Nr. 10 AMENDEMENT VAN HET LID VAN NISPEN C.S.

Dit amendement strekt ertoe de zaken van de op te heffen Centrale Raad van Beroep (hierna: CRvB) en het op te heffen College van Beroep voor het bedrijfsleven (hierna: CBb) onder te brengen bij een afzonderlijk vijfde gerechtshof in plaats van onderbrenging van de CRvB-zaken bij de vier bestaande gerechtshoven en onderbrenging van de CBb-zaken bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: ABRvS). Ter onderscheiding van de ABRvS als algemene hoogste bestuursrechter krijgt dit nieuwe gerechtshof de naam «Bijzonder bestuursrechtelijk gerechtshof». Uit artikel 2, onder b, van de Wet op de rechterlijke organisatie (Wet RO) vloeit voort dat ook dit gerechtshof behoort tot de rechterlijke macht, zoals ook het geval is bij de vier territoriaal georganiseerde gerechtshoven. Tegen alle uitspraken van het Bijzonder bestuursrechtelijk gerechtshof zal beroep in cassatie openstaan bij de Hoge Raad.

Hiermee willen indieners één deskundige geconcentreerde bestuursrechter in tweede feitelijke instantie creëren die, met behoud van specialisatie, bevoegd is te beslissen op de terreinen die daarvoor waren toebedeeld aan de CRvB en het CBb. Het is daarbij de bedoeling van de indieners dat alle medewerkers en raadsheren van het CBb met hun zaken meegaan.

De rechtsmacht in hoger beroep ter zake van besluiten op grond van wetten die volgens het wetsvoorstel zouden overgaan van de ABRvS naar de gerechtshoven, wordt eveneens ondergebracht bij het gespecialiseerde Bijzonder bestuursrechtelijk gerechtshof. Hierdoor wordt de rechtseenheid en rechtszekerheid in het sociale zekerheidsrecht optimaal gewaarborgd. Het onderdeel van het wetsvoorstel dat regelt dat de Hoge Raad in eerste en enige instantie bevoegd wordt voor zaken met betrekking tot de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren laat dit amendement wel intact.

De verdeling van zaken van de CRvB over de vier gerechtshoven zal wat indieners betreft ten eerste leiden tot uiteenlopende uitspraken en daarmee tot minder rechtseenheid en rechtszekerheid. Uiteenlopende rechtspraak over de sociale zekerheidswetgeving kan in cassatie niet zomaar worden gerepareerd, omdat bestuursorganen op grond van die wetgeving veel vrijheid hebben. Bovendien kan in cassatie in beginsel slechts over een onjuiste wetsuitleg worden geklaagd. Door de uiteenlopende rechtspraak zal de behoefte aan cassatie echter wel toenemen, wat volgens indieners zal leiden tot langere procedures en meer lasten voor rechtzoekenden, bestuursorganen en de rechterlijke macht zelf.

De verdeling van zaken van de CRvB zal derhalve niet alleen tot minder rechtseenheid, meer rechtsonzekerheid en hogere kosten leiden, maar ook tot verwatering en vernietiging van kennis. Van de huidige rechters van de CRvB wordt straks immers verwacht dat ze zeer verschillende soorten zaken moeten gaan behandelen en daarmee zal er minder ruimte zijn voor (deel)specialismes. Bovendien zal de bestaande hoogwaardige kwaliteitsinfrastructuur bij de CRvB niet overeind gehouden kunnen worden.

Verschillende betrokken rechterlijke instanties hebben zich uitgesproken voor deze samenvoeging. Onder andere de Raad voor de rechtspraak heeft aangegeven dat het onder meer voor de slagvaardigheid van het openbaar bestuur, de ontwikkeling van het bestuursrecht, de kwaliteit van de bestuursrechtspraak en vanwege de verwevenheid van recht, beleid en feiten in het bestuursrecht de voorkeur heeft om de bestuursrechtspraak op het niveau van de hoogste feitelijke instantie zoveel mogelijk te concentreren. Op deze wijze zal de zeer gespecialiseerde kennis van het CBb niet uit de reguliere rechtspraak verdwijnen en zal de hoogwaardige kwaliteitsstructuur bij de CRvB behouden blijven. Bovendien zijn rechters in het nieuwe gerechtshof op grond van bestaande wetgeving ook van rechtswege plaatsvervanger in de vier andere gerechtshoven en andersom. Daarmee wordt uitwisseling met en tussen de civiele rechtspraak, de strafrechtspraak en de belastingrechtspraak eenvoudig mogelijk indien daaraan behoefte bestaat.

Een andere reden waarom het onderbrengen van het CBb onder de rechterlijke macht, in plaats van bij de ABRvS, de voorkeur heeft is om alle mogelijke schijn van belangenverstrengeling te voorkomen. De bestuursrechter wordt immers geconfronteerd met geschillen waarin een spanningsveld bestaat tussen de bevoegdheden en belangen van bestuursorganen als uitvoerende macht, de door de wetgever geformuleerde bepalingen en de rechten en belagen van burgers. Om die reden is het van groot belang de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de bestuursrechter institutioneel zichtbaar te doen zijn.

De deskundigheid en uitgebreide ervaring van zowel het CBb als de CRvB en daarmee de kwaliteit van de geschilbeslechting kan met dit amendement volledig behouden blijven. Hiermee kan de overgang van deskundigheid en uiteindelijk ook de rechtspositie van alle medewerkers van het CBb worden gewaarborgd, dit in tegenstelling tot wat het huidige wetsvoorstel beoogt. Ook het argument dat het CBb te klein zou zijn om goed genoeg te kunnen functioneren wordt door de samenvoeging met het CRvB tot één gespecialiseerd gerechtshof ondervangen, voor zover het al een inhoudelijk juist argument zou zijn. Het CBb functioneert immers uitstekend en er zijn geen klachten. 91% van de rechtzoekenden was in 2014 tevreden over het CBb tegenover 84% van de rechtbanken en 79% van de gerechtshoven. (bron: «Zorg over bestuursrechtspraak bedrijfsleven, Staatscourant, nummer 10, dinsdag 31 mei 2016)

Voor de goede orde wijzen indieners erop dat dit amendement de in het wetsvoorstel gemaakte keuze om cassatie mogelijk te maken tegen alle uitspraken van de CRvB intact laat. Het beroep dat op de Hoge Raad moet worden gedaan, zal door het behoud van de concentratie in CRvB-zaken echter in de praktijk beperkter kunnen zijn. Dat heeft als extra voordeel dat de Hoge Raad zich kan richten op de zaken die «ertoe doen».

Dit amendement voorziet er tot slot ook in dat de rechtsmacht in de zaken op grond van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen en de Wet op de rechtsbijstand die ingevolge het wetsvoorstel van de Raad van State overgaan naar de gewone rechterlijke macht, wordt opgedragen aan Bijzonder bestuursrechtelijk gerechtshof. Deze zaken liggen in de competentiesfeer van de CRvB. En zo wordt ook voor deze zaken de bestaande concentratie gehandhaafd.