nederland volgt, samen met Bonaire, de uitvoering van het programma nauwlettend en heeft in 2019 een aanvullend bedrag van € 2 mln. (€ 1 mln. van het Ministerie van BZK en € 1 mln. van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) ter beschikking gesteld om het project tot een goed einde te brengen.

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor deze garantie is geen begrotingsreserve aanwezig en wordt geen premie afgedragen als vergoeding voor de afgegeven garantie.

Toelichting

De leningen aan de landen worden meestal afgesloten in Antilliaanse gulden (ANG) of Arubaanse florin (AWG) en vastgelegd in de begroting in euro's (€). Deze vastlegging gebeurt op basis van de geldende koers op het moment van aangaan van de lening (historische waarde). De aan Caribisch Nederland verstrekte renteloze leningen in dollars (USD) zijn in bijlage 9 te vinden.

De huidige stand van de leningen afgesloten in voorgaande boekjaren zijn geactualiseerd tot 24 augustus 2020. De in 2020 afgesloten leningen zijn opgesteld op basis van de vastgestelde euro-dollar begrotingskoers voor 2020 (€ 1,12). De wisselkoerseffecten worden gecorrigeerd per jaarverslag.

Artikel 5 Schuldsanering/lopende inschrijving/leningen

Leningen lopende inschrijving Curaçao en Sint Maarten

Om ervoor te kunnen zorgen dat Curaçao en Sint Maarten een gezonde financiële huishouding kunnen voeren, waarbij de eigen verantwoordelijkheid van de landen voorop blijft staan, zijn afspraken gemaakt tussen deze landen en Nederland. Deze afspraken zijn geformaliseerd in de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft) en betreffen een deugdelijk begrotingsbeleid, het op orde brengen van het financieel beheer en een effectief financieel toezicht ter voorkoming van nieuwe opbouw van schulden. Daarnaast is afgesproken dat Nederland een lopende inschrijving aanbiedt voor leningen aan Curaçao en Sint Maarten, tegen het actuele rendement op staatsleningen van de desbetreffende looptijd. Het merendeel van de leningen zijn zogenaamde «bulletleningen» met aflossing ineens aan het einde van de looptijd.

De lopende inschrijving Sint Maarten van 2019 is een lening voor 30 jaar, die aan Sint Maarten verstrekt is om de liquiditeitspositie van Sint Maarten te versterken. Deze positie was ernstig verzwakt na de orkaan Irma. Dit is een uitzondering op de regel dat van de lopende inschrijving alleen gebruik gemaakt mag worden voor de kapitaaldienst en bij een sluitende begroting (art. 25 Rft). Vanwege het afwijkende risicoprofiel van deze lening wordt op de Aanvullende Post (bij de middelen gereserveerd voor de wederopbouw van Sint Maarten) een begrotingsreserve aangehouden van 3% van de uitstaande lening.

Het Ministerie van Financiën voert het beheer over deze leningen, de belasting vindt plaats op hoofdstuk Koninkrijksrelaties (IV).

Liquiditeitsleningen Curaçao en Sint Maarten

Curaçao en Sint Maarten hebben in verband met de covid-19 in 2020 verschillende liquiditeitsleningen ontvangen. Deze liquiditeitsleningen van Curaçao en Sint Maarten lopen tot en met 2022 en hebben een rentepercentage van 0,00%. Aan de liquiditeitsleningen zijn verschillende voorwaarden verbonden. Conform het advies van het Cft bestaat de mogelijkheid om de in 2020 verstrekte liquiditeitssteun aan Curaçao en Sint Maarten in 2022 te herfinancieren. Een overzicht van alle noodmaatregelen in het kader van Covid-19 is bij Beleidsprioriteiten te vinden.

Lening OBNA

Dit betreft een vordering op de Ontwikkelingsbank van de Nederlandse Antillen (OBNA) vanwege middelen die destijds ter beschikking zijn gesteld voor het bevorderen van de economie op de Nederlandse Antillen.

Leningen Aruba

Maatregel Tussenbalans

In het kader van de Maatregel Tussenbalans zijn met ingang van 1991 begrotingsleningen verstrekt aan Aruba ter financiering van projecten, waarvan een bepaald rendement verwacht mag worden. De leningen hebben een looptijd van 30 jaar, waarvan de eerste acht jaar aflossingsvrij waren. Nu wordt jaarlijks conform afspraken afgelost. Het jaarlijkse rentepercentage is 2,5%. In 2025 zullen de laatste aflossingen plaatsvinden.

Water- en Energiebedrijf Aruba

Het betreft een begrotingslening uit 1995 ten behoeve van het Water- en Energiebedrijf NV gevestigd te Aruba. De lening is verstrekt voor het aldaar verrichten van een groot aantal investeringen voor de renovatie en uitbreiding van het Water- en Energiebedrijf. De lening heeft een looptijd tot 30 juni 2026, waarvan de eerste acht jaar aflossingsvrij waren. Nu wordt jaarlijks conform afspraken afgelost. Het jaarlijkse rentepercentage is 2,5%.

Liquiditeitsleningen Aruba

Aruba heeft in 2020 om bijstand gevraagd op grond van artikel 36 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden om de gevolgen van het coronavirus op te kunnen vangen. De liquiditeitsleningen hebben een looptijd tot en met 2022 en een rentepercentage van 0,00%. Aan de liquiditeitsleningen zijn verschillende voorwaarden verbonden. Conform het advies van het CAft bestaat de mogelijkheid om de in 2020 verstrekte liquiditeitssteun aan Curaçao en Sint Maarten in 2022 te herfinancieren. Een overzicht van alle noodmaatregelen in het kader van Covid-19 is bij Beleidsprioriteiten terug te vinden.

Artikel 8 Wederopbouw Bovenwindse Eilanden

Liquiditeitsleningen Sint Maarten

In 2018 zijn twee 30-jarige renteloze leningen aan Sint Maarten verstrekt om de liquiditeitspositie van het land te verstevigen na de schade van orkaan Irma. De eerste vijf jaar zijn aflossingsvrij, daarna wordt jaarlijks afgelost.

2.6 Implementatie van mensenrechtenverdragen

Op aanbeveling van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) informeert de regering jaarlijks de Staten-Generaal in de memorie van toelichting op de begroting Koninkrijksrelaties over de stand van zaken rond de implementatie van mensenrechtenverdragen in het Caribische deel van het Koninkrijk (Kamerstukken II 2018/19, 33826, nr. 29). In het afgelopen begrotingsjaar zijn voor (ei)landen in dit gedeelte van het Koninkrijk geen verdragen met een dergelijk karakter bekrachtigd. Ook zijn geen implementatieplannen tot stand gekomen met betrekking tot mensenrechtenverdragen in deze gebieden. In navolging van een aanbeveling van de AIV is recentelijk wel besloten tot de instelling van een periodiek overleg tussen de vier landen van het Koninkrijk, waarin de implementatie van mensenrechtenverdragen centraal zal staan. Dit overleg zal worden ingebed in het Ambtelijk Wetgevingsoverleg Koninkrijksrelaties (AWOK) en bekendstaan als de subcommissie mensenrechtenverdragen. De eerste bijeenkomst van deze subcommissie was voorzien op 15 april 2020. In verband met de Covid-crisis – en het beslag dat deze crisis op het overheidsapparaat van met name Aruba, Curaçao en Sint Maarten legt – is in gezamenlijk overleg besloten deze bijeenkomst tot nader order uit te stellen.

3. Beleidsartikelen Koninkrijksrelaties

3.1 Artikel 1. Versterken rechtsstaat

A. Algemene doelstelling

Het bevorderen van goed bestuur door een bijdrage te leveren aan het versterken van de rechtsstaat van de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Dit krijgt vorm door samenwerking op het gebied van veiligheid, rechtshandhaving en grensbewaking en ondersteuning van de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

Rechtshandhaving en veiligheid zijn aangelegenheden van de landen van het Koninkrijk. De minister is verantwoordelijk voor het stimuleren van de versterking van de rechtsstaat in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Dit doet de minister door de landen te ondersteunen en invulling en uitvoering te geven aan samenwerkingsregelingen en rijkswetten. Daarbij werkt de minister nauw samen met de betrokken bewindspersonen van Justitie en Veiligheid en van Defensie die de operationele capaciteit voor de ondersteuning en versterking leveren.

Deze ondersteuning komt voort uit artikel 36 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden waarin is bepaald dat de landen binnen het Koninkrijk elkaar hulp en bijstand verlenen, en komt tot stand door het treffen van onderlinge regelingen op grond van artikel 38, eerste lid, van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden.

C. Beleidswijzigingen

Nu de aanpak voor de bestrijding van ondermijning effectief is gebleken, wordt de projectmatige aanpak gewijzigd naar een structurele versterking van het Recherche Samenwerkingsteam (RST), de openbaar ministeries en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie. Zij zetten sinds 2016 met een gemeenschappelijke aanpak in op bestrijding van ondermijning in Sint Maarten en (deels ook) op Curaçao. Deze projectmatige inzet was in 2018 verlengd tot en met 2021. De wijziging van een projectmatige inzet naar een structurele versterking zorgt middels een brede en integrale aanpak voor een duurzame bestrijding van ondermijning.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Van het totale uitgavenbudget op artikel 1 is 100% juridisch verplicht en dit kent de volgende onderverdeling:

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

De bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken zijn voor 100% juridisch verplicht. De uitgaven zijn voor onbepaalde tijd vastgelegd in de beheersovereenkomst Koninklijke Marechaussee (KMar) en het Ministerie van BZK. De uitgaven voor de rechterlijke macht zijn vastgelegd in de uitzendregeling voor rechters en ambtenaren.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Grensbewaking (Defensie)

Nederland stelt voor onbepaalde tijd personeel van de KMar beschikbaar ter ondersteuning van het grenstoezicht in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Deze flexibele pool van 43 fte levert een bijdrage aan de uitvoering van grens gerelateerde politietaken in de landen. Het gaat hierbij om grensbewaking, het uitvoeren van de politietaak op respectievelijk de luchthaven en de maritieme grenzen, de bestrijding van drugs-, wapen- en migratiecriminaliteit. De operationele inzet van de medewerkers vanuit de flexpool vindt plaats onder het bevoegd gezag van het land waar de betreffende werkzaamheden worden verricht.

Recherchecapaciteit (JenV)

Zoals vastgelegd in de Rijkswet Politie van Curaçao, van Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba en het Protocol inzake gespecialiseerde recherchesamenwerking heeft het Recherche Samenwerkingsteam (RST) de taak om zware, georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit te bestrijden, alsook criminaliteit die een ernstige inbreuk maakt op de rechtsorde, waaronder ondermijning en corruptie. Daarnaast verricht het RST de afhandeling van internationale rechtshulpverzoeken op dit gebied. Het RST werkt onder gezag van de lokale openbaar ministeries.

Met de Politiewet 2012 is bepaald dat er tussen de politie en het Ministerie van Justitie en Veiligheid een gesloten systeem voor financiering van de politie bestaat. Jaarlijks worden de budgetten van begrotingshoofdstuk IV Koninkrijksrelaties ten behoeve van het RST overgeheveld naar begrotingshoofdstuk VI Justitie en Veiligheid. Het beleidsmatig instrument wordt in de begroting van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verantwoord, gezien haar politieke verantwoordelijkheid voor het beschikbaar stellen van de middelen. 

Rechterlijke macht (JenV)

Ter versterking van de rechtsstaat is volledige bezetting van het Gemeenschappelijk Hof en de openbaar ministeries van groot belang. Vanwege een gebrek aan lokale personele capaciteit draagt Nederland hier op verzoek van de landen aan bij door het ter beschikking stellen van rechters en officieren van justitie. Deze treden in lokale dienst, waarbij een uitzendtoelage wordt vergoed ten laste van de begroting van Koninkrijksrelaties. Bij de openbaar ministeries en het Gemeenschappelijk Hof werken ook rechters en officieren van justitie aan de aanpak van ondermijning.

3.2 Artikel 4. Bevorderen sociaaleconomische structuur

A. Algemene doelstelling

Het bewerkstelligen van een merkbare positieve verandering in het leven van de burgers in de Caribische delen van het Koninkrijk door te ondersteunen bij het creëren van een betrouwbare en goed functionerende overheid. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) draagt daaraan bij middels het versterken van de uitvoeringskracht, het inzetten van kennis en expertise en het coördineren van de inzet van het Rijk.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van technische assistentie en het delen van kennis.

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van praktische samenwerking en het opzetten van samenwerkingsovereenkomsten.

Regisseren

• – De minister coördineert de rijksbrede inzet in Caribisch Nederland en bevordert de integrale samenwerking.

• – De minister is verantwoordelijk voor het bevorderen van goed bestuur in Caribisch Nederland.

• – De minister geeft invulling aan zijn taken zoals omschreven in de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft), Landsverordening Aruba financieel toezicht (LAft), het protocol Afspraken tussen de regeringen van Aruba en Nederland over de openbare financiën van Aruba en het protocol Aruba-Nederland 2019-2021.

• – De minister houdt financieel toezicht op de openbare lichamen op basis van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (FinBES).

C. Beleidswijzigingen

Er zijn geen beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Van het totale uitgavenbudget op artikel 4 is 54,7% juridisch verplicht en dit kent de volgende onderverdeling:

Subsidies (regelingen)

De subsidiebudgetten zijn voor 87% juridisch verplicht. Het subsidiebudget aan Caribisch Nederland is voor 46% verplicht en betreft de uitbetaling van de resterende subsidies voor UNICEF en WeConnect na vaststelling van de reeds verstrekte subsidie. De subsidie aan het Rode Kruis ten behoeve van de noodpakketten op Aruba, Curaçao en Sint Maarten is grotendeels in 2020 als voorschot uitbetaald. De resterende bedrag (€ 1,6 mln.) wordt in 2021 uitbetaald bij vaststelling van de subsidie en is daarmee voor 100% juridisch verplicht.

Opdrachten

De opdrachtenbudgetten zijn voor 3% juridisch verplicht.

Inkomensoverdrachten

De inkomstenoverdrachten zijn voor 100% juridisch verplicht. De uitgaven voor inkomstenoverdracht liggen vast in de Vaste verrekenkoersregeling pensioenen (1990). Daarnaast is Nederland volgens artikel 4 lid 3 van de Onderlinge regeling rechtsopvolging en boedelscheiding APNA alsmede de rechtsopvolging van een aantal niet kapitaal gefinancierde pensioen(vervangende) verplichtingen van het Land de Nederlandse Antillen verplicht de pensioenen en uitkeringen van gewezen politieke ambtsdragers van de eilandgebieden Bonaire, Sint Eustatius en Saba te betalen (Stcrt. 2010, 14723).

Bijdragen aan medeoverheden

De bijdragen aan medeoverheden zijn voor 38% juridisch verplicht. Dit betreft de afgesproken Nederlandse bijdrage aan de Integriteitskamer van Sint Maarten (€ 0,5 mln.). Daarnaast zijn de middelen uit de regio envelop ten behoeve van het Governance project Sint Eustatius (€ 2,5 mln.) verplicht.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

4.1. Curaçao, Sint Maarten en Aruba

Subsidies (regelingen)

Diverse subsidies

Door het wegvallen van het toerisme en de lockdowns zijn de inkomsten van veel burgers in het Caribisch deel van het Koninkrijk weggevallen. Er is een toename zichtbaar in het aantal hulpbehoevenden dat zich aandient bij voedselbanken en soortgelijke initiatieven en organisaties, of anderszins afhankelijk is van voedselpakketten of -bonnen. Het kabinet heeft daarom besloten om in 2020 middelen ter beschikking te stellen om de kwetsbare groepen in het Caribisch deel van het Koninkrijk te kunnen voorzien van voedselpakketten en hygiëneproducten. De eerste subsidie (€ 16,0 mln.) aan het Rode Kruis ten behoeve van de noodpakketten op Aruba, Curaçao en Sint Maarten is voor 90% in 2020 als voorschot uitbetaald. De resterende 10% wordt in 2021 uitbetaald bij vaststelling. De tweede subsidie van maximaal € 25,2 mln. voor noodpakketten wordt aan het Rode Kruis beschikbaar gesteld om de hulp vanaf september 2020 tot en met eind 2020 te kunnen continueren.

Opdrachten

Opdrachten landen

Afhankelijk van de vraag en behoefte van het lokaal bestuur worden vanuit de begroting van Koninkrijksrelaties gerichte opdrachten aan organisaties betaald die als doel hebben goed bestuur en gezonde overheidsfinanciën te bevorderen.

Daarnaast wordt afhankelijk van de vraag en behoefte gericht de uitvoeringskracht van de overheden in de landen bevorderd, rekening houdend met lokale omstandigheden en de specifieke bestuurlijke context per land.

Inkomensoverdrachten

Toeslagen op pensioenen Nederlandse Antillen (NA)

Conform de regeling vaste verrekenkoers pensioeninkomen voormalig Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse pensioengerechtigden worden nadelige koersverschillen als gevolg van wisselkoersfluctuatie tussen de Antilliaanse gulden (ANG) en Arubaanse florin (AWG) enerzijds en de Euro (€) anderzijds gecompenseerd uit de begroting van Koninkrijksrelaties.

Bijdrage aan medeoverheden

Bijdrage landen

In 2021 betaalt Nederland de helft van de kosten voor de Integriteitskamer Sint Maarten. Dit is het laatste jaar dat Nederland zorgdraagt voor de financiering van de helft van de kosten. De bijdrage van Nederland zal aan Sint Maarten worden overgemaakt.

Vanwege de achterstand die mede is opgelopen door Covid-19 zijn de middelen voor de verbouwing en uitbreiding van de vreemdelingenbewaring op Curaçao in het kader van de situatie in Venezuela voor Curaçao en Aruba doorgeschoven naar 2021.

4.2. Caribisch Nederland

Subsidies (regelingen)

Subsidies Caribisch Nederland

UNICEF heeft een programma (2019-2021) opgezet om de openbare lichamen te helpen met het ontwikkelen van de kinderrechten. Het is ontwikkeld op basis van de uitkomsten van de Situational Analysis dat door UNICEF eind 2019 is afgerond. Belangrijk onderdeel van dit programma is ondersteuning bij gegevensverzameling, monitoring en evaluatie van effectief beleid. Ook is kinderrechteneducatie en -participatie net als in het vorige programma een belangrijk onderdeel. Verder zal ondersteuning worden geboden bij communicatiecampagnes voor positief ouderschap waarbij ook nauw zal worden samengewerkt met het programma Bes(t) 4 kids.

Opdrachten

Opdrachten Caribisch Nederland

Het ministerie richt zich op het verhogen van de kwaliteit en slagkracht van het openbaar bestuur op Caribisch Nederland en zet zich in om samen met de openbare lichamen de bestuurlijke kaders te versterken. Daarnaast wordt gericht de uitvoeringskracht van de ambtelijke apparaten van de openbare lichamen versterkt, rekening houdend met lokale omstandigheden en de specifieke bestuurlijke context per eiland. Er wordt door het ministerie geïnvesteerd in menselijk kapitaal, onder andere door middel van het trainen van de ambtelijke lokale apparaten, het voortzetten van het Talent Ontwikkelprogramma Bonaire en het gericht ondersteunen met kennis en expertise.

Verder wordt er door middel van de coördinerende rol van het ministerie gewerkt aan het bevorderen van integraal werken vanuit het Rijk. Daartoe wordt onder meer ingezet op maatregelen die een meer integrale weging en prioritering van beleidsvoornemens mogelijk moet maken. Zo wordt de coördinerende rol versterkt door de bestaande overlegstructuur intensiever te benutten (Kamerstukken II, 2019/20, 35300 IV, nr. 11). Beleidswijzigingen gericht op Caribisch Nederland zullen op de geëigende begrotingsmomenten worden besproken in de Stuurgroep Caribisch Nederland. In het voorjaar worden bovendien alle budgettaire plannen van de departementen besproken in de Stuurgroep Caribisch Nederland. Dit vergroot de transparantie, bevordert de samenhang van de plannen, opdrachten en integrale beleidsvorming. De ministeriële verantwoordelijkheid van de verschillende departementen blijft daarbij onverminderd van kracht.

Afhankelijk van de vraag en behoefte van het lokaal bestuur in Caribisch Nederland, worden verder vanuit de begroting Koninkrijksrelaties gerichte opdrachten aan organisaties gefinancierd, die als doel hebben goed bestuur en gezonde overheidsfinanciën te bevorderen.

Inkomensoverdrachten

Pensioenen en uitkeringen politieke ambtsdragers

Uit deze middelen worden de rechtspositionele regelingen van (voormalige) politieke ambtsdragers gefinancierd. Het betreft de pensioenen van gewezen politieke gezagdragers van het voormalige land Nederlandse Antillen (bewindspersonen, statenleden en gezaghebbers) afkomstig van Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Met het opheffen van het land Nederlandse Antillen in 2010 is bepaald dat deze pensioenen ten laste van Nederland komen (Stcrt. 2010, 14723).

Bijdrage aan medeoverheden

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

Op basis van de vraag en behoefte van het lokaal bestuur in Caribisch Nederland worden vanuit de begroting Koninkrijksrelaties bijzondere uitkeringen verleend, ten behoeve van sociaaleconomische initiatieven. Doel hiervan is om naast de vrije uitkering gericht initiatieven te kunnen ondersteunen op het sociaaleconomische vlak met additionele begeleiding en ondersteuning vanuit Den Haag.

Daarnaast hebben de ontwikkelingen op bestuurs- en uitvoeringskracht geleid tot verschillende meerjarenakkoorden, zoals het Bestuursakkoord Bonaire 2018-2022 en Saba Package 2019-2022 (Kamerstukken II 2018/19, 31568, nr. 207 en Kamerstukken II 2018/19, 35000 IV, nr. 66). In de akkoorden zijn afspraken gemaakt over de inzet van het Rijk en de inzet van de openbare lichamen. Het Ministerie van BZK zet in dit kader gerichte capaciteit en middelen in om opvolging aan de afspraken te geven. Dit omvat onder andere de inzet van gerichte technische assistentie daar waar er onvoldoende capaciteit en kennis is bij de openbare lichamen. Het doel is om het ambtelijk apparaat te versterken en goed bestuur en financieel beheer te bevorderen, om zo een positieve bijdrage aan het leven van de inwoners van Caribisch Nederland te bewerkstellingen. Het instrument bijdrage aan medeoverheden wordt gebruikt, zodat de openbare lichamen directer aangesloten zijn bij de activiteiten en de te behalen doelstellingen.

Tot slot heeft het kabinet begin 2020 geld uit de tweede van de Regio Evenlop beschikbaar gesteld (Kamerstukken II 2019/20, 29697, nr. 82). Een deel hiervan (€ 3,5 mln.) is voor het project Versterking Governance, deze budgetten worden in 2020 en 2021 uitgekeerd.

Volgens artikel 94 Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba wordt jaarlijks uiterlijk op de derde woensdag van mei een overzicht van alle bijzondere uitkeringen gepubliceerd.

Verdere rijksuitgaven aan Caribisch Nederland

Een overzicht van alle rijksuitgaven Caribisch Nederland is naar aanleiding van de motie Hachchi c.s. (Kamerstukken II 2011/12, 33000 IV, nr. 28) opgenomen als bijlage 6 bij deze begroting. Deze uitgaven worden aangeleverd door de betreffende departementen. De uitgebreidere toelichtingen zijn bij de begrotingen van de betreffende departementen te vinden.

3.3 Artikel 5. Schuldsanering/lopende inschrijving/leningen

A. Algemene doelstelling

Het ondersteunen van de houdbaarheid van de overheidsfinanciën van Curaçao en Sint Maarten door ten eerste de kwijtschelding van een deel van de schulden van Curaçao en Sint Maarten (in 2010) en ten tweede door het aanbieden van de mogelijkheid van een lopende inschrijving door Nederland tegen het actuele rendement op Nederlandse staatsleningen van de desbetreffende looptijd.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Gelet op de autonomie hebben de landen hun eigen verantwoordelijkheid voor de houdbaarheid van de overheidsfinanciën. Het financieel toezicht op Curaçao en Sint Maarten wordt op grond van de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft) uitgeoefend door de Rijksministerraad.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor:

Financieren

• – De minister financiert de kosten die voortkomen uit de schuldsanering en heeft een lopende inschrijving op leningen van Curaçao en Sint Maarten via de begroting van Koninkrijksrelaties. Dit is terug te voeren op de bestuurlijke afspraken die zijn gemaakt in de aanloop naar de nieuwe staatkundige verhoudingen per 10 oktober 2010. Daarbij heeft Nederland een oplossing geboden voor de toenmalige schuldenproblematiek, door de verplichting op zich te nemen een belangrijk deel van de schulden van Curaçao en Sint Maarten over te nemen.

Uitvoeren

• – Afspraken over het financieel beheer van Curaçao en Sint Maarten zijn geformaliseerd in de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft). Op basis van van deze wet begeleidt de minister de adviezen van het College financieel toezicht (Cft) naar de Rijksministerraad. Tevens is in de Rft bepaald dat Nederland een lopende inschrijving aanbiedt voor leningen aan Curaçao en Sint Maarten, tegen het actuele rendement op Nederlandse staatsleningen van de desbetreffende looptijd.

Op basis van artikel 36 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden kunnen de landen binnen het Koninkrijk eventueel in aanmerking komen voor hulp en bijstand van Nederland.

C. Beleidswijzigingen

Vanaf 10 oktober 2010 zijn aan de landen Curaçao en Sint Maarten in het kader van artikel 16 van de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten kapitaalleningen verstrekt. Vanaf begin 2020 heeft vanwege de coronacrisis een beleidswijziging plaatsgevonden en worden ook leningen verstrekt in het kader van liquiditeitssteun, niet alleen aan Sint Maarten en Curaçao, maar ook aan Aruba. Op basis van artikel 36 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden ontvangen de landen een aantal leningen om de gevolgen van de Covid-19 deels op te vangen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het totale uitgavenbudget op artikel 5 is bestemd voor de leningen vanuit de schuldsanering van Curaçao en Sint Maarten via de begroting Koninkrijksrelaties. Dit is terug te voeren op de bestuurlijke afspraken die zijn gemaakt in de aanloop naar de nieuwe staatkundige verhoudingen per 10 oktober 2010. Daarbij heeft Nederland een oplossing geboden voor de toenmalige schuldenproblematiek, door de verplichting op zich te nemen een belangrijk deel van de schulden van Curaçao en Sint Maarten over te nemen. Deze leningen zijn voor 100% juridisch verplicht.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

5.1 Schuldsanering landen Curaçao en Sint Maarten

Leningen

Schuldsanering

In de Slotverklaring van 2 november 2006 heeft Nederland zich met het oog op een gezonde financiële positie bij de start van de nieuwe staatkundige verhoudingen bereid verklaard om de schulden van (de collectieve sector van) de Nederlandse Antillen en de eilandgebieden Curaçao en Sint Maarten grotendeels te saneren of te herfinancieren. Het gaat daarbij om de schuldomvang op 31 december 2005, bestaande uit openbare en onderhandse geldleningen die zijn aangegaan jegens derden buiten de desbetreffende collectieve sector (inclusief de leningen die jegens Nederland zijn aangegaan). Deze leningen zijn, voor zover zij in omvang boven de rentelastnorm van dat jaar uitgaan, door Nederland gesaneerd. Ook de herfinanciering van deze leningen en de financiering van de rentelasten op deze leningen vallen onder de regeling van de schuldsanering. De in de begroting opgenomen bedragen komen overeen met de rente en aflossingen van de schuldpapieren die Nederland heeft overgenomen van de Nederlandse Antillen en de eilandgebieden Curaçao en Sint Maarten. Elk jaar worden deze bedragen verrekend met het Ministerie van Financiën, die de schulden namens de Nederlandse Staat heeft overgenomen.

5.2 Leningen en/of garanties landen Curaçao, Sint Maarten en Aruba

Leningen

Leningen aan Aruba

Aruba heeft in 2020 op dit instrument leningen ontvangen om de gevolgen van het coronavirus te ondervangen. Leningen worden in het lopende boekjaar verstrekt waardoor deze post in de ontwerpbegroting op nul staat.

Lopende inschrijving en leningen Curaçao en Sint Maarten

In de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft) is bepaald dat de Staat der Nederlanden een lopende inschrijving op leningen heeft wanneer Curaçao of Sint Maarten een leningaanvraag doet aan de hand van een open biedingsprocedure. Dit is enkel het geval wanneer het College financieel toezicht (Cft) heeft geoordeeld dat aan de eisen van de Rft is voldaan.

Curaçao en Sint Maarten hebben in 2020 op dit instrument leningen ontvangen om de gevolgen van het coronavirus te ondervangen. Leningen worden in het lopende boekjaar verstrekt waardoor deze post in de ontwerpbegroting op nul staat. De leningen worden in de begroting opgenomen tegen begrotingskoers. In het jaarverslag worden de gerealiseerde koersen gehanteerd.

Ontvangsten

De ontvangsten binnen dit artikel hebben betrekking op aflossingen en rentebedragen van uitstaande leningen van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Een overzicht van de verstrekte leningen is terug te vinden van paragraaf 2.5 in de beleidsagenda.

3.4 Artikel 8. Wederopbouw Bovenwindse Eilanden

A. Algemene doelstelling

Het bevorderen dat de basisvoorzieningen (inclusief infrastructuur) voor de burgers in Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba weer op het niveau van voor de orkanen Irma en Maria komen. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) coördineert het beschikbaar stellen van de middelen vanuit Nederland en het toezicht op de besteding daarvan.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Financieren

• – De minister financiert een deel van de wederopbouw van Sint Maarten. Tot 2021 zijn er middelen beschikbaar waarmee het trustfonds bij de Wereldbank wordt gevuld. Dit trustfonds blijft tot en met 2025 operationeel. Deze bijdrage is verbonden aan de politieke voorwaarden waarmee Sint Maarten akkoord is gegaan, waaronder de reeds ingestelde integriteitskamer en het versterken van het grenstoezicht waarover nadere afspraken zijn gemaakt (Stcrt. 2014, nr. 72542 en Landsverordening Integriteitskamer). Nederland zal gedurende de wederopbouw toezien op de naleving van de voorwaarden.

• – De minister levert naast het trustfonds directe steun voor de wederopbouw van Sint Maarten. Het gaat hier bijvoorbeeld om kosten op het gebied van rechtshandhaving of technische assistentie op gebied van financieel beheer.

Regisseren

• – De minister regisseert de Rijksbrede aanpak van de wederopbouwfase op de eilanden Saba en Sint Eustatius.

• – De minister is vertegenwoordigd in de stuurgroep van het Sint Maarten Reconstruction, Recovery and Resilience trustfund waarin ook Sint Maarten zitting heeft. Prioriteiten voor Nederland zijn economische ontwikkeling en bereikbaarheid, de afvalproblematiek en goed bestuur.

Ook de Ministeries van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW), Economische Zaken en Klimaat (EZK) en Infrastructuur en Waterstaat (IenW) zijn betrokken bij de wederopbouw voor onder andere het herstel van schoolgebouwen en infrastructuur. De middelen voor deze projecten staan op de begrotingen van de betreffende ministeries.

C. Beleidswijzigingen

Er zijn geen beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Aangezien er nog geen budget is voor artikel 8 in 2021, zijn de budgetten 0% juridisch verplicht. Voor dit artikel geldt volledige eindejaarsmarge. Derhalve zijn voor 2021 geen middelen begroot.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

8.1 Wederopbouw

Voor het jaar 2021 is geen budget opgenomen op dit artikel. Het deel van het budget in 2020 dat niet in dat jaar besteed wordt, zal ter beschikking komen in 2021. Afhankelijk van de ontwikkelingen in 2020 zal in 2021 van de Aanvullende Post bij het Ministerie van Financiën budget naar de begroting van Koninkrijksrelaties overgeheveld worden ten behoeve van het trustfund dat in beheer is bij de Wereldbank.

4. Niet-beleidsartikelen Koninkrijksrelaties

4.1 Artikel 6. Apparaat

A. Budgettaire gevolgen

B. Toelichting op de financiële instrumenten

Daarnaast worden de vergoedingen voor leden van raden en commissies op dit artikel begroot.

Personele uitgaven

Eigen personeel

Dit betreffen de uitgaven aan het eigen personeel van de SSO CN, Rijksvertegenwoordiger CN, Cft en het lokaal personeel van de VN-ACS.

Materiële uitgaven

Overige materiële uitgaven

De materiële uitgaven van alle onder dit begrotingshoofdstuk vallende onderdelen zijn hier opgenomen. De materiële uitgaven voor de SSO CN maken hier het merendeel van uit.

4.2 Artikel 7. Nog onverdeeld

A. Budgettaire gevolgen

B. Toelichting op de financiële instrumenten

Onvoorzien

Deze middelen worden op een later moment toegekend aan de relevante beleidsartikelen.

Wisselkoersreserve

Op de begroting van Koninkrijksrelaties en het BES-fonds zijn er zowel meevallers als tegenvallers als gevolg van wisselkoersfluctuaties. De meevallers komen ten gunste van de reserve en de tegenvallers komen ten laste van de reserve.

5. Beleidsartikel BES-fonds

5.1 Artikel 1. BES-fonds

A. Algemene doelstelling

Het BES-fonds is ingesteld om middelen aan de Openbare Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba te verstrekken. Hiermee kunnen zij de tussen het Rijk en de eilanden overeengekomen taakverdeling uitvoeren.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De openbare lichamen mogen zelf bepalen welke taken en activiteiten zij bekostigen uit de algemene middelen van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaalde wettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren waarbij zij voor de bekostiging mede op de algemene middelen zijn aangewezen.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Financieren

• – De minister is verantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhouding met de eilanden en in die hoedanigheid financiert de minister het BES-fonds.

C. Beleidswijzigingen

Er zijn geen beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het BES-fonds kent geen budgetflexibiliteit. De openbare lichamen ontvangen middelen voor de aan hen toebedeelde en wettelijke taken.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Bijdrage aan medeoverheden

Vrije uitkering

De middelen, die de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba uit de vrije uitkering ontvangen, zijn vrij besteedbaar. Op de vrije uitkering wordt een aantal bedragen ingehouden. Het betreft aflossingslasten voor eerder afgesloten renteloze leningen die het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft verstrekt ter bekostiging van achterstanden in de onderwijshuisvesting, en de lening van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voor de weginfrastructuur op Saba. Een overzicht van de verstrekte renteloze leningen aan de openbare lichamen treft u aan in bijlage 9 van deze begroting.

Ontvangsten

Artikel 88, derde lid van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (FinBES) regelt dat bij (begrotings-)wet voor ieder uitkeringsjaar middelen van het Rijk worden afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk. Gelet hierop is ten behoeve van de dekking van de uitgaven ten laste van het BES-fonds een post ontvangsten geraamd.

6. Bijlagen

Bijlage 1: Verdiepingsbijlage Koninkrijksrelaties

Artikel 1. Versterken rechtsstaat

Uitgaven

Toelichting

1) Recherche Samenwerkingsteam (RST)

Nu de aanpak voor de bestrijding van ondermijning effectief is gebleken, wordt de projectmatige aanpak gewijzigd naar een structurele versterking van het Recherche Samenwerkingsteam (RST), de openbaar ministeries en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie. De wijziging van een projectmatige inzet naar een structurele versterking zorgt middels een brede en integrale aanpak voor een duurzame bestrijding van ondermijning.

Ontvangsten

Artikel 4. Bevorderen sociaaleconomische structuur

Uitgaven

Toelichting

1) Wisselkoers toeslagen pensioenen

De wisselkoersmeevaller op de toeslagen pensioenen wordt toegevoegd aan de wisselkoersreserve op artikel 7.

2) Kasschuif subsidie Rode Kruis

Dit betreft een kasschuif. De subsidie (€ 16,0 mln.) aan het Rode Kruis ten behoeve van de Noodpakketten op Aruba, Curaçao en Sint Maarten wordt voor 90% in 2020 als voorschot uitbetaald. De resterende 10% wordt in 2021 uitbetaald bij vaststelling van de subsidie.

3) Kasschuif vreemdelingenbewaring

Curaçao en Aruba zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de projecten in het kader van de vreemdelingenbewaring. Op basis van een advies van de Dienst Justitiele Inrichting (DJI) aan Curaçao zijn bestaande bouwplannen voor de vreemdelingenbewaring bij het Sentro di Detenshon i Korekshon Korsou (SDKK) eind 2019 verder uitgewerkt en aangepast. Het nieuwe programma van eisen is in januari 2020 opgesteld door Curaçao. Dit heeft tot een aangepaste planning geleid, waardoor het overgrote gedeelte van de uitgaven in 2021 zal plaatsvinden. Wegens lock down maatregelen op Curaçao en Aruba hebben een aantal van de werkzaamheden tussen maart en mei 2020 stil gelegen. Nederland heeft afspraken gemaakt met Curaçao en Aruba over de besteding van middelen. Een kasschuif blijft het voor Nederland mogelijk maken erop toe te zien dat Curaçao en Aruba ook in 2021 de gemaakte afspraken nakomen.

4) Middelen Integrale aanpak Caribisch Nederland

Het tijdelijk besluit integrale projecten BES is geëindigd op 31 december 2019. De Ministeries van BZK, SZW en VWS hebben met elkaar afgesproken dat dit besluit niet wordt verlengd, op voorwaarde dat de middelen worden ingezet om lopende trajecten duurzaam te borgen. De structurele middelen die op de begroting van Koninkrijksrelaties stonden worden teruggeboekt naar SZW en VWS.

5) Regio Envelop Caribisch Nederland

Begin 2020 heeft het kabinet in de tweede tranche totaal € 20,0 mln. uit de Regio Envelop beschikbaar gesteld voor Caribisch Nederland (Kamerstukken II 2019/20, 29697, nr. 82). Het betreft hier middelen voor het project Versterking Governance.

Ontvangsten

Artikel 5. Schuldsanering/lopende inschrijving/leningen

Uitgaven

Ontvangsten

Toelichting

1) Wisselkoers leningen

Als gevolg van de huidige wisselkoers van de dollar ten opzichte van de euro zijn er meerontvangsten op de rente over de uitstaande leningen. Deze wisselkoersmeevaller wordt toegevoegd aan de wisselkoersreserve op artikel 7 van deze begroting.

Artikel 8. Wederopbouw Bovenwindse Eilanden

Uitgaven

Toelichting

1) Klif Oranje

Dit betreft een bijdrage aan het Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat (I&W) voor het toezicht op klif Oranje op basis van de vastgestelde verdeelsleutel.

Ontvangsten

Artikel 6. Apparaat

Uitgaven

Toelichting

1) Wisselkoers apparaat

Een budget van € 2,1 mln. wordt toegevoegd ter compensatie van de wisselkoersverschillen op eigen personeel en overig materieel. De wisselkoerstegenvaller wordt gecompenseerd uit de wisselkoersreserve op artikel 7 van deze begroting.

Ontvangsten

Artikel 7. Nog onverdeeld

Uitgaven

Toelichting

1) Wisselkoers BES-fonds

Een budget van € 4,8 mln. in 2020 en € 12,1 mln. in 2021 wordt overgeheveld naar de begroting van het BES-fonds ter compensatie van wisselkoersverschillen.

2) Wisselkoers Koninkrijksrelaties

Als gevolg van wisselkoersmeevallers op diverse artikelen van de begroting van Koninkrijksrelaties wordt er een budget van € 0,7 mln. in 2020 en € 7,1 mln. in 2021 toegevoegd aan de wisselkoersreserve.

3) Kasschuif wisselkoers

Om ook de wisselkoers voor de begroting van het BES-fonds in 2021 te kunnen compenseren, vindt een kasschuif van € 4,0 mln. plaats.

Ontvangsten

Bijlage 2: Verdiepingsbijlage BES-fonds

Artikel 1. BES-fonds

Uitgaven

Toelichting

1. Wisselkoers BES-fonds

De vrije uitkering van het BES-fonds is vastgelegd in dollars. Door de huidige wisselkoers van de dollar ten opzichte van de euro is er sprake van een wisselkoerstegenvaller. Deze wordt gedekt vanuit de wisselkoersreserve op artikel 7 van de begroting van Koninkrijksrelaties.

2. Extra middelen Covid-19

Naar aanleiding van de maatregelen van het kabinet in verband met Covid-19 is afgesproken dat er extra middelen naar de openbare lichamen gaan voor eilandelijk beleid. Het gaat om vrij besteedbare middelen.

Ontvangsten