Nr. 11 AMENDEMENT VAN HET LID VAN NISPEN C.S.

Dit amendement strekt ertoe de zaken van de op te heffen Centrale Raad van Beroep (hierna: CRvB) niet bij de vier bestaande gerechtshoven onder te brengen, maar bij een afzonderlijk vijfde gerechtshof, met als zittingsplaats Utrecht. Aangezien de zaken bij dit nieuwe gerechtshof grotendeels liggen op het terrein van het sociale bestuursrecht (sociale zekerheid en sociale verzekeringen), krijgt dit nieuwe gerechtshof de naam «Sociaal bestuursrechtelijk gerechtshof». Uit artikel 2, onder b, van de Wet op de rechterlijke organisatie (Wet RO) vloeit voort dat ook dit gerechtshof behoort tot de rechterlijke macht, zoals ook het geval is bij de vier territoriaal georganiseerde gerechtshoven. Gehandhaafd blijft de regeling uit het wetsvoorstel dat in deze zaken beroep in cassatie openstaat bij de Hoge Raad.

Hierdoor wordt de rechtseenheid en rechtszekerheid in het sociale zekerheidsrecht beter gewaarborgd. De rechtsmacht in hoger beroep ter zake van besluiten op grond van wetten die volgens het wetsvoorstel zouden overgaan van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van de State naar de gerechtshoven, wordt eveneens ondergebracht bij het gespecialiseerde Sociaal bestuursrechtelijk gerechtshof. Het onderdeel van het wetsvoorstel dat regelt dat de Hoge Raad in eerste en enige instantie bevoegd wordt voor zaken met betrekking tot de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren laat dit amendement wel intact.

De verdeling van zaken van de CRvB over de vier gerechtshoven zal wat indieners betreft ten eerste leiden tot uiteenlopende uitspraken en daarmee tot minder rechtseenheid en rechtszekerheid. Uiteenlopende rechtspraak over de sociale zekerheidswetgeving kan in cassatie niet zomaar worden gerepareerd, omdat bestuursorganen op grond van die wetgeving veel vrijheid hebben. Bovendien kan in cassatie in beginsel slechts over een onjuiste wetsuitleg worden geklaagd. Door de uiteenlopende rechtspraak zal de behoefte aan cassatie echter wel toenemen, wat volgens indieners zal leiden tot langere procedures en meer lasten voor rechtzoekenden, bestuursorganen en de rechterlijke macht zelf.

De verdeling van zaken van de CRvB zal derhalve niet alleen tot minder rechtseenheid, meer rechtsonzekerheid en hogere kosten leiden, maar ook tot verwatering en vernietiging van kennis. Van de huidige rechters van de CRvB wordt straks immers verwacht dat ze zeer verschillende soorten zaken moeten gaan behandelen en daarmee zal er minder ruimte zijn voor (deel)specialismes. Bovendien zal de bestaande hoogwaardige kwaliteitsinfrastructuur bij de CRvB niet overeind gehouden kunnen worden.

Voorgaande kritiek is tevens geuit door vrijwel alle betrokken rechterlijke instanties. Door (de rechtsmacht van) de CRvB onder te brengen bij de gewone rechterlijke macht en de rechtspraak over de sociale zekerheid in hoger beroep bij één gespecialiseerd gerechtshof te concentreren wordt wat het sociale zekerheidsrecht betreft aan deze kritiek tegemoetgekomen. Bovendien zijn rechters in het nieuwe gerechtshof op grond van bestaande wetgeving ook van rechtswege plaatsvervanger in de vier andere gerechtshoven en andersom. Daarmee wordt uitwisseling met en tussen de civiele rechtspraak, de strafrechtspraak en de belastingrechtspraak eenvoudig mogelijk indien daaraan behoefte bestaat.

Deze oplossing is ook budgettair neutraal omdat – anders dan bij onderbrenging van de rechtsmacht van de CRvB bij de bestaande gerechtshoven – geen investeringen in huisvesting nodig zijn. De CRvB, die in Utrecht is gevestigd, kan het huidige werk voortzetten, maar dan als onderdeel van de gewone rechterlijke macht. Ook worden op deze manier transitie- en reorganisatiekosten bespaard, waardoor het minder belastend is dan het voornemen om de huidige zaken van de CRvB te verdelen over de verschillende gerechtshoven.

Voor de goede orde wijzen indieners erop dat dit amendement de in het wetsvoorstel gemaakte keuze om cassatie mogelijk te maken tegen alle uitspraken van de CRvB intact laat. Het beroep dat op de Hoge Raad moet worden gedaan, zal door het behoud van de concentratie in CRvB-zaken echter in de praktijk beperkter kunnen zijn. Dat heeft als extra voordeel dat de Hoge Raad zich kan richten op de zaken die «ertoe doen».

Dit amendement voorziet er ook in dat de rechtsmacht in de zaken op grond van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen en de Wet op de rechtsbijstand die ingevolge het wetsvoorstel van de Raad van State overgaan naar de gewone rechterlijke macht, wordt opgedragen aan het Sociaal bestuursrechtelijk gerechtshof. Deze zaken liggen in de competentiesfeer van de CRvB. En zo wordt ook voor deze zaken de bestaande concentratie gehandhaafd.