Nr. 1 DEPARTEMENTAAL JAARVERSLAG 2024 JUSTITIE EN VEILIGHEID (VI)

GEREALISEERDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Gerealiseerde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 25.483

Gerealiseerde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 1.853

A. ALGEMEEN

1. Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening

AAN de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de minister van Asiel en Migratie, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (VI) over het jaar 2024 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 2.37 en 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Justitie en Veiligheid decharge te verlenen over het in het jaar 2024 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken Slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Justitie en Veiligheid, D.M. van Weel

Mede namens, De Minister van Asiel en Migratie,M.H.M. Faber - Van de Klashorst

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Op grond van artikel 2.40, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Op grond van artikel 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën

2. Leeswijzer

In het departementaal jaarverslag 2024 leggen de Minister van Justitie en Veiligheid en de Minister van Asiel en Migratie verantwoording af over het gevoerde beleid, de bereikte resultaten van dit beleid en de kosten van het beleid in 2024. In dit departementaal jaarverslag wordt tevens verantwoord over het gevoerde beheer over het jaar 2024.

Van begroting tot verantwoording

Het Jaarverslag geeft een overzicht van de uitvoering van het voorgenomen beleid en daaraan gerelateerde financiële middelen en is een spiegel van de vastgestelde begroting 2024. In de loop van het jaar 2024 is drie keer een reguliere suppletoire begrotingswet gemaakt: in de maand mei de eerste suppletoire begrotingswet, in de maand september de september suppletoire begroting en in de maand december de tweede suppletoire begrotingswet.Een aantal van de financiële mutaties in het jaarverslag zijn dus al in een eerder stadium in deze suppletoire begrotingswetten voorgelegd aan de Staten Generaal. Samen met het Departementaal Jaarverslag wordt tevens de Slotwet aan de Tweede Kamer aangeboden. Hierin worden de wijzigingen ten opzichte van de tweede suppletoire begrotingswet uiteengezet.

Opzet van het jaarverslag

Het jaarverslag van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (Het Ministerie) bestaat uit vier onderdelen, zijnde Algemeen (A), Beleidsverslag (B), Jaarrekening (C) en Bijlagen (D).

Algemeen

Het onderdeel algemeen omvat het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer.

Beleidsverslag

Het beleidsverslag is opgebouwd uit vijf onderdelen.

In de paragraaf beleidsprioriteiten staat met name een uiteenzetting op hoofdlijnen van de bereikte resultaten van het gevoerde beleid met daarbij een overzicht van de prestatie-indicatoren uit de Veiligheidsagenda 2023-2026. Vanwege de politieke actualiteit wordt in het beleidsverslag ook een overzicht opgenomen waarbij de totale onderuitputting wordt gepresenteerd en daarbij de grootste en belangrijkste meevallende realisaties bij de uitgaven (onderuitputting) worden toegelicht.

De beleidsartikelen verantwoorden meer in detail in hoeverre de doelstellingen van Justitie en Veiligheid zijn behaald. Tevens is hier de financiële toelichting te vinden op opmerkelijke verschillen tussen realisatie en begroting. Voor het toelichten van de mutaties op het niveau van de financiële instrumenten (en eventueel artikelonderdeel) wordt gebruik gemaakt van de staffel uit de Rijksbegrotingsvoorschriften (RBV) 2025. Dit is dezelfde staffel die wordt toegepast voor het toelichten van de mutaties in de suppletoire begrotingen. De toelichting op mutaties die in eerdere begrotingsstukken (waaronder suppletoire begrotingen) aan de Tweede Kamer zijn gemeld, zijn in de financiële toelichting op hoofdlijnen opgenomen. In de beleidsartikelen wordt bij ieder artikel een algemene doelstelling en de rol en verantwoordelijkheid van de Minister alsmede de beleidsconclusies beschreven.

De niet-beleidsartikelen verantwoorden de financiële afwikkeling van de apparaatsuitgaven van het kerndepartement, de nog te verdelen posten en een artikel voor geheime uitgaven.

In de bedrijfsvoeringsparagraaf wordt verslag gedaan van opmerkelijke zaken in de bedrijfsvoering.

Tot slot bevat dit onderdeel in afwijking van de Rijksbegrotingsvoorschriften ook een hoofdstuk over de Raad voor de rechtspraak. Dit is in overeenstemming met de wijze waarop dit in de vastgestelde begroting 2024 is opgenomen.

Jaarrekening

De jaarrekening is opgebouwd uit de departementale verantwoordingsstaat en de samenvattende verantwoordingsstaat agentschappen, de saldibalans met de bij dit onderdeel behorende financiële toelichting, de jaarverantwoording van de agentschappen en de rapportage over de topinkomens. De verslaggevingsregels en waarderingsgrondslagen die van toepassing zijn op de in dit jaarverslag opgenomen financiële overzichten zijn ontleend aan de Comptabiliteitswet 2016 en de daaruit voortvloeiende regelgeving, waaronder de RBV2025 en de Regeling agentschappen 2024. Voor de departementale begrotingsadministratie wordt het verplichtingen-kasstelsel toegepast en voor de agentschappen het baten-lastenstelsel. Op 1 januari 2025 treedt de nieuwe Regeling Agentschappen 2024 in werking. De belangrijkste inhoudelijke wijziging die doorwerkt in de RBV 2025 is dat omzet op een andere manier wordt gedefinieerd (als baten in plaats van omzet, en naar soort baten in plaats van bron van herkomst). Conform de mogelijkheid in de RBV 2025 is voor de agentschapsverantwoording over boekjaar 2024 gebruik gemaakt van het Balansmodel 3.33 uit de RBV2024. De resultatenrekening van een aantal agentschappen kent een afwijkende lastencategorie, namelijk de post «(materiële) programmakosten». Onder deze post zijn de kosten opgenomen die samenhangen met de primaire taken van de agentschappen. De betreffende kosten worden niet als apparaatskosten gekwalificeerd.Bij het agentschap DJI heeft in 2024 een herrubricering plaatsgevonden ten aanzien van personele kosten en -opbrengsten. In de agentschapsparagraaf 10.1 wordt dit nader uiteengezet. Deze stelselwijziging heeft geen effect op het vermogen en het resultaat.

Bijlagen

Het jaarverslag bevat acht bijlagen. Voor het focusonderwerp is er dit jaar geen aparte bijlage. De nadere uiteenzetting van Inzet van capaciteit en prioriteren van beleid is opgenomen in het beleidsverslag onder 3.7.

Specifieke aandachtspunten

Raad voor de rechtspraak

In de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering toegekend aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. De Raad kent een bekostigingssystematiek die gebaseerd is op outputfinanciering. Door JenV is gekozen voor een bijdrageconstructie. Deze bijdrage is bij het beleidsartikel 32 opgenomen. Voor de Raad is in het jaarverslag zoals gebruikelijk een apart hoofdstuk opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten wordt gegeven.

Groeiparagraaf

De Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

In de begroting 2024 is per beleidsthema van de SEA van JenV een planning van (evaluatie)onderzoeken voor de komende jaren opgenomen, inclusief de Periodieke Rapportage (voorheen beleidsdoorlichting). Over de realisatie van de onderzoeken die gepland stonden voor 2024 wordt in het jaarverslag 2024 verantwoording afgelegd. Hiervoor gelden de eisen zoals die vastgelegd zijn in de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek.

De ontwikkeling van de systematiek van beleidsdoorlichtingen naar de systematiek van de SEA is een groeiproces. JenV gebruikt de overgangsjaren om verbeterslagen aan te brengen in de kwaliteit van de SEA, zodat stapsgewijs wordt toegegroeid naar een begroting dekkende SEA met logisch samenhangende beleidsthema’s.

B. BELEIDSVERSLAG

3. Beleidsprioriteiten

3.1 Beleidsverslag

Twintigvierentwintig was allerminst een rustig jaar. Denk aan Oekraïne en Gaza. Internationale spanningen, demografische ontwikkelingen, klimaatrampen en cyberaanvallen vroegen onze aandacht. We maakten ons zorgen over scherpe tegenstellingen tussen groepen in onze samenleving en uitingen van boosheid, ontevredenheid en angst. Onze democratische rechtsstaat stond onder druk en asiel en migratie domineerden de politieke agenda. En, niet in de laatste plaats, Kabinet-Rutte IV was gevallen en het Kabinet Schoof trad aan. We sloten een Hoofdlijnenakkoord (HLA) en werkten dat verder uit naar een regeerprogramma. Naast het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) ontstond het ministerie van Asiel en Migratie (AenM), dat voor grip op migratie werkte aan het omvangrijkste pakket ooit.

Tegen deze achtergrond beschrijven we hier - in dit unieke jaarverslag, want van twee ministeries - wat we dit jaar hebben bereikt en, als dat zo is, waarom de resultaten anders zijn dan voorzien. Dit doen we voor alle voornemens uit onze Beleidsagenda van 2024. In de paragrafen 3.1.1 tot en met 3.1.5 beschrijven we de resultaten van JenV. Paragraaf 3.1.6 beschrijft de resultaten van AenM.

Justitie en Veiligheid

3.1.1   Sterke rechtsstaat

Een versterkte justitiële keten

Met het nieuwe Wetboek van Strafvordering zorgen we ervoor dat de strafrechtspleging goed kan inspelen op moderne criminaliteit. We werken aan meerdere grote wetsvoorstellen, die samen het nieuwe wetboek vormen. De schriftelijke behandeling in de Tweede Kamer (TK) van het eerste wetsvoorstel (eerste vaststellingswet) is in 2024 afgerond. Een tweede wetsvoorstel (tweede vaststellingswet) dienden we in oktober in. Een derde wetsvoorstel is in formele consultatie gegeven aan de ketenorganisaties (eerste aanvullingswet). Ook werkten we aan concept maatregelen van bestuur op basis van het nieuwe wetboek. Over de Innovatiewet Strafvordering - ook een wetsvoorstel binnen dit wetgevingsproject - publiceerde het WODC in september een evaluatie. In december dienden we de beleidsreactie hierop in bij beide Kamers.

Voor de organisaties in de strafrechtketen betekent het nieuwe wetboek dat zij hun informatievoorziening moeten aanpassen, de werkprocessen moeten herzien en professionals moeten opleiden. In 2024 stelden zij implementatieplannen op voor het moment dat het nieuwe wetboek in werking treedt (1 april 2029).

Samen met onze ketenpartners werkten we aan de implementatie van de wet seksuele misdrijven. Deze trad op 1 juli 2024 in werking. Doordat beleid en uitvoering goed samenwerkten waren de organisaties op dat moment hiervoor klaar. De eerste ervaringen met de wet zijn positief.

Een sterke digitale rechtsstaat

Voor het opbouwen en behouden van een sterke digitale rechtsstaat zijn Europese en geopolitieke ontwikkelingen heel belangrijk. De Europese regelgeving heeft als doel de rechtsstelsels van de EU-lidstaten sneller te digitaliseren, de toegang tot het recht te verbeteren, de interne markt te versterken en Europa klaar te maken voor het digitale tijdperk. In 2024 werden verschillende EU-verordeningen van kracht. Vooral de e-Justice Verordening, de AI Verordening en wijziging van de eIDAS Verordening zorgden voor verplichtingen voor organisaties in het JenV-domein. Met een actieve inbreng in de onderhandelingen zorgde Nederland voor heldere regels en heldere aansluiting met bestaande regels en nationale IT-systemen. Voor het invoeren hiervan maakten we middelen vrij en startten we implementatieprojecten. En door actieve inbreng bij de AVG-procedureverordening droegen we bij aan het verbeteren van het toezicht.

Tegen de achtergrond van nieuwe technologieën en digitale ontwikkelingen spraken we juridische (taak)organisaties over de mate waarin het juridisch kader nog past, en of het nodig is aanvullend te reguleren of bestaande normen te verhelderen. Rechts- en gegevensbescherming namen we hierin mee als twee belangrijke pijlers van onze democratische rechtsstaat.

Betere toegang tot het recht

‘Toegang tot het recht’ houdt in dat mensen toegang hebben tot 1) informatie, 2) advies en ondersteuning (o.a. rechtshulp en -bijstand) en 3) de mogelijkheid van een beslissing door een neutrale instantie. Het waarborgen en versterken van die toegang versterkt het rechtssysteem en draagt bij aan het vertrouwen van burgers in de overheid. Daarom gingen we ook in 2024 door met de aanpak uit 2023 om de toegang tot het recht te versterken.

Samen met partijen ontwikkelden we een visie op het versterken van de toegang tot het recht (gedeeld met beide Kamers). Voor het versterken van de rechtspraak kwam extra geld beschikbaar. De rechtspraak zette deze in voor jeugdrechtspraak en innovatieve maatregelen. Ook verlengden we de startbijdrage voor mediation bij verwijzing vanuit de rechtspraak met 5 jaar. Samen met de Raad voor de rechtspraak en de minister van SZW bereidden we een ontwerpbesluit voor voor een experiment met de Regelrechter (voorheen de Nabijheidsrechter). Met financiering van de Europese Unie ging een Europees meerlandenproject van start. Vooral de mensgerichte benadering van dit project ondersteunt Nederland, Ierland, Italië en Malta in het versterken van de toegang tot het recht. Daarnaast gingen we verder met het vernieuwen van het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. Aandachtspunt hierbij is het versterken en verbreden van de eerste lijn.

De extra middelen voor het Juridisch Loket zijn toegevoegd aan artikel 32.2. Hiermee borgen we goede dienstverlening en de signalerende functie. Voor het verder versterken van rechtswinkels ontwikkelden we een nieuwe subsidieregeling. De extra middelen op grond van deze nieuwe regeling zijn voor meer rechtswinkels, betere kwaliteit en professionalisering. Ook versterkten we de sociale advocatuur. Voor de korte termijn troffen we al maatregelen voor het onderwijs. Voor de langere termijn startten we een visietraject naar de toekomst van de sociale advocatuur.

Om onnodige procedures in het bestuursrecht terug te dringen en behoorlijk, burgergericht procedeergedrag te stimuleren stelden we een actieplan op (gedeeld met beide Kamers). Dit plan is het sluitstuk van het deelprogramma Burgergerichte overheid.

Recht doen aan slachtoffers en slachtofferschap voorkomen

Verdere stappen zijn gezet met de Meerjarenagenda Slachtofferbeleid 2022-2025. Sinds 1 juli bestaat de verschijningsplicht voor verdachten bij inhoudelijke zittingen. Hierdoor kunnen slachtoffers o.a. hun spreekrecht uitoefenen in aanwezigheid van de verdachte. Ook troffen we voorbereidingen om per 1 januari 2025 slachtoffers en nabestaanden een beperkt spreekrecht toe te kennen op TBS- en PIJ-verlengingszittingen. Daarmee kunnen zij op zitting hun beschermingsbehoeften toelichten. Beide Kamers namen een algemene maatregel van bestuur aan om de privacy van slachtoffers in het strafproces te verbeteren (amendement Wijngaarden). Uitgangspunt is dat bepaalde slachtoffergegevens worden weggelaten. Dit om te voorkomen dat die gegevens zonder noodzaak terechtkomen in het strafdossier en daarmee bij de verdachte. We konden nog niet de uitbreiding afronden van de categorie slachtoffers van geweld- en zedenmisdrijven dat een beroep kan doen op de ongemaximeerde voorschotregeling. De juridische uitwerking hiervan kost meer tijd dan voorzien.

3.1.2   Brede aanpak georganiseerde, ondermijnende criminaliteit

De georganiseerde, ondermijnende criminaliteit blijft een groot gevaar voor onze samenleving. We blijven investeren in de brede en samenhangende aanpak hiervan. Kenmerkend hiervoor is dat we deze vorm van criminaliteit op verschillende fronten bestrijden, van lokaal tot internationaal en met betrokkenheid van zowel publieke partners als het bedrijfsleven. Halverwege 2024 benadrukten we drie prioriteiten: 1) versterken van een weerbare samenleving, 2) verstevigen van de internationale aanpak, en 3) intensiveren van de aanpak van corruptie.

Voorkomen

Binnen het programma Preventie met Gezag (PmG) breidden we de samenwerking uit met nog eens 20 gemeenten. Doel van dit programma is te voorkomen dat jongeren en jongvolwassenen in de criminaliteit terecht komen, en daarin verder afglijden of doorgroeien. We versterken beschermende factoren en verlagen risicofactoren binnen scholen en de zorg-, sociale en veiligheidsdomeinen. Hiertoe wisselden gemeenten en partners kennis en ervaringen uit en faciliteerden we kennisopbouw, innovatie en leren. Samen gaven we de PmG-monitor verder vorm voor beter inzicht in de aanpak van jonge aanwas, doorgroeiers en de harde kern van de (georganiseerde) criminaliteit. Ook startten we een onderzoek naar de modus operandi van online ronselaars. 

Doorbreken

Ook dit jaar verstevigden we coalities en wierpen we barrières op tegen wereldwijd vertakte criminele netwerken. De Europese coalitie tegen georganiseerde criminaliteit zette stappen in de samenwerking met landen in Latijns-Amerika. Ons land speelt een voortrekkersrol in deze coalitie. Onder andere door onze ervaring met publiek-private samenwerking droegen we inhoudelijke bij aan de Europese Havenalliantie. Om de informatiepositie en strafrechtelijke samenwerking te verbeteren plaatsten we extra liaison officers in Latijns-Amerika en de Cariben. Voor de samenwerking tussen verbindingsofficieren en attachés van o.a. BZ, Politie, KMar en OM organiseerden we een conferentie in de regio. Ook versterkten we de samenwerking met verschillende prioritaire landen, waaronder Ecuador. Hiermee voorkomen we dat cocaïne naar Nederland wordt gesmokkeld (upstream disruption). Ook bouwden we EL PACCTO1 2.0 verder uit. Dit richt zich op capaciteitsopbouw van overheidsorganisaties in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied voor het bestrijden van georganiseerde criminaliteit. Voor downstream disruption is nu een Hit and Run Postteam (HARP) actief. Dit team spoort daders op die drugs via de post naar het buitenland verzenden. Het OM bracht de eerste zaken al voor de rechter.

De (internationale) aanpak van criminele geldstromen richt zich op het voorkomen van witwassen, verstoren van crimineel betalingsverkeer, afpakken van crimineel vermogen en maatschappelijk herbestemmen hiervan. In 2024 hebben we belangrijke stappen, zoals het afronden van onderhandelingen voor het nieuwe Europese anti-witwaspakket, het beschikbaar komen van National Risk Assessments (NRA’s) Witwassen 2023 en Terrorismefinanciering 2023, het publiceren van de nieuwe Europese confiscatierichtlijn en vereenvoudigen van de informatie-uitwisseling over vermogen van verdachten tussen de EU-lidstaten en het gereed komen van het Strategisch Programma Criminele Geldstromen 2024-2028.

De RIECs gingen verder met vergroten van de weerbaarheid tegen de georganiseerde criminaliteit. Ook Platforms Veilig Ondernemen (PVO) en brancheorganisaties zetten in op weerbaarheid van bedrijven en ondernemers, o.a. door de inzet van vertrouwenspersonen. En de TK nam het wetsvoorstel Nieuwe Psychoactieve stoffen aan. Deze wet voorkomt dat drugscriminelen de Opiumwet omzeilen door uit te wijken naar stoffen die nog niet verboden zijn. Voor een scherper landelijke beeld van drugsgebruik lieten we drugsresten in het rioolwater onderzoeken. Om binnen de overheid corruptie en criminele inmenging tegen te gaan, startten we samen met BZK een Rijksbrede risico-inventarisatie. Dit moet leiden tot een Rijksbrede aanpak van corruptie.

Bestraffen

Zonder vervolging heeft onze aanpak geen impact. Een mijlpaal is het wetsvoorstel Ondermijning II2 . Dit voorstel is o.a. bedoeld voor het strafbaar stellen van nieuwe werkwijzen van criminele netwerken en voor het uitbreiden of verbeteren van strafrechtelijke instrumentaria. Eind 2024 bracht de Raad van State advies uit over het wetsvoorstel verhogen strafmaat drugsdelicten. Rechters kunnen hiermee hogere gevangenisstraffen opleggen bij grootschalig bezit, productie en de in- en uitvoer van harddrugs.

3.1.3   Preventie

Jeugd: preventie door betere bescherming en aanpak criminaliteit

Jaarlijks hebben ongeveer 35.000 kinderen met jeugdbescherming te maken. Met het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming verbeteren en vereenvoudigen we de jeugdbeschermingsketen. Eind 2024 bepaalden we een ontwikkelrichting voor de wijziging van het stelsel3. Daarbij namen we de aanbevelingen mee van zowel de Advies Commissie Rechtsbescherming, als van de Algemene Rekenkamer en Inspecties.

De structurele veranderingen die nodig zijn voor het beschikbaar te maken van jeugdhulp zijn in gang gezet. Dit deden we met een wetsvoorstel in het kader van de Hervormingsagenda Jeugd voor een doelmatiger inkoop van specialistische jeugdhulp.  Eind 2024 ging het wetsvoorstel Wet ter versterking van de rechtsbescherming in de jeugdbescherming in consultatie. Deze wet versterkt de rechtsbescherming van kwetsbare gezinnen die te maken krijgen met een kinderbeschermingsmaatregel. In november informeerden we de TK hierover4, evenals over het verlengen van de pilot Kosteloze Rechtsbijstand voor ouders die te maken krijgen met een procedure rondom eerste uithuisplaatsing en gezagsbeëindiging.

De workload van jeugdbeschermers is sinds december 2022 geleidelijk gedaald tot de gewenste caseload van gemiddeld 12,8 kinderen. Hierdoor hebben medewerkers meer tijd voor kinderen en ouders, pakken zij problemen efficiënter aan en neemt hun werkplezier toe. Ook het personeelsverloop en ziekteverzuim dalen. Maar de wachtlijsten worden nog niet korter.

We zetten de ondersteuningsaanpak voort voor gedupeerde gezinnen van de toeslagenaffaire die te maken hebben (gehad) met uithuisplaatsing (UHP KOT). In 2024 heeft wederom een datakoppeling plaatsgevonden. De ouders die hieruit naar voren kwamen, ontvingen een persoonlijke brief waarin wij hen informeerden over beschikbare hulp en ondersteuning. 1.179 Personen meldden zich aan bij het Ondersteuningsteam. Hiervan zijn 380 personen nog in ondersteuning. Voor 531 personen is de ondersteuning afgerond; voor de overige aanmeldingen geldt dat het contact nog niet is opgestart.

Naast de landelijke aanpak van high impact crimes, ondersteunden we dit jaar 27 gemeenten bij hun aanpak van jeugdcriminaliteit vanuit het programma Preventie met Gezag. De inzet hierbij is een combinatie van preventie, repressie en re-integratie, o.a. met kansrijke en bewezen effectieve interventies en het ondersteunen van justitiële partners en de lerende aanpak daarvan (zie ook 3.1.2). Het in 2024 verschenen Landelijk Kwaliteitskader Effectieve Jeugdinterventies voor Preventie Jeugdcriminaliteit is een niet vrijblijvend, extra hulpmiddel voor PmG-gemeenten. Daarnaast startten we het Offensief tegen Explosies.

Adoptie

Op 16 april 2024 nam de TK een motie aan die de regering verzocht een plan op te stellen voor het zorgvuldig afbouwen van interlandelijke adoptie. Dit dwong ons de transformatieopgave, de verbetermaatregelen in het adoptiesysteem, en het stopzetten van enkele maatregelen te heroverwegen. Op grond hiervan gaf de minister van Rechtsbescherming op 21 mei 2024 aan te stoppen met de oprichting van de Stichting Internationale Adoptiebemiddeling Nederland en te komen met een afbouwplan. Ter voorbereiding op dat plan spraken we met alle partners in de adoptieketen. Op 9 december 2024 stuurden we het afbouwplan naar de TK.

Aanpak in detentie

De Factsheet Brede Welvaart 2024 laat zien dat in 2021 65 personen per 100.000 inwoners gedetineerd waren - een relatief laag aantal ten opzichte van de meeste andere EU-lidstaten. Sinds eind 2023 is sprake van een capaciteitstekort in het gevangeniswezen en een stijgende bezetting. Dit komt door langere detenties en een toename van tbs-passanten en jongvolwassenen in het gevangeniswezen. Het tekort is nog groter door noodzakelijke renovaties. In de kamerbrief van 4 december jl. Gaven we aan dat er sprake is van een ‘code zwart’- situatie.5 Samen met DJI en andere organisaties pakken we dit capaciteitstekort aan. Specifiek voor jongeren geldt dat in de laatste vier maanden van 2024 gemiddeld 45 jongeren per maand in de gevangenis zitten omdat er in Justitiële Jeugdinrichtingen ook tekorten zijn. Voor die groep is een bestaande afdeling in PI Almelo ingericht met 24 plekken (naast de bestaande afdeling in JC Zeist) en in oktober is de nieuwe JJI De Haven geopend. 

Hoogrisicogedetineerden beschikken over macht en middelen. Zij zetten hun criminele praktijk voort vanuit detentie. Door een begin te maken met het aanpassen van de Penitentiaire Beginselenwet werkten we verder aan het vergaand beperken van contacten van deze gedetineerden met de buitenwereld. We presenteerden het nieuwe detentielandschap voor hoogrisicogedetineerden. Daarmee is DJI beter toegerust om de georganiseerde criminaliteit ook binnen detentie nu en in te toekomst te bestrijden. Voor gezamenlijke analyse en het uitwisselen van data kwam de Detentie Intelligence Unit (OM, DJI, politie) tot stand. Verder namen we een extra ontsluitingsweg naar de PI Vught in gebruik voor de hoogrisicotransporten, versterkten we de internationale samenwerking en troffen we voorbereidingen voor een extra beveiligde zittingzaal in PI Vught.

Dit jaar ontwierpen we een aangepast Detentie & Re-integratie proces. Uitgangspunt hierbij is: doen wat nodig is, voor wie dat nodig is en wanneer dat nodig is. Ook zijn stappen gezet als het gaat om basisvoorwaarden zoals onderdak, zorg, schulden, werk/inkomen, ID-bewijs en sociaal netwerk. Samen met VWS en zorgverzekeraars startten we onderzoek naar de mogelijkheid van het automatisch opschorten van de zorgverzekering tijdens detentie. En samen met SZW inventariseerden we knelpunten in de schuldhulpverlening aan gedetineerden, en stelden we een plan op voor het aanpakken van schulden in detentie.

Beter straffen

Eind 2022 startte een langetermijnverkenning naar mogelijkheden om het sanctiestelsel en de sanctietoepassing te verbeteren en verder te ontwikkelen. Om recidive effectiever te voorkomen en re-integratie te verbeteren selecteerden we in 2023 een aantal maatregelen om meer maatwerk te bieden. In 2024 werkten we die maatregelen verder uit, samen met onze ketenpartners. Daarbij brachten we benodigde wijzigingen in wet- en regelgeving in kaart, evenals de effectiviteit en de uitvoerbaarheid van de maatregelen en de financiële en operationele impact.

3.1.4   Nationale Veiligheid

Dreigingen zijn steeds complexer en meer met elkaar verweven. Daarom publiceerden we de Veiligheidsstrategie voor het Koninkrijk der Nederlanden 2023-2029. Voor het eventueel bijstellen van de uitgezette koers deelden we in 2024 de Trendanalyse Nationale Veiligheid met de TK6. Eind 2024 informeerden we de TK over de voortgang van de Veiligheidsstrategie. We lieten de ontwikkeling in het dreigingsbeeld zien sinds de publicatie van de Veiligheidsstrategie, evenals de keuzes die we kunnen maken om dreigingen te mitigeren7. Vanwege de toenemende hybride en militaire dreigingen tegen de nationale veiligheid intensiveren we een aantal actielijnen van de Veiligheidsstrategie. In lijn hiermee stuurden we de TK de Kamerbrief weerbaarheid tegen militaire en hybride dreigingen8. Hierin staat wat een weerbare maatschappij inhoudt en wat nodig is om dit te bereiken.

Crisisbeheersing: naar een robuust en landelijk dekkend stelsel

We zetten ons in voor een robuuste en toekomstbestendige inrichting van de crisisbeheersing en brandweerzorg in Europees en Caribisch Nederland. We werkten o.a. aan de eerste tranche aanpassing van de Wet veiligheidsregio’s op basis van de Contourennota versterking crisisbeheersing en brandweerzorg. Op 10 juni deelden we de Landelijke Agenda Crisisbeheersing met de TK. Deze agenda zet de koers voor crisisbeheersing voor de jaren 2024-2029, en richt zich op paraatheid, weerbaarheid en professionaliteit. Daarnaast realiseerden we een ondersteunende entiteit – het Knooppunt Coördinatie Rijk Regio’s (KCR2) - voor gezamenlijke informatiedeling en coördinatie. De al in 2022 ingezette intensivering draagt bij aan het behalen van doelen uit o.a. de Landelijke Crisisbeheersing, zoals KCR2. Eind 2024 boden we de Raad van State voorstellen aan die gaan over het aanpassen van delen van het staatsnoodrecht (Coördinatiewet uitzonderingstoestanden).

Op 16 december stuurden we de uitkomsten van de evaluatie Toekomstbestendigheid en werkingsgebied Wet tegemoetkoming schade bij rampen naar de Kamer9. Ook is onderzoek gestart naar de inrichting van een één loketfunctie om het afhandelen van schade zo eenvoudig mogelijk te maken voor gedupeerden. Dit om te bezien of, en zo ja, hoe deze Wet moet worden herzien.

Cybersecurity, vitale belangen, statelijke dreigingen en economische Veiligheid

In 2024 zagen we opnieuw dat statelijke en niet-statelijke actoren steeds meer onze nationale veiligheidsbelangen bedreigen. Nederland is doelwit van hybride aanvallen zoals cyberoperaties, spionage, sabotage en ongewenste buitenlandse inmenging. Het verhogen van de weerbaarheid hiertegen is een topprioriteit van dit kabinet10.

De Nederlandse Cybersecurity Strategie 2022-2028 (NLCS) beschrijft de kabinetsbrede aanpak op cybersecurity. Eind oktober stuurden we de jaarlijkse NLCS-voortgangsrapportage naar de TK. We informeerden de TK o.a. over de integratie van het Digital Trust Centre (DTC), het cybersecurity incidentresponsteam voor digitale dienstverleners (CSIRT-DSP) en het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) in één nationale cybersecurityorganisatie. Deze integratie ligt op schema; in 2024 intensiveerden we de samenwerking tussen de organisaties. Publieke en private organisaties droegen actief bij aan het ontwikkelen van het programma Cyclotron. Dit programma realiseert het uitwisselen van (ruwe) data tussen partijen. Daarnaast deelden we onze visie op het Cyberweerbaarheidsnetwerk (CWN). Met andere vakdepartementen werkten we aan publiekscampagnes om het burgerbewustzijn rondom digitale risico’s te vergroten. Verder informeerden we de TK over de evaluatie van de publieke-private oefening ISODOOR IV, waarbij we waardevolle inzichten opdeden over crisispreparatie.

Sinds 17 oktober 2024 gelden twee Europese richtlijnen om de weerbaarheid te versterken van de vitale infrastructuur: de herziening van de richtlijn Netwerk- en informatiebeveiliging (de NIS2-richtlijn) en de richtlijn Veerkrachtige kritieke entiteiten (de CER-richtlijn). Het NCSC bereidt zich ondertussen al voor op de inwerkingtreding van de Cyberbeveiligingswet (Cbw). Zo kunnen organisaties die van rechtswege onder de nieuwe wet vallen zich vanaf oktober vrijwillig registreren om relevante dreigingsinformatie te ontvangen. We informeerden de TK over (de gevolgen van) het niet halen van de implementatiedeadline van deze richtlijnen in nationale wet- en regelgeving, de (Cbw) en de Wet weerbaarheid kritieke entiteiten (Wwke)11.

Eind 2024 konden we de implementatiewetten alsnog voor advies aanbieden aan de Raad van State.

Binnen de aanpak van statelijke dreigingen zetten we samen met andere departementen en partners in op het detecteren van hybride dreigingen, het voorkomen van kwetsbaarheden en het voorzien in een reactie. Hiervoor is de inzet in het kader van het Rijksbreed Responsekader voorgezet. Binnen de kabinetsbrede aanpak op economische veiligheid zetten we samen met o.a. EZ, BZK en OCW in op het tegengaan van ongewenste kennis- en technologieoverdracht, het mitigeren van risicovolle strategische afhankelijkheden en het bevorderen van onze economische sterktes in strategische waardenketens. Dit jaar stemde de TK in met het wetsvoorstel om meer vormen van spionage strafbaar te stellen. Verder informeerden we de TK over de geïntensiveerde aanpak van ongewenste buitenlandse inmenging (OBI)12.

Samen met de betrokken departementen startten we de inrichting van een centraal meldpunt, publiceerden we een fenomeenanalyse en lanceerden we een communicatiecampagne om het bewustzijn over OBI te vergroten.

Bewaken en beveiligen

Verschillende nieuwe vormen van dreiging leggen een zware druk op de samenleving. Dit heeft zijn weerslag op het stelsel bewaken en beveiligen. Het vorige kabinet zette in 2023 een groot versterkingstraject in om het stelsel toekomstbestendig te maken en fundamenteel te vernieuwen tot het stelsel Beveiligen van personen. Hiermee gingen we dit jaar verder. We legden de fundamenten voor het nieuwe stelsel en eind 2024 bereikten we een aantal mijlpalen. Nieuwe middelen ondersteunen beter de weerbaarheid van te beveiligen personen (en diens naasten). Ook werkten we de dreigingsanalysefunctie verder uit en groeide het Landelijk Coördinatiecentrum tot een plek van overzicht, inzicht en integrale operationele aansturing. Meer te beveiligen personen zijn nu opgenomen in het Rijksdomein; de NCTV is nu verantwoordelijk voor hun veiligheid. Afspraken tussen OM en de NCTV werkten we daartoe uit. En de nieuwe onafhankelijke Adviescommissie startte die ons adviseert over het stelsel, zowel gevraagd als ongevraagd.

Radicalisering, terrorisme en gewelddadig extremisme

In het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland blijft het dreigingsniveau op 4 staan. Dit betekent dat de terroristische dreiging in Nederland substantieel is en er een reële kans bestaat dat een aanslag zal plaatsvinden. De inzet op contraterrorisme bleef in 2024 daarom in lijn met voorgaande jaren. We hadden vooral aandacht voor vroegsignalering en de aanpak van anti-institutioneel extremisme. Voor meer inzicht in de relatie tussen psychosociale factoren en radicalisering is prof. dr. mr. Bram Sizoo aangesteld als bijzonder hoogleraar Klinische psychologie van Radicalisering. We deelden de fenomeenanalyse over de soevereinenbeweging en de Nationale Extremismestrategie 2024-2029 met de TK. Ook legden we de focus op het online domein en het tegengaan van online radicalisering door een jonger wordende doelgroep. We organiseerden verschillende internationale conferenties over de rechts-extremistische dreiging als transnationaal fenomeen en de aanpak van online extremisme en terrorisme. We publiceerden een fenomeenanalyse over memes en we informeerden de TK over onze aanpak van online extremisme en terrorisme.

Het verwerken van passagiersgegevens blijft belangrijk voor preventie en aanpak van terroristische misdrijven en ernstige criminaliteit. We lieten de TK weten dat de Passagiersinformatie-eenheid Nederland tijdelijk de passagiersgegevens van alle intra-EU vluchten verzamelt - dit tegen de achtergrond van de huidige terroristische dreiging en de voorstelbare dreiging rondom de NAVO-top in 2025 in Den Haag.

Ook in 2024 hadden we aandacht voor veilige re-integratie tijdens en na detentie. In juni startten we de pilot Landelijk Afstemmingsoverleg Vertrek. Doel hiervan is om op nationaal niveau zicht te houden op het vertrek van terrorismeveroordeelden zonder rechtmatig verblijf naar het land van herkomst of het land van de overgebleven nationaliteit. In december nam de TK de motie Boswijk-Van Dijk aan met het verzoek de NCTV de opdracht te geven te coördineren bij en de regie te voeren op casuïstiek met een hoog dreigingsprofiel. De aanleiding was het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland waarin staat dat in 2025 terrorismeveroordeelden met een hoog dreigingsprofiel vrijkomen uit detentie. We verstevigden de coördinerende rol ten aanzien van casuïstiek. Dit met het oog op de inwerkingtreding van de Wet Coördinatie Terrorismebestrijding en Nationale Veiligheid in 2025. Onder andere door trainingen van het Rijksopleidingsinstituut tegengaan Radicalisering, advies van het Landelijk Steunpunt Extremisme en het toekennen van €7 miljoen Versterkingsgelden continueerden we onze inzet op de lokale aanpak en kennis en bewustwording. In april nam de TK het wetsvoorstel Wet gegevensverwerking in de persoonsgerichte aanpak van radicalisering en terroristische activiteiten aan. Om gemeenten en lokale professionals te helpen publiceerden we in september de handreiking lokale aanpak radicalisering, extremisme en terrorisme.

3.1.5   Politie: basis op orde, goed toegerust en klaar voor de toekomst

Een goed toegeruste politieorganisatie

In 2024 steeg de operationele bezetting. Wel had de krappe arbeidsmarkt invloed op het tempo van de stijging. Behoud van politiemedewerkers was daarom een blijvend aandachtspunt.

Per 1 januari 2024 is de Landelijke Eenheid gesplitst in de eenheid Landelijke Expertise en Operaties (LX) en de eenheid Landelijke Opsporing en Interventies (LO). In juli bood de monitoringscommissie Schneiders haar eindrapportage aan. De Korpschef vroeg dhr. Schneiders om per 1 november 2024 nog een jaar aan te blijven als adviseur over de transitie.

De politie ontwikkelde een monitor om de aanpak te volgen van uitsluiting, discriminatie en racisme. Politie voor Iedereen was topprioriteit voor de korpsleiding; in de Korpsstrategie 2025-2030 kreeg het een belangrijke plek. Om verandering te bevorderen is fors geïnvesteerd in het begeleiden van studenten en jong gediplomeerden.

Ook zijn we begonnen met het invullen van de door het kabinet aangekondigde maatregelen, zoals maatregelen om het stelsel forensische geneeskunde te versterken. Daarbij kijken we naar opleidingen en samenwerking in de uitvoeringspraktijk.

Versterken politiefunctie

Het veiligheidsvraagstuk verandert als gevolg van ontwikkelingen zoals toenemende maatschappelijke onrust, digitalisering, ondermijning en arbeidsmarktkrapte. Deze ontwikkelingen hebben impact op de politiefunctie en het politiewerk. Dat dwingt de politie tot keuzes over de taakuitvoering en tot samenwerken met partners binnen en buiten het veiligheidsdomein. Hiertoe is een ontwikkelagenda politiefunctie opgesteld. In 2024 startte het uitwerken van deze agenda.

Personen met verward en onbegrepen gedrag

Ook in 2024 zetten we in op samenwerking tussen de zorg-, sociale en veiligheidsdomeinen. In juli leverde de TK de Parlementaire Verkenning Verward/onbegrepen gedrag en veiligheid op. Deze verkenning richtte zich op inzichten om de inzet van de politie bij deze personen te verminderen. Hiertoe is geprobeerd na te gaan wat in het zorg- en veiligheidsdomein nodig is om mensen tijdig in beeld te hebben en zorg te bieden. Onze reactie op deze verkenning stuurden we in november naar de TK. De departementen JenV, VWS, VRO, BZK en SZW zetten in op een integrale en brede aanpak van personen met verward en onbegrepen gedrag. 22 Veiligheidsregio’s organiseerden een werkconferentie over hoe om te gaan met personen met verward of onbegrepen gedrag.

Meldkamerdomein

In 2024 werkten we verder aan het optimaliseren van C2000. Daarbij zijn o.a. dekkingsissues verder aangepakt, organiseerden we gebruikerssessies op verschillende thema's gericht op verbeteringen in het huidige systeem, en trainden we gebruikers. Ook startten voorbereidende werkzaamheden om in 2025 de huidige contracten opnieuw aan te besteden. De voorbereidingen voor de nieuwe missiekritische voorziening gingen onverwijld door. We richtten de Kwartiermakersorganisatie Vernieuwing Missiekritische Communicatie (VMX). Samen met betrokken partijen richtte deze een nieuwe governance in voor vernieuwing. Ook vonden de eerste bestuurlijke overleggen in de governance plaats en gaven we het startsein tot een gezamenlijke visie op de vernieuwing van de missiekritische communicatievoorziening.  

Eind 2024 stelden we een gezamenlijke verkenning en agenda vast voor de toekomst van het meldkamerdomein en borgden we de continuïteit van meldkamervoorzieningen (zoals 112). Tevens stelden de meldkamerpartijen gezamenlijke uitgangspunten vast voor het vervangen van het huidige Gemeenschappelijk Meldkamersysteem. Om het alerteringsstelsel bij rampen en crises te verbeteren ontwikkelden we NL-Alert en haar distributiekanalen verder door. We voegden o.a. geofencing toe om NL-Alerts nauwkeuriger uit te zenden. Voor het Waarschuwings- en Alarmeringssysteem (WAS) voerden we twee onderzoeken uit. Deze moeten bijdragen aan besluiten over de toekomst van het WAS en verdere stelselontwikkeling. Om de aanpak en uitvoering goed voor te bereiden besloten we de huidige wijze van onderhoud van het WAS voor twee jaar te continueren (vanaf begin 2026). 

Asiel en Migratie

3.1.6   Migratie, nationaliteit en grenstoezicht    

Voor meer grip op migratie presenteerde het kabinet een maatregelenpakket. We zetten stappen richting het strengste asielregime ooit, gericht op het ontlasten van de asielketen en het verminderen van de instroom. We stuurden drie wetsvoorstellen naar de Raad van State en voerden tijdelijk het toezicht op de binnengrenzen in. In de tweede helft van 2024 was een relatieve daling in de asielinstroom zichtbaar.

Ook in Europa zetten we ons in voor grip op migratie. Zo maakten we in Brussel kenbaar bij verdragswijziging te zullen pleiten voor een opt-out. Tot die tijd blijft goede en snelle implementatie van het Europees Migratie- en Asiel Pact een belangrijke stap om grip te vergroten en secundaire instroom naar Nederland te verlagen. Op de agenda bleven staan het aangaan en verstevigen van brede partnerschappen om irreguliere migratie tegen te gaan, terugkeer en opvang in regio te bevorderen, inclusief out-of-the-box vormen van partnerschappen met landen buiten Europa. Een interdepartementale Task Force is opgericht voor het bundelen van krachten en middelen ten behoeve van de partnerschapsaanpak. Met het oog op reguliere migratie maakten we ons sterk om aantrekkelijk te blijven voor hooggekwalificeerde kennismigratie en innovatieve ondernemingen. Het kennis- en arbeidsmigratiebeleid kreeg verder vorm vanuit een integrale benadering.

Reguliere migratie, grenzen en nationaliteit

Sinds eind 2024 zijn er weer Nederlandse grenscontroles aan de landgrenzen met Duitsland en België, is de Schengengrenscode aangescherpt en is de meerjarige strategie voor geïntegreerd grensbeheer afgerond. Het Beleidskader Mensensmokkel 2023-2026 is verder geoperationaliseerd en in Brussel kwam men tot een Algemene Oriëntatie over de in 2023 voorgestelde herziene mensensmokkelrichtlijn. We gingen verder met het implementeren van diverse Europese IT-systemen. Mede door inzet van Nederland presenteerde de Europese Commissie een voorstel voor een gefaseerde implementatie van het Entry-Exitsysteem. De Nederlandse Digital Travel Credential (DTC)-pilot is succesvol afgerond en onderhandelingen startten over de DTC-verordeningen van de Europese Commissie. En we zetten stappen richting afronding van de implementatie van de herziene blauwekaartrichtlijn over de voorwaarden voor toegang en verblijf voor kennismigranten die in de EU komen wonen en werken. Ook startten we met het uitwerken van het voornemen om de nationale kennismigrantenregeling aan te scherpen.

Instroom, doorstroom, opvang, uitstroom en vertrek

De asielinstroom in Nederland is hoger dan de migratieketen aan kan. Daarom treffen we maatregelen om die instroom te verlagen. Hiertoe legden we de Raad van State drie wetsvoorstellen voor. Het eerste voorstel is de invoering van een tweestatusstelsel. Het tweede wetsvoorstel, de Asielnoodmaatregelenwet (ANMW), bevat maatregelen om het asielsysteem direct en duurzaam te ontlasten en de instroom te verminderen. Het derde wetsvoorstel betreft een wijziging bij het wetsvoorstel terugkeer en vreemdelingenbewaring. Dit voorstel regelt o.a. dat niet meewerken aan uitzetting strafbaar wordt.

Een beter functionerend Europees asielsysteem is essentieel voor meer grip op migratie. Het op 14 mei aangenomen Europees Migratie- en Asiel Pact bestaat uit één richtlijn en negen verordeningen (van toepassing per 12 juni 2026). Het nationale wetsvoorstel voor het invoeren van dit pact brachten we eind 2024 in consultatie.

In oktober ontvingen we de verslagen van de commissarissen van de Koning in het kader van de Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen. De bijna 90.000 door de provincies aangeleverd opvangplekken zijn de basis voor de verdeelbesluiten die we namen in het kader van deze wet. Omdat het doel van 96.000 plekken in zicht is verzochten we de provinciale regietafels het overleg over invulling van de resterende taak voort te zetten.

Een groeiend aantal statushouders verblijft in COA-locaties. Om de opvang te ontlasten en statushouders te laten integreren en participeren is uitstroom van statushouders naar gemeentelijke huisvesting belangrijk. Gemeenten kunnen statushouders (tijdelijk) huisvesten in doorstroomlocaties. Hierdoor zijn minder dure noodopvangplekken nodig en integreren statushouders eerder. Werk is de basis van integratie. Deelname van statushouders aan de arbeidsmarkt vermindert krapte op onze arbeidsmarkt. Daarom experimenteren enkele gemeenten met het verbinden van doorstroomlocaties aan het aantrekken van arbeidskrachten voor sectoren waarvoor tekorten zijn. In februari verstrekte het vorige kabinet mandaat voor het realiseren van 50 doorstroomlocaties. Ongeveer 64 gemeenten wilden een doorstroomlocatie realiseren. Twintig locaties zijn goedgekeurd, waarvan 16 nu operationeel. Naar aanleiding van de nadere afspraken over de uitvoering van hoofdstuk 2 van het Hoofdlijnenakkoord (d.d. 25 oktober 2024) startten we het doorontwikkelen van doorstroomlocaties. Dit hangt samen met het voornemen de wettelijke taakstelling voor het huisvesten van statushouders af te schaffen.

Intensivering van de landelijke aanpak van overlastgevende asielzoekers bestaat uit snel beslissen in de asielprocedure, maatwerk bieden in de opvang, lik-op-stuk beleid toepassen in de openbare ruimte en inzetten op terugkeer van overlastgevende asielzoekers. Naar aanleiding van een negatief vonnis van de rechtbank (maart 2024) over de plaatsing van een vreemdeling in de procesbeschikbaarheidslocatie in Ter Apel, is de pilot in die vorm stopgezet. Juridisch is bezien welke aandachtspunten nopen tot het verder ontwikkelen van een procesbeschikbaarheidsaanpak. Om de huidige inzet van mobiele toezichtteams structureel te bestendigen op plaatsen waar ernstige overlast wordt ervaren, is een aanbesteding gestart. Ook werkten we aan een sterkere aansluiting tussen de vreemdelingenketen en de strafrechtketen. Het OM investeerde in het verbeteren van de (snelle) afdoening van misdrijven door overlastgevende asielzoekers op ZSM-locaties. Parallel aan intensivering, zijn we gestart met het uitwerken van maatregelen gericht op het eerder vervallen verklaren van de verblijfstitel van criminele vreemdelingen en het uitbreiden van de ongewenstverklaring.

Nota bene: omdat het ministerie van SZW de werkzaamheden én administratie heeft uitgevoerd voor het beleidsthema «inburgering» gaan we in dit verslag niet in op de resultaten betreffende dit thema. Wel is bij de kabinetsformatie de verantwoordelijkheid voor dit thema verschoven naar de staatssecretaris van JenV.

Vertrek / terugkeer

In 2024 stegen: het vertrekcijfer, het aantal inbewaringstellingen van vertrekplichtige vreemdelingen en het aantal criminele vreemdelingen dat vertrok na strafrechtelijke detentie. Deze stijging komt o.a. door partnerschappen met landen van herkomst, zoals Marokko en Algerije. De Raad van de EU kan beperkende visummaatregelen nemen tegen landen die onvoldoende hun eigen onderdanen terugnemen. In 2024 nam de Raad maatregelen tegen Ethiopië en trok maatregelen tegen Gambia gedeeltelijk in vanwege een betere terugkeer-samenwerking. In Europa drongen we aan op een nieuw herzieningsvoorstel van de Terugkeerrichtlijn. Dit om de terugkeerprocedure te versimpelen, administratieve lasten te verminderen en mogelijkheden te creëren voor innovatieve oplossingen (zoals een terugkeerhub). Ook is in de hele EU een thematische Schengenevaluatie uitgevoerd om zo operationele oplossingen te vinden voor een efficiëntere en snellere terugkeerprocedure. Ook is de ondersteuning bij vrijwillig vertrek door de DTenV en ngo’s gelijkgetrokken aan ondersteuning door Frontex via het EU Reïntegration Programme.

De rijksbijdrage aan de Landelijke Vreemdelingen Voorziening is beëindigd. Met gemeenten spraken we over het afronden van het programma. Het afronden is inmiddels gestart. De convenanten zijn opgezegd en het mandaatbesluit is ingetrokken.

Opvang ontheemden uit Oekraïne

Eind 2024 verbleven meer dan 123.000 ontheemden uit Oekraïne in Nederland op grond van de Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB), waarvan ruim 92.000 in gemeentelijke opvanglocaties. Mede dankzij de inzet van gemeenten, provinciale regietafels en diverse maatschappelijke organisaties konden we voorzien in voldoende opvang, toegang tot gezondheidszorg en onderwijs. In juni is de RTB verlengd; deze loopt nu tot en met 4 maart 2026.

De oorlog in Oekraïne duurt voort. Dat dwingt tot nadenken over langetermijnbeleid op verblijf en terugkeer van ontheemden, gericht op duurzame terugkeer en wederopbouw van Oekraïne. Daartoe startten we in 2024 een dialoog tussen de Oekraïense diaspora in Nederland en de intern ontheemden in Oekraïne. Ook werkten we aan verschillende toekomstscenario’s omtrent verblijf en terugkeer. We dachten na over een terugkeerprogramma en een nationale terugvaloptie die we ook in Europa als optie(s) kunnen aanreiken.

Vanaf 1 juli 2024 betalen volwassen ontheemden een eigen bijdrage als zij gebruikmaken van gemeentelijke opvang en inkomsten hebben. We ondersteunden het invoeren hiervan met gerichte communicatie - ook om eventuele knelpunten te identificeren. De implementatieperiode is nu afgerond.

Onder de RTB is in 2024 ingezet op participatie en zelfredzaamheid. We verkenden een pakket aan voorstellen. Daarbij zochten we een balans tussen enerzijds maatregelen die meer plichten en verantwoordelijkheden voor ontheemden betekenen, en anderzijds maatregelen die meer voorzieningen en kansen voor hen creëren.

Daarnaast scherpten we het aanmeldproces aan. We hanteren nu termijnen waarbinnen ontheemden zich bij de IND moeten melden voor een check op de RTB-voorwaarden. Ook kwam triage beschikbaar voor gemeenten. Daardoor kunnen zij vóór inschrijving van de ontheemde in de Basisregistratie Personen al (onder voorwaarden) bij de IND nagaan of iemand onder de RTB valt. 

Eind 2024 gaf het Hof van Justitie van de Europese Unie antwoord op onze prejudiciële vragen over derdelanders uit Oekraïne met tijdelijk verblijf aldaar. Nederland mocht de tijdelijke bescherming van deze groep derdelanders beëindigen. Terugkeerbesluiten mochten we nog niet nemen als er nog verblijfsrecht was. De recente antwoorden van het Hof moeten nog doorwerken in het Nederlandse recht.

Een robuuste keten en financiën

Voor eenduidiger afstemming en sturing is eind 2023 de ketengovernance herzien. Samen met alle ketenpartners concretiseerden we in 2024 de principes achter de nieuwe governance. De basis hierbij is: werken vanuit de ketengedachte. Ook benoemden we nieuwe ketendoelen voor sturing op doorlooptijden, veiligheid, opvang en informatievoorziening en richtten we een nieuw ketenbreed dashboard hiervoor in.

Met de besluitvorming bij voorjaarsnota 2024 koos het vorige kabinet ervoor om de middelen gebaseerd op de MPP tot en met 2026 aan de migratieketen toe te kennen. We verwerkten de besparingen uit het hoofdlijnenakkoord in de begroting van de migratieketen (0,5 miljard euro in 2027 en 1 miljard euro vanaf 2028). De benodigde besparingen in de keten hangen samen met de in-, door- en uitstroom. Met de vanaf 2027 beschikbare middelen in de begroting is het nog niet mogelijk om deze stabiele capaciteit van 41.000 opvangplekken te blijven aanhouden. De afspraak blijft om op basis van de MPP te bezien welke middelen de komende jaren nodig zijn voor de migratieketen. Er is op dit moment geen structurele financiering van de vaste voorraad op de begroting.

3.2 Veiligheidsagenda

In de Veiligheidsagenda 2023-2026 staan de landelijke beleidsdoelstellingen voor politie. De landelijke beleidsdoelstellingen van de politie worden bepaald door de minister van JenV, die daarvoor advies vraagt aan de politie, het OM en de regioburgemeesters. Deze landelijke beleidsdoelstellingen worden elke vier jaar vastgelegd in de Veiligheidsagenda. De politie werkt, gehoord het College van procureurs generaal en de regioburgemeesters, de landelijke beleidsdoelstellingen van de Veiligheidsagenda uit in eigen beleid en past de taakuitvoering daarop aan. De Veiligheidsagenda bevat een mix van kwalitatieve en kwantitatieve afspraken die aansluiten bij de doorontwikkeling van de politieorganisatie.

Aanpak ondermijning en georganiseerde criminaliteit

Het aantal aangepakte csv (crimineel samenwerkingsverband)-onderzoeken in 2024 lag met 1748 ruim (14%) boven de afgesproken norm van 1530 aangepakte CSV’s. Hiervan waren er 779 drugs gerelateerd en 88 hadden betrekking op wapens en explosieven.

Aanpak criminele geldstromen

Met de aanpak van criminele geldstromen wordt beoogd te voorkomen dat met criminele activiteiten verdiend geld in het legale circuit komt of blijft circuleren binnen het illegale circuit. Het bedrijfsproces en het verdienmodel van criminelen moet worden gefrustreerd en verstoord. Het ontnemen (of ‘afpakken’) van het met criminaliteit verdiende vermogen is één van de instrumenten die door politie en OM kan worden ingezet. Er is in 2024 voor 234,7 miljoen euro beslag gelegd (228 miljoen in 2023). Hiermee is het beoogde bedrag aan waarde beslag in 2024 ruimschoots gerealiseerd.

Bestrijden van mensenhandel

Op het thema mensenhandel streeft de politie samen met ketenpartners naar het voorkomen van slachtoffer- en daderschap, het beschermen van slachtoffers en het straffen van daders. De voorzichtige groei die in 2023 nog op het aantal OM-verdachten voor mensenhandel te zien was, kon in 2024 niet volledig worden vastgehouden. Het aantal OM-verdachten is met 96 uiteindelijk op 89% van het streefaantal voor 2024 geëindigd. De inzet op signalen mensenhandel levert niet altijd verdachten op, maar leidt er wel toe dat slachtoffers mensenhandel in veiligheid worden gebracht. Meerdere eenheden draaien grote (internationale) onderzoeken die veel capaciteit vragen en nog niet direct verdachten mensenhandel opleveren. Als een bepaald fenomeen in meerdere regio’s wordt geconstateerd, leidt een eenheidsoverstijgende samenwerking uiteindelijk tot de grootste maatschappelijke impact. In 2024 zijn 14 eenheidsoverstijgende strafrechtelijke onderzoeken in de tactische fase afgerond, iets minder dan het streefaantal van 17 onderzoeken.

Aanpak van cybercriminaliteit

Bij bestrijding cybercrime is het aantal ten doel gestelde onderzoeken verdeeld in reguliere onderzoeken uitgevoerd op regionaalniveau, fenomeenonderzoeken die gericht zijn op de brede bestrijding van eenheidsoverstijgende cybercrime fenomenen en dadergroepen en onderzoeken van het Team High Tech Crime. Voor cybercrime regulier is het streefaantal van 350 gehaald: er zijn 351 verdachten naar het OM ingezonden. In 6 procent van de reguliere cybercrimezaken was sprake van een alternatieve of aanvullende interventie. Daarnaast is 17 procent van de reguliere cybercrimezaken uit een onderzoek naar een crimineel samenwerkingsverband voortgekomen. Ook voor de complexere onderzoeken op cybercrime zijn de streefwaarden behaald. Aan het einde van 2024 waren er 46 fenomeenonderzoeken en 20 high tech crime onderzoeken tactisch afgerond.

Aanpak gedigitaliseerde criminaliteit 

Criminelen verleggen steeds vaker hun werkterrein van de fysieke naar de digitale wereld. Gedigitaliseerde criminaliteit betreft in beginsel zeer veel typen delicten en doet zich in steeds nieuwe vormen voor. De streefwaarde voor 2024 werd met 6617 (streefwaarde 2450) ruim gehaald en lag ook ruim boven de uitkomst van 2023 (3302). Deze stijging wordt vooral verklaard door de toename van het aantal alternatieve afdoeningen.  In toenemende mate zet de politie in om gedigitaliseerde criminaliteit zaken alternatief af te doen op een wijze waarbij het slachtoffer zich gehoord en/of geholpen voelt, zonder dat hier een strafrechtelijk traject voor noodzakelijk is. Dit kan door bemiddeling door de politie (wat eventueel leidt tot terugbetaling door dader aan het slachtoffer), een waarschuwing of stopgesprek met de dader of informeren voor het starten van een Civiel of bestuursrechtelijk traject. Inmiddels bestaat 70% van het aantal gedigitaliseerde criminaliteit regulier uit een alternatieve of aanvullende interventie (streefwaarde is 25%). De toename van alternatieve afdoeningen geeft overigens geen daling van de instroom van OM-verdachten. Hierbij is ook sprake van een stijging (5%).

Bestrijden van online seksueel kindermisbruik

De teams bestrijding kinderpornografie en transnationaal seksueel kindermisbruik (TBKK’s) werken met man en macht aan de bestrijding van online seksueel kindermisbruik. Ook in 2024 zijn weer mooie resultaten behaald, waaronder het oppakken van hands-on misbruikers in Nederland en in het buitenland, en de verstoring of verwijdering van divers online fora en platforms.  De streefwaarde (600) voor de totale inzet werd met 634 ruimschoots gehaald. Wel bleef de subdoelstelling van inzet gericht op misbruikers en vervaardigers evenals vorig jaar achter bij de doelstelling. Een oorzaak hiervan is dat dit type onderzoeken de laatste jaren omvangrijker geworden is met een veel groter aantal slachtoffers per zaak. Met name de identificatie en het benaderen van deze slachtoffers vraagt extra tijd. Ook de hoeveelheid data die wordt verwerkt door de teams neemt in dit soort zaken toe. Het bekijken van zeer grote hoeveelheden afbeeldingen en datadragers maakt dat dit intensief werk is dat zich, sinds de totstandkoming van de doelstellingen nog steeds doorontwikkeld. Ook encryptie van datadragers en communicatie maakt dit werk in steeds meer gevallen extra gecompliceerd.

Voor een uitgebreidere toelichting op de voortgang op de afspraken en thema’s uit de Veiligheidsagenda, wordt verwezen naar het jaarverslag van politie over het jaar 2024.

3.3 Realisatie periodieke rapportages / beleidsdoorlichtingen

In het kader van de operatie Inzicht in Kwalliteit is de systematiek van beleidsdoorlichtingen omgevormd tot een Strategische Evaluatie Agenda (SEA). In navolging daarvan wordt in het jaarverslag het gebruikelijke overzicht van gerealiseerde beleidsdoorlichtingen (geleidelijk aan) vervangen door een overzicht van gerealiseerde periodieke rapportages.

Voor 2023 en 2024 stonden er geen Periodieke Rapportages op de planning van evaluaties en onderzoeken van de Strategische Evaluatie Agenda. In 2025 wordt een Periodieke Rapportage opgeleverd voor de beleidsthema’s Nationale Veiligheid en Toegang, toelating en opvang van vreemdelingen. De Periodieke Rapportage voor het beleidsthema Nationale Veiligheid zal zich specifiek richten op het sub thema Contraterrorisme. De Tweede Kamer is in 2024, conform de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek, geïnformeerd over de planning en onderzoeksopzet van beide Periodieke Rapportages.

Voor het meest recente overzicht van de programmering van periodieke rapportages / beleidsdoorlichtingen, zie het overzicht Ingepland en uitgevoerd onderzoek op rijksfinancien.nl.

Voor de realisatie van andere onderzoeken, zie «Bijlage 3».

3.4 Risicoregelingen

33. Garantiestelling Faillissementscuratoren dienst JUSTIS

De garantstellingsregeling faillissementscuratoren (GSR) is voor faillissementen waarin sprake lijkt te zijn van kennelijk onbehoorlijk bestuur, maar in de boedel onvoldoende middelen aanwezig zijn om onderzoek te doen of een procedure te starten en zo onrechtmatig aan de boedel onttrokken gelden en goederen terug te halen.

34. Garantstelling Hypothecaire leningen aan JJI's

Het feitelijk risico van de verleende garanties aan particuliere jeugdinrichtingen betreft borgstellingen ten behoeve van het restantbedrag van leningen die particuliere inrichtingen zijn aangegaan ter financiering van de gebouwen. Zonder garantie verlening was het niet mogelijk tegen gunstige condities dergelijke leningen bij externe financiers af te sluiten. Omdat DJI de kapitaalslasten van de betreffende leningen bovennormatief vergoedt aan de inrichtingen was het uit efficiency-overwegingen van belang dat de leningen tegen een zo gunstig mogelijk rentepercentage konden worden afgesloten.

Leenfaciliteit

Deze organisaties hebben toegang tot het geïntegreerd middelenbeheer bij de Rijkshoofdboekhouding (RHB) van het Ministerie van Financiën (MvF). Voor de financiering van investeringen kunnen ze een beroep doen op de leenfaciliteit van het MvF. In deze garantstelling is bepaald dat wanneer er niet aan de verplichtingen wordt voldaan die uit de overeenkomst van geldlening voortvloeien, het MvF deze verplichting ten laste zal brengen van het Ministerie van JenV.

Rekening-courant limiet

De betreffende organisaties hebben bij de RHB een rekening-courant faciliteit, waarbij JenV garant staat voor de aanzuivering van een mogelijk debetsaldo wanneer de betrokken organisaties daarbij in gebreke blijven. Overeenkomstig de regeling agentschappen 2024 bedraagt het rekening-courantkrediet bij de schatkist van het Rijk voor een agentschap per 31 december maximaal € 500.000.

3.5 Openbaarheidsparagraaf

De Wet open overheid (hierna: Woo) is sinds mei 2022 de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Met deze nieuwe wet is een belangrijke stap gezet naar een open en transparantere overheid. Hoofdonderdelen van de Woo zijn: openbaarmaking op verzoek, openbaarmaking uit eigen beweging en het op orde brengen van de informatiehuishouding. Openbaarmaking op verzoek wordt ook wel ‘passieve’ openbaarmaking genoemd: de documenten worden openbaar gemaakt op basis van informatie waar om is gevraagd. Openbaarmaking uit eigen beweging, of wel ‘actieve’ openbaarmaking, houdt in dat het ministerie proactief informatie openbaar maakt - ook als daar (nog) niet om is gevraagd.

Om dit te kunnen doen, is een adequate en toegankelijke informatievoorziening nodig; en die leunt op zijn beurt op een gezonde informatiehuishouding. Het in de begroting aandacht schenken aan de beleidsvoornemens over de uitvoering van de Woo is ook één van de verplichtingen. In deze paragraaf wordt weergegeven hoe het ministerie van Justitie en Veiligheid en het ministerie van Asiel en Migratie (hierna JenV/AenM) hieraan invulling geven.

Openbaarmaking

Vanaf het begin van 2024 is de behandeling van Woo-verzoeken binnen het bestuursdepartement van JenV/AenM gecentraliseerd bij de nieuwe directie Openbaarmaking. Hiermee wordt gezorgd voor een tijdige en kwalitatief hoogwaardige afhandeling van Woo-verzoeken. De directie Openbaarmaking adviseert ook de taakorganisaties van JenV/AenM op het gebied van de Woo, in het bijzonder de actieve en passieve openbaarmaking. Advisering over technische kanten van publicatie en over de informatiehuishouding (zoals archivering), ligt bij de directie Informatievoorziening en Inkoop. In samenwerking met andere onderdelen van het bestuursdepartement geeft de directie Openbaarmaking invulling aan actieve openbaarmaking van informatie. Het gaat hier om zowel de verplichte informatiecategorieën, als de inspanningsverplichting die toeziet op openbaarmaking uit eigen beweging. Naast de uitvoering van actieve openbaarmaking op het bestuursdepartement, wordt er gewerkt aan beleidskaders voor actieve openbaarmaking. Zo is in 2024 een start gemaakt met het ontwikkelen van een JenV/AenM-brede visie op de inspanningsverplichting.

De afhandeling van Woo-verzoeken, het vormgeven aan actieve openbaarmaking en de ondersteuning van de parlementaire enquête Corona (ook ondergebracht bij de directie Openbaarmaking) worden uitgevoerd met de huidige capaciteit op het bestuursdepartement. Omdat de vraag om (actieve) openbaarmaking toeneemt, is het belangrijk om voldoende te investeren in digitale hulpmiddelen en mogelijk ook AI-toepassingen.

JenV/AenM zet hiermee niet alleen in op een adequate uitvoering van de Woo maar wil zo ook de transparantie van de organisaties in het JenV/AenM-domein verder bevorderen. Tenslotte participeert JenV/AenM vanuit haar Woo-deskundigheid in de interdepartementale evaluatie van de Wet open overheid.

Verbetering informatiehuishouding

Het JenV-programma Open op Orde startte in 2021, met als scope het (inmiddels) JenV/AenM-brede concern - de Politie en Rechtspraak hebben op basis van hun rechtstatelijke positie een eigen programma - en de opdracht om gestructureerd te werken aan een verbetering van onze informatiehuishouding (hierna: IHH). Sindsdien zijn flinke stappen gezet met het oplossen van een aantal generieke uitdagingen bij de JenV/AenM-organisaties. Het volwassenheidsniveau van 2,3 (op een vierpuntschaal) in 2023 is gestegen naar 2,4. De op het oog kleine stap in de vooruitgang is verklaarbaar vanwege het toegenomen realiteitsgehalte: we krijgen steeds meer en beter inzicht in de stand van de informatiehuishouding en wat er daarbij nog te doen staat. Tegelijkertijd is de stijging over alle actielijnen het geval en daarmee de bevestiging van een consistente groei in de volwassenheid. Het streven is eind 2026 volwassenheidsniveau 3 te bereiken.

Het programma werkt aan een meerjarig portfolio dat is opgebouwd langs de vier rijksbrede actielijnen ‘Professionals’, ‘Volume en aard van informatie’, ‘Systemen’ en ‘Sturing en naleving’. Daarnaast zijn er vanuit de Regeringscommissaris Informatiehuishouding prioriteiten meegegeven aan alle departementen en heeft JenV/AenM ook haar eigen prioriteiten bepaald. Het Open op Orde-programma helpt de organisaties met de uitvoering en invoering hiervan.

Actielijn 1 Professionals

Voor het versterken van de IHH-capaciteit - zowel kwalitatief als kwantitatief - is met financiële ondersteuning van het programma bij verschillende organisaties voorzien in zo’n 30 fte extra structurele IHH-capaciteit. Ook is eind 2024 een formatieonderzoek gedaan naar wat in de volle breedte nodig zou zijn om het huidige volwassenheidsniveau vast te houden en naar niveau 3 te brengen; de consequenties van hiervan worden in 2025 verder uitgewerkt en vertaald naar bestuurlijke besluitvorming. Bij een van de grotere onderdelen is een pilot gestart voor een strategisch ontwikkelplan voor de bevordering van de IHH-deskundigheid. Als dit succesvol is, kan het verder worden opgeschaald. In lijn hiermee wordt komend begeleiding aangeboden bij het opzetten van Strategische Personeelsplanningen voor IHH. Tenslotte zijn in september 25 trainees gegevensmanagement bij 14 organisaties gestart als Chief Data Officers in de dop. De Taskforce Gegevenshuishouding waar het traineeship onderdeel van uitmaakte is met meerjarige financiële ondersteuning overgedragen aan de staande organisatie.

Actielijn 2 Volume en aard van de informatie

Op het gebied van de papieren achterstanden heeft het programma voorzien in middelen om onder andere de inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te continueren bij de scanstraten van de Justitiële Informatiedienst en het Nederlands Forensisch Instituut. Ook zijn de papieren achterstanden bij het Openbaar Ministerie in kaart gebracht en is geadviseerd over hoe deze achterstanden weg te werken.

Voor de digitale achterstanden is het afgelopen jaar een aparte taskforce opgezet. Met tooling zijn de digitale achterstanden op verschillende netwerkschijven in kaart gebracht. Ook voor komend jaar staan er nieuwe organisaties op de rol, de inhoudelijke en technische randvoorwaarden worden momenteel ingeregeld.

Daarnaast is een aanbesteding uitgevoerd voor de verwerving van kunstmatig intelligente document herkenningssoftware voor de bouw van een ‘Digitale Archivaris’. Deze kan straks grote documentcollecties sneller voorzien van de juiste metadata en ze in het daarvoor bestemde systeem plaatsen, waardoor stukken sneller en beter vindbaar worden.

Tenslotte is website-archivering in het afgelopen jaar belegd in de staande organisatie en in aanvulling op de bestaande archiefdienst is een kwaliteitsdienst ingekocht om de vindbaarheid van website-informatie zeker te stellen. Op chatarchivering is er een pilot afgerond, inclusief de geleerde lessen en een DPIA; voor de inkoop en realisatie van een oplossing voor chatarchivering treedt JenV/AenM op als frontrunner.

Actielijn 3 Informatiesystemen

In het kader van rationalisatie en uniformiteit wil JenV/AenM haar organisaties aan laten sluiten op bestaande documentmanagement en recordmanagement systemen. Voor twee organisaties zijn daartoe procesanalyses uitgevoerd en informatiestromen in kaart gebracht; daarmee kunnen zij hun processen effectief onderbrengen in een zaaksysteem - een randvoorwaarde om hygiënisch met informatie om te kunnen gaan - zijn de randvoorwaarden gecreëerd om te kunnen werken volgens de selectielijst.

Rijksbreed wordt gewerkt aan een publicatieplatform voor actieve openbaarmaking. Het programma heeft hiervoor diverse (technische) aansluitscenario’s en een quickscan ontwikkeld waarmee de huidige (IV/ICT) situatie in kaart wordt gebracht; daarmee kan het programma gericht adviseren over het te volgen aansluitscenario. In lijn hiermee is ook een eerste, concept handreiking opgeleverd.

Actielijn 4 Sturing en naleving

Het afgelopen jaar en ook de komende twee jaar kunnen de organisaties een beroep doen op het programma bij het versterken van de sturing op de informatiehuishouding, het uitvoeren van de jaarlijkse IHH-volwassenheidsmeting en het verder organiseren van de rapportage en verantwoording daarover.

Voor het voldoen aan de Archiefwet is op het terrein van selectiebeleid halverwege 2024 een centrale taskforce gestart die in 2025 verder wordt geïntensiveerd.

Zowel de administratie van het programma als alle relevante IHH-informatie van de organisaties zijn ondergebracht in een portfoliomanagementapplicatie, gecombineerd met onderliggende, veilige documentopslag in het documentmanagementsysteem. Op termijn worden hier automatisch IHH-klantbeelden uit gegenereerd.

Tenslotte is voor de nog resterende looptijd van het programma een transitieplan opgesteld dat zich richt op enerzijds de herbelegging binnen het bestuursdepartement van taken en structurele middelen en anderzijds de meer beleidsmatige aspecten die ingaan op hoe we in de volle breedte blijven groeien qua volwassenheid op informatiehuishouding.

Financiën

Het basisbudget voor het Open op Orde-programma bedroeg € 9,9 mln. Daarnaast werd vanuit het BZK-programma Open Overheid voor 2024 voor € 1,449 mln. additionele middelen beschikbaar gesteld, opgeteld € 11,349 mln. Tenslotte kon gebruik worden gemaakt van de eindejaarsmarge uit 2023 (€ 6,0 mln.) waarmee het totaal beschikbare budget uitkwam op € 17,349 mln.

De verdeling van het beschikbare budget over 2024 over de verschillende actielijnen ziet er als volgt uit:

Onder de streep is sprake van een minimale onderbesteding van 0,5%. Omdat centrale voorzieningen voor onder andere een publicatieplatform, e-mailarchivering en chatarchivering achter blijven op de planning is een deel van de hiervoor gereserveerde middelen onder actielijn 3 ingezet voor extra investeringen in activiteiten onder de actielijnen 1 en 2. Datzelfde geldt voor de begrote kosten voor de sturing en naleving van actielijn 4; deze onderbesteding hangt samen met het afscheid van een flink aantal externe professionals en de start van de transitie van delen van het programma naar de staande organisatie. Het ligt in de lijn der verwachting dat de uitgaven op deze post in 2025 verder dalen.

3.6 Voortgang van de maatregelen ihkv het rapport ongekend onrecht

JenV is actief en breed aan de slag met de maatregelen in het kader van POK (Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag) en WaU (Werk aan Uitvoering). Binnen JenV zijn de maatregelen omgevormd naar een JenV-breed werkprogramma waarmee de verbeteringen onder alle JenV-onderdelen worden aangejaagd, ondersteund en geïmplementeerd.                                              

Onderstaand overzicht geeft de voortgang aan op verschillende onderdelen vanuit de maatregelen op het rapport Ongekend Onrecht.

Hersteloperatie toeslagen

JenV is een van de partners in de hersteloperatie die zich inspant om de gedupeerden van de Toeslagenaffaire te ondersteunen. De inzet is met name gericht op uit huis geplaatste kinderen en enkele JenV-onderdelen zijn betrokken bij de schuldenaanpak (CJIB, LBIO etc).

Meer informatie is te vinden op de site van de JenV-brede Werkagenda.

3.7 Onderuitputting 2024 en arbeidsmarktkrapte in relatie tot onderuitputting

Onderuitputting

In onderstaand overzicht wordt de totale onderuitputting gepresenteerd. Daarbij worden de grootste en/of belangrijkste meevallende realisaties bij de uitgaven apart toegelicht. Naast de post overige uitgaven is een post met meerontvangsten opgenomen. Dit is het bedrag wat per saldo meer is ontvangen aan de ontvangstenkant van de begroting.In deze tabel is het zogenaamde specifieke beeld gepresenteerd. Hiermee worden de posten bedoeld die ten grondslag liggen aan de berekening van de de eindejaarsmarge. Naast dit specifieke beeld is er ook een generaal beeld.

Aanpak OndermijningBij Ondermijning wordt de onderuitputting onder andere veroorzaakt door de vertraagde behandeling van de wetsvoorstellen NPS en «Versterking strafrechtelijke aanpak ondermijnende criminaliteit II» en worden de gereserveerde middelen voor de invoering van de vernieuwde kroongetuigenregeling niet besteed (€ 49 mln.)

PolitieDe onderuitputting bij Politie betreft een saldo van onder andere bijdragen aan de Politie voor informatiebeveiligingsvraagstukken die later of op een andere wijze gefinancierd werden en incidentele vrijval uit arbeidsvoorwaardenmiddelen. Daar tegenover staat onder andere een tegenvaller zoals deze de tweede supp. is gemeld als gevolg van autonome ontwikkelingen (groei aantal zaken) en door eerdere afspraken over afdoening van lopende restschadedossiers sprake van een tegenvaller vanwege meerkosten PTSS.

Toevoegingen rechtsbijstandDe meevaller bij rechtsbijstand hangt onder andere samen met lagere uitgaven dan geraamd op het terrein van asiel, de reguliere straftoevoegingen en de uitgaven voor het programma stelselvernieuwing rechtsbijstand, naast ontvangen compensatie voor de uitvoering door de Raad voor Rechtsbijstand van de Herstelregelingen Kinderopvangtoeslag en de Regeling Mijnbouwschade Groningen.

Samenwerkingsverbanden asielketenDit betreft de middelen voor de bonussen voor de Spreidingswet. Om de afgesproken systematiek te handhaven is besloten deze bonussen in 2025 uit te keren in plaats van in 2024 (€ 31 mln.). Daarnaast zijn middelen voor gemeenten voor opvang niet tot besteding gekomen. Ook hiervan moet een deel in 2025 worden betaald.

Versterking vreemdelingenketenDe onderbesteding komt enerzijds door het niet tijdig kunnen beschikken de subsidie EES op AAS fase 2 (€ 12,5 mln), anderszijds stonden hier nog middelen die naar Overige Subsidies moesten overgemaakt (€ 4 mln). De resterende meevaller zijn het gevolg van niet starten van de PBL locatie (procesbeschikbaarheidslocatie) in 2024.

Nog onverdeeldVrijval op nog te verdelen posten.

SlachtofferzorgDe reeks van € 21 mln. die aan het begrotingsartikel slachtofferzorg is toegevoegd voor het privacy amendement is in een eerder stadium te ruim gebleken. Dit doordat de wijze waarop invulling wordt gegeven aanmerkelijk minder kostbaar is dan oorspronkelijk verwacht en dan eerder was voorzien. De uitwerking van het amendement Van Wijngaarden/Van Toorenburg heeft vanwege de complexiteit ervan langer geduurd. De in dit verband opgestelde AMvB zal op 1 juli 2025 in werking treden. Tijdens de uitwerking is de hoogte van de benodigde implementatiekosten door betrokken organisaties bijgesteld, omdat gedurende het proces meer duidelijk werd over de precieze reikwijdte.

Intra- en extramurale sanctie uitvoeringDe onderuitputting op intra- en extramurale sanctie uitvoering betreft € 13,5 mln. Een van de oorzaken is de WetSenB, voor verdere implementatie van de Wet SenB bleek in 2024 € 5 mln. minder nodig dan begroot. Dat komt voornamelijk doordat implementatie meer tijd vergde dan vooraf ingeschat, waardoor een deel van de middelen niet al in 2024 tot besteding kwam. Een andere reden zijn de PJ-rapporteurs: begin 2024 leek er € 3 mln. nodig te zijn voor de PJ-rapporteurs vanwege de aanpassing van de tarieven en uren. Deze aanpassing is alleen niet doorgevoerd in 2024 waardoor de middelen vrijgevallen zijn. Bij het opstellen van de bestedingsplannen is er € 2,5 mln. minder kader uitgezet dan beschikbaar was. Ten slotte bestaat het overige gedeelte uit verschillende kleine meevallers die optellen tot € 3 mln.

Opsporing en vervolging overigDe in 2024 beschikbare middelen ter dekking van de door de keten organisaties te maken kosten voor de implementatie van het nieuwe Wetboek voor Strafvordering zijn met name door de betrokken organisaties ingezet om de noodzakelijke implementatie activiteiten goed inzichtelijk te krijgen en op basis hiervan projectorganisaties op te bouwen. Omdat nog wetsvoorstellen in procedure zijn en de planningen voor implementatiewerkzaamheden pas in Q3 2024 gereed kwamen, kon het realiseren van aanpassingen in processen, opleidingen en ICT nog niet worden gestart waardoor niet alle beschikbare middelen al aan de organisaties konden worden toegewezen. Hierdoor is op het implementatie budget in 2024 een bedrag van € 5,8 mln. onbesteed gebleven.Daarnaast een meevaller op diverse overige beleidsbudgetten, onder andere de budgetten voor E-evidence, voor het programma mensenhandel en voor het programma online fraude. De meevaller heeft voor een deel te maken met de vertraagde start van projecten, waardoor de uitgaven een beperkter deel van het jaar betroffen.

Aanpak criminaliteitsfenomenenDe onderuitputting van € 5,8 mln. bij Aanpak criminaliteitsfenomenen wordt onder andere veroorzaakt door de omzetting van specifieke uitkering (SPUKs) naar een fondsuitkering volgens hoofdlijnenakkoord (HLA). Deze transitie heeft gezorgd voor mindere uitgaven richting gemeentes. Het restant van de meevaller komt daarnaast voort uit de ramingbijstelling (€ 2,5 mln.) en loonbijstelling (€ 1,9 mln.).

Nationale veiligheid en terrorismebestrijding overigDe op dit artikel beschikbare middelen voor financiering afscheidsmuur zijn doorgeschoven naar 2025. In 2024 zijn de noodzakelijke betalingen voor OBI (ongewenste buitenlandse inmenging) en onderzoek screening van ruim en cabinebagage niet gerealiseerd (€ 1,3 mln.). Daarnaast hebben activiteiten van het kenniscentrum Bewaken en Beveiligen en voor doorontwikkeling Trip niet allemaal in 2024 plaatsgevonden.

Schadefonds Geweldsmisdrijven (SGM)Het bedrag aan toegekende uitkeringen is licht achtergebleven bij de ramingen. Mede oorzaak hiervan is de stijging van het aantal afgewezen aanvragen.

Nationaal Cyber Security Center (NCSC)Voor een bedrag van € 3 mln. op het beleidsartikel heeft de realisatie op het apparaatsartikel plaatsgevonden (programma Netcode). Daarnaast is € 2,1 mln. minder uitgegeven dan begroot aan diverse beleidsprogramma´ s (dvo, lds, vssr, cyclotron en aps).

arbeidsmarktkrapte in relatie tot onderuitputting

De onderuitputting op de JenV- en AenM-begroting heeft deels te maken met de arbeidsmarkt. De schaarste op de arbeidsmarkt treedt op in de breedte van de uitvoering van beleid. Deze wordt onder andere financieel zichtbaar in de ontvangsten uit terugbetaalde bijdragen die niet tot besteding zijn gekomen in verband met de arbeidsmarktkrapte (naast andere factoren) op het domein Ondermijning. Binnen de sectoren waar zich de effecten van arbeidsmarkt krapte zichtbaar voordoen, zoals politie en bij DJI, wordt de arbeidsmarktsituatie constant gemonitord. Het wervingsbeleid wordt op de situatie op de arbeidsmarkt aangepast, bijvoorbeeld door te verkennen hoe door middel van alternatieve instroom- en doorstroomtrajecten, aanpassingen van arbeidsvoorwaarden, arbeidsmarktcommunicatie en de herziening van loopbaanpaden (ter bevordering van behoud van personeel) de instroom, het behoud van personeel en daarmee de bezetting op een zo hoog mogelijk niveau kan worden gehouden. Daarnaast worden waar mogelijk innovaties toegepast. De krapte op de arbeidsmarkt is geen specifiek onderwerp in de ontwikkeling van beleidsplannen. Bij het opstellen van beleidsplannen wordt rekening gehouden met de uitvoerbaarheid. Dit gebeurt door toepassen van het Beleidskompas en de in- en uitvoeringstoetsen. De benodigde en beschikbare capaciteit maken daar deel van uit.  

Bijlage: budgettair overzicht Oekraïne

In onderstaand overzicht staan de maatregelen die zijn getroffen wegens de oorlog in Oekraïne met onder de tabel een toelichting op de maatregelen. Bij de relevante kamerstukken zijn de vastgestelde begrotingswetten opgenomen met de mutaties tov de oorspronkelijke begroting 2024.

Gemeentelijke particuliere opvang

Deze kosten betreffen de specifieke uitkering aan gemeenten op basis van de Bekostigingsregeling opvang ontheemden Oekraïne (BooO) en daarnaast de specifieke uitkering aan (veiligheids)regio’s op basis van de Bekostigingsregeling eerste opvang ontheemden Oekraïne (BeoO). Met deze specifieke uitkering compenseert het kabinet gemeenten voor de realisatie van gemeentelijke noodopvangplekken en de verstrekkingen aan ontheemden uit Oekraïne.

Inzet NIDOS

Extra kosten voor de NIDOS in het kader van de opvang AMV' ers uit Oekraïne.

Regeling Medische Zorg voor ontheemden uit Oekraïne (RMO)

De Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming (2001/55 EG) geeft ontheemden uit Oekraïne onder meer recht op medische zorg.

Subsidies NGO's tbv inzet Oekraïne 

Bij de opvang van ontheemden uit Oekraïne wordt gebruik gemaakt van de diensten van NGO's (non-gouvernementele organisatie) die daarvoor een subsidie ontvangen. Het betreft met name VWN (Vluchtelingenwerk Nederland) en het Rode Kruis.

Uitvoeringskosten IND

De IND ontvangt een bijdrage ten behoeve van de werkzaamheden in het kader van de Oekraïense ontheemden, waaronder het geldig maken van de verblijfsdocumenten van de Oekraïners door middel van stickers met verblijfsaantekening op plaklocaties. Dit hangt samen met de beschermde status die ontheemden uit Oekraïne genieten op basis van de Richtlijn Tijdelijke bescherming Oekraïne.

PD OEK en NOO

De programmadirectie Oekraïense ontheemden is belast met beleidscoördinatie, ondersteuning en planvorming ten behoeve van de opvang van Oekraïense ontheemden. De Nationale Opvang Organisatie (NOO) heeft als taak om bij te dragen aan het realiseren van voldoende opvanglocaties en het beschikbaar stellen van de benodigde basisvoorzieningen.

4. Beleidsartikelen

4.1 Artikel 31: Politie

A. Algemene doelstelling

Een veilige samenleving met behulp van een goed functionerende politieorganisatie.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister heeft ten aanzien van het politie- en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Caribisch Nederland) een financierende en regisserende rol. De beheersverantwoordelijkheid voor het politie- en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba, berust bij haar.14

C. Beleidsconclusies

Visie op de politiefunctie

Het veiligheidsvraagstuk verandert als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen. Belangrijke ontwikkelingen zijn meer maatschappelijke onrust, digitalisering: online criminaliteit, toenemende impact van ondermijning en een krappe arbeidsmarkt. Deze ontwikkelingen hebben impact op de politiefunctie en daarmee ook op het werk van de politie. De uitdagingen waar de politie voor staat kunnen niet door de politie alleen worden opgelost. Er moeten keuzes worden gemaakt en samenwerkingen worden vormgegeven met partners binnen en buiten het veiligheidsdomein. Hiertoe is een ontwikkelagenda politiefunctie gemaakt, waarin een koers is bepaald voor de politiefunctie en om de politie blijvend in staat te stellen met gezag op te treden. In 2024 is aangevangen met de uitwerking van deze ontwikkelagenda.

Een goed toegeruste politieorganisatie

Per 1 januari 2024 is de Landelijke Eenheid formeel gesplitst in de eenheid Landelijke Expertise en Operaties (LX) en de eenheid Landelijke Opsporing en Interventies (LO). De transitie krijgt de komende jaren verder vorm volgens het eerder vastgestelde Korpstransitieplan. De monitoringscommissie Schneiders heeft haar eindrapportage in juli 2024 aan de minister aangeboden. De Korpschef heeft de commissie Schneiders vervolgens gevraagd om per 1 november 2024, in een gewijzigde samenstelling en met aangepaste focus, haar werk als adviescommissie rapporterend aan de Korpschef nog een jaar voort te zetten.

Versterken Forensische Geneeskunde

In 2024 is gestart om invulling te geven aan de maatregelen die door het kabinet zijn afgekondigd. Hierbij wordt ingezet op maatregelen ter versterking van het stelsel forensische geneeskunde waarbij gekeken wordt naar de opleidingen en de samenwerking in de uitvoeringspraktijk. Ook zijn in 2024 middelen beschikbaar gesteld om de dienstverlening aan te sluiten op de 10 politie-eenheden. Het programma investeert in draagvlak voor de ontwikkelopgave.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

Het verschil tussen de realisatie en budget bij de verplichtingen is nagenoeg gelijk aan het verschil bij de uitgaven, alwaar het verschil nader uiteen wordt gezet.

Uitgaven

31.2. Bekostiging Politie

Bijdrage aan ZBO's en RWT's

Politie

De politie levert een belangrijke bijdrage aan het handhaven en vergroten van de veiligheid in Nederland. De politie ontvangt daartoe bijdragen van de Minister. De algemene bijdrage wordt als lumpsumbudget ter beschikking gesteld aan de politie voor haar wettelijke taken. Het beleid is erop gericht dat de politie zoveel mogelijk flexibiliteit wordt gegeven om afgesproken doelen te realiseren. De algemene bijdrage bedroeg in 2024 € 7 mld.

Naast de algemene bijdrage zijn bijzondere bijdragen aan de politie verstrekt. Deze bijdragen dienen mede ter bekostiging van: investeringen in Politieacademie (€ 250 mln.), Basisvoorziening IV (€ 119 mln.), DSI (€ 89 mln.), Recherche Samenwerkings Teams (RST) (€ 40 mln.) en versterking landelijke eenheid (€ 23 mln.) of doelen op specifieke beleidsdoelen zoals BOTOC Bewaken en Beveiligen (€ 114 mln.) en BOTOC-NSOC (€ 40 mln.). Daarnaast ontving de politite ondermijningsmiddelen voor onder andere interceptie en versterken internationale aanpak ondermijning (€ 27 mln.). Ook ontving de politie in 2024 € 11 mln. voor NAVO-top.

Verder betreft het diverse «kleinere posten» zoals Financial Intelligence Unit(€ 6,9 mln.), mainport politie (€ 5,3 mln.), uitvoering projecten duurzaam digitaal stelsel ( € 3,9 mln.) en de wet uitbreiding slachtofferrechten verschijningsplicht ( € 2,9 mln.)

Daarnaast voert de politie een aantal taken uit die onder de verantwoordelijkheid vallen van het departement. Zo voert de landelijke meldkamerorganisatie (LMS) van de politie het beheer over C2000, het communicatienetwerk van de hulpdiensten. Tevens verzorgt de politie de uitzending van politiefunctionarissen naar crisisgebieden. Deze taken worden apart begroot en verantwoord onder artikelonderdeel 31.3.

De politie voert een batenlastenstelsel. De personeelskosten voor de politie bedroegen in 2024 circa € 5,8 mld (2023: € 5,5 mld). Het overgrote deel zijn reguliere salariskosten van het operationele en niet-operationele personeel. De materiële kosten bedroegen in 2024 circa € 1,5 mld (2023: € 1,4 mld). Hiervan zijn de grootste posten huisvesting, vervoer, beheer en verbindingen en automatisering. De hogere realisatie wordt voornamelijk verklaard door tegenvallende (meer dan begrote) kosten op gebied van personele voorzieningen, informatievoorziening en huisvesting.

De operationele bezetting (incl. aspiranten) bedroeg ultimo 2024 51.610 fte, waarvan 4.633 fte aspiranten. De gemiddelde operationele bezetting (incl. aspiranten) was in 2024 398 fte lager dan door de Politie begroot en ultimo 2024 671 fte hoger dan ultimo 2023. De operationele formatie is in 2024 gestegen, alhoewel minder dan in de begroting was verwacht. De bezetting van de operationele sterkte (OS) (het aantal fte dat ook daadwerkelijk in dienst is) is in 2024 meer toegenomen dan de formatie. Deze stijging is onder andere het gevolg van een hogere zijinstroom dan begroot. Vooral de vakgebieden Intake & Service, Meldkamer, Beveiliging en Operationeel Specialismen laten een hogere instroom zien dan begroot.

De politie heeft vanaf 2019 een levensfase-uren regeling (verlofsparen) die in de jaarverantwoording als mogelijk risico op de bezetting wordt genoemd. Het financiële effect is conform het Besluit Financieel Beheer Politie (gedeeltelijk) in de «niet in de balans opgenomen verplichtingen» verantwoord ter hoogte van € 779 mln. (2023: € 667 mln).

De definitieve Jaarverantwoording politie 2024 wordt als separate bijlage met het departementaal jaarverslag 2024 Justitie en Veiligheid meegezonden.

Politieacademie

De Politieacademie is verantwoordelijk voor het verzorgen van het politieonderwijs, de uitvoering van wetenschappelijk onderzoek en de invulling van de kennisfunctie. Het budget van de Politieacademie betreft de personele kosten van de leiding en de kosten voor extern onderzoek. Het overige personeel en de middelen zijn ondergebracht bij de politie. Deze bekostiging is opgenomen in de algemene bijdrage aan de politie.

Bijdrage medeoverheden

BES brandweer en politiekorps

De Minister is korpsbeheerder van het Brandweerkorps Caribisch Nederland (BKCN) en het Korps Politie Caribisch Nederland (KPCN). Ter bekostiging van de personele en materiële uitgaven van deze korpsen wordt een bijdrage verstrekt.

31.3 Kwaliteit, Arbeidsvoorwaarden en ICT politie

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Internationale samenwerkingsoperaties

In opdracht van de Minister voert de politie activiteiten uit in het kader van internationale politiesamenwerking en de uitzending van politiefunctionarissen naar internationale (civiele) missies en operaties. De politie en de Koninklijke Marechaussee (KMar) maken waar mogelijk gebruik van elkaars faciliteiten. Politie en KMar hebben een gezamenlijk liaisonnetwerk. De KMar levert een eigenstandige bijdrage aan de internationale politiesamenwerking en draagt vanuit Defensie bij aan uitzendingen. In 2024 is de politiesamenwerking met de andere landen binnen het koninkrijk versterkt en wordt hiermee voorzien in de ICT voorzieningen voor de rechtshandhavingsketen in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Ook zijn in 2024 diverse (bilaterale) internationale samenwerkingsprojecten uitgevoerd.

Beheer meldkamers

De politie voert het beheer voor de verschillende multisystemen van de meldkamerorganisatie, waaronder C2000 en het geïntegreerd meldkamersysteem (GMS). Gebruikers van deze systemen zijn met name politie, brandweer, ambulance, Koninklijke Marechaussee en de douane. De politie voert dit beheer uit binnen de governance van het multi-domein. Dit brengt met zich mee dat er steeds meer vanuit een multidisciplinaire invalshoek integrale afwegingen plaatsvinden over het beschikbare budget. Om de systemen te laten voldoen aan de vereisten vanuit wet- en regelgeving en technologische ontwikkelingen, vindt op de systemen continue doorontwikkeling plaats.

Bijdrage aan medeoverheden

Bijdragen in het kader van de kwaliteit van de politiezorg

Dit budget wordt gebruikt voor de ondersteuning van de regioburgemeesters in hun rol als overleg- en adviesorgaan voor de Minister in het kader van de Politiewet 2012.

Subsidies

Opsporing

Deze subsidie wordt verstrekt aan de onafhankelijke Stichting Meld Misdaad Anoniem voor de exploitatie van de meldlijn Meld Misdaad Anoniem, zodat burgers anoniem een bijdrage kunnen leveren aan de bestrijding van criminaliteit in Nederland.

Stichting Arbeidsmarkt en opleidingsfonds Politie (SAOP)

De Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie, het A&O fonds voor de sector politie, subsidieert, adviseert en registreert scholings-, arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsprojecten. Het primaire doel van de SAOP is het bevorderen van het goed functioneren van de arbeidsmarkt van de politie en het stimuleren van opleidingsactiviteiten. Dit doet de SAOP met behulp van een subsidie die zij op basis van arbeidsvoorwaardelijke afspraken ontvangt van de Minister.

Overige subsidies

Dit betreft voornamelijk de subsidie voor GGD GHOR voor de versterking forensische geneeskunde (€ 8,3 mln.). De financiering loopt via het instrument subsidies, de middelen zijn met de Voorjaarsnota overgeboekt van het instrument Bijdrage ZBO/RWT's.

Opdrachten

Providers

Op grond van hoofdstuk 13 van de Telecommunicatiewet zijn telecomaanbieders verplicht om hun netwerken en diensten aftapbaar te maken en mee te werken aan aftappen en gegevensverstrekkingen over hun klanten. De Staat vergoedt bepaalde kosten die aanbieders in dit verband maken.

Ontvangsten

Het verschil in ontvangsten is grotendeels het gevolg van herverdeling van de bestaande financiering van de politie om deze beter te laten aansluiten op de doelstellingen. Hiertoe zijn er een aantal bijzondere bijdragen teruggevorderd. Voor een deel zijn deze middelen opnieuw toegekend aan de Politie.

4.2 Artikel 32: Rechtspleging en rechtsbijstand

A. Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidsconclusies

Met de onderstaande verrichte inspanningen in 2024 is verder gewerkt aan een doeltreffender en doelmatiger rechtsbestel.

Versterking toegang tot het recht

De toegang tot het recht wordt langs drie pijlers versterkt: versterken Juridisch Loket, Toegang tot het recht en Versterken Rechtspraak. In 2024 is besloten tot de toekenning van extra financiële middelen voor versterking langs deze drie pijlers.

In 2024 heeft ook nadere besluitvorming plaatsgevonden omtrent de verdeling van middelen versterking toegang tot het recht uit de brief van 27 juni 2023. Op basis hiervan is er vanaf 2025 structureel extra subsidie voor de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (€ 100.000) en de rechtswinkels (€ 400.000), en wordt er € 250.000 ingezet voor de aanpak versterking toegang tot het recht.

Met partijen is gestart met de ontwikkeling van een visie op de versterking van de toegang tot het recht en is naar aanleiding hiervan een kort visiedocument gedeeld met beide Kamers. Daarnaast is in 2024, met financiering van de Europese Unie, een Europees meerlandenproject voorbereid en van start gegaan waarin Nederland (JenV) – samen met Ierland, Italië en Malta – ondersteund wordt in de versterking van de toegang tot het recht en met name de mensgerichte benadering daarvan. Ook is de startbijdrage voor mediation bij verwijzing vanuit de rechtspraak verlengd met 5 jaar, is samen met de Raad voor de rechtspraak en de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een ontwerpbesluit voorbereid voor een experiment met de ‘regelrechter’ en is de vernieuwing van het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand voortgezet.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand

In 2024 is de stelselvernieuwing rechtsbijstand gecontinueerd. De vernieuwing van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand is primair gericht op het beter helpen van rechtzoekenden in een vroeg stadium en daartoe verbreden en versterken van de eerste lijn gecontinueerd met het verbreden en versterken van de eerste lijn.

Er zijn extra middelen voor het Juridisch Loket toegevoegd aan artikel 32.2. Hiermee kunnen de beschikbaarheid en de doorontwikkeling van de dienstverlening, alsmede de ontwikkeling van de signalerende functie (grotendeels) worden geborgd. Aandachtspunt is de ingeboekte generieke taakstelling op subsidies. Hierdoor is er ondanks deze extra investering sprake van een (oplopend) financieringstekort bij het Juridisch Loket.

De inspanningen om de sociale advocatuur te versterken zijn voortgezet. De korte termijn maatregelen op het gebied van de beroepsopleiding en onderwijs en ook de vergoedingen uit het plan van aanpak sociale advocatuur als toegelicht in de brief aan de Kamer van 20 april 2023 zijn in gang gezet. Voor de middellange en lange termijn is samen met NOvA, de VSAN en de Raad voor Rechtsbijstand een visietraject gestart met als doel om (jonge) advocaten te laten toetreden en te behouden voor het stelsel.

Ten behoeve van het terugdringen van onnodige procedures in het bestuursrecht en het stimuleren van behoorlijk, burgergericht procedeergedrag is een Actieplan opgesteld dat met beide Kamers is gedeeld. In aanvulling op die bestaande activiteiten is het Actieplan gericht op de wijze waarop de overheid omgaat met de burger in de fase van besluitvorming en bezwaar en beroep. (De uitvoering van) dit actieplan vormt het sluitstuk van het deelprogramma Burgergerichte overheid dat begin 2025 met een conferentie wordt afgerond.

Het Kenniscentrum doet in samenwerking met het CBS onderzoek naar de kwetsbaarheid van de lagere middeninkomens in de toegang tot rechtsbijstand. In de eerste fase is onderzocht welke inkomensgroepen relatief vaak van positie wisselen tussen wel- en niet Wrb-gerechtigd zijn, waardoor zij een onzeker recht op rechtsbijstand kunnen hebben. De tweede fase van het onderzoek gaat dieper in op de verschillende kenmerken van de groepen die in de eerste fase zijn onderzocht. Denk hierbij aan kenmerken als leeftijd, gezinssamenstelling, of de belangrijkste inkomensbron. Het CBS start begin 2025 met de gegevensverzameling voor deze tweede fase. Aansluitend zullen in de derde en laatste fase van het onderzoek met behulp van een enquête de groepen die relatief veel wisselingen kennen worden bevraagd op de mate waarin zij problemen ervaren door de onzekerheid over het recht op rechtsbijstand.

De Commissie Evaluatie puntentoekenning gesubsidieerde rechtsbijstand II (commissie-Van der Meer II) doet onderzoek naar de gemiddelde tijdsbesteding van advocaten, mediators en bijzonder curatoren aan toevoegingszaken en of deze nog overeenkomt met de forfaitaire vergoedingen die zij hiervoor ontvangen. Bij brief aan de Kamer van 19 november 2024 is de aanstelling van de commissie verlengd, vanwege vertraging van de oplevering van het eindrapport wegens het later beschikbaar komen van alle benodigde onderzoeksgegevens. Het eindrapport wordt begin 2025 verwacht. Zodra deze beschikbaar is, wordt deze met de Kamer gedeeld.

Het programma stelselvernieuwing rechtsbijstand bevindt zich in de fase van borging en implementatie die loopt tot 1 januari 2026. De beleidsreactie op het WODC onderzoek «Onderweg naar betere rechtshulp» is met een voortgangsbrief op 13 december 2024 aan beide Kamers gezonden. Ondanks onvoldoende empirisch onderbouwde elementen biedt het rapport aanknopingspunten voor verbetering van het stelsel. Tevens zijn in 2024 de eerste beleidsvoorbereidingen ten behoeve van een wetsvoorstel ter aanpassing van de Wet op de rechtsbijstand voor die onderdelen van de stelselvernieuwing die wetgeving behoeven zijn ter hand genomen.

Wet kwaliteit incassodienstverlening

Op 1 april 2024 is de Wet kwaliteit incassodienstverlening (Wki) samen met onderliggende regelgeving in werking getreden. Voor het eerst is hiermee de incassobranche gereguleerd. Bedrijven die binnen de reikwijdte van de Wki vallen dienen zich te houden aan kwaliteitseisen en er geldt een registratieplicht. Gedurende het eerste jaar na de inwerkingtreding wordt er bezien hoe de Wki land in de praktijk en zal er in 2025 gestart worden met een invoeringstoets. Per 1 oktober 2024 is er een lid 8 toegevoegd aan artikel 6:96 BW waarmee er een uitbreiding van de cumulatiebepaling is gekomen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

Het verschil tussen de realisatie en budget bij de verplichtingen wordt voor € 136,3 mln. toegelicht bij de uitgaven. Daarnaast is het verschil onder andere het gevolg van het feit dat voor de toevoegingen rechtsbijstand in 2024 de verplichting is vastgelegd voor de betalingen in 2025. De aangegane verplichting 2025 is € 49,7 mln. hoger dan de kasrealisatie in 2024.

Uitgaven

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof – en in voorkomende gevallen de rechtbank – in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur-generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken. De begroting van de Hoge Raad is gedurende het jaar verhoogd met circa € 4,8 mln. De grootste mutaties betreffen de toegekende middelen voor toekomstvaste IV, implementatiekosten nieuwe Wetboek van Strafvordering en de toegekende loon- en prijsbijstelling.

In het jaarverslag van de Hoge Raad, dat wordt gepubliceerd op de website van de Hoge Raad, wordt gedetailleerd ingegaan op de ontwikkelingen binnen de Hoge Raad in 2024. Tevens bevat het jaarverslag van de Hoge Raad informatie over de instroom en productie van de civiele kamer, de strafkamer en de fiscale kamer van de Hoge Raad, de Financiën, de jaarrekening en de controleverklaring.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het BFT is een onafhankelijke integrale toezichthouder op het werk van notarissen, gerechtsdeurwaarders en enkele beroepsgroepen die diensten verrichten die vallen onder de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft), zoals accountants en administratiekantoren. Het BFT heeft derhalve een inhoudelijke opdracht om een bijdrage te leveren aan een rechtstaat die rechtszekerheid biedt en een maatschappij met een integer werkend financieel-economisch stelsel.

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

Het jaar 2024 kende zoals vorige jaren weer een groei in het aantal mensen dat bij de SGC aanklopt voor de laagdrempelige oplossing van klachten en geschillen. De SGC levert daarmee als één van de vijf erkende geschilleninstanties in Nederland een bijdrage aan de versterking van de toegang tot het recht. Daarnaast kenmerkte het jaar zich ook door de inzet van de SGC op het uitbreiden van de samenwerkingsverbanden. Zo ging in 2024 een nieuw pilotproject van start, de Proeftuin, waarbij de SGC in samenwerking met het Juridisch Loket de krachten bundelt om mensen snel en goed te helpen bij het vinden van buitengerechtelijke oplossingen.

Stichting Het Juridisch Loket (hJL)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van het Juridisch Loket. Het Juridisch Loket verleent eerstelijns rechtshulp binnen het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. Er is een sterke groei waargenomen in het aantal contacten met rechtzoekenden. De overschrijding wordt veroorzaakt door de mutaties in de Voorjaarsnota (€ 5 mln. voor arbeidsmigranten vanuit SZW, een loon- en prijsbijstelling van € 1,8 mln. en een toekenning van € 4,8 mln. aan het Juridisch Loket ter dekking van het exploitatietekort in 2024. Tevens zijn in 2024 aan het Juridisch Loket incidentele middelen verstrekt in het kader van het programma stelselvernieuwing rechtsbijstand (in totaal circa € 15,3 mln.).

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP van de Raad voor Rechtsbijstand coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering natuurlijke personen en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de (aldaar geregistreerde) bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de lopende schuldsaneringen. De gemiddelde subsidie voor een schuldsaneringstraject, die via het bureau Wsnp is verstrekt, bedraagt afgerond circa € 1213,- over een periode van gemiddeld 1,5 jaar. Het totaal aantal schuldsaneringstrajecten was in 2024 wederom lager dan in de begroting voorzien mede door de beperkte doorstroming vanuit de gemeentelijke (minnelijke) schuldhulpverlening, met als gevolg circa € 3,5 mln. lagere uitgaven WSNP.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt subsidie door middel van een toevoeging aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. De door de cliënt te betalen eigen bijdrage wordt verrekend met de kosten van de rechtsbijstand. De financiering van de Raad voor Rechtsbijstand uit het rechtsbijstandsbudget vindt plaats aan de hand van het aantal afgegeven toevoegingen over de periode 1 september tot en met 31 augustus. Naast de financiering van de Raad voor Rechtsbijstand worden ook de uitgaven aan gerechtsdeurwaarders voor toevoegingszaken ten laste van dit budget gebracht. De gerealiseerde uitgaven op het onderdeel toevoegingen rechtsbijstand waren circa € 27 mln. lager dan begroot. Dit wordt met name verklaard door lagere uitgaven aan toevoegingen in civiele zaken, in reguliere strafzaken, en overige uitgaven. De lagere overige uitgaven hangen samen met de in 2024 aan het Juridisch Loket verstrekte incidentele middelen in het kader van het programma stelselvernieuwing rechtsbijstand, die hierboven ten aanzien van het Juridisch Loket zijn toegelicht.

In onderstaande tabel is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

Toelichting

Het totaal aantal afgegeven toevoegingen (inclusief lichte adviestoevoegingen) was in 2024 hoger dan in 2023, en was ook hoger dan in de begroting was geraamd. De aantallen afgegeven toevoegingen in ambtshalve strafzaken en bestuursrechterlijke zaken zijn toegenomen in 2024 ten opzichte van 2023. Ook bij de aantallen toevoegingen in reguliere strafzaken en bij de lichte adviestoevoegingen was sprake van een stijging. Het totaal aantal afgegeven toevoegingen in civiele zaken lag in 2024 op het niveau van 2023. Het aantal afgegeven toevoegingen in asielzaken is enigszins gedaald ten opzichte van 2023. Ook het aantal piketten lag lager dan in 2023, maar dit was enigszins hoger dan de raming in de begroting. Bij het Juridisch Loket was, evenals in 2023, een grote toename van het aantal klantencontacten.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

In de begroting van Justitie en Veiligheid is een apart hoofdstuk Raad voor de rechtspraak opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten voor het betreffende jaar wordt gegeven.

In het jaarverslag van de Rechtspraak, dat separaat wordt uitgebracht door de Raad voor de rechtspraak en aan de Staten-Generaal wordt aangeboden, wordt gedetailleerd ingegaan op de ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2024. Tevens bevat het jaarverslag van de Raad informatie over de instroom en productie en de Financiën, inclusief de managementparagraaf, de jaarrekening en de controleverklaring.

Er is circa € 116 mln. meer uitgegeven aan de rechtspraak dan in de begroting 2024 was geraamd. Dit wordt met name verklaard door compensatie voor loon- en prijsontwikkeling (loon- en prijsbijstelling) en aanvullingen op het budget vanwege een hoger aantal gefinancierde producten en uitvoering implementatie nieuwe Wetboek van Strafvordering.

Toelichting

In 2024 stroomden er ongeveer 1,47 mln. zaken in bij de gerechten. Het aantal afgehandelde zaken was ongeveer 1,44 mln. Zowel de instroom als het aantal afgehandelde zaken was in 2024 hoger dan in 2023.

In het jaarverslag van de Rechtspraak, uitgebracht door de Raad voor de rechtspraak, dat tevens aan de Kamer wordt aangeboden, wordt meer gedetailleerd ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2024.

Bijdragen aan medeoverheden

BES Caribisch deel van het Koninkrijk

Een goede inrichting van de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie in het Caribisch deel van het Koninkrijk in het algemeen en die op de BES in het bijzonder, blijft onverminderd van belang. Vanuit Europees Nederland wordt gestimuleerd dat het aantal rechters zowel kwantitatief als kwalitatief op goed niveau blijft. Ook zal er zorg voor worden gedragen dat de staande magistratuur van het OM BES op sterkte blijft. De Raad voor de Rechtshandhaving wordt zodanig geëquipeerd dat er een goede bijdrage is gedaan voor het doen van voldoende en gekwalificeerde onderzoeken. Ten aanzien van de kosteloze rechtsbijstand voor onvermogenden worden op de BES-eilanden laagdrempelige voorzieningen voor juridische bijstand gecreëerd in de vorm van (een type van) Juridische Loketten, daarbij wordt eveneens gekeken naar actualisatie van de inkomensnorm, zodat de toegang tot het recht, ook na de stijging van het minimumloon, gewaarborgd blijft.

In 2024 is het budget van € 9,6 mln. inclusief de realisatie voor de bestrijding van ondermijning in Caribisch Nederland van artikel 33 naar artikel 32 verplaatst. Daarnaast is van het ministerie van BZK heeft JenV in 2024 € 4,8 mln. ontvangen. Het budget wordt vervolgens ter beschikking gesteld aan het Gemeenschappelijk Hof, het Parket Procureur Generaal en het OM Aruba.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Autoriteit persoonsgegevens (AP)

De AP is de onafhankelijke toezichthouder in Nederland die de bescherming van persoonsgegevens bevordert en bewaakt. De taken en bevoegdheden van de AP staan in de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), de Uitvoeringswet AVG (UAVG), de Wet politiegegevens (Wpg) en de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens (Wjsg). Daarnaast heeft de AP ook andere taken en bevoegdheden vanuit (Europese) wetgeving en is de AP sinds 2023 coördinerend toezichthouder op algoritmes en AI die risico’s met zich meebrengen voor fundamentele waarden en grondrechten. Als onafhankelijke toezichthouder heeft de AP de vrijheid om te bepalen hoe zij de middelen over haar verschillende taken verdeelt.

College voor de Rechten van de Mens

Het College voor de Rechten van de Mens (hierna: het College) is het nationale mensenrechteninstituut van Nederland. Als onafhankelijk toezichthouder belicht, beschermt en bevordert het College de mensenrechten in Europees en Caribisch Nederland. Daartoe voert het College de taken uit die door de Wet College voor de Rechten van de Mens zijn opgedragen. Het College doet onderzoek, adviseert de regering en het parlement, rapporteert aan internationale comités, geeft voorlichting, bevordert mensenrechteneducatie en oordeelt in individuele gevallen over discriminatie. Het College is tevens toezichthouder voor het VN-verdrag handicap. Het rapporteert jaarlijks over de manier waarop dat verdrag in Nederland wordt uitgevoerd en nageleefd.

Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen (NRGD)

Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Zij doen dit door het normeren van deskundigheidsgebieden en het toetsen en registreren van deskundigen (bv. een psycholoog of DNA-deskundige). Het NRGD is onafhankelijk en heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken).

Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB)

De StAB adviseert, door middel van deskundigenberichten, op verzoek van de Raad van State en de rechtbanken over geschillen op het terrein van de fysieke leefomgeving zoals milieu, ruimtelijke ordening, bouw en schade. De StAB heeft een wettelijke basis (Wet milieubeheer en Wet ruimtelijke ordening) en is onafhankelijk.

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De subsidie wordt aan de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR) verstrekt voor de activiteiten die de NVvR in de hoedanigheid van beroepsvereniging uitvoert. Onderdeel daarvan is fungeren als spreekbuis voor de beroepsgroepen van rechters en officieren van justitie en gevraagd en ongevraagd adviseren bij wetgeving die deze beroepsgroepen raken.

Subsidie Wetgeving (DWJZ)

De subsidie wetgeving betreft een bijdrage aan de Stichting Recht en Overheid en aan het Nederlands Juristencomité. Deze subsidie is bedoeld voor de bescherming van de mensenrechten.

Ontvangsten

Bureau Financieel Toezicht

Er is sprake van een meevaller voor het Bureau Financieel Toezicht van  € 4,6 mln. doordat de facturen voor toezicht en tuchtrecht over 2023 en 2024 in 2024 zijn betaald.  In 2023 was sprake van een tegenvaller van € 4,1 mln. euro en in 2024 is sprake van een meevaller. De ontvangsten, van beide jaren samen, zijn daarmee nagenoeg in balans.

Autoriteit Persoonsgegevens

Voor de AP staat een verwachte ontvangst van 5 mln. euro. Het bedrag heeft betrekking op te verwachte opgelegde boetes door de AP. De € 5 mln. is een inschatting, omdat de geinde boetes bij de AP zeer variabel zijn. De hoogte van deze boetes zijn niet te voorspellen en zo lang deze boetes niet zijn betaald/geïnd, worden deze niet opgenomen in de begroting van JenV. Na het opleggen van een boete heeft de overtreder de mogelijkheid om in bezwaar te gaan. Dit traject kan maanden/jaren duren. Pas na een uitspraak van de rechter moet de overtreder betalen en kan het boetebedrag opgenomen worden. De AP heeft in 2024 € 186.000 via het CJIB geïnd. Het gaat om drie boetes van respectievelijk 30.000, 150.000 en 6.000 euro. Het bedrag van 186.000 euro moet nog door het CJIB worden doorgestort naar het departement.

Griffie

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en andere rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten. De griffierechten-ontvangsten waren in 2024 circa € 20,6 mln. hoger dan geraamd. Dit komt omdat de instroom aan zaken waarbij sprake is van een te betalen griffierecht hoger was dan geraamd bij het opstellen van de begroting 2024.

Ontvangsten overig

De overige ontvangsten hangen met name samen met een overschrijding van de liquiditeitsnorm bij de Raad voor Rechtsbijstand (verhouding tussen kortlopende bezittingen en kortlopende schulden) ultimo 2023 en de daaruit volgende terugbetaling aan JenV.

4.3 Artikel 33: Veiligheid en criminaliteitsbestrijding

A. Algemene doelstelling

Een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Opsporing en vervolging

De Minister is politiek verantwoordelijk voor het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid. Het Openbaar Ministerie (OM) is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde en voert het gezag over de opsporing door politie en bijzondere opsporingsdiensten, beslist over de vervolging van strafbare feiten en ziet erop toe dat de opgelegde straf naar behoren wordt uitgevoerd.

Veiligheid en lokaal bestuur

Op het gebied van veiligheid en lokaal bestuur heeft de Minister een kaderstellende en ondersteunende rol. Hij is belast met het ontwikkelen van visie, beleid, wet- en regelgeving en samenwerkingsvormen op het terrein van de bestuurlijke aanpak van onveiligheid, ondermijning en criminaliteit

Inspanningen zijn er op gericht het lokaal bestuur en het bedrijfsleven zo effectief en efficiënt mogelijk in staat te stellen de veiligheid te vergroten en weerbaar te maken tegen onveiligheid en criminaliteit. Door de (wettelijke) toerusting van de burgemeester ten aanzien van zijn openbare orde taak en het aanpakken van criminaliteit tegen en gefaciliteerd door het bedrijfsleven, onder andere door het bewaken van de bestuurlijke integriteit (Bibob) en de inzet van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s). JenV faciliteert en ondersteunt de aanpak van de meest voorkomende vormen van overlast en openbare orde problemen, zoals overlast gerelateerd aan voetbal en evenementen. Dit wordt ingevuld samen met het lokale bestuur, onder andere via structureel overleg met de VNG en gemeenten. JenV is in staat in- en extern coalities te vormen die nodig zijn om lokaal bestuur en bedrijfsleven in staat te stellen onveiligheid en criminaliteit te bestrijden.

Vervolging en berechting van verdachten van het neerhalen van vlucht MH17

De Minister is verantwoordelijk voor het strafrechtelijke vervolgings- en berechtigingsmechanisme en financiert daarvoor onder andere het OM, de rechtspraak en de politie.

Er vindt nauwe samenwerking plaats met het Ministerie van Buitenlandse Zaken onder meer in het kader van de nog lopende internationale procedures. 

C. Beleidsconclusies

Met de onderstaande activiteiten is in 2024 is verder gewerkt aan een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

Sekswerk

Op bepaalde onderwerpen zijn het afgelopen jaar concrete stappen gezet. Zo is de toegang tot een zakelijke bankrekening voor sekswerkers verbeterd, heeft de lesmodule Destigmatisering sekswerk een vaste plek in het onderwijs voor politieagenten in opleiding en is de handreiking voor stigmavrije overheidscommunicatie over sekswerk(beleid) uitgebracht.

In 2024 zijn voor de implementatie van het wetsvoorstel Regulering sekswerk (Wrs) en het wetsvoorstel Gemeentelijk toezicht seksbedrijven (Wgts) nog geen kosten gemaakt, omdat de behandeling in de Tweede Kamer vertraging heeft opgelopen. In het regeerprogramma is opgenomen dat het kabinet streeft naar een verhoging van de minimumleeftijd voor prostitutie naar 21 jaar. Om dit te realiseren, worden diverse scenario’s onderzocht qua juridische vormgeving.

Sekswerkers die de seksbranche willen verlaten kunnen ondersteuning krijgen van een uitstapprogramma. Het budget wordt middels de Decentralisatie Uitkering Uitstapprogramma’s voor Prostituees (DUUP) aan achttien centrumgemeenten uitgekeerd. In december 2023 is een evaluatie van de DUUP door het WODC gestart. Doel van de evaluatie is zicht te krijgen op het proces van stoppen met sekswerk en de geboden ondersteuning daarbij. Het onderzoek zal naar verwachting in de zomer van 2025 worden afgerond.

Experiment gesloten coffeeshopketen

In 2024 liep de aanloopfase in twee gemeenten en startte de overgangsfase op 17 juni in alle gemeenten. De Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel om het experiment uit te breiden met een grote stad verworpen. Hierdoor zijn geen uitgaven gedaan aan een 11^de deelnemende gemeente. De overgangsfase loopt tot 7 april 2025, dan start de experimenteerfase.

In 2024 zijn middelen ingezet voor toezicht- en handhaving van de gesloten keten door de deelnemende gemeenten, de Inspectie van Justitie en Veiligheid en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, maar ook de ontwikkeling van het track en trace-systeem, een preventieaanpak en wetenschappelijke onderzoeken naar de effecten van het experiment en de periodieke Bibob-onderzoeken naar de deelnemende telers.

Zeden

De inwerkingtreding van de Wet seksuele misdrijven (WSM) per 1 juli 2024 markeerde een belangrijk moment en het einde van het voorbereidende traject dat JenV heeft gecoördineerd. Tijdens dit traject is onder andere geïnvesteerd in het uitbreiden van capaciteit, het opleiden van personeel en het doorvoeren van de noodzakelijke aanpassingen aan IT-systemen. Voor de uitvoering van deze wet is een structureel bedrag van € 20 miljoen vanaf 2024 beschikbaar. Hoewel het, een half jaar na inwerkingtreding van de wet, nog te vroeg is om conclusies te trekken, zijn de eerste ervaringen positief. De taakorganisaties, waaronder de politie en het OM, waren op 1 juli klaar voor de uitvoering. De landelijke publiekscampagne in 2024 over de invoering van de wet heeft positieve resultaten opgeleverd. Met de campagne is een bijdrage geleverd aan het bevorderen van de bewustwording over en het verankeren van de maatschappelijke norm achter de wet.

Mensenhandel

In juni 2024 is het versterkt Actieplan Samen tegen mensenhandel naar de Tweede Kamer gestuurd. Om het Actieplan naar aanleiding van meerdere moties te versterken, is binnen de begroting van JenV financiële ruimte gecreëerd. Met ingang van dit jaar zal de komende vier jaar € 500.000 extra per jaar beschikbaar zijn bovenop de structurele € 2 miljoen per jaar. Het Actieplan is inhoudelijk versterkt door extra acties op de volgende onderwerpen: minderjarige slachtoffers, aanpak daders, aanpak klanten, opvang, regionale samenwerking en meldingsbereidheid slachtoffers arbeidsuitbuiting.

Samen met het Ministerie van SZW wordt artikel 273f Sr gemoderniseerd. Daarin staat de strafbaarstelling van mensenhandel. De modernisering is nodig om het wetsartikel te vereenvoudigen en te voorzien in een uitbreiding van de strafrechtelijke aansprakelijkheid, vooral ten aanzien van ernstige misstanden in de arbeidssfeer en het trekken van profijt uit mensenhandel. In 2024 is het wetsvoorstel aan de Tweede Kamer aangeboden, dat het begin 2025 plenair zal behandelen. Parallel hieraan zijn de betrokken ketenorganisaties reeds aan de slag om vorm te geven aan de implementatie van de wet. De beoogde inwerkingsdatum van de wet is 1 januari 2026.

Cybercrime

Om cybercrime te voorkomen hebben in 2024 bewustwordingscampagnes plaatsgevonden om veiliger gedrag van personen online te stimuleren. Het betreft een campagne over social engineering en een campagne over het gebruik van tweefactorauthenticatie. In de strategie van de politie en het OM is een datagedreven aanpak van cybercriminele fenomenen en dadergroepen, waaronder cybercriminele dienstverleners, een uitgangspunt. In 2024 steeg de kwantitatieve ambitie voor het aantal cybercrimeonderzoeken in de Veiligheidsagenda licht. Ook werd in 2024 een akkoord bereikt over cybercrime in het nieuwe VN-verdrag.

Verkeershandhaving

In 2024 is het aantal geautomatiseerde handhavingsmiddelen in uitgebreid. Er zijn inmiddels 75 flexflitsers beschikbaar die ongeveer 225 handhaaflocaties bedienen. In 2026 wordt dit aantal uitgebreid naar in totaal 125 flexflitsers (375 locaties). Daarnaast worden er dit jaar 40 focusflitsers in gebruik genomen, waarmee geautomatiseerd op handheld telefoongebruik achter het stuur wordt gehandhaafd. Deze focusflitser kan net als de flexflitser op wisselende locaties worden ingezet. In 2026 komen daar nog 10 focusflitsers bij. Tot slot rondt het Openbaar Ministerie dit jaar de vervanging van 520 oude vaste flitspalen af. Vervolgens zal het aantal vaste flitspalen stapsgewijs worden uitgebreid tot een totaal van 750 in 2029.

Indicatoren Unit Landelijke Interceptie

Zoals toegezegd bij brief van 13 november 2007 en daaropvolgend bij brief van 27 mei 2008 worden de jaarlijkse tapstatistieken opgenomen in het Jaarverslag van het Ministerie van JenV.17

Binnendringen in geautomatiseerd werk

Zoals is toegezegd in de Nadere Memorie van antwoord aan de Eerste Kamer bij de behandeling van de wijziging van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering in verband met de verbetering en versterking van de opsporing en vervolging van computercriminaliteit (computercriminaliteit III), wordt jaarlijks gerapporteerd over hoe vaak van de bevoegdheid van het onderzoek in een geautomatiseerd werk gebruik is gemaakt en of bij deze inzet gebruik gemaakt is van commerciële binnendringsoftware. Bij het samenstellen van bovenstaande cijfers, zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:

• Er wordt gesproken over een inzet in een opsporingsonderzoek (zaak), als er ten minste één bevel door de officier is afgegeven in dat onderzoek. Ongeacht of daarna is aangevangen met binnendringen, het binnendringen niet (volledig) is gelukt of het niet is gelukt (alle) onderzoekshandelingen te verrichten. Ongeacht het aantal geautomatiseerde werken / verdachten in een opsporingsonderzoek

• Opsporingsonderzoeken tellen mee in het jaar waarin de aanvangsdatum van het eerste bevel valt. Een bevel dat wordt gegeven op 30/12/2023 en een ingangsperiode heeft voor de uitvoering van de bevoegdheid per 7/1/2024 telt mee voor 2024. Als een zaak in meer dan 1 jaar loopt, tellen we hem alleen mee in het eerste jaar. Een nieuw geautomatiseerd werk of een nieuwe verdachte in een zaak tellen we in beginsel niet als nieuwe inzet.

• Zaken waarin gewerkt is voor andere landen in het Koninkrijk tellen niet mee evenals zaken waarin sprake is geweest van een uitgaand rechtshulpverzoek en de uitvoering door een ander dan Digital Intrusion Team (DIGIT) is gedaan.

• Er wordt gesproken van gebruik van commerciële binnendringsoftware indien daarvan in een opsporingsonderzoek daadwerkelijke gebruik is gemaakt.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

Het verschil tussen de realisatie op de aangegane verplichtingen en de gerealiseerde uitgaven bedraagt € 5,7 mln. Het verschil in de stand van de vastgestelde begroting bedraagt € 54 mln. Dit betreft de kasbudget 2024 van de meerjarig verplichting die in 2023 is aangegaan voor preventie en regionale versterkingprojecten.

33.1 Apparaatsuitgaven Openbaar Ministerie

Openbaar Ministerie (OM)

Het OM is de enige instantie in Nederland die een verdachte voor de strafrechter kan brengen, afgezien van de bijzondere procedure die geldt voor ambtsdelicten van Kamerleden en bewindspersonen. Samen met de Rechtspraak is het OM onderdeel van de rechterlijke macht. Het OM zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Daarvoor wordt samengewerkt met politie en andere opsporingsdiensten. Het OM is een landelijke organisatie verdeeld over tien arrondissementen. Deze zijn gelijk aan de tien regionale eenheden van de politie. Daarnaast richt het Landelijk Parket zich op de bestrijding van (internationaal) georganiseerde misdaad, bestrijdt het Functioneel Parket criminaliteit op het gebied van milieu, economie en fraude en worden alle beroepen tegen verkeersboetes en eenvoudige misdrijfzaken door het Parket Centrale Verwerking OM (CVOM) behandeld. De zaken waarin hoger beroep wordt aangetekend komen bij een van de vier vestigingen van het ressortsparket. Dit budget is bestemd voor de financiering van de apparaatsuitgaven van het OM.

Er is sprake van een realisatie die per saldo € 105 mln. hoger is dan bij de begroting was geraamd.

Het OM heeft de hieronder genoemde productie gerealiseerd.

In het jaarbericht van het OM zal meer gedetailleerd worden ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen het OM in 2024.

33.2 Bestuur, Informatie en Technologie

Bijdragen medeoverheden

Regionale Informatie en Expertise Centra / Landelijk Informatie en Expertise Centrum (RIEC's/LIEC)

Voor een structurele, integrale en regionale aanpak van georganiseerde ondermijnende crimina­liteit zijn er 10 RIEC's en is er een LIEC opgericht. De RIEC’s ontwikkelen en ondersteunen regionaal bestuurlijke interventies en combineren die zo mogelijk met een fiscale en strafrechtelijke aanpak. Binnen de RIEC’s wordt samengewerkt tussen gemeenten, politie, Openbaar Ministerie, Belastingdienst en andere partners. In 2024 is een structurele algemene bijdrage aan de RIEC’s toegekend van in totaal € 31 mln. Hiermee zijn de RIEC’s in staat een belangrijke bijdrage te leveren aan de aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit. Dit doen de RIEC’s onder andere door het gezamenlijk oppakken van casuïstiek en het ontwikkelen, onderhouden en delen van integrale kennis en expertise met partners en het vergroten van de bewustwording en (bestuurlijke) weerbaarheid bij partners. Het LIEC is in de eerste plaats een shared service center voor de RIEC’s en verantwoordelijk voor het beheer van een RIEC-informatiesysteem en heeft tot doel het zoveel mogelijk stroomlijnen van de werkwijzen van de RIEC’s en het ondersteunen van de onderlinge afstemming. Daarnaast ondersteunt het LIEC de Landelijke Fenomeen Tafels.

Subsidies

Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV)

Het CCV heeft een subsidie ontvangen en daarmee kennis en instrumenten ontwikkeld op het terrein van criminaliteitspreventie en veiligheid, gericht op integrale aanpak door samenwerking tussen zowel publieke als private organisaties. Via onder andere bijeenkomsten, publicaties, instrumenten en de website heeft het CCV professionals op het gebied van criminaliteitspre­ventie en veiligheid in 2024 ondersteund.

Overige subsidies

In 2024 is de uitvoering van het Actieprogramma Veilig Ondernemen 2023-2026 op stoom, waarin de aanpak van cybercriminaliteit, georganiseerde ondermijnende criminaliteit en gebiedsgerichte (vermogens)criminaliteit met onder andere brancheorganisaties centraal staat. Met behulp van de beschikbare middelen zijn verschillende aanpakken ter voorkoming van criminaliteit uitgevoerd, waarmee ondernemers als onderdeel van de integrale aanpak gestimuleerd worden preventieve maatregelen te treffen. De financiële middelen zijn onder andere benut voor onderzoek en monitoring, de ontwikkeling van producten (zoals barrièremodellen en webdossiers), campagnes, vertrouwenspersonen georganiseerde criminaliteit in diverse sectoren en de financiering van regionale aanpakken (zoals vakantieparken en bedrijventerreinen). In 2024 is er € 1,6 mln. meer subsidie uitgegeven dan vooraf geraamd werd. Van deze overschrijding wordt € 1,6 mln. gecompenseerd op bijdragen mede overheden. Daarnaast is het budget in de loop van 2024 verhoogd ten behoeve van platform veilig ondernemen, sekswerk, PPS geïntensiveerd, wapens en jongeren, mensenhandel, criminaliteit tegen bedrijfsleven en loon- en prijsbijstelling.

33.3 Opsporing en vervolging

Bijdragen agentschappen

Nederlands Forensisch Instituut (NFI)

Het NFI draagt bij aan het bestrijden van criminaliteit door een effectief en doelmatig instrumentarium van opsporing en vervolging door middel van het leveren van kwalitatief hoogstaand forensisch onderzoek aan de partners in de strafrechtketen. De drie kernproducten daarbij zijn het uitvoeren van onderzoek op overwegend technisch, medisch-biologisch, digitaal en natuurwetenschappelijk terrein, het doen van onderzoek naar nieuwe methoden en technieken en het overdragen van kennis op het gebied van forensisch en wetenschappelijk onderzoek. Ten opzichte van de begroting 2024 is een bedrag van € 19,5 mln. toegevoegd. Een bedrag van € 7,0 mln. daarvan is bestemd voor de aanpak ondermijning met als einddoel een duurzaam, robuust, hybride forensisch stelsel voor een breed spectrum aan forensisch onderzoek. Daarmee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de versterking van de bestrijding van georganiseerde ondermijnende criminaliteit door uitbreiding van en door nieuwe specifieke capaciteit in producten en diensten. Daarnaast is voor het traject Justicelink een bedrag van € 3,8 mln. toegevoegd. De laatste grote post betreft de jaarlijkse loon- en prijsbijstelling, die een toevoeging van € 6,9 mln. betekende. Het resterende bedrag (€ 1,4 mln.) bestaat uit een aantal kleinere posten die voor het merendeel te maken hebben met IV-uitgaven.

De Justitiële Informatiedienst (Justid)

Justid opereert als agentschap binnen JenV. De dienst beheert onder meer informatie over vingerafdrukken, de gezinssituatie, een strafverleden of de geldigheid van een verblijfsvergunning, detentie-informatie voor slachtoffers en burge­meesters wanneer een dader weer vrijkomt.

Er zijn extra middelen in 2024 aan het budget van Justid toegevoegd voor loon- en prijsbijstelling en gelden voor een breed scala aan projecten voor Justid in 2024, waaronder € 2 mln voor het Programma Modernisering Identiteitsvaststelling.

Dienst Justis

Screeningsautoriteit Justis screent om inzicht te krijgen in de betrouwbaarheid van personen en organisaties. Justis doet dit in het belang van het functioneren van de rechtsstaat en de veiligheid in en van de samenleving. De uitvoeringskosten en de ontvangen leges van de producten van Justis worden op het begrotingsartikel van de betreffende opdrachtgever verantwoord. Voor de uitvoeringskosten ontvangt Justis een kostendekkende bijdrage van de opdrachtgever. Een uitgebreidere toelichting is te vinden in de agentschapsparagraaf van de Dienst Justis.

Bijdragen aan medeoverheden

BES Caribisch deel van het Koninkrijk

De periode na de staatkundige hervorming heeft zich gekenmerkt door het steeds verder vormgeven aan de inrichting van de BES-eilanden. Een goede inrichting van de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie blijft onverminderd van belang om de huidige inrichting te behouden en te blijven ontwikkelen. Vanuit Europees Nederland wordt gestimuleerd dat het aantal rechters zowel kwantitatief als kwalitatief op goed niveau blijft. Ook zal er zorg voor worden gedragen dat de staande magistratuur van het OM BES op sterkte blijft. De Raad voor de Rechtshandhaving wordt zodanig geëquipeerd dat er een goede bijdrage is gedaan voor het doen van voldoende en gekwalificeerde onderzoeken. Ten aanzien van de kosteloze rechtsbijstand voor onvermogenden zijn op de BES-eilanden laagdrempelige voorzieningen voor juridische bijstand gecreëerd in de vorm van Juridische Loketten.

Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-Nederland)

In het kader van het voorkomen en opsporen van witwassen, de onderliggende basisdelicten en terrorismefinanciering ontvangt de FIU-Nederland op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) meldingen over ongebruikelijke transacties van meldingsplichtige instellingen zoals banken, geldtransactiekantoren en notarissen. FIU-Nederland analyseert de ongebruikelijke transacties en kan besluiten deze verdacht te verklaren en alsdan te verstrekken aan diverse (bijzondere) opsporingsdiensten en inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Jaarlijks wordt het beschikbare budget gedurende het jaar overgeboekt naar de politie, waar de uitgaven plaatsvinden. Hierdoor is het verschil tussen het budget en de realisatie € 7 mln.

Aanpak ondermijning

Voor de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit was in 2024 € 830 mln. beschikbaar. Dit bedrag is beschikbaar gesteld in meerdere tranches op basis van besluitvorming in de periode 2017 tot 2022. De opbouw van het bedrag is nader toegelicht in de Rapportage aanpak ondermijnende criminaliteit, juni 2024.

Het bedrag van € 830 mln. is verdeeld naar de hoofdlijnen in de aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit. In 2024 is € 85 mln. niet besteed, deze middelen zijn geretourneerd in de tweede suppletoire begroting. De onderbesteding wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de arbeidsmarktproblematiek, maar ook vertraagde wetgeving speelt een rol. Tevens is bij de eerste suppletoire begroting een kasschuif van € 26 mln. geboekt voor het programma Preventie met gezag en het Beslag Informatiesysteem.

De totale begroting (van € 830 mln.) en realisatie is niet zichtbaar in tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 33, omdat deze middelen eerder voor een groot deel budgettair beschikbaar zijn gesteld aan partners. Deze partners, waaronder de politie, het Openbaar Ministerie, de Rechtspraak, het gevangeniswezen, Defensie, de KMar, de Belastingdienst/FIOD en de douane, verantwoorden zich hierover via de reguliere rapportagelijnen, waardoor deze realisatie zichtbaar is bij de partners.

De realisatie van DG Ondermijning van € 110 mln. betreft met name middelen die via een bijdrage zijn verstrekt aan gemeenten en Regionale Informatie en Expertise Centra (RIEC’s). Voor preventie is € 51 mln. aan gemeenten en betrokken organisaties verstrekt. Voor de logistieke knooppunten is € 16 mln. beschikbaar gesteld aan gemeenten en RIEC’s en tenslotte is € 33 mln. aan de 10 RIEC’s verstrekt voor de regionale versterkingsprojecten. De resterende € 10 mln. is besteed aan projecten als het Verwijzingsportaal bankgegevens, het UBO register en uitgaven voor het Financial Intelligence Center en de publiekscampagne 'Houd misdaad uit je buurt'.

Overige opsporing en vervolgingDit betreft onder andere bijdragen voor de bestrijding van online fraude, cybercrime, online content, digitale opsporing, aanpak zeden(zaken) en internationale- en Europese arrestatiebevelen.

Opdrachten

Schadeloosstellingen

Het betreft de budgetten voor schadeloosstellingen buiten de strafrechtelijke keten, zoals vergoedingen vanwege onrechtmatige vreemdelingenbewaring en in het geval van bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ). Daarnaast kunnen ook vergoedingen worden verstrekt voor bijvoorbeeld juridische bijstand of schadevergoedingen voor gemaakte proceskosten. De uitgaven voor schadeloosstellingen in de loop van een jaar zijn niet voorspelbaar. Het gaat onder meer om toewijzingen door de rechter aan burgers wanneer zij door overheidshandelen schade hebben geleden. Dat zijn posten van zeer uiteenlopende omvang. Het aantal noch de omvang van de posten heeft een vast patroon.

Keten Informatie Voorziening (KIV)

Keteninformatievoorziening heeft als doel de ondersteuning van de informatie-uitwisseling in de strafrechtketen. In dit kader worden bijv. keten­ voorzieningen in opdracht van DGRR beheerd en (door)ontwikkeld bij de Justitiele Informatiedienst en wordt een bijdrage geleverd aan de totstand­ koming van de architectuur voor de IV in de strafrechtketen. Daarnaast wordt er ook beleidsmatig gekeken naar de kaders voor informatie-uitwis­seling en de uitvoerbaarheid daarvan.

Onrechtmatige Detentie

Ten laste van dit budget worden de vergoedingen verantwoord aan ex-justitiabelen waarvan is vastgesteld dat recht is ontstaan op een vergoeding. Over het algemeen worden deze vergoedingen vastgesteld door de rechter.

Gerechtskosten OM

Ten laste van dit budget worden de uitgaven gebracht die betrekking hebben op deskundigen en tolken en vertalers, die een bijdrage leveren aan het strafproces en worden bekostigd in overeenstemming met het Besluit tarieven in strafzaken.

Verkeershandhaving Openbaar Ministerie

Het OM voert het programma verkeershandhaving uit. Uit dit budget worden de uitgaven voor dit programma gedaan, niet zijnde bijdragen aan ZBO of agentschap, bijvoorbeeld trajectcontrolesystemen en digitale flitspalen. De uitgaven zijn circa € 3 mln. lager uitgevallen dan oorspronkelijk was geraamd. Dit is grotendeels door een herschikking van de beschikbare middelen over de jaren heen (kasschuif).

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. De beschikbare gestelde middelen in de oorspronkelijke begroting zijn in de loop van het jaar via budgetoverheveling uitgezet naar organisaties die actief zijn op het terrein van afpakken zoals het FIOD en het Openbaar Ministerie.

Bewaring, verkoop en vernietiging in beslag genomen goederen

De Minister van Financiën is volgens de Comptabiliteitswet verantwoordelijk voor het beheer van het overtollige materieel bij het Rijk. Domeinen Roerende Zaken (DRZ) is belast met de bewaring, verkoop en vernietiging van strafrechtelijk in beslag genomen voorwerpen en bekommert zich daarnaast over overtollige rijksgoederen. Deze kosten vielen in 2024 hoger uit (€ 2,8 mln.) dan begroot. Dit heeft deels te maken met prijsstijgingen bij de DRZ en deels met de opslag en vernietiging van in beslag genomen vuurwerk.

Overige opdrachten

Deze middelen betreffen voornamelijk de middelen voor de vernieuwing van het Wetboek van Strafvordering. In 2024 is een kasschuif uitgevoerd van € 33,8 miljoen naar opvolgende jaren vanwege een veranderd tijdsbeeld van de implementatie. Daarnaast is € 9,5 miljoen overgeboekt naar andere onderdelen van MinJenV (Politie, OM en Hoge Raad) voor de implementatie van de vernieuwing van het Wetboek van Strafvordering.

Garanties

Faillissementscuratoren

De garantstellingsregeling curatoren (GSR) voorziet erin dat curatoren in faillissementen bij ontoereikendheid van de boedel de Minister een garantiestelling kunnen vragen. Met de GSR krijgen curatoren toegang voor een afgesproken bedrag tot een rekening-courant ter dekking van de kosten van een rechtsvordering tegen (malafide) bestuurders van de rechtspersoon in geval van vermoedelijk «kennelijk onbehoorlijk bestuur», zoals aansprakelijkstelling. De garantstelling stelt curatoren in faillissementen ook in staat om een procedure te beginnen om activa weer terug te halen voor de boedel om de benadeling van de crediteuren zoveel mogelijk te beperken. Met de behaalde  boedelopbrengsten worden door de curator de gemaakte kosten terugbetaald.  

De garantstellingsregeling curatoren (GSR) voorziet erin dat curatoren in faillissementen bij ontoereikendheid van de boedel de Minister een garantiestelling kunnen vragen ter dekking van de kosten om een rechtsvordering in te kunnen stellen tegen bestuurders van de rechtspersoon in geval van vermoedelijk «kennelijk onbehoorlijk bestuur» Dit stelt curatoren in faillissementen in staat om een procedure te beginnen teneinde de ver vreemde activa weer terug te laten vloeien in de boedel om benadeling van de crediteuren zoveel mogelijk te beperken.

33.4 Vervolging en berechting MH17-verdachten

In juni 2019 hebben de landen wiens opsporingsautoriteiten samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT) – Australië, België, Maleisië, Oekraïne en Nederland – meegedeeld dat het Nederlands OM vier verdachten gaat vervolgen voor hun rol in het neerhalen van vlucht MH17. Het strafproces tegen deze vier verdachten ging op 9 maart 2020 van start en op 17 november 2022 heeft de rechtbank uitspraak gedaan: drie verdachten zijn veroordeeld, een verdachte is vrijgesproken. De door de rechter toegekende schadevergoeding is in de tweede helft van 2023 uitgekeerd aan nabestaanden van de slachtoffers van vlucht MH17, zowel in binnen- als in buitenland.Op 8 februari 2023 publiceerde het OM de resultaten van het JIT-onderzoek naar de bemanningsleden van de Buk-TELAR en naar verantwoordelijken in de bevelslijn en is het onderzoek stilgelegd. Wel maakt het OM nog kosten voor de huur van een bijzondere zittingslocatie op Justitieel Complex Schiphol, omdat rekening gehouden werd met een mogelijk hoger beroep. Nieuwe informatie of gewijzigde omstandigheden kunnen reden geven om het onderzoek te heropenen.

Ontvangsten

Boeten en Transacties (B&T)

De realisatie van de boeteraming ligt hoger dan geraamd. Dit heeft verschillende redenen: minder grote impact vervanging trajectcontroles dan geraamd en dat er relatief meer boetes worden uitgedeeld waarvoor een hoger boetebedrag geldt. Ook zijn de transacties niet goed meegenomen in de boeteraming van 2024, waardoor de raming lager is uitgevallen.De mee- en tegenvallers bij de Boeten en Transacties vloeien naar de algemene middelen van de Rijksbegroting.

Afpakken

In 2024 is in totaal een afpakbedrag ontvangen van circa € 112 mln. Ten opzichte van de ontwerpbegroting is de realisatie circa € 272 mln. lager uitgevallen, vanwege het uitblijven van een grote afpakopbrengst/schikking.

4.4 Artikel 34: Straffen en beschermen

A. Algemene doelstelling

Voorkomen dat burgers (opnieuw) dader of slachtoffer worden van criminaliteit, volwassenen en kinderen beschermen die vanwege de kwetsbare positie waarin zij verkeren bedreigd of verleid worden door (herhaalde) criminaliteit of die bedreigd worden in hun ontwikkeling en bewerkstelligen dat met een straf genoegdoening wordt geboden aan het slachtoffer en aan de samenleving als geheel.

Het borgen van de veiligheid door de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties, het bevorderen van het nemen van preventieve maatregelen door burgers en bedrijven, het versterken van de positie van slachtoffers, het beschermen van jeugdigen die in hun ontwikkeling worden bedreigd in de opvoed- en leefsituatie en het realiseren van een effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit en geweld in huiselijke kring.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De minister van Justitie en Veiligheid heeft een regisserende rol ten aanzien van de brede aanpak van ondermijning. Het programma Preventie met Gezag maakt daar onderdeel van uit. Het Landelijk kwaliteitskader effectieve jeugdinterventies is voor de inzet van de middelen Preventie met Gezag niet vrijblijvend. De minister heeft een samenwerkingsrelatie met de gemeenten, brancheorganisaties en andere publieke en private partners, bijvoorbeeld met de politie, het OM, de reclassering en uit het onderwijs en de zorg, betreffende de aanpak van High Impact Crimes (HIC). Sturing geschiedt door middel van regelgeving en kaderstelling.

De Staatssecretaris Rechtsbescherming heeft verantwoordelijkheden ten aanzien van preventie, slachtofferzorg en jeugdbescherming.

Met betrekking tot slachtofferbeleid draagt de Staatssecretaris Rechtsbe­ scherming beleidsverantwoordelijkheid voor de zorg – in brede zin – aan slachtoffers en nabestaanden die getroffen zijn door een strafbaar feit en is verantwoordelijk voor de uitvoering van het slachtofferbeleid. Ook heeft hij een financierende rol op het gebied van slachtofferzorg.

C. Beleidsconclusies

Met onderstaande activiteiten is verder gewerkt aan het behalen van de algemene doelstellingen op de gebieden van preventie, genoegdoening en beschermen.

Voorkomen

In het programma Preventie met Gezag (PmG) is de samenwerking uitgebreid, naast de 27 gemeenten, met nog eens 20 gemeenten in hun domein overstijgende, gebiedsgerichte aanpak van (georganiseerde en ondermijnende) jeugdcriminaliteit. Het programma  versterkt beschermende factoren en verlaagt risicofactoren op de thema’s onderwijs, werk en inkomen, persoonlijke en psychologische ontwikkeling. Hiertoe wisselden gemeenten en partners kennis en ervaringen uit. Wij faciliteerden kennisopbouw, innovatie en leren. Samen met partners gaven we de PmG-monitor verder vorm voor beter inzicht in de aanpak van jonge aanwas, doorgroeiers en de harde kern van de (georganiseerde) misdaad. Ook startten we een onderzoek naar de modus operandi van online ronselaars. 

Om ervoor te zorgen dat personen met verward gedrag passende zorg en ondersteuning krijgen is ook in 2024 ingezet op samenwerking tussen de zorg-, sociale en veiligheidsdomeinen. Naar aanleiding van de Parlementaire Verkenning Verward/ onbegrepen gedrag en veiligheid, zetten de departementen JenV, VWS, VRO, BZK en SZW in op een integrale en brede aanpak van personen met verward en onbegrepen gedrag. En 22 veiligheidsregio’s organiseerden een werkconferentie over hoe om te gaan met personen met verward of onbegrepen gedrag.

Genoegdoening

In de executieketen is aandacht besteed aan de capaciteitsdruk die zich in 2024 heeft doorgezet, door te weinig personeel en te weinig cellen, evenals een stijgende bezetting en noodzakelijke renovaties. De Tweede kamer is met kwartaalrapportages op de hoogte gehouden van maatregelen en recente ontwikkelingen.

Ten behoeve van betere re-integratie van gedetineerden ontwierpen we in 2024 een aangepast Detentie & Re-integratie proces. Ook zijn stappen gezet als het gaat om basisvoorwaarden zoals onderdak, zorg, schulden, werk/inkomen, ID-bewijs en sociaal netwerk. Samen met partners is onderzocht of de zorgverzekering tijdens detentie automatisch kan worden opgeschort, en welke knelpunten in de schuldhulpverlening aan gedetineerden kunnen worden aangepakt.

Beschermen

Vanwege de urgente werkdrukproblematiek bij de gecertificeerde instellingen (GI's) voor jeugdbescherming heeft het Rijk € 10 mln. extra per jaar beschikbaar gesteld aan de GI's in de jaren 2022 tot en met 2025 ten behoeve van werkdrukverlaging. Daarbij heeft het kabinet structureel € 50 mln. beschikbaar gesteld voor jeugdbescherming. De workload van jeugdbeschermers is geleidelijk gedaald tot de gewenste workload. en er is een wetsvoorstel met betrekking tot betere rechtsbescherming van kinderen en gezinnen in procedure gebracht.

De werkzaamheden voor de regeling tegemoetkoming voor slachtoffers jeugdzorg door SGM hebben zich in 2024 beperkt tot het afhandelen van bezwaar en beroep.

D. Budgettaire gevolgen van beleid