Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN FINANCIËN EN NATIONALE SCHULD IX

A. ALGEMEEN

1. Gerealiseerde uitgaven en ontvangsten

Figuur 1 Gerealiseerde uitgaven IX Financiën verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x € 1 mln.). Totaal € 26.020,7 mln.

Figuur 2 Gerealiseerde ontvangsten IX Financiën (x € 1 mln.). Totaal € 241.850,4 mln.

Figuur 3 Gerealiseerde belastingontvangsten IX Financiën verdeeld over beleidsartikelen (x € 1 mln.). Totaal € 235.913,2 mln.

Figuur 4 Gerealiseerde niet-belastingontvangsten IX Financiën verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x € 1 mln.). Totaal € 5.937,1 mln.

Figuur 5 Gerealiseerde uitgaven IX Nationale Schuld verdeeld over beleidsartikelen (x € 1 mln.). Totaal € 50.291,7 mln.

Figuur 6 Gerealiseerde ontvangsten IX Nationale Schuld verdeeld over beleidsartikelen (x € 1 mln.). Totaal € 70.942,4 mln.

1 2. Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening

Aan de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de staatssecretarissen van Financiën, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Financiën en Nationale Schuld (IX) over het jaar 2024 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 2.37 en 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Financiën decharge te verlenen over het in het jaar 2024 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De minister van FinanciënEHeinen

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Op grond van artikel 2.40, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Op grond van artikel 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

3. Leeswijzer

Algemeen

Voor u ligt het jaarverslag 2024 van het ministerie van Financiën, begrotingshoofdstuk IX (Financiën en Nationale Schuld) van de Rijksbegroting. In het jaarverslag worden de gerealiseerde beleidsdoelen, gebruikte instrumenten en ingezette middelen verantwoord ten opzichte van de begroting. Waar relevant wordt verwezen naar Kamerstukken of andere beschikbare verantwoordingsinformatie. De Rijksbegrotingsvoorschriften (RBV) en de Comptabiliteitswet (CW) vormen het regelgevend kader voor het jaarverslag.

Het algemeen financieel-economische beleid en het begrotingsbeleid worden primair verantwoord in het Financieel jaarverslag van het Rijk (FJR). Daarin worden ook de belastingontvangsten toegelicht.

Vanwege tussentijdse afrondingen op duizenden, miljoenen of miljarden euro’s kan het voorkomen dat de som der delen afwijkt van het totaal in de tabellen.

Opbouw van het jaarverslag

A. Algemeen

Dit gedeelte bestaat uit de gerealiseerde uitgaven en ontvangsten, de aanbieding van het jaarverslag met een verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer (hoofdstukken 1 en 2).

B. Beleidsverslag

Beleidsprioriteiten

In het beleidsverslag wordt allereerst ingegaan op de beleidsprioriteiten (hoofdstuk 4): welke resultaten zijn bereikt in 2024? Hierin wordt teruggekeken op de beleidsagenda uit de begroting 2024, waarin de belangrijkste beleidsdoelen voor 2024 staan. Ook is een samenvatting van de Nationale Schuld, een overzicht van de gerealiseerde beleidsdoorlichtingen, een overzicht risicoregelingen, een openbaarheidsparagraaf en een overzicht van de onderuitputting met daarbij een analyse over de arbeidsmarktkrapte (focusonderwerp 2024) opgenomen.

Beleidsartikelen

Ter nadere onderbouwing van de Beleidsconclusies in onderdeel C, is voor artikel 1 Belasting een toelichting opgenomen in een aanvullend onderdeel F.

Niet-beleidsartikelen

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Zowel de beleidsartikelen als de niet-beleidsartikelen bevatten een tabel ‘Budgettaire gevolgen van beleid’ met een toelichting op de verschillen tussen de begrote en gerealiseerde bedragen. Niet alle verschillen in verplichtingen, uitgaven en ontvangsten worden toegelicht. Voor het opnemen van een toelichting zijn op het niveau van financiële instrumenten onderstaande normen gehanteerd, conform de RBV.

Bedrijfsvoeringsparagraaf

Hoofdstuk 7 is de bedrijfsvoeringsparagraaf met relevante aandachtspunten in de bedrijfsvoering van het ministerie van Financiën. De bedrijfsvoeringsparagraaf heeft het karakter van een uitzonderingsrapportage. Er wordt onder andere ingegaan op de door de Algemene Rekenkamer geconstateerde onvolkomenheden bij het vorige jaarverslag (2024) en de maatregelen die zijn getroffen om deze onvolkomenheden in het verantwoordingsjaar (2024) en de jaren daarna weg te werken. Ook wordt gerapporteerd over de rechtmatigheid van de verantwoorde bedragen, rijksbrede bedrijfsvoeringsonderwerpen en belangrijke ontwikkelingen en verbeteringen in de bedrijfsvoering.

C. Jaarrekening

De hoofdstukken 8 tot en met 10 vormen de jaarrekening. Hoofdstuk 8 geeft de verantwoordingsstaten weer, hoofdstuk 9 de saldibalans met toelichtingen en hoofdstuk 10 de verantwoording betreffende de Wet Normering Topinkomens (WNT).

D. Bijlagen

Grondslagen voor de vastlegging en de waardering 

De verslaggevingsregels en waarderingsgrondslagen die van toepassing zijn op de in dit jaarverslag opgenomen financiële overzichten zijn ontleend aan de Comptabiliteitswet 2016 en de daaruit voortvloeiende regelgeving, waaronder de Regeling Rijksbegrotingsvoorschriften 2025 en de Regeling agentschappen 2024. Voor de departementale begrotingsadministratie wordt het verplichtingen-kasstelsel toegepast en voor de baten-lastenagentschappen het baten-lastenstelsel.

Het verslag van de Nationale Schuld heeft twee specifieke eigenschappen. De eerste eigenschap is dat de rente-uitgaven en renteontvangsten op transactiebasis worden verantwoord, in plaats van op kasbasis zoals bij alle andere onderdelen van de Rijksbegroting. Dit is vastgelegd in de CW 2016, artikel 2, negentiende lid. Met de registratie van rente op transactiebasis voor de Nationale Schuld wordt aangesloten bij de Europese voorschriften van het Europees Stelsel van Rekeningen (ESR) 2010. De tweede eigenschap is dat voor beide artikelen het verplichtingen-kasstelsel wordt gevoerd en daarbij wordt ervan uitgegaan dat de aangegane financiële verplichtingen gelijk zijn aan de uitgaven (kas = verplichtingen).

Motie Schouw

In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen. Deze motie zorgt er voor dat de landenspecifieke aanbevelingen van de Raad op grond van de nationale hervormingsprogramma's een eigenstandige plaats krijgen in de departementale begrotingen. In de beleidsprioriteiten wordt teruggekomen op de landenspecifieke aanbevelingen zoals verwoord in de begroting 2024.

Groeiparagraaf

B. BELEIDSVERSLAG

4. Beleidsprioriteiten

4.1 Verantwoording beleidsprioriteiten

Inleiding

In dit beleidsverslag blikken we terug op de resultaten van de beleidsprioriteiten uit de beleidsagenda van de begroting 2024. Voor het ministerie van Financiën was 2024 een uitdagend en afwisselend jaar, dat in het teken stond van het aantreden van het kabinet-Schoof. In het beleidsverslag wordt langs de nieuwe prioriteiten van dit Kabinet de onderwerpen uit de begroting 2024 behandeld. Het ministerie heeft in 2024 wederom gewerkt aan een financieel gezond Nederland, waarbij het welzijn en de veiligheid van Nederlanders voorop stonden.

De overheidsfinanciën staan er ultimo 2024 goed voor. Het EMU-saldo over 2024 is uitgekomen op ‒ 0,9 procent en de staatsschuld bedraagt 43,3 procent van het Bruto binnenlands product (bbp). Het is belangrijk ook in de komende jaren het saldo en staatsschuld te blijven beheersen. In het hoofdlijnenakkoord worden de eerste stappen hiertoe gezet. De taakstelling voor dit ministerie is voor 2025 ingevuld en de plannen voor de invulling in 2026 zijn verder uitgewerkt. Hierbij wordt gekeken naar het afschaffen van onnodige procedures, terugdringen van overhead en het vereenvoudigen van werkzaamheden. Besparingen, deels gevonden in materiële en personeelskosten, worden zoveel mogelijk ingevuld met concrete maatregelen, waarbij alle organisatieonderdelen hun verantwoordelijkheid nemen.

Het kabinet heeft ingezet op lastenverlichting, de verbetering van de koopkracht van Nederlandse huishoudens en de vermindering van armoede. Ook heeft het kabinet werken meer lonend gemaakt door verhoging van de arbeidskorting.

De Belastingdienst, Dienst Toeslagen en Douane zetten in op betere dienstverlening aan de burgers en bedrijven. Er is gewerkt aan het vereenvoudigen van het belasting- en toeslagenstelsel zodat dit voor burgers en in het geval van de Belastingdienst en Douane ook voor bedrijven duidelijker is. Ook is het ICT-landschap en de informatiehuishouding verder gemoderniseerd.

Voor de stappen die zijn gezet in de Hersteloperatie Toeslagen wordt verwezen naar de voortgangsrapportage Herstel.1 Er is bijgedragen aan financieel herstel van de Toeslagenouders. Voor de reguliere Toeslagen is er een app waarmee burgers makkelijker hun wijzigingen kunnen doorgeven. De Douane verwerkt inmiddels drie miljoen pakketten per dag door gebruik van e-commerce.

Al deze resultaten zouden niet zijn gehaald zonder de inzet, veerkracht, en het vakmanschap van het eigen personeel.

Thema 1: Gezonde economie in een internationale omgeving

Vanwege de kabinetswisseling in 2024 worden de onderwerpen die opgenomen zijn in de begroting 2024 langs de volgende drie prioriteiten van dit Kabinet gegeven: solide overheidsfinanciën, economie en vestigingsklimaat, en de financiële sector.

Solide overheidsfinanciën

Het kabinet hanteert een trendmatig begrotingsbeleid. Dit biedt houvast aan de Nederlandse burger en bedrijven. Het trendmatig begrotingsbeleid is gestoeld op drie principes: 1) efficiënte allocatie van publieke middelen, 2) beheersen van de overheidsfinanciën, en 3) stabilisatie van de economie. Het kabinet acht de terugkeer naar begrotingsdiscipline belangrijk voor Nederlandse belastingbetalers. Het is de taak van het ministerie van Financiën om erop toe te zien dat het geld van de Nederlandse overheid goed wordt besteed.

De overheidsfinanciën voor 2024 vallen positiever uit dan eerder geraamd. Het EMU-saldo komt uit op ‒ 0,9 procent en de EMU-schuld komt uit op 43,3 procent van het bbp. Hiermee blijft Nederland binnen de Europese referentiewaarden voor het saldo en de schuld van het Stabiliteits-en Groeipact (SGP).

Koopkracht

Na economisch onrustige tijden ging het in 2024 beter met de Nederlandse economie. De lonen stegen, de koopkracht verbeterde en de werkloosheid bleef laag. In 2024 heeft het kabinet ingezet op lastenverlichting, de verbetering van de koopkracht van Nederlandse huishoudens en de vermindering van armoede. De huurtoeslag en het kindgebonden budget werden verhoogd, de verlaging in de jonggehandicaptenkorting werd geschrapt en de afbouw van de algemene heffingskortingsfactor in de bijstand werd bevroren. Dit om te voorkomen dat juist de meest kwetsbare huishoudens te maken kregen met een inkomensdaling. Om werken meer lonend te maken, werd de arbeidskorting verder verhoogd.

Herstel- en veerkrachtplan

Met het Nederlandse Herstel- en Veerkrachtplan (HVP) en het REPowerEU-addendum maakt Nederland aanspraak op 5,4 miljard euro.2 Meer dan de helft daarvan gaat naar groene en klimaatgerelateerde maatregelen. Daarmee draagt Nederland bij aan het behalen van de nationale klimaatdoelen en het versnellen van de energietransitie. In 2024 heeft Nederland de eerste twee betaalverzoeken (resp. 1,3 en 1,2 miljard euro) ingediend bij de Europese Commissie, waarvan het eerste reeds is uitbetaald.3 Nederland is voornemens in 2025 het derde betaalverzoek in te dienen. Vertraging van de uitvoering van de maatregelen in het Nederlandse HVP zal leiden tot opschorting of korting op de Nederlandse HVP-middelen.

Brede welvaart

De afgelopen jaren is er ook toenemende aandacht voor niet-financiële informatie in begrotingsstukken en zijn er stappen gezet om brede welvaart te integreren in de begrotingssystematiek4. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maakt sinds Prinsjesdag 2023 factsheets Brede Welvaart voor de departementen. Het CBS zal de factsheets doorontwikkelen. Vanaf 2026 worden ze gepubliceerd bij de jaarverslagen van departementen op Verantwoordingsdag. De factsheets bieden, naast een financieel-economische terugblik, een bredere evaluatie van beleid. Dit draagt bij aan een lerende overheid en kan worden gebruikt om toekomstige verbeteringen van beleid door te voeren.

Economie en vestigingsklimaat

Europese begrotingsregels

In april 2024 zijn de onderhandelingen over de herziening van de Europese begrotingsregels afgerond. In dit kader hebben lidstaten in oktober budgettair-structurele plannen (hierna: plannen) voor de middellange termijn ingediend, met daarin hun voorgenomen begrotingsbeleid, hervormingen en investeringen. De Europese Commissie heeft deze plannen beoordeeld en in november aanbevelingen aan de Raad van de Europese Unie (Raad) gedaan. De aanbevelingen zien toe op i) het vaststellen van het meerjarig uitgavenpad van 21 lidstaten, ii) het goedkeuren van hervormingen en investeringen die ten grondslag liggen aan een verlenging van de budgettaire aanpassingsperiode voor vijf lidstaten en iii) de correctie van buitensporige tekorten voor acht lidstaten. Intussen heeft de Raad in januari 2025 deze aanbevelingen aangenomen.

De Raad heeft in januari 2025 een meerjarig netto-uitgavenpad aanbevolen voor Nederland, met een lagere uitgavengroei dan op basis van de Miljoenennota 2025 voorzien. Zolang lidstaten binnen de Europese referentiewaarden blijven, kunnen de Commissie en de Raad echter geen handhavingsmaatregelen opleggen. Het kabinet ziet de Raadsaanbeveling als een juiste uitvoering van de Europese begrotingsregels.5

Oekraïne

Het is op 24 februari 2025 drie jaar geleden sinds de start van de oorlog in Oekraïne. De ontwikkelingen in Oekraïne zijn van grote invloed op de mondiale economie en de stabiliteit op het Europese continent. Het is van groot belang om Oekraïne financieel te blijven ondersteunen en te helpen richting een duurzame en toekomstigbestendige wederopbouw. Sinds de uitbraak van de Russische oorlog in Oekraïne, heeft Nederland Oekraïne dan ook op verschillende manieren gesteund. Zo zijn wapens geleverd, is het land voorzien van technische assistentie, en is humanitaire en financiële steun geleverd. Nederland heeft via internationale kanalen bijgedragen aan het realiseren van deze steun. De Europese Unie heeft bijvoorbeeld een substantieel aandeel in het G7-initiatief om ca. 45 miljard euro aan leningen te verstrekken aan Oekraïne en voor het Nederlandse deel hiervan is een garantie op de begroting van het ministerie van Financiën opgenomen. Nederland levert niet alleen steun via de Europese Unie (EU) maar ook via de Internationale Financiële Instellingen zoals de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD). In 2023 hebben de aandeelhouders van de EBRD besloten om over te gaan tot een kapitaalverhoging van 4 miljard euro om de bank in staat te stellen haar activiteiten in Oekraïne voort te zetten. Eind 2024 heeft Nederland vanaf de begroting van het ministerie van Financiën 100 miljoen euro bijgedragen aan de kapitaalverhoging en zo voldaan aan het Nederlandse aandeel. Ook is er een exportkredietverzekering verstrekt ten behoeve van de levering van groente en fruit, als onderdeel van het derde steunpakket 2023 voor Oekraïne. Er zijn nog verschillende aanvragen voor deze exportkredietverzekeringen in behandeling. In bijlage 6: Budgettair overzicht Oekraïne is een budgettair overzicht opgenomen met steunmaatregelen vanuit de begroting van Financiën aan Oekraïne in 2024.

Vestigingsklimaat

Voor een goed functionerende Nederlandse economie is een goed vestigingsklimaat nodig. Als Nederland aantrekkelijk is voor bedrijven en investeerders, dan zullen zij er vaker voor kiezen om hier hun activiteiten te laten plaatsvinden. Dat draagt bij aan onze economische groei, innovatie en werkgelegenheid. En daarmee aan de welvarendheid van Nederland. Een goed vestigingsklimaat is belangrijk voor onze economie. Het vestigingsklimaat in Nederland is versterkt door het terugdraaien van enkele aangekondigde lastenverzwaringen in het belastingplan 2025, dat is goedgekeurd door het parlement in 2024.

Aan TenneT is in 2024 een aandeelhouderslening verstrekt van 25 miljard euro voor 2024 en 2025. Dit betreft een overbrugging tot het moment dat TenneT Duitsland verkocht is, of totdat er een andere lange termijn oplossing voor de financiering van TenneT is gevonden.

Er is in 2024 in Europees verband een akkoord gesloten op het pakket ‘Btw in het digitale tijdperk’. Tevens is er een akkoord op een versnelde teruggaaf van teveel ingehouden bronbelasting op bepaalde beleggingsvoordelen (FASTER). Beide akkoorden dragen bij aan eenvoudiger grensoverschrijdend ondernemen en investeren, verminderen administratieve lasten en het tegengaan van fraude. Verder zijn er belangrijke stappen gezet in de onderhandelingen over de Energiebelastingrichtlijn (ETD).67 Ook is er verder gewerkt aan een herziening van het internationale winstbelastingsysteem binnen het Inclusive Framework. Op dit gebied is er een akkoord bereikt over een vereenvoudiging van ‘verrekenprijzen’. Dat zijn prijzen voor transacties tussen ondernemingen die in hetzelfde concern zitten. Dit akkoord is bereikt binnen een van de onderdelen van Pijler I (herverdeling winsten multinationals) en vereenvoudigt bestaande afspraken over winsttoerekening. Dit is ook verwerkt in de OESO-richtlijnen.

Financiële sector

Een sterke en betrouwbare financiële sector is van groot belang voor stabiele economische groei. De financiële sector bestaat onder meer uit banken, verzekeraars, pensioenfondsen en beleggingsinstellingen. Ook accountancykantoren spelen een grote rol in de financiële dienstverlening. We kunnen in Nederland trots zijn op onze financiële sector. Nederlandse financiële instellingen zijn efficiënt, innovatief en dienstverlenend. De financiële sector is bovendien een grote werkgever: meer dan tweehonderdduizend mensen werken in Nederland in de financiële dienstverlening.

De minister van Financiën heeft in 2024 gewerkt aan een visie op de financiële sector die in januari 2025 naar de Tweede Kamer is gestuurd11.  De visie geeft richting aan het beleid. Er worden richtinggevende keuzes gemaakt op drie overkoepelende thema’s: (1) goed functionerende markten, (2) verminderen regeldruk en goed toezicht en (3) toegankelijk betalingsverkeer en bescherming van de consument.

De minister geeft in de visie onder meer aan dat hij wil dat Nederlandse banken onderling op gezonde wijze met elkaar concurreren om zo efficiënt mogelijk diensten te verlenen aan consumenten en bedrijven. Vandaar dat hij in 2024 heeft besloten dat het belang van de staat in ABN AMRO verder afgebouwd wordt tot circa 30% en NL Financial Investments (NLFI) en de Volksbank heeft gevraagd het voorbereidingsproces voor een onderhandse verkoop en beursgang uit te werken.

Thema 2. (Fiscaal) beleid en de uitvoering

Fiscale beleidsprioriteiten

Vereenvoudiging belastingstelsel

De vereenvoudiging van het belastingstelsel door de aanpak van fiscale regelingen gaat onverminderd door. In het hoofdlijnenakkoord is een aantal maatregelen opgenomen voor negatief geëvalueerde fiscale regelingen.12 Daarnaast is een taakstelling opgenomen van 250 miljoen euro per 1 januari 2026 voor het afbouwen van negatief geëvalueerde fiscale regelingen. Tot slot is in oktober 2024 een Kamerbrief verstuurd met de kabinetsreactie op een aantal evaluaties van fiscale regelingen die afgelopen jaar zijn afgerond.13 Er is naar aanleiding van de brief een interdepartementaal traject opgestart voor het uitwerken van een breed scala aan beleidsmaatregelen, hierover wordt de Kamer uiterlijk in het voorjaar 2025 geïnformeerd.

Tegengaan belastingontwijking

Internationale belastingontwijking wordt het meest effectief bestreden met een gecoördineerde aanpak. De Wet minimumbelasting 2024, gebaseerd op de Pijler 2-richtlijn, zorgt ervoor dat multinationals minimaal een bepaald niveau aan winstbelasting betalen. Hiermee wordt een ‘race naar de bodem’ voorkomen én internationale belastingontwijking bestreden. Een ‘race naar de bodem’ is een situatie waarbij verschillende landen hun winstbelasting verlagen om bedrijven aan te trekken. Omdat landen elkaar willen overtreffen, blijven ze hun belastingen verlagen totdat er nauwelijks tot geen belasting overblijft.

In het Belastingplan 2025 stelt het kabinet maatregelen voor om belastingconstructies rond btw en overdrachtsbelasting aan te pakken. Daarnaast is er een slag gemaakt met belastingen op de cryptomarkt. Dit jaar heeft Nederland de richtlijn voor de uitwisseling van cryptogegevens aangenomen en zijn er verdere internationale afspraken gemaakt waarmee crypto beter belast kan worden. Ook is de uitwisseling van gegevens over de digitale platformeconomie tussen EU lidstaten gestart.

Herstel en verbetering box 3

Na de arresten van de Hoge Raad op 6 en 14 juni 202414 moet de Belastingdienst rechtsherstel aanbieden als het werkelijke rendement in box 3 lager is dan het forfaitaire rendement. Daarom is het wetsvoorstel tegenbewijsregeling box 3 voorbereid. Vanaf zomer 2025 zal de Belastingdienst een formulier beschikbaar stellen dat burgers kunnen gebruiken, waarmee zij kunnen aantonen dat hun werkelijke rendement lager is dan het forfait. Voor de langere termijn werkt het kabinet aan een nieuw stelsel in box 3 gebaseerd op werkelijk rendement. De Raad van State heeft in december een kritisch advies uitgebracht over dit voorstel.1516 Door de arresten van de Hoge Raad en de prioritering voor de ICT-modernisering binnen de keten inkomensheffing is de invoering van dit nieuwe stelsel uitgesteld naar 1 januari 2028.

Waarborgen gegevensverwerking Belastingdienst, Toeslagen en Douane

Er is verder gewerkt aan het nog in te dienen wetsvoorstel Wet waarborgen gegevensverwerking Belastingdienst, Toeslagen en Douane. Zo zijn er diverse gegevensverwerkingen onderzocht, met versterking van enkele grondslagen en toevoeging van waarborgen waar nodig. Ook heeft de Autoriteit Persoonsgegevens advies gegeven over de geautomatiseerde selectie en afhandeling van aangiften en aanvragen.

In 2024 zijn drie verbeteringen in het toeslagenstelsel opgenomen in het regeerprogramma: gezinnen met een (noodgedwongen) afwezige partner krijgen extra ondersteuning, de aanvraagtermijn voor toeslagen over het voorgaande jaar wordt verlengd, en er komt een mogelijkheid om onwenselijke effecten van besluiten met terugwerkende kracht te voorkomen. Per 1 januari 2025 vervalt bovendien de leeftijdsgrens binnen de partneruitzondering voor eerstegraads bloedverwanten, wat schrijnende situaties bij woningdeling oplost. Het voordeel hiervan is dat ouders en kinderen elkaars inkomen niet hoeven mee te tellen voor het recht op toeslagen.

Het in februari 2024 gepubliceerde Eindrapport Toekomst Toeslagenstelsel heeft mede geleid tot de voorbereiding van een herziening van het belasting- en toeslagenstelsel, waarvoor de taakopdracht eind 2024 aan de Tweede Kamer is aangeboden.

Belastingdienst

Burgers en bedrijven centraal

Om naleving van belastingregels te bevorderen ligt de focus steeds meer op goede dienstverlening, zodat belastingplichtigen makkelijker een juiste aangifte kunnen doen. Daarnaast handhaaft de Belastingdienst via het toezicht en de opsporing van fraude door de FIOD (Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst). In 2024 zijn er in het fiscale domein door de FIOD 119 strafrechtelijke onderzoeken gestart, waarvan 12 in de specifieke aanpak van BTW-fraude, waaronder BTW-carrousselfraude en verhuld vermogen. In 2024 zijn bijna alle bedrijfsprocessen getoetst aan de Algemene verordering gegevensbescherming (AVG), Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) en Archiefwet, dat is een toename ten opzichte van 2023. Er zijn ruim 700 bedrijfsprocessen in kaart gebracht en vervolgens zijn deze in opzet langs de hoofdlijnen van de AVG getoetst. Deze actie heeft ons een eerste inzicht gegeven in tekortkomingen op belangrijke AVG-aspecten bij de opzet van de verschillende processen. Hierdoor is het duidelijk waar verdere acties nodig zijn, waarbij de Belastingdienst zich onverminderd zal richten op het volledig wegwerken van de resterende tekortkomingen. Daarnaast zijn medewerkers getraind in veilig omgaan met gegevens, onder andere via de Online Security Awareness Game (OSAG).

Herstellen en voorkomen van fouten

In 2024 heeft de Belastingdienst voorbereidingen getroffen voor noodzakelijk aanvullend herstel naar aanleiding van de arresten van de Hoge Raad over box 3 (6 en 14 juni 2024). De betrokken burgers zijn in kaart gebracht en geïnformeerd.

Ten aanzien van de Fraude Signalering Voorziening (FSV) geldt dat in januari 2025 de laatste brieven zijn verstuurd waarmee de 270.000 burgers die in FSV stonden geregistreerd zijn geïnformeerd over de reden van hun registratie en over de gevolgen die zij vanuit hun registratie hebben kunnen ervaren. Wanneer effecten zich hebben voorgedaan, zijn burgers daarvoor ook tegemoetgekomen.

Vanaf 2024 is het Beleidskader Waarborgen voor selectie-instrumenten18 voor de Belastingdienst breder ingezet met intern advies voor verdere implementatie. Het instrument zorgt dat de Belastingdienst op een zorgvuldige en doeltreffende manier handelt in haar taken en verantwoordelijkheden door een rechtmatige en transparante inzet van selectie instrumenten (algoritmen). In 2024 zijn zes invoeringstoetsen gestart om de werking van nieuwe regelgeving in de praktijk voor de doelgroep en de uitvoering te toetsen. Vijf invoeringstoetsen zijn afgerond en de resultaten zijn aan de Kamer aangeboden.

Dienst Toeslagen

Dienst Toeslagen heeft zich ingezet om vitale voorzieningen, zoals huurkosten, zorgkosten en de zorg voor kinderen voor iedereen betaalbaar te maken. Daartoe worden toeslagen uitgekeerd. Hieronder wordt op de drie belangrijkste prioriteiten uit 2024 ingegaan.

Recht doen aan het verleden

Presteren in het heden

Anticiperen op de toekomst

In februari 2024 is het Eindrapport Toekomst Toeslagen aan de Kamer verzonden, waarin alternatieven voor het huidige stelsel in kaart zijn gebracht. Het kabinet zet in op hervorming van het belasting- en toeslagenstelsel, met onder andere directe financiering van kinderopvangorganisaties. Eind 2024 is een brede verkenning gestart, waarbij het rapport als uitgangspunt dient.

Stand van zaken maatregelen Parlementaire Onderzoekscommissie Kinderopvangtoeslag (POK)

Er zijn veel vervolgacties in gang gezet op het gebied van herstel voor toeslagouders, als om veel bredere maatregelen bij de Dienst Toeslagen en de Belastingdienst. Hierover wordt de Kamer op verschillende manieren geïnformeerd21en ook via de brief over de ‘stand van de uitvoering POK’.

De Belastingdienst heeft met POK-gelden verbeteringen gerealiseerd in de dienstverlening aan burgers en bedrijven, zoals het afhandelen van bijna 130.000 hulpverzoeken, het bevorderen van digitale betalingen en het verbeteren van de informatievoorziening en bereikbaarheid, terwijl ook de capaciteit vergroot is om hulp te bieden aan burgers en ondernemers in kwetsbare situaties.

Een belangrijke actie naar aanleiding van de POK is het bieden van hulp aan ouders, zowel de brede ondersteuning via de gemeenten als hulp bij financiële zorgen. Gemeenten, het Ondersteuningsteam Ouders in het Buitenland (OTB) en het Instituut Publieke Waarden (IPW) kunnen ouders aandragen voor urgentie, wanneer sprake is van schrijnende situaties/en of acuut financiële hulp. Deze indicatie wordt onverkort door de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) overgenomen. 

Gedupeerde ouders krijgen kwijtschelding van publieke schulden van henzelf, hun (ex)toeslagpartner en hulp bij de aanpak van betalingsachterstanden op private schulden. Sinds de start van de schuldenaanpak is er voor 978,6 miljoen euro aan schulden bij de overheid (publieke schulden) kwijtgescholden. Ook zijn er voor 194,5 miljoen euro aan openstaande betalingsachterstanden bij andere organisaties (private schulden) betaald en hebben ouders voor 4,4 miljoen euro aan al betaalde private schulden teruggekregen.22

Douane

2024 stond voor de Douane in het teken van nieuwe taken en stijgende handelsvolumes. Herziene verordeningen, zoals die voor gefluoreerde broeikasgassen en afval, traden in werking. Ook heeft de Douane voorbereidingen getroffen voor de ontbossingsverordening, nieuwe regelgeving voor het tegengaan van ontbossing die vanaf 2025 in werking treedt. Door de toename van het aantal taken en de handelsvolumes is het werk diverser en complexer geworden.

Strategie 2024-2028:

Belangrijke thema’s in 2024:

• – Ondermijnende criminaliteit: De Douane heeft aan de bestrijding hiervan bijgedragen onder meer door het uitvoeren van controle- en toezichtstaken en de deelname in nationale en internationale samenwerkingsverbanden. Zo participeert de Douane actief in de Europese Havenalliantie en loopt het programma Weerbare Haven Terminals in de Rotterdamse haven.

• – Veiligheid en integriteit: Het programma Verbeteragenda Integriteit is eind 2024 afgerond. Het heeft geleid tot verbeteringen in bewustwording en systemen.

• – Douanewetboek van de Unie: Nederland pleitte in EU-besprekingen voor betere handhaving op het groeiend aantal zendingen van producten die online worden gekocht en verzonden (e-commerce). Deze leveren risico’s voor de naleving van regelgeving. De traditionele handhavingsaanpak is namelijk gebaseerd op fysieke controles van individuele e-commercezendingen en dit is moeilijk uitvoerbaar. Nederland heeft tijdens de EU-besprekingen concrete voorstellen voor verbeteringen gedaan en er wordt verder onderhandeld. Het streven is deze onderhandelingen in de eerste helft van 2025 af te ronden.

4.2 Samenvatting Nationale Schuld

De EMU-schuld is de uitstaande schuld van de hele collectieve sector en is eind 2024 uitgekomen op € 492 mld. De staatsschuld is hier onderdeel van en wordt door het Agentschap gefinancierd. De staatsschuld bedroeg ultimo 2024 € 417,0 mld., dat is € 15,4 mld. lager dan geraamd. De belangrijkste oorzaak van deze daling is dat het kastekort van 2024, nog onbekend bij het opstellen van de begroting, lager is uitgevallen.

De Nederlandse staat heeft ook een schuldverhouding met de publieke instellingen die deelnemen aan het schatkistbankieren. Dit zijn de sociale fondsen, agentschappen, RWT’s, decentrale overheden en een aantal derden23. Het saldo van de vorderingen en schulden die de deelnemers hebben bij de staat wordt de interne schuldverhouding genoemd. De interne schuldverhouding is ultimo 2024 € 84,6 mld. positief. Dit houdt in dat de staat per saldo een schuld heeft aan de deelnemers van het schatkistbankieren. In 2024 is de interne schuldverhouding met € 21,1 mld. toegenomen ten opzichte van vorig jaar en bedraagt € 5,0 mld. meer dan begroot. Het wordt met name veroorzaakt door de toename in de rekening-courantstanden van de sociale fondsen (+ € 16,8 mld.).

De relevante rentelasten van het EMU-saldo voor de financiering van de staatsschuld zijn uitgekomen op € 9,1 mld. Het betreft het saldo van de rentelasten en -baten op de vaste en de vlottende schuld (artikel 11 financiering staatsschuld) en de interne schuldverhouding (artikel 12 kasbeheer). De rentelasten zijn € 1,3 mld. lager dan in de begroting 2024 werd geraamd. Als gevolg van een lagere financieringsbehoefte is minder schuld uitgegeven op de kapitaalmarkt. Hierdoor zijn de gerealiseerde rentelasten op de vaste schuld lager dan begroot. Daarnaast is de nieuw uitgegeven schuld vastgelegd tegen gemiddeld lagere rentetarieven. Verder zijn ook de rentelasten over de interne schuldverhouding lager uitgevallen dan verwacht. Hoewel het saldo van de interne schuldverhouding sterker is gestegen dan verwacht is het rentepercentage gemiddeld lager uitgevallen. Per saldo heeft dit geleid tot lagere rentelasten.

In 2024 betaalde de staat € 52 mln. aan rentelasten op de langlopende rentederivaten. De rente op derivaten is het gevolg van de gerealiseerde rentepercentages op de variabele delen van de renteswaps. Het Agentschap heeft in 2024 rentederivaten voortijdig beëindigd naar aanleiding van het besluit om de legacy portefeuille in zijn geheel af te gaan wikkelen. Bij de voortijdige beëindiging van rentederivaten wordt de netto contante waarde van de toekomstige rentestromen in één keer ontvangen. Dit heeft in 2024 voor de staat geleid tot een positief resultaat van € 0,2 mld.

Financieringsbehoefte

De financieringsbehoefte bedroeg in 2024 € 73,1 mld. en bestond vooral uit herfinancieringen van leningen die afgelost moesten worden. De financieringsbehoefte hangt verder af van het kassaldo van het Rijk en de verandering van het onderpand in contanten. Onderpand betreft kasgeld dat tegenpartijen (bijvoorbeeld bij het aangaan van swaps) bij de Nederlandse staat plaatsen om het risico te ondervangen dat de tegenpartij niet meer aan zijn verplichtingen kan voldoen. In de begroting werd nog een kastekort verwacht van € 18,5 mld. Onder andere door hogere belasting- en premieontvangsten en onderuitputting van de Rijksoverheid, is het kastekort uitgekomen op € 9,6 mld. In bovenstaande tabel is te zien dat de financieringsbehoefte is gedekt met de uitgifte van langlopende leningen op de kapitaalmarkt en kortlopende leningen op de geldmarkt.

4.3 Realisatie periodieke rapportages / beleidsdoorlichtingen

In 2024 is één periodieke rapportage volledig afgerond, namelijk de periodieke rapportage Kasbeheer. Deze evaluatie concludeert dat zowel het schatkistbankieren als het betalingsverkeer van het Rijk doeltreffend en doelmatig zijn. Bij het schatkistbankieren zijn het risico op afnemende schatkisttegoeden en de kosten voor het Rijk aandachtspunten. Daarnaast vormt het ontbreken van een uniform toetsingskader voor departementen bij het verlenen van garanties voor schatkistleningen een mogelijk begrotingsrisico. Bij het betalingsverkeer wijst het onderzoek op de geconcentreerde banken- en betaalmarkt en de betrouwbaarheid van de dienstverlener en dienstverlening als kwetsbaarheden.

In 2024 is tevens de eindrapportage van de beleidsdoorlichting Toezicht door de Belastingdienst opgeleverd. Deze evaluatie laat zien dat de Belastingdienst een goed onderbouwde strategie heeft die zich steeds meer richt op het voorkomen van fouten naast het achteraf herstellen daarvan. Het onderzoek laat ook zien dat op basis van het beschikbare cijfermateriaal geen harde uitspraken mogelijk zijn over de doeltreffendheid en doelmatigheid van het toezicht. Wel laten de door de Belastingdienst uitgevoerde kleinschalige evaluaties van toezichtsinstrumenten zien dat preventieve activiteiten, zoals communicatie en attenderingen, bijdragen aan een hogere naleving van belastingverplichtingen en minder fouten in de aangiften.

Voor de periodieke rapportage Stabiele, integere en betrouwbare financiële markten geldt dat het onderzoek reeds is uitgevoerd maar het niet gelukt is de evaluatie in 2024 aan de Kamer aan te bieden. Deze evaluatie zal begin 2025 naar de Kamer verzonden worden.

Vanwege de recente overgang van beleidsdoorlichtingen (BD) naar periodieke rapportages (PR) geeft de onderstaande tabel de realisatie van beide onderzoeken weer gedurende de afgelopen zeven jaar.

Voor het meest recente overzicht van de programmering van periodieke rapportages en beleidsdoorlichtingen, zie het overzicht ingepland en uitgevoerd onderzoek op www.rijksfinancien.nl. Voor de realisatie van deze en andere SEA-evaluaties, zie de bijlage <<Afgerond evaluatie- en overig onderzoek>>.

4.4 Overzicht van risicoregelingen

Toelichting per risicoregeling

Bovenstaande tabellen geven een overzicht van verstrekte garanties, de uitgaven en ontvangsten op deze garanties en verstrekte leningen. Hieronder worden alle gedurende dit jaar verleende en vervallen bedragen aan garanties groter dan € 1 mln. toegelicht, alsmede de uitgaven en ontvangsten groter dan € 1 mln. die dit jaar binnen de garantieregelingen hebben plaatsgevonden. Onder verleende en vervallen garanties zijn ook positieve respectievelijk negatieve bijstellingen van garanties opgenomen. De kolom vervallen komt overeen met de uitgaven en vervallen garanties zoals opgenomen in balanspost garantieverplichtingen in de saldibalans. Garantieregelingen onder de algemene faciliteit voor het schatkistbankieren op de begroting Nationale Schuld (beleidsartikel 11 & 12) worden niet opgenomen in het overzicht risicoregelingen. Voor een algemene toelichting op de risicoregelingen, zie in de begroting het overzicht risicoregelingen.

2. Depositogarantiestelsel (DGS) BES-eilanden

Verleende en vervallen garanties

De garantie voor het depositogarantiestelsel voor de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) is met € 4,3 mln. naar boven bijgesteld als gevolg van een veranderende wisselkoers. De garantie is in USD ten opzichte van de Rijksbegroting in EUR.

5. Single Resolution Fund

Verleende en vervallen garanties

Sinds 2016 had Nederland een individuele kredietlijn aan de Gemeenschappelijke Afwikkelingsraad (Single Resolution Board). De kredietlijn was bedoeld als voorfinanciering voor het in resolutie brengen van een Nederlandse bank.

Deze kredietlijn was de afgelopen jaren als een garantie ten behoeve van brugfinanciering in de begroting opgenomen. In de leenovereenkomst, die stamt uit 2016, is afgesproken dat deze uiterlijk komt te vervallen aan het einde van de overgangsperiode van de bankenunie. De overgangsperiode liep tot 1 januari 2024, en daarmee is de garantie van maximaal € 4,16 mld. in 2024 komen te vervallen.

11. Financieringsmaatschappij voor ontwikkelingslanden (FMO)

Verleende en vervallen garanties

De uitstaande garantieverplichting aan de Financieringsmaatschappij voor ontwikkelingslanden is met € 907,5 mln. naar boven bijgesteld vanwege de wisselkoers (USD/EUR). De garantie is in USD ten opzichte van de Rijksbegroting in EUR.

Ontvangsten, uitgaven en verloop risicovoorziening

De Staat ontvangt premieontvangsten gedurende de looptijd van de garantie. In 2024 betrof dit € 1 mln.

13. Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB)

Verleende en vervallen garanties

De uitstaande garantieverplichting aan de Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) is met € 46,8 mln. naar boven bijgesteld vanwege de wisselkoers. De garantie is in USD ten opzichte van de Rijksbegroting in EUR.

14. DNB – deelneming in kapitaal IMF

Verleende en vervallen garanties

In 2024 zijn onder deze garantie voor circa € 2.869,6 mln. nieuwe verplichtingen aangegaan. Dit komt deels door een ophoging van de SDR-onlending aan de Resilience and Sustainability Trust (RST) van het IMF met SDR 1,66 mld (€ 2,03 mld.). Daarnaast is de garantie met € 834,8 mln. naar boven bijgesteld vanwege de wisselkoers. De garantie is in Special Drawing Rights (SDR) ten opzichte van de Rijksbegroting in EUR.

15. EIB - kredietverlening in ACP en OCT

Verleende en vervallen garanties

De uitstaande garantieverplichting aan de EIB is met € 1,6 mln. naar beneden bijgesteld vanwege vrijval van een deel van de garantie.

16. EIB – pan Europees Garantiefonds

Verleende en vervallen garanties

De EIB heeft in 2020 het pan-Europees garantiefonds (EGF) opgericht om de negatieve economische gevolgen van de coronacrisis te beperken. Nu de allocatieperiode voor de producten in het fonds is afgelopen, zullen er geen nieuwe producten meer worden uitgegeven. Hierdoor heeft de EIB het maximum van de garantieomvang kunnen vaststellen en is de maximale garantstelling van Nederland verlaagd met € 320,3 mln. Daarnaast is de garantie met € 17,9 mln. naar beneden bijgesteld vanwege de uitgaven die in 2024 zijn gedaan.

Ontvangsten, uitgaven en verloop risicovoorziening

Het EGF zit nu in een fase waarin de garanties ingeroepen kunnen worden. De verliezen van dit fonds worden door de lidstaten naar rato gedragen. De netto-verliezen voor Nederland zijn opgenomen in de begroting als uitgaven in artikel 4, gebaseerd op een ruwe schatting. De daadwerkelijke uitgaven bedroegen € 17,9 mln. in 2024.

18. European Financial Stabilisation Mechanism (EFSM)

Verleende en vervallen garanties

Nederland staat voor haar aandeel in het EU-bni inclusief het Verenigd Koninkrijk garant voor de uitstaande leningen van het EFSM inclusief de bijbehorende renteverplichting. De garantie is opgehoogd met € 254,9 mln. als gevolg van een actualisatie van de totale garantie op basis van cijfers van de Europese Commissie. Daarnaast zijn enkele verbeteringen doorgevoerd in het ramingsmodel. In het bni-aandeel is nu het aandeel van het VK beter doorgerekend en zijn de bni-cijfers preciezer en meerjarig opgenomen.

22. Headroomgarantie macro-financiële bijstand (MFB)

Verleende en vervallen garanties

De uitstaande headroomgarantie MFB is met € 27,3 mln. naar boven bijgesteld als gevolg van verbeteringen in het ramingsmodel ten aanzien van het bni-aandeel evenals de actualisatie van het bni-aandeel.

23. Kredieten EU-betalingsbalanssteun (BoP-faciliteit)

Verleende en vervallen garanties

De uitstaande garantie aan de Balance of Payments facility (BoP-faciliteit) is met € 94,1 mln. naar boven bijgesteld als gevolg van verbeteringen in het ramingsmodel ten aanzien van het bni-aandeel evenals de actualisatie van het bni-aandeel.

25. Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA)

Verleende en vervallen garanties

De uitstaande garantieverplichting aan de Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA) is in 2024 met ca. € 1,9 mln. naar boven bijgesteld als gevolg van wisselkoersbijstellingen. De garantie is in USD ten opzichte van de Rijksbegroting in EUR.

26. Next Generation EU (NGEU)

Verleende en vervallen garanties

De uitstaande garantie is in 2024 in totaal met € 693,4 mln. naar beneden bijgesteld. Dit komt enerzijds door een ophoging van de garantie met € 584,3 mln. als gevolg van een actualisatie van de data over de uitgegeven bonds en verstrekte leningen aan lidstaten onder NGEU. Ook zijn diverse verbeteringen in de ramingssystematiek doorgevoerd, waardoor een preciezere inschatting gemaakt kan worden van de rentekosten. Daarnaast daalt de garantie met € 1.277,6 mln. als gevolg van renteontwikkeling. Aangezien de rente daalt, dalen de rentekosten voor de mogelijk nog uit te geven leningen van NGEU.

27. Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency (SURE)

Verleende en vervallen garanties

De Nederlandse garantie aan de Europese Commissie voor het SURE instrument is met € 159,6 mln. gedaald. Dit is het gevolg van vrijval van een deel van de garantie.

28. Wereldbank - IBRD

Verleende en vervallen garanties

De garantie aan de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) is met € 520,9 mln. naar boven bijgesteld als gevolg van wisselkoersbijstellingen. Deze garantie is in USD ten opzichte van de Rijksbegroting in EUR.

30. Oekraïne faciliteit

Verleende en vervallen garanties

In 2024 is door de Raad van de Europese Unie en het Europees Parlement besloten tot de oprichting van de Oekraïne faciliteit, om Oekraïne te kunnen voorzien van meerjarige financiële steun. Het besluit trad op 1 maart 2024 in werking. Het Nederlandse aandeel in de garantie is gelijk aan ons bni-aandeel in het EU-bni, en daarmee kwam de garantie in februari 2024 uit op € 1.947 mln. Einde jaar is het bni-aandeel opnieuw berekend en komt de garantie uit op € 1.999,3 mln.

31. MFB-ULCM

Verleende en vervallen garanties

In 2024 hebben de Raad van de Europese Unie en het Europees Parlement besloten om Oekraïne via de macro financiële bijstand (MFB) maximaal € 35 mld. aan steun te verlenen. Het Nederlandse aandeel in deze garantie is gebaseerd op het Nederlandse bni-aandeel in het EU-bni. Dit leidt tot een garantieverplichting van maximaal € 3,4 mld.

32. Exportkredietverzekering (ekv)

Verleende en vervallen garanties

In 2024 is er € 3,5 mld. aan nieuwe verplichtingen aangegaan en wordt de garantie voor € 3,6 mld. verlaagd als gevolg van de vervallen garantieverplichtingen. Atradius Dutch State Business (ADSB) kan een deel van het risico herverzekeren bij een andere export credit agency (ECA). Hierbij treedt ADSB op als hoofdverzekeraar en de andere ECA als herverzekeraar. In 2024 is in totaal € 273,2 mln. herverzekerd. Het uitstaande obligo van de ekv bedraagt in totaal € 17,5 mld. Met de ekv biedt de Staat (additioneel aan de markt) exporteurs de mogelijkheid om betalingsrisico’s verbonden aan het handels- en dienstenverkeer met het buitenland te verzekeren. Het productassortiment van de ekv-faciliteit omvat momenteel onder andere de kapitaalgoederenverzekering, de financieringsverzekering, de koersrisicoverzekering, de exportkredietverzekering en de verzekering van garanties.

Ontvangsten, uitgaven en verloop risicovoorziening

In 2024 zijn de uitgaven op de ekv € 128,8 mln., dit betreft de gerealiseerde schade uitkeringen ekv in 2024. De ontvangsten bedragen € 131,2 mln., dit is het totaal van de ontvangen premies en schaderestituties over 2024. Zowel de uitgaven als de ontvangsten zijn netto-bedragen, aangezien de herverzekerde uitgaven en ontvangsten in mindering zijn gebracht.

Voor de ekv is een begrotingsreserve ingericht. De begrotingsreserve werkt als buffer om per jaar het verschil tussen enerzijds premieontvangsten en schaderestituties (op polissen vanaf 1999 en vóór 2019) en anderzijds definitieve schades (vanaf 2019) en kostenvergoeding op te vangen. De begrotingsreserve bedroeg begin 2024 € 691,6 mln. In 2024 is er per saldo € 33,2 mln. in de begrotingsreserve gestort, wat het resultaat is van een onttrekking en een storting. De onttrekking in 2024 bedraagt € 25,9 mln. en bestaat uit definitieve schades (vanaf 2019) en de kostenvergoeding ADSB. De storting in 2024 bedraagt € 59,1 mln. en bestaat uit premies en de schaderestitutie van polissen vanaf 1999 en voor 2019. De mutaties leiden tot een nieuwe stand van de reserve van € 724,9 mln. ultimo 2024.

Verstrekte leningen

Lening TenneT

De Nederlandse Staat heeft begin 2024 een aandeelhouderslening aan TenneT verstrekt van € 25 mld. voor 2024 en 2025. Dit betreft een overbrugging tot het moment dat TenneT Duitsland verkocht is, of totdat er een andere lange termijn oplossing voor de financiering van TenneT is gevonden. TenneT mag de lening gedurende deze periode in tranches opnemen en kan daarbij maandelijks aangeven welke looptijd zij wil, waarbij de maximale looptijd 16 jaar is. Terugbetaling van de lening gaat op z'n vroegst lopen vanaf 2030.

TenneT betaalt een marktconforme rente over de lening. Daarnaast betaalt TenneT twee additionele vergoedingen. Dit betreft een eenmalige vergoeding over de gehele € 25 mld. en daarnaast een vergoeding over het gehele ongebruikte deel van het toegezegde bedrag gedurende de periode dat de leenfaciliteit open staat. De totale ontvangsten in 2024 bedragen € 166,7 mln.

Lening Griekenland

In 2010 had Griekenland als eerste land van de eurozone problemen om zichzelf te blijven financieren op de markt. Als gevolg daarvan is besloten de lidstaten van de eurozone samen met het IMF tot het verlenen van financiële steun door het verstrekken van bilaterale leningen. Deze zogenaamde Greek Loan Facility (GLF) bestond oorspronkelijk uit € 80 mld. aan bilaterale leningen van de landen van de eurozone en € 30 mld. van het IMF. In juli 2011 is besloten om de nog niet uitgekeerde leningen uit de GLF over te hevelen naar het EFSF. Vanuit de bilaterale leningen in het GLF is € 52,9 mld. uitgekeerd aan Griekenland. Het Nederlandse aandeel in de GLF was in totaal € 3,2 mld. Sinds 2012 zijn geen nieuwe leningen meer verstrekt en is Griekenland in 2020 gestart met het terugbetalen van de leningen. Eind 2024 bedraagt het Nederlandse aandeel in de GLF € 1,9 mld.

Lening Oekraïne

Nederland heeft in 2022 een bilaterale lening verstrekt van € 200 mln. aan Oekraïne via een speciale kredietlijn van het IMF. Deze begrotingssteun zal een bijdrage leveren aan Oekraïense inspanningen om de dagelijkse uitgaven te financieren en daarmee de economie draaiende te houden. De lening neemt na een respijtperiode van 4,5 jaar na uitgifte af middels halfjaarlijkse terugbetalingen. Het bedrag moet 10 jaar na uitgifte terug zijn betaald.

Lening Wereldbank IBRD

Nederland heeft in 2024 deelgenomen in de aankoop van hybride kapitaal. Dit is een schuldinstrument met eigenschappen van kapitaal; er wordt rente ontvangen maar het geeft geen stemrecht. De looptijd is oneindig, maar tijdens een toekomstige middelenaanvulling kan het hybride kapitaal worden omgezet in een reguliere kapitaalbijdrage. De Wereldbank kan op basis van hybride kapitaal nieuwe obligaties uitgeven. De komende 10 jaar kan de hiermee opgehaalde financiering worden ingezet voor projecten ten behoeve van de ‘Global Public Goods’, zoals klimaatverandering, pandemieparaatheid en fragiliteit. Hierbij geldt een hefboomeffect; elke ingelegde euro creëert over de komende 10 jaar € 8 aan additionele leencapaciteit.

4.5 Openbaarheidsparagraaf

Verbeteren van de informatiehuishouding

Het ministerie van Financiën heeft in 2024 belangrijke stappen gezet om de informatiehuishouding verder te verbeteren. Dit ondersteunt onze ambities rondom openbaarmaking en transparantie en naleving van wetgeving. Er zijn in 2024 belangrijke resultaten behaald.

Het tijdelijke programma Informatie Op Orde is afgerond en de taken zijn per eind 2024 overgedragen aan de concerndirectie Informatievoorziening en Openbaarmaking. Om de verbeteringen voort te zetten, is het «Meerjarenplan Openbaarheid en Informatiehuishouding 2025-2026» opgesteld.

Voor het gehele departement is geïnventariseerd welke personele inzet structureel nodig is om de informatiehuishouding op orde te houden en de werving van nieuwe informatieprofessionals is gestart.

Met een specifieke aanpak «Dossiers op orde» is de kwaliteit en toegankelijkheid van beleidsdossiers merkbaar verbeterd bij het beleidsdepartement en de dienst Toeslagen. De Belastingdienst en Douane gaan in 2025 met een vergelijkbare aanpak aan de slag.

Om te komen tot structurele, samenhangende, departementale sturing op de kwaliteit van de informatiehuishouding en informatievoorziening is een kader voor een departementaal kwaliteitssysteem vastgesteld, en  vanaf medio 2024 is gestart met de (voorbereiding van de) uitvoering.

In de jaarlijkse IHH-volwassenheidsmeting van BZK is het departement met een score van 2,6 een stuk in de richting gekomen van de ambitiescore van 3 in 2026 (op een schaal van 1 tot 4). Deze meting vormt, samen met het kwaliteitssysteem, de basis voor verdere verbeteringen.

Woo-verzoeken en actieve openbaarmaking

In 2024 zijn diverse verbetermaatregelen genomen om aan de gestelde ambities van de visie Openbaarmaking en Transparantie 2026 te kunnen voldoen:

De afdeling Openbaarmaking en Transparantie (O&T) is opgericht, waarin alle schakels van de Woo-keten bijeen komen. Met de nieuwe afdeling is het nieuwe Woo-proces geïmplementeerd en is verder gegaan met het werven van medewerkers. Woo-verzoeken worden bij ontvangst in behandeling genomen en er wordt snel contact opgenomen met de verzoeker. Er komen positieve signalen uit het contact met verzoekers over de nieuwe werkwijze.

Het zaaksysteem is verder ontwikkeld en aangesloten op werkwijzen van het beleidsdepartement en de uitvoeringsDG’n. Daarnaast zijn verschillende dashboards gemaakt om beter te kunnen sturen op knelpunten en afhandelduur. Om de doorlooptijd te verkorten is een pilot gedraaid om het aantal parafanten in de lijn te verkorten en het ondertekeningsmandaat voor Woo-verzoeken bij O&T te beleggen. Ten slotte is het kostprijsmodel om de kosten van Woo-verzoeken te berekenen, afgerond. Dit model zal begin 2025 actief openbaar worden gemaakt.

Het aantal binnengekomen Woo-verzoeken is met 252 verzoeken in 2024 ongeveer gelijk aan het aantal in 2023 (264 verzoeken ontvangen). De voorraad oude Woo-verzoeken blijft hoog, waardoor het effect van de nieuwe werkwijze van Woo-verzoeken nog niet terug te zien is in de behandelduur en de werkdruk hoog blijft. De behandelduur van Woo-verzoeken in 2024 was 223 dagen, in vergelijking tot 226 dagen in 2023. In 2024 zijn 260 zaken afgerond, in vergelijking tot 214 in 202324.  

Sinds 2024 is Financiën begonnen met het doorlopend actief openbaar maken van de stukken van de Bestuursraad, het Audit Committee en vanaf januari 2025 ook de Bestuursraad Bedrijfsvoering. Daarmee is Financiën het eerste departement dat deze vergaderstukken openbaar maakt.

Daarnaast zijn al diverse andere informatiecategorieën op grond van de Woo openbaar gemaakt, zoals organisatie- en bereikbaarheidsgegevens, jaarplannen, jaarverslagen en Woo-verzoeken.

In 2024 zijn 722 beslisnota’s actief openbaar gemaakt (in 2023 waren dat er 795 ). Het openbaar maken van 52 externe rapporten (55 in 2023) heeft een doorlooptijd van 49 dagen (78 dagen in 2023). Dit is nog ruim boven de gestelde termijn van 28 dagen.

4.6 Onderuitputting

De Tweede Kamer verzoekt het Kabinet om bij de verantwoording over het jaar 2024 aandacht te besteden aan resultaatbereik in relatie tot onderuitputting, als gevolg van bijvoorbeeld arbeidskrapte. In deze bijlage wordt de totale specifieke onderuitputting op de begroting 9A en 9B gepresenteerd. Daarbij worden de grootste en/of belangrijkste meevallende realisaties apart toegelicht. De overige meevallende realisaties worden in de post «overige meevallers» toegelicht. De onderuitputting bestaat uit onderuitputting ingeleverd bij Najaarsnota (totaal € 236 mln.) en onderuitputting gerapporteerd in de Slotwet (verschil tussen realisaties en de begrotingsstand in de 2e suppletoire begroting).

Toelichting

Toeslagen Herstel

Inclusief de onderuitputting bij de tweede suppletoire begroting van € 135,0 mln. bedraagt de totale onderuitputting voor Toeslagen Herstel € 213,2 mln. (exclusief kasschuiven naar latere jaren die al in het lopende begrotingsjaar zijn verwerkt). De uitvoering van de aanvullende schaderoutes door de Stichting Gelijkwaardig Herstel (SGH) verloopt minder snel dan eerder verondersteld. De heropstart van SGH is langzamer op gang gekomen dan aanvankelijk beoogd en het aantal getekende vaststellingsovereenkomsten (VSO’s) lag lager dan verwacht. Dit leidt ertoe dat niet alle gereserveerde middelen in 2024 tot besteding zijn gekomen. Daarnaast vielen het aantal aanmeldingen en de uitbetalingen bij het kwijtschelden van private schulden lager uit dan eerder verondersteld.

Meevaller apparaatsuitgaven Toeslagen

Inclusief de onderuitputting bij de tweede suppletoire begroting van € 42,5 mln. bedraagt de totale onderuitputting voor apparaat Toeslagen € 85,9 mln. Dit wordt met name veroorzaakt door vertraging van de uitvoering van de programma’s Herstel Toeslagen. Verder is er sprake van meer bezetting door intern personeel en minder gebruik van externe inhuur, dit leidt tot lagere uitgaven.

Meevaller niet-belastingontvangsten artikel 1

De niet-belastingontvangsten artikel 1 (Belastingen) betreffen ontvangsten uit de doorbelasting van kosten van invorderingsmaatregelen (bijv. aanmaning en dwangbevel) en uit verzuim- en vergrijpboetes. Hier is een meevaller van in totaal € 82,7 mln. ontstaan (inclusief de bij tweede suppletoire begroting verwerkte € 40,0 mln.), doordat de realisaties hoger liggen dan voorgaande jaren en pre corona. De toename ziet vooral op de boete-ontvangsten en lijkt verband te houden met de stijging van het aantal belastingplichtigen en de economische ontwikkeling.

Vrijval Nog Onverdeeld

Het resterende budget in 2024 van € 54,1 mln. op artikel 10 Nog onverdeeld komt niet meer tot besteding en is daarom bij 2e suppletoire begroting vrijgevallen.

Meevaller Vertragingsrente Traditionele Eigen Middelen

Bij Voorjaarsnota 2024 zijn middelen van de Aanvullende Post naar de Financiënbegroting overgemaakt voor het voldoen van de vertragingsrente op de Traditionele Eigen Middelen (TEM).25De betaalde vertragingsrente is in 2024 € 35,3 mln. minder dan begroot. Dit zijn betalingen aan de Europese Commissie die voortkomen uit (na)betalingen van TEM oftewel douane invoerrechten. Het budget is niet volledig benut, doordat de Europese Commissie (EC) in 2024 niet alle verzoeken tot betaling van vertragingsrente heeft ingediend.

Meevaller apparaatsuitgaven artikel 8 (Apparaat)

De apparaatsuitgaven vallen € 21,3 mln. lager uit. Dit komt met name door openstaande vacatures, met name bij de Concerndirectie Informatievoorziening en Openbaarmaking. Hiernaast zijn er lagere materiële uitgaven doordat er minder gebruik is gemaakt van o.a. dienstverlening van de Auditdienst Rijk (ADR).

Meevaller apparaats- en programmauitgaven Douane

Op artikel 9 Douane doet zich een meevaller voor van € 12,6 mln. Dit wordt grotendeels verklaard doordat de Douane een subsidie heeft ontvangen van € 11,7 mln. van de EC voor de financiering van 80% van de aanschafkosten voor specifieke scan-, detectie- en laboratoriumtechniek en bijbehorende onderhoudskosten. De verwachting is echter dat de uitgaven in 2026 vallen.

Overige meevallers (en tegenvallers)

Onder overige meevallers van per saldo € 6,7 mln. vallen beperkte meevallende uitgaven op de specifieke budgetten van artikel 2 Financiële markten, artikel 3 Financieringen, artikel 5 exportkredietverzekeringen en op de apparaats- en programmauitgaven van de Belastingdienst.

Prioriteren van beleid met aandacht voor de uitvoering en arbeidsmarkt

De krapte op de arbeidsmarkt in Nederland is ook merkbaar bij Financiën, met name bij verschillende typen juristen, IT-functies, en fiscalisten. De arbeidsmarktkrapte is niet alleen zichtbaar in beleidsontwikkeling, maar ook in de uitvoering en handhaving van beleid en de staatsrechtelijke aspecten die met beleid gemoeid zijn. Ingrijpende budgettaire, politieke en beleidsmatige veranderingen kunnen de concurrentiepositie van de Rijksoverheid/Financiën en de krapte op de arbeidsmarkt verslechteren.

Ieder Directoraat-Generaal (DG) heeft een strategisch personeelsplan (SPP) waarin visie, strategische analyse van de personele behoefte en het beschikbare aanbod op de arbeidsmarkt gekoppeld worden aan concrete maatregelen om personele knelpunten aan te pakken. Hiermee beoogt Financiën de continuïteit van (het werk van) Financiën te borgen; niet alleen op korte maar ook op de (meerjarige) lange termijn.

Naast planvorming werkt Financiën actief aan het vergaren en actueel houden van kennis over actuele ontwikkelingen in de arbeidsmarkt: welke functies zijn in welke organisatieonderdelen nodig? Waar ontstaan knelpunten in de bezetting? Hoe worden die knelpunten aangepakt? Past de wijze waarop personeel wordt geworven nog wel bij de huidige generatie?

Daarnaast zorgt vroegtijdige afstemming tussen beleid en uitvoering over (nieuwe) wetgeving voor beter uitvoerbaar beleid en efficiëntere inzet van de krappe personele capaciteit. Om dit te toetsen zijn verschillende safeguards ingebouwd zoals de invoerings- en uitvoeringstoets, waarmee beoogd wordt te voorkomen dat beleid in uitvoering wordt genomen dat op het moment niet uitvoerbaar is. Bijvoorbeeld vanwege een gebrek aan uitvoeringscapaciteit om het beleid kwalitatief goed uit te voeren. Door gebruik te maken van het beleidskompas wordt vroegtijdig inzichtelijk gemaakt wat de impact van nieuw beleid op de personele capaciteit is en welke personele maatregelen nodig zijn.

Aangezien in de planvorming en ramingen rekening gehouden wordt met onderbezetting en krapte, vertaalt dit zich niet altijd direct in onderuitputting. Zoals hierboven te lezen is, kent onderuitputting veel verschillende oorzaken. We zien dat bij eerder genoemde functies onderbezetting is, maar over het algemeen is de onderbezetting het afgelopen jaar afgenomen, zoals bij de Belastingdienst. Moeilijk vervulbare functies en tijdelijke werkzaamheden worden gevuld met externe inhuur. Dit zorgt juist voor extra personele uitgaven. DG's spannen zich maximaal in voor continue werving, verambtelijking en investeren in het behoud van bestaand personeel.

5. Beleidsartikelen

Artikel 1 Belastingen

A. Algemene doelstelling

Het genereren van inkomsten voor de financiering van overheidsbeleid. Solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving is hiervoor de basis. Doeltreffende en doelmatige uitvoering door de Belastingdienst van die wet- en regelgeving dragen bij aan de bereidheid van burgers en bedrijven om hun wettelijke verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen (compliance).

Onder ‘compliance’ verstaat de Belastingdienst dat burgers en bedrijven bereid zijn hun wettelijke fiscale verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst structureel uit zichzelf na te komen. De term ‘bereidheid’ geeft aan dat de Belastingdienst ernaar streeft dat belastingplichtigen uit zichzelf fiscale regels naleven, zonder (dwingende en kostbare) acties van de kant van de Belastingdienst. Als burgers en bedrijven hun wettelijke verplichtingen nakomen, dan komt belastinggeld de staatskas binnen zoals de wetgever beoogt.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Op grond van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (Awr) en de Invorderingswet 1990 voert de Belastingdienst de heffing en inning van de rijksbelastingen uit. Op grond van de Wet op de bijzondere opsporingsdiensten voert de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst de handhavingstaken uit op het gebied van de economische ordening en financiële integriteit.

De minister bevordert, door inzet van de Belastingdienst, naleving van wet- en regelgeving door passende dienstverlening te leveren, massale processen juist en tijdig uit te voeren, adequaat toezicht uit te oefenen en waar nodig naleving bestuurs- of strafrechtelijk af te dwingen.

Aanvullende beleidsinformatie, zoals de strategie, doelen en prestatie-indicatoren van de Belastingdienst zijn te vinden in onderdeel F2 van dit artikel.

C. Beleidsconclusies

In het beleidsverslag worden de beleidsresultaten van de Belastingdienst over het jaar 2024 gepresenteerd. De activiteiten van de Belastingdienst zijn gericht op handelen vanuit dienstbaarheid en het actief luisteren naar de samenleving, met daarbij aandacht voor het bouwen aan het vertrouwen bij zowel burgers als bedrijven. Ter bevordering van de dienstbaarheid hebben we het gemak voor burgers en bedrijven vergroot door de oprichting van een extra ondernemersplein ter ondersteuning van startende ondernemers en de lancering van pilots voor Vroegsignalering. Deze initiatieven hebben bijgedragen aan de doelstelling voor het vergroten van het gemak voor zowel burgers als bedrijven. De resultaten van onze inspanningen zijn verder zichtbaar in een aanzienlijk verbeterde bereikbaarheid van de BelastingTelefoon in vergelijking met 2023, evenals een hogere afhandeling van hulpverzoeken van zowel burgers als bedrijven. De Belastingdienst beschouwt rechtsstatelijkheid als een belangrijke basis voor de uitvoering van haar werkzaamheden. Naast het uitvoeren van de reguliere taken is de Belastingdienst daarom in 2024 verder gegaan met het uitvoeren van herstelwerkzaamheden met betrekking tot o.a. box 3 en de Fraude Signalering Voorziening (FSV). Voor box 3 zijn voorbereidingen getroffen voor aanvullend herstel naar aanleiding van de arresten van de Hoge Raad. Tevens zijn de laatste brieven verstuurd naar de burgers die in de FSV geregistreerd stonden. Ten slotte, hebben de in 2024 genomen activiteiten invloed op de prestatie-indicatoren, zoals gepresenteerd in artikel 1. In onderdeel F2 «Belastingdienst» wordt gerapporteerd over de set kengetallen en prestatie-indicatoren.  

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

De aangegane verplichtingen in 2024 vallen € 407,7 mln. hoger uit dan in de vastgestelde begroting. Dit hangt voor een deel samen met de hogere uitgaven (€ 442,9 mln.). Dit deel wordt toegelicht onder 'Uitgaven'.

De belangrijkste overige wijzigingen die bij de verplichtingen zijn opgetreden (per saldo ‒ € 35 mln.) is het saldo van meer aangegane verplichtingen op ICT opdrachten en minder bij inhuur externen. De aangegane verplichtingen voor inhuur externen zijn lager omdat er voor 2025 vooral halfjaarlijkse contracten zijn afgesloten in plaats van jaarcontracten waardoor contracten met een lagere waarde zijn ingelegd. De aangegane verplichtingen voor ICT opdrachten waren hoger in verband met een herijking van de verplichting als gevolg van onderhandelingen en besluitvorming betreffende meerjarige contracten.

Uitgaven

De uitgaven zijn in totaal € 442,9 mln. hoger dan begroot in de vastgestelde begroting. De belangrijkste oorzaken van de hogere uitgaven worden hieronder vermeld.

Personele uitgaven

De personele uitgaven vallen per saldo € 407,1 mln. hoger uit dan oorspronkelijk begroot. Samenvattend is dit met name het gevolg van de nieuwe Cao en stijgende tarieven voor externe inhuur. Hiervoor is loonbijstelling overgeheveld naar de Belastingdienst (€ 192 mln. in 2024). Daarnaast zijn er extra uitgaven gedaan ten behoeve van de bereikbaarheid van de BelastingTelefoon, activiteiten van de Belastingdienst ten behoeve van Herstel Toeslagen, Box 3 (herstel), uitvoeringskosten voor nieuwe fiscale wet- en regelgeving, de uitvoering van het herstel Fraude Signalering Voorziening (FSV) en van het Minnelijke Schuldsanering Natuurlijke Personen-traject (MSNP), invordering van coronaschulden en de Regeling Vervroegd Uittreden (RVU) waarbij personeel conform vastgestelde Cao recht heeft op (gedeeltelijke) compensatie van loon bij eerder stoppen met werken. Daarnaast was er een hogere instroom van personeel dan eerder verwacht.

Materiële uitgaven

De materiële uitgaven vallen per saldo € 54,0 mln. lager uit. Dit komt met name omdat hier overheadsbudget wordt gebudgetteerd wat herschikt wordt naar personele uitgaven vanwege diverse fte-gebonden uitgaven (zoals huisvesting, thuiswerkvergoeding, opleidings- en reiskosten).

Opdrachten

De uitgaven aan opdrachten vallen € 86,4 mln. hoger uit. Dit is met name het gevolg van een duurder contract voor hard- en software en daarnaast zijn de uitgaven hoger door een combinatie van factoren, zoals prijsstijgingen, diverse contracten zijn eerder afgesloten dan verwacht en budgetoverhevelingen vanuit Toeslagen en Douane voor (ICT-)kosten die de Belastingdienst in opdracht van Douane en Toeslagen maakt.

(Schade)vergoeding

De schadevergoedingen zijn € 100,3 mln. lager dan oorspronkelijk begroot. Voornaamste oorzaak, zoals ook in de 1e suppletoire begroting toegelicht, is de schuif van € 70 mln. naar latere jaren voor de uitvoerings- en compensatiekosten voor herstel Fraude Signalering Voorziening (FSV) en minnelijke schuldsaneringstraject (MSNP) en een herschikking van € 15 mln. naar het personeelsbudget voor de uitvoeringskosten op basis van een bijgestelde raming. Daarnaast vielen de uitgaven lager uit, omdat de vergoedingen in een aantal gevallen lager uitvallen en heeft bij een gedeelte van de vergoedingen de uitkering niet volledig dit jaar plaatsgevonden.

Rente

De belasting- en invorderingsrente is € 98,5 mln. hoger dan geraamd. Dit heeft vooral te maken met de uitbetaling van invorderingsrente van € 77 mln. in 2024 in de zaak Sondervermögen (waarin de Hoge Raad heeft bepaald dat een Duits fonds geen buitenlands belastingplichtige is in Nederland) en de herstelactie invorderingsrente (terugbetalen van te veel ontvangen invorderingsrente door de Belastingdienst, ca. € 30 mln.).

Ontvangsten

Belastingontvangsten

Voor een toelichting op de belastingontvangsten, zie het Financieel Jaarverslag Rijk 2024 (FJR), hoofdstuk 2.2 "De ontwikkeling van de inkomsten". Tabel 2 in bijlage 3 "De belasting- en premieontvangsten in 2024 op kasbasis" van het FJR bevat een uitsplitsing van de belastingontvangsten.

In onderstaande tabel staat de aansluiting van de belastingontvangsten in het FJR 2024 en de belastingontvangsten op artikel 1. Van het totaal van de geïnde belastingontvangsten van € 283,8 mld. worden de ontvangsten afgetrokken die ten behoeve van het Gemeentefonds, het Provinciefonds en het BES-Fonds worden afgezonderd, op grond van de Financiële-verhoudingswet en de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Tevens wordt het Btw-compensatiefonds gevoed vanuit de belastingontvangsten. De belastingontvangsten die de Douane int, worden verantwoord op artikel 9 Douane. Het resterende bedrag van € 213,3 mld. wordt als belastingontvangsten verantwoord op artikel 1 van de Financiënbegroting.

Bekostiging

De ontvangsten uit het doorbelasten van vervolgingskosten (aanmaningen, dwangbevelen, beslaglegging etc.) zijn € 55,1 mln. hoger uitgevallen ten opzichte van de vastgestelde begroting. De raming was in de loop van 2024 al naar boven bijgesteld naar aanleiding van hogere realisatie in 2023. Gedurende 2024 bleken de realisaties ook boven het niveau van 2023 te liggen. Vooral de ontvangsten in relatie tot de inkomensheffing en de omzetbelasting waren hoger dan verwacht.

Rente

De ontvangsten aan belasting- en invorderingsrente zijn € 373,9 mln. hoger dan geraamd in de vastgestelde begroting. Eerder was de raming naar boven bijgesteld vanwege de hogere realisaties in 2023, een hogere belastinggrondslag en de nieuwe rentestand. De hogere ontvangsten aan belastingrente deden zich met name voor bij de vennootschapsbelasting. De hogere ontvangsten aan invorderingsrente komen vooral door de hogere ontvangsten over coronaschulden.

Boetes en schikkingen

De ontvangsten uit boetes en schikkingen zijn € 78,3 mln. hoger dan oorspronkelijk geraamd. De raming was eerder naar boven bijgesteld naar aanleiding van realisaties in 2023 en de hoger dan verwachte realisaties in 2024. De realisaties stijgen boven het niveau van 2023 en de jaren daarvoor. Dit lijkt verband te houden met in ieder geval een hoger aantal belastingplichtigen. De hogere ontvangsten zijn onder andere toe te schrijven aan hogere boeteontvangsten in relatie tot de inkomstenbelasting.

Apparaatsontvangsten

De apparaatsontvangsten vallen € 62,9 mln. hoger uit dan begroot. Het verschil wordt met name veroorzaakt door een incidentele ontvangst van circa € 22 mln. ter afsluiting van een civielrechtelijke zaak. Daarnaast waren de ontvangsten hoger door dienstverlening aan derden in het kader van de voorziening voor videobellen, voor geleverde diensten ten behoeve van het overheidsdatacenter en door hogere ontvangsten van het UWV met betrekking tot ziekte-, zwangerschaps- en transitievergoedingen.

F1. Fiscaal beleid en wetgeving Belastingplanpakket

Fiscaal beleid wordt niet alleen ingezet om inkomsten te genereren waarmee belangrijke overheidsuitgaven zoals zorg, sociale zekerheid en onderwijs worden betaald. Het wordt ook gebruikt om doelen te stimuleren zoals het aanpakken van belastingontwijking, stimuleren van vergroening en het verbeteren van koopkracht.

Het grootste jaarlijkse pakket wetgeving is het Belastingplan maar in 2024 is er ook aan veel ander fiscaal beleid gewerkt. Bijvoorbeeld de Fiscale Verzamelwet, de Wet gegevensdeling Douane, Wet aanpassing hersteloperatie toeslagen, Wet tegemoetkoming schuldregeling, het Eindejaarsbesluit en de Eindejaarsregeling.

Het pakket Belastingplan 2024 (BP24) bestond uit 15 wetsvoorstellen en raakte aan veel aspecten van het belastingstelsel. Zoals het bestrijden van belastingontwijking, fiscale vergroening, vereenvoudiging en het verbeteren van koopkracht.

Met 15 wetsvoorstellen was het pakket BP24 omvangrijk, ook ten opzichte van eerdere jaren. Dit werd gedeeltelijk veroorzaakt door de keuze van het demissionaire kabinet om de maatregelen over meerdere wetsvoorstellen te verdelen. Zo waren er twee wetsvoorstellen met klimaatmaatregelen (industrie & elektriciteit en glastuinbouw). Dat leidde enerzijds tot een groot pakket, maar bood het parlement – ondanks dat de voorstellen meeliepen in het snelle parlementaire proces van het Belastingplan - ook meer ruimte om de wetsvoorstellen zelfstandig te wegen en over te stemmen.

Door het verkiezingsreces werd ook de behandeling van het Belastingplan versneld. Desalniettemin zijn alle 15 wetsvoorstellen voortvarend behandeld en op 26 oktober 2023 aangenomen door de Tweede Kamer. Daarbij zijn door de leden van de Tweede Kamer ook veel amendementen ingediend en aangenomen. Bijvoorbeeld het amendement Van der Lee om het wettelijk minimumloon (WML) te verhogen en dit te dekken door (inkomen uit) vermogen meer te belasten.

De Eerste Kamer had bij de behandeling veel vragen over de gevolgen van deze amendementen. Onder andere op de samenhang tussen de wetsvoorstellen maar ook over de negatieve gevolgen voor de Nederlandse economie. Dit ging met name over de zwaardere belasting van vermogen maar ook over het versoberen van de zogeheten ‘expatregeling’ en de klimaatmaatregelen voor de glastuinbouw en de industrie.

Hiertoe heeft het demissionaire kabinet toegezegd om bij de Voorjaarsnota 2024 alternatieve maatregelen te presenteren voor de zwaardere belasting van vermogen en de versobering van de expatregeling. Uiteindelijk heeft de Eerste Kamer op 19 december 2023 het wetsvoorstel industrie & elektriciteit verworpen en de rest van het BP24 pakket aangenomen. Ook het wetsvoorstel voor de verhoging van het WML werd op 16 april 2024 verworpen.

F2. Belastingdienst

Doelen en prestatie-indicatoren

De set prestatie-indicatoren sluit aan bij de Uitvoerings- en Handhavingsstrategie van de Belastingdienst. Op die manier zijn prestatie-indicatoren een uiting van de strategie van de organisatie en kan, in lijn met de strategie, gestuurd worden op resultaten en effecten.

• – Daarnaast rapporteren we de belastingmoraal en het vertrouwen in de Belastingdienst op een schaal van 1 t/m 5.

• – Belevingsindicatoren en objectieve prestatie-indicatoren op de volgende vier tussendoelen van compliance:

  • • Een adequate behandeling (juist, tijdig, proportioneel);

  • • Effectief informeren over rechten en plichten;

  • • Het nakomen van verplichtingen zo makkelijk mogelijk maken (gemak);

  • • Op gepaste wijze corrigerend optreden bij niet-naleving.

Op ieder tussendoel is een belevingsindicator geformuleerd die de ervaring van burgers en bedrijven met betrekking tot de tussendoelen van de Belastingdienst inzichtelijk maakt. Met de belevingsindicatoren brengt de Belastingdienst in kaart hoe burgers en bedrijven de tussendoelen beoordelen.

Bij de prestatie-indicatoren lichten wij de indicatoren toe die negatief afwijken van de streefwaarde. Voor enkele indicatoren waren overigens in de begroting 2024 nog geen streefwaarden opgenomen; dan is in dit Jaarverslag de streefwaarde ‘nog niet bekend’ (n.n.b.) opgenomen.

Percentage van het nalevingstekort dat de Belastingdienst corrigeert bij burgers (IH)

Percentage van het nalevingstekort dat de Belastingdienst corrigeert bij burgers (IH) Het percentage van het nalevingstekort dat de Belastingdienst corrigeert bij Burgers is gestegen van 51,1% (2023) naar van 92,7% (2024). Het geschatte nalevingstekort uit de meest recente steekproef Particulieren is aanzienlijk gedaald van € 904 miljoen naar € 566 miljoen in 2024. Deze daling is in lijn met een steeds betere voorinvulling van aangiftegegevens en een mede daardoor verbeterde compliantie binnen de doelgroep particulieren. Het financieel belang van het gecorrigeerde nalevingstekort binnen de doelgroep particulieren blijft met € 524,5 miljoen (2024) op het niveau van eerdere jaren, rond de € 500 miljoen per jaar, door een goede risico-detectie en een daarop afgestemde mix van handhavingsinstrumenten.

Adequate behandeling

De Belastingdienst geeft burgers en bedrijven een adequate behandeling (correct en passend).

De prestaties van de Belastingdienst op het gebied van adequate behandeling zijn hierboven weergegeven. De indicatoren afgehandelde klachten binnen Algemene wet bestuursrecht-termijn (Awb), percentage burgers en bedrijven dat op afspraak tijdig wordt teruggebeld door een Belastingdienst-medewerker, percentage tijdig afgehandelde verzoeken tot registratie, kwaliteit volgens interne fiscale kwaliteitscontrole en percentage definitieve aanslagen IH dat binnen een jaar na aangifte is opgelegd voldoen aan de streefwaarde. De overige indicatoren met belangrijke negatieve afwijkingen van de streefwaarde of die in de ontwerpbegroting 2024 nieuwe streefwaarden hebben gekregen worden hieronder toegelicht.

Afgehandelde bezwaren binnen Awb-termijn

De doelstelling om 90% of meer van de afgedane bezwaren binnen de Awb-termijn te behandelen is niet gehaald. Deze afwijking wordt met name verklaard door de overschrijding van de termijnen bij het belastingmiddel inkomstenbelasting. Bij dit middel was er een aanzienlijke toename van het aantal bezwaarschriften en verzoeken om ambtshalve vermindering, die grotendeels gerelateerd waren aan box 3 uit voorgaande jaren. Dit resulteerde in een vertraging van de doorstroming en het oplopen van de voorraden. Bij afdoening zijn veel bezwaarschriften reeds buiten termijn. In 2024 heeft de Belastingdienst verschillende maatregelen genomen om de situatie binnen de inkomstenbelasting te verbeteren. Daarnaast speelt de bezwaarvoorraad bij de erfbelasting, Belasting voor Personenauto's en Motorfietsen (BPM) en Motorrijtuigenbelasting (MRB) een rol, al hebben deze, gezien de omvang, slechts een beperkte invloed op het totaal van de prestatie-indicator.

Effectief Informeren

De Belastingdienst informeert burgers en bedrijven effectief over hun rechten en plichten.

De realisatiestanden over 2024 voor de burgers en bedrijven die aangeven dat de Belastingdienst hen voldoende informeert, zijn weergegeven. De indicatoren bereikbaarheid webcare, klanttevredenheid balie en klantontevredenheid website, balie, BelastingTelefoon en aantal registraties waarmee MKB-ondernemers participeren in FD-convenanten voldoen aan de streefwaarde. De overige indicatoren worden hieronder toegelicht.

Antwoorden op vragen via de BelastingTelefoon zijn kwalitatief juist

De resultaten op de prestatie-indicator zijn in 2024 min of meer constant gebleven. Het achterblijven van de realisatie wordt grotendeels veroorzaakt doordat de dialoogondersteuning, waar de informatie uit wordt gehaald voor communicatie naar klant, niet goed werd gebruikt. Binnen de verantwoordelijke vestigingen worden aan de hand van de analyses specifieke acties ondernomen m.b.t. instructie, opleiding en extra metingen, om het resultaat tot het niveau van de afgesproken streefwaarde te laten stijgen. Daarnaast wordt er gewerkt aan een nieuwe structuur binnen de dialoogondersteuning, wat zal bijdragen aan verbetering.

Bereikbaarheid BelastingTelefoon

De bereikbaarheid van de BelastingTelefoon is ten opzichte van 2023 verbeterd, van 81,5% naar 87,8% en toont hiermee een herstel. Het verhogen van de netto beltijd, callreductie en verlengen van de verblijfsduur van de medewerkers aan de telefoon zorgden voor een positieve bijdrage aan dit succes en heeft in de maandelijkse cijfers t.o.v. 2023 geleid tot een verbetering van bereikbaarheid. Het streven is om in de komende jaren de productiviteit verder te verbeteren en zo toe te groeien naar de streefwaarde van 90% bereikbaarheid.

Klanttevredenheid Website

De klanttevredenheid van de website ligt met 82,2% enkele procentpunten onder de streefwaarde van 85%. De realisatie ligt weliswaar onder de streefwaarde, maar toont in tegenstelling tot december 2023 een verbetering van 2,7%. Er is in 2024 gewerkt aan een nieuwe opzet voor de website. De verwachting is dat dit een gunstig effect zal gaan hebben op deze prestatie-indicator. De nieuwe website gaat in 2025 de fase in waarin het effect verder zichtbaar zou moeten zijn. In 2024 zijn verder metingen gedaan op de website om onder andere de klanttevredenheid te verbeteren. De voornaamste bevindingen waren dat mensen vastliepen in de zoektocht naar informatie wat leidde tot een negatievere waardering van de klanttevredenheid. Het concept van de nieuwe website zal waarschijnlijk leiden tot een betere waardering van de content.

Klanttevredenheid BelastingTelefoon

Ook de klanttevredenheid van de BelastingTelefoon scoort met 79,4% onder de streefwaarde van 83%. Dit lijkt met name te komen doordat de bereikbaarheid en wachttijd nog niet op het gewenste niveau zijn. Echter met een eindrealisatie van afgerond 76% in 2023 en 69% in 2022 is er wel een aanzienlijke verbetering zichtbaar op deze prestatie-indicator, dit loopt parallel met de verbetering van de bereikbaarheid. De Belastingdienst zet zich verder in om deze prestatie-indicator te sturen door een goede bereikbaarheid en focus op operationele sturing van de medewerkers aan de telefoon.

Gemak

De Belastingdienst streeft ernaar om het voor burgers en bedrijven zo makkelijk mogelijk te maken om te voldoen aan fiscale verplichtingen.

De realisatiestanden over 2024 voor de burgers en bedrijven die aangeven dat ze gemak ervaren zijn weergegeven. Het percentage aangiften IH-NW waarbij de belastingplichtige niet hoeft aan te vullen voldoet aan de streefwaarde.

Corrigerend optreden

De Belastingdienst treedt op gepaste wijze corrigerend op bij niet-naleving.

De realisatiestanden over 2024 voor de burgers en bedrijven die aangeven corrigerend optreden te ervaren, zijn weergegeven. De indicatoren percentage processen-verbaal dat leidt tot veroordeling of transactie, percentage van de opsporingscapaciteit dat wordt ingezet op omgevingsgerichte strafonderzoeken, inning invorderingsposten binnen een jaar en het percentage oninbaarheid voldoen aan de streefwaarde. De overige indicatoren die afwijken van de streefwaarde worden hieronder toegelicht.

Betalingsachterstand

De betalingsachterstand was in 2024 met 4,2% hoger dan de streefwaarde van ≤3,5%. Dit verhoogde percentage is een gevolg van het beëindigen van bijna 50.000 betalingsregelingen Corona (BRC). Vanaf september 2023 zijn betalingsregelingen ingetrokken van ondernemers die niet voldeden aan de verplichtingen van de regeling. De Belastingdienst heeft in 2024 maatregelen genomen om de achterstanden weg te werken en te werken in de actualiteit. Onder andere heeft de Belastingdienst eind 2024 een taskforce opgericht en het Programma Inning in Control waarvan de eerste resultaten in 2025 worden verwacht.

Artikel 2 Financiële markten

A. Algemene doelstelling

Beleid en regelgeving maken voor een stabiele en integere werking van financiële markten, met betrouwbare dienstverlening van financiële instellingen aan burgers en bedrijven.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De minister van Financiën bevordert het goede functioneren van het financiële stelsel en heeft een regisserende rol. De minister is verantwoordelijk voor de goede werking van het betalingsverkeer. De minister is daarnaast verantwoordelijk voor goed functionerende en integere financiële markten en voor de Nederlandse wetten en regels ten aanzien van de financiële markten en de institutionele structuur van het toezicht. Verder draagt de minister samen met de minister van Justitie en Veiligheid verantwoordelijkheid voor wet- en regelgeving om het gebruik van het financieel stelsel voor het witwassen van geld en het financieren van terrorisme te voorkomen. Ook is de minister verantwoordelijk voor de regelgeving van bepaalde bijzondere financiële beroepsgroepen, zoals accountants. De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) voeren het daadwerkelijke toezicht op de financiële markten uit. Dat wil zeggen dat de minister verantwoordelijk is voor het functioneren van het toezichtsysteem als geheel en verantwoordelijk is voor de uitvoering van het toezicht door DNB en de AFM. Echter, om de onafhankelijke positie van de toezichthouders te bevorderen is de minister noch verantwoordelijk noch bevoegd ten aanzien van individuele besluiten van de toezichthouders, en beschikt de minister niet over toezichtvertrouwelijke informatie. Daarnaast worden steeds meer toezichttaken op Europees niveau belegd. Zo voert de Europese Centrale Bank ook in belangrijke mate het toezicht op grote en grensoverschrijdende Europese banken uit.

De randvoorwaarden die de minister stelt voor een integer en stabiel systeem hebben hun basis in de Wet op het financieel toezicht (Wft) en de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme. Het gaat hierbij om (het toezicht op nakoming van) regelgeving die financiële instellingen stimuleert en verplicht om op integere en transparante wijze te werk te gaan. Deze regelgeving en dit toezicht dragen eraan bij dat consumenten en bedrijven met voldoende informatie en vertrouwen financiële producten kunnen afnemen.

Tot slot bevordert de minister het verantwoord financieel gedrag door de burger en zet zich in voor de ongestoorde voorziening van voldoende munten in circulatie.

Verantwoordelijkheden minister van Financiën op de BES-eilanden

Bonaire, Sint-Eustatius en Saba (BES-eilanden) zijn openbare lichamen in de zin van de Grondwet. De verantwoordelijkheid van de minister van Financiën ten aanzien van de toezichttaken voor de BES-eilanden is dezelfde als voor Europees Nederland, omdat de verhouding tussen de minister en de toezichthouders dezelfde is. Het toezicht op de BES-eilanden is net als in Nederland op afstand geplaatst bij DNB en de AFM; de minister van Financiën is systeemverantwoordelijk.

C. Beleidsconclusies

Meetbare gegevens

Kengetallen financiële stabiliteit

Financiële stabiliteit staat centraal in het beleid van de minister van Financiën ten aanzien van de financiële sector. Een belangrijk onderdeel hierbij zijn de buffers die banken hebben zodat zij weerbaarder zijn. In het prudentieel raamwerk voor banken gelden zowel ongewogen als gewogen kapitaaleisen. Twee belangrijke indicatoren zijn de zogenaamde leverage ratio en de Common Equity Tier 1 (CET1)-ratio. In 2021 hadden banken – mede vanwege de toegenomen economische onzekerheid als gevolg van COVID-19 en het advies van de Europese Centrale Bank (ECB) om geen dividend uit te keren – relatief hoge buffers. In 2022 nam deze onzekerheid af en zijn beide typen buffers gedaald. Dit was onder andere het gevolg van hogere dividenduitkeringen en inkoop van eigen aandelen door banken. Het afgelopen jaar zijn de buffers nagenoeg gelijk als in 2023. De gemiddelde leverage ratio blijft ruim boven de wettelijke vereisten van 3,5% voor mondiale syteemrelevante banken en 3% voor overige Europese banken. Ook de gemiddelde CET1-ratio is ruim boven de minimale Europese vereisten van 8% tot 10%.

Bron: DNB (Solvency II: jaar- en kwartaalrapportages)

Kengetallen betalingsverkeer

Het ministerie van Financiën zet zich, samen met DNB, in voor een efficiënt, veilig en toegankelijk betalingsverkeer. Hierbij wordt nauw samengewerkt in het kader van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB), waarin banken, betaaldienstverleners en maatschappelijke organisaties zijn vertegenwoordigd.

Om de goede werking van het girale betalingsverkeer te borgen, is in de Regeling Oversight goede werking betalingsverkeer opgenomen dat de beschikbaarheid van pinnen (inclusief contactloos betalen) 99,88% moet zijn. Deze norm richt zich tot de private partijen die het girale betalingsverkeer verzorgen en wordt gehandhaafd door DNB. Voor de beschikbaarheid van mobiel en internetbankieren bestaan geen wettelijke eisen. Desalniettemin is ook bij deze betaalmethodes de beschikbaarheid zeer hoog, zoals blijkt uit onderstaande tabel.

Voorts vindt de minister van Financiën het van belang dat de toegang tot contant geld voldoende is. In het MOB zijn hier (niet-bindende) afspraken over gemaakt tussen de banken, maatschappelijke organisaties en DNB, waarbij de doelstelling is dat in principe alle Nederlandse huishoudens binnen een straal van 5 kilometer (hemelsbreed) contant geld moeten kunnen opnemen. Uit onderstaande cijfers blijkt dat deze norm vrijwel overal wordt gehaald.

Bron: Bereikbaarheidsmonitor Ondernemers en Geldautomaten (voor de jaren 2020 t/m 2023).

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

Garantie SRF

Sinds 2016 had Nederland een individuele kredietlijn aan de Gemeenschappelijke Afwikkelingsraad (Single Resolution Board). Deze kredietlijn was bedoeld als voorfinanciering voor het in resolutie brengen van een Nederlandse bank. De garantieverplichting aan het SRF (Single Resolution Fund) van circa € 4 mld. is vervallen aan het einde van de overgangsperiode van de bankenunie per 1 januari 2024. Door een wijziging van de begrotingssystematiek rondom het vrijvallen van garanties, wordt vrijval niet meer in de realisatiekolom gepresenteerd.

Uitgaven

Bekostiging

Overig

De post overig valt in 2024 € 1,6 mln. lager uit dan begroot. Dit komt met name door een overboeking van artikel 2 Financiële Markten naar artikel 1 Belastingen. Deze overboeking is gedaan vanwege werkzaamheden die de Belastingdienst namens Financiële Markten uitvoert rond het verbod op contante betalingen boven de € 3.000.

Opdrachten

Schadeloosstelling SNS REAAL Holding (SRH)

In 2024 is de realisatie van schadeloosstelling SRH € 5,9 mln. lager dan begroot. Er zijn vorig jaar minder bezwaarzaken behandeld en toegewezen dan waar in de eerste instantie op was begroot.

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Overig

In 2024 is de realisatie van de post overig € 2,5 mln. hoger dan begroot. Dit komt voornamelijk door extra incidentele kosten voor het geleidelijk ontsluiten van de UBO-registers, hetgeen meer tijd kost dan gedacht (juridisch en technisch complex). Deze registers zijn in 2022 gesloten naar aanleiding van een uitspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJEU).

Ontvangsten

Bekostiging

Toename munten in circulatie

In 2024 zijn er via DNB meer munten in omloop gebracht dan er uit omloop zijn teruggekomen. Als gevolg daarvan heeft DNB het afgelopen jaar per saldo een bedrag van € 4,6 mln. aan nominale waarde van in de markt uitgezette munten aan de schatkist toegevoegd.

Ontvangsten

Overig

In 2024 is de realisatie van de overige ontvangsten € 1,1 mln. hoger dan de vastgestelde begroting. Dit komt met name door diverse verrekeningen van voorschotten.

Artikel 3 Financieringsactiviteiten publiek-private sector

A. Algemene doelstelling

Het borgen van publieke belangen via het aandeelhouderschap op een zo efficiënt mogelijke wijze.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Bovenstaande instrumenten zijn verschillend van aard. De bevoegdheden die voortvloeien uit het Burgerlijk Wetboek, Comptabiliteitswet, Wet stichting administratiekantoorbeheer financiële instellingen en de Kernenergiewet vormen de basis van de (formele) zeggenschap. De overige instrumenten hebben een meer informeel karakter, zijn richtinggevend (zoals de Corporate Governance Code) of dienen als randvoorwaarde om invulling te kunnen geven aan de beleidsdoelstelling (zoals de beschikbaarheid over en/of toegang tot de benodigde kennis).

C. Beleidsconclusies

In 2024 is naar aanleiding van het regeerprogramma gestart met een onderzoek naar de integratie van Invest International en Invest-NL. Bij dit onderzoek (‘verkenning’) is de centrale vraag of, en zo ja onder welke voorwaarden, een integratie van beide organisaties mogelijk is op zodanige wijze dat de beleidsdoelen van beide organisaties worden versterkt.

In 2024 is de verkoop van TenneT Duitsland aan de Duitse staat niet geslaagd. Het kabinet acht op dit moment een deelname van private investeerders in TenneT Duitsland de beste structurele oplossing voor de kapitaalbehoefte van TenneT Duitsland26. TenneT is gestart met de voorbereidingen voor het aantrekken van deze private investeerders.

De evaluatie van het aandeelhouderschap in de NS is afgerond en aan de Kamer aangeboden27. In de evaluatie is vastgesteld dat de structurele bereikbaarheid (de garantie dat Nederland per spoor bereikbaar blijft) niet volledig geborgd kan worden met uitsluitend wet- en regelgeving en/of een concessie. Uit de evaluatie blijkt dat het aandeelhouderschap in NS toegevoegde waarde heeft door de zeggenschapsrechten van de staat, en dat het behouden van NS als staatsdeelneming rechtmatig, doelmatig, uitvoerbaar en proportioneel is. Er is dus geen aanleiding om de vorm of de omvang van het aandelenbelang in NS te wijzigen.

De evaluaties van het aandeelhouderschap in COVRA en in Thales Nederland zijn in 2024 begonnen. Deze zullen in 2025 afgerond en gepubliceerd worden.

In 2024 is het staatsbelang in ABN AMRO verder afgebouwd. Op 11 september 2024 is een verkoopprogramma afgerond waarmee het staatsbelang is afgebouwd tot 40,5%28. Op 15 oktober 2024 is een nieuw verkoopprogramma aangekondigd waarmee het belang verder wordt afgebouwd tot circa 30%29. Op 31 december 2024 betrof het aandelenbelang van de staat 38,46%.

NLFI heeft op 10 juni 2024 advies uitgebracht over mogelijke toekomstopties voor de Volksbank 30. Op 1 oktober 2024 heeft de minister van Financiën in zijn appreciatie van het NLFI-advies aangegeven de conclusies van NLFI te volgen, namelijk dat een onderhandse verkoop of een beursgang de enige realistisch toekomstopties zijn31. Hiermee heeft de minister een richting gekozen waar de bank zich op kan voorbereiden. Een daadwerkelijk verkoopbesluit is op dit moment niet aan de orde32.

Beleidsinformatie

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de staatsdeelnemingen waarvan het beheer van het aandeelhouderschap ligt bij het ministerie van Financiën. Hierbij staat aangegeven hoeveel procent van de aandelen in handen is van de Staat, op welke wijze deze aandelen worden gehouden en in welke sector ze actief zijn.