Nr. 41 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Koninkrijksrelaties1 heeft op 18 mei 2011 overleg gevoerd met minister Donner van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over:

• – de brief van minister Donner van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties d.d. 8 februari 2011 over het kennismakingsbezoek aan het Caraïbische deel van Koninkrijk (32 500 IV, nr. 30);

• – de brief van minister Donner van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties d.d. 13 mei 2011 over het bezoek samen met de minister voor Immigratie en Asiel aan Sint-Maarten, Aruba en Curaçao (32 500 IV, nr. 39);

• – de brief van minister Donner van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties d.d. 26 april 2011 over de begroting 2011 van Sint-Maarten (32 500 IV, nr. 36);

• – praktische problemen op de BES-eilanden.

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitters: Recourt/Van der Burg

Griffier: De Gier

De heer Bosman (VVD): Voorzitter. Dit algemeen overleg heeft betrekking op de kennismakingsbezoeken van de minister aan de overzeese gebiedsdelen. De minister heeft in het kader van de relatie tussen de verschillende landen binnen het Koninkrijk toegezegd dat hij met een visie op het Koninkrijk zal komen. Hij zal die visie samen met de andere landen opstellen en dat is positief. Wat is de huidige stand van zaken van die visie op het Koninkrijk? Wanneer kan de Kamer die tegemoet zien? Ik las in de brief dat dit voor de zomer zal zijn. Mag ik aannemen dat dit voor het zomerreces is?

De minister heeft samen met zijn collega Leers op de eilanden gesproken over de Rijkswet Personenverkeer. Minister Leers wil hiervoor een nieuw voorstel indienen. Welke verwachting heeft de minister voor Koninkrijksrelaties van de wil van de andere landen om te komen tot een Rijkswet Personenverkeer op basis van gelijkwaardigheid?

De VVD-fractie heeft zich veel zorgen gemaakt over het feit dat Sint-Maarten niet tot een sluitende begroting voor 2011 kon komen. Nu lijkt het erop dat er een sluitende begroting is en dat is goed nieuws.

De heer Bosman (VVD): Ik zie het voorstel met spanning tegemoet.

Het Cft (College financieel toezicht) heeft een brief geschreven, maar als ik die goed lees, bekruipt mij een gevoel van onbehagen. Sint-Maarten valt onder de Rijkswet financieel toezicht waarin de rol van het Cft wordt beschreven. Volgens artikel 15 van de Rijkswet financieel toezicht is het de verantwoordelijkheid van het Cft om de begroting te beoordelen. In dit artikel worden de normen benoemd waaraan de begroting zou moeten voldoen. In het eerste lid staat dat de in de begroting en de meerjarige begroting opgenomen uitgaven op de gewone diensten worden gedekt door de ter dekking van die uitgaven opgenomen middelen. Tot zover is alles glashelder. In de brief van het Cft ter instemming met de begroting van Sint-Maarten staan echter de volgende uitspraken te lezen. «De begroting voor 2011 komt voldoende tegemoet aan de eisen. Meerjarig is de begroting, in ieder geval op papier, tevens sluitend. Er zijn grote zorgen over de meerjarencijfers. Een voorlopig oordeel in afwachting van... Voor zover het Cft bekend zijn alle te verwachten inkomsten opgenomen. Op een aantal punten is de toelichting ontoereikend. Zorgen over de betrouwbaarheid van de gepresenteerde cijfers, dit geldt zeker voor de meerjarencijfers. De ontwerpbegroting voldoet grotendeels aan het criterium van ordelijkheid, maar voldoet op vele punten nog niet aan het criterium van de controleerbaarheid. Het Cft heeft reeds meerdere malen om aanlevering gevraagd van jaarrekeningen, maar tot op de dag van vandaag nog steeds niet alle jaarrekeningen gekregen.»

Dit is zo duidelijk dat je nog niet eens tussen de regels door hoeft te lezen. Dit blijkt ook uit de conclusie van het Cft. «De begroting voor 2011 voldoet in voldoende mate aan de normen, maar het Cft blijft zorgen houden omtrent de structurele houdbaarheid van de overheidsfinanciën.» Ik heb daarom de volgende vragen aan de minister.

Is de begroting van Sint-Maarten nu wel of niet op orde conform artikel 15 van de Rijkswet financieel toezicht? Is er druk uitgeoefend op het Cft om de begroting goed te keuren? Hoe wordt de meerjarenbegroting wel structureel beter? Welke middelen heeft Sint-Maarten om de begroting structureel te verbeteren? Beschikt Sint-Maarten over de bestuurlijke capaciteit op financieel gebied? Het hoofd van de financiële dienst – een financieel zwaargewicht – is ontslagen. Is dit een financieel probleem of is het een bestuurlijk probleem?

Ik maak mij zeker zorgen over de wil en de ambitie van de bestuurders van Sint-Maarten. Ik citeer minister Heyliger. «Financiële hulp krijgen wij niet meer. Wij moeten op een houtje bijten. Dit is gewoon moderne slavernij.» Slavernij? Sint-Maarten wilde kiezen en heeft gekozen. Sint-Maarten heeft afspraken gemaakt en wil zich daaraan nu niet houden. Dat heeft niets met slavernij te maken, maar alles met goed en betrouwbaar bestuur. Ik vind deze opmerking dan ook volstrekt ongepast. Die geeft niet de verhouding tussen Sint-Maarten en Nederland weer. Hoe oordeelt de minister over deze uitspraken? Heeft hij inmiddels contact gehad met zijn ambtgenoot op Sint-Maarten om hierover opheldering te vragen?

Het eerste rapport van de Voortgangscommissie is beschikbaar. Het is een duidelijk rapport dat een groot aantal aanbevelingen bevat. Kan de minister aangeven wat er met de aanbevelingen van dit rapport wordt gedaan?

Wanneer kan de Kamer het halfjaarlijkse rapport van het Cft over Curaçao ontvangen? Wanneer kan de Kamer de kwartaalrapportage tegemoet zien over de plannen van aanpak van Curaçao, want die laat ook al enige tijd op zich wachten?

Het lijkt erop dat er zaken op orde komen bij de Isla. In oktober 2007 stelde de toenmalige voorzitter van de VVD-fractie, Mark Rutte, dat Nederland Curaçao op de vingers zou moeten tikken omdat het eiland te weinig zou optreden tegen overtreding van de milieunormen door de PdVSA, de Isla-raffinaderij. Hij meende toen dat desnoods met een bestuurlijke aanwijzing zou moeten worden ingegrepen. Het is nu 2011 en wij zijn vier jaar verder.

De heer Bosman (VVD): Daarmee ben ik het eens. Er moet een oplossing komen, een goede oplossing in het belang van de mensen van Curaçao. Daarom heb ik een aantal vragen voor de minister. Ik snap de situatie, maar wij moeten ons allemaal wel aan de gemaakte afspraken houden. Ik ben het wat dit betreft eens met mevrouw Van Gent.

Het is nu 2011, vier jaar verder, maar wij praten nog steeds over een oplossing. Hoe belangrijk is de Isla nu eigenlijk voor de werkgelegenheid op Curaçao? Hoeveel inkomen genereert deze vervuiler voor de bewoners van Curaçao? Hebben zij echt baat bij deze raffinaderij? Ik heb verschillende initiatieven voorbij zien komen die de Isla overbodig zouden maken. Waarom wordt dan toch doorgemodderd met deze vervuiling? Hoe oordeelt de minister over een bestuurlijke aanwijzing?

Minister-president Schotte heeft naar aanleiding van de Koninkrijksconferentie, die nog dit jaar zal worden gehouden, laten weten dat het Nederland al bekend is dat zij willen spreken over het opzegrecht bij consensusrijkswetten en over het invoegen van een passage in het Statuut over de mogelijkheid voor onafhankelijkheid van Curaçao op termijn. Welke mogelijkheden heeft Curaçao om een eenzijdig opzegrecht te verkrijgen voor consensusrijkswetten? Ik citeer de volgende passage over onafhankelijk worden: «Uit de gelding van het zelfbeschikkingsrecht volgt dat bij uittreden van een van de landen uit het Koninkrijk de overblijvende partners niet de vrijheid hebben hun medewerking aan de totstandkoming te onthouden.» Klopt deze laatste redenering? Zo ja, is het dan voor alle landen mogelijk om uit het Koninkrijk te stappen?

Op de BES-eilanden zijn weer heel andere zaken aan de orde. Ik hoor daar vooral over problemen met de invoering van de Nederlandse wetgeving. Het heeft er toch de schijn van dat er negatieve inkomenseffecten zijn op de BES-eilanden. Kan de minister dit beamen? Is er al een halfjaarlijkse rapportage van de Rijksvertegenwoordiger beschikbaar? Sint-Eustatius en Saba zijn zeer afhankelijk van Sint-Maarten. De kosten voor het luchttransport zijn enorm gestegen en de energievoorziening loopt ook via Sint-Maarten. Zijn er met Sint-Maarten afspraken gemaakt over de energievoorziening? Hoe wordt de bereikbaarheid van Saba en Sint-Eustatius gegarandeerd?

Ik zie op de BES-eilanden toch die problemen ontstaan waarvoor de commissie vreesde. De mensen op de eilanden hebben moeite om goede gesprekspartners op bestuurlijk niveau te vinden voor hun problemen. Ziet de minister die problemen ook en, zo ja, hoe denkt hij die weg te nemen? Ziet hij misschien een coördinerende rol voor zichzelf weggelegd?

De heer Van Raak (SP): Voorzitter. Ja, u bent een moderne slavendrijver! Dat is de minister ook. Ik ben het ook, en de heer Van Dam en mevrouw Hachchi zijn het ook. Wij zijn allemaal slavendrijvers! Dat zegt in ieder geval Theo Heyliger. Wie is Theo Heyliger, zult u denken. Hij is de vicepremier van Sint-Maarten en vindt ons allen slavendrijvers. Ik vond dat een opmerkelijke typering.

Wij hebben de afgelopen jaren heel veel wetten gemaakt in de Tweede Kamer met als doel de situatie op Sint-Maarten te verbeteren. Wij hebben heel veel geld gestopt in het kwijtschelden van de schulden van Sint-Maarten, schulden die Theo Heyliger en andere bestuurders hebben gemaakt. Hun falen hebben wij betaald. Wij hebben heel veel mensen naar de eilanden gestuurd om hen te ondersteunen, te helpen, te sparren, te twinnen. Nu blijkt ineens dat wij slavendrijvers zijn.

Als wij op dit niveau gaan debatteren, heb ik er ook nog wel één voor de heer Heyliger. Volgens mij is de heer Heyliger een maffiabaasje. Hij wordt op Sint-Maarten niet voor niets «mister Tienprocent» genoemd. Ik zeg dit, omdat wij met Sint-Maarten met een groot probleem zitten. Na 10 oktober 2010 zou Sint-Maarten op orde zijn. De SP heeft altijd gewaarschuwd dat Sint-Maarten niet op orde is. De meeste fracties hier hadden grote twijfels en een paar maanden nadat de nieuwe regering aan de macht kwam, was er al weer een tekort van 10%. Wij hebben alle zeilen moeten bijzetten, de grootst mogelijke moeite moeten doen om een begroting rond te krijgen en voor de toekomst ziet de situatie er heel erg slecht uit.

De heer Van Raak (SP): U kunt mij als volksvertegenwoordiger niet vragen om de onwaarheid te vertellen. Als blijkt dat minister Theo Heyliger een maffiabaasje is, dan moet dat ook gezegd worden, voorzitter. Het is niet anders. Ik heb het niet bedacht. Ik ben «mister Tienprocent» niet.

Het gaat mij erom dat je op twee manieren naar de problemen op Sint-Maarten kunt kijken. Je kunt zeggen: wij hebben nu problemen gehad met Sint-Maarten, maar dat zijn opstartproblemen. Wij hebben nu heel veel problemen gehad, omdat er een nieuwe situatie is ontstaan met nieuwe wetten.

De heer Van Raak (SP): Dat ga ik nu uiteenzetten. Wij kunnen zeggen dat dit opstartproblemen zijn. Er zijn nieuwe wetten, nieuwe regels en nieuw toezicht. Je kunt zeggen: dit is de eerste keer en wij moesten alle zeilen bijzetten om het weer een beetje op orde te brengen. Het kan zijn dat wij een beetje aan elkaar moeten wennen. Het kan zijn dat wij in de nieuwe situatie met elkaar moeten leren omgaan, maar dan moet er ook de intentie zijn bij de bestuurders om het goede te willen en elkaar aan de afspraken te houden. De opmerking van Theo Heyliger laat juist het tegengestelde zien. Ik meen dat de leider van de oppositie op Sint-Maarten, William Marlin, gelijk heeft. Hij zegt dat de bestuurders zich zo opstellen, er een ongelooflijke puinhoop van maken en de zaken traineren, om, als het dan een rommeltje is en Nederland moet ingrijpen, te kunnen zeggen: kijk eens, Nederland grijpt in, wij zijn een kolonie van Nederland en Nederlanders zijn slavendrijvers. Dat is precies de houding die al sinds de opstelling van het Statuut in 1954 wordt gekozen. Wij hebben nieuwe wetten geformuleerd, besloten tot schuldkwijtschelding en hulp gegeven in een poging dat mechanisme te doorbreken. Ik ben bang dat dit niet zal lukken met ministers als Theo Heyliger.

Daarom vraag ik de minister om eens nader te kijken naar de intentie van de ministers, maar ook naar hun optreden. Dit is meteen een antwoord op de vraag van mevrouw Hachchi. Ik zou graag zien dat de minister kijkt naar de verbondenheid tussen politiek en casino's, naar de verbondenheid tussen politici en overheidsbedrijven en dan met name naar de rol van Theo Heyliger daarin. Ik vraag de minister ook te kijken naar het optreden van deze ministers als zij bijvoorbeeld vergunningen verstrekken en daarvoor onterecht geld vragen. De heer Heyliger wordt niet voor niets «mister Tienprocent» genoemd. Wil de minister naar dit soort praktijken, zeg maar corruptiepraktijken, kijken? Ik krijg daarin graag inzicht.

Ik heb daarom ook van harte het voorstel van de heer Bosman van de VVD gesteund om meer inzicht te krijgen in de financiën van de overheidsbedrijven en de overheids-nv's. Volgens mij hoort dit ook bij goed financieel beleid. Ik zie daarnaar uit. Wanneer komt dat? Wordt dan ook gekeken naar politieke benoemingen? Wordt dan goed nagegaan wat er met al dat geld is gebeurd en wat de politici met al dat geld van die overheids-nv's en overheidsbedrijven hebben gedaan? Ik zou graag zien dat hiernaar onderzoek wordt gedaan. Eigenlijk wil ik een update van het WODC-onderzoek dat een aantal jaren geleden naar Sint-Maarten is uitgevoerd. Daarin werd grootschalige corruptie gesignaleerd. Wat is er sindsdien verbeterd?

Wij kunnen niet verder met ministers die niet de intentie hebben om zich aan afspraken te houden. Is de minister bereid dat onderzoek te laten uitvoeren? Het wordt ook tijd dat dit gebeurt, want als wij Sint-Maarten weer uit de problemen zullen hebben geholpen, zullen zij zeggen: jullie zijn een stel slavendrijvers. Ik meen dat de heer Heyliger een maffiabaasje is, maar ik zou graag zien dat dit wordt bewezen.

De heer Van Raak (SP): Laten wij dan het volgende afspreken: ik krijg de steun van GroenLinks en wij vragen samen aan de minister om een update van het WODC-rapport. In dat rapport is geconstateerd dat veel dingen niet deugen. Laten wij dan ook eens kijken naar de verbondenheid tussen politici en casino's, tussen politici en de overheids-nv's en bijvoorbeeld de positie van Theo Heyliger in het havenbedrijf om maar eens iets te noemen. Laten wij dit nu eens onderzoeken, want wij zijn met dit Statuut uiteindelijk wel verantwoordelijk voor goed bestuur. Ministers moeten dan de intentie hebben om samen te werken en om niet corrupt te zijn. Met die intentie ben ik al heel blij, maar wij moeten wel onderzoeken of die intentie er is, want als dat niet het geval is, kunnen wij samen niet verder.

Ik ga nog even kort in op Curaçao. Klopt het bericht dat daar drie ministers zijn afgetreden sinds de nieuwe regering is aangetreden?

De heer Van Raak (SP): Dat is wellicht ook niet de beste manier om een debat in de Kamer te voeren.

Even naar Curaçao. Klopt het bericht dat daar al drie ministers zijn afgetreden? Is dat een teken van slecht bestuur of van goed bestuur? Hoe oordeelt de minister daarover?

De minister stelt vast dat er grote problemen met de zorgverzekering zijn op Saba en Statia, maar hij laat dit verder over aan de minister van VWS. Er zijn grote problemen met het fiscale systeem op Saba, Statia en Bonaire, maar dat laat hij over aan de staatssecretaris van Financiën. Ik vrees dat dit nu juist leidt tot het probleem dat ik al eerder voorzag, namelijk dat uiteindelijk iedereen en niemand verantwoordelijk is. Saba, Statia en Bonaire zijn een heel bijzonder onderdeel van Nederland. Ik vraag de minister om toch wat meer de regie te nemen en om eerstverantwoordelijke te worden, gelet op die bijzondere positie van Saba, Statia en Bonaire. Hij weet het meest van Saba, Statia en Bonaire. Telkens als er discussie ontstaat over bijvoorbeeld de zorg, dan heeft die betrekking op de zorg op Saba, Statia en Bonaire en die is heel anders dan de zorg in Nederland. Ik kan mij goed voorstellen dat de minister van VWS in Nederland en de woordvoerders in de Kamer over de zorg over onvoldoende kennis en kunde beschikken. Wij zullen als leden van de Kamer ongetwijfeld nog wel een rol spelen in die debatten, maar ik zou graag zien dat de minister bij dit soort debatten aanwezig is.

Wanneer zal de minister de toegezegde visie aan de Kamer voorleggen? Klopt het bericht dat Sint-Maarten en Curaçao al hebben aangekondigd dat zij daaraan niet zo'n behoefte hebben? Dat zou de zaak niet bevorderen.

Bonaire, Saba en Statia zijn onderdeel van Nederland, maar als wij daarheen willen, is dat een dure aangelegenheid, terwijl een kaartje voor de trein naar Heerlen of naar Roodeschool nog wel te betalen is. Kunnen wij ervoor zorgen dat de inwoners van Saba, Statia en Bonaire voor een schappelijke prijs het Europese deel van het land kunnen bezoeken en inwoners van het Europese deel van het land voor een wat normalere prijs de Caraïbisch delen van het land kunnen bezoeken?

De heer Van Dam (PvdA): Ik begrijp heel goed waarom de heer Van Raak zich zo aangesproken voelt. Ik zal hieraan verder geen woorden vuilmaken. Het is mij in ieder geval duidelijk wat het doel is van de heer Van Raak en ik betreur dat, want ik meen dat wij over de inhoud van de kwestie moeten spreken.

Wij hebben enige tijd geleden gesproken over de begroting van Sint-Maarten die na enig aandringen en enige bemoeienis van het Cft en de minister eindelijk op orde is gekomen. Sint-Maarten moet voor 31 mei inzage geven in de financiën van de overheids-nv's. Het wekt natuurlijk weinig vertrouwen dat men er zo veel moeite mee had om die inzage te geven. Ligt men op schema, want 31 mei komt snel naderbij? Hoe staat het ermee?

Ik ga terug naar de titel van dit algemeen overleg, namelijk de kennismakingsbezoeken van de minister aan de Antillen; tijdens het laatste bezoek werd hij vergezeld door minister Leers. Het meest springende punt dat in het nieuws kwam ten tijde van het kennismakingsbezoek, was dat beide bewindspersonen zeiden dat de Rijkswet Personenverkeer van tafel was. Althans zo werd het overal gekopt, vooral op de Antillen waar dit al jarenlang een gevoelige kwestie is. Ik zag de verbaasde reactie van de collega's van de coalitie. Die is begrijpelijk, want in het regeerakkoord staat duidelijk dat het kabinet een rijkswet voor het personenverkeer zal opstellen waarin toelating, verblijf en terugkeer naar landen van het Koninkrijk worden geregeld. Het is overduidelijk dat voor de bewoners van de eilanden de pijn er steeds in zat dat vanuit Nederland wordt opgelegd hoe de toelating en de niet-vrijwillige terugkeer naar landen van het Koninkrijk worden geregeld.

Wat betekent het gebaar dat beide bewindspersonen hebben gemaakt door te zeggen dat de rijkswet van tafel is? Wordt dit een cosmetische operatie waardoor uiteindelijk hetzelfde zal gebeuren? De heer Bosman zei: natuurlijk komt er een rijkswet, want het staat zo in het regeerakkoord. Kan de minister dit bevestigen? Komt er een Rijkswet Personenverkeer, dus niet een consensusrijkswet, maar een rijkswet? Wij weten allemaal dat de Nederlandse ministers een dusdanige meerderheid hebben in de rijksministerraad dat zij een beslissende stem hebben.

Wordt de inhoud van die wet geformuleerd overeenkomstig de passages in het regeerakkoord, dat wil zeggen worden in de rijkswet regels opgenomen over de toelating en de terugkeer van personen binnen het Koninkrijk? Laten wij wel wezen, dan is de pijn natuurlijk nog steeds dezelfde. Wat verandert er nu eigenlijk? Wil de minister uitvoerig ingaan op de vraag wat nu precies de bedoeling is van deze operatie? In zijn brief schrijft hij dat in nauwe afstemming met de andere landen een regeling zal worden opgesteld. De inzet is om samen met de andere landen een regeling personenverkeer te formuleren. Hoe ver gaan die nauwe afstemming en het samen formuleren? Neemt de minister afstand van het regeerakkoord waarin staat dat er een rijkswet komt en streeft hij naar een consensusrijkswet of niet? Of zijn die nauwe afstemming en het samen formuleren alleen maar zo lang van toepassing als de eilanden volgen wat Nederland wil?

Dit zijn voor mij relevante vragen en ik krijg hierop graag een antwoord van de minister. Ik verwacht dat de mensen op de eilanden benieuwd zijn wat het feit dat de bewindslieden dit van tafel hebben gehaald, nu eigenlijk voorstelt.

Dan een aantal opmerkingen over Curaçao. Ik begin met de bestuurlijke situatie. De huidige regering zit er nu een half jaar en het ene na het andere bericht verschijnt over politieke benoemingen binnen de overheids-nv's en op allerlei andere plekken in het apparaat. Er blijkt zelfs her en der gedetailleerde bemoeienis met het personeelsbeleid te zijn zoals bij het Havenbedrijf en de nutsbedrijven, ook op lagere niveaus van de organisatie. Hoe kijkt de minister hiertegen aan, ook vanuit zijn verantwoordelijkheid in de rijksministerraad voor de deugdelijkheid van het bestuur?

Er zijn al vragen gesteld over het feit dat inmiddels drie ministers zijn afgetreden. Dit zegt misschien iets over de manier waarop het bestuurlijk gaat op het eiland, maar dit is een kwestie van Curaçao zelf.

Ik was er vorige week op bezoek. Sommige dingen moet je zien en ervaren, en in dit geval ruiken, om ze echt helemaal te begrijpen. Ik heb tijdens het weekend een bezoek gebracht aan de omgeving van de Isla-raffinaderij en aan de wijken onder de rook van de raffinaderij. Ik begon mijn bezoek aan de oevers van de Sint Annabaai waar enorme dikke randen olie liggen. Dit zijn beelden die ik eigenlijk alleen op televisie heb gezien na een olieramp. Daar is sprake van olievervuiling op een niveau dat je in een fatsoenlijk land niet zou mogen aantreffen. In de wijken onder de rook van de raffinaderij hangt continu de smerige geur van teer en zwavel. De mensen die daar wonen, vertelden mij dat zij iedere dag hun huis moeten schoonmaken vanwege de dikke lagen viezigheid die op hun huizen neerslaan. Zij ademen die viezigheid ook iedere dag in.

De burgers van ons Koninkrijk, ongeacht in welk land van het Koninkrijk zij wonen, hebben er natuurlijk recht op dat de overheid hun beschermt tegen dit soort gezondheidschade en dat de overheid hun land beschermt tegen milieuvervuiling. Premier Schotte heeft een uitgebreide brief geschreven aan de minister over de toekomst van de raffinaderij, maar zijn bemoeienis moet natuurlijk eerst uitgaan naar de huidige situatie. Voor de toekomst is er zeker iets in beweging en het is duidelijk dat de minister zich daarmee bemoeit. Hoever gaat zijn bemoeienis met de toekomst van de raffinaderij? Hij heeft aan de minister-president van Curaçao gevraagd om een brief te schrijven over die toekomst. Die brief komt niet zo maar tot stand. Ik ben benieuwd in hoeverre de minister zich hiermee zal bemoeien. De tweede vraag is of en hoe hij de regering van Curaçao zal aanschrijven over de handhaving van de huidige milieuwetgeving, die overduidelijk tekortschiet.

De heer Van Dam (PvdA): Dit zijn een paar vragen in één. In de eerste plaats is het zeker geen verantwoordelijkheid van Nederland. Het is primair een verantwoordelijkheid van Curaçao, maar elementen in deze discussie zouden ook een verantwoordelijkheid van het Koninkrijk kunnen zijn. Je mag van de regering van Curaçao verwachten dat zij haar eigen burgers beschermt tegen gezondheidschade en dat zij haar eigen land beschermt tegen milieuverontreiniging. Dit zijn primaire rechten die voor iedere burger van ons Koninkrijk gelden en op het moment dat de regering van Curaçao in gebreke blijft, zijn er redenen voor het Koninkrijk om de regering daarop aan te spreken.

De heer Van Raak begrijpt ongetwijfeld ook waarom het de regering van Curaçao zo veel moeite kost. Er zijn banen in het geding, de economie is kwetsbaar en de werkloosheid is hoog. Als je naar de toekomst van de raffinaderij kijkt, zul je ook de werkgelegenheid willen zekerstellen. Ik heb er alle begrip voor dat men daar moeite mee heeft. Dit betekent echter niet dat je de situatie rond de raffinaderij nu zo maar op zijn beloop kan laten als eigenlijk al jaren gebeurt. Daarom heb ik aan de minister gevraagd in hoeverre hij voor zichzelf een rol ziet weggelegd.

De heer Van Dam (PvdA): Ik begrijp die vraag heel goed. Een van de dingen die ik vanaf afstand heb bekeken omdat de hekken dicht waren, is het zogenaamde asfaltmeer. Dat is een enorme hoeveelheid dikke teer die daar sinds de Tweede Wereldoorlog is achtergelaten. De productie ten tijde van de Tweede Wereldoorlog was natuurlijk ook in Nederlands belang. Ik kan mij daarom voorstellen dat bij het opruimen van die rotzooi wordt gekeken of er misschien nog economische mogelijkheden zijn, maar ook naar de verantwoordelijken voor die verontreiniging en dat daarmee een gesprek wordt aangegaan.

Mijn laatste punt heeft betrekking op Sint-Eustatius en de uitbreiding van NuStar, want er is overduidelijk wat verschil van inzicht over de vraag in hoeverre dit slechts een bevoegdheid is van het eiland of dat de Nederlandse regering, bijvoorbeeld het ministerie van VROM, daarin een stem heeft. Ik kan mij niet voorstellen dat een gemeente daarover in haar eentje een beslissing zou kunnen nemen op het moment dat op het vasteland van Nederland een dergelijk groot bedrijf met dergelijke activiteiten in zo'n mate zou willen uitbreiden. De minister weet dat wij hem zien als coördinerend bewindspersoon voor de BES-eilanden; hij heeft daarover zelf soms een andere opvatting, maar die negeer ik nu maar even. Daarom vraag ik hem of hij van mening is dat de Nederlandse regering en ministeries bemoeienis hebben met de uitbreidingsplannen van NuStar die enorme gevolgen kunnen hebben voor het eiland en voor de economische ontwikkeling van het eiland. Ik ga ervan uit dat er vanuit Den Haag wel degelijk bemoeienis zal zijn met die uitbreidingsplannen.

Mevrouw Hachchi (D66): Voorzitter. Dit overleg gaat over het kennismakingsbezoek Koninkrijk. Ik heb ook een kennismakingsbezoek gebracht aan de eilanden. In het meireces heb ik Aruba, Curaçao en Bonaire bezocht. In een volgend reces hoop ik de bovenwindse eilanden te bezoeken. Na dit bezoek besef ik nog beter hoezeer de eilanden onderling van elkaar verschillen. Ook is mijn besef versterkt dat de eilanden en Nederland samen het Koninkrijk der Nederlanden vormen. Dit is een gegeven. Voor D66 blijft het uitgangspunt, in de woorden van Koningin Wilhelmina: «steunend op eigen kracht doch met de wil elkander bij te staan».

De visie van de minister op de toekomst van het Koninkrijk komt voor de zomer. Ik kijk ernaar uit. Daarnaast werkt Aruba ook aan een visie. Curaçao en Sint-Maarten geven voorrang aan het invullen van de nieuwe status van de eilanden. Dat is begrijpelijk. Aan de minister vraag ik naar het tijdpad voor de verschillende visies op het Koninkrijk. Krijgen wij de losse visies naast elkaar te zien of wordt er een geïntegreerde visie uitgebracht?

Na de brief van de minister en na wat ik heb gehoord en gezien, stel ik vast dat er op de eilanden een gebrek aan capaciteit is. Deze constatering is niet nieuw, maar de huidige oplossingen zijn niet structureel. Voor alle eilanden geldt dat een goed opgeleide bevolking nodig is voor goed bestuur, een sterk maatschappelijk middenveld en zelfredzaamheid. Veel studenten die van de eilanden afkomstig zijn, blijven na hun studie in Nederland wonen, terwijl hun kennis, ervaring en talenten juist op de eilanden nodig zijn. Deze jonge mensen koesteren vaak de wens om hun eiland te helpen opbouwen. Ziet de minister mogelijkheden voor prikkels, bijvoorbeeld in het kader van de studieschuld, die goed opgeleide eilandbewoners ertoe kunnen aanzetten om terug te keren? Op Bonaire is de Stichting Ban Boneiru Bek actief op dit terrein; zij heeft genoeg ideeën. In hoeverre maakt de Rijksvertegenwoordiger Caraïbisch Nederland hiervan gebruik? Staat bij de minister de deur open als de eilanden laten weten dat zij capaciteit nodig hebben? Is hij dan bereid om in onderling overleg capaciteit te leveren? Ik denk dan ook aan de Isla-raffinaderij; de heer Van Dam is al uitgebreid op dit onderwerp ingegaan. Als Curaçao eind oktober met plannen komt voor de raffinaderij, is de minister dan bereid om met het eiland samen te werken door bijvoorbeeld expertise te leveren?

Met name op Aruba zie ik interessante initiatieven voor samenwerking binnen het Koninkrijk. Ik noem de proeftuin van TNO en de samenwerking met Schiphol en de Gasunie.

Mevrouw Hachchi (D66): Ook ik ben tot het inzicht gekomen dat in eerste instantie het bestuur van Curaçao aan zet is. In het verleden zijn kennis en expertise geleverd, zijn er metingen en dergelijke gedaan. In oktober moet Curaçao met plannen komen. Ik vraag nu aan de minister in hoeverre in Nederland de deur openstaat als die plannen er zijn en ze vergezeld gaan van een verzoek.

Ik sprak zojuist over Aruba. Hoe kijken de minister en minister Verhagen aan tegen dergelijke samenwerkingsverbanden met Nederland? Ziet het kabinet ook mogelijkheden voor Curaçao en Sint-Maarten?

De begrotingsperikelen van Sint-Maarten hebben terecht nogal wat stof doen opwaaien. Een solide financieel beleid is een belangrijke pijler onder goed bestuur. De fractie van D66 is daarom blij dat het College financieel toezicht alsnog groen licht heeft gegeven, maar zij is wel bezorgd voor de toekomst. Welke lessen heeft de minister uit de gang van zaken getrokken? Zal het van nu af aan beter gaan?

Tot slot de BES-eilanden. In het voorlichtingsbezoek aan de Raad van State is een vraag gesteld over de bijzondere status van de BES in relatie tot de wet- en regelgeving. In de praktijk blijken problemen te ontstaan. Ik geef enkele voorbeelden. Doordat de eilanden voor bijna 100% afhankelijk zijn van import ontstaat er een behoorlijke optelsom van belastingen. Het gevolg is dat eerste levensbehoeften ineens drie maal zo duur zijn. Kleine ondernemers moeten verschillende administraties bijhouden door nieuwe wet- en regelgeving. Zo moet een pizzeria een administratie bijhouden van de pizza die in het restaurant wordt genuttigd en van de pizza die wordt afgehaald. Gepensioneerden ontvangen minder pensioen, soms wel $ 200. Dit zijn maar een paar voorbeelden. De ambtsvoorganger van de minister heeft bij de invoering van de wetgeving voor de BES gesteld dat quick fixes mogelijk moeten zijn. Zet de minister die lijn door?

Bonaire, Sint-Eustatius en Saba horen nu bij Nederland. Tijdens mijn bezoek ben ik tot de conclusie gekomen dat er werk aan de winkel is. Scholen op Bonaire die het predicaat «zwakke school» krijgen, maar geen middelen hebben om op niveau te komen. Jeugdzorg die door nieuwe Nederlandse regels meer met reorganiseren bezig is dan met de jeugd. Kinderopvang waar kinderen op de grond moeten slapen omdat er geen bedjes kunnen worden gekocht. Ik kan zo nog wel even doorgaan en ik weet dat de minister gemakkelijk naar de vakministers doorverwijst – samen met mijn collega's ga ik hiermee nog aan de slag – maar ik vraag hem nu welke rol hij voor zichzelf ziet weggelegd in de aanpak van deze problemen. Neemt hij het voortouw? Zal hij zijn collega's aansporen om serieus werk te maken van deze zaken? Is hij eindverantwoordelijk als deze problemen niet worden opgelost?

De heer Lucassen (PVV): Voorzitter. Ik begin met de BES-eilanden en met de globale vraag hoe het met die eilanden gaat. Wij ontvangen veel signalen dat zij nogal wat problemen hebben met de invoering van de Nederlandse wetten en met de communicatie met de respectievelijke ministeries. Zijn die signalen ook bij de minister bekend? Wat doet hij daarmee? Wordt dit aan de ministeries overgelaten of is er sprake van coördinatie door de minister?

Hoe verloopt de personele invulling van de Rijksdienst Caraïbisch Nederland? Ik heb gehoord dat de dienst pas voor iets meer dan 60% is gevuld en daardoor op schema achterloopt. Wanneer is dit proces voltooid? Is de dienst in de tussentijd in staat zijn taken naar behoren uit te voeren?

Er doen ook veel verhalen de ronde over het belastingstelsel; het zou een ontwrichtende werking hebben op de lokale economie. Het zijn soms horrorverhalen. Het positieve nieuws is dat er nu eindelijk belasting wordt betaald. Kan de minister die situatie bevestigen of ontkennen? Is de economische situatie echt verslechterd door dit belastingssysteem of niet?

Ik heb verder begrepen dat de eilanden binnenkort geld komen halen in het kader van de vrije uitkering. Daarover zal nog worden onderhandeld, maar ik vraag aan de minister toe te zeggen dat hij de hand op de knip blijft houden.

Dan het drama van de begroting van Sint-Maarten. Het heeft lang geduurd, maar er is nu eindelijk een begroting. De PVV heeft met zorg de formulering van de rapporten van het Cft gelezen. Dit geldt vooral de zaken die nog onbekend zijn en de dingen die nog niet boven water zijn gekomen zoals de cijfers van de overheids-nv's. Hoe wordt het maatregelenpakket dat afgesproken is, bewaakt? Kan het Cft nu ingrijpen? Wat doen we als het tussentijds weer fout gaat en zitten we aan het eind van het jaar dan weer in dezelfde situatie?

Is er op Sint-Maarten voldoende capaciteit voor de financiële taken? Hoeveel draagt Nederland bij? Hoeveel kost dat en hoe lang gaat het duren? Is er zicht op een situatie waarin Sint-Maarten dat zelf kan oplossen?

Dan de begroting. Wij hebben de rapporten daarover ontvangen van de Algemene Rekenkamer. De PVV vindt dat Sint-Maarten maar ook de andere landen volledige verantwoordelijkheid moeten nemen voor de complete begroting, voor het complete budgetproces. Dat is natuurlijk wel heel lastig als je nog niet eens een begin van een begroting vast kunt stellen. Het advies van de Algemene Rekenkamer is dat er ook een vaststelling van de budgetten moet plaatsvinden door de volksvertegenwoordiging. Sinds het eind van de jaren zestig is dat op de Antillen al niet meer gebeurd. De Algemene Rekenkamer heeft verzocht er bij de minister op aan te dringen dat dit ook door de landen gaat gebeuren, maar daar is door de minister geen gehoor aan gegeven. Mijn vraag is of dat in de toekomst wel gaat gebeuren.

Het Cft wordt eigenlijk alleen maar tegengewerkt in het hele proces. Er schijnen nog wel wat vraagtekens te zijn over wat het daar nu eigenlijk komt doen. Het heeft zijn taak al uitgebreid met assistentie in plaats van controle, dus financieel toezicht, maar ten aanzien van Sint-Maarten krijgen we de cijfers gewoon niet boven water.

Het volk van Sint-Maarten wordt door het Cft behoed voor nog grotere tekorten, voor financiële rampspoed, maar zelfs de regering weigert om op cruciale momenten medewerking te verlenen aan dat zo belangrijke College financieel toezicht. Premier Wescot-Williams gedraagt zich als een verwaande diva door gewoon niet op te komen dagen als er echt cruciale besprekingen met dat college moeten worden gevoerd over de begroting van haar eigen eiland.

Nog veel schandelijker zijn de uitspraken van de heer Heyliger. De controle en de hulp die het College financieel toezicht biedt aan Sint-Maarten betitelt hij als moderne slavernij. Ik citeer: «Nederland geeft geen geld meer, de controle die komt onze neus uit». Dus terwijl de Nederlandse belastingbetaler nog steeds krom ligt voor de schulden die ook van het volk van Sint-Maarten zijn overgenomen door de Nederlandse belastingbetaler, wordt deze beschuldigd van slavernij. Hoe heeft de minister gereageerd op die uitspraken? Is er contact geweest met zijn collega Heyliger en is hem duidelijk gemaakt dat dit soort uitlatingen totaal onacceptabel is? Zijn woorden waren dan misschien voor de bühne bedoeld en voor intern gebruik, maar mijn woorden aan de heer Heyliger zijn dat niet. Ik zou de hem en tevens de regering van Sint-Maarten voor wie hij spreekt, het volgende willen zeggen: als u die samenwerking met Nederland nu zo zat bent, als u nu geen gezeur meer wilt over geld, houd er dan mee op, stop er dan gewoon mee, houd op met zielige verhalen over slavernij, houd op met gebedel, houd op met het handje ophouden en ga aan het werk voor echte zelfstandigheid en neem die toekomst in je eigen hand en stap gewoon uit het Koninkrijk.

Mevrouw Van Gent (GroenLinks): Voorzitter. Het allerbelangrijkste voor de GroenLinks-fractie is – ik moet zeggen dat de irritatiegrens bij mij bijna bereikt is – dat wij toch zo snel mogelijk de visie op het Koninkrijk krijgen, waarin ook helder wordt wat nu de waarborgfunctie is en wat we wel en niet gaan doen. Doordat die visie er nu niet ligt, geeft dit minister Donner de ruimte om zich als een Jantje van Leiden van een aantal zaken af te maken, om zijn welbekende flegmatieke houding aan te nemen en te denken: het zal mijn tijd wel duren. Als GroenLinks-fractie zijn wij het hele proces van de staatkundige vernieuwing niet begonnen om onze handjes ervan af te trekken. Het is wat ons betreft bedoeld om de schulden te saneren, om een nieuwe start te maken en om als het gaat om sociaaleconomisch perspectief te komen tot betere gezondheidszorg en een beter milieu en onderwijs, zodat de levensstandaard van de mensen op de eilanden beter wordt en ze wat betreft hun eigen positie de touwtjes beter in handen kunnen nemen. Ik realiseer mij heel goed dat wij er nog lang niet zijn. Schelden over en weer is totaal zinloos is. Wat betreft de uitspraken van de heer Heyliger is volgens mij de beste reactie geen reactie. Als minister Donner daarop flegmatiek reageert, is dat naar onze mening heel goed. Als het echter gaat om flegmatiek reageren op concrete zaken, dan vind ik dat minder goed.

Je zou bijna kunnen zeggen dat nadat we het staatkundige proces met elkaar hebben doorlopen, we inmiddels met elkaar in een soort van puberale fase zitten. Dat betekent ook dat je daar wat puberaal gedrag bij krijgt. Dat gaat echt wel weer over, want dat is ook een kwestie van leeftijd; soms moeten dingen hun tijd hebben. Dat betekent overigens niet dat we naïef en te gemakkelijk moeten zijn. We moeten ons wel realiseren dat sommige dingen tijd kosten. Pubers worden hopelijk volwassen en dat is dus uiteindelijk wel waar we naar toe moeten met elkaar.

We kunnen ook vaststellen dat het niet allemaal soepel loopt op dit moment. Mijn grootste teleurstelling is dat er ten aanzien van de sociaaleconomische positie en zaken zoals gezondheidszorg, onderwijs en milieu, nog te veel sprake is van losse einden. Ik maak mij daar ook zorgen over. Natuurlijk hoor ook ik vanuit de BES-eilanden dat de boodschappen duurder worden, dat de energievoorziening onder druk staat en dat de echte investeringen die nodig zijn om de positie van de bevolking te verbeteren, te lang achterblijven. Dan krijg je ook nog berichten over het aanleggen van overbodige parkeerplaatsen tot en met allerlei baantjes die verdeeld worden. Ik ben dit reces ook op een eiland geweest maar dat was Schiermonnikoog. Ik ben zelf overigens ook heel vaak op de Antillen geweest. Dit soort gesprekken krijg je heel erg snel. Het is ook belangrijk om daar doorheen te breken. Wat de bevolking ziet, is vaak wel datgene waarover gesproken wordt. Daarnaast zullen er wel degelijk ook zaken zijn die de bevolking niet of nog niet ziet. Het kan natuurlijk ook dat die zaken er helemaal niet zijn. Dan moeten we ook dat helder aangeven. Met name ten aanzien van de BES-eilanden die toch onze openbare lichamen zijn, moeten wij met elkaar toch helder kunnen aangeven wat de stappen zijn die gezet worden om ook aan dit soort zaken op een goede manier gestalte te geven. Mijn indringende vraag aan de minister is dan ook wanneer wij genoemde visie op het Koninkrijk ontvangen en wat de waarborgfunctie precies inhoudt. Op dit moment zitten we namelijk een beetje in een «nikserige» fase. Als ik schriftelijke vragen stel over zaken, krijg ik een zeer afwijzend antwoord. Soms is er nog een vleugje van empathie te bespeuren bij de minister als het bijvoorbeeld gaat over de illegale abortussen op Curaçao. Dan zegt hij: ik vind dat ook heel erg, maar ik kan er niets aan doen. Zelfs een gesprek met de mensen op Curaçao die er over gaan, is teveel gevraagd, terwijl dit soort toestanden zich natuurlijk wel binnen ons Koninkrijk afspeelt. Dan vind ik dat je binnen het Koninkrijk daar gezamenlijk ook verantwoordelijkheid voor moet nemen. Over die kwestie rond de abortussen heb ik inmiddels schriftelijke vervolgvragen gesteld, want ik weiger mij er gewoon bij neer te leggen dat er op die manier met deze problematiek wordt omgegaan. Er zijn vrouwen op Curaçao die onder soms levensgevaarlijke omstandigheden een abortus ondergaan. Dat is toch iets wat wij binnen ons Koninkrijk niet moeten accepteren.

Op Curaçao bestaat de belangrijkste bestuurlijke uitdaging eruit om een goede oplossing voor de Isla-raffinaderij te vinden. Het is voor mij geen wedstrijdje wie er het eerst over begonnen is, het is voor mij meer een wedstrijd hoe we dit zo snel mogelijk kunnen oplossen. Ik moet helaas vaststellen dat in de praktijk er weinig op wijst dat de Isla zich ook maar iets aantrekt van de politieke en publieke druk. Recent moest het plaatselijke openbare leven weer eens worden stilgelegd. Ook gisteren kreeg ik op Twitter berichten dat er weer grote problemen waren rondom de Isla. Ik heb het dan over viezigheid op de stranden. De Isla vervuilt het milieu en ontregelt het leven van Curaçaose burgers. Desalniettemin blijven daadkrachtige bestuurlijke stappen nog steeds uit. Sterker, het lijkt wel alsof er alles aan gedaan wordt om het besluitvormingsproces te traineren. Ik zie natuurlijk ook die brieven, die plannen en die zaken die ons verteld worden, maar ik moet vaststellen dat op de cruciale vraag geen antwoord wordt gegeven. Die cruciale vraag is of alle mogelijkheden nog daadwerkelijk openliggen, dus ook het sluiten van de raffinaderij en het opruimen van de rotzooi. Verder noem ik het werkgelegenheidsalternatief waar ik al jaar in, jaar uit om vraag. Ik heb overigens begrepen dat we in september 2011 het toekomstperspectief rond de Isla zullen ontvangen. Ik neem aan dat daarin ook wordt ingegaan op de vraag of, wanneer de Isla dicht zou gaan, er alternatieven zijn voor de werkgelegenheid en hoe de rotzooi wordt opgeruimd. Ik wil van de minister graag horen of dat tijdspad nog steeds klopt. Ook hierbij geldt natuurlijk dat papier geduldig is. Ook de brief van de Curaçaose minister-president Schotte lijkt er een beetje op aan te sturen dat de huidige raffinaderij dichtgaat en het terrein wordt gesaneerd en dat aan de Bullenbaai een nieuwe raffinaderij wordt gerealiseerd. Maar hoe realistisch is dat? Is het zo dat ten aanzien van de Isla-raffinaderij inmiddels alles al is uitonderhandeld dan wel dat er nog meerdere opties openliggen? Wordt op dit moment wel voldaan aan de milieunormen? Belangrijk is namelijk dat tijdens de verbouwing de winkel openblijft. Ik wil hier nu echt opheldering over, want ik was en ben het spuugzat als het gaat om de problemen rond de Isla-raffinaderij. Voor de bevolking van Curaçao wordt de gang van zaken aldaar zo langzamerhand rampzalig. Als dit zo doorgaat, gaat namelijk ook het toerisme er onder lijden en worden er kinderen ziek. Die grote viezigheid aldaar moeten wij niet willen. Ik zie mijn collega van de VVD instemmend knikken. Welnu, met hoe meer partners we zijn om dit probleem op te lossen hoe liever het mij is.

Over Sint-Maarten hebben voorgaande sprekers al heel veel gezegd. Het College financieel toezicht zit als een soort pitbull bovenop Sint-Maarten. Het blaft niet alleen maar het bijt ook als het nodig is, waarvoor ik het Cft dan ook een groot compliment wil geven. Het is niet prettig dat dit gebeurt, maar het kan niet zo zijn dat er meteen al grote financiële problemen ontstaan. Ik wil van de minister horen dat wij volgend jaar niet met nog grotere problemen worden geconfronteerd.

Dan nog een vraag over de BES-eilanden. In mijn inleiding heb ik al aangegeven dat als het gaat om investeren in onderwijs, sociaaleconomische verbeteringen en gezondheidszorg, ik onderhand echt wil weten wat de stand van zaken is. Is dat allemaal een beetje op stoom? Is er een tijdspad voor uitgestippeld? Ook de burgerluchtvaart kent grote problemen. Naar aanleiding van het ongeluk bij Bonaire in 2009 heeft de Onderzoeksraad voor veiligheid onlangs een aantal pittige aanbevelingen gedaan. Er blijkt daar namelijk sprake te zijn van grote problemen als het gaat om de veiligheid. Ik heb er inmiddels ook schriftelijke vragen over gesteld. Mijn vraag aan de minister is of hij zich ook bezighoudt met deze problematiek.

Eerder heb ik ook vragen gesteld over de energievoorziening op de eilanden. In de beantwoording word ik dan een beetje gerustgesteld in de trant van dat het allemaal wel meevalt. Maar nu krijg ik vanuit de eilanden zelf allemaal berichten dat het allemaal niet meevalt. Ik heb begrepen dat minister Donner op 31 maart tijdens zijn bezoek een brief heeft gekregen van minister Heyliger over de problematiek rond de energievoorziening. Ik zou daar nu dan ook wel graag opheldering over willen hebben. Want uiteindelijk wordt de prijs wel op de BES-eilanden betaald en die wordt wel steeds hoger.

De heer Van Bochove (CDA): Voorzitter. Het Koninkrijk leeft! Dat merken we vanochtend weer eens aan alle emoties die hoog oplopen, overigens niet alleen in dit algemeen overleg en aan deze kant van de Oceaan maar ook aan de andere kant ervan. Dat leidt soms tot kwalificaties over en weer die in mijn optiek weinig gepast zijn. Desalniettemin moeten we wel constateren dat we op een intensieve manier met elkaar in discussie zijn.

Op Sint-Maarten was men klaar voor de zelfstandigheid. Zowel de coalitie als de oppositie heeft ons voortdurend laten weten dat het allemaal goed was en dat het allemaal goed zou komen. Maar het lijkt er op dat zowel de bestuurders als de ambtelijke organisatie worden overvraagd. Het tot stand komen van de begroting laat zien dat beide gremia nog een lange weg hebben te gaan. Het College financieel toezicht heeft weliswaar het groene licht gegeven en de Rijksministerraad behoefte niet met een aanwijzing te komen, maar het verliep allemaal verschrikkelijk moeizaam. En hoe gaat dat dit jaar verder? Hoe maken we de rekening 2010? Het zal het gaan met de bewaking en de uitvoering van de begroting 2011, waaronder de kwartaalrapportages, en het tijdig opstellen van de begroting voor 2012? Het moet allemaal de komende weken en maanden gebeuren. Kan de minister aangeven of er bij hem en het College financieel toezicht voldoende vertrouwen is dat dit goed verloopt?

De heer Van Bochove (CDA): Als mensen uitspraken doen, dan moeten ze de consequenties van die uitspraken aanvaarden. Zolang ze dat niet doen, neem ik die uitspraken niet serieus.

Voorzitter. De rapportage van de voortgangscommissie bevestigt overigens de problemen waar Sint-Maarten voor staat. De CDA-fractie deelt de zorgen van de minister op dit punt en vraagt hem hierop nadrukkelijk te sturen. Hij kan niet volstaan met een verwijzing naar de eigen verantwoordelijkheid. Dat zal en moet ook Sint-Maarten begrijpen, want uiteindelijk zullen we met elkaar dat proces op gang moeten houden. Dan begrijp ik heel goed dat we om het hand zitten waar het gaat om de visie op het Koninkrijk en de vraag hoe we de waarborgfunctie al dan niet moeten interpreteren. Dat maakt het lastig en roept ook iedere keer de vraag op wanneer wij in dit parlement er wel iets over kunnen zeggen en waar de Nederlandse minister terecht zegt er niet over te gaan. Dus die visie op het Koninkrijk moet er snel komen.

Een compliment aan de eilandsraad van Statia. Men wordt daar steeds bewuster. Men reist naar Nederland en spreekt parlementariërs en is ook bij dit debat aanwezig. En zo moet het ook. De bestuurlijke afstemming tussen de BES-eilanden en Nederland loopt nog niet zoals door de bestuurders op de eilanden wordt gewenst. Men moet voor zover nodig nog met een veelvoud van ministers en/of ministeries overleggen. Door de bomen wordt het bos kennelijk niet gezien. Gemeenten in Nederland zoeken direct en soms indirect via provinciebesturen contact met ministers, ministeries en soms ook met Kamerleden. Vandaar mijn complimenten aan Statia; ze hebben de weg gevonden. Tussenkomst van de minister van BZK is hierbij meestal niet eens aan de orde. En toch gebeurt het wel eens. Maar de Rijksvertegenwoordiger lijkt toch echt de aangewezen functionaris om de contacten tussen de bestuurders van de eilanden en de bewindslieden en/of ministeries te leggen. De minister van BZK moet aanspreekbaar zijn, zeker als de afstand tussen ministers en/of ministeries te groot wordt. Wie is er nou verantwoordelijk voor het onderwijs op de BES-eilanden? Dat is toch echt de minister van Onderwijs, dus die moeten wij daarop aanspreken. We moeten ons wel realiseren dat er sprake is van een probleem op afstand en een probleem van ervaring. Op dat punt zou ik nog wel eens een noot willen kraken ten aanzien van de vraag of de Rijksvertegenwoordiger zijn rol wel adequaat speelt. In zijn brief schrijft de minister dat de Kamer medio april de eerste rapportage krijgt van de Rijksvertegenwoordiger. Heb ik dan iets gemist, zo vraag ik de minister. Zorgt de minister ervoor dat een uitvoeringstoets bij alle nieuwe wetgeving als onderdeel van het voorbereidingstraject standaard wordt uitgevoerd door alle departementen? Hij suggereert in zijn brief dat zo'n uitvoeringstoets er moet komen, maar hij trekt geen conclusies. Graag verneem ik op dat punt een toezegging.

Een voorbeeld waarbij ik vind dat de minister misschien iets adequater moet handelen, betreft de zinsnede in zijn brief: ik heb mijn bevindingen inmiddels onder de aandacht van de minister van VWS gebracht. En nu? Hoe gaat het verder met het traject?

De afgelopen jaren hebben wij ongelofelijk vaak vragen gesteld over de Isla-raffinaderij. Dat heeft geleid tot gedeeltelijke bemoeienis van Nederland en tot het weer afdanken van die bemoeienis. Inmiddels lijkt er zowaar een nieuwe ontwikkeling te ontstaan. De nieuwe regering heeft naar het zich laat aanzien een positieve impuls gegeven aan de ontwikkelingen op dit punt. Dat heeft echter vooral betrekking op de lange termijn. We moeten nog wachten tot eind oktober 2011 voordat wij er meer definitieve gegevens over krijgen. Maar hoe gaat het nu op de korte termijn? Er is bij voortduring sprake van overlast. Je behoeft er maar in de buurt te zijn om te zien wat de schadelijke effecten zijn voor bewoners in wijken. Het sluiten van scholen in de omgeving daar is bijna aan de orde van de dag. De voorganger van de minister heeft met de vorige regering en het toen nog bestaande eilandsbestuur afspraken gemaakt over een aantal zaken. Ik heb de indruk dat dit weer een in het slop is geraakt. Hoe gaan we nu op de korte termijn op dat punt de problemen aanpakken?

Minister Donner: De heer Van Raak voert een criterium in dat het Statuut niet kent, namelijk de individuele intentie van de bewindslieden op de eilanden. Eenieder heeft te maken met politieke bewegingen zoals die plaatsvinden, net zoals men daar te maken heeft met politieke bewegingen die in Nederland plaatsvinden. Die berusten bij alle partijen ook niet altijd op de intentie voor samenwerking binnen het Koninkrijk. Dat levert dan ministers op die er verschillend over kunnen denken. We hebben te maken met de structuur van het Koninkrijk. Daarbinnen heeft een ieder te maken met de intenties om er invulling aan te geven. Op Curaçao hebben we te maken met een partij die duidelijk voorstander is van het treden uit het Koninkrijk. Dat zijn bewegingen, politieke motieven waarvan we alleen maar kunnen constateren dat ze er zijn en waar we binnen het bestel van het Koninkrijk mee zullen moeten werken en leven. Dan kunnen we niet het criterium eraan toevoegen: we willen eerst even uw nieren proeven over hoe u aankijkt tegen de samenwerking. Daar vindt de heer Van Raak in het Statuut geen enkele basis voor.

Wat hier vandaag vooral aan de orde is, is het verslag van mijn reis naar de eilanden in januari, terwijl de woordvoerders het vooral hebben gehad over mijn reis in april. Ik zal daarin overigens meegaan, want de ontwikkelingen zijn inderdaad wat achterhaald. Op tal van punten zijn er ontwikkelingen waarover ook ik zorgen heb. Ik zal kijken hoe ik daaraan invulling kan geven binnen de verhoudingen in het Koninkrijk. Dat geldt ook voor de ontwikkelingen op de BES-eilanden. Ik wijs erop dat waar het gaat om de vestiging van openbare lichamen op de BES-eilanden ik als minister van Binnenlandse Zaken geen bijzondere bevoegdheden heb. Dat neemt niet weg dat ik geheel gevoelig ben voor de ervaring die ook Kamerleden hebben, dat het nogal moeilijk is ervoor te zorgen dat afzonderlijke ministers bij de les blijven. Daarmee veranderen we niet de staatsrechtelijke verhoudingen en de verantwoordelijkheden die daarbinnen gelden, maar ik ben het wel helemaal eens met de Kamerleden dat we moeten proberen een zinnige oplossing te vinden. Het is in ons gemeenschappelijk belang en in het belang van de eilanden om ervoor te zorgen dat hiervoor aandacht is, dit gelet op de eilanden en hun eigen positie. Anders is het te gemakkelijk om te zeggen: ze zijn nu deel van Nederland, dus we passen de Nederlandse regels toe. Ik weet echter niet of je de mensen daar erg gelukkig mee maakt.

Minister Donner: Ik heb eerder hier aangegeven dat ik voor de eilanden aanspreekpunt ben, zeker in die gevallen waar men anders de weg kwijtraakt in de labyrinten hier in Den Haag.

Met betrekking tot de situatie op de BES-eilanden heeft de Kamer de volle positie van volksvertegenwoordiging, ook voor de bevolking op die eilanden. Het gaat uiteindelijk niet zozeer om de vraag of de Kamer een probleem heeft als wel over de vraag of de bevolking daar een probleem heeft en of we dat kunnen oplossen. De BES-eilanden zijn Nederland en daarmee is Nederland ook een Caraïbisch land geworden en niet alleen een Koninkrijk.

Ik ben inmiddels meer dan een half jaar verantwoordelijk voor de relaties binnen het Koninkrijk. In die hoedanigheid ben ik in januari op de eilanden geweest en daarna nog twee keer. Ook met betrekking tot de BES-eilanden constateer ik dat er dingen goed gaan en dat er dingen zijn die indertijd voor 10 oktober niet zijn voorzien en die nu in volle hevigheid de kop opsteken, zoals de problematiek die zich voordoet met betrekking tot de AOV. Ten aanzien van dat laatste heb ik begrepen dat zijn oorzaak vindt in het feit dat voor 10 oktober de belastingen daar op en bijzondere wijze geheven werden ten voordele van de ouderen. Vervolgens hebben we uiteraard in Nederland de wet erbij gepakt en zijn we die gaan toepassen, hetgeen gevolgen heeft voor de inkomenspositie. Het is een van de punten waarover ik met de nieuwe Rijksvertegenwoordiger heb gesproken en waarbij met urgentie bezien moet worden hoe we er een oplossing voor kunnen vinden. Sinds 1 mei is de heer Stolte de Rijksvertegenwoordiger. Dat is ook de reden waarom het verslag van de Rijksvertegenwoordiger niet de vorige maand bij de Kamer is gekomen. Het leek mij namelijk verstandig om het verslag te laten lopen tot 1 mei, dus tot de periode waarin de waarnemend Rijksvertegenwoordiger nog functioneerde. De Kamer krijgt het verslag zo snel mogelijk.

Minister Donner: Daarvoor geldt wat ik al eerder zei: voor de aanpassing van afzonderlijke wetten moet de Kamer zich wenden tot de vakministers. Tegelijkertijd lees ook ik de wetgeving zoals we die hebben aanvaard met betrekking tot de openbare lichamen. Wat daarin gezien wordt als moratorium van vijf jaar op het punt van de wetgeving moeten we ten volle gebruiken om te kijken hoe we de problemen die ontstaan zijn, zo effectief mogelijk kunnen oplossen. Dat omvat naar mijn mening ook het bezien van de mogelijkheid om waar dat nodig wetswijziging te realiseren. Dat blijft overigens in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de afzonderlijke ministers.

Verschillende woordvoerders hebben gevraagd naar de visie op het Koninkrijk. Zoals ik heb toegezegd, zal die de Kamer voor de zomer bereiken. Dat geldt ook voor het separate stuk met betrekking tot mijn opvattingen over de waarborgfunctie van het Koninkrijk. Bij beide zaken gaat het om stukken die geproduceerd worden in mijn relatie met de Kamer als verantwoordelijk minister in Nederland voor de Koninkrijksrelaties. Derhalve zijn het geen Koninkrijksstukken. Ook de visie op het Koninkrijk zal niet de visie van alle landen zijn maar zal primair de visie zijn zoals Nederland ertegen aankijkt. Dat kan ertoe leiden dat op de Koninkrijksconferentie op Curaçao die in november gepland is, het punt van de gemeenschappelijke visie aan de orde gesteld wordt. Wel heb ik aangegeven – dat was ook het object van de reis van april – dat ik de Nederlandse visie niet eerder zal willen vaststellen, dan nadat ik daarover heb gesproken met de regeringen van de afzonderlijke landen.

Minister Donner: Allereerst de vraag op welke wijze de punten van de andere landen meegenomen worden. Welnu, dat is gebeurd tijdens mijn reis in april. Die was er primair op gericht om te kijken wat de punten van de andere landen zijn. Ik moet ook vaststellen dat wat betreft dat proces Aruba veel verder is in de discussie en voor zichzelf de keuze al heeft gemaakt van: wij hebben een gemeenschappelijk belang in het Koninkrijk en wij hebben er alle belang bij om dat optimaal te benutten. Op Curaçao en Sint-Maarten was men meer geneigd om te denken: wij zijn pas sinds een halfjaar bezig om een land en een landsbestuur in te richten. Het is geen teken van onwil, want men doet het, omdat het voor hen op dit moment niet de eerste prioriteit is om na te denken over het Koninkrijk. Ook daarvan heb ik kennis genomen. Ik zal daarmee verder ook zeker rekening moeten houden bij de verdere ontwikkelingen.

Afgesproken is dat er dit jaar een koninkrijksconferentie wordt gehouden. Ik dacht daarbij zelf aan november. Hoe het ook zij, de eis is dat het in de loop van dit jaar gebeurt. Daarbij zal het Koninkrijk in ieder geval aan de orde komen, al was het maar omdat het een onderdeel is van het regeerakkoord van de regering van Curaçao dat de problematiek van de consensusrijkswetten en de mogelijkheid om uit het Koninkrijk te treden daar op de agenda moeten staan. Ieder land heeft een eigen proces om te komen tot een regeerakkoord. In het geval van ons regeerakkoord heeft dat geleid tot een passage over een rijkswet voor het personenverkeer en bij Curaçao tot de wens om de rijkswetten en uittreding uit het Koninkrijk aan de orde te stellen. In deze processen is ook voorzien in het Statuut.

Minister Donner: De heer Van Raak haalt twee zaken door elkaar, zaken die ik scherp gescheiden heb gehouden, namelijk de visie op het Koninkrijk en de discussie over de waarborgfunctie. Zoals gezegd zullen beide documenten de Kamer voor de zomer bereiken.

Voorzitter. De heer Van Raak vroeg om een onderzoek naar door hem omschreven situaties op Sint-Maarten. Ik wijs hem erop dat de structuur van het Statuut, in het bijzonder artikel 43, inhoudt dat het de verantwoordelijkheid is van het Openbaar Ministerie op de Nederlandse Antillen om daartegen op te treden. Daarvoor moet dan wel enige grond zijn en vooralsnog zijn het slechts stellingen van de heer Van Raak. Ik zie met andere woorden geen basis om onderzoeken, zoals de heer Van Raak die omschrijft, vanuit het land Nederland op te starten. Hij veronderstelt wellicht dat de waarborgfunctie hier in het geding is, maar de waarborgfunctie heeft in het Statuut een aanvullende rol op het functioneren van de correctiemechanismen die in het Statuut zijn voorzien.

Er is op dit moment nog geen sprake van dat de waarborgfunctie in beeld zou kunnen komen. De heer Van Raak noemt een aantal feiten. Hij voegt daaraan toe: daaruit blijkt wel dat ... Daaruit blijkt echter helemaal niets. Het enige wat de heer Van Raak doet, is een aantal punten stellen. Als minister van het Koninkrijk kan ik daarop alleen maar reageren met een verwijzing naar de verhoudingen binnen het Koninkrijk. Als de heer Van Raak meent dat hij het bij het rechte eind heeft, dan zal hij moeten bezien of het Openbaar Ministerie op de Nederlandse Antillen hierin gemoeid moet worden. Het is echter geen zaak die hij in de Kamer aan de orde kan stellen, temeer omdat hij zijn opmerkingen niet concreet onderbouwt.

De heer Van Raak (SP): Ik dacht punten te hebben genoemd die onderzocht dienen te worden.

Laten wij het eens op een andere manier bekijken. Toen bestuurders van Aruba aangaven dat zij zich niet wensten te houden aan de gemaakte afspraken, hebben wij besloten om onderzoek te doen naar de staat van het bestuur op Aruba. Volgens mij gaat het in mijn voorbeeld om een vergelijkbare situatie, want ook hier hebben wij te maken met een minister die Nederland zo veel mogelijk de schuld geeft onder het mom «het zal allemaal wel». Volgens mij is dat voldoende aanleiding om ook eens onderzoek te doen naar de staat van het bestuur op Sint-Maarten. De minister kan wel zeggen dat het te vroeg is, maar volgens mij zijn wij al bijna te laat.

Minister Donner: Ik ben gaarne bereid om met de heer Van Raak op een meer abstract niveau te discussiëren over de vraag of het getuigt van wederkerigheid en gelijkwaardigheid als je je alle twee gedraagt zoals sommigen zich op de markt gedragen. Ik weet echter niet of die discussie ons op dit moment verder helpt.

Voorzitter. Ik heb in april met het bijna voltallige kabinet van Sint-Maarten gesproken over de begroting. De resultaten daarvan zijn inmiddels bekend. Ik pretendeer overigens allerminst dat die resultaten alleen maar het gevolg zijn van mijn gesprek, want op Sint-Maarten had men wel degelijke de politieke wil om uit de situatie te komen waarin wij verzeild waren geraakt. Vandaag is terecht de bereidheid van Nederland benadrukt om mee te werken aan de schuldsanering. De verhoudingen die voor de schuldsanering bestonden, waren voor Sint-Maarten een reden om ervoor te pleiten dat men zelfstandig in het Koninkrijk zou kunnen functioneren. De schulden die gesaneerd zijn, waren namelijk niet in gelijke mate verdeeld over de landen die betrokken waren bij de sanering. Wij moeten ons dan ook realiseren dat wij nu te maken hebben met een situatie die, ook door Nederland, in oktober is aanvaard. Wij hebben immers onze handtekening gezet onder veranderingen die inhouden dat Sint-Maarten een land is geworden. Het is met het oog hierop minder vruchtbaar om nu in discussie te gaan over de wijze waarop de verschillende partijen hier voor oktober in zaten.

Dat hierover verschillend wordt gedacht, moge duidelijk zijn, maar sinds 10 oktober is de sanering een feit. Met dat staatkundige feit hebben wij te maken. In de mythologie is Pallas Athene in volle wapenrustig uit de gedachten van Zeus ontstaan. Voor de rest van de menselijke geschiedenis geldt dat voor dit soort processen enige tijd nodig is. Het is met andere woorden dus niet zo dat per 10/10 een volledig land is ontstaan op Sint-Maarten. De woordvoerders hebben daar verschillende gevoelens bij, maar ik wijs er dan toch maar op dat ik op de eilanden de wil en de bereidheid heb bespeurd om er iets van te maken. Dat is een van de redenen waarom ik een overeenkomst met Sint-Maarten heb getekend waarin staat dat er ambtenaren op Sint-Maarten zullen worden gedetacheerd en dat Nederland de eventuele meerkosten daarvan voor zijn rekening zal nemen. Die afspraken zijn gemaakt om ervoor te zorgen dat de noodzakelijke kennis op Sint-Maarten beschikbaar komt. Ik vind het dan ook bemoedigend dat ik in het ambtelijk apparaat van Sint-Maarten de wil en de bereidheid heb geconstateerd om te functioneren als een land en om te beantwoorden aan de verwachtingen die men koesterde ten tijde van het besluit om een land te worden. Die bereidheid is er, ondanks de problemen die men ten dele als een erfenis heeft meegekregen na het uiteenvallen van de Nederlandse Antillen.

In die geest is de discussie over de begroting gevoerd. Dat heeft het College financieel toezicht ertoe gebracht om de inmiddels bekende formuleringen te gebruiken. Het blijft een punt dat de relatie beheerst wordt door de wetgeving voor de verhoudingen binnen het Koninkrijk. Die wetgeving houdt in dat de instemming van het Cft betekent dat er is voldaan aan de eisen. De koninkrijksregering toetst met andere woorden niet zelf of er aan artikel 15 is voldaan.

Op dit moment brengt een lid van het Cft een bezoek aan Sint-Maarten. Ik heb verder begrepen dat het Cft alle jaarverslagen van de nv's heeft gekregen. Men werkt dus ook hier samen. Wij moeten ervoor waken dat wij steeds maar weer hameren op dezelfde punten, want die punten kunnen inmiddels wel eens achterhaald zijn. Als wij dat toch doen, leidt het alleen maar tot verzuurde relaties. Er zijn bovendien nog genoeg zaken waarop wij elkaar moeten aanspreken, zonder onnodig zand in de relaties te strooien. Ik zeg niet dat het allemaal op rolletjes loopt en zoals wij het op papier hebben gezet. Ik kan ook geen garanties geven over wat er volgend jaar gebeurt, maar dat neemt niet weg dat er een realistischere basis is gevonden, een basis die ook voor het College financieel toezicht voldoende waarborgen biedt. Het College kon immers constateren dat de begroting voldoet aan de wettelijke bepalingen.

Minister Donner: Voorzitter. Ik was bezig met de beantwoording van de vragen over de begroting van Sint-Maarten en die zal ik nu afronden.

Naar ik heb begrepen is de begroting in aangepaste vorm, zoals die moet worden vastgesteld door de Staten aldaar, door de Raad van Advies voorzien van advies. Ik verwacht met het oog daarop dat de begroting binnenkort bij de Staten zal worden ingediend. Het leidt namelijk tot een wijziging van de begroting die in december is vastgesteld.

Minister Donner: Die materie kan aan de orde komen in de Staten van Sint-Maarten, maar ingevolge de rijkswetten en het Statuut kan het geen voorwerp worden van discussie in de Tweede Kamer. Wij kunnen discussiëren over de ontwikkelingen, maar laten wij daarbij wel goed in het oog houden dat de begroting nog moet worden vastgesteld en dat er is voldaan aan de eisen die de wet stelt, overigens een wet die in de Tweede Kamer uitgebreid is besproken. Laten wij in ieder geval niet beginnen met een opmerking als: het is een papieren werkelijkheid en het deugt nog steeds niet. Als wij dat doen, komen wij uiteindelijk terecht in een discussie met als grondtoon: Barbertje moet hangen, want wat ze ook zeggen, het deugt toch niet.

Voorzitter. De Rijkswet Personenverkeer. Een onderdeel van de reis in april was inderdaad een gesprek met de andere landen over wat wordt aangeduid als de Rijkswet Personenverkeer. Ook in het regeerakkoord wordt het overigens als zodanig aangeduid. Deze wet omvat twee aspecten, enerzijds de toelating van vreemdelingen tot het Koninkrijk en anderzijds het vrije verkeer van de onderdanen van het Koninkrijk tussen de landen. Omdat het vandaag aan de orde is gesteld, wijs ik erop dat het regeerakkoord met betrekking tot deze twee onderscheiden materies niet anders kan dan rusten op het Statuut. Het Statuut regelt hiervoor immers onderscheiden bevoegdheden voor de koninkrijksregeringen.

Het is een probleem dat de discussie enigszins is verzuurd door de voorgeschiedenis vanaf 2005/2006. De discussie wordt daardoor bepaald door de beeldvorming dat het Nederland vooral te doen is om het terugsturen van Antillianen en niet om het vrije verkeer binnen het Koninkrijk. Dat was de situatie die collega Leers en ik op de eilanden aantroffen. Er ligt echter geen rijkswet voor en derhalve is er op dit punt ook helemaal niets van tafel gehaald. Het enige wat voorlag, was een notitie van het vorige kabinet. Dit kabinet heeft het inderdaad geformuleerd op een wijze die niet tot een vruchtbaar overleg kon leiden, ook niet met de regeringen of landen die er welwillend tegenover stonden.

Een en ander was voor collega Leers reden om te constateren dat wij het nu eens niet over de notitie van het vorige kabinet zouden moeten hebben. Daarom is die notitie van tafel gehaald, wat onverlet laat dat de materie nog steeds actueel is. Overigens is ook uit de discussies daar gebleken dat men wel degelijk het belang van deze discussie inziet, aangezien door de verbrokkeling van de Nederlandse Antillen alle landen binnen het Caraïbische gebied oplopen tegen het probleem dat het niet duidelijk is wat de positie is van eilandskinderen die naar een ander eiland gaan. Wat is hun positie in de sociale zekerheid en bij de onderstand? Moeten ze het land verlaten of kunnen ze op een andere grond aanspraak maken op voorzieningen? Dat is de wederkerige basis op grond waarvan alle landen van het Caraïbische gebied alleen al voor het Caraïbische gebied zelf belang hebben bij een goede regeling. Het is ook de basis waarop collega Leers en ik op constructieve wijze een antwoord hopen te kunnen vinden voor dit probleem.

Een en ander laat onverlet dat er ook een probleem is bij de toelating van vreemdelingen tot de eilanden. Dat is echter een onderwerp dat wordt geregeld in het derde artikel van het Statuut en dat sowieso in een rijkswet geregeld moet worden. Dat is de stand van zaken. Het is de bedoeling om voor de zomer met de afzonderlijke landen de discussie voort te zetten. Het valt onder de portefeuille van een andere minister, maar volgens mij is het de bedoeling om dit najaar te komen met conceptregelingen.

De heer Van Dam (PvdA): Ik geloof dat er wel meer lag dan alleen maar een notitie. Er lag niet alleen notitie, maar ook een uitgewerkte wetstekst van de heer Hirsch Ballin, een partijgenoot van de minister.

Op de eilanden ergeren ze zich niet aan een papier dat op tafel ligt, maar aan wat daarop staat. Op dat papier staat dat er een rijkswet komt, een rijkswet die door Nederland wordt opgelegd. In die rijkswet staat hoe de toelating en de uitzetting worden geregeld. Wij kennen allemaal de politieke context van die wet. Dat is het punt waaraan men zich zo ergert! In het regeerakkoord staat echter hetzelfde: een rijkswet, door Nederland opgelegd, waarin de toelating en de uitzetting van Antilliaanse jongens uit Nederland naar Curaçao en Sint-Maarten wordt geregeld. Daar gaat het in feite over. Ik wil weten of dat nog steeds het voornemen van de minister is. Of brengt hij daarin verandering?

Minister Donner: De heer Van Dam gebruikt termen in verband met een rijkswet die niet stroken met het Statuut. Hij spreekt namelijk over rijkswetten die door Nederland worden opgelegd. Dat is onmogelijk, want in het Statuut staat heel duidelijk wat koninkrijksaangelegenheden zijn en waartoe rijkswetten zich mogen uitstrekken. Er is namelijk ook een mogelijkheid om rijkswetten tussen de eilanden in het leven te roepen. Consensusrijkswetten zijn immers ook rijkswetten.

De heer Van Dam maakt een opmerking over de substantie. Wij liepen inderdaad vooral aan tegen beelden en associaties die samenhangen met de discussie met het vorige kabinet. Tegelijkertijd bleek ons ter plaatse dat alle Caraïbische landen met dezelfde problemen kampen bij de toelating van mensen die vervolgens een beroep doen op de sociale zekerheid. Dat is echt geen specifiek Nederlands probleem. Het is een probleem dat alle landen gemeen hebben, ook Nederland met zijn openbare lichamen in het Caraïbische gebied. Het is dus een gemeenschappelijk belang om deze materie te bespreken op een wederkerige basis.

Minister Donner: ... en dat is niet wat u daarin beluistert. En wat u er graag in zou willen beluisteren, wilt u gebruiken om vanuit een heel andere optiek de discussie onmogelijk te maken. Ik probeer de discussie nu juist wel mogelijk te maken, omdat ik heb geconstateerd dat die in het belang is van alle landen in de Cariben. Wij worden allemaal met dezelfde vragen geconfronteerd. Dat is mijn visie op het Koninkrijk: problemen oplossen in plaats van problemen creëren.

Voorzitter. De Isla-raffinaderij. De leden hebben verwezen naar de afspraken met mijn ambtsvoorganger, mevrouw Bijleveld. Deze afspraken zijn inmiddels geconcretiseerd in de afspraken die ik in januari met de minister-president heb gemaakt. Ik constateer dat Curaçao deze afspraken gewoon is nagekomen. In een vorig debat is hierover ook al uitvoerig gesproken en ik vind dan ook dat wij ervoor moeten waken de discussie op te rakelen als aan die zijde wel degelijk aan de afspraken wordt voldaan. Ik weet heel goed waarover wij het nu hebben. Daarvoor hoeft de Kamer niet bang te zijn. Maar ook de minister-president baart de olievervuiling van het afgelopen weekend zorgen. Alle partijen moeten echter wel functioneren in de bestaande omstandigheden. Al met al kan ik op dit moment alleen maar constateren dat de gemaakte afspraken door Curaçao worden nageleefd en dat wat hier vandaag aan de orde wordt gesteld primair een zaak is die in de Staten van Curaçao aan de orde moet komen.

Minister Donner: Nogmaals, ik probeer het niet kleiner te maken dan het is, want ik noteer zeker de zorgen die hierover bij de partijen leven. Dat laat onverlet dat het primair een zaak is van het bestuur en de politiek op Curaçao. Als ik zou moeten constateren dat de situatie zo ernstig is dat deugdelijk bestuur niet langer is gewaarborgd, zou het misschien anders liggen. Ik moet echter constateren dat het Statuut en de staatsregelingen eigen voorzieningen kennen om een dergelijke situatie aan te pakken. Ik zeg dat zo nadrukkelijk, want het is natuurlijk ook niet zo dat de regering of de Staten van Curaçao mogen ingrijpen in situaties in Nederland als die hen niet bevallen. Zij mogen op hun beurt dus ook niet doen alsof het er niet toe doet dat Nederland een eigen regering en eigen rechters heeft. Mevrouw Van Gent moet echt goed beseffen dat het Statuut autonome landen organiseert.

In uiterste gevallen kan er inderdaad sprake zijn van de waarborgfunctie. Dat betreft echt alleen uiterste gevallen, waarin is gebleken dat de voorzieningen die in het Statuut nadrukkelijk worden genoemd voor het waarborgen van deugdelijk bestuur en de grondrechten, onvoldoende zijn.

Mevrouw Van Gent (GroenLinks): Ik had dit lesje wel een beetje verwacht. Ik word er eerlijk gezegd erg moe van.

Laat ik het op een andere manier proberen. Is de minister van mening dat er op dit moment sprake is van deugdelijk bestuur? Worden de afspraken voldoende nagekomen? Worden de milieueisen nagekomen? Ik vraag het maar, want heel veel mensen zetten daar zo hun vraagtekens bij. De minister weet net zo goed als ik dat het geen hobby van mij of de Kamer is. Mensen hebben echt veel last van wat er rond de Isla-raffinaderij gebeurt. Het leidt tot gezondheidsklachten en dan heeft het geen pas om hierover bestuurlijk te gaan bakkeleien.

Minister Donner: Als er geen sprake is van deugdelijk bestuur, dan is het een zaak die op Curaçao voor de rechter moet worden gebracht. Dat geldt ook voor Nederland: als er hier geen sprake is van deugdelijk bestuur, dan is dat een zaak voor de rechter en eventueel voor de Kamer. Die moeten het bestuur hierop aanspreken.

Worden de milieunormen gehandhaafd? Dat is primair een zaak van het bestuur en de rechterlijke macht op Curaçao. Ik weet dat hierover eerder is gesproken, maar ik benadruk toch nog maar een keer dat ik zeker niet meen dat de problemen niet zouden bestaan of dat enige bezorgdheid niet gerechtvaardigd zou zijn. Dat laat onverlet dat wij te maken hebben met de verhoudingen zoals die in het Statuut zijn geregeld. En het Statuut heeft de bevoegdheden heel nadrukkelijk op Curaçao neergelegd.

Er zijn hierover afspraken gemaakt. Ik heb die met de Kamer besproken. Op dit moment kan ik echt niet anders dan constateren dat ze worden nageleefd. Mevrouw Van Gent kan dan ook niet zeggen: desondanks blijf ik de dagelijkse gang van zaken aan de orde stellen. Ik heb bovendien samen met de Kamer geconstateerd dat de afspraken die eerder met de staatssecretaris zijn gemaakt, zijn nagekomen.

Voorzitter. De vragen van de heer Van Raak over de verantwoordelijkheid voor de vervuiling. Ook dat is geen kwestie waarover ik hier een politieke beslissing kan nemen, want het is een zaak van het burgerlijk recht aan wie die verantwoordelijkheid moet worden toegerekend. Beide landen hebben het burgerlijk recht in hoge mate gemeen en men zal dan ook daar moeten bezien wie men hierop denkt te moeten aanspreken.

Minister Donner: Dan zullen die zich moeten wenden tot de rechters op Curaçao en in Willemstad.

Voorzitter. De BES-eilanden. Wij lopen op dit moment inderdaad op tegen het gegeven dat bepaalde problemen eerder zijn onderschat. Men ging uit van een papieren werkelijkheid en zaken bleken in de praktijk vervolgens anders te liggen. Ik kan de Kamer niet toezeggen dat die problemen in een keer weggewerkt kunnen worden. Ik kan de Kamer wel verzekeren dat die problemen mijn aandacht hebben en dat ik de problemen niet zomaar neerleg bij de afzonderlijke ministers. Dat laat onverlet dat de Kamer deze ministers hierop in eerste instantie zal moeten aanspreken. Verder heb ik met de Rijksvertegenwoordiger besproken hoe het bevredigend kan worden geregeld. Daarbij gaat het onder andere om problemen rond de negatieve inkomsteneffecten. Deze problemen laten overigens goed zien hoezeer het personen- en goederenverkeer tussen de eilanden een gemeenschappelijk probleem is. Zo zijn de inwoners van Saba en Statia voor een groot gedeelte van hun consumptiegoederen aangewezen op handelaren op Sint-Maarten. Door de situatie die wij op 10 oktober hebben gecreëerd, is er opeens sprake van grensoverschrijdende handel, met alle gevolgen van dien. Wij moeten nu helaas vaststellen dat die problemen op voorhand onvoldoende zijn onderkend. Wij hebben echter te maken met gescheiden landen wat betekent dat nu per afspraak moet worden geregeld wat voor 10 oktober op een andere wijze geregeld had kunnen worden.

Voorzitter. De heer Bosman vroeg naar de energie- en luchtverbindingen. De luchtverbindingen vinden op dit moment plaats op basis van aandeelhouderschap in de luchtvaartmaatschappij. Men doet dat om er in ieder geval voor te zorgen dat de kosten zodanig zijn dat er een bedrijf is dat goed kan functioneren. Een ander punt is de problematiek van de tarieven en de kosten die de bewoners van de eilanden moeten maken om naar Sint-Maarten te komen. Dat laatste punt vind ik het belangrijkst. Wij moeten er dan ook voor zorgen dat men voor een redelijk tarief naar Sint-Maarten kan vliegen. Dat is veel belangrijker dan de vraag voor welk tarief men vervolgens naar Nederland door kan vliegen. De Nederlandse overheid bekostigt de verbindingen van de NS steeds minder uit de algemene middelen. Ik wil dergelijke overheidsbemoeienis dan ook niet introduceren voor de luchtverbindingen met en tussen de Caraïbische eilanden en de landen van het Koninkrijk.

Energie. Ik ben op de hoogte van wat er speelt, maar dit is toch echt een onderwerp dat de minister van EL&I betreft. Op dit moment wordt de vraag besproken op welke wijze de energievoorzieningen op Saba en Statia gewaarborgd kunnen worden. Ik kan hierover op dit moment eigenlijk niet meer zeggen.

Mevrouw Van Gent sprak over onderwijs en zorg. Meer in het bijzonder wilde zij weten wat de stand van zaken is. Ik kan de commissie zeggen dat daarop wordt ingegaan in de rapportage van de Rijksvertegenwoordiger. Daarbij zal met name aandacht worden besteed aan de vraag wat er inmiddels substantieel is verbeterd op de eilanden: de investeringen in onderwijs, schoolgebouwen en lesmateriaal, de investeringen in ambulanceapparatuur en de opleiding van medisch personeel, de training van de bestuurders in de eilandsraden en de renovatie van de landingsbaan. Er gebeurt kortom heel veel. Wanneer wij spreken over zaken die tekortschieten ten opzichte van onze verwachtingen, moeten wij er dan ook voor waken dat wij eraan voorbijgaan dat er inmiddels ook heel veel wel is gerealiseerd.

Er is gewezen op de positie van de Rijksvertegenwoordiger. Die is inderdaad vooral een trait d'union tussen het bestuur in Nederland en het bestuur op de eilanden.

Er is ook gevraagd naar het vullen van de Rijksdienst Caraïbisch Nederland. Die zou nog niet volledig gevuld zijn met ambtenaren. Eerlijk gezegd hecht ik er vooral belang aan dat zaken worden geregeld en dan het ook nog eens het liefst met ambtenaren van de eilanden zelf. Dat lijkt mij beter dan eindeloos kantoren vullen met Nederlandse ambtenaren, want voor je het weet raken wij verzeild in een discussie over een scheve verhouding tussen het aantal inwoners en het aantal ambtenaren. Het gaat mij er dus primair om dat die taken adequaat worden vervuld, maar dan wel rekening houdend met de situatie op de eilanden. Dat is een punt waaraan wij zelf nog zullen moeten wennen. Het is makkelijk om de situatie daar te meten aan Nederlandse wetgeving en Nederlandse verhoudingen, maar: het is wel Nederland, maar geen continentaal Nederland; het is Caraïbisch Nederland. Ik heb het al gezegd, maar voor alle duidelijkheid herhaal ik toch nog maar dat ik het aanspreekpunt ben voor die zaken waarvoor men op de eilanden nu geen goede plaats vindt.

De uitbreiding van de olieterminal NuStar op Statia. De heer Van Dam vroeg of ik van mening ben dat de rijksoverheid daarbij betrokken is. Ik ben het met hem eens dat het een zaak is die de rijksoverheid aangaat. Ik verwijs verder naar de antwoorden op de Kamervragen over dit onderwerp. Deze antwoorden van de staatssecretaris van I en M zijn zes weken geleden naar de Kamer gestuurd.

De rijksoverheid zal betrokken zijn bij de vergunningverlening op terreinen als milieu, scheepvaart, luchtvaart en crisisbeheersing. Wij moeten ons wel realiseren dat het gaat om een principiële keuze voor de toekomst van Statia, waarbij zeer veel gewicht gehecht moet worden aan het oordeel van de bestuurders op en de bevolking van Statia. Ik weet dat een en ander wordt ondersteund met informatievoorziening vanuit het departement.

De vrije uitkering. De heer Lucassen stelde dit onderwerp aan de orde. Ik ben het geheel met hem eens dat wij de hand op de knip moeten houden.

Tegelijkertijd wijs ik hem erop dat ik de Kamer onlangs heb bericht dat ook bij het Gemeentefonds en het Provinciefonds gewerkt wordt met de systematiek dat deze fondsen meegroeien met de algemene ontwikkeling van de rijksfinanciën. Bij de vrije uitkering is niet gekozen voor deze systematiek. Daardoor blijft het echter wel een blijvend probleem, want bij de vaststelling van de vrije uitkering is men uitgegaan van het niveau van de uitgaven voor 10 oktober. Dat niveau heeft men na 10 oktober zo veel mogelijk gecontinueerd. Na 10 oktober zijn er echter wel plotseling allerlei taken bij gekomen als gevolg van de Nederlandse wetgeving. Ik heb de eilanden toegezegd dat wij zullen bezien of bij die vooronderstellingen adequaat rekening is gehouden met de taken in relatie tot de beschikbare middelen. Het was in ieder geval al aanleiding om de vrije uitkering te corrigeren voor de inflatie.

De ontwikkeling van de koopkracht. Op de eilanden stijgen de kosten voor het levensonderhoud inderdaad. Wij moeten echter nog onderzoeken wat daarvan precies de oorzaak is. Hierbij vallen namelijk de toepassing van Nederlandse wetgeving en de introductie van nieuwe belastingen samen met de omschakeling naar de dollar. Toen Nederland van de gulden op de euro overging, kregen mensen immers ook het gevoel dat de prijzen omhoog gingen.

Voorzitter. Ik zou het hierbij willen laten. Misschien ben ik een paar vragen vergeten te beantwoorden, maar ...

De heer Van Bochove (CDA): Voorzitter, een punt van orde!

Net als enige andere woordvoerders heb ik na 13.00 uur elders verplichtingen. Ik stel daarom voor om op korte termijn een overleg van anderhalf uur te plannen voor een tweede termijn.