Nr. 1 JAARVERSLAG VAN INFRASTRUCTUUR EN MILEU (XII)

DEEL A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Aan de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, het jaarverslag met betrekking tot de begroting van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (XII) over het jaar 2013 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Infrastructuur en Milieu decharge te verlenen over het in het jaar 2013 gevoerde financiële beheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer met betrekking tot:

• a. het gevoerde financieel beheer en materieelbeheer;

• b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

• c. de financiële informatie in het jaarverslag;

• d. de betrokken saldibalans;

• e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

• f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

• a. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2013;

• b. het voorstel van de slotwet over het jaar 2013 dat met het onderhavige jaarverslag samenhangt;

• c. het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2013 met betrekking tot het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk;

• d. de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2013 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2013, alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2013 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Infrastructuur en Milieu, M.H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus

DEEL B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSPRIORITEITEN

Inleiding

Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft in 2013 volop gewerkt aan integrale oplossingen voor vraagstukken met betrekking tot bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid. Alle activiteiten waren gericht op versterking van de economie in combinatie met de zorg voor een veilige en gezonde leefomgeving. In dit beleidsverslag worden de belangrijkste resultaten uit 2013 toegelicht.

Ruimte

SVIR

De uitvoering van de realisatieparagraaf van de SVIR ligt op koers. In gesprekken met de provincies is gebleken dat zij goed uit de voeten kunnen met de nieuwe verdeling van bevoegdheden in de ruimtelijke ordening. De Minister van IenM heeft de Tweede Kamer per brief van 28 oktober 20131 geïnformeerd over de voortgang.

RAAM

In november 2013 is tijdens het bestuurlijk overleg MIRT Noord-Holland – Utrecht – Flevoland de Rijksstructuurvisie Amsterdam – Almere – Markermeer vastgesteld. Vervolgens zijn de Bestuursovereenkomst RRAAM en de Uitvoeringsovereenkomst Almere 2.0 ondertekend. Deze documenten zijn op 20 november 2013 aan de Tweede Kamer aangeboden2. Hiermee is het programma RRAAM, gestart in 2010, beëindigd. De vaste commissie Infrastructuur en Milieu van de Tweede Kamer heeft besloten om ook voor de vervolgfase de status van Groot Project te willen handhaven.

Wind op Land

De Structuurvisie Windenergie zal de ruimtelijke kaders aangeven voor de ontwikkeling van grootschalige windenergie op land. De Ontwerp Structuurvisie3 is in juni 2013 aan de Tweede Kamer aangeboden.

Ondergrond

De Structuurvisie Ondergrond wordt het ruimtelijk afwegingskader voor activiteiten in de ondergrond en beoogt een duurzaam en efficiënt gebruik daarvan. In 2013 is bij een breed scala aan belanghebbenden – bestuurlijke koepels, milieuorganisaties en bedrijfsleven – geïnventariseerd welke kansen en knelpunten er liggen.

Leegstand kantoren

De Minister van IenM heeft in 2013 op verschillende momenten de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van de rijksacties voortkomend uit het Convenant Aanpak Leegstand Kantoren4. Onder meer is een onderzoek uitgevoerd naar de juridische mogelijkheden om te komen tot een verplichte afdracht ten behoeve van regionale kantorenfondsen. In de brief «Uitvoering Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte»5 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de resultaten van de eerste tranche van het convenant Bedrijventerreinen 2010–2020 (gesloten tussen Rijk, IPO en VNG) en over de pilots «verzakelijking bedrijventerreinen».

Stelselherziening omgevingsrecht (Omgevingswet)

De Tweede Kamer is in november 2013 geïnformeerd over de voortgang van de stelselherziening omgevingsrecht6. Het wetsvoorstel Omgevingswet is volgens planning in juli 2013 voor advies aangeboden aan de Raad van State. Daaraan voorafgaand heeft het kabinet de betrokken bestuurlijke en maatschappelijke partijen en toetsende instanties in de gelegenheid gesteld te reageren op het conceptwetsvoorstel. Van deze gelegenheid is veel gebruik gemaakt. De reacties zijn verwerkt in het wetsvoorstel. De Raad van State heeft inmiddels advies uitgebracht. Dit advies wordt in het wetsvoorstel verwerkt. Bij indiening, naar verwachting medio 2014, zullen naast het advies van de Raad van State ook de uitkomsten van de formele toetsen openbaar worden gemaakt.

Daarnaast is in 2013 gewerkt aan de voorbereiding van de onderliggende Algemene Maatregelen van Bestuur en de Invoeringswet. Verder is in opdracht van IenM, VNG, IPO en UvW een verkenning gestart voor de implementatie: invoeringsbegeleiding, digitalisering vergunningverlening en toezicht en handhaving.

Crisis- en herstelwet

Met instemming van Eerste en Tweede Kamer is de Crisis- en herstelwet verlengd tot het moment dat deze opgaat in de Omgevingswet en de Algemene wet bestuursrecht. De 5^e en 6^e tranches Crisis en herstelwet, waarin innovatieve projecten en experimenten worden aangewezen, zijn in 2013 in werking getreden.

Bereikbaarheid

Wegprojecten

In april 2013 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de gevolgen van de bezuinigingen op het Infrastructuurfonds voor de voortgang van de MIRT-projecten7. In 2013 is verder gewerkt aan de besluitvorming over een aantal projecten voor een betere bereikbaarheid in Nederland. Zo heeft de Minister van IenM naar aanleiding van het advies van de Commissie Schoof8 met de Tweede Kamer gesproken over nadere besluitvorming met betrekking tot de Ring Utrecht. Het advies van de Commissie Schoof is overgenomen. In november heeft de Minister van IenM de Structuurvisie bereikbaarheid Regio Rotterdam en Nieuwe Westelijke Oeververbinding vastgesteld en aan de Tweede Kamer gezonden9. Ook is in 2013 is een aantal startbeslissingen genomen, waaronder de startbeslissing voor de A58 Eindhoven–Tilburg en de A2 ’t Vonderen–Kerensheide. Verder is het Standpunt A13/A16 naar de Tweede Kamer toegezonden en is een Tracébesluit N18 Varsseveld-Enschede en Tracébesluit A6/A7 Knooppunt Joure vastgesteld.

ITS

Intelligente Transport Systemen (ITS) bieden nieuwe oplossingen voor het behalen van de doelstellingen voor bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid. In dit verband heeft de Minister van IenM in november 2013 de Routekaart en Uitvoeringsagenda van het actieprogramma «Beter geïnformeerd op weg» aan de Tweede Kamer aangeboden10. De Uitvoeringsagenda geeft de komende jaren invulling aan de doorontwikkeling van ITS op het gebied van reisinformatie en verkeersmanagement.

Verkeersveiligheid

In 2013 is gestart met de uitvoering van de maatregelen uit de Beleidsimpuls Verkeersveiligheid. De focus van deze maatregelen ligt op de risicogroepen ouderen en fietsers. In het programma «Blijf Veilig Mobiel» werkt een tiental maatschappelijke organisaties samen om ouderen te stimuleren en helpen langer veilig en fit mobiel te blijven, met inhoudelijke en financiële steun van IenM. Gemeenten hebben in 2013 hun eigen lokale aanpak veilig fietsen opgesteld. Daarnaast heeft onderzoek uitgewezen dat de seniorenkeuring vanaf de verhoogde leeftijd van 75 jaar een nuttige bijdrage aan de verkeersveiligheid levert. Deze blijft daarom gehandhaafd.

Lange Termijn Spooragenda

Om goede afwegingen te kunnen maken ten aanzien van de wensen en eisen die aan het spoorsysteem worden gesteld is in 2012 gestart met het uitwerken van de Lange Termijn Spooragenda (LTSa). De Staatssecretaris van IenM heeft begin 2013 deel 1 van de LTSa11 aan de Tweede Kamer gestuurd met daarin de ambities en doelstellingen. In de loop van 2013 zijn deze in overleg met de relevante stakeholders verder uitgewerkt. Deel II is in april 2014 aan de Tweede Kamer verzonden12.

Programma Hoogfrequent Spoor

In 2013 is in het kader van het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer (PHS) verder gewerkt aan de diverse maatregelen om op termijn tot hogere treinfrequenties op de drukste corridors te komen. Vanwege de lagere groeiprognoses van het goederenvervoer en de bezuiniging op het Infrastructuurfonds is de totale oplevering van de PHS-maatregelen verschoven van 2020 naar 2028. Het PHS-project «Doorstroomstation Utrecht» is in 2013 de realisatiefase in gegaan. De lay-out van de sporen wordt daar grootscheeps gerenoveerd en uitgebreid om meer treinen met een hogere opvolgsnelheid mogelijk te maken. In augustus 2013 is een besluit genomen over de inrichting van de OV-SAAL corridor (Schiphol – Amsterdam – Almere – Lelystad) waarmee de toename van de vervoervraag op dit traject op de middellange termijn kan worden opgevangen.

Winterweer op het spoor

Mede als gevolg van de maatregelen uit het programma Winterweer op het spoor is de treindienst tijdens de winter van 2012/2013 niet op grote schaal ontregeld en is de treindienst ondanks de strenge winter redelijk betrouwbaar gebleken. Op de trajecten waar de «Zwitserse wisselaanpak» is toegepast, is het storingsniveau met 20–40% gedaald.

Spoorveiligheid

Ten behoeve van verbetering van de veiligheid op het spoor op de langere termijn is in 2012 besloten om het beveiligingssysteem ERTMS (European Rail Traffic Management System) in Nederland in te voeren, ter vervanging van het huidige systeem ATB. In 2013 is een aantal stappen in deze richting gezet. Op het traject Amsterdam-Utrecht hebben in het kader van de pilot ERTMS Dual Signalling testritten plaatsgevonden met verschillende soorten passagiers- en goederentreinen en zijn machinisten en treindienstleiders opgeleid. In februari 2013 is de Startbeslissing (Railmap 1.0)13 aan de Tweede Kamer gestuurd en is een bedrag van € 2 miljard gereserveerd voor ERTMS. De Kamer heeft ERTMS aangemerkt als Groot Project en wordt daarom uitgebreid geïnformeerd en meegenomen in de voorliggende keuzes en scenario’s. De Staatssecretaris van IenM heeft de Tweede Kamer met de Railmap 2.014 in december geïnformeerd over de stand van zaken met betrekking tot de onderzoeken in de verkenningsfase.

Om ook op de korte termijn de veiligheid op het spoor te verbeteren worden daarnaast de Stoptonend Seinpassages (STS-passages) aangepakt. Hiertoe zijn – in lijn met de aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar aanleiding van het ongeval bij Amsterdam Westerpark – de volgende categorieën maatregelen in gang gezet:

• 1. Niet meer «op rood plannen» in de nieuwe dienstregeling.

• 2. Meer seinen voorzien van het beveiligingssysteem ATB vv (verbeterde versie): in 2013 zijn aanvullend 150 seinen hiermee uitgerust, waarmee het totaal op circa 1950 komt. Aan ProRail is opdracht gegeven alle overige seinen hiermee uit te rusten, met uitzondering van die trajecten waar op korte termijn volledig onder ERTMS kan worden gereden.

• 3. Aanscherping van de gespreksregels voor communicatie tussen machinisten en treindienstleiders.

Grensoverschrijdende spoortrajecten

In 2013 zijn op verschillende grensoverschrijdende trajecten concrete stappen gezet. Eind 2013 is bijvoorbeeld een akkoord gesloten over een elektrische treindienst Maastricht – Heerlen – Aken. Het Rijk en de provincie Limburg hebben samen € 15 miljoen beschikbaar gesteld om het traject Landgraaf – grens te elektrificeren. De partijen aan Duitse zijde financieren de benodigde elektrificatie op het traject grens – Herzogenrath. Verder zijn met de deelstaatregering Nordrhein-Westfalen afspraken gemaakt over de cofinanciering van de regionale treindienst Arnhem – Düsseldorf met ingang van 2017–2018.

Het stopzetten van de V250-hogesnelheidstreinen op de verbinding naar Antwerpen heeft ertoe geleid dat het grensoverschrijdend spoorvervoer in eerste instantie is opgevangen door extra treinen in te zetten tussen Roosendaal en Antwerpen en vanaf februari door middel van intercitytreinen tussen Den Haag en Brussel. In september 2013 heeft het kabinet ingestemd met het voorstel van NS voor de wijze waarop de komende jaren het vervoer naar België en verder zal worden ingevuld en de Tweede Kamer hierover geïnformeerd15.

OV-chipkaart

Met de start van het Nationaal Openbaar Vervoerberaad (NOVB) is een permanente structuur ingericht voor overleg en besluitvorming over concessieoverstijgende onderwerpen met betrekking tot de OV-chipkaart. Een belangrijk besluit van dit gremium in 2013 betrof het afschaffen van het dubbel opstaptarief in de treinketen. Ook ten aanzien van de herpositionering van TLS is voortgang geboekt. Partijen zijn voornemens een coöperatie op te richten waarvan alle concessiehoudende vervoerders lid zijn. Eind 2013 is de intentieverklaring over de governance ondertekend. De verwachting is dat de intentieverklaring over de financiering medio 2014 getekend wordt. Daarnaast wordt gewerkt aan het inrichten van toezicht op de OV-betaalmarkt door de ACM. Ter ondersteuning van de aanpak langs de genoemde sporen wordt de Wet Personenvervoer 2000 aangepast zodat op Rijksniveau beslissingen kunnen worden genomen indien de concessiepartijen niet tot overeenstemming komen. Indiening van het wetsvoorstel voor aanpassing van de Wet Personenvervoer is beoogd in het najaar van 2014.

Infrastructuurautoriteit

Op 21 juni 2013 hebben de Minister van BZK en de Staatssecretaris van IenM een wetsvoorstel16 bij de Tweede Kamer ingediend waarmee het mogelijk wordt gemaakt de verkeer- en vervoertaken en de BDU-middelen van de huidige plusregio’s Amsterdam, Rotterdam en Haaglanden onder te brengen bij twee vervoerregio’s in de Randstad. De taken en middelen van de overige plusregio’s worden bij de provincies ondergebracht.

Maritiem

In 2013 is gewerkt aan de versterking van de internationale concurrentiekracht van de mainport Rotterdam en de Nederlandse maritieme sector. Het Project Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR) ligt op koers, de risico’s zijn sterk afgenomen en ruim 85% van de rijksuitgaven is gedaan. De Minister van IenM heeft in juli de evaluatie van het project aan de Tweede Kamer gestuurd17. De planuitwerking voor de Zeesluis Kanaal Gent-Terneuzen en de Zeetoegang IJmond is een stap verder gekomen en het ontwerp tracébesluit MER voor de verdieping van de Eemsgeul is begin 2014 gereed gekomen. Als gevolg van de bezuinigingen en procedurele vertragingen zijn de projectbeslissingen voor sluis Eefde en de tracébeslissing voor de Beatrixsluis enigszins vertraagd. Beide beslissingen worden in 2014 verwacht. De verdieping van de vaarweg Harlingen-Kornwerderzand («Boontjes») is in 2013 opgeleverd. De realisatie van de verruiming van het Wilhelminakanaal bij Tilburg, de Wilhelminasluis in de Zaan en de bouw van de Schutsluis bij Zwartsluis zijn in 2013 van start gegaan. In het kader van de quick win-regeling binnenhavens zijn acht projecten gerealiseerd in 2013, waaronder de langshaven en zwaaikom Vossenberg West in Tilburg, verlenging van de kade bij Markelo en de kadeverbetering Julianakanaal in Maastricht.

In 2013 werd de implementatie van (wijzigingen van) een aantal internationale verdragen en regels afgerond, waaronder het herziene IMO-verdrag inzake training en opleiding van zeevarenden (STCW) en de EU-richtlijn inzake het zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen.

Beter Benutten

Met het programma Beter Benutten beoogt het kabinet het bestaande netwerk van wegen, spoorwegen en vaarwegen maximaal te benutten, onder meer door te komen tot een betere spreiding van vervoersstromen en reizigers. De eerste inzichten in de effecten van het programma laten een positief beeld zien: de spitsmijden-projecten reduceren de files op de betrokken wegvakken met meer dan 5%. Ook de werkgeversaanpak heeft tot een gemiddelde filereductie van 5% geleid, met name door de invoering van flexibele werktijden. Het programma Beter Benutten ligt op schema: in 2013 is circa 15% van de ruim 300 projecten afgerond. Verder zijn de maatregelen die met de bestuurlijke trio’s (Minister van IenM, regionale bestuurder en CEO uit de regio) zijn afgesproken nader uitgewerkt en is gestart met de uitvoering. De regio’s Stedendriehoek (Deventer-Zutphen-Apeldoorn) en Leeuwarden zijn toegevoegd aan het programma, waardoor nu in totaal twaalf regio’s deelnemen.

Luchtvaart

Het kabinet streeft naar een veilig, duurzaam en efficiënt luchtvaartsysteem. Om deze ambitie tegen de achtergrond van de groei van het aantal vliegbewegingen te realiseren zijn in 2013 de volgende stappen gezet:

• • In het najaar zijn het ontwerp-Luchthavenbesluit Eindhoven en MER ter inzage gelegd. Ten aanzien van de ontwikkeling van Lelystad Airport zijn diverse stappen gezet waaronder het ter inzage leggen van de Notitie Reikwijdte en Detailniveau in het kader van de MER-procedure.

• • De kabinetsreactie omtrent het nieuwe normen- en handhavingsstelsel van Schiphol is naar de Tweede Kamer gestuurd18.

• • Groningen Airport Eelde heeft in april de verlengde start- en landingsbaan in gebruik genomen. Sindsdien zijn ook bestemmingen verder weg binnen en buiten Europa non-stop vanaf Eelde te bereiken.

• • De aanbesteding voor de luchthaven Twente is ten opzichte van de initiële planning vertraagd, waardoor in 2013 geen luchthavenbesluit kon worden vastgesteld. Om toch exploitatie van het huidige vliegveld mogelijk te maken is in september 2013 een concessieovereenkomst gesloten tussen Area Development Twente (ADT) en de toekomstige exploitant.

• • Voor alle luchthavens van nationale betekenis zijn stappen gezet om te komen tot Commissies van Regionaal Overleg (CRO’s). Voor Groningen Airport Eelde en Rotterdam The Hague Airport heeft het Rijk inmiddels een onafhankelijk voorzitter benoemd en is de CRO van start gegaan.

• • De AMvB Luchthavenindelingsbesluit voor het onderdeel vliegveiligheid is aangepast aan de internationale regels en ter inzage gelegd.

• • Rijk en de luchtverkeersdienstverleners hebben een concept Roadmap Luchtruimvisie opgesteld. De Roadmap zal in 2014 worden afgerond wanneer de (financiële) gevolgen duidelijk zijn. Aan de luchtruimprojecten uit de concept Roadmap wordt onverminderd doorgewerkt.

• • In ICAO-verband zijn afspraken gemaakt over de invoering van een mondiaal systeem voor emissiereductie in 2020. Over de werking van dat systeem dient een besluit te worden genomen door de ICAO Assemblee van 2016.

• • Om het risico van vogelaanvaringen te beperken is in 2013 27% meer hectare vrijwillig ondergewerkt dan in 2012. Schiphol onderzoekt de mogelijkheden van radar voor vroegtijdige vogeldetectie.

• • Medio 2013 is het traject Shared Vision afgerond, dat beoogde te komen tot een gedeelde visie tussen KLM en Schiphol over het selectiviteitsbeleid, het masterplan Schiphol en de luchthaventarieven voor de komende jaren. De Staatssecretaris van IenM heeft de Tweede Kamer geïnformeerd over de uitwerking van de herziening van de tariefregulering van Schiphol19. De herziening is uitgewerkt in een wetsvoorstel dat eind 2013 het formele toetsingsproces is ingegaan.

• • De Europese Commissie heeft een voorstel tot herziening van de Verordeningen Passagiersrechten Luchtvaart uitgebracht.

• • In overleg met de eilandbesturen van Bonaire, Saba en Sint Eustatius zijn de voorbereidingen getroffen voor nieuwe aanwijzingsbesluiten voor de luchthavens op deze eilanden. Voor de drie luchthavens worden onder de Luchtvaartwet BES voor het eerst geluidszones vastgesteld. In 2013 is het ontwerp Besluit geluidsbelasting luchtvaartterreinen BES bij de Raad van State aanhangig gemaakt, is het berekeningsvoorschrift aangepast en is overleg gevoerd over de te hanteren vlootmix.

Leefomgeving en Milieu

Luchtkwaliteit en geluid

Uit de 4e Monitoringrapportage over het NSL20 die op 17 december 2013 aan de Tweede Kamer is gezonden, blijkt dat de luchtkwaliteit in Nederland de afgelopen drie jaar is verbeterd. Nederland voldoet grotendeels aan de Europese normen voor luchtkwaliteit. Alleen enkele hardnekkige knelpunten blijven nog bestaan. Deze knelpunten komen voor in de gebieden met veel intensieve veehouderij of industrie (fijn stof) en in de grote steden (stikstof). De tegenvallende doorwerking van de Euro-emissienormen voor voertuigen betekent voor het NSL dat er minder positief resultaat ten aanzien van de luchtkwaliteit wordt geboekt dan bij de start van het NSL werd verwacht. Gelijktijdig met de monitoringrapportage is de Tweede Kamer geïnformeerd21over het kabinetsbesluit om het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) te verlengen tot 1 januari 2017. In die periode wordt de monitoring voortgezet.

De Staatssecretaris van IenM heeft de Tweede Kamer op 28 maart 2013 per brief22 geïnformeerd over de beleidskeuzes ten aanzien van nieuwe geluidwetgeving voor decentrale infrastructuur en industrielawaai (SWUNG-2).

Klimaat

Op 4 oktober 2013 is de Klimaatagenda «weerbaar, welvarend en groen» aan de Tweede Kamer aangeboden23. Waar het SER-energieakkoord zich hoofdzakelijk op 2020 richt, ligt de focus van de Klimaatagenda op concrete doelen en ambities voor 2030 en verder, en richt deze zich zowel op mitigatie (vermindering broeikasgassen) als op adaptatie (aanpassen aan klimaatverandering). Verder en richt de Klimaatagenda zich op dwarsdoorsnijdende maatregelen (materiaal- en grondstoffen en biobased economy) en sectoren die niet door de SER gedekt worden (landbouw, overige broeikasgassen).

Om uitvoering te geven aan de motie Van der Werf24 heeft de Staatssecretaris van IenM in maart 2013 een tussentijdse evaluatie van de Lokale Klimaatagenda aan de Tweede Kamer gezonden25. Hieruit komt het belang naar voren van de interactieve leer- en kennisuitwisselingtrajecten. De huidige opzet van de Lokale Klimaatagenda, waarbinnen de ruimte geborgd is voor voortdurend geactualiseerde speer- en aandachtspunten is waardevol en wordt voortgezet tot in 2014. In september is het SER energie akkoord tot stand gekomen en de Klimaatagenda gepresenteerd. Hiermee worden binnen en buiten IenM nieuwe activiteiten ontwikkeld. Dit is de aanleiding geweest om eind 2013 te starten met een verkenning naar het vervolg van de Lokale Klimaatagenda in 2014.

Bodem

In 2013 is de Impuls Lokale Bodemkwaliteit afgerond. De impuls richtte zich op het formuleren van beleid voor het natuurlijk kapitaal door medeoverheden. Een aantal regio’s heeft inmiddels de ecosysteembenadering toegepast in concrete gebiedsontwikkeling.

Decentralisatie bodembeleid

In 2013 is gewerkt aan het beleidsonderbouwend onderzoek voor de fundamentele herziening van de Wet bodembescherming die in 2014 en 2015 verder worden doorgevoerd. Verder zijn in 2013 bijdragen verleend aan bevoegde gezagen voor het uitvoeren van saneringsafspraken met betrekking tot verontreinigde locaties.

Energie uit de samenleving, ruimte door de overheid

Om een groene economie te bevorderen ontwikkelt IenM duurzaamheidscriteria die zorgen voor een handelingsperspectief en investeringszekerheid in de markt. In 2013 zijn de criteria voor kantoorgebouwen en drukwerk geactualiseerd. Verder is een onderzoek gestart naar vereenvoudiging van de criteriastructuur, zodat deze op efficiëntere wijze kan worden beheerd.

IenM heeft zich in Europees verband ingezet voor het vaststellen van wettelijke duurzaamheidscriteria voor vaste biomassa ten behoeve van energieopwekking. Bij gebrek aan overeenstemming tussen de lidstaten heeft de Europese Commissie echter in het najaar van 2013 besloten nog geen beslissing te nemen over een beleidsvoorstel op dit vlak. Zo lang er geen criteria op EU-niveau zijn vastgesteld, zal Nederland samenwerking zoeken met gelijkgestemde landen en bezien in hoeverre criteria onderling zijn te harmoniseren.

In 2013 is gestart met het opzetten van het programma Duurzaam Doen (DD). Dit programma inspireert mensen om van duurzaam denken over te gaan tot duurzaam doen. Met DD biedt IenM samen met anderen concrete tips en tools om duurzaam te doen. Verder biedt het programma een podium voor partijen met duurzame initiatieven. Het programma trekt zoveel mogelijk op met partners in de samenleving. In 2013 is onder andere gewerkt aan een aanpak, een bijbehorende kernboodschap en een website. In 2014 zal lancering plaatsvinden, waarna stapsgewijs verbreding naar andere thema’s en maatschappelijke organisaties en marktpartijen kan plaatsvinden.

Green Deals

AgentschapNL heeft een voortgangsrapportage uitgevoerd waaruit blijkt dat de uitvoering van het merendeel van de Green Deals op koers ligt. Verder is een externe audit uitgevoerd van het Green Deals proces. Beide stukken zijn in november 2013 aan de Tweede Kamer gestuurd26. Eindconclusie is dat de Green Deal aanpak succesvol is en beantwoordt aan een groeiende behoefte van partijen in de samenleving om zelf kansen voor groene groei te realiseren, waarbij men een beroep kan doen op een laagdrempelige overheid.

Van afval naar grondstof (VANG)

In het kader van de groene groei ambitie van het kabinet is 2013 gebruikt om het voornemen gericht op het versnellen van de transitie naar een circulaire economie om te zetten in een beleidsprogramma. Dit programma, getiteld «Van afval naar grondstof» bestaat uit een reeks nieuwe activiteiten gericht op het vergroten van het marktaandeel van duurzame producten, op het verduurzamen van de consumptie en op het meer en beter gaan recyclen. Daarnaast wordt het bestaande beleid op het gebied van grondstoffen en afval binnen dit programma geheroriënteerd op de gewenste transitie. Een beschrijving van het programma is op 28 januari 2014 aan de Tweede Kamer gezonden27.

Uitvoering en handhaving milieutaken

In 2013 heeft het landelijke netwerk van regionale uitvoeringsdiensten (RUD’s) vorm gekregen. Daarmee is een randvoorwaarde voor betere uitvoering van de VTH-taken (Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving) door de overheid vervuld. Het wetsvoorstel VTH-taken dat 13 februari 2014 bij de Tweede Kamer is ingediend29 voorziet in kwaliteitscriteria, uniforme interventiestrategieën en optimale informatie-uitwisseling. Alle RUD’s zijn opgericht en operationeel geworden. Er zijn 29 Regionale Uitvoeringsdiensten; zes daarvan hebben een specialisatie in BRZO-taken.

Water

Waterveiligheid

De Minister van IenM heeft in april 2013 het voorgenomen beleid ten aanzien van waterveiligheid aan de Tweede Kamer kenbaar gemaakt30. Uitwerking hiervan vindt plaats binnen het Deltaprogramma Waterveiligheid en zal worden meegenomen in het voorstel voor de Deltabeslissingen in 2014.

Het wetsvoorstel dat de cofinanciering van het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) wettelijk verankert is conform planning op 1 januari 2014 in werking getreden. De waterschappen en Rijkswaterstaat hebben in juni 2013 het eerste HWBP-projectenboek aangeboden aan de Minister van IenM. Dit bevat, naast de kaders en spelregels, een overzicht van de projecten die zijn gestart of in 2014 zullen starten.

Zoetwater

In 2013 zijn in het kader van het Deltaprogramma zoetwater kansrijke strategieën voor de zoetwatervoorziening van Nederland ontwikkeld. Daarnaast zijn korte termijn maatregelen beschreven en is het concept «voorzieningenniveau» geïntroduceerd dat tot doel heeft duidelijke afspraken tussen overheden en gebruikers te maken. Dit alles ter voorbereiding op de Deltabeslissingen die in 2014 worden genomen.

Waterkwaliteit

In 2013 heeft IenM de uitvoering van maatregelen uit de Stroomgebiedbeheerplannen 2009 van de Kaderrichtlijn Water voortgezet. Verder is met het vrijmaken van € 100 miljoen een eerste stap gezet om de structurele financiering van de KRW vanaf 2016 te borgen. De Tweede Kamer heeft met het aannemen van het amendement Jacobi31 besloten om de financiering van het werken aan schoon water onderdeel te maken van het Deltafonds.

Bestuursakkoord Water (BAW)

Met het in 2011 gesloten BAW streeft het kabinet samen met de bestuurlijke partners in het waterdomein (waterbeheer en waterketen) naar onder meer een doelmatigheidswinst van € 750 miljoen per jaar, uiterlijk per 2020. Deze doelmatigheidswinst zal ten goede komen aan het watersysteem en de waterketen zodat de kostenstijging wordt beperkt en de lokale lasten voor burgers en bedrijven gematigd stijgen. In 2013 is met grote voortvarendheid aan de uitvoering van het BAW gewerkt. Mijlpalen in 2013 waren:

• • Start visitatiecommissie waterketen onder leiding van oud-Minister Peijs (leidend tot aanbevelingen voor de samenwerking in de waterketen)

• • Oplevering eerste programma nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma

• • Verdere samenwerking RWS en waterschappen op meerdere terreinen, zoals ICT en vergunningverlening en handhaving

• • Het Wetsvoorstel gelijktijdige verkiezingen voor leden van Provinciale Staten en de categorie ingezetenen van de waterschapsbesturen is aangenomen door de Tweede en Eerste Kamer.

• • De Wijziging waterwet (wetsvoorstel doelmatigheid en bekostiging hoogwaterbescherming) is per 1 januari 2014 in werking getreden.

Aanleg

In 2013 is doorgewerkt aan het verbeteren van de waterveiligheid, onder andere aan de grote projecten HWBP-2, Ruimte voor de Rivier en Maaswerken. Voor het HWBP-2 zijn bijna alle resterende voorkeursalternatieven vastgesteld en is een groot aantal projecten in realisatie gegaan, zoals Krimpen, Eemdijken en Zwakke Schakels Noord-Holland. Van het programma Maaswerken zijn in 2013 drie projecten afgerond. Het betreft de zomerbedverdieping in het stuwpand Grave, de peilopzet in het stuwpand Grave en de Grensmaaslocatie Borgharen. Verder zijn in 2013 vier projecten in uitvoering gegaan: zomerbedverdieping in het stuwpand Sambeek, Grensmaaslocatie Aan de Maas, hoogwatergeul Well Aijen en de prioritaire kademaatregel Maastricht. Twee nieuwe projecten zijn in 2013 geïnitieerd: Zuidgeul Well Aijen en het project Vlaamse locaties Boertien+. De prioritaire kademaatregelen binnen het programma Maaswerken worden in 2020 afgerond. Ook het programma Ruimte voor de Rivier was in 2013 volop in uitvoering. Uitvoering is gestart bij onder andere de uiterwaardvergravingen langs de Rijn, de dijkteruglegging bij Lent, en de uiterwaardvergraving bij Munnikenland. De dijkverleggingen bij Zutphen en de Hoogwatergeul Veessen Wapenveld zijn gegund en de uitvoering daarvan is in voorbereiding.

Beheer en onderhoud

In 2012 zijn voor het Beheer en Onderhoud voor de periode 2013 tot en met 2016 prestatieafspraken gemaakt voor het watermanagement, beheer en onderhoud waterveiligheid en voor de zoetwatervoorziening. Het doel hierbij is het zodanig in conditie houden van het hoofdwatersysteem dat de primaire functies voor zowel waterveiligheid als voor de zoetwatervoorziening vervuld kunnen worden. Gebleken is dat de conditie van het hoofdwatersysteem in 2013 van voldoende kwaliteit was om de primaire functies te vervullen.

Governance

Georganiseerd vertrouwen; dat is het leidende principe voor aansturing en toezicht op de zelfstandige organisaties op IenM-terrein. Op 1 januari 2013 zijn de bevoegdheden van de Minister en de governancestructuur van de zelfstandige bestuursorganen (ZBO’s) geactualiseerd en is de regelgeving in lijn gebracht met het kabinetsbeleid en de Kaderwet ZBO’s. In 2013 zijn rijksbreed alle ZBO’s doorgelicht waarbij de conclusie was dat de zelfstandige status gerechtvaardigd is, het stelsel van ZBO’s redelijk gezond is en voor de taken goede redenen zijn om deze door ZBO’s uit te laten voeren. Voor de grote IenM tariefgefinancierde ZBO’s (CBR, Kadaster, LVNL en RDW) is de conclusie dat deze materieel voldoen aan het kabinetsbeleid en geen aanpassing behoeven. In de aansturing en toezicht is in 2013 via de meerjarige financiële planning en de begroting expliciet aandacht besteed aan de verwachtingen rondom de vraag naar door ZBO uit te voeren taken en de wijze waarop binnen de bedrijfsvoering de gevolgen van de recessie door de ZBO’s opvangen kunnen worden ten behoeve van een continuïteit van de dienstverlening op lange termijn.

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Artikel	Realisatie			Toelichting
	2011	2012	2013
Artikel 12 Waterkwaliteit
Waterkwaliteit	X			Afgerond (Kamerstukken II, 32 861, nr. 1)
Artikel 14 Wegen en verkeersveiligheid
Kwaliteit leefomgeving		X		Afgerond (Kamerstukken II, 32 861, nr. 3)
Artikel 16 Spoor
Kwaliteit leefomgeving		X		Afgerond (Kamerstukken II, 32 861, nr. 3)
Parlementair onderzoek Onderhoud en innovatie spoor		X		Kabinetsreactie is in juni 2012 aan de Tweede Kamer verstuurd (Kamerstukken II, 32 707, nr. 16)
Artikel 18 Scheepvaart en havens
Nota Zeehavens		X		Afgerond (Kamerstukken II, 32 861, nr. 2)
Artikel 22 Externe veiligheid
Besluit externe veiligheid inrichtingen			X	Afgerond (Kamerstukken II, 32 861, nr. 4)

Garanties

Het Ministerie van IenM heeft één garantieregeling, te weten de Regeling borgstelling MKB. Het MKB kan voor leningen die zij afsluit ten behoeve van bodemsaneringen een garantiestelling van IenM ontvangen. De verstrekte garanties worden voor 90% op de balans van IenM opgenomen.

Een garantie is een voorwaardelijke financiële verplichting van de overheid aan een derde buiten de overheid, die pas tot uitbetaling komt als zich bij de wederpartij een bepaalde omstandigheid (realisatie van een risico) voordoet.

Overzicht verstrekte garanties (bedragen in € 1.000)

Artikel en naam	Omschrijving	Uitstaande garanties 2012	Verleende garanties 2013	Vervallen garanties 2013	Uitstaande garanties 2013	Garantie-plafond 2013	Totaal plafond
13 Ruimtelijke ontwikkeling	Regeling Borgstelling MKB	554	0	39	515	0	65.000
	Totaal	554	0	39	515	0	65.000

4. BELEIDSARTIKELEN

Artikel 1 Integraal waterbeleid

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr.42) is artikel 1 Integraal waterbeleid per ontwerpbegroting 2013 geconverteerd naar de artikelen 11 Waterkwantiteit en 12 Waterkwaliteit.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

01 Water				Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen		72.119	48.402
Uitgaven		69.626	42.097
01.01 Algemeen waterbeleid		47.032	31.671
01.01.01 Opdrachten		19.074	2.116
01.01.02 Subsidies		9.757	10.355
– Partners voor Water (HGIS)		9.757	9.137
– Overige subsidies			1.218
01.01.03 Bijdragen aan baten-lastendiensten		18.201	19.200
– Bijdragen aan RWS		18.201	19.200
01.02 Waterveiligheid		18.661	2.591
01.02.01 Opdrachten		18.661	2.591
01.03 Waterkwantiteit en kwaliteit		247	5.937
01.03.01 Opdrachten		247	2.638
01.03.02 Subsidies		0	77
01.03.04 Bijdrage aan internationale organisaties en medeoverheden		0	3.222
01.04 Grote oppervlaktewateren		3.686	1.898
01.04.01 Opdrachten		3.686	1.898
01.09 Ontvangsten		93	75

Artikel 2 Ruimtelijke Ontwikkeling

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr.42) is artikel 2 Ruimtelijke ontwikkeling vanaf de begroting 2013 geconverteerd naar artikel 13 Ruimtelijke Ontwikkeling.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

02 Ruimtelijke ordening			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	38.493	93.527
Uitgaven	148.555	117.259
02.01 Ruimtelijk Instrumentarium	19.803	23.767
02.01.01 Opdrachten	7.101	8.792
02.01.02 Subsidies	10.901	14.915
02.01.04 Bijdrage aan internationale organisaties en medeoverheden	1.801	60
02.02 Geo informatie	27.227	28.968
02.02.01 Opdrachten	2.777	4.715
02.02.05 Bijdrage aan ZBO en RWT	24.450	24.253
– Basisregistratie grootschalige Topo (BGT)		0
– Basisregistratie Topo (BRT)	24.450	24.253
– Overige Bijdragen aan ZBO/RWT		0
02.03 Gebiedsontwikkeling	69.414	14.565
02.03.01 Opdrachten	8.515	1.245
02.03.02 Subsidies		211
02.03.04 Bijdrage aan internationale organisaties en medeoverheden	60.899	13.109
– Bufferzones ILG		0
– Projecten BIRK	28.622	8.609
– Projectern Nota Ruimte	32.277	4.500
– Projecten Bestaand Rotterdams Gebeid		0
02.04 Ruimtegebruik bodem	32.111	49.959
02.04.01 Opdrachten	234	2.772
02.04.02 Subsidies	8.867	22.886
– Bedrijvenregeling	5.666	7.354
– Overige subsidies	3.201	15.532
02.04.04 Bijdrage aan internationale organisaties en medeoverheden	11.140	12.300
– Meerjaren programma Bodem	6.502	0
– Programma Gebiedsgerichte instrumentarium	4.638	12.300
02.04.07 Bekostiging	11.870	12.001
– Uitvoering klimaat adaptie	11.870	12.001
02.09 Ontvangsten	11.689	5.770

Artikel 3 Wegen en Verkeersveiligheid

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr. 42) is artikel 3 Wegen en verkeersveiligheid vanaf de begroting 2013 geconverteerd naar artikel 14 Wegen en verkeersveiligheid.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

03 Wegen en verkeersveiligheid			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	20.062	35.312
Uitgaven	59.252	41.282
03.01 Netwerk	33.621	18.894
03.01.01 Opdrachten	18.174	11.791
03.01.02 Subsidies	9.179	3.957
– CO2 reductieplan		480
– Auto van de toekomst		3.477
– Overige subsidies		0
03.01.03 Bijdrage aan baten en lastendiensten	6.268	3.146
03.02 Veiligheid	25.631	22.388
03.02.01 Opdrachten	8.338	6.455
03.02.02 Subsidies	15.621	15.211
03.02.03 Bijdrage aan baten en lastendiensten	1.672	722
03.09 Ontvangsten	2.647	3.299

Artikel 4 Openbaar vervoer en Spoor

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr.42) is artikel 4 Openbaar vervoer en Spoor vanaf de begroting 2013 geconverteerd naar de afzonderlijke artikelen 15 Openbaar vervoer en 16 Spoor.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

04 Openbaar vervoer en spoor			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	85.953	41.321
Uitgaven	100.483	64.164
04.01 Spoor	56.475	54.881
04.01.01 Opdrachten	5.983	8.768
04.01.02 Subsidies	50.368	46.061
– Subsidies Bijzondere Spoordiensten	32.251	25.000
– Subsidie bodemsanering NS percelen	9.076	9.076
– Overige subsidies	9.041	11.985
04.01.04 Bijdrage aan internationale organisatie en medeoverheden	124	52
04.02 Openbaar vervoer	44.008	9.283
04.02.01 Opdrachten	40.567	5.266
04.02.02 Subsidies	1.749	3.031
04.02.03 Bijdrage aan baten en lastendiensten	1.692	986
04.09 Ontvangsten	0	92

Artikel 5 Mainports en Logistiek

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr. 42) is artikel 5 Mainports en Logistiek vanaf de begroting 2013 geconverteerd naar de afzonderlijke artikelen 17 Luchtvaart en 18 Scheepvaart en havens.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

05 Mainports en logistiek				Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen		39.744	29.304
Uitgaven		65.069	42.566
05.01	Luchtvaart	50.728	36.354
05.01.01	Opdrachten	47.672	31.797
	– Opdrachten GIS	41.474	27.565
	– Overige opdrachten	6.198	4.232
05.01.02	Subsidies	1.825	3.210
05.01.03	Agentschapsbijdrage		48
05.01.04	Bijdrage aan internationale organisatie en medeoverheden	1.231	1.299
05.02	Maritiem	14.341	6.212
05.02.01	Opdrachten	4.634	778
05.02.02	Subsidies	4.880	2.705
05.02.03	Bijdrage aan baten en lastendiensten	3.911	1.840
05.02.04	Bijdrage aan internationale organisatie en medeoverheden	916	889
05.09	Ontvangsten	34.885	49.112

Artikel 6 Klimaat, Luchtkwaliteit en Geluid

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr. 42) is artikel 6 Klimaat, Luchtkwaliteit en Geluid vanaf de begroting 2013 geconverteerd naar de afzonderlijke artikelen 19 Klimaat en 20 Luchtkwaliteit en Geluid.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

06 Klimaat, lucht en geluid			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	191.712	49.032
Uitgaven	244.205	195.515
06.01 Klimaat	16.716	15.169
06.01.01 Opdrachten	5.812	1.590
06.01.02 Subsidies	2.789	5.926
06.01.03 Bijdrage aan baten en lastendiensten	8.115	7.653
– Waarvan bijdrage aan Nea	8.115	7.653
06.02 Luchtkwaliteit en tegengaan geluidshinder	89.014	58.562
06.02.01 Opdrachten	7.861	6.607
06.02.02 Subsidies	16.047	1.954
06.02.04 Bijdrage aan internationale organisaties en medeoverheden	63.227	48.411
– NSL	46.447	28.600
– Wegverkeerlawaai	16.780	19.533
– Overige Bijdragen aan internationale organisaties en medeoverheden		278
06.02.07 Bekostiging	1.879	1.590
06.03 Internationaal beleid, coordinatie en samenwerking	138.475	121.784
06.03.01 Opdrachten	133.221	118.653
– Uitvoering CDM	47.345	48.952
– RIVM	60.014	30.385
– AgNL	22.197	37.816
– Overige opdrachten	3.665	1.500
06.03.04 Bijdrage aan internationale organisaties en medeoverheden	5.254	3.131
06.09 Ontvangsten	4.070	26.243

Artikel 7 Duurzaamheid

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr. 42) is artikel 7 Duurzaamheid vanaf de begroting 2013 geconverteerd naar het artikel 21 Duurzaamheid.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

07 Duurzaamheid			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	25.928	5.188
Uitgaven	143.998	98.342
07.01 Afval en duurzaamheidagenda	129.824	92.070
07.01.01 Opdrachten	13.966	2.219
– Uitvoering AgNL	12.988	380
– Overige opdrachten	978	1.839
07.01.02 Subsidies	115.858	89.851
– Afvalfonds	115.858	89.851
– Overige subsidies		0
07.02 Preventie en milieugebruiksruimte	5.939	3.088
07.02.01 Opdrachten	5.939	3.088
07.03 Ecosystemen en landbouw	8.235	3.184
07.03.01 Opdrachten	3.711	756
07.03.02 Subsidies	1.417	2.378
07.03.04 Bijdrage aan internationale organisaties en medeoverheden	3.107	50
07.09 Ontvangsten	450	815

Artikel 8 Externe veiligheid en risico’s

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr. 42) is artikel 8 Veiligheid en risico’s vanaf de begroting 2013 geconverteerd naar het artikel 22 Veiligheid en risico’s.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

08 Externe veiligheid en risico's			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	80.383	24.444
Uitgaven	100.771	33.199
08.01 Veiligheid chemische stoffen	6.340	8.275
08.01.01 Opdrachten	5.867	7.788
08.01.02 Subsidies		39
08.01.04 Bijdragen aan internationale organisaties en medeoverheden	473	448
08.02 Veiligheid GGO's	1.756	2.163
08.02.01 Opdrachten	1.683	2.111
08.02.04 Bijdragen aan internationale organisaties en medeoverheden	73	52
08.03 Externe veiligheid inrichtingen en transport	92.675	22.761
08.03.01 Opdrachten	15.462	14.390
08.03.02 Subsidies	5.047	3.322
08.03.03 Bijdrage aan baten en lastendiensten	645	484
08.03.04 Bijdragen aan internationale organisaties en medeoverheden	71.521	4.565
– Bijdragen asbestsanering	46.488	1.535
– Bijdragen programma EV	7.151	2.948
– Overige bijdragen aan internationale organisatie en medeoverheden	17.882	82
08.09 Ontvangsten	127	0

Artikel 9 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr. 42) is artikel 9 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut vanaf de begroting 2013 geconverteerd naar het artikel 23 Meteorologie, seismologie en aardobservatie.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

09 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut				Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen		45.186	42.689
Uitgaven		44.638	42.928
09.01 Weer, klimaat en seismologie		35.268	31.199
09.01.03 Bijdrage aan baten en lastendiensten		34.378	30.210
– Weer		19.616	16.110
– Klimaat		13.253	12.695
– Seismologie		1.509	1.405
09.01.04 Bijdragen aan internationale organisaties en medeoverheden		890	989
09.02 Aardobservatie		9.370	11.729
09.02.03 Bijdrage aan baten en lastendiensten		9.370	11.729
– Bijdrage aan KNMI		9.370	11.729
09.09 Ontvangsten		0	0

Artikel 10 Inspectie Leefomgeving en Transport

Dit artikel is alleen van toepassing op het begrotingsjaar 2012. Conform de brief over de begrotingsstructuur d.d. 26 juni 2012 (Kamerstukken II, 2011/2012, 31 865, nr. 42) is artikel 10 Inspectie Leefomgeving en Transport vanaf de begroting 2013 geconverteerd naar het artikel 24 Handhaving en toezicht.

Budgettaire gevolgen van beleid: (bedragen x € 1.000)

10 Inspectie Leefomgeving en Transport				Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen		113.368	153.565
Uitgaven		115.379	153.565
10.01 ILT		115.379	153.565
10.01.03 Bijdrage aan baten en lastendiensten		115.379	153.565
– Risicovolle bedrijven		11.537	23.024
– Rail en wegvervoer		25.386	32.643
– Scheepvaart		19.614	19.886
– Luchtvaart		19.614	18.356
– Risicovolle stoffen en producten		20.768	39.759
– Water en bodembeheer		8.076	19.897
– Ruimte, wonen, bouwen		10.384	0
10.09 Ontvangsten		2.714	0

Artikel 11 Waterkwantiteit

Het op orde krijgen en houden van een duurzaam watersysteem tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten, waardoor Nederland droge voeten heeft.

(Doen) uitvoeren

Vanuit hoofdstuk XII wordt een bijdrage gedaan aan het Deltafonds (artikel 26.02). Vanuit het Deltafonds worden maatregelen en voorzieningen op het gebied van waterveiligheid en zoetwatervoorziening bekostigd. De rol (doen) uitvoeren heeft betrekking op taken binnen de volgende onderdelen:

• • Het waarborgen van de bescherming door primaire waterkeringen langs het kust- en IJsselmeergebied en rivierengebied volgens het wettelijk niveau; alsmede het dynamisch handhaven van de kustlijn op het niveau van 2001 (basiskustlijn).

• • Het (doen) uitvoeren van verkenningen en planuitwerkingen ten behoeve van waterveiligheid en zoetwatervoorziening.

• • Het (doen) uitvoeren van aanlegprojecten, zoals het Hoogwaterbeschermingsprogramma, Ruimte voor de Rivier en de Maaswerken.

• • Het (doen) uitvoeren van beheer en onderhoud.

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving van het integrale waterbeleid, voor het deltaprogramma en het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving. Ook is de Minister verantwoordelijk voor het verbeteren van de doeltreffendheid en de doelmatigheid van de bestuurlijke organisatie en het instrumentarium ten behoeve van het waterbeleid. Daarnaast regisseert de Minister de afstemming van het waterbeheer rondom de Noordzee en met de buurlanden bovenstrooms gelegen in de stroomgebieden van Rijn, Maas, Schelde en Eems.

De rol «regisseren» heeft op dit artikel ook betrekking op taken binnen de volgende onderdelen:

• • Het realiseren van een maatschappelijk afgewogen verdeling van water en daarvoor het hoofdwatersysteem zo te beheren dat wateroverlast en -tekort worden voorkomen. Het zorgen voor kaders en instrumentarium voor regionale afwegingen om het regionale watersysteem op orde te brengen en te houden.

• • Het zorgen voor het ontwikkelen en implementeren van integraal waterbeleid in een aanpak gericht op de gebieden met grote rijkswateren.

• • Het beleid op de Topsector Water is gericht op het versterken van de concurrentiekracht van de Nederlandse Watersector. Het gaat onder meer om het versterken van innovatiekracht en menselijk kapitaal en exportbevordering organiseren en uitvoeren van bilaterale handelsmissies en het ontvangen van buitenlandse delegaties. De financiële inzet van IenM op de Topsector Water is weergegeven in de overzichtstabel «Bedrijfslevenbeleid en Topsectoren» in de beleidsagenda van de begroting van EZ. Deze inzet bestaat onder andere uit opdrachten in het kader van het versterken van de innovatiekracht, subsidies in het kader van Partners voor Water (internationale samenwerking) en programma’s voor Human Capital.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en kengetallen

Onderstaande indicatoren geven weer hoe het is gesteld met het aantal kilometers dijken en duinen en het aantal kunstwerken die zorgen voor waterveiligheid in Nederland. De cijfers zijn gebaseerd op de toetsronden uit 2001, 2006 en 2011 (Kamerstukken II, 2010/11, 31 710, nr. 22).

De kengetallen hieronder geven meerjarige informatie over de stand van zaken van maatregelen ter verbetering van de waterveiligheid per programma: HWBP2, Ruimte voor de Rivier en Maaswerken. De beleidsinspanningen van de Minister van IenM richten zich op Hoofdstuk XII op de regie en uitvoering van deze projecten. In het jaarverslag van het Deltafonds wordt nader ingegaan op de uitvoering van deze projecten. Ten opzichte van de ontwerpbegroting 2013 zijn de gegevens voor de jaren 2012 en 2013 toegevoegd, op basis van de verschenen voortgangsrapportages32. In 2013 is bij de Maaswerken een nieuw project geïnitieerd: Zuidgeul Well Aijen. Hierover is de Tweede Kamer per brief geïnformeerd (Kamerstukken II, 2010/11, 18 106, nr. 204). Daarnaast is een aanvullend contract voor het retentiebekken Lateraalkanaal-West (LKW+) in voorbereiding gegaan.

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijhorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting. Er zijn geen grote afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling aan het licht gekomen. Onderstaand wordt een aantal mijlpalen uit 2013 toegelicht.

In april 2013 is er een brief (Kamerstukken II, 2012/13, 33 400 J, nr. 19) aan de Tweede Kamer gestuurd met de tijdens het Wetgevingsoverleg (WGO) van 10 december 2012 toegezegde informatie. Dit betrof onder andere informatie over de in voorbereiding zijnde deltabeslissingen Waterveiligheid en Ruimtelijke adaptatie, het proces om te komen tot nieuwe normen, het onderzoek of via ruimtelijke inrichting de waterveiligheidsrisico’s kunnen worden beheerst en hoe we ons beter kunnen voorbereiden op een watersnoodramp. Ook is de Tweede Kamer geïnformeerd over de in 2014 te nemen deltabeslissing om te komen tot een duurzame en economische doelmatige zoetwatervoorziening in Nederland en over de gevolgen van de bezuinigingen op het Deltafonds.

In 2013 heeft de Minister een besluit genomen over het beleid voor de «buitendijkse bescherming van 13 kustplaatsen». Een bijzondere positie voor deze plaatsen binnen het algehele rijksbeleid voor buitendijkse gebieden is niet nodig gebleken (Kamerstukken II, 2012/13, 30 195, nr. 32).

Het wetsvoorstel doelmatigheid en bekostiging Hoogwaterbescherming is door de Tweede Kamer in 2013 aangenomen. De wet treedt per 1 januari 2014 in werking.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

11	Waterkwantiteit			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				37.457	45.755	– 8.298	1)
Uitgaven				41.021	40.946	75
11.01	Algemeen waterbeleid			35.591	34.769	822
11.01.01	Opdrachten			1.812	3.760	– 1.948	2)
11.01.02	Subsidies			12.259	12.305	– 46
	– Partners voor Water (HGIS)			11.615	9.536	2.079	3)
	– Overige subsidies			644	2.769	– 2.125
11.01.03	Bijdrage aan agentschappen			20.993	18.704	2.289	4)
	– waarvan bijdrage aan RWS			20.265	18.704	1.561
	– waarvan bijdrage aan KNMI			728	0	728
11.01.04	Bijdrage aan medeoverheden			527	0	527
	– Waterschappen			527	0	527
11.02	Waterveiligheid			3.338	3.206	132
11.02.01	Opdrachten			3.338	3.206	132
11.03	Grote oppervlaktewateren			2.092	2.971	– 879
11.03.01	Opdrachten			2.092	2.971	– 879
	Ontvangsten			78	470	– 392	5)

Verplichtingen (ad 1)

De lagere verplichtingen op dit artikel worden met name veroorzaakt door het programma Partners voor Water (HGIS). Op basis van de accountantsverklaringen 2010 tot en met 2012 is de openstaande verplichting aan AgentschapNL naar beneden bijgesteld. Het hierdoor niet gerealiseerde verplichtingenbudget is teruggeboekt naar het Ministerie van Buitenlandse Zaken (HGIS). In 2014 zal aan genoemd ministerie worden verzocht dit verplichtingenbudget weer aan de begroting van IenM toe te voegen.

11.01 Algemeen waterbeleid

11.01.01 Opdrachten (ad 2)

De lagere realisatie bij de opdrachten is te wijten aan verschuivingen van de voorziene uitgaven voor de beleidsdoorlichting waterkwantiteit, het Nationaal Waterplan en de evaluatie Bestuursakkoord Water alsmede het niet doorgaan van het afscheidssymposium van de Commissie van Advies inzake de Waterstaatwetgeving (CAW) vanwege de opheffing hiervan.

Daarnaast waren er lagere kosten dan verwacht voor de Helpdesk Water en de technische ondersteuning bij het Omgevingsloket. De Helpdesk Water valt sinds begin 2013 samen met Bodem+ en Infomil binnen één RWS-directie. Er worden besparingen gerealiseerd door de nauwere samenwerking en harmonisatie van processen. Er wordt voortdurend gewerkt aan het up to date houden van de informatie op de website van de Helpdesk ten behoeve van publiek en mensen die vanuit hun professie gebruik maken van de informatie op de Helpdesk site.

De uitvoering van het in mei 2011 getekende Bestuursakkoord Water (BAW) (Kamerstukken II, 2010/11, 27 625, nr. 204) is in volle gang. De Visitatiecommissie waterketen is in 2013 gestart om de voortgang in beeld te brengen en om de samenwerking tussen de verschillende partijen verder te bevorderen. In Water in Beeld 2012 is al gerapporteerd dat de uitvoering van acties goed op koers ligt. Eind 2013 is de tussentijdse evaluatie van het BAW gestart.

Samen met de partners van het Bestuursakkoord Water (Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven) is in 2013 de nieuwe gezamenlijke communicatiestrategie «Ons water» voorbereid. Doel is de burgers via een online platform op maat te informeren en bewuster te maken.

Met behulp van de Watercoalitie (een samenwerkingsverband tussen IenM, andere overheden, private partijen en maatschappelijke organisaties) wordt rond het onderwerp «Water in en om het huis» onderzocht of met adaptieve sturing bijgedragen kan worden aan de doelstellingen van het Bestuursakkoord Water voor wat betreft de waterketen. Het gaat erom naast drinkwaterbedrijven, gemeenten en waterschappen ook de huishoudens te activeren om hun deel bij te dragen. In 2013 zijn positieve ervaringen opgedaan met initiatieven rondom de thema’s anders omgaan met regenwater en het zelfvoorzienend huis van de toekomst.

Het huidige Nationaal Waterplan (NWP) loopt tot 22 december 2015. In 2013 heeft het ministerie verkend hoe invulling te geven aan de opvolger van het NWP op basis van de wettelijke eisen, de ontwikkeling van de Omgevingswet en de aankomende deltabeslissingen. Eind 2013 is besloten tot een partiële herziening van het NWP voor wat betreft de deltabeslissingen (Kamerstukken II 2013/14, 31 710 nr. 30).

IenM heeft het wetsvoorstel Wet aanpassing waterschapsverkiezingen toegezonden aan de voorzitter van de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2012/13, 33 719, nr. 7).

Ten aanzien van deze actielijnen van de Human Capital Agenda van de Topsector Water zijn er in 2013 forse stappen gezet. Wat betreft het bevorderen van het vergroten van instroom en versterken imago van de watersector is mede in het kader van het Techniekpact een pilot studiebeurzen Topsector Water uitgevoerd. Tevens worden inspanningen verricht om het waterbewustzijn onder jongeren te vergroten. Deze worden daar waar mogelijk gezamenlijk opgepakt in verschillende projecten, waarbij wordt gezocht naar samenwerking tussen publiek/private partners en onderwijs vorm wordt krijgt in zogenaamde HBO Centres of expertise en MBO Centra voor Innovatief vakmanschap. Hierin werken overheden, bedrijven, wetenschappers, docenten en studenten samen aan het bevorderen van de kwaliteit van het technisch onderwijs. Deze publiek-private samenwerkingsverbanden zoeken aansluiting bij de regionale kennisinfrastructuur en de relevante topsectoren en leveren een belangrijke bijdrage aan het op gang brengen en versnellen van innovaties. In de Centres of expertise33 werken ondernemers, wetenschappers, docenten en studenten samen aan het bevorderen van de kwaliteit van het technisch hbo-onderwijs. Deze publiek-private samenwerkingsverbanden zoeken aansluiting op de regionale kennisinfrastructuur door zich te richten op een van de topsectoren.

In 2013 is gestart met de voorbereiding voor de beleidsdoorlichting waterkwantiteit. In 2014 zal deze worden afgerond. Bepaald is dat de scope van de doorlichting zich zal richten op waterveiligheid.

11.01.02 Subsidies

HGIS Partners voor Water (ad 3)

De interdepartementale samenwerking tussen de Ministeries van IenM, Buitenlandse Zaken en Economische Zaken is in 2013 gecontinueerd. Onderdeel hiervan is het uitvoeringsprogramma Partners voor Water dat loopt tot en met 2015. De uitgaven worden via de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) gefinancierd. De overschrijding op het programma Partners voor Water (HGIS) in 2013 wordt veroorzaakt, doordat de vertraging in 2012 bij de werkzaamheden in de Deltalanden in 2013 deels is ingelopen.

Kenniscoaches RIONED

In het BAW is afgesproken in de regio samen te werken bij de uitvoering van de beheertaken van het stedelijk watersysteem en de waterketen. Kenniscoaches kunnen dit proces faciliteren. Het programma Kenniscoaches is in december 2011 gestart en wordt uitgevoerd door Stichting Riolering Nederland (RIONED) en financieel ondersteund door IenM. Inmiddels zijn 15 kenniscoaches benoemd en getraind in het coachen van het bevorderen van samenwerking in de waterketen. Voorts heeft het programma Kenniscoaches in 2013 bijgedragen aan tal van bijeenkomsten die in het kader van samenwerken in de waterketen in 2013 zijn georganiseerd, bijvoorbeeld voor trekkers van samenwerkende regio’s. Het programma loopt tot en met december 2016.

11.01.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 4)

De hogere realisatie bij de bijdrage aan agentschappen wordt veroorzaakt door extra beleidsonderzoeken voor waterveiligheid, inclusief een andere bekostigingssystematiek van het KNMI waarbij door DGRW richting KNMI gebruik wordt gemaakt van vraaggestuurde opdrachtverlening.

11.01.04 Bijdrage aan medeoverheden

Subsidieregeling compensatie kwijtschelding waterschappen

De subsidieregeling compensatie kwijtschelding waterschappen is een tijdelijke compensatie voor decentrale overheden voor een periode van 5 jaar (2013–2017). Lokale overheden mogen de kosten van kinderopvang in mindering brengen op het netto besteedbare inkomen dat in aanmerking genomen wordt bij het kwijtschelden van lokale belastingen en heffingen dat verschuldigd is door natuurlijke personen. Deze regeling geldt voor gemeenten en waterschappen.

De subsidieregeling compensatie kwijtschelding waterschappen loopt via de begroting van IenM vanwege de functionele relatie van IenM met de waterschappen. Dit heeft een praktische reden. Waterschappen hebben geen fonds waarin de tegemoetkoming zou kunnen worden gestort, vandaar dat bij waterschappen is gekozen voor een subsidieregeling. Het Ministerie van SZW heeft geen relatie met waterschappen. IenM heeft een functionele relatie met waterschappen en voert de regeling uit voor SZW. De regeling kent een jaarlijks plafond. Er kan geen sprake zijn van tegenvallers. Niet gebruikte middelen vloeien weer terug naar de subsidieverstrekker (SZW).

11.02 Waterveiligheid

11.02.01 Opdrachten

In 2013 is in samenwerking met koepelorganisaties en regio’s uitvoering gegeven aan het afronden van de overstromingsgevaar- en overstromingsrisicokaarten en een versie van de overstromingsrisicobeheerplannen (ORBP-en) voor de vier stroomgebieden Eems, Rijn, Maas en Schelde. De kaarten zijn 21 december 2013 via www.risicokaart.nl aan het publiek ter beschikking zijn gesteld. Uiterlijk 22 maart 2014 wordt aan de Europese Commissie gerapporteerd over de risicokaarten conform de verplichting uit de Richtlijn Overstromingsrisico’s (ROR).

In 2013 zijn het wetsvoorstel en de onderliggende regelgeving (AMvB en subsidieregeling) voorbereid waarmee de afspraken over de doelmatigheid en bekostiging van hoogwaterbescherming uit het Bestuursakkoord Water wettelijk werden verankerd. Het wetsvoorstel en de AMvB zijn per 1 januari 2014 van kracht geworden. Op basis van de derde ronde toetsing op veiligheid is in 2013 gewerkt aan het voorbereiden van de programmering van hoogwaterbeschermingsmaatregelen als onderdeel van het Deltaprogramma.

In 2013 is gewerkt aan de bouwstenen van het wettelijk toetsinstrumentarium (WTI) 2017. De faalmechanismen die het meest van belang zijn bij het werken met een overstromingskans zijn uitgewerkt in toetsregels. Het gaat met name om golfoploop en golfoverslag, stabiliteit, «piping», dijkbekledingen (gras/asfalt/steen) en ook duinafslag. Daarnaast zijn de voorbereidingswerkzaamheden uitgevoerd om de productieberekeningen voor het bepalen van de hydraulische belasting te kunnen uitvoeren. Op 26 september 2013 is de Landelijke Toetsdag georganiseerd, een kennisuitwisselingsdag rondom het toetsen van de primaire waterkeringen. In 2014 komt de deltacommissaris met een voorstel voor de nieuwe normen en zal besluitvorming plaatsvinden.

11.03 Grote oppervlaktewateren

11.03.01 Opdrachten

Op 20 december 2013 heeft het kabinet ingestemd met de ontwerp-Rijksstructuurvisie Windenergie op Zee, zijnde een partiële herziening van het Nationaal Waterplan (NWP) 2009–2015. Het gaat hierbij om de gebieden Hollandse Kust en Ten Noorden van de Waddeneilanden. Over de ecologische effecten van het aanleggen van windenergie gebieden op zee is de Tweede Kamer geïnformeerd tijdens het Algemeen Overleg op 24 april 2013 (Kamerstukken II, 2012/13, 30 300 VII, nr. 82).

De voorbereiding van de Beleidsnota Noordzee voor 2015–2021 is ter hand genomen via een Gebiedsagenda voor de Noordzee 2050, zoals besproken in het Algemeen Overleg met de Tweede Kamer op 24 april 2013. De samenwerking met de buurlanden wordt geïntensiveerd door wederzijde consultatie bij de planvorming. Het Noordzeeloket is in 2013 in de Rijkshuisstijl omgezet en nu tevens in de Engelse taal beschikbaar, waardoor deze ook door andere landen rond de Noordzee kan worden geraadpleegd.

In de Zuidwestelijke Delta is voor de samenhangende ontwikkeling van Grevelingen en Volkerak-Zoommeer in 2013 de voorbereiding van een rijksstructuurvisie gestart. De Kamer is hierover op 29 januari 2013 geïnformeerd (Kamerstukken II, 2012/13, 33 531, nr. 1).

In 2013 is de evaluatie afgerond van de Vlaams-Nederlandse samenwerking in het Schelde-estuarium. Deze evaluatie voorziet ook in een Agenda voor de Toekomst voor een duurzame balans tussen de belangen van een veilig, toegankelijk en natuurlijk Schelde-estuarium. De Kamer wordt hierover begin 2014 geïnformeerd.

Ontvangsten (ad 5)

De lagere realisatie is het gevolg van de verlaging van de EU-ontvangsten

Extracomptabele verwijzing naar artikel 1 Investeren in Veiligheid van het Deltafonds
(x € 1.000)

		2013
Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 1 Investeren in Veiligheid van het Deltafonds		481.393
Andere ontvangsten van artikel 1 Investeren in Veiligheid van het Deltafonds		92.708
Totale uitgaven op artikel 1 Investeren in Veiligheid van het Deltafonds		574.101
waarvan
1.01	Grote projecten waterveiligheid	463.826
1.02	Overige aanlegprojecten	101.860
1.03	Studiekosten	8.415

Extracomptabele verwijzing naar artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds (x € 1.000)

		2013
Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds		190.180
Andere ontvangsten van artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds
Totale uitgaven op artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds		190.180
waarvan
3.01	Watermanagement	12.484
3.02	Beheer en Onderhoud	177.696

Artikel 12 Waterkwaliteit

Het op orde krijgen en houden van een duurzaam watersysteem tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten, waardoor Nederland schoon (drink)water heeft.

(Doen) uitvoeren

Maatregelen op het gebied van waterkwaliteit worden verantwoord op dit artikel. De rol «(doen) uitvoeren» heeft betrekking op taken binnen het volgende onderdeel:

• • Het (doen) uitvoeren van aanlegprojecten, zoals het Verbeterprogramma Waterkwaliteit Rijkswateren.

• • Het nemen van de nodige maatregelen om een goede milieutoestand te bereiken en te behouden in het Nederlandse deel van de Noordzee, in samenwerking en samenhang met de andere Noordzeelanden, conform de vereisten zoals opgenomen in de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM).

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving van het integrale waterbeleid en het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving. Ook is de Minister verantwoordelijk voor het verbeteren van de doeltreffendheid en de doelmatigheid van de bestuurlijke organisatie en het instrumentarium ten behoeve van het waterbeleid. Daarnaast regisseert de Minister de afstemming van het waterbeheer rondom de Noordzee en met de buurlanden bovenstrooms gelegen in de stroomgebieden van Rijn, Maas, Schelde en Eems. De rol «regisseren» heeft in dit artikel betrekking op taken binnen de volgende onderdelen:

• • Het bereiken van een goede ecologische en chemische kwaliteit van de oppervlaktewateren in de stroomgebieden van de Rijn, Maas, Schelde, Eems en de Noordzee en het bereiken van een goede chemische en kwantitatieve toestand van de grondwateren in de vier stroomgebieden, conform de voorschriften zoals opgenomen in de Kaderrichtlijn Water (KRW), om in drie planperiodes uiterlijk in 2027 aan de Europese verplichtingen te voldoen.

• • Ten aanzien van de Kaderrichtlijn Water (KRW) en Kaderrichtlijn Mariene Strategie geldt dat de coördinerende verantwoordelijkheid ligt bij de Minister van IenM, in afstemming met de Minister van EZ.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en kengetallen

Toelichting

De kengetallen hierboven geven informatie over de stand van zaken van de KRW-projecten ter verbetering van de waterkwaliteit. Het geeft een meerjarig inzicht in de voortgang van de maatregelen van de betreffende projecten.

In het figuur is te zien dat het programma voortvarend wordt aangepakt en de voortgang van projecten in voorbereiding via realisatie naar gereedheid volgens plan verloopt. Zo is te zien dat in 2013 drie projecten van voorbereiding naar realisatie zijn gegaan en vijf projecten gereed zijn gekomen. Twee projecten zijn administratief samengevoegd waardoor er nu 49 projecten zijn. Voor één getemporiseerd project is besloten deze toch uit te voeren, dit project bevindt in de realisatiefase.

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting. Er zijn geen grote afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling aan het licht gekomen.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

12	Waterkwaliteit			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				70.389	48.085	22.304	1
Uitgaven				78.565	100.756	– 22.191
12.01	Waterkwaliteit			78.565	100.756	– 22.191
12.01.01	Opdrachten			4.729	2.818	1.911	2
12.01.02	Subsidies			94	22.166	– 22.072
	– Synergie KRW			0	22.000	– 22.000	3
	– Overige subsidies			94	166	– 72
12.01.03	Bijdrage aan agentschappen			65.861	72.883	– 7.022
	– Verbeterprogramma Waterkwaliteit rijkswateren			52.791	59.856	– 7.065	4
	– Natuurcompensatie Perkpolder			7.325	7.067	258
	– Natuurlijker Markermeer/IJ'meer			4.485	5.000	– 515
	– Verruiming vaargeul Westerschelde			1.260	960	300
12.01.04	Bijdrage aan medeoverheden			6.557	0	6.557	5
12.01.05	Bijdrage aan internationale organisaties			1.324	2.889	– 1.565	6
	Ontvangsten			0	0	0

Verplichtingen (ad 1)

De hogere verplichtingen op dit artikel worden met name veroorzaakt door de ophoging van de verplichtingenruimte bij voorjaarsnota in verband met de overheveling van de waterkwaliteitsprojecten vanuit het Infrastructuurfonds naar dit artikel (Kamerstukken II, 2013/13, 33 640 XII, nr. 2). Daarnaast is bij miljoenennota het verplichtingenbudget voor het project Haringvliet de Kier van Hoofdstuk XII naar het Deltafonds overgeboekt, zodat uitvoering van dit integrale project uit één bron kan plaatsvinden (Kamerstukken II, 2012/13, 27 625, nr. 292).

12.01 Waterkwaliteit

12.01.01 Opdrachten (ad 2)

In de ontwerpbegroting 2013 waren de budgetten voor opdrachten die in het kader van internationale verdragen worden verleend geraamd onder het financiële instrument «bijdrage aan internationale organisaties». Deze behoren echter te worden verantwoord onder het financieel instrument «opdrachten». Om die reden is er in 2013 budget overgeboekt van «bijdrage aan internationale organisaties» naar «opdrachten». Dit verklaart de onderuitputting op «bijdrage aan internationale organisaties» en de overschrijding op «opdrachten». Na deze overheveling zijn alleen de contributies voor de internationale riviercommissies en de bijdragen aan UNESCO onder het financieel instrument «bijdrage aan internationale organisaties» verantwoord.

Kaderrichtlijn Water

Jaarlijks wordt de Kamer met de «Water in beeld» geïnformeerd over de voortgang van de uitvoering van maatregelen uit de stroomgebiedbeheersplannen van 2009. In mei 2013 is aangegeven dat de uitvoering op schema ligt (Kamerstukken II, 2012/13, 27 625, nr. 290). In maart 2013 heeft een uitgebreide presentatie van de resultaten van het Innovatieprogramma plaats gevonden (Kamerstukken II, 2012/13, 27 625, nr. 292). Daarnaast is de kennis via websites, rapportages en themadagen beschikbaar gesteld aan gebruikers. Het Innovatieprogramma is vermeld in het jaarverslag Infrastructuurfonds. In 2013 is verder gewerkt aan de actualisatie van de stroomgebiedbeheersplannen (Kamerstukken II, 2012/13, 27 625, nr. 292). De waterbeheerders bepalen de resterende opgaven en zoeken daar aanvullende maatregelen bij, het Rijk stelt het generiek beleid bij. Er is een softwaresysteem opgeleverd waardoor efficiënt kan worden gewerkt aan de vier plannen en de digitale rapportage die ook aan de Europese Commissie wordt opgeleverd. Dit heeft geleid tot een eerste dummy van het stroomgebiedbeheersplan.

12.01.02 Subsidies (ad 3)

De onderuitputting op Synergie KRW wordt veroorzaakt, doordat de synergieprojecten in het landelijk gebied eind 2012 zijn gedecentraliseerd naar de provincies, inclusief alle voor die projecten toekomende middelen (zie Jaarverslag Infrastructuurfonds 2012). Daarnaast worden de synergieprojecten in het stedelijk gebied vanaf 2013 verantwoord onder het financieel instrument «bijdrage aan medeoverheden» in plaats van het financieel instrument «subsidies».

Het Europese onderzoeksprogramma Monitoring en Evaluation of Spatially Managed Areas (MESMA) betreft een project in het kader van het zevende kaderprogramma voor Europees onderzoek. Het project bevindt zich in de afrondende fase, maar leverde niet definitief op voor het einde van het kalenderjaar. Hierdoor is ook de laatste Nederlandse subsidiebijdrage doorgeschoven naar 2014. Dit geldt ook voor de laatste subsidiebijdrage aan Stichting Noordzee voor het programma «op weg naar een gezonde zee». In het kader van dit programma werken SNZ en WNF samen met de NGO’s van de Noordzeelanden aan de ontwikkeling van een internationale visie op de natuur van de Noordzee. Dit project had in 2013 afgerond moeten worden, maar is vertraagd tot het voorjaar van 2014, waarna ook de laatste subsidie kan worden verstrekt. Een subsidie aan de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) voor onderzoek naar het Van Iersel Drainage systeem is in 2013 afgerond. Met deze technologie is het mogelijk om met flexibel grondwaterpeil de vereisten van natuur en agrarisch grondgebruik te combineren. Daarnaast is het Europese onderzoeksprogramma Marine Ecosystem Evolution in a Changing Environment ook in 2013 afgerond, dit heeft een aantal bouwstenen opgeleverd voor de implementatie van de Kaderrichtlijn Mariene Strategie.

12.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Verbeterprogramma Waterkwaliteit Rijkswateren (ad 4)

De lagere realisatie wordt op het Verbeterprogramma Rijkswateren veroorzaakt door toevoeging saldo 2012 van het Infrastructuurfonds naar Hoofdstuk XII (€ 18 miljoen). Daarnaast is het budget van Haringvliet de Kier (€ 25 miljoen) overgeboekt naar het Deltafonds. Per saldo heeft dit geleid tot € 7 miljoen onderuitputting.

Natuurcompensatie Perkpolder

Het project Natuurcompensatie Perkpolder maakt onderdeel uit van het wettelijk verplichte natuurcompensatieprogramma voor de tweede verdieping van de Westerschelde. De realisatie is in 2013 gestart. De oplevering van het project is voorzien in 2015.

Verruiming vaargeul Westerschelde

De derde verruiming van de vaargeul van de Westerschelde (zowel op Vlaams als Nederlands grondgebied) is uitgevoerd, eind 2010 opgeleverd en gefinancierd door het Vlaams Gewest. In 2013 is aan de hand van de monitoringsgegevens van 2010 en 2011 een eerste voortgangsrapport verschenen over de eventuele effecten van de derde verruiming34. Tevens zijn samen met het Vlaams Gewest voorbereidingen getroffen voor werkzaamheden aan de geulwandverdediging in het Gat van Ossenisse. De uitvoering daarvan is voorzien in 2014.

Natuurlijker Markermeer/IJmeer

In 2013 is voor het Natuurlijker Markermeer/IJmeer (NMIJ) een aantal zaken gerealiseerd. Zo zijn de tweede tranche pilots MarkermeerIJmeer aangelegd en is de monitoring gestart. De derde tranche pilots is bijna volledig aangelegd en de monitoring is gestart. De pilot moeras Markermeer is gerealiseerd, deskstudies en het tussenadvies NMIJ 2013 is opgeleverd. Tenslotte is gewerkt aan de voorbereiding van het eindadvies NMIJ 2015.

12.01.04 Bijdrage aan medeoverheden

Synergie KRW/Waterbeheer 21e eeuw (ad 5)

De gerealiseerde uitgaven van ongeveer € 6,5 miljoen zijn afkomstig van het geraamde budget op Synergie KRW (Subsidies 12.01.02). Zie aldaar. De Regeling voor Stedelijke synergieprojecten bleef in 2013 enigszins achter bij de gemaakte uitgavenprognoses omdat de betrokken initiatiefnemers (veelal gemeentes) in de uitvoering vaak enige vertraging oplopen. De projecten moeten voor deze subsidies uiterlijk op 31 december 2012 zijn gestart en uiterlijk op 31 december 2015 zijn afgerond.

12.01.05 Bijdrage aan internationale organisaties (ad 6)

De lagere realisatie wordt verklaard door de overboeking van middelen van dit financiële instrument «bijdrage aan internationale organisaties» naar het financiële instrument «opdrachten» (12.01.01).

Internationale Riviercommissies

Bij de Rijncommissie zijn tijdens de 15^e Rijnministersconferentie gehouden in oktober 2013 de ambities voor de komende jaren tot 2020–2021 vastgesteld. In de Maas- en in de Scheldecommissie is gewerkt aan de verplichte afstemming voor de Richtlijn Overstromingsrisico’s (ROR) en de KRW. De noodzakelijke rapportage voor de ROR bij beide commissies zijn in 2013 gereed gekomen. De opzet voor de overkoepelende rapportages voor de Internationale Stroomgebiedbeheersplannen staat in de steigers. De aanpak van de klimaatproblemen in het waterbeheer (onder meer de zoetwatervoorziening) staat bij beide commissies nu op de agenda.

OSPAR

De afgelopen jaren heeft Nederland, zoals gevraagd door de Europese Commissie, zich binnen de verschillende OSPAR gremia succesvol proactief ingezet voor een goede regionale afstemming van de invulling van de Kaderrichtlijn Marien. In 2013 is met name afstemming bereikt op gemeenschappelijke indicatoren voor de gewenste milieutoestand. Verder is in 2013 een begin gemaakt met een regionaal OSPAR actieplan voor marien zwerfvuil.

UNESCO

2013 was het tweede jaar dat International Groundwater Resources Assessment Centre (IGRAC) als zelfstandige stichting functioneerde. Er is in 2013 voortgebouwd op de in 2012 gestarte activiteiten van IGRAC. Naast de uitstekende samenwerking met het waterprogramma van UNESCO, UNESCO-IHP werden de banden met de World Meteorological Organization (WMO) aangehaald. De in 2013 uitgevoerde evaluatie laat zien dat IGRAC aan de gestelde doelen voldoet. De hoofdactiviteiten liggen op de beoordeling en monitoring van grensoverschrijdende grondwaterlichamen en het positioneren van IGRAC als wereldwijd grondwatercentrum dat diensten aanbiedt die essentieel zijn voor een betrouwbare watervoorziening. In 2013 is het gesprek aangegaan met internationale partners en financiers, zoals de United Nations Economic Commission for Europe (UNECE), de Wereldbank (WB) en het Global Environment Facility (GEF). Intensivering van de samenwerking met internationale organisaties is van levensbelang voor de toekomst van IGRAC.

Voor de vijf deltalanden van IenM, China, de Verenigde Staten en Caribisch Nederland heeft de samenwerking met UNESCO-IHE (het in Delft gevestigde instituut voor watereducatie) zich verder verdiept, gericht op capaciteitsopbouw. Gedacht wordt aan eventuele uitbreiding met nieuwe landen, zoals bijvoorbeeld Myanmar.

Extracomptabele verwijzing naar artikel 2 Investeren in zoetwatervoorziening van het Deltafonds (x € 1.000)

		2013
Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 2 Investeren in zoetwatervoorziening van het Deltafonds		46.278
Andere ontvangsten van artikel 2 Investeren in zoetwatervoorziening van het Deltafonds
Totale uitgaven op artikel 2 Investeren in zoetwatervoorziening van het Deltafonds		46.278
waarvan
2.02	Ov.waterinvest.zoetwatervoorz.	42.230
2.03	Studiekosten	5.048

Artikel 13 Ruimtelijke ontwikkeling

Een ruimtelijk beleid voor een concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig Nederland, waarin sprake is van regionaal maatwerk, waarin de gebruiker voorop staat, waarin investeringen scherp geprioriteerd worden en waarin ruimtelijke ontwikkelingen, milieu en mobiliteit met elkaar zijn verbonden.

Regisseren

Het Rijk kiest bij het ruimtelijk beleid voor een selectieve beleidsinzet op 13 nationale belangen. Bij deze 13 nationale belangen is het Rijk verantwoordelijk voor de uitvoering. Het Rijk blijft daarnaast verantwoordelijk voor het systeem van ruimtelijk ordening. In dit kader werkt het Rijk aan meer eenvoudige regelgeving. Daarbij verwacht het Rijk dat medeoverheden zich eveneens inzetten voor meer eenvoud en verdere integratie op het gebied van ruimtelijke regelgeving. Hierdoor neemt de bestuurlijke drukte af en ontstaat er ruimte voor regionaal maatwerk. Om dit doel te bereiken is goede samenwerking met en inzet door medeoverheden van groot belang. In 2013 is vorm gegeven aan deze nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling. De uitvoering van het rijksbeleid op de 13 nationale belangen is beschreven in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR – Kamerstukken II, 2011/12, 32 660, nr 50).

Door een goede afstemming met de andere overheden en met maatschappelijke partners kan de rijksrol zo efficiënt mogelijk worden ingevuld. De Minister van Infrastructuur en Milieu is vanuit deze rol verantwoordelijk voor:

• • De vernieuwing en vereenvoudiging van het omgevingsrecht.

• • Het opstellen, onderhouden en coördineren van nationale en EU kaders en wet- en regelgeving op ruimtelijk gebied en ten aanzien van interbestuurlijke Geo-informatie. Het vertalen en implementeren van relevante Europese beleidskaders.

• • Vanuit de ruimtelijke invalshoek bijdragen aan (de nieuwe) bestuurlijke structuren en inrichting.

• • De duurzame kwaliteit van de ruimtelijke inrichting en doelmatig gebruik van het bodem- en watersysteem.

• • Het ontwikkelen van nationale ruimtelijke visies, zoals de Rijksstructuurvisie Wind op Land, de Rijksstructuurvisie Ondergrond en de Rijksstructuurvisie Amsterdam – Almere – Markermeer.

• • Verdere ontwikkeling van kennis op het ruimtelijke vlak en het faciliteren van de toepassing daarvan door de andere overheden.

• • De structurele verankering van het ruimtelijk ontwerp in de beleidsprocessen en projecten van de ruimtelijke ontwikkeling.

• • Via de gebiedsagenda’s in kaart brengen van de inhoudelijke samenhang tussen (nationale) ruimtelijke projecten, verstedelijking, infrastructuur en (openbaar) vervoer op een zodanige wijze dat het afgestemde investeringsbeslissingen tussen Rijk en regio in het BO-MIRT ondersteunt.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en kengetallen

De monitor Infrastructuur en Ruimte zal primair de realisatie van de nationale belangen onderzoeken, afgezet tegen de gestelde ambities. Na de in 2012 uitgevoerde nulmeting zal het PBL in 2014 de eerste Monitor Infrastructuur en Ruimte uitbrengen. De gegevens van de monitor zijn te raadplegen via het Compendium voor de Leefomgeving.35 Met betrekking tot artikel 13 zijn de volgende kengetallen van belang (Kamerstukken II, 2011/12, 32 660, nr. A/50).

Kengetallen Structuurvisie Infrastructuur en Milieu

Nationaal belang SVIR	Doel SVIR	Voorlopige kengetallen monitor Infrastructuur en Ruimte	Nulmeting	Realisatie 2013
1. Een excellente ruimtelijk-economische structuur van Nederland door een aantrekkelijk vestigingsklimaat in en goede internationale bereikbaarheid van de stedelijke regio’s met een concentratie van topsectoren	– Versterken concurrentiekracht stedelijke regio’s	– Internationale concurrentie Nederlandse regio’s	– Zie de Monitor Infrastructuur en Ruimte 2012, nulmeting	– Geen nieuwe cijfers	1
	– Bereikbaarheid	– Nabijheid wonen-werken	– 0,4% toename bereikbare banen tussen 2000 en 2010	– Geen nieuwe cijfers	2
	– Vestigingsklimaat	– Fysiek vestigings-klimaat	– Zie de Monitor Infrastructuur en Ruimte 2012, nulmeting	– Geen nieuwe cijfers	3
2. Ruimte voor het hoofdnetwerk voor (duurzame) energie voorziening en de energietransitie	– Realisering netwerk SEV-III	– Toename netlengte hoogspanningslijnen met spanning 220 kV en hoger	–	– Koppelnet 2.680 km Transportnetwerk 9.840 km (2010)	4
	– Transitie duurzame energie	– Verbruik hernieuwbare energie	– 4,3% (2011)	– 4,4% (2012)	5
	– Doelstelling windenergie	– Opgesteld vermogen windenergie op land en op zee	– 2.237 MW in 2010	– 2.434 MW (2012)	6
3. Ruimte voor het hoofdnetwerk voor vervoer van (gevaarlijke) stoffen via buisleidingen	– Buisleidingen in gereserveerde stroken	– Toename rode ontwikkelingen buisleiding-stroken	–	– indicator nog niet beschikbaar
4. Efficiënt gebruik van de ondergrond	– Winning oppervlaktedelfstoffen verbinden met andere functies	– Nog uit te werken op basis van structuurvisie ondergrond	–	– nog niet uitgewerkt
13. Zorgvuldige afweging en transparante besluitvorming bij alle ruimtelijke en infrastructurele besluiten	– Ladder voor duurzame verstedelijking	– Ladder voor duurzame verstedelijking	– Evaluatie in 2014	– niet van toepassing

Kengetallen Geo-informatie

	Basiswaarde	Peildatum	Streefwaarde 1	Periode	Realisatie 2011	Streefwaarde 2	Periode
1 Gebruik nationaal Georegister	Index is 100	31-12-2011	Index is > 100	2011		Gebruik relevante overheidsbestanden 100%	2014	1
1a deelnemende organisaties	100% = 75				133% = 100
1b beschreven datasets	100% = 25.48				181% = 4.616
1c unieke gebruikers	100% = 10.944				141% = 15.481
2 Implementatie Inspire	Inspire-monitor indicatoren	15-5-2010	Beter dan 2010- Beter conform Inspire	2013	nvt nvt	Volledig Inspire Compliant	2016	2
3 Basisregistraties:
BAG		31-12-2011		2011			2014	3
opbouw registratie	100%		100%		>99%	100%
gebruik	100%		>50%		>35%	>90%
BRT		31-12-2011		2011			2014	4
opbouw registratie	100%		100%		100%	Productie100%
gebruik	100%		>75%		>60%	Gebruik >90%
BGT		31-12-2011		2011			2017
opbouw registratie	100%		>40%		>30%	Productie100%
gebruik	100%		nvt		nvt	Gebruik >70%
BRK		31-12-2011		2011			2014
opbouw registratie	100%		100%		100%	Productie100%
gebruik	100%		100%		100%	Gebruik >90%
BRO		31-12-2011		2011			2015	5
opbouw registratie	100%		>10%		<10%	>90%
gebruik	100%		nvt		nvt	>90%

Toelichting

• 1. Het gebruik van het nationaal georegister (NGR) is inmiddels goed ingeburgerd in Nederland. Zowel de professionele gebruiker als de particulier weet inmiddels dat het register een brede keur aan data bevat. Voor de buitenwacht vormen het NGR en Publieke Dienstverlening op de Kaart (PDOK) een functionele eenheid waar men bestanden kan publiceren en raadplegen. Voor de overheid in brede zin is PDOK uitgegroeid tot het uitwisselplatform voor de Geo-informatie, getuige het aantal gerealiseerde hits.

• 2. In 2013 zijn de definitieve dataspecificaties voor de thema’s uit Annex III beschikbaar gesteld. IenM is met het werkveld tot een overzicht gekomen van de datasets in Nederland die onder INSPIRE vallen. Deze aangemerkte datasets zijn per 3 december in het NGR opgenomen.

• 3. De bronhouders zijn 100% aangesloten en hebben de BAG geïntegreerd in hun administraties. Gebruik onder verplichte overheidsafnemers wordt niet gemeten. Op basis van de wetsevaluatie die in het eerste kwartaal van 2014 naar de Tweede Kamer gaat en afnemersonderzoek 2013 moet geconcludeerd worden dat minder dan 90% is aangesloten.

• 4. De BRT is landsdekkend. In 2013 heeft doorontwikkeling plaatsgevonden. Het gaat hierbij om aanpassingen in het productieproces «Lean en Autogen» en deze zorgen vooral voor een hogere actualiteit. De BRT is beschikbaar als open data, maar het potentieel gebruik is nog niet helemaal gerealiseerd. De conceptwet BRO is gereed en door Raad van State van advies voorzien. Het nader rapport is bijna gereed, waarna het wetsvoorstel voor behandeling naar de Tweede Kamer kan.

• 5. De realisatie van de BRO blijkt weerbarstig. De pilot voor het registratieobject Sonderingen is ondanks een langere doorlooptijd succesvol afgerond. Momenteel wordt gewerkt aan een herplanning van de BRO, waarbij de realisatie ook vanwege bezuinigingen op het beschikbare budget over een langere periode vorm zal krijgen.

In het kader van de stelselherziening van het omgevingsrecht is in 2013 een belangrijke mijlpaal gehaald. De concept Omgevingswet is voor de zomer ingediend bij de Raad van State voor advisering. Over de voortgang van de stelselherziening is de Tweede Kamer in oktober bij brief geïnformeerd (Kamerstukken II, 2013/14, 33 118, nr. 8). Daarnaast is de Crisis- en herstelwet (Chw) verlengd en zal deze opgaan in de Omgevingswet. Over de voortgang van de implementatie van de Chw is de Tweede Kamer geïnformeerd middels een voortgangsrapportage «Praktijkervaringen Crisis- en herstelwet» (Kamerstukken II, 2012/13, 32 127, nr. 170).

Voor het overige waren het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijhorende resultaten het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting en zijn er geen grote afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling aan het licht gekomen.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

13	Ruimtelijke ontwikkeling			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				35.851	157.114	– 121.263	1)
Uitgaven				112.483	147.634	– 35.151
13.01	Ruimtelijk instrumentarium			12.920	20.485	– 7.565
13.01.01	Opdrachten			5.651	17.238	– 11.587	2)
13.01.02	Subsidies			4.868	3.247	1.621
13.01.03	Bijdrage aan agentschappen			1.948	0	1.948
	– waarvan bijdrage aan RWS			1.948	0	1.948	3)
13.01.04	Bijdrage aan medeoverheden			453	0	453	4)
13.02	Geo-informatie			36.184	30.556	5.628
13.02.01	Opdrachten			2.554	1.980	574
13.02.02	Subsidies			5.060	0	5.060	5)
13.02.06	Bijdrage aan ZBO en RWT			28.570	28.576	– 6	6)
	– Basisregistraties			28.570	0	28.570	6)
13.03	Gebiedsontwikkeling			16.345	39.530	– 23.185
13.03.01	Opdrachten			5.341	757	4.584	7)
13.03.02	Subsidies			48	0	48
13.03.03	Bijdrage aan agentschappen			86	0	86
	– waarvan bijdrage aan RWS			86	0	86
13.03.04	Bijdrage aan medeoverheden			10.870	38.773	– 27.903
	– Bufferzones			0	5.303	– 5.303	8)
	– Projecten BIRK			4.823	19.642	– 14.819	9)
	– Projecten Nota Ruimte			6.047	13.828	– 7.781	10)
	– Projecten Bestaand Rotterdams Gebied			0	0	0
13.04	Ruimtegebruik bodem			42.609	57.063	– 14.454
13.04.01	Opdrachten			2.756	9.321	– 6.565	11)
13.04.02	Subsidies			22.047	18.138	3.909	12)
	– Bedrijvenregeling			6.912	6.400	512
	– Overige subsidies			15.135	11.738	3.397
13.04.03	Bijdrage aan agentschappen			7.938	0	7.938
	– waarvan bijdrage aan RWS			7.938	0	7.938	11)
13.04.04	Bijdrage aan medeoverheden			1.500	20.904	– 19.404
	– Meerjarenprogramma Bodem			0	13.946	– 13.946	13)
	– Programma Gebiedsgericht instrumentarium			1.500	6.958	– 5.458	14)
13.04.07	Bekostiging			8.368	8.700	– 332
	– Uitvoering klimaatadaptatie			8.368	8.700	– 332
13.05	Eenvoudig Beter			4.425	0	4.425
13.05.01	Opdrachten			2.357	0	2.357	15)
13.05.03	Bijdrage aan agentschappen			2.068	0	2.068
	– waarvan bijdrage aan RWS			2.068	0	2.068	16)
	Ontvangsten			6.938	934	6.004	17)

Verplichtingen (ad 1)

Het verschil in de verplichtingenrealisatie wordt met name verklaard door:

• • Een verlaging van het budget met € 29 miljoen bij eerste suppletoire begroting 2013 ter compensatie van de verplichtingen die reeds in 2012 zijn aangegaan.

• • Een verlaging van het budget met € 21 miljoen in verband met de overheveling van middelen naar het Ministerie van EZ ten behoeve van de afronding van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG).

• • Een verhoging van het budget door het vastleggen in 2013 van de subsidie van € 10 miljoen aan het Bodemcentrum welke in de periode 2014–2017 tot betaling komt en een versnelde opdrachtverstrekking aan het Kadaster voor 2014 (ruim € 14 miljoen).

• • Daarnaast is er sprake van een vrijval van circa € 34 miljoen aan verplichtingen vanwege de decentralisatie van een aantal Nota Ruimte projecten naar het Gemeente- en Provinciefonds.

• • Het feit dat in 2013 geen beroep is gedaan op de garantieregeling bodemsaneringskredieten midden- en kleinbedrijf (MKB), waardoor het hiervoor bestemde verplichtingenbudget van € 65 miljoen niet is gerealiseerd.

13.01 Ruimtelijke Instrumentarium

13.01.01 Opdrachten (ad 2)

De lagere realisatie op dit financieel instrument is onder andere veroorzaakt door een overboeking van € 2 miljoen naar artikel 98 ten behoeve van de uitvoering en beheer WABO en een overboeking van € 2,3 miljoen naar financieel instrument «opdrachten» artikel 13.03.01 Gebiedsontwikkeling ten behoeve van de schadevergoeding in het kader van de Beleidslijn Ruimte voor de Rivier. Hiernaast is € 1,3 miljoen bij Voorjaarsnota afgeboekt ter compensatie van overbesteding in 2012. Tevens is € 1,9 miljoen overgeboekt naar RWS leefomgeving ten behoeve van het beheer van het Omgevingsloket Online.

Uitvoering SVIR

De financiële middelen zijn mede ingezet ten behoeve van het houden van zicht op de realisatie van de SVIR en het zorg dragen voor kennis. De uitvoering van de SVIR is volgens plan verlopen. De voortgang is gerapporteerd aan de Kamer (Kamerstukken II, 2013/14, 32 660, nr. 59).

In 2013 zijn vooral ook in samenspraak met het PBL verkenningen afgerond over de relatie tussen energie en ruimte en de betekenis van natuur en groen voor de concurrentiepositie van steden. Verkenningen over de betekenis van «smart cities», de relatie tussen infrastructuur en verstedelijking en de concurrentiepositie van stedelijke regio’s zijn in 2013 begonnen. Vanuit het programma Bevolkingsdaling & Ruimte is actief ondersteuning geboden aan ruimtelijke transformaties in verschillende anticipeerregio’s. Tevens is hierover in krimpgebieden kennis uitgewisseld met decentrale overheden, burgers en maatschappelijke organisaties.

De «pilots» rond decentralisatie van kennis in samenwerking met Interprovinciaal Overleg (IPO) en provincies werden in 2013 afgerond.

Digitalisering ruimtelijk instrumentarium

In 2013 is een start gemaakt met de voorbereiding van de ruimtelijke digitale instrumenten op de Omgevingswet. De voorbereidingen voor de ontwikkeling van een nieuwe release van het omgevingsloket zijn in gang gezet en de programma- organisatie is gevormd. De landelijke voorziening Ruimtelijkeplannen.nl werd in 2013 verder gemoderniseerd en voorbereid op een mogelijke uitbreiding met nieuwe instrumenten uit de toekomstige Omgevingswet. Ten behoeve van de Wet kenbaarheid publiekrechterlijke beperkingen onroerende zaken (Wkpb) is een «pilot» uitgevoerd om gemeentelijke beperkingen op andere wijze te registreren. De pilot heeft de conclusie opgeleverd dat deze oplossingsrichting realistisch en uitvoerbaar is. De resultaten van de pilot worden betrokken bij de Omgevingswet en het daarmede samenhangende digitaliseringproject. De Wkpb zelf zal in de Omgevingswet worden opgenomen.

Deelprogramma Nieuwbouw en Herstructurering

In het kader van het deelprogramma Nieuwbouw en Herstructurering van het Deltaprogramma is in 2013 verkend hoe ruimtelijke maatregelen kunnen bijdragen aan het beperken van de gevolgen van overstroming, een hevige regenbui, langdurige droogte en extreme hitte. In 2013 zijn onderzoek – en draagvlaktrajecten uitgevoerd ten behoeve van de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie

VerDuS

In 2013 is in het kader van VerDuS/Urban Regions in the Delta onderzoek verricht naar vernieuwend instrumentarium en nieuwe vormen van integrale gebiedsontwikkeling. De kennis die uit de 6 lopende onderzoeken kwam, is en wordt bij de beleidsvorming betrokken en gedeeld met de praktijk door middel van «Communities of Research and Practice» en door toepassing in de praktijk («Living labs»). Een aantal actuele kennisvragen werd in nauwe samenwerking met Europese partners onderzocht vanwege de identieke complexe verstedelijkingsvraagstukken.

13.01.02 Subsidies

Vanuit de idee dat architectuur en ruimtelijk ontwerp van belang zijn voor een goed systeem van ruimtelijke ordening, is in 2013 getracht de positie van het ontwerp en de ontwerpers te versterken. De uitvoering van de Actieagenda Architectuur en Ruimtelijke Ontwerp (AAARO) 2013–2016 verliep in 2013 geheel volgens plan. Er zijn geen tekortkomingen of afwijkingen aan het licht gekomen.

Met het programma klimaatbuffers wordt de realisatie van 20 natuurprojecten ondersteund, die de effecten van klimaatverandering tegengaan. Dit gebeurt vooral door het tegengaan van wateroverlast en – schaarste en het verbeteren van de waterveiligheid en -kwaliteit. Ook wordt er op deze manier bijgedragen aan kennisverwerving en de verspreiding daarvan. Natuurorganisaties hebben hiertoe subsidies gekregen. Van het totale aantal van twintig gebieden zijn er thans elf afgerond waarvan zeven in 2013.

In het kader van het Programma Duurzame Dynamiek in de Delta is in 2013 eveneens subsidie toegekend voor de uitvoering van het project «Urban Regions» in the Delta. Hetgeen heeft bijgedragen aan de kennisontwikkeling bij de uitvoering van de SVIR en de strategische kennis- en innovatieagenda van IenM. Het onderzoek in het programma URD heeft zich zowel op water, leefbaarheid en mobiliteit als op vraagstukken over bestuur en informatiesystemen gericht waarbij er sprake is geweest van een combinatie van theoretisch en praktijkgericht onderzoek. In 2013 hebben alle projecten tussenrapportages uitgebracht.36

13.01.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 3)

De uitgaven betreffen het beheer ten behoeve van het Omgevingsloket Online (OLO 2.9) waarvoor budget is overgeheveld vanuit financieel instrument «Opdrachten» op 13.01.01 naar RWS Leefomgeving.

13.01.04 Bijdrage aan medeoverheden (ad 4)

De uitgaven betreffen het programma Mooi Nederland. De middelen hiervoor zijn overgeheveld van het financieel instrument «Subsidies» (13.01.02) naar «Bijdrage aan medeoverheden». Het Innovatieprogramma Mooi Nederland stimuleert de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. In dit kader krijgen 58 Voorbeeldprojecten medefinanciering uit de Innovatieregeling Mooi Nederland. Naar aanleiding van de motie Wiegman is in 2013 geld van het innovatieprogramma ook beschikbaar gesteld voor «Voorbeeldgebieden Investeren in het landschap».

13.02 Geo-informatie

13.02.01 Opdrachten

De implementatie van de Europese richtlijn INSPIRE was dit jaar voornamelijk gericht op de verplichte beschikbaarheid van de ruimtelijke gegevens per 3 december 2013. Voor alle datasets is een data- provider in overleg met alle overheden aangewezen. Voor de gemeentelijke verplichtingen wordt nog aan een oplossing gewerkt. Opdrachten in het kader van de landelijke beleidscoördinatie ten behoeve van stimulering en innovatie zijn verstrekt aan de stichting Geonovum, Stichting Arbeidsmarkt GEO en aan Geofort. In 2013 is gestart met de evaluatie van de BAG door de Auditdienst Rijk. De evaluatie zal, vergezeld van een beleidsreactie, begin 2014 aan de Kamer worden toegezonden

13.02.02 Subsidies (ad 5)

De uitgaven betreffen subsidies in het kader van de Basisregistraties, welke aanvankelijk gebudgetteerd stonden onder het financieel instrument «Opdrachten». Het betreft vergoedingen voor beheer en transitiekosten. Het budget is overgeboekt naar het financiële instrument «Subsidies» om deze uitgaven te kunnen doen.

13.02.06 Basisregistratie Grootschalige Topografie (ad 6)

In de eerste suppletoire begroting heeft een technische herrubricering binnen 13.02 Geo-informatie plaatsgevonden. Het budget voor de Basisregistraties wordt sindsdien verantwoord op «Basisregistratie Grootschalige Topografie» in plaats van op «Bijdrage aan ZBO en RWT». Voor de exploitatie en beheer van de basisregistraties adressen, gebouwen, topografie en het overheidsgebruik van de kadastrale gegevens is de jaarlijkse bijdrage aan het Kadaster verstrekt. Tevens is aan het Kadaster een bijdrage verstrekt voor de exploitatie en het beheer van ruimtelijke plannen.nl en PDOK met daarin het INSPIRE geo-portaal. Het PDOK-loket is het centrale punt voor de ontsluiting van de Geo-informatie van de overheid in Nederland. Met het onderdeel nationaal geo-register wordt het open databeleid van IenM ondersteund. De Wet basisregistratie grootschalige topografie (BGT) is in 2013 door de Tweede en Eerste Kamer aangenomen.

13.03 Gebiedsontwikkeling

13.03.01 Opdrachten (ad 7)

De hogere realisatie is met name veroorzaakt door een niet gebudgetteerde uitgave van € 3,4 miljoen met betrekking tot schadevergoeding in het kader van de beleidslijn Ruimte voor de Rivier en versnelling van betalingen op lopende verplichtingen voor circa € 1 miljoen.

13.03.02 Subsidies

Om de blijvende betrokkenheid van de rijksoverheid bij de ontwikkeling van de Wadden gestalte te geven heeft het Regionaal College Waddengebied ook in 2013 de jaarlijkse subsidie ontvangen.

13.03.03 Bijdrage aan agentschappen

Aan RWS zijn voor 2013 middelen ter beschikking gesteld ten behoeve van het platform Duurzame gebiedsontwikkeling.

13.03.04 Bijdrage aan medeoverheden (ad 8, 9 en 10)

De andere overheden (provincies en gemeenten) zijn bezig het beleid dat in de Nota Ruimte vorm is gegeven, uit te voeren. Het beschikbare budget is een extra impuls voor de versterking van de economische concurrentiepositie, krachtige steden en platteland, borging belangrijke ruimtelijke waarden en borging van veiligheid. De lage realisatie is met name veroorzaakt door een overboeking van € 5,3 miljoen naar het Ministerie van EZ met betrekking tot het afronden van het Investeringsbudget Landelijke Gebied (ILG) (ad 8). Weergegeven is de doorwerking van de reeds vóór 2013 gedecentraliseerde BIRK projecten (ad 9). Tot slot is het Nota Ruimtebudget project Hengelo in 2013 gedecentraliseerd door de resterende budgetten in het Gemeentefonds te storten en is € 4,8 miljoen van het meerjarig budget herschikt als gevolg van tempowijziging in de uitvoering van de lopende projecten (ad 10).

De nog beschikbare middelen uit het NSP budget (Nieuwe Sleutel Projecten) werd in 2013 ingezet ter ontwikkeling en versterking van een tweetal projecten met betrekking tot het (her)ontwikkeling van zogenaamde HSL stations en omgeving. In 2013 had dit betrekking op de laatste twee projecten in Breda en Arnhem.

13.04 Ruimtegebruik bodem

13.04.01 Opdrachten

Zie voor een toelichting op de onderuitputting van het budget op 13.04.01 de toelichting bij 13.04.03.

Structuurvisie Ondergrond (STRONG)

Op 21 maart 2013 is de Kamer geïnformeerd over de verbreding van de scope van de Structuurvisie Ondergrond. In 2013 is door het Rijk in samenwerking met medeoverheden en andere stakeholders gewerkt aan de inventarisatie van de opgaven, knelpunten en mogelijke oplossingsrichtingen. Deze investering aan de voorkant van het proces heeft geholpen om bij de probleemstelling horende oplossingen te operationaliseren. Als gevolg hiervan is het oorspronkelijk voor 2013 geplande onderzoek voor de planMER en MKBA doorgeschoven naar 2014.

Structuurvisie Wind op Land

In 2013 heeft beleidsonderbouwend onderzoek, inclusief het begeleiden van de publieksparticipatie, plaatsgevonden voor de Ontwerp Structuurvisie Windenergie op land, die op 28 maart 2013 door de Ministerraad is vastgesteld en naar de Tweede Kamer is gezonden (Kamerstukken II, 2012/13, 33 612, nr.1).

Fundamentele herziening Wet bodembescherming

Het beleidsonderbouwend onderzoek voor de fundamentele herziening van de Wet bodembescherming was in 2013 met name gericht op de beschrijving van het instrumentarium en voorbereiding van de opname in de Omgevingswet en Kaderwet subsidies.

13.04.02 Subsidies (ad 12)

Cie MER

De overschrijding op de overige subsidies wordt veroorzaakt door de subsidie aan de Commissie voor de Milieueffectrapportage (Cie MER). Deze hogere realisatie wordt echter grotendeels gedekt door de bijdragen van EZ en OCW aan de Cie MER. In 2013 is een wetsvoorstel ingediend tot wijziging van de Wet milieubeheer (tarieven Commissie voor de milieueffectrapportage) (Kamerstukken II, 2013/14, 33 686, nr. 7) dat voorziet in het regelen van een wettelijke basis om vergoeding voor adviezen van de Commissie voor de m.e.r. in rekening te kunnen brengen. De beoogde datum van inwerkingtreding van het wetsvoorstel op 1 januari 2014 is niet gehaald.

Bedrijvenregeling

Er zijn betalingen verricht ten behoeve van een aantal beschikkingen op grond van de bedrijvenregeling.

NS-Bodem

In 2013 is de subsidie op grond van de overeenkomst met Stichting Bodemsanering NS betaalbaar gesteld.

Incidentele subsidies

In 2013 zijn de subsidies op grond van de overeenkomst met Stichting Kennisontwikkeling Bodem betaalbaar gesteld.

13.04.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 11)

Per 1 januari 2013 worden de taken van Bodem+ door RWS Leefomgeving uitgevoerd. Deze werden voorheen door Agentschap NL uitgevoerd. Om die reden zijn de middelen van «Opdrachten» naar «Bijdrage aan agentschappen» overgeheveld. Dit verklaart de onderuitputting op «Opdrachten» en de overschrijding op «Bijdrage aan agentschappen».

13.04.04 Bijdrage aan medeoverheden

Meerjarenprogramma Bodem (ad 13)

De uitgavenverlaging op het Meerjarenprogramma Bodem wordt veroorzaakt door de overboeking van bodemsaneringsmiddelen naar het Gemeente- en Provinciefonds (decentralisatie). In 2013 zijn de bijdragen aan Moerdijk en Asbest Overijssel overgeboekt, is een toezegging voor de aanpak van Cadmium in de Kempen versneld toegekend (was voorzien in 2014) en is een betaling gedaan ten behoeve van de nazorgkosten van het bodemsaneringsproject Diemerzeedijk te Amsterdam.

Programma Gebiedsgericht Instrumentarium (ad 14)

Het verschil in budget op het programma gebiedsgericht instrumentarium wordt veroorzaakt doordat voor de afronding van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) budgetten van IenM naar EZ zijn overgedragen.

In 2013 is een bijdrage verstrekt aan USONA (Uitvoeringsorganisatie Stichting Ontwikkeling Nederlandse Antillen) ten behoeve van het rioolzuiveringsproject in Bonaire.

13.04.07 Bekostiging

Kennis voor Klimaat

Voor Kennis voor Klimaat stonden in 2013 twee speerpunten centraal. Het eerste is de afronding van het programma in 2014. Voor de hotspots betekent dit het toewerken naar hun eindproduct gericht op regionale adaptatiestrategieën. Voor de consortia, die de acht onderzoekprogramma’s in de tweede tranche uitvoeren, is dit de afronding en rapportage van het onderzoek. Met de consortia wordt toegewerkt naar de eindproducten, waaronder de ontwikkeling van een boekenreeks, uitgegeven door een academische uitgever. Het tweede speerpunt is de valorisatie van kennis. Hierbij gaat het om de creatie van economische en maatschappelijke waarde.

MKB krediet

In 2013 is geen beroep gedaan op de garantieregeling bodemsaneringkredieten midden- en kleinbedrijf (MKB).

13.05 Eenvoudig Beter

13.05.01 Opdrachten (ad 15)

Het verschil wordt verklaard doordat bij de Miljoenennota 2014 de budgetten voor de interdepartementale programmadirectie Eenvoudig Beter zijn gebundeld en naar het artikelonderdeel «13.05 Eenvoudig Beter» zijn overgeheveld. Binnen de interdepartementale programmadirectie Eenvoudig Beter wordt gewerkt aan de integrale Omgevingswet (Ow) en de implementatie van de Crisis- en Herstelwet (Chw). In 2013 zijn opdrachten versterkt gericht op het nader uitwerken van de Ow in de uitvoeringsregelgeving, voor de consultatie en toetsing van de AMvB’s onder de Ow, voor het omgevingsmanagement en voor de implementatie van Ow en Chw. In 2013 is verder gewerkt aan en het ontwikkelen en bouwen van een OLO3 (Omgevingsloket Online) systeem, dat met name meer toekomstvast gemaakt zal worden en gericht is op de tijdige ondersteuning als de nieuwe omgevingswet in uitvoering komt.

13.05.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 16)

Het verschil wordt verklaard doordat bij de Miljoenennota 2014 de budgetten voor de interdepartementale programmadirectie Eenvoudig Beter zijn gebundeld en naar het artikelonderdeel «13.05 Eenvoudig Beter» zijn overgeheveld. Aan RWS zijn middelen ter beschikking gesteld voor de capaciteitsinzet voor de implementatie van de Ow en Chw. Daarnaast heeft RWS in 2013 de opdracht gekregen om een verkenning implementatie Ow uit te voeren. Deze is gericht op vier samenhangende onderdelen, te weten invoeringsbegeleiding, informatiepunt, digitale informatievoorziening Ow en uitvoering vergunningverlening en toezicht en handhaving (zie Kamerstukken II 2013/14, 33 118, nr.8).

Ontvangsten (ad 17)

De hogere ontvangsten worden met name veroorzaakt door de opbrengst van grondverkoop Bommelwaard (€ 1,5 miljoen), de overdracht van het restant van Sewerage project middelen door ILT (€ 1,6 miljoen) aan IenM, opbrengsten in het kader van het bodemverhaal met betrekking tot de wet bodembescherming (€ 1,5 miljoen), incidentele MER ontvangsten van gemeenten die moeten bijdragen aan door IenM geïnitieerde onderzoeken (€ 0,8 miljoen) en meerontvangsten Geo-informatie.

Artikel 14 Wegen en verkeersveiligheid

Om weggebruikers snel, veilig, betrouwbaar en duurzaam van A naar B te laten reizen via de weg ontwikkelt, beheert en benut IenM het hoofdwegennet. Er wordt ingezet op samenwerking met decentrale wegbeheerders en er worden ontwikkelingen aan voertuigen en gedrag aangejaagd. Dit draagt bij aan de economische en ruimtelijke ontwikkeling van Nederland.

(Doen) Uitvoeren

De Minister is verantwoordelijk voor een robuust mobiliteitssysteem van sterke verbindingen, sterke modaliteiten, voorspelbare reistijden en goede bereikbaarheid (zie ook artikelen 15 Openbaar vervoer en 16 Spoor). Voor het hoofdwegennet betekent dit dat de Minister zorgt voor:

• • De besluitvorming over en uitvoering van infrastructuur en gebiedsontwikkeling. Aanlegprojecten worden in het MIRT vastgelegd. De bijdragen zijn gerelateerd aan het Infrastructuurfonds (artikel 12 Hoofdwegen).

• • De financiering (via het Infrastructuurfonds) van het programma Beter Benutten.

• • De uitvoering van het beheer en onderhoud door Rijkswaterstaat als beheerder van het hoofdwegennet. De beheer en onderhoud activiteiten zijn op het Infrastructuurfonds (artikel 12 Hoofdwegen) terug te vinden.

• • Het vormgeven (in saneringsplannen) en uitvoeren van de aanpak van hoge geluidbelastingen langs rijkswegen door middel van het meerjarenprogramma Geluid (MJPG).

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving en deels ook de uitvoering van het beleid inzake wegen en verkeersveiligheid, waaronder het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving. Via wet- en regelgeving, aansturing van Rijkswaterstaat in het beheer van het wegennet en afspraken met het bedrijfsleven, zorgt IenM voor veilige infrastructuur en optimaal gebruik daarvan. Daarbij wordt ingespeeld op ontwikkelingen bij gebruikers, voertuigen en infrastructuur. Deze regierol wordt concreet ingevuld door:

• • Regelgeving en afspraken over voorzieningen- en kwaliteitsniveaus bij infrastructuur in het kader van veiligheid, betrouwbaarheid, snelheden, doorstroming en duurzaamheid.

• • Een slim gebruik van de huidige en toekomstige infrastructuur, wordt met het programma Beter Benutten – naast investeringen in de infrastructuur- gewerkt aan het terugdringen van de files met 20 procent op specifieke corridors in de drukste gebieden van het land, ten opzichte van een situatie zonder het programma Beter Benutten (zie ook artikelen 15 Openbaar vervoer en 16 Spoor).

• • Samen met de regio’s worden de afgesproken gebiedspakketten in het kader van Beter Benutten uitgevoerd om zo op basis van maatwerk de beoogde effecten te realiseren. Daarbij is er nadrukkelijk ook samenwerking met het bedrijfsleven.

• • Met de inzet van het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2008–2020 en de Beleidsimpuls Verkeersveiligheid wordt het aantal verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden verminderd. Dit plan richt zich op verbetering van het gedrag van diverse gebruikers als ook hun voertuigen en de infrastructuur.

• • De vaststelling in 2012 van een beleidsimpuls aan het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2008–2020. Dit is een uitwerking van de strategie met focus op verbetering van de verkeersveiligheid van de prioritaire aandachtsgebieden: fietsers, ouderen en jonge, beginnende bestuurders.

• • Samen met decentrale overheden en maatschappelijke partners is met name aandacht voor de groeiende risicogroepen onder de verkeersdeelnemers: ouderen, fietsers, notoire overtreders en beginnende bestuurders.

• • Het oplossen van de knelpunten voor luchtkwaliteit langs het hoofdwegennet door middel van maatregelen (zowel generaal en locatie specifiek) in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL).

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en kengetallen

Indicator: acceptabele reistijd

	Basiswaarde 2001	2009	2010	2011	2012	2013	Streefwaarde 2020
Percentage trajecten waar de streefwaarde wordt gehaald¹.	86%	84%	83%	88% 2	92%	94%	100%

Toelichting

Ad 1) De reistijd op een traject is acceptabel als de streefwaarde voor de reistijd wordt gehaald. De streefwaarde voor trajecten van het hoofdwegennet tussen steden is een reistijd in de spits van maximaal 1,5x de reistijd buiten de spits (referentiesnelheid 100 kilometer/uur). Op trajecten rond de vijf grote steden en trajecten op niet-autosnelwegen van het hoofdwegennet is de streefwaarde maximaal 2,0. Op basis van 186 trajecten. Voor 80 onvoldoende bemeten trajecten wordt verondersteld dat het traject voldoet aan de streefwaarde. Aangenomen is dat deze onbemeten trajecten voldoen aan de gewenste reistijd in de spits omdat dit de minst drukke trajecten zijn.

Ad 2) Vanwege invoering van het Verkeerskundig Informatieproducten en Adviezen Systeem (VIAS) bij Rijkswaterstaat in 2012/2013 is het percentage voor 2011 gecorrigeerd, waardoor er bovenstaande tabel een andere waarde is opgenomen dan in de begroting 2013.

Indicator: lokale luchtkwaliteit NO₂ en geluidsknelpunten langs hoofdwegen

	Basiswaarde peildatum	Waarde 2007	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Waarde 2011	Waarde 2012	Streefwaarde peildatum
Lokale luchtkwaliteit NO2 (aantal knelpunten)¹								0 knelpunten langs rijkswegen 2015
Geluidsknelpunten langs hoofdwegen ²	12.000	12.000	12.000	12.000	7.500	7.500	7.000	0 knelpunten langs rijkswegen 2023 ³

Toelichting

De gegevens over 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Ad 1) Voor lokale luchtkwaliteit geldt dat uiterlijk per 1 januari 2015 op alle locaties langs rijkswegen de grenswaarde voor NO₂ gehaald moet worden. Tussenliggende waarden zijn niet vastgesteld. Voor PM₁₀ wordt op alle locaties langs rijkswegen, na volledig gebruik van de wettelijke beginselen van blootstelling en toepasbaarheid, aan de grenswaarde voldaan die geldt vanaf 11 juni 2011.

Ad 2) Het Meerjarenprogramma geluidsanering (MJPG) is in 2011 van start gegaan. Het MJPG is gericht op het realiseren van geluidreducerende maatregelen bij woningen met een geluidbelasting van meer dan 65 dB als gevolg van een rijksweg en bij woningen langs die infrastructuur die in het kader van de saneringsoperatie onder de Wet geluidhinder tijdig zijn gemeld. Daarnaast zijn woningen die als gevolg van verkeersgroei onder de Wet geluidhinder een toename van meer dan 5 dB hebben ondergaan onderdeel van de saneringsoperatie. Voor 10 procent van de woningen zal de aanpak bestaan uit gevelisolatie en zal de belasting boven de 65 dB blijven. Door koppeling aan groot onderhoud kan de realisatie in bepaalde situaties later dan 2023 plaatsvinden. Uit onderzoek blijkt dat het aantal knelpunten langs hoofdwegen afgenomen is. Dit is enerzijds het effect van recent gerealiseerde maatregelen zoals geluidsschermen en stille wegdekken in infrastructuurprojecten en een aantal saneringsprojecten. Anderzijds is dit het effect van verbeterde en geactualiseerde databestanden.

Ad 3) Met ingang van 2014 is de streefwaarde peildatum 2015 verschoven naar 2023 om aansluiting te krijgen met de budgettaire middelen.

Indicator: ontwikkeling aantal verkeersslachtoffers

	basiswaarde					streefwaarde	Realisatie	doelstelling
	2002	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2020
aantal verkeersdoden	1.066	720	640	661	650	675	570	500
ernstig verkeersgewonden	16.100	18.600	19.200	20.100	19.200	13.540	nnb	10.600

Toelichting

De daling van het aantal verkeersdoden in 2013 is een duidelijke stap richting de doelstelling van maximaal 500 verkeersdoden in 2020. Het ingezette beleid van de afgelopen jaren heeft hier aan bijgedragen. Het aantal ernstig verkeersgewonden is in 2012 met 4,5% gedaald tot 19.200. Het cijfer ernstig verkeersgewonden voor 2013 was ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag nog niet beschikbaar.

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting. Afwijkingen waren er op het gebied van lagere realisatie van de uitgaven. Deze afwijking wordt nader toegelicht bij de budgettaire gevolgen van beleid.

In de MIRT brief van 18 november 2013 (Kamerstukken II, 2013/14, 33 750 A, nr. 25) is, aanvullend op het investeringsprogramma, een nieuwe aanpak ten behoeve van bereikbaarheid geïntroduceerd. Dit wordt ingegeven door het toenemende belang van stedelijke regio’s. Dit betekent dat de complexiteit van de opgaven toeneemt, doordat meerdere opgaven van Rijk en regio elkaar raken en beïnvloeden. Daarnaast constateert IenM dat er in de markt en samenleving veel nieuwe creatieve en innovatieve initiatieven ontstaan.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

14	Wegen en verkeersveiligheid			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				31.318	40.180	– 8.862	1
Uitgaven				32.729	40.405	– 7.676
14.01	Netwerk			11.884	20.215	– 8.331
14.01.01	Opdrachten			8.332	17.079	– 8.747	1
14.01.02	Subsidies			1.229	856	373
14.01.03	Bijdrage aan agentschappen			2.323	2.280	43
	– waarvan bijdrage aan RWS			2.323	2.280	43
14.02	Veiligheid			20.845	20.190	655
14.02.01	Opdrachten			7.054	6.191	863
14.02.02	Subsidies			13.121	13.215	– 94
14.02.03	Bijdrage aan agentschappen			670	784	– 114
	– waarvan bijdrage aan RWS			670	784	– 114
	Ontvangsten			5.236	6.782	– 1.546

14.01 Netwerk

14.01.01 Opdrachten (ad 1)

Voornaamste oorzaken voor de lagere realisatie bij het opdrachtenbudget Netwerk zijn aanpassingen van het kasritme van het budget voor opdrachten Beter Benutten in verband met de verlenging van de projectduur, overboekingen aan het Infrastructuurfonds ten behoeve van de bijdrage voor Ultrastille wegdekken en de Elektronische publicatie Verkeersbesluiten en een overboeking aan het Provinciefonds voor Beter Benutten (regio Groningen-Assen). Dit verklaart tevens de lagere realisatie op het verplichtingenbudget.

Voor een goede bereikbaarheid is doorgegaan met de samenwerking met andere wegbeheerders en private partijen ten aanzien van verkeersmanagement. Dit is afgelopen jaar gebeurd in het kader van zowel Beter Benutten als de reguliere ontwikkeling van verkeersmanagement. In het kader van het actieprogramma «Beter Geïnformeerd op Weg» zijn in samenwerking met overheden en marktpartijen een Routekaart en een Uitvoeringsagenda, waarmee de stap naar realisatie wordt gezet, begin november 2013 aan de Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2013/14, 31 305, nr. 207). Beter Geïnformeerd op weg richt zich via publiek-private samenwerking op de doorontwikkeling van reisinformatie en verkeersmanagement.

Ook in 2013 is voortvarend gewerkt aan de verbetering van de veiligheid, bereikbaarheid op en rond wegen. Uitgaven worden verantwoord op het Infrastructuurfonds. Daarnaast zijn uitgaven verricht voor de inhuur landsadvocaat (SAA, A2 en A9) en advies ingewonnen ten behoeve van de invoering van de Tolwet voor twee projecten namelijk de Blankenburgverbinding en ViA15.

Op 1 juli 2013 is de Wet wegvervoer goederen (wgg) gewijzigd ter implementatie van de verordeningen 1071, 1072 en 1073/2009. Het ERRU-register (European register of road transport undertakings) is ingericht, waarin zeer ernstige vervoersovertredingen, begaan door vervoersondernemingen en transportmanagers, worden geregistreerd en is de Wet aanvullende regels veiligheid wegtunnels (Warv) in 2013 in werking is getreden.

In 2013 zijn de met de bestuurlijke trio’s (de Minister van IenM, regionale bestuurder en CEO uit de regio) afgesproken Beter Benutten-maatregelen nader uitgewerkt en in uitvoering gegaan. In december 2013 zijn naast de huidige tien regio’s de regio’s Stedendriehoek (Deventer, Zutphen en Apeldoorn) en Leeuwarden toegevoegd aan het programma Beter Benutten. Het programma bestaat eind 2013 uit twaalf regio’s. De oplevering van de projecten (ruim 300 maatregelen) is vooral in de periode 2014 gepland. Het gros van de effecten van de maatregelen komt in de loop van 2015 beschikbaar. In 2013 is circa 15% van de ruim 300 projecten afgerond. Het programma Beter Benutten ligt hiermee op schema.

De eerste inzichten van de effecten van Beter Benutten leveren positieve resultaten op. Zo reduceren de spitsmijdenprojecten de files met meer dan 5% op de specifieke regionale wegvakken. Daarnaast hebben de inspanningen op het gebied van mobiliteitsmanagement resultaat opgeleverd. De werkgeversaanpak heeft al gemiddeld 5% filereductie opgeleverd met name door de mogelijkheid voor werknemers om flexibele werktijden te hanteren. De opkomst van Het Nieuwe Werken ondersteunt deze trend.

14.01.02 Subsidies

In 2013 is subsidie aan Transport en Logistiek Nederland (TLN) beschikbaar gesteld van € 0,38 miljoen voor het project Papierloos transport. Ook is een subsidie verstrekt van € 0,017 miljoen aan het Klimaatverbond Nederland voor het project groene voetstappen. De overige uitgaven hebben betrekking op subsidies die in voorgaande jaren beschikbaar zijn gesteld.

14.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Dit betreft de bijdrage aan Rijkswaterstaat voor de capaciteitsinzet in het kader van Beleidsondersteuning en advies.

14.02 Veiligheid

14.02.01 Opdrachten

Doelen kunnen enkel worden bereikt door samenwerking met gebruikers/belangenorganisaties, andere overheden, het bedrijfsleven en de verkeersdeelnemers zelf. Om de stijging van het aantal verkeersgewonden de afgelopen jaren te stoppen en weer te laten dalen is met andere overheden en belangenorganisaties de nadruk gelegd op het verbeteren van de verkeersveiligheid bij vooral de kwetsbare verkeersdeelnemers, zoals ouderen en fietsers, conform de beleidsimpuls (Kamerstukken II, 2012/13, 29 398, nr. 340). De maatregelen focussen op de risicogroepen fietsers (onder andere de Lokale Aanpak Veilig Fietsen van gemeenten), ouderen (onder andere Blijf Veilig Mobiel-activiteiten), jonge bestuurders (onder andere 2toDrive) en het terugdringen van gevaarlijke locaties (onder andere met het Meldpunt Veilig Verkeer). In 2013 heeft een aantal burgemeesters zich aangediend als ambassadeur voor de fietsveiligheid.

14.02.02 Subsidies

Naast de in de begroting 2013 genoemde subsidies aan de maatschappelijke organisaties Veilig verkeer Nederland (VVN), Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen (ANBO), Fietsersbond, Team Alert en de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) zijn incidenteel subsidies verstrekt aan DHV voor het Vergevingsgezinde fietspad, aan Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO), Veilig en bewust op de fiets, aan de Fietsersbond voor de Campagne Fietsverlichting 2013, aan de Algemene Nederlandse Wielrijders Bond (ANWB) voor het Nationaal Verkeersveiligheidscongres 2014. Ook is subsidie verstrekt voor de opschaling van een innovatieve informatiedienst van drie Nederlandse bedrijven. Zij bieden een praktische hulpmiddel, in de vorm van een App, voor het vinden van vrije parkeerplaatsen voor vrachtwagens langs de snelwegen, te beginnen in Nederland, Duitsland, België en Frankrijk.

14.02.03 Bijdrage aan agentschappen

Dit betreft de bijdrage aan Rijkswaterstaat voor de capaciteitsinzet in het kader van Beleidsondersteuning en advies.

Extracomptabele verwijzing naar artikel 12 Hoofdwegennet van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

		2013
Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 12 Hoofdwegennet van het Infrastructuurfonds		2.330.964
Andere ontvangsten van artikel 12 Hoofdwegennet van het Infrastructuurfonds		150.887
Totale uitgaven op artikel 12 Hoofdwegennet van het Infrastructuurfonds		2.481.851
waarvan
12.01	Verkeersmanagement	21.794
12.02	Beheer, onderhoud en vervanging	544.354
12.03	Aanleg	1.065.903
12.04	GIV/PPS	412.956
12.06	Netwerkgebonden kosten HWN	436.844

Artikel 15 Openbaar vervoer

Reizigers veilig, betrouwbaar en snel vervoeren gericht op gemak en eenvoud door een optimaal openbaar vervoer netwerk. De verantwoordelijkheid van de Minister inzake spoor wordt toegelicht in artikel 16.

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving en deels ook de uitvoering van het beleid inzake regionaal openbaar vervoer (onder andere regionaal openbaar vervoer, taxi, waddenveren). Ook het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving valt onder de ministeriële verantwoordelijkheid. De rol «regisseren» heeft specifiek betrekking op de volgende onderdelen:

• • Het stellen van regels en de kaders (wetgeving) voor het openbaar vervoer (overheden, marktpartijen en reizigers). De regels en kaders hebben betrekking op het openbaar vervoer per bus, tram en metro, het CVV (Regiotaxi) en het openbaar vervoer over water.

• • Het faciliteren (waar nodig) van de decentrale overheden om ervoor te zorgen dat zij optimaal hun rol kunnen vervullen (denk daarbij aan het stimuleren van fietsgebruik, het landelijk fietsdiefstalregister en de nationale database voor reisinformatie voor het openbaar vervoer).

• • Het faciliteren van pilot-projecten de sociale veiligheid in het openbaar vervoer (in samenwerking met het Ministerie van Veiligheid en Justitie).

• • Het financieren van grote regionale en lokale projecten, vanuit artikel 14 op het Infrastructuurfonds: Regionaal, lokale infrastructuur. Via artikel 25 Brede doeluitkering (op hoofdstuk XII) wordt het realiseren van maatwerkoplossingen voor verkeers- en vervoersvraagstukken gefinancierd.

• • Het verlenen van concessies voor de Waddenveren (met uitzondering van Texel). De decentrale overheden verlenen concessies aan het regionaal openbaar vervoer (onder andere bus, tram, metro, gedecentraliseerde treindiensten, boot en CVV). Marktpartijen verrichten het vervoer en zijn concessienemers.

• • Het opstellen van wet- en regelgeving voor het taxivervoer om de vakbekwaamheid, tarieven en de toegang tot de markt te reguleren. De meeste besloten busregelgeving wordt in EU en internationaal verband voorbereid en vastgelegd in internationale verdragen, welke worden ingepast in nationale regelgeving.

• • Het beschikbaar laten maken van reisinformatie en waar nodig optreden als regisseur.

• • De implementatie van de OV-chipkaart en de invulling van de permanente structuur voor de governance daarvan.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en kengetallen

Zoals in de Begroting 2014 is aangegeven wordt het kengetal reizigerskilometers regionaal openbaar vervoer niet meer opgenomen, aangezien de gegevens niet langer verzameld worden en dus niet meer beschikbaar zijn. Om deze gegevens weer beschikbaar te krijgen wordt door IenM nagegaan of gebruik gemaakt kan gaan worden van geanonimiseerde OV-Chipkaartdata. Hierover wordt overleg met de OV-sector gevoerd.

Het kengetal waardering consument en prijsontwikkeling taxi is niet meer opgenomen in de Begroting 2014 en dit jaarverslag. Jaarlijks vond onderzoek plaats naar zowel de waardering van de consument als de prijsontwikkeling van het taxivervoer. In 2012 en 2013 hebben deze onderzoeken niet plaatsgevonden. De onderzoeken uit voorgaande jaren geven aan dat de verschillen van jaar op jaar betrekkelijk gering zijn.

Kengetal klanttevredenheid regionaal openbaar vervoer

	2009	2010	2011	2012	2013
Algemeen oordeel	7,2	7,2	7,2	7,4	7,4
Informatie en veiligheid	7,5	7,5	7,5	7,6	7,6
Rijcomfort	7,2	7,2	7,3	7,4	7,5
Tijd en doorstroming	6,5	6,5	6,6	6,8	6,8
Prijs	6,3	6,3	5,9	6,2	6,3

Toelichting

De OV Klantenbarometer is het klanttevredenheidsonderzoek voor het regionaal openbaar vervoer. Het is een landelijk onderzoek naar de mening van reizigers in het stads- en streekvervoer. Het onderzoek wordt jaarlijks gehouden in de periode van eind oktober tot begin december. OV reizigers zijn in 2013 even tevreden over het stads- en streekvervoer als in 2012. Zij waarderen de kwaliteit van hun ritten met 7,4.

Kengetal Sociale veiligheid in het stads- en streekvervoer

	2009	2010	2011	2012	2013
Waardering veiligheidsgevoel in het voertuig als rapportcijfer
– Reizigers (1)	7,9	7,9	7,9	7,9	7,9
– Personeel (2)	nb	6,5	nb	6,9	nb
Onveiligheidsincidenten in en rond het OV in %
– Reizigers (3)	24	23	nb	15	–
– Personeel (4)	nb	64	nb	60	nb

Toelichting

Ad 1) Dit cijfer betreft het veiligheidsgevoel van de reiziger zowel in als rond het voertuig.

Ad 2) Dit cijfer betreft het veiligheidsgevoel van het personeel zowel in als rond het voertuig.

Ad 3) Dit is gebaseerd op de OV Klantenbarometer 2012 van het Kennisplatform Verkeer en Vervoer (KpVV). Het percentage in 2012 is niet vergelijkbaar omdat een andere vraagstelling heeft plaatsgevonden. Voor een toelichting wordt verwezen naar de uitgave Sociale Veiligheid van OV-reizigers in het stads- en streekvervoer.37 Om deze reden kan ook geen cijfer voor 2013 worden opgenomen.

Ad 4) Dit is het percentage van het personeel dat één of meerdere keren slachtoffer is geweest van een incident. Bij (2) en (4): voor personeel wordt tweejaarlijks gemeten.

Het uitgevoerde beleid en de daarbij behorende resultaten op dit artikel waren het afgelopen jaar grotendeels conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting. In 2013 was de OV-chipkaart in het gehele Stad- en Streekvervoer geïmplementeerd. Planning was ook dat papieren treinkaartjes in 2013 afgeschaft zouden worden. Vanwege de negatieve tariefeffecten voor treinreizigers die met meerdere spoorvervoerders moeten reizen is dit uitgesteld totdat er een lange afstandskorting op het spoor wordt geïmplementeerd. Daarnaast is de planning voor de herpositionering Trans Link System (TLS) geactualiseerd. Gezien de complexiteit en de financiële omvang van het onderwerp is gekozen voor een zorgvuldige stapsgewijze aanpak waardoor voor alle partijen een transparant proces ontstaat.

Daarnaast waren er beperkte afwijkingen op het gebied van de realisatie van de uitgaven. Deze worden nader toegelicht bij de budgettaire gevolgen van beleid.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

15	Openbaar vervoer			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				3.018	6.362	– 3.344	1)
Uitgaven				8.200	8.316	– 116
15.01	Openbaar vervoer			8.200	8.316	– 116
15.01.01	Opdrachten			5.406	6.470	– 1.064	2)
15.01.02	Subsidies			1.799	851	948	3)
15.01.03	Bijdrage aan agentschappen			995	995	0
	– waarvan bijdrage aan RWS			995	995	0
	Ontvangsten			10	0	10

Verplichtingen (ad 1)

De lagere verplichtingenrealisatie is ondermeer het gevolg van de vertraging van de uitgaven voor het programma Nationale Data Openbaar Vervoer, de afwikkeling van oude verplichtingen voor mobiliteitsmanagement en een technische correctie op de verplichtingen welke zijn gerelateerd aan de Boord Computer Taxi.

15.01 Openbaar vervoer

15.01.01 Opdrachten (ad 2)

Door vertraagde besluitvorming bij vervoerders en decentrale overheden is binnen het opdrachtenbudget openbaar vervoer in 2013 voor het programma Nationale Data Openbaar Vervoer minder uitgegeven dan verwacht. In 2013 zijn voor de uitvoering van het beleid en het toezicht op de wet- en regelgeving inzake regionaal openbaar vervoer opdrachten verstrekt en betalingen gedaan op lopende en nieuwe opdrachten. In het kader van het project NDOV is door de overheden en vervoerders, ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheden gewerkt aan het creëren van de voorwaarden voor het beschikbaar stellen van gegevens voor reisinformatie. Voor OV-reizigers is actuele en juiste reisinformatie erg belangrijk vooraf en tijdens de reis. Daartoe is in 2013 is een concept samenwerkingsovereenkomst opgesteld met 20 overheden die door partijen zal worden ondertekend.

Er is een belangrijke stap gezet in de reisinformatieketen waardoor gegevens eenvoudig en eenduidig beschikbaar zijn voor de reisinformatiedienstverleners. Twee partijen, OV9292 en stichting OpenGeo, hebben laten zien bereid en in staat te zijn de functie van een NDOV-loket uit te kunnen voeren. Inmiddels leveren de vervoerders de afgesproken gegevens aan beide loketten, die deze doorleveren aan afnemers (reisinformatiedienstverleners). De overheden zien daarmee geen noodzaak om zelf een loket te realiseren. Overheden en vervoerders werken aan een continue verdere kwaliteitsverbetering en het uniformeren van gegevens voor reisinformatie. IenM trad in de projectfase op als regisseur. In 2013 is een concept samenwerkingsovereenkomst gemaakt die een structurele samenwerking tussen overheden, vervoerders en loketten mogelijk maakt. Deze zal worden getekend door partijen.

Er is een financiële bijdrage verleend aan een groot aantal regionale fietsprojecten, zoals bijvoorbeeld projecten die het gebruik van de elektrische fiets in het woon-werkverkeer stimuleren. Er vindt actief uitwisseling van kennis en ervaring tussen regio’s op het gebied van fietsstimulering. In 2013 is een webtool MKBA fiets ontwikkeld, welke beschikbaar wordt gemaakt. Ook is in 2013 een opdracht verstrekt voor de ontwikkeling van een CROW inspiratieboek voor snelfietsroutes. Dit inspiratieboek wordt beschikbaar gemaakt voor de decentrale overheden.

In 2013 is de taxibranche gestart met de productie en inbouw van de boordcomputer taxi. De verplichting daartoe is bij ministeriële regeling opgeschoven van 1 oktober 2013 naar 1 juli 2014, omdat fabrikanten niet tijdig voldoende boordcomputers konden leveren. Overleg met de branche over vereenvoudiging van de regeling voor rij- en rusttijden is in 2013 afgerond. De regeling zal in 2014 worden aangepast. Uit de evaluatie van de regeling over het nieuwe dubbeltariefsysteem, sinds april 2012 verplicht, blijkt dat het systeem voldoet voor zowel de taxivervoerder als voor de klant: de gemiddelde ritprijs is ongeveer gelijk gebleven.

Begin 2014 is het dubbel opstaptarief in de treinketen afgeschaft en voor visueel gehandicapten is op het spoor de OV-chip-plus kaart geïmplementeerd. In september het Nationaal Openbaar Vervoer Beraad (NOVB) van start gegaan.

15.01.02 Subsidies (ad 3)

In 2013 zijn subsidies verstrekt en betalingen gedaan voor de (lopende) subsidies Sociale veiligheid OV, Regionaal OV systeem (Klantenbarometer en Boord Computer Taxi) en Fietsbeleid (Fietsersbond, Bijdrage aan CNV). Een deel van de bijdragen in het kader van het fietsbeleid en subsidieregelingen mobiliteitsmanagement uit eerdere jaren zijn pas in 2013 definitief vastgesteld en gerealiseerd.

15.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Voor de beleidsondersteuning en advisering, het uitvoeren van studies of het leveren van bijdragen daaraan is in 2013 een bijdrage verleend aan Rijkswaterstaat.

Extracomptabele verwijzing naar artikel 14 Regionaal, lokale infrastructuur van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

		2013
Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 14 Regionaal, lokale infrastructuur van het Infrastructuurfonds		215.678
Andere ontvangsten van artikel 14 Regionaal, lokale infrastructuur van het Infrastructuurfonds
Totale uitgaven op artikel 14 Regionaal, lokale infrastructuur van het Infrastructuurfonds		215.678
waarvan
14.01	Grote regionaal/lokale projecten	58.664
14.02	Regionale mobiliteitsfondsen	45.185
14.03	RSP-ZZL: pakket bereikbaarheid	111.829

Toelichting

In 2013 zijn vanuit artikel 14 van het Infrastructuurfonds bijdragen verleend aan onder andere het HOV-net Zuid Holland, Randstadrail (inclusief aanlanding op Den Haag Centraal), de tram Uithof en de N201. Dit wordt toegelicht in het Jaarverslag van het Infrastructuurfonds 2013.

Artikel 16 Spoor

Optimaal personen- en goederenvervoer per spoor voor reizigers, verladers en afnemers en een veilige en betrouwbare hoofdspoorweginfrastructuur met voldoende capaciteit.

(Doen) Uitvoeren

De Minister is verantwoordelijk voor aanleg en beheer van de spoorweginfrastructuur. Om hier invulling aan te geven wordt ProRail als uitvoerder ingeschakeld. De rol «uitvoeren» heeft betrekking op:

• • Verkenningen en planuitwerkingen

• • Aanleg van projecten

• • Beheer waaronder: inframanagement, verkeersleiding en capaciteitsmanagement

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving en deels ook de uitvoering van het spoorbeleid, waaronder het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving. De verantwoordelijkheid van IenM heeft betrekking op de volgende onderdelen:

• • Het vormgeven van de «Lange Termijn Spooragenda». Dit is de agenda voor wat vanuit maatschappelijk belang bereikt moet worden op het gebied van spoorvervoer.

• • Het aansturen van het beheer van en vervoer over spoor via concessies. Tot 1 januari 2015 heeft ProRail de beheerconcessie voor een doelmatig en doeltreffend beheer van de hoofdspoorweginfrastructuur. Vanaf 2015 wordt een nieuwe beheerconcessie verleend. Het vervoer op het hoofdrailnet is vastgelegd in de vervoerconcessie voor het hoofdrailnet met de Nederlandse Spoorwegen, die tot 1 januari 2015 loopt. Vanaf 2015 wordt tot de verlening van een nieuwe concessie overgegaan. Met ingang van 2015 wordt ook de Hogesnelheidslijn (HSL) onder de hoofdrailnet concessie gebracht.

• • Het realiseren van een betrouwbare, duurzame en veilige spoorweginfrastructuur door eisen te stellen aan het hoofdspoor en de rollen, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van betrokkenen helder te omschrijven in de spoorwegwetgeving.

• • Het zorgen voor veilige lokale spoorwegen (tram en metro) door de wet lokaal spoor (in werking vanaf medio 2013).

• • Het zorg dragen voor de vormgeving van en implementatie van de internationale regelgeving en het opstellen van regels en kaders voor het vervoer per spoor. Daarbij gaat het onder andere om de capaciteitsverdeling op het spoor. Marktpartijen verrichten het vervoer.

• • Het opstellen van kaders voor het goederenvervoer per spoor, knooppunten met andere modaliteiten en achterlandverbindingen. Samen met overheden en infrastructuurbeheerders werken we aan de drie Europese spoorgoederencorridors (naar Frankrijk, Italië en Polen/Tsjechië) die in ons land beginnen, waarbij de regelgeving zoveel mogelijk wordt afgestemd op de Nederlandse situatie.

• • De roadmap European Railway Traffic Management System (ERTMS), een algemene veiligheidsaanpak, het plan van aanpak voor snelheidsverhoging op het spoor en daaropvolgend de uitvoering ervan.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en kengetallen

Indicator: Geleverde treinpaden

	2008	2009	2010	2011	2012	Grenswaarde 2013	Realisatie 2013
Beschikbaarheid infrastructuur	99,62%	99,51%	99,55%	99,39%	–
Geleverde treinpaden			98%	99%	98%	98%	98%

Toelichting

Tot 2010 werd «beschikbaarheid van de infrastructuur» als belangrijkste indicator gehanteerd. Vanaf 2010 is daarnaast ook de indicator «geleverde treinpaden» in beschouwing genomen. Dit is waar het de vervoerders als gebruiker van het spoor uiteindelijk om gaat. Vanaf 2012 wordt daarom alleen nog de indicator «geleverde treinpaden» gemonitord en is de indicator «beschikbaarheid infrastructuur» komen te vervallen.

Indicator: Punctualiteit Hoofdrailnet (HRN)

	Basiswaarde 2003	2007	2008	2009	2010	2011	2012	Grenswaarde vervoerplan 20131	Realisatie 2013
Indicator: 3 minuten punctualiteit HRN2	83,1%	87,0%	86,8%	86,6%	86,5%	89,6%	88,5%	n.v.t.	n.v.t.
Indicator: 5 minuten punctualiteit HRN2			93%	92,8%	92,5%	94,7%	94,2%	93%	93,6%
Reizigerspunctualiteit						91,5%	91,5%	90,5%	90,0%
Klantoordeel op tijd rijden (% dat een 7 of hoger geeft)						51%	48,9%	53%	46,8%

Toelichting

Ad 1) Met het oog op de internationale vergelijkbaarheid is vanaf het Vervoerplan 2011 de indicator gewijzigd van 3 minuten punctualiteit in 5 minuten punctualiteit. De 3 minuten punctualiteit wordt nog wel gemeten, maar niet meer voorzien van een grenswaarde om NS op af te rekenen.

Ad 2) Afhankelijk van de uitvoering van de 2e fase van het Herstelplan (2007–2012).

NS heeft de prestatieafspraken met betrekking tot de punctualiteit van het Hoofdrailnet (HRN) gehaald. De reizigerspunctualiteit en het klantoordeel zijn echter achtergebleven bij de grenswaarden uit het Vervoerplan 2013. De huidige aansturing van de spoorpartijen heeft er voor gezorgd dat de prestaties gemiddeld goed zijn. De gemiddelde prestaties sluiten echter niet aan bij de dagelijkse ervaringen van de reiziger op zijn traject, dit vertaalt zich in een lagere klantbeoordeling. Conform de handhavingssystematiek uit de Vervoersconcessie heeft IenM hiervoor een voorlopige boete opgelegd. NS krijgt de gelegenheid om in 2014 alsnog de afgesproken waarde te realiseren. Als dit niet lukt, moet NS de boete daadwerkelijk betalen.

Indicator: spoorveiligheid (naar risicodrager)

			Beoordelingsjaar 20131		2012	2011
Nr.	Risico-drager	Omschrijving indicator	NRV	MWA 2013	MWA 2012	MWA 2011
1.1	Reiziger	FWSI onder reizigers / jaar / mld reizigertreinkm’s	6,57	....	6,57	3,04
1.2	Reiziger	FWSI onder reizigers / jaar / mld reizigerkm’s	0,05	....	0,05	0,02
2	Personeel	FWSI onder spoorpersoneel / jaar / mld treinkm’s	2,25	....	2,25	1,24
3.1	Overweg-gebruiker	FWSI onder overweggebruikers / jaar / mld treinkm's	97,05	....	97,05	85,96
3.2	Overweg-gebruiker	FWSI onder overweggebruikers / jaar / ((treinkm’s*aantal overwegen)/ lijnkm’s)	108,7	....	108,7	94,7
4	Anderen	FWSI onder onbevoegden op het spoor / jaar / mld treinkm’s	7,99	....	7,99	7,04
5	Onbevoegden	FWSI onder «anderen (derden)» / jaar / mld treinkm’	7,21	....	7,21	9,56
6	Overall	Totaal FWSI / jaar / mlrd treinkm’s	127	....	127	105,7

Toelichting

Ad 1) De gegevens over 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit jaarverslag. De gegevens komen uiterlijk september 2014 beschikbaar en zullen dan separaat aan de Tweede Kamer worden verzonden.

Kengetal aantal treinbewegingen per week op A15-tracé van Betuwelijn

	2009	2010	2011	2012	Realisatie 2013
Aantal treinbewegingen	220	400	450	480	440

Toelichting

De treinbewegingen in bovenstaande tabel zijn afgerond op tientallen en inclusief losse locomotieven. Het aantal hiervan verschilt per jaar, maar is ongeveer 5% van de treinbewegingen op het A15-trace van de Betuweroute.

Kengetal leefomgeving spoorwegen

	Basiswaarde peildatum	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	Streefwaarde peildatum
Geluidknelpunten langs spoorwegen. Bron: Prorail	12 500 woningen	7 500 woningen	8 900 woningen	7 200 woningen	(1)	(1)	(1)	(1)	(1)	0 (in 2020)
Aantal opgeloste MJPO knelpunten. Bron: MJPO jaarverslag 2012	0 (in 2004)	0	0	0	3	2	2	2	(2)	79 (in 2018)

Toelichting

Ad 1) De regelgeving liggend onder Swung-1 is nog niet afgerond. Zodra dit het geval is, zal de saneringsvoorraad bekend worden en kan het MJPG (meerjarenprogramma geluidsanering) formeel starten. Vanaf dat moment zal over de knelpunten uit het MJPG worden gerapporteerd.

Ad 2) De realisatie 2013 opgeloste MJPO knelpunten spoorwegen waren ten tijde van het drukken van dit jaarverslag nog niet beschikbaar.

Kengetal sociale veiligheid NS

	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
Klantoordeel veiligheid reizigers (1)	74%	76,1%	77,5%	78,0%	78,3%	79,1%	78,3%	78,5%	79,5%
Reizigers die slachtoffer/ooggetuige zijn geweest van tenminste één incident	29	28	26	24	28	25	–	–	(3)
Percentage NSR-medewerkers dat haar/zijn gevoel van veiligheid overdag in de werkomgeving met een 7 of hoger beoordeelt	88	91	(2)	91	(2)	(4)	(4)	–	(4)
Percentage NSR-medewerkers dat haar/zijn gevoel van veiligheid 's avonds in de werkomgeving met een 7 of hoger beoordeelt	55	63	(2)	60	(2)	(4)	(4)	–	(4)
Percentage NSR-medewerkers dat één of meerdere incidenten heeft meegemaakt	21%	19%	20%	20%	20%	20%	21%	–	22,4%

Toelichting

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Ad 1) In het Vervoerplan38 van NS wordt voor sociale veiligheid, net als voor diverse andere zorggebieden, het klantoordeel gebruikt. Het klantoordeel veiligheid geeft een percentage en niet een cijfer. Het klantoordeel is het gewogen gemiddelde van de klantoordelen overdag en ’s avonds in de trein en overdag en ’s avonds op stations.

Ad 2) Wordt niet jaarlijks door NS gemeten. NS houdt gemiddeld een keer per twee jaar een enquête onder medewerkers. Sociale veiligheid is een van de onderwerpen die aan bod komen.

Ad 3) De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Ad 4) Het percentage NSR-medewerkers dat haar/zijn gevoel van veiligheid ’s avonds en overdag in de werkomgeving met een 7 of hoger beoordeelt wordt door NS onderzocht in de enquête die gemiddeld een keer per twee jaar onder haar medewerkers wordt gehouden. De enquête wordt nog wel uitgevoerd, maar op een andere wijze waarin hierboven genoemde vraagstellingen niet meer voorkomen. IenM zal deze percentages daarom in het vervolg niet meer in deze tabel opnemen.

Het uitgevoerde beleid en de daarbij behorende resultaten op dit artikel waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting. Afwijkingen waren er op het gebied van hogere realisatie van de uitgaven. Deze afwijkingen worden nader toegelicht bij de budgettaire gevolgen van beleid.

De vigerende visie op de toekomst van het spoor heeft geleid tot de huidige prioriteiten in het spoordossier in brede zin en tot het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer (PHS) meer in het bijzonder. Het is van belang om de doelen voor het spoor voor de komende jaren te actualiseren, in samenhang te bezien en daarin te prioriteren. Hiervoor is een langetermijnvisie opgesteld: de «Lange Termijn Spooragenda», welke bestaat uit een zevental hoofddoelen, zoals aangegeven in de kabinetsreactie op de Tijdelijke commissie Onderhoud en Innovatie spoor. Op basis van concrete doelstellingen kunnen keuzes voor de toekomst worden gemaakt. In dit verband, zoals aangegeven in de kabinetsreactie, de programmering van projecten en programma’s en de samenhang daartussen.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

16	Spoor			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				10.051	9.473	578
Uitgaven				60.350	38.049	22.301
16.01	Spoor			60.350	38.049	22.301
16.01.01	Opdrachten			17.651	3.595	14.056	1)
16.01.02	Subsidies			42.493	34.377	8.116	2)
	– Subsidies Bijzondere Spoordiensten			32.491	25.170	7.321
	– Subsidie bodemsanering NS percelen			9.076	9.076	0
	– Overige subsidies			926	131	795
16.01.03	Bijdrage aan agentschappen			137	0	137	3)
	– waarvan bijdrage aan KNMI			74	0	74
	– waarvan bijdrage aan RWS			63	0	63
16.01.05	Bijdragen aan internationale organisaties			69	77	– 8
	Ontvangsten			0	0	0

16.01 Spoor

16.01.01 Opdrachten (ad 1)

In 2013 zijn diverse opdrachten verstrekt op het gebied van Spoor. Dit betreft voornamelijk (lopende) opdrachten ten behoeve van de nieuwe beheer- en vervoerconcessie, het vervolg van de exploitatie Betuweroute en een bijdrage aan het Platform transportveiligheid. Daarnaast maakt de jaarlijkse vergoeding aan de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) onderdeel uit van deze middelen, welke een vergoeding is voor haar werk op het gebied van spoor (onder andere de Vervoerkamer). De Vervoerkamer reguleert vooral de relatie tussen de beheerders en de gebruikers van het spoor. De hogere realisatie op het opdrachtenbudget spoor wordt voornamelijk veroorzaakt door reeds verplichte uitgaven voor de ERTMS Pilot Amsterdam Utrecht en de Railmap 2.0 welke worden gefinancierd uit het budget op het Infrastructuurfonds. Tenslotte is een voorschot van € 1 miljoen op een EU-subsidie voor de inbouw van ERTMS in de Betuweroute bij vaststelling volledig terugbetaald aan de Europese Commissie, omdat niet volledig is voldaan aan de gestelde eisen.

Winterweer

Mede door de maatregelen van het programma Winterweer op het spoor, is de treindienst conform de doelstelling van het programma tijdens de winter van 2012/2013 niet «out-of-control» gegaan en is de treindienst ondanks de strenge winter behoorlijk betrouwbaar gebleken. Op de trajecten waar de «Zwitserse wisselaanpak» is toegepast is het storingsniveau met 20–40% gedaald.

Goederenvervoer

Op 20 december 2012 hebben de Ministers van de corridors Rotterdam-Genua (Nederland, België, Duitsland, Zwitserland en Italië) en Rotterdam-Lyon (Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk en Zwitserland) het kader voor capaciteitstoewijzing op die corridors vastgesteld zodat de one stops shops kunnen gaan functioneren. Voor Rotterdam-Genua is het implementatieplan van de spoorcorridor Rotterdam-Genua getekend door Ministers op 5 december 2013. In dat implementatieplan is ook de afspraak vastgelegd om ERTMS op de corridor Rotterdam-Genua per 2018 te realiseren. Op basis van het concept implementatieplan van de corridor Rotterdam-Lyon is ook besloten de one stop shop van deze corridor operationeel te maken waarbij goedkeuring van het implementatieplan afhangt van besluitvorming over ERTMS implementatie in Frankrijk.

Algemene veiligheidsaanpak

Het spoorveiligheidsbeleid is vastgelegd in de Derde Kadernota Railveiligheid. De Inspectie Leefomgeving en Transport rapporteert jaarlijks over de staat van de transportveiligheid. Op 4 juni 2013 is aan de Tweede Kamer gemeld dat met de betrokken partijen een landelijke agenda suïcidepreventie wordt opgesteld (Kamerstukken II, 2012/13, 32 793, nr. 94). Wat betreft de cijfers van suïcides op het spoor lijkt het dat de preventiemaatregelen effect hebben. Na een aantal jaren van stijging van het aantal suïcides op het spoor (2008-164, 2011-215) blijkt dat sinds 2012 sprake is van een lichte daling van het aantal spoorsuïcides. In 2012 bedroeg het aantal spoorsuïcides 202 en in 2013 198. Verwacht wordt dat dit aantal ongeveer gelijk zal blijven of licht verder zal dalen. Het totaal aantal suïcides in Nederland is de afgelopen jaren juist toegenomen. Voor de aanpak van Stoptonend Seinpassages (STS-passages) is, in lijn met de aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar aanleiding van het ongeval bij Amsterdam Westerpark, maatregelen geformuleerd.

In 2013 is het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen gestart. Met dit programma wordt invulling gegeven aan de Kabinetsambitie voor een extra impuls voor de overwegveiligheid, waarvoor € 200 miljoen beschikbaar is gesteld in het regeerakkoord. Dit Verbeterprogramma is ingesteld om het aantal incidenten op overwegen te verminderen vanuit een integrale benadering vanuit veiligheid en bereikbaarheid en onder regie van IenM.

Fyra/HSL

Als gevolg van het uitvallen van het Fyra V250-hogesnelheidsmaterieel is de HSL-Zuid treindienst Amsterdam–Brussel vice versa medio januari 2013 onderbroken, na slechts enkele weken te hebben gereden. IenM is als concessieverlener verantwoordelijk voor het maken van afspraken voor de reiziger. Materieel ter uitvoering van de afspraken is een aangelegenheid van de vervoerder. IenM heeft de vervoerders NS en NMBS gevraagd om zo snel mogelijk helderheid te bieden de technische gesteldheid van het materieel. De vervoerders hebben een alternatief voorstel gedaan, dat is getoetst en door het kabinet is geaccepteerd. Hierin wordt voor een belangrijk deel uitgegaan van bestaande en bewezen technologie. De Tweede Kamer heeft hiermee medio november 2013 ingestemd. De uitvoering van het voorstel leidt er mogelijk toe dat de uitgaven op het Infrastructuurfonds met € 119 miljoen (lopend prijspeil) moeten worden verlaagd. Dit om eventuele dividendderving op het generale beeld te voorkomen. Een en ander is nog afhankelijk van de uitkomst van gesprekken tussen Financiën, NS en IenM, waarbij wordt geprobeerd om deze dividendderving en verdere vermogensverliezen bij NS intern op te vangen via concrete efficiencymaatregelen.

16.01.02 Subsidies (ad 2)

De hogere realisatie voor het onderdeel subsidies wordt voornamelijk veroorzaakt door reeds verplichte uitgaven welke zijn gerelateerd aan het Actieplan groei op het spoor, welke worden gefinancierd uit het budget op het Infrastructuurfonds. Deze middelen zijn bestemd voor mobiliteitsvouchers en financiering van extra treindiensten op het traject Lelystad-Amsterdam Zuid Schiphol), Daarnaast zijn in 2013 betalingen gedaan voor (lopende) subsidies bijzondere spoordiensten (contractsector), subsidies voor de brandveiligheid op de hogesnelheidslijn en Betuweroute (CLU+), Bodemsanering NS en overige subsidies (waaronder voor gratis internet in de trein en een pilot voor elektrische fietsen voor het woon-werk verkeer). Het merendeel van deze subsidies is meerjarig vastgelegd en is conform planning gerealiseerd.

16.01.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 3)

De hogere uitgaven bij de bijdrage aan agentschappen zijn veroorzaakt doordat zowel RWS en het KNMI op basis van vraagsturing aanvullende middelen ontvangen voor de levering van producten aan het kerndepartement. Dit betreft bij KNMI onder andere ondersteuning bij het winterweerprogramma.

16.01.05 Bijdrage aan internationale organisaties

Overeenkomstig de internationale afspraken is voor 2013 de contributiebijdrage voor de OTIF (Organisation pour les Transports Internationaux Ferroviaires) verstrekt.

Extracomptabele verwijzing naar artikel 13 Spoorwegen van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

		2013
Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 13 Spoorwegen van het Infrastructuurfonds		2.182.250
Andere ontvangsten van artikel 13 Spoorwegen van het Infrastructuurfonds		202.042
Totale uitgaven op artikel 13 Spoorwegen van het Infrastructuurfonds		2.384.292
waarvan
13.02	Beheer, onderhoud en vervanging	1.346.811
13.03	Aanleg	886.190
13.04	GIV/PPS	134.675
13.07	Rente en aflossing	16.616

Extracomptabele verwijzing naar artikelonderdeel 17.02 Betuweroute van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

	2013
Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 17.02 (Betuweroute) van het Infrastructuurfonds	6.044

Artikel 17 Luchtvaart

Het versterken van de internationale concurrentiekracht van de mainports van de Nederlandse luchtvaartsector en het realiseren van een efficiënt, veilig en duurzaam luchtvaartbestel voor goederen, passagiers en omwonenden.

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving van de kaders en voor het binnen deze kaders (doen) realiseren van de gewenste ontwikkeling van de Nederlandse luchtvaart. De rol «regisseren» heeft betrekking op de volgende taken:

• • Voor een veilig en duurzaam gebruik van netwerken stelt de Minister normen (en handhaaft deze). Om de concurrentiekracht van de luchtvaart te versterken streeft de Minister naar een internationaal level playing field. Daarin passen een actief Nederlands lidmaatschap van de International Civil Aviation Organization (ICAO) en een gerichte bijdrage in de totstandkoming van Europese regelgeving inclusief een actieve rol in agentschappen als de European Aviation Safety Agency (EASA) en anderen.

• • Voor het in stand houden en versterken van het luchtvaartnetwerk van verbindingen van Nederland met de rest van de wereld zijn internationale overeenkomsten cruciaal (multilateraal en bilateraal). De Minister sluit hiertoe overeenkomsten met de vanuit de Nederlandse luchtvaartpolitiek belangrijke landen.

• • Daarnaast wordt mede vanuit het oogpunt van verbetering van het milieu en van de kwaliteit van de leefomgeving de innovatie en de transitie naar een duurzame luchtvaart bevorderd. IenM zorgt voor de regelgeving op het gebied van marktordening, passagiersrechten, veiligheid, milieu en security en handhaaft de regelgeving om de publieke belangen te waarborgen. Veel van deze regelgeving komt in internationaal of Europees kader tot stand.

• • De Minister richt zich nationaal en internationaal op het veiligstellen en efficiënter gebruiken van de capaciteit in het luchtruim en op verbetering van de prestaties van de Luchtverkeersleiding, intensievere samenwerking tussen civiele en militaire luchtverkeersleidingsorganisaties (co-locatie) en betere samenwerking van internationale luchtverkeersleidingsorganisaties binnen de Functional Airspace Block Europe Central (FABEC).

• • De Minister geeft zoveel mogelijk ruimte voor ondernemerschap, met een maximaal beroep op de eigen verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven voor een permanente verbetering van de veiligheid en duurzaamheid.

• • Voorts geeft IenM invulling aan de wettelijke verplichtingen, zoals het nemen van omzettingsbesluiten (aanpassing aan nieuwe wetgeving) en luchthavenbesluiten voor de regionale luchthavens van nationale betekenis, en het vrijwaren van de veiligheidssloopzone van Schiphol.

• • Voorts zet de Minister in op een intensivering en stroomlijning van de inspanningen van alle overheden, belangenorganisaties en sectorpartijen betrokken bij bovenstaande beleidsopgaven.

• • Tevens draagt de Minister zorg voor een actieve inzet van Nederland in internationale gremia waar discussies worden gevoerd en besluiten worden genomen die van invloed zijn op het Nederlandse (mainport)beleid, zoals in de Europese Raad van Transportministers.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en kengetallen

Aanwijzingen regionale en kleine luchthavens

Voor alle regionale luchthavens zijn in het verleden onder het regime van de (oude) Luchtvaartwet aanwijzingen geslagen. De Raad van State heeft op 15 februari 2012 uitspraak gedaan in de laatste beroepsprocedure. Daarmee zijn alle aanwijzingen onherroepelijk geworden. Voor een overzicht van alle aanwijzingen regionale en kleine luchthavens wordt volledigheidshalve verwezen naar de Begroting 2013.

Indicator: Creëren van luchthavencapaciteit Schiphol

	Basiswaarde 2009	2010	2011	2012	Gerealiseerd 2013	Streefwaarde 2020
Gerealiseerde vliegtuigbewegingen tov plafond 510.000	390.000	386.000	420.000	423.000	426.000	510.000
	76%	76%	82%	83%	83,5%	100%

Toelichting

Voor de luchthaven Schiphol is tot 2020 een plafond aan het aantal vliegtuigbewegingen afgesproken. In jaarverslag 2012 is toegelicht dat gekozen is voor versnelde uitvoering van andere maatregelen. Zo is de intentie vastgelegd om al bij 90% in plaats van bij 95% van de 510.000 vliegtuigbewegingen de (extra) regionale luchthavencapaciteit te kunnen inzetten ter ontlasting van Schiphol. De marktontwikkeling op Schiphol wordt daarom nauwlettend door het ministerie gevolgd.

Indicator: Creëren extra luchthavencapaciteit Eindhoven en Lelystad

	Basiswaarde 2009	Gerealiseerd t/m 2013	Streefwaarde 2015	Streefwaarde 2020
Luchthaven- capaciteit Eindhoven	0	0	10.000	25.000
Luchthaven- capaciteit Lelystad	0	0	25.000	45.000

Toelichting

De ontwikkeling van Eindhoven en Lelystad (met in totaal 70.000 extra vliegtuigbewegingen op jaarbasis) vindt plaats in een zodanig tempo en uitvoering dat Schiphol meer ruimte krijgt voor écht mainportverkeer en de concurrentiepositie van Schiphol wordt versterkt, conform het Convenant «Behoud en versterking mainportfunctie en netwerkkwaliteit luchthaven Schiphol». Op basis van het Aldersadvies Eindhoven heeft het kabinet in 2010 besloten tot uitvoering van de afspraken over het accommoderen van 25.000 extra vliegtuigbewegingen in 2020. De feitelijke toevoeging van capaciteit vindt plaats op het moment dat deze is vastgelegd in het luchthavenbesluit, naar verwachting vast te stellen in 2014. Voor de ontwikkeling van Lelystad zijn de mogelijkheden onderzocht voor een scenario van de ontwikkeling van totaal 35.000–45.000 vliegtuigbewegingen. In het Aldersadvies Lelystad is een gecontroleerde ontwikkeling voorgesteld vanaf 2015 tot 2020 met een eerste tranche naar 25.000 vliegtuigbewegingen en een tweede tranche naar 45.000 vliegtuigbewegingen (Kamerstukken II, 31 936, nr. 166).

Indicator: Stand van zaken omzettingsregelingen en luchthavenbesluiten

Veld	Gereed
	Luchthavenbesluit	Omzettingsbesluit
Midden-Zeeland	Provincie is bevoegd gezag	2012
Hoogeveen	Provincie is bevoegd gezag	2011
Teuge	Provincie is bevoegd gezag	2010
Seppe	Provincie is bevoegd gezag	2011
Budel	Provincie is bevoegd gezag	2011
Drachten	Provincie is bevoegd gezag	2011
Ameland	Provincie is bevoegd gezag	2011
Stadskanaal	Provincie is bevoegd gezag	2012
Terlet	Provincie is bevoegd gezag	2011
Hilversum	Provincie is bevoegd gezag	2012
Texel	Provincie is bevoegd gezag	2012
Maastricht	voor 2015	2013
Lelystad	voor 2015	2014
Rotterdam	voor 2015	2013
Groningen-Eelde	voor 2015	2012

Toelichting

Het bevoegd gezag over de luchthavens die geen functie hebben voor groot handelsverkeer en internationale bereikbaarheid en daarmee een beperkt nationaal belang dienen, is met de wet Regelgeving Burgerluchthaven en Militaire Luchthavens (RBML) gedecentraliseerd naar de provincies, omdat die beter in staat zijn om op regionaal niveau de kosten en baten van deze luchthavens af te wegen. De meeste omzettingsregelingen voor de luchthavens van nationale betekenis zijn in de loop van 2012/2013 vastgesteld. Vervolgens moet voor de luchthavens van nationale betekenis uiterlijk op 1 november 2014 een luchthavenbesluit onder RBML zijn vastgesteld.

Indicator: Stand van zaken experimenten

Omschrijving experiment	Start	Besluit obv evaluatie
Bochtstraal Hoofddorp/Nieuw Vennep	2010	Besluit genomen in 2011
Uitbreiden CDA's	2013	2014/2015
Alternatief M17	2011	Alternatief opgenomen in LVB
Nieuw normen en handhavingsstelsel	2010	2013
Overige routemaatregelen	vanaf eind 2011

Toelichting

De geplande experimenten komen voort uit de Aldersafspraken middellange termijn. Het betreft experimenten waarvan de Commissie Regionaal Overleg luchthaven Schiphol (CROS) bij advies heeft aangegeven dat ze een gunstig effect kunnen hebben op de hinderbeleving.

Indicator: Luchthavengelden, ATC-heffingen en overheidsheffingen (aeronautical kosten)

Ranglijst kostenniveau (van hoog naar laag)	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Streefwaarde 2013 e.v.
London Heathrow (LHR)	1	1
Parijs (CDG)	2	3
Frankfurt (FRA)	3	2
Gatwick	4	4
Schiphol	8	8	< LHR, FRA, CDG
Zürich	5	5
München	6	6
Brussel	9	9
Madrid	7	7

Toelichting

Om te kunnen vaststellen of Schiphol een concurrerend kostenniveau heeft, vindt er jaarlijks een vergelijking plaats van de luchthavengelden, de ATC-heffingen en de overheidsheffingen op Schiphol en tien concurrerende luchthavens39. De resultaten van de benchmark van 2013 laten zien dat Schiphol medio 2013 goedkoper is dan zeven andere Europese luchthavens. Het streven is om de huidige positie van Schiphol in de rangorde van kostenniveau onder die van Londen Heathrow, Frankfurt en Parijs Charles de Gaulle te houden. Instrumenten voor het bewaken van het level playing field zijn het toezien op de randvoorwaarden en regulering van de doorrekening van de aeronautical kosten door de luchthaven Schiphol. Daarnaast heeft de overheid een betrokkenheid bij de hoogte van de overheidsheffingen (geluidhinderkosten, belastingen en securitykosten).

Kengetal: Jaarlijkse TRG-score voor Schiphol in relatie tot de TRG-grenswaarde in het Luchthavenverkeerbesluit

	2008	2009	2010	2011	2012	2013	Grens
TRG score	6,62	6,057	6,118	6,47	6,486	6,841	9,724

Toelichting

Op Schiphol is ook in 2013 aan de grenswaarde voor het Totale Risico Gewicht (TRG) voldaan. Het TRG is het resultaat van een vermenigvuldiging van het maximale startgewicht van een vliegtuig met de ongevalskans per vliegtuigbeweging. In het Luchthavenverkeerbesluit Schiphol is vastgelegd dat het TRG van het luchthavenluchtverkeer bij Schiphol per gebruiksjaar niet meer dan 9,724 ton mag bedragen. Het gebruiksjaar 2013 loopt van 1 november 2012 tot en met 31 oktober 2013. Afgezet tegen de grenswaarde van 9,724 ton betekent dit dat op 31 oktober 2013 nog een TRG-ruimte van 2,883 ton beschikbaar was.

Kengetal: Aantal bestemmingen waarnaar (> 2 x per jaar) met vnl. geregelde vluchten wordt gevlogen per luchthaven

Luchthaven	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Amsterdam	245	250	258	246	253	263	271	266	261
Frankfurt	279	285	288	291	284	283	288	301	286
London Heathrow	181	188	181	177	171	165	174	176	176
Parijs Charles de Gaulle	239	249	260	273	272	271	268	256	258
Brussel	132	131	158	190	183	188	200	190	181

Toelichting

In deze tabel zijn de bestemmingen opgenomen waarvoor geldt dat deze meer dan 2 x per jaar worden aangevlogen. Volgens deze indicator is het aantal bestemmingen vanaf Schiphol in 2013 gedaald. Op Frankfurt en Brussel is de daling sterker. Het aantal bestemmingen vanaf Londen Heathrow was in 2013 onveranderd en bleef daarmee relatief laag. Het aantal bestemmingen vanaf Parijs Charles de Gaulle steeg in 2013 licht.

Kengetal: Aantal vliegtuigbewegingen per luchthaven (x 1.000)

	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Amsterdam	405	423	436	428	391	386	420	423	426
Frankfurt	482	482	485	480	458	458	481	476	466
London Heathrow	472	471	476	473	460	449	476	471	470
Parijs Charles de Gaulle	514	533	544	551	518	492	507	491	472
Brussel	231	232	241	236	212	205	214	206	199

Toelichting

Net als in 2012 steeg het aantal vliegtuigbewegingen in 2013 op Schiphol licht. De andere luchthavens in deze tabel lieten wederom een daling zien. In Europa staat Schiphol op een vierde plaats gemeten in aantallen vliegtuigbewegingen.

Kengetal: Aantal passagiers in miljoenen per luchthaven

	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Amsterdam	44	46	48	47	44	45	50	51	53
Frankfurt	52	53	54	53	51	53	56	57	58
London Heathrow	68	67	68	67	66	66	69	70	72
Parijs Charles de Gaulle	54	57	60	61	58	58	61	61	62
Brussel	16	17	18	19	17	17	19	19	19

Toelichting

Met uitzondering van Brussel steeg het aantal passagiers in 2013 op alle luchthavens. De stijging op Schiphol was het grootst. In Europa staat Schiphol op een vierde plaats gemeten in aantallen passagiers.

Kengetal: Vrachttonnage per luchthaven (x 1.000 ton)

	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Amsterdam	1.450	1.527	1.610	1.568	1.286	1.512	1.524	1.483	1.531
Frankfurt	1.864	2.031	2.074	2.021	1.808	2.199	2.133	1.986	2.016
London Heathrow	1.306	1.306	1.314	1.401	1.278	1.473	1.484	1.465	1.423
Parijs Charles de Gaulle	1.767	1.884	2.053	2.039	1.819	2.177	2.088	1.950	1.876
Brussel	700	706	762	659	449	476	475	459	430

Toelichting

De ontwikkeling van het vrachttonnage laat een gemengd beeld zien. Alleen op Schiphol en Frankfurt vond in 2013 een stijging plaats. De stijging op Schiphol was groter dan op Frankfurt. In Europa staat Schiphol op een derde plaats gemeten in vrachttonnage.

Kengetal: Gemiddelde vertraging per vlucht toe te rekenen aan Air Traffic Management (in minuten)

	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Taakstelling vanaf 2000 met herijking voor 2002–2006	2,8	2,44	2,08	1,72	1,4	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	nb	nb	nb
Gerealiseerd	2,5	1,4	0,9	0,8	0,9	1,0	1,2	1,4	0,9	2,0	1,1	0,63	0,53

Toelichting

De in bovenstaande tabel opgenomen reeks is gewijzigd als gevolg van het feit dat Eurocontrol in eerdere rapporten uitsluitend de gemiddelde vertraging in het en route verkeer gedurende de zomer heeft gemeten en thans een jaargemiddelde hanteert. Het Rijk heeft geen directe invloed op het aantal minuten vertraging in het Europese luchtruim. Dit kengetal is een internationaal gemiddelde en wordt bepaald door operationele factoren, zoals capaciteitsplanning en human resource management. Dit kengetal geeft wel een beeld van de efficiëntie van het luchtvaartbestel.

Kengetal: Gemiddelde ATFM-vertraging per vlucht

	2010	2011	2012	2013
Gemiddelde ATFM-vertraging per vlucht	2,8	1,00	1,00	1,00
Gerealiseerd	0,94	0,90	0,78	0,68

Toelichting

In de tabel is de gemiddelde vertraging per vlucht in het Nederlandse luchtruim aangegeven. Deze gemiddelde vertraging betreft zowel de vertragingen in de en route als in de terminal verkeersbegeleiding. Dit in tegenstelling tot de Eurocontrolgegevens, die betrekking hebben op het en route verkeer. Het merendeel van de vertragingen treedt op in de terminalfase van een vlucht. Weersomstandigheden kunnen een grote rol spelen bij het ontstaan van vertragingen (slecht zicht, wind, sneeuw en aanverwante oorzaken als beperkt aantal vliegtuigopstelplaatsen).

Kengetal: Geluidsbelasting rond Schiphol

Periode	2012	2013	grenswaarde TVG
Gedurende het gehele etmaal (Lden)	62,71	62,45	63.46 dB(A)
Gedurende de periode van 23.00 tot 7.00 uur (Lnight)	52,47	52,09	54.44 dB(A)

Toelichting

Ten opzichte van 2012 is de geluidsbelasting rond Schiphol (gemeten in TVG) in 2013 gedaald en is voldaan aan de grenswaarden voor het Totale Volume Geluid (TVG). Het TVG is de totale hoeveelheid geluid die door alle vliegtuigen gezamenlijk in een jaar mag worden geproduceerd. In het Luchthavenverkeerbesluit Schiphol is vastgelegd dat de totale hoeveelheid geluid van het luchthavenluchtverkeer bij Schiphol per gebruiksjaar voor het etmaal (de Lden) niet meer dan 63,46 dB(A) en voor de nacht (de Lnight) niet meer dan 54,44 dB(A) mag bedragen. Het gebruiksjaar 2013 loopt van 1 november 2012 tot en met 31 oktober 2013. Afgezet tegen bovengenoemde grenswaarden betekent dit dat op 31 oktober 2013 nog een TVG Lden-ruimte van 1,01 dB(A) (ongeveer 21%) en een TVG Lnight-ruimte van 2,35 dB(A) (ongeveer 42%) beschikbaar was.

Het op artikel 17 uitgevoerde beleid en de resultaten waren in 2013 conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting. Er zijn geen grote afwijkingen opgetreden en er was geen noodzaak tot bijstelling.

In 2013 zijn belangrijke stappen gezet in de voorbereiding van de besluitvorming over de capaciteitsuitbreiding op Eindhoven en Lelystad. De totstandkoming van het luchthavenbesluit Eindhoven laat enige vertraging zien ten opzichte van de verwachting ten tijde van de vastgestelde begroting 2013. De vertraging is onder andere te wijten aan wijzigende inzichten met betrekking tot vliegroutes en MER-varianten. Het luchthavenbesluit wordt naar verwachting in 2014 vastgesteld.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

17	Luchtvaart			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				27.313	14.958	12.355	1
Uitgaven				21.796	23.341	– 1.545
17.01	Luchtvaart			21.796	23.341	– 1.545
17.01.01	Opdrachten			17.536	20.836	– 3.300
	– Opdrachten GIS			10.604	14.312	– 3.708	2
	– Overige opdrachten			6.932	6.524	408
17.01.02	Subsidies			2.862	1.277	1.585	3
17.01.03	Bijdrage aan agentschappen			64	48	16
	– waarvan bijdrage aan RWS			48	48	0
	– waarvan bijdrage aan KNMI			16	0	16
17.01.05	Bijdrage aan internationale organisaties			1.334	1.180	154
	Ontvangsten			38.863	42.751	– 3.888	4

Verplichtingen (ad 1)

De hogere verplichtingenrealisatie is het gevolg van het toevoegen van de Havermansgelden uit artikel 24 Handhaving en Toezicht en het toevoegen van het restantbudget van het project baanrenovatie fase 1 Bonaire dat overgedragen is door de ILT aan het Directoraat Generaal Bereikbaarheid (DGB) en waarmee de voorbereidingskosten van de uitvoering van de masterplannen Caribisch Nederland zijn verplicht (zie ook het verdiepingshoofdstuk van de begroting 2014). Daarnaast is de hogere verplichtingenrealisatie het gevolg van koersverschillen en een hogere contributie voor de International Civil Aviation Organization (ICAO).

17.01 Luchtvaart

17.01.01 Opdrachten

Opdrachten Geluidsisolatie (ad 2)

Doel van het project Geluidsisolatie Schiphol fase 3 (GIS-3) is het verminderen van de geluidshinder voor omwonenden van Schiphol door middel van geluidsisolatie van woningen. Ook wordt de behandeling en uitbetaling van schadeclaims en aankopen van woningen in de geluids- en sloopzones uit het LIB (Luchthaven Indelingsbesluit) uitgevoerd. In 2013 is in het kader van opdrachten GIS voor een lager bedrag aan schadeclaims uitgekeerd dan vooraf verwacht. De oorzaak hiervan is dat er besluiten genomen zijn over de schade die gerelateerd is aan het vierbanenstelsel en dit heeft weer tot lagere schade-uitkeringen geleid dan vooraf was begroot. De derde fase van het geluidsisolatieprogramma is in 2012 afgerond. De beleidsevaluatie GIS is in 2013 aan de Tweede Kamer aangeboden. (Kamerstukken II, 2013/14, 26 959, nr. 140) De resultaten van de beleidsevaluatie GIS worden betrokken bij de brede beleidsdoorlichting luchtvaart in 2017.

Overige opdrachten

Luchtvaartnota en de Alderstafels

Het Nederlandse mainportbeleid is gericht op een selectieve ontwikkeling van de mainport Schiphol, in samenhang met de ontwikkeling van de regionale luchthavens van nationale betekenis. In 2011 is het Aldersadvies Eindhoven door het Kabinet en de Tweede Kamer overgenomen. In 2013 heeft het kabinet besloten de gecontroleerde ontwikkeling van Lelystad Airport mogelijk te maken en wel in twee tranches (tot in totaal 45.000 extra vliegtuigbewegingen op jaarbasis) (Kamerstukken II, 2011/12, 31 936, nr. 115 en Kamerstukken II, 2013/14, 31 936, nr. 166).

Normen en handhavingsstelsel

De ontwikkeling van Schiphol tot 2020 vindt plaats binnen de aan de Alderstafel afgesproken kaders. In 2012 liep het tweejarig experiment met een nieuw normen- en handhavingsstelsel (NNHS) voor de luchthaven Schiphol af. Het nieuwe normen- en handhavingsstelsel is eind 2012 geëvalueerd onder andere voor wat betreft de bescherming voor de omgeving, operationele uitvoerbaarheid, handhaafbaarheid en begrijpelijkheid. In 2013 heeft de Alderstafel Schiphol op basis van de evaluatie het advies uitgebracht om het Nieuwe Normen en Handhavingsstelsel conform het experiment vorm te geven. Het kabinet heeft in 2013 in lijn met dit advies besloten het nieuwe stelsel in nieuwe wetgeving te verankeren.

Vogelaanvaringen

In 2013 is opnieuw gewerkt aan het uitvoeren van de maatregelen uit het convenant Reduceren risico vogelaanvaringen Schiphol uit 2012. De effecten van onderwerking oogstresten zijn gemonitord. De uikomsten worden verwacht in 2014.

Beleidsonderzoek vliegveiligheid

De uitgaven aan onderzoek en evaluatie zijn gerealiseerd in het kader van de uitvoering van de Beleidsagenda Luchtvaartveiligheid 2011–2015. In 2013 is prioriteit gegeven aan de uitbouw en implementatie van veiligheidsmanagement in de luchtvaartbeleidsketen.

Nadere uitwerking luchtruimvisie en civiel-militaire samenwerking

Als uitwerking van de Luchtruimvisie zijn verschillende onderzoeken en studies uitgevoerd voor de voorbereiding van luchtruimwijzigingen en aanpassingen van het luchtverkeersleidingsconcept. Hiertoe zijn analyse-, onderzoek-, ontwerp- en simulatieactiviteiten gerealiseerd in samenwerking met de Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) en het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) van het Ministerie van Defensie worden uitgevoerd. Belangrijk onderdeel van de gerealiseerde activiteiten in 2013 betreft de uitwerking van de verdergaande civiel-militaire samenwerking op het gebied van luchtverkeersdienstverlening.

Opdrachten Caribisch Nederland

Dit betreft voornamelijk de voorbereidingskosten voor het uitvoeren van de eerder opgestelde masterplannen Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Als gevolg van de staatkundige hervorming van 10-10-2010, moeten de drie luchthavens op de eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius voldoen aan de minimale internationale regelgeving voor de vliegveiligheid (ICAO) die Nederland onderschrijft. Gebleken is dat de luchthavens op deze eilanden daar nog niet aan voldoen. Voor iedere luchthaven op de eilanden is een masterplan opgesteld.

17.01.02 Subsidies (ad 3)

Subsidie onderploegen graanresten (ad 3)

De hogere realisatie voor subsidies wordt veroorzaakt door de verstrekte subsidies voor het omploegen van graanresten, zoals reeds gemeld bij Voorjaarsnota 2013. De betreffende agrarische ondernemers ontvingen hiervoor een vergoeding per hectare versneld ondergewerkte graanakker. De vergoeding is gebaseerd op de inkomstenderving in verband met het onderploegen van het stro, extra kosten die de boeren moesten maken en een medewerkingvergoeding.

Overige subsidies

Naast de subsidie onderploegen graanresten zijn subsidies verstrekt aan de Commissie Regionaal Overleg luchthaven Schiphol (CROS), de Stichting Knowledge & Development Center (KDC) en het trainingscentrum Joint Aviation Authorities/European Aviation Safety Training Organisation (JAA/EASTO).

Incidentele subsidies

In 2013 is een incidentele opstartsubsidie van € 0,02 miljoen verleend aan de stichting AntiSkid groep die door KLM, de vereniging Nederlandse verkeersvliegers en het onafhankelijk vertrouwensteam burgerluchtvaart is opgericht om vliegers te helpen bij het oplossen van problematisch gebruik van medicijnen, alcohol en drug en daarmee de vliegveiligheid te bevorderen.

17.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Aan Rijkswaterstaat en KNMI zijn middelen verstrekt ten behoeve van beleidsonderzoek.

17.01.05 Bijdragen aan internationale organisaties

Voor de jaarlijkse contributie aan de ICAO, aan het hiertoe opgezette samenwerkingsverband binnen ABIS (de ABIS-groep vertegenwoordigt de burgerlijke luchtvaartautoriteiten van Oostenrijk, België, Nederland, Luxemburg, Ierland, Zwitserland en Portugal binnen de permanente organen van ICAO), en aan de European Civil Aviation Conference (ECAC) is in 2013 een bedrag uitgegeven van € 1,333 miljoen, waarvan € 1,211 miljoen via de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS).

Ontvangsten (ad 4)

Met name door een lager aantal vliegbewegingen zijn minder heffingsaanslagen opgelegd hetgeen tot gevolg heeft gehad dat minder ontvangsten in het kader van de Geluidsisolatie Schiphol zijn gerealiseerd dan in de begroting is geraamd.

Artikel 18 Scheepvaart en havens

Het realiseren van een efficiënt, veilig en duurzaam goederenvervoersysteem, waarbinnen de internationale concurrentiekracht van de mainport en van de Nederlandse maritieme sector wordt versterkt.

(Doen) uitvoeren

De Minister is verantwoordelijk voor het in stand houden van een robuust hoofdnetwerk van vaarwegen. Vanuit hoofdstuk XII (artikel 26.01) wordt een bijdrage gedaan aan het Infrastructuurfonds. Via het Infrastructuurfonds (artikel 15, 17 en 18) investeert de Minister door middel van aanleg en benutting in dit netwerk, in binnenhavens en in de maritieme toegang van zeehavens om een goede en betrouwbare bereikbaarheid over water van de economische kerngebieden te realiseren. Aanleg- en benuttingsprojecten worden in het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) vastgelegd. De Minister is verantwoordelijk voor toezicht en nautisch beheer. Rijkswaterstaat voert als beheerder het beheer en onderhoud uit. De uitgaven aan beheer en onderhoud worden verantwoord op het infrastructuurfonds (artikel 15).

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving en deels ook voor de uitvoering, waaronder het toezicht op de uitvoering, van de wet- en regelgeving (zowel de Autoriteit Consument en Markt (ACM) als de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT)) van het mainportbeleid. De rol «regisseren» heeft ook betrekking op de volgende taken:

• • De Minister stelt normen en handhaaft deze om het veilige en duurzame gebruik van netwerken te waarborgen. De Minister ijvert regionaal en internationaal voor deze normen, bijvoorbeeld in de Europese Raad van transportministers en de Internationale Maritieme Organisatie (IMO), ook omdat een internationaal level playing field goed is voor de Nederlandse concurrentiepositie. Daarin passen een actief Nederlands lidmaatschap van IMO en Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR) en een gerichte bijdrage aan de totstandkoming van Europese regelgeving, inclusief een actieve rol in agentschappen als het Europese Maritieme Veiligheidsagentschap (EMSA) en andere organisaties.

• • Daarnaast wordt mede uit het oogpunt van verbetering van het milieu en van de kwaliteit van de leefomgeving in de zeehavengebieden de innovatie en de transitie naar een duurzame scheepvaart bevorderd.

• • IenM zorgt voor «state of the art» regelgeving op het gebied van marktordening, passagiersrechten, bemanningszaken en security.

• • Met de programma’s Beter Benutten en Impuls Dynamisch Verkeersmanagement Vaarwegen stimuleert de Minister een slim, efficiënt en veilig gebruik van de vaarwegen. Samen met de inspanningen van de vervoerders en verladers kan daarmee de capaciteit van de vaarwegen beter worden benut.

• • De Minister geeft zoveel mogelijk ruimte voor ondernemerschap, met een maximaal beroep op de eigen verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven voor een permanente verbetering van de veiligheid en duurzaamheid met betrekking tot mainportbeleid.

• • IenM draagt binnen het kabinetsbrede bedrijvenbeleid verantwoordelijkheid voor de overheidsinbreng op de Topsector Logistiek.

• • Voorts zet de Minister in op een intensivering en stroomlijning van de inspanningen van alle overheden, belangenorganisaties en sectorpartijen betrokken bij bovenstaande beleidsopgaven.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en kengetallen

Indicator: Gehercertificeerde beveiligingsplannen voor de totale haven

	Basiswaarde 2007	2009	2010	2011	2012	Realisatie 2013
aantal gehercertificeerde beveiligingsplannen voor de totale haven	17	0	0	0	2	10

Toelichting

In diverse havengemeenten heeft het opstellen of herzien van het Havenveiligheidsplan langer geduurd dan was voorzien, onder meer door bestuurlijke reorganisaties (Havens Drechtsteden onder beheer van Havenbedrijf Rotterdam gebracht). Er zijn dus minder plannen te keuring aangeboden dan was voorzien. Het Ministerie van IenM gaat in 2014 verder met het hercertificeren en heeft dit kader inmiddels voor enkele gemeenten de plannen goedgekeurd.

Indicator: Gehercertificeerde beveiligingsplannen voor schepen & havenfaciliteiten

	Basiswaarde 2004	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streef-waarde 2014
aantal gehercertificeerde beveiligingsplannen schepen	700	700	0	175	335	700
aantal gehercertificeerde beveiligingsplannen havenfaciliteiten	350	3501	0	75	49	350

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Toelichting

In de Europese Security Richtlijn 65/2005 is bepaald dat alle zeehavens die havenfaciliteiten hebben die onder verordening 725/2004 vallen per 15 juni 2007 moeten beschikken over een op een havenveiligheidsbeoordeling (analyse) gebaseerd goedgekeurd havenbeveiligingsplan (voor de hele haven).

Indicator: Passeertijd sluizen

	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
Hoofdtransportas	75%	68%	67%	68%	85%	69%
Hoofdvaarweg	85%	81%	79%	78%	75%	80%
Overige vaarweg	90%	88%	92%	93%	70%	92%

Toelichting

De «passeertijd sluizen» is een absolute normtijd die voor elke sluis afzonderlijk is bepaald. Elk type vaarweg correspondeert met een te realiseren percentage passages. Dit normpercentage biedt inzicht in het percentage schepen dat is gepasseerd binnen de normtijd.

De gerealiseerde passeertijden op de hoofdtransportassen voldoen nog niet aan de streefwaarden (69 procent in plaats van 85 procent). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een combinatie van storingen, benodigde onderhoudswerkzaamheden en capaciteitsproblemen op met name de Zeeuwse achterlandverbindingen. Voor de sluizen op die corridor lopen dan ook MIRT-projecten, gericht op het verbeteren van de toekomstige capaciteit. De passeertijden voor de hoofd- en overige vaarwegen scoren overall gezien wel ruim voldoende.

Kengetal: Ontwikkeling van het procentuele marktaandeel (in tonnen) van de Nederlandse havengebieden ten opzichte van de totale Noordwest Europese havenrange (de «Hamburg-Le Havre range»)

	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Totaal Nederlandse Zeehavens	45,5	45,9	44,4	44,9	44,9	44,2	44,5	45,0	46,9	47,8	47,2	47,9
Mainport Rotterdam	35,0	35,6	34,5	34,6	34,9	33,8	34,2	34,4	36,0	37,0	36,3	37,0
Overige Nederlandse Zeehavens	10,5	10,3	9,9	10,3	10,0	10,4	10,4	10,6	10,9	10,8	10,9	10,9

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Toelichting

Dit kengetal geeft informatie over het marktaandeel van de Nederlandse zeehavens ten opzichte van de concurrerende Noordwest Europese havenrange (de zogenaamde «Hamburg-Le Havre range»). Het streven is het marktaandeel van de Nederlandse havengebieden ten opzichte van de totale Noordwest (de «Hamburg-Le Havre range») ten minste te handhaven.

Na een lichte daling van het marktaandeel in 2011, is er in 2012 weer een lichte stijging van het marktaandeel te zien. Met name Mainport Rotterdam, dat in 2011 marktaandeel had verloren, wist dit marktaandeel in 2012 weer terug te brengen op het niveau van 2010.

Kengetal: Ontwikkeling toegevoegde waarde Nederlandse zeehavens van 2004 tot en met 2012 (in € mld lopende prijzen)

	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Directe toegevoegde waarde zeehavengebieden	19,2	4,2%	22,2	23,8	25,6	20,3	22,5	23,5	22,9
In % van het BBP	3,9%	4,2%	4,1%	4,2%	4,3%	3,5%	3,8%	3,9%	3,8%
Indirecte toegevoegde waarde	9,7	10,3	11,5	12,7	13,7	12,1	12,4	13,9	13,3
In % van het BBP	2,0%	2,0%	2,1%	2,2%	2,3%	2,1%	2,1%	2,3%	2,2%
Totale zeehavengeralateerde toegevoegde waarde	28,9	31,8	33,7	36,5	39,3	32,4	34,8	37,5	36,2
In % van het BBP	5,9%	6,2%	6,2%	6,4%	6,6%	5,7%	5,9%	6,3%	6,0%
Bruto binnenlands produkt (BBP)	491,2	513,4	540,2	571,8	594,5	573,2	586,8	599,0	599,3

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Toelichting

Dit kengetal geeft informatie over de ontwikkeling van de toegevoegde waarde van Nederlandse zeehavens in de periode 2004–2012. Om de versterking van het netwerk van de Mainport Rotterdam en de overige zeehavens te monitoren wordt de toegevoegde waarde samenhangend met het haven- en industrieel complex gemeten. Nadat de zeehavens in 2010 en 2011 een duidelijk herstel vertoonde ten opzichte van het jaar 2009, doet zich in 2012 weer een daling van de toegevoegde waarde voor. Deze daling van de toegevoegde waarde is voornamelijk veroorzaakt door een afnemende winstgevendheid van bedrijven in 2012. Vooral in de chemie en de staalindustrie namen de marges af.

Kengetal: Ontwikkeling directe toegevoegde waarde zeevaart en maritieme cluster (in € mld)

	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Zeevaart	1,1	1,1	1,1	1,1	1,2	1,2	1,2	1,2	0,8	0,7	0,6	0,7
Overige maritieme sector / dienstverlening	3,5	3,2	3,1	3,2	3,3
Totaal brede maritieme sector¹	4,6	4,3	4,2	4,3	4,5
Totaal maritieme cluster²						10,3	11,2	11,4	10,5	10,2	10,1	12,5

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Toelichting

Ad 1) Totaal brede maritieme sector bestaat uit de volgende sectoren: Zeevaart, Binnenvaart, Laad-, los- en overslagactiviteiten, Opslag, Expediteurs, Dienstverlening vervoer water, Nieuwbouw en reparatie van schepen, Natte waterbouw (baggeren etc.), Verhuur van schepen, Groothandel in scheepsbenodigdheden.

Ad 2) Totaal maritieme cluster bestaat uit de volgende sectoren: Zeevaart, Scheepsbouw, Offshore, Binnenvaart, Waterbouw, Havens, Marine, Visserij, Maritieme dienstverlening, Watersportindustrie en Maritieme toeleveranciers. In 2013 heeft een aanpassing van de methodiek plaatsgevonden om de gegevens van de Maritieme monitor te laten aansluiten op de Havenmonitor. Hierdoor is het clustercijfer van 2012 aangepast voor de sector Havens.

Dit kengetal geeft informatie over de ontwikkeling van de toegevoegde waarde zeevaart en maritieme sector in constante prijzen en meet hoe sterk de zeevaart zich ontwikkelt. De inzet van de Rijksoverheid is slechts één van vele beïnvloedende factoren.

Kengetal: Toegevoegde waarde binnenvaart in lopende prijzen (in € mld)

	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Binnenvaart	0,68	0,73	0,78	0,72	0,70	0,80	0,80	0,70	0,70	0,70	0,60

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Toelichting

Dit kengetal geeft informatie over de ontwikkeling van de toegevoegde waarde binnenvaart in constante prijzen en meet hoe sterk de binnenvaart zich ontwikkelt. De inzet van de Rijksoverheid is slechts één van vele beïnvloedende factoren. De binnenvaart heeft in de topjaren 2006 tot 2008 (achteraf gezien) teveel geïnvesteerd in nieuwe schepen. Met het wegvallen van de vraag in 2009 is overcapaciteit ontstaan, die in de jaren hierna en ook in 2013 heeft voortgeduurd.

Kengetal: Ontwikkeling in aantallen en bruto tonnage (GT) van de vloot van in Nederland geregistreerde zeeschepen onder Nederlandse vlag

	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Aantallen
Handelsvaart	570	574	566	640	688	725	769	800	822
Zeesleepvaart	164	174	212	222	222	249	235	247	260
Waterbouw	151	148	139	118	121	120	156	169	168
Totaal	885	896	917	980	1.031	1.094	1.160	1.216	1.250
Bruto tonnage (GT) (x1.000)
Handelsvaart	4.932	5.031	5.114	5.980	6.313	6.075	6.883	6.740	7.045
Zeesleepvaart	178	181	243	264	237	310	290	362	347
Waterbouw	498	509	477	375	441	450	513	531	533
Totaal	5.608	5.721	5.834	6.619	6.991	6.835	7.686	7.633	7.925

Toelichting

Met ingang van 2011 is de categorie werkschepen ondergebracht bij de waterbouw in plaats van de zeesleepvaart. Dit betreft in totaal 29 schepen. De getallen voor 2011 daarop zijn aangepast.

Kengetal: Ontwikkeling in aantallen en bruto tonnage (GT) van de vloot onder buitenlandse vlag in Nederlandse eigendom of beheer

	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Aantallen
Handelsvaart	375	434	462	395	410	433	422	408	403
Zeesleepvaart	329	284	332	358	406	459	456	477	498
Waterbouw	37	39	45	52	66	63	55	55	52
Totaal	741	757	839	805	882	955	933	940	953
Bruto tonnage (GT) (x1.000)
Handelsvaart	4.692	5.566	6.278	4.542	5.057	5.259	5.232	5.072	5.517
Zeesleepvaart	2.704	2.782	1.903	1.423	1.217	1.011	1.298	1.640	1.612
Waterbouw	99	102	122	184	225	251	210	264	248
Totaal	7.495	8.450	8.303	6.149	6.499	6.521	6.740	6.976	7.377

Toelichting

Bovenstaande kengetallen geven informatie over de ontwikkeling in aantallen en bruto tonnage (GT) van de vloot in Nederlands eigendom of beheer onder Nederlandse en buitenlandse vlag. De gegevens zijn opgesplitst naar de sectoren handelsvaart, zeesleepvaart en waterbouw. De groei c.q. afname van de vloot onder Nederlandse vlag is niet alleen van overheidsbeleid afhankelijk, maar van meerdere factoren zoals de wereldwijde groei van het ladingaanbod en investeringsklimaat, het zeevaartbeleid (waaronder fiscale klimaat) van andere landen en de individuele prestaties van de ondernemingen. Een toename van de vanuit Nederland beheerde vloot (en dan met name de Nederlandse vlag) is gunstig voor de ontwikkeling van de toegevoegde waarde.

Kengetal: Aantal significante ongevallen met schepen op de Nederlandse binnenwateren

	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Aantal significante scheepsongevallen	117	96	123	150	127	121	164	159	161

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Toelichting

Voor de beoordeling van de ontwikkeling van de veiligheid op de Nederlandse binnenwateren wordt gebruik gemaakt van het begrip «significant scheepsongeval». Significante scheepsongevallen zijn scheepsongevallen op de Nederlandse binnenwateren met schepen (ook onder niet Nederlandse vlag) waarbij schade is ontstaan die als ernstig wordt geclassificeerd in de vorm van slachtoffers (doden/gewonden), stremming van de vaarweg of schade aan de vaarweg, schip, lading of milieu. met schepen op de Nederlandse binnenwateren.

Kengetal: Aantal doden en gewonden op schepen op de Nederlandse binnenwateren (ook onder niet Nederlandse vlag)

	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Aantal doden	4	7	3	4	4	4	4	8	4
Aantal significante scheepsongevallen	29	49	54	30	51	56	45	63	58

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Kengetal: Aantal scheepvaartongevallen (inclusief vissersvaartuigen en recreatievaart) op het Nederlandse deel van de Noordzee (Nederlandse en buitenlandse vlag

	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Zeer ernstige scheepvaartongevallen	1	1	1	0	0	1	1	0	4
Ernstige scheepvaartongevallen	7	4	2	6	3	7	9	4	15
Totaal	8	5	3	6	3	8	10	4	19

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Toelichting

De gevalideerde gegevens van het aantal ernstige scheepsongevallen (ESO) in 2012 zijn beschikbaar. Er zijn 15 ESO’s geregistreerd, verdeeld over koopvaardij (7), visserij (6) en recreatievaart (2). De registratie en classificatie van scheepsongevallen op de Noordzee is in 2012 aanzienlijk verbeterd en verfijnd (onder andere door gebruik van IMO definities, waarbij de interpretatie via een benchmark is getoetst bij de omliggende Noordzeelanden, meenemen van havenaanloopgebieden, Westerscheldemonding, kustzones en meenemen recreatievaart). Hierdoor is een completer beeld ontstaan van de ernstige scheepsongevallen op de Noordzee. Vergelijking van de ESO’s in 2012 met eerdere jaren is daardoor niet goed mogelijk. De historische reeks 2004–2011 geeft waarschijnlijk een onderschatting van het aantal ESO’s dat in werkelijkheid is opgetreden. Om een goede uitspraak te kunnen doen over de ontwikkeling van de veiligheid van scheepvaart op de Noordzee moet een nieuwe historische reeks van ESO’s worden opgebouwd. De historische reeks van zeer ernstige scheepvaartongevallen (ZESO’s) wordt wel betrouwbaar geacht.

Kengetal: Uitstoot luchtverontreinigende stoffen

	realisatie										prognose
	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2015	2020
NOx – emissies goederenvervoer (x mln. kg)
Binnenvaart	27,1	25,1	24,1	23,6	24,0	23,7	21,3	22,8	24,2	25,6	22,3	21,4
Zeevaart (NL grondgebied)¹	17,3	17,8	18,0	19,1	19,4	24,3	22,1	23,0	22,9	23,8	21,8	22,9
PM10-emissies goederenvervoer (x mln. kg)
Binnenvaart	1,1	1,0	1,0	0,9	0,9	0,9	0,8	0,8	0,8	0,8	0,8	0,8
Zeevaart (NL grondgebied)¹	1,2	1,1	1,1	1,2	1,1	1,3	1,2	1,0	0,9	0,9	0,9	0,9
VOS-emissies goederenvervoer (x mln. kg)
Binnenvaart	3,5	3,2	2,8	3,2	3,1	3,0	2,8	3,0	2,9	3,0	1,1	1,0
Zeevaart (NL grondgebied)¹	0,7	0,7	0,7	0,7	0,7	1,0	0,9	0,8	0,8	0,9	0,8	0,8
SO2-emissies goederenvervoer (x mln. kg)
Binnenvaart	2,0	1,9	1,8	1,7	1,8	1,0	0,9	0,5	0,0	0,0	0,0	0,0
Zeevaart (NL grondgebied)¹	10,0	10,2	10,0	10,6	9,8	9,9	8,9	6,2	4,7	4,8	1,0	1,1
CO2-emissies (x mln. kg)
Binnenvaart	1.871	1.734	1.663	1.627	1.654	1.636	1.494	1.634	1.773	1.909	1.772	1.850
Zeevaart (NL grondgebied)¹	936	969	983	1.041	1.067	1.515	1.394	1.423	1.464	1.550	1.284	1.199

De gegevens van 2013 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het drukken van dit Jaarverslag.

Toelichting

Ad 1) De cijfers over 2008 en latere jaren zijn met een andere, nauwkeuriger methode berekend dan in voorgaande jaren, waarbij ook de invloed van de vaarsnelheid is meegenomen; om die reden zijn de cijfers over 2008 en latere jaren niet volledig vergelijkbaar met die van voorgaande jaren. De cijfers van de SO₂-emissies over 2008 en latere jaren zijn bovendien beïnvloed door een verplicht lager zwavelgehalte voor scheepsbrandstof vanaf augustus 2007 en verdere aanscherping vanaf juli 2010 (vanwege MARPOL Annex VI-regelgeving).

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting. Er zijn geen grote afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling gebleken.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

18	Scheepvaart en havens			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				5.077	6.113	– 1.036
Uitgaven				5.361	6.464	– 1.103
18.01	Scheepvaart en havens			5.361	6.464	– 1.103
18.01.01	Opdrachten			2.317	2.455	– 138
18.01.02	Subsidies			467	1.205	– 738	1)
18.01.03	Bijdrage aan agentschappen			1.705	1.846	– 141
	– waarvan bijdrage aan RWS			1.705	1.846	– 141
18.01.05	Bijdragen aan internationale organisaties			872	958	– 86
	Ontvangsten			97	0	97

18.01 Scheepvaart en havens

18.01.01 Opdrachten

Met het oog op de concurrentiepositie van de maritieme cluster is de maritieme monitor 2013 opgesteld. Daarbij is gekeken naar de economische ontwikkeling (onder andere toegevoegde waarde en werkgelegenheid) van de maritieme sectoren. Ook is het zeevaartbeleid, inclusief de fiscale maatregelen voor de zeevaart geëvalueerd.

Als vlaggen-, kust- en havenstaat zette Nederland zich in IMO en EU-verband in op verbetering, c.q. optimalisering van regelgeving en vermindering van administratieve lasten. Er werden onderzoeken uitgevoerd naar de aanpak van de broeikasgasproblematiek in de zeevaart en specifiek de Nederlandse belangen daarin. Voor wat betreft luchtkwaliteit heeft IenM bijgedragen aan een internationale studie naar mogelijke modal-shifteffecten van een eventuele instelling van de Noordzee als stikstofemissiebeheersgebied.

In 2013 werd inzet gepleegd op de implementatie van tal van IMO- en EU-regels (het IMO-verdrag inzake training en opleiding van zeevarenden (STCW); de EU Richtlijn 2012/33/EU inzake het zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen, het Nairobi-verdrag inzake wrakopruiming, het STCW-visserijverdrag, de EU-Verordening ontmanteling van zeeschepen, en de Richtlijnen Havenstaatcontrole en Vlaggenstaatverplichtingen). Voorts kreeg de nieuwe routestructuur voor de Noordzee zijn beslag.

In 2013 zijn voorts opdrachten vertrekt om de door het Europees Agentschap voor Maritieme Veiligheid geconstateerde tekortkomingen in het Nederlandse nautisch onderwijs te kunnen aanpakken. Om instroom en kwaliteit van buitenlandse zeevarenden op peil te houden, werd ondersteuning verleend aan de Filippijnse maritieme autoriteit, opdat de erkenning van de Filippijnse vaarbevoegdheden door de EU zou kunnen worden gewaarborgd.

Het ministerie heeft volgens afspraak de kosten van de NMA voor het uitvoeren van toezicht op het loodswezen vergoed. Het markttoezicht op de loodsen is geëvalueerd. De resultaten zullen begin 2014 aan de Tweede Kamer worden toegezonden.

Voor beleidsontwikkeling is onderzoek gedaan naar onder andere havensamenwerking, level playing field van de Europese havens en vestigingsplaatsfactoren. Deze onderzoeken zijn bedoeld als input voor het op te stellen werkprogramma Zeehavens in 2014. Daarnaast is de havenontwikkeling op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba in kaart gebracht. Dit vormt de opmaat voor versterking van het nautisch beheer op de eilanden en de havenbedrijven.

18.01.02 Subsidies (ad 1)

Het verschil wordt met name veroorzaakt doordat de voorschotten, van zowel de subsidie aan de stichting Nederland Maritiem Land voor 2013 als de subsidie aan de Stichting Projecten Binnenvaart voor het Expertise en Innovatie Centrum Binnenvaart 2013 al in 2012 zijn uitbetaald.

Ter versterking van de binnenvaart in de logistieke keten zijn diverse activiteiten uitgevoerd. Naast de uit IDVV gefinancierde activiteiten zoals NLIP, Single Window, werkgroep Synchromodaliteit en Nextlogic heeft IenM in 2013 voor het laatst financieel bijgedragen aan het project (onderdeel subsidie 2012–2013).

Met de binnenvaartsector is afgesproken dat de tot en met 2012 opgebouwde prijscompensatie op de sloopfondsgelden ingezet wordt voor breed door de sector gedragen voorstellen voor versterking van de sector, bijvoorbeeld op het gebied van innovatie en vergroening. In 2012 en 2013 is op grond van de «Tijdelijke subsidieregeling Expertise- en Innovatiecentrum Binnenvaart 2012/2013» een bedrag van jaarlijks € 0,2 miljoen beschikbaar gesteld. Ten behoeve van de subsidieregeling kennismakingsstages zeevaart is voor 2013 een voorschot uitgekeerd.

18.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Dit betreft de bijdrage aan Rijkswaterstaat voor de capaciteitsinzet in het kader van Beleidsondersteuning en advies.

18.01.05 Bijdrage aan internationale organisaties

In 2013 zijn conform verdragverplichting de contributies betaald aan de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) en de Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR).

Extracomptabele verwijzing naar artikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

		2013
Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds		853.578
Andere ontvangsten van artikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds		10.853
Totale uitgaven op artikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds		864.431
waarvan
15.01	Verkeersmanagement	13.722
15.02	Beheer, onderhoud en vervanging	304.567
15.03	Aanleg	290.785
15.06	Netwerkgebonden kosten HVWN	255.357

Extracomptabele verwijzing naar artikelonderdeel 17.06 PMR van het Infrastructuurfonds

	2013
Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 17.06 (PMR) van het Infrastructuurfonds	4.189

Artikel 19 Klimaat

Klimaatverandering als gevolg van menselijk handelen tegen gaan. Door uitstoot van CO₂ en overige broeikasgassen stijgt de temperatuur op aarde. Hierdoor verandert het klimaat en stijgt de zeespiegel. Nederland heeft internationale afspraken gemaakt om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Beperking van CO₂-uitstoot biedt bovendien economische kansen, waaronder lagere energiekosten.

Het internationale IenM-beleid vindt niet alleen haar grondslag op dit artikel. Specifieke rollen en verantwoordelijkheden van de Minister op de verschillende beleidsterreinen van IenM zijn bij de betreffende artikelen vermeld.

Regisseren

De Minister van IenM regisseert de inhoudelijke lijn voor de nationale inbreng in de ontwikkeling van het Europese en het mondiale klimaatbeleid. Meer specifiek is de Minister van IenM verantwoordelijk voor:

• • Het door Nederland nakomen van de in UNFCCC40- en EU-verband gemaakte afspraken over het reduceren van emissies van CO₂ en overige broeikasgassen en voor het emissiehandelssysteem waaronder het toewijzen en het doen veilen van CO₂-emissierechten.

• • De regie op de internationale aspecten van het IenM-beleid, inclusief het politieke optreden en de vertegenwoordiging in de betreffende internationale gremia. Daartoe horen onder andere de Europese Transport- en Milieuraad en relevante VN-bijeenkomsten.

• • De opdracht aan de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) voor het handelssysteem in CO₂-emissierechten. Ook de registratie van biobrandstoffen en de rapportage hierover ter controle van de duurzaamheid en de CO₂-prestatie zijn hier onderdeel van.

• • De coördinatie van de Nederlandse inzet in internationaal kader bij de vaststelling van normen en plafonds, de vertaling daarvan naar Nederlandse wet- en regelgeving en de verdeling van doelstellingen over sectoren en milieuthema’s. De doelen en normen hebben betrekking op het reduceren van CO₂-emissies, op brandstofkwaliteit, op productie en inzet van duurzame biobrandstoffen, op de mondiale uitfasering van ozonlaagafbrekende stoffen en van gefluorideerde broeikasgassen en op de handel in CO₂-emissierechten (ETS).

Stimuleren

Om de milieudoelen op gebied van klimaat te behalen, is het belangrijk deze op een proactieve wijze met maatschappelijke partners te delen. Daarom stimuleert de Minister van IenM:

• • Het aangaan en organiseren van allianties met en tussen bedrijven, branches, overheden en kennisorganisaties om de doelen uit de Klimaatbrief en de Lokale Klimaatagenda tot succesvolle uitvoering te brengen. Green Deals en financiële incentives dragen hieraan bij.

• • Via de Lokale Klimaatagenda, initiatieven voor reductie van CO₂-emissies. Ondernemers, burgers en andere overheden brengt zij beter in positie om maatregelen te nemen die goed zijn voor klimaat en economie.

• • De aanschaf van milieuvriendelijke producten of bedrijfsmiddelen, zoals de productie van groen gas en van energie op daken en in kassen, wordt onder andere door middel van financiële stimulering (MIA41/Vamil42 en Groen Beleggen) aantrekkelijk gemaakt. Zuinigere voertuigen. Dit gebeurt onder andere door de voorlopers in de sector te subsidiëren en voor ontwikkeling van diverse alternatieve voertuigen en brandstoffen een kansrijke omgeving te creëren.

• • De versnelde jaardoelstelling voor hernieuwbare energie in de vervoersector door middel van een verplichting voor degenen die biobrandstoffen op de markt brengen en het verbreden van de toepassing van hernieuwbare energie naar de luchtvaart en binnenvaart.

Financieren

De Minister van IenM is verantwoordelijk voor de uitvoering van het Clean Development Mechanism (CDM), één van de zogenoemde flexibele mechanismen van het Kyoto Protocol. De flexibele instrumenten bieden de mogelijkheid om emissiereducties (CER’s) ten behoeve van de nationale reductiedoelstelling in een ander land te behalen. Hoofddoelstelling van CDM is om zoveel mogelijk CER’s aan te kopen als nodig om de Nederlandse verplichtingen onder het Kyoto Protocol na te kunnen komen.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Kengetallen en indicatoren

Verwachte realisatie non ETS doelstelling 2020	Verantwoordelijk ministerie	Raming (Mton)	Doelstelling (Mton)
CO2industrie en energie	EZ	8,5	10,7
CO2 verkeer en vervoer	IenM	33,8	35,5
CO2 gebouwde omgeving	BZK	25,1	22,5
CO2land- en tuinbouw	EZ	6,6	5,75
Overige niet – CO2broeikasgasssen landbouw	EZ	15,8	16
Overige broeikasgassen buiten de landbouw	IenM	9,7	8,8
Totaal		99,5	99,25

In deze tabel zijn de sectorale doelstellingen en de raming weergegeven. De raming geeft aan in welke mate het doelbereik in zicht is. In deze raming is het effect van het Begrotingsakkoord, Sociaal Economische Raad (SER) Energieakkoord en de Klimaatagenda nog niet verwerkt.

Uit de raming blijkt dat Nederland zeer ruim aan haar doel voor de totale non-ETS Effort Sharing Decision (ESD) zal kunnen voldoen. Onder de ESD heeft Nederland in 2020 een doel van -16% ten opzichte van 2005. Dit komt neer op een uitstoot van 104,5 Mton, waar de raming op dit moment een daling van de emissies tot 99,5 Mton voorziet.

In de Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 heeft het kabinet afgesproken dat indien in een sector tegenvallers optreden die samenhangen met (de uitvoering van) het beleid van het ministerie, de verantwoordelijke bewindspersoon in beginsel compenserende maatregelen neemt. Wanneer is aangetoond dat (alle) binnen de sector mogelijke compenserende maatregelen veel duurder zijn dan de oorspronkelijke maatregelen, zal het kabinet zoeken naar alternatieve kosteneffectieve maatregelen -binnen de beschikbare middelen- in andere sectoren. Vervolgens zal het kabinet een besluit nemen en de Tweede Kamer hierover informeren. Is er een tegenvaller die niets van doen heeft met tegenvallende beleidseffecten, dan volstaat het verschil van 5 Mton tussen het doel van 104,5 en de raming van 99,5 om deze tegenvaller op te vangen.

Waar de sectorale ramingen overschrijdingen laten zien is dat met name veroorzaakt door nieuwe aannames over met name economische ontwikkelingen en verbetering in de monitoring sinds het afspreken van de sectordoelen. Van beleidsveroorzaakte tegenvallers is niet of nauwelijks sprake. De verwachting is dat van overschrijdingen (nog) minder sprake zal zijn wanneer het SER Energieakkoord en de Klimaatagenda in de ramingen zijn verwerkt. De nieuwe raming komt in 2015, maar in oktober 2014 komt zeer waarschijnlijk een nationale energieverkenning uit waar ook al de nieuwe cijfers inclusief SER Energieakkoord zijn verwerkt.

Ontwikkeling verplichting aandeel hernieuwbare energie in het vervoer (in procenten)

Verplichtingen	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
Oud *)	2	3,25	3,75	4	4,25	4,5	5	5,5	6,25
Nieuw						4,5	5	5,5	6,25
realisatie	2	3,26	3,75	4,01	4,31	4,54

Toelichting

Voor de jaren 2015 t/m 2019 waren er formeel nog geen verplichtingen vastgelegd, maar lineaire interpolatie tussen 2015 en 2020 leidt in de oude situatie tot een groei van 0,75 procent per jaar.

In de brief aan de Tweede Kamer van 6 september 2013 (Kamerstukken II, 2013/14, 32 813, nr. 57) is aangegeven dat het bijmengpercentage voor 2015 vastgesteld wordt op 6,25%. Het resultaat van de bijmengverplichting 2013 is nog niet bekend. De Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) rapportage daarover wordt in de zomer van 2014 verwacht en naar de Tweede Kamer verzonden.

Het uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar grotendeels conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting. In de begroting is aangekondigd dat voor de zomer van 2013 de Roadmap klimaat naar de Tweede Kamer wordt verzonden. Door de koppeling met het SER-Energieakkoord voor duurzame groei, die begin juli 2013 is gesloten, is de Klimaatagenda «weerbaar, welvarend en groen» (voorheen Roadmap klimaat) uiteindelijk op 4 oktober 2013 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2013/14, 32 813, nr. 70). Deze agenda gaat verder dan het SER akkoord dat zich vooral op 2020 richt. De Klimaatagenda richt zich op concrete doelen, ambities voor 2030 en verder, richt zich zowel op mitigatie (vermindering broeikasgassen) als adaptatie (aanpassen aan klimaatverandering)en richt zich op dwarsdoorsnijdende maatregelen (materiaal- en grondstoffen en biobased economy) en sectoren die niet door de SER gedekt worden (landbouw, overige broeikasgassen).

Op twee dossiers van dit artikel zijn er afwijkingen te constateren. Deze zijn:

• • Het geheel herziene pakket aan regelgeving voor het systeem van broeikasgasemissiehandel (ETS) is in werking voor de periode tot en met 2020. De allocatie van emissierechten voor bedrijven voor deze periode is in 2013 afgerond. Voor de structurele versterking van het ETS is een breed gedragen Nederlandse inzet geformuleerd. De inzet is er op gericht om per 2020 het verbeterpakket in het EU/ETS te implementeren.

• • Door vertraging van het uitbrengen van het groenboek «een 2030 raamwerk voor klimaat- en energiebeleid» door de Europese Commissie (maart 2013) en definitieve besluitvorming over het SER-energieakkoord voor duurzame groei van begin juli 2013 is de afspraak om de Kamer eind 2012 te informeren over het pakket van maatregelen waarmee de 2030 broeikasgasdoelstelling gerealiseerd zou kunnen worden, niet gehaald. De Kamer is hierover geïnformeerd door de uitgekomen klimaatagenda «weerbaar, welvarend en groen» waarin het pakket van maatregelen is aangegeven (oktober 2013) en via de kabinetsreactie op het groenboek (Kamerstukken II, 2013/14, 22 112, nr. 1756).

In 2013 zijn de volgende beleidsdoorlichtingen/evaluaties naar de Tweede Kamer gezonden met betrekking op dit artikel:

Mia/Vamil: het evaluatierapport is op 17 september 2013 verzonden aan Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2013/14, 33 752, nr. 5). In het rapport wordt geconcludeerd dat de investeringen op de milieulijst voldoen aan de criteria die worden gesteld en daarmee bijdragen aan de doelstelling van de regering. Ook geconstateerd is dat de Mia en de Vamil qua aard van de gemiddelde investering en qua gebruikers naar elkaar toe zijn gegroeid. Het kabinet neemt de twee aanbevelingen over te weten, het voortzetten op de huidige wijze van monitoren van het budget en te blijven aansluiten op de prioriteiten in het milieubeleid inclusief aansluiting van de industriële sector. Daarnaast het starten van een onderzoek naar het samengaan of integratie of varianten daarvan tot verdere efficiencyverbetering.

Parlementair onderzoek kosten en effecten klimaat- en energiebeleid: de Tweede Kamer heeft op eigen initiatief een parlementair onderzoek in 2012 laten uitvoeren naar de kosten en effecten van klimaat- en energiebeleid (Kamerstukken II, 2012/13, 33 193, nr. 4). Het kabinet heeft op 6 maart 2013 haar reactie gegeven op de bevindingen uit het rapport (Kamerstukken II, 2012/13, 33 193, nr. 7). De bevindingen hebben een rol gespeeld bij het opstellen van de Klimaatagenda.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

19	Klimaat			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				27.629	29.252	– 1.623
Uitgaven				86.983	92.943	– 5.960
19.01	Klimaat			11.749	18.319	– 6.570
19.01.01	Opdrachten			876	6.329	– 5.453	1
19.01.02	Subsidies			1.667	4.635	– 2.968	2
19.01.03	Bijdrage aan agentschappen			9.206	7.355	1.851
	– waarvan bijdrage aan Nea			5.187	7.355	– 2.168
	– waarvan bijdrage aan RWS			3.608	0	3.608	3
	– waarvan bijdrage aan KNMI			411	0	411	4
19.02	Internationaal beleid, coordinatie en samenwerking			75.234	74.624	610
19.02.01	Opdrachten			68.834	69.334	– 500
	– Uitvoering CDM			29.905	31.686	– 1.781
	– RIVM			29.613	26.640	2.973	5
	– AgNL			8.096	5.438	2.658	5
	– Overige opdrachten			1.220	5.570	– 4.350	6
19.02.03	Bijdrage aan agentschappen			3.258	0	3.258
	– waarvan bijdrage aan RWS			3.258	0	3.258	7
	– waarvan bijdrage aan AgNL			0	0	0
	– waarvan bijdrage aan RIVM			0	0	0
19.02.04	Bijdrage aan medeoverheden			0	0	0
19.02.05	Bijdrage aan internationale organisaties			3.142	5.290	– 2.148
	Ontvangsten			134.567	120.000	14.567	8

19.01 Klimaat

19.01.01 Opdrachten (ad 1)

19.01.02 Subsidies (ad 2)

In 2013 zijn betalingen verricht op eerder verstrekte subsidies in het kader van (lokale) klimaatinitiatieven, duurzame mobiliteit en milieutechnologie. De verschillen tussen begroting en realisatie zijn te verklaren door onder andere de budgetverlaging (€ 1,4 miljoen) bij 1^e suppletoire begroting 2013. Dat was mogelijk omdat betalingen in eerdere jaren verrekend konden worden met de toezegging voor het jaar 2013. Per saldo is hiermee het uitgavenbudget uitgekomen op € 3,2 miljoen en is sprake van een onderuitputting van dit budget met € 1,6 miljoen. De oorzaak hiervan is vertraging van facturering bij lopende verplichtingen.

19.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Nederlandse Emissieautoriteit (NEa)

Aan de NEa zijn middelen ter beschikking gesteld voor de uitvoering van alle (deels wettelijk vereiste) werkzaamheden in het kader van emissiehandel, alsmede het register voor biobrandstoffen.

Koninklijk Meteorologisch Instituut (KNMI) (ad 3)

Aan het KNMI zijn middelen ter beschikking gesteld voor diverse werkzaamheden in het kader van klimaatonderzoek en het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). De benodigde middelen zijn binnen de budgettaire ruimte van dit artikel bij miljoenennota 2014 overgeheveld en als agentschapsbijdrage in 2013 aan het KNMI beschikbaar gesteld.

Rijkswaterstaat (RWS) (ad 4)

Aan RWS Leefomgeving zijn middelen ter beschikking gesteld voor de uitvoering van de klimaat- en energiegerelateerde onderdelen van Infomil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieu wet- en regelgeving), alsmede voor programma’s in het kader van onder andere lokale klimaatinitiatieven, overige broeikasgassen, rijden op waterstof en monitoring duurzame mobiliteit. De benodigde middelen zijn binnen de budgettaire ruimte van dit artikel bij miljoenennota 2014 overgeheveld en als agentschapsbijdrage in 2013 aan RWS beschikbaar gesteld.

19.02 Internationaal beleid, coördinatie en samenwerking

19.02.01 Opdrachten (ad 5)

Voor de uitvoering van het Clean Development Mechanism (CDM) zijn een aantal jaren geleden met (inter-)nationale instellingen overeenkomsten afgesloten. Deze instellingen hebben in opdracht van het Ministerie van IenM, voor de levering van emissierechten (CER’s), in 2013 aankopen gedaan waarmee Nederland een deel van de verplichtingen onder het Kyoto Protocol kan nakomen.

Als uitvloeisel van de ontwikkeling naar kerndepartementen heeft IenM de beleidsuitvoering uitbesteed aan het AgentschapNL (uitvoering van subsidieregelingen en ander beleidsondersteunende werkzaamheden) en het RIVM (uitvoering van wettelijke taken en beleidsonderbouwend onderzoek). Hiervoor zijn bij 1^e suppletoire begroting vanuit diverse artikelen voor de uitvoering van werkzaamheden in 2013 door RIVM en AgentschapNL middelen naar 19.02.01 overgeboekt. Dit verklaart het verschil in de tabel budgettaire gevolgen van beleid (ad 5). De uitgaven worden op dit artikel verantwoord omdat de opdrachtverlening aan deze uitvoeringsorganisaties centraal wordt gecoördineerd. Doel hiervan is het verbeteren van het overzicht van de totale opdracht, kwaliteitsverbetering van het gehele opdrachtproces en het terugdringen van de administratieve lasten.

Overige opdrachten (ad 6)

Het verschil in de overige opdrachten wordt met name verklaard door:

• • Een neerwaartse bijstelling van het Interreg-budget: bij 1^e suppletoire begroting 2013 is in verband met aanpassing van het kasritme het budget met € 1,5 miljoen verlaagd en naar latere jaren doorgeschoven. Daarnaast was rekening gehouden met een terugvordering door de Europese Commissie op de programma’s die geheel op de projecten teruggevorderd kan worden. Deze discussie is nog niet afgerond, zodat ook nog geen (eventuele) terugbetaling heeft plaatsgevonden.

• • Door het niet aanwenden van een reservering van € 0,3 miljoen voor Galileo supervisory authority en door vertraging van geplande projecten is bij 2^e suppletoire begroting 2013 in HGIS-kader € 0,6 miljoen naar de begroting van het Ministerie van Buitenlandse Zaken teruggeboekt.

• • Een deel van het budget voor de overige opdrachten is overgeheveld naar het budget voor AgentschapNL (€ 0,8 miljoen) en RWS (€ 0,135 miljoen).

• • Aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken is bij Miljoenennota 2014 € 0,15 miljoen overgeheveld als bijdrage voor het IRC International Water and Sanitation Centre te Delft.

Naast bovengenoemde opdrachten zijn in 2013 nog opdrachten verleend voor activiteiten in het kader van internationale diplomatie waaronder het uitvoeren van bedrijfslevenmissies naar Myanmar, Rusland en Vietnam en het ondersteunen en faciliteren van de delegaties bij internationale bijeenkomsten waaronder de klimaatconferentie in Polen en de Aarhus-conferentie die in 2014 in Nederland wordt georganiseerd.

19.02.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 7)

De fusie van VROM en VenW tot het Ministerie van IenM heeft geleid tot een heroverweging van de uitvoeringstaken van IenM bij AgentschapNL. In 2013 is een aantal taken en de daarbij behorende medewerkers overgedragen aan Rijkswaterstaat, in de nieuwe Unit voor de Leefomgeving. Taken die zijn overgeheveld zijn onder andere Bodem+, kenniscentrum Infomil, de sectoren Materialen & Milieu en Mobiliteit & Ruimte. De uitvoering van IenM subsidieregelingen en financiële instrumenten gericht op het bedrijfsleven is bij AgentschapNL gebleven. Het kasbudget voor de uitvoering van de overgedragen taken (€ 0,3 miljoen) was geraamd bij 19.02.01 AgentschapNL en zijn bij Miljoenennota 2014 als agentschapsbijdrage aan Rijkswaterstaat, Unit Leefomgeving overgedragen. Dit verklaart het verschil.

19.02.05 Bijdrage aan internationale organisaties

Op grond van internationale verdragen, internationale afspraken en contributieverplichtingen zijn in 2013 aan (inter-)nationale organisaties de volgende bijdragen van meer dan € 0,1 miljoen betaald.

organisatie	onderwerp	bedrag x € 1.000
UNEP	IenM aandeel Nederlandse bijdrage United Nations Envirnoment Programme (UNEP)	615
China Council	Nederland (in de persoon van de secretaris generaal IenM) neemt (op uitnodiging van China) deel aan deze adviesraad op hoog niveau op het gebied van duurzame ontwikkeling. De Nederlandse bijdrage wordt gebruikt voor het begeleiden en uitzetten van internationale studies in taakgroepen op het gebied van milieu en ontwikkeling. De China Council brengt hierover in de vorm van concrete aanbevelingen advies uit aan de Chinese regering.	100
Regionaal Milieucentra Szentendre en Tbilisi	REC Szentendre vervult een essentiële rol bij de introductie en implementatie van Europese milieuwetgeving in Midden- en Oost-Europa. REC Caucasus in Tbilisi (een samenwerking van de Europese Commissie, Georgië, Armenië en Azerbeidzjan) heeft tot doel het oplossen op regionaal niveau van milieuproblemen en het opbouwen van maatschappelijk draagvlak voor milieubeleid.	140
United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)	contributie international transaction log: Voor transacties in het kader van de flexibele mechanismen onder het Kyotoprotocol wordt door het Klimaatsecretariaat een logboek (International Transaction Log) bijgehouden. Europese en internationale CO2-handelstransacties komen in dit logboek terecht. Partijen die dergelijke transacties (IenM voor CDM) uitvoeren, betalen voor deze diensten.	111
UNFCCC	trust fund for supplementary activities: het fonds is voor aanvullende activiteiten, waartoe landen in gezamenlijkheid hebben besloten tijdens klimaatconferenties.	100
UN-Economic Commission for Europe (UN-ECE)	Verdrag grensoverschrijdende luchtverontreiniging (Convention on Long-Range Transboundary AirPollution)).	194
World Resources Institute	Het World Resources Institute richt zich op het snijvlak van milieu en socio-economische ontwikkelingen, met zowel gezaghebbend onderzoek als acties (vooral in ontwikkelingslanden) in samenwerking met overheden, zakenleven, financiële instellingen en maatschappelijke organisaties.	100
UNEP International Resource Panel	Dit panel bestaat uit vooraanstaande wetenschappers en verschaft onafhankelijke wetenschappelijke informatie over het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen.	100
Internationaal TransportForum (ITF)	Deze mondiale organisatie op vervoersgebied (dochterorganisatie van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), 54 landen zijn lid: alle Europese landen, en bv. de VS, China, Rusland etc.) is hét internationale publiekprivate platform dat ontwikkelingen bespreekt zoals de globalisering en de verduurzaming van vervoer.	212
Climate and Clean Air Coalition	Vrijwillige partnerschap van landen, wetenschappelijke instellingen, internationale organisaties en NGO’s (Non-Governmental Organisations) wil via gerichte initiatieven en projecten een lagere uitstoot van short lived climate pollutants bewerkstelligen – kortlevende stoffen als roet en ozon die zorgen voor klimaatopwarming en een slechtere luchtkwaliteit.	100
UN-ECE	Opstartbijdrage kwikverdrag. Doel: snelle opstart van de noodzakelijke activiteiten onder het verdrag mogelijk maken.	100
Ecosystem Return Foundation	activiteiten tot ontwikkeling duurzaam landgebruik door grootschalig herstel van gedegradeerde gronden, binnen en buiten Europa, in publiekprivate samenwerking.	100
diverse organisaties	bijdragen minder dan € 0,1 miljoen.	1.170
Totaal		3.142

Ontvangsten (ad 8)

Dit betreft de ontvangsten in het kader van de Emission Trade System (ETS) veilingopbrengsten. Door een wijziging in de Eurostatregels (waarbij feitelijke ontvangsten voorlopen op de geraamde opbrengsten) is uiteindelijk meer ontvangen dan op de begroting was geraamd.

Artikel 20 Lucht en geluid

Bevorderen van een solide en gezonde leefomgeving door de luchtkwaliteit te verbeteren en door geluidhinder te voorkomen of te beperken.

Regisseren

Om qua luchtkwaliteit een solide en gezonde leefomgeving te bereiken, regisseert de Minister van IenM de inhoudelijke lijn voor de nationale inbreng in de ontwikkeling van het Europese luchtkwaliteits- en geluidbeleid.

Meer specifiek is de Minister van IenM is verantwoordelijk voor:

• • De coördinatie van de Nederlandse inzet in internationaal kader bij de vaststelling van grenswaarden en plafonds voor emissies van luchtverontreinigende stoffen, de vertaling daarvan naar Nederlandse wet- en regelgeving en de verdeling van doelstellingen over sectoren en milieuthema’s. De doelen, grenswaarden en normen hebben betrekking op verbetering van de luchtkwaliteit, op bronbeleid voor geluid- en industriële emissies en op bronbeleid om schadelijke luchtemissies door de verkeersector (auto’s, lucht- en scheepvaart) tegen te gaan.

• • De ondersteuning van gemeenten en provincies bij het opstellen van algemene regels en bij de vergunningverlening ter vermindering van luchtemissies bij de industrie en bij een juiste toepassing van de geluidregelgeving.

• • De reductie van administratieve lasten voor het bedrijfsleven door vereenvoudiging van de monitoring- en rapportagestructuur voor emissies.

• • Het (doen) saneren van geluidgevoelige locaties langs infrastructuur. Met de implementatie van de vernieuwde geluidregelgeving (wet Swung-1) wordt een optimale gezondheidsbescherming van burgers en flexibiliteit voor de beheerders van rijkswegen en hoofdspoorwegen beoogd. Swung-2 zal de aanpak van geluidhinder op gemeentelijk en provinciaal niveau beter uitvoerbaar maken. Hinder door trillingen (vooral bij spoorprojecten van belang) zal door wettelijke normstelling worden tegengegaan.

Stimuleren

Om de milieudoelen op gebied van luchtkwaliteit en geluid te behalen, is het belangrijk deze op een proactieve wijze met maatschappelijke partners te delen. Daarom stimuleert de Minister van IenM:

• • Het aangaan en organiseren van allianties met en tussen bedrijven, branches, overheden en kennisorganisaties om de doelen uit het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) en SWUNG (geluid) tot succesvolle uitvoering te brengen.

• • Schonere en stillere voertuigen. Dit gebeurt door samen met de verkeerssector een strategie te ontwikkelen, een internationale normering van voertuigen tot stand te brengen, samen met de Minister van Financiën een stabiel fiscaal beleid gericht op de klimaatdoelen van 2050 te voeren, de voorlopers in de sector te subsidiëren en voor ontwikkeling van diverse alternatieve voertuigen en brandstoffen een kansrijke omgeving te creëren.

• • Mede overheden tot uitvoering van maatregelpakketten in het NSL om daarmee de Europese normen voor luchtkwaliteit (fijn stof in 2011 en NO₂ in 2015) te halen. Dit is belangrijk voor de gezondheid van burgers en hiermee schept de Minister tevens ruimte voor nieuwe infrastructuur, woningbouw en bedrijvigheid. De Minister werkt aan een follow-up van het NSL om voorbereid te zijn op de implicaties van nieuwe Europese normen voor luchtkwaliteit in 2020.

Kengetallen en indicatoren

Tegengaan geluidhinder (sanering verkeerslawaai)

aantal woningen	t.g.v. rijksinfrastructuur		t.g.v. andere infrastructuur		totaal
	rijkswegen (incl. betreffend deel A-lijst)	spoorwegen (incl. Raillijst)	A-lijst	Overig
Totaal	111.250	73.070	77.355	332.800	594.475
uitgevoerd 1980–1990 (schatting)	40.000	8.500	–	40.000	88.500
uitgevoerd 1990 t/m 31-12-2009	57.500	13.150	46.050	34.902	151.602
uitgevoerd 2010	414	2.514	3.215	220	6.363
uitgevoerd 2011	674	1.592	3.220	957	6.443
uitgevoerd 2012	–	549	3.031	1.125	4.705
uitvoering gepland 2013	112	1.314	3.000	1.559	5.985
Realisatie 2013	–	831	3.000	2.790	6.621
Restant per 31-12-2012	12.662	45.934	18.839	252.806	330.241
Gepland restant per 31-12-2020	–	–	–	nnb	–

Toelichting

Emissies luchtverontreinigende stoffen 1990, 2005 en 2009, doelstellingen en prognoses 2013, 2015 en 2020 (kton/jr).

	1990	2005	2009	2010	2010	2011	2012*	2013	2015	2020
				Gotenburg Protocol	NEC-Richtlijn	realisatie		Raming PBL	Raming PBL	reductiepercentage voor NL t.o.v. 2005
SO2	192	64	38	50	50	34	32	40	41	28%
NOx	563	337	279	266	260	259	253	251	237	45%
NH3	356	141	125	128	128	119	114	118	117	13%
VOS ¹	464	169	154	191	185	144	144	151	150	8%
PM2,5		19				14		14		37%

Toelichting

Voor wat betreft de emissieplafonds geldt dat begin mei 2012 in Genève de nieuwe doelstellingen voor luchtverontreinigende stoffen zijn vastgesteld. Het betreft aanpassing van het zogenaamde Gothenburg protocol. Enigszins complicerend is dat er, in tegenstelling tot het bestaande protocol als ook de National Emission Ceiling (NEC) richtlijn, geen emissieplafonds zijn opgenomen, maar reductiepercentages. Het referentiejaar voor die reducties is 2005 en de doelstellingen betreffen reductiepercentages die in 2020 dienen te zijn gerealiseerd. Naast voorgaande verandering geldt dat aan de bestaande stoffenlijst (NO_x, SO₂, NH₃ en VOS43) ook fijn stof (PM_2,5) is toegevoegd.

Op 18 december 2013 heeft het Europees Parlement en de Raad een voorstel voor een Richtlijn van het betreffende de reductie van de nationale emissies van bepaalde luchtverontreinigde stoffen gepubliceerd. De Richtlijn dient ter vermindering van de totale hoeveelheid verontreiniging die binnen de EU in de lucht wordt gebracht en vervangt de huidige richtlijn nationale emissie plafonds (NEC). In de richtlijn zijn voor de lidstaten nationale doelstellingen opgenomen voor reductie waarbij bepaald is dat de nationale emissieplafonds uit de huidige richtlijn voor SO₂, NO_x, NMVOS en NH₃ van kracht blijven tot 2020.

De verplichtingen voor 2020 zijn goed haalbaar, aangezien deze met uitvoering van reeds bestaand(e) en voorgenomen beleid en regelgeving kunnen worden gerealiseerd. Dat was ook de uiteindelijke insteek bij het wijzigen van het Gotenburg Protocol.

Emissies luchtverontreinigende stoffen en broeikasgas door verkeer en vervoer in Kton 1

	1990	2000	2010 realisatie	2011 realisatie	2012 realisatie	Streefwaarde 2012 2
Nox 3	327	243	164	159	149	158,0 (2010)
SO2	18	9,2	1,2	0,4	0,4	4,0 (2010)
PM10	20	15	9	7	8	–
NH3	1	2,5	2,5	2,6	2,5	3,0 (2010)
NMVOS4	181	84	37	31	33	55,0 (2010)
CO2 (Mton)	30,4	37	37,9	38	36,9	35,5 (2020) 5

Toelichting

De streefwaarde 2012 is gelijk aan de in het kader van de NEC-richtlijn vastgestelde emissieplafonds voor 2010. Begin 2012 zijn in het kader van het Gotenburg-protocol nationale emissieplafonds voor 2020 vastgesteld. Binnen EU-verband zijn deze plafonds eind 2013 vastgelegd. Nederland zal deze emissieplafonds versleutelen naar emissieplafonds voor sectoren. De getallenreeks opgenomen in de tabel wijkt af van de reeks opgenomen in de begroting 2013. De getallen worden jaarlijks aan de hand van nieuwe inzichten voor emissieregistratie door het Planbureau voor de Leefomgeving, in samenwerking met het RIVM, TNO bepaald, waarna doorrekening plaatsvindt voor de hele reeks. In juli 2014 zullen de voorlopige cijfers voor 2013 worden vastgesteld. De definitieve cijfers over 2013 worden in december 2014 vastgesteld.

Ontwikkeling CO₂ emissie nieuwe personenauto’s in gr/ CO₂ per kilometer

	2005	2009	2010	2011	2012	2015	2020
EU	164.4	145.7	140.3	135,7	132,2	130 1	951
Nederland	169.9	146.9	135.8	126,1	118,6

Toelichting

Nadat vrijwillige afspraken over CO₂ reductie met de Europese autofabrikanten niet tot gewenste resultaten leidde, heeft de Europese Commissie in december 2007 een voorstel gedaan voor verplichte reductiedoelstellingen. Dat voorstel is in 2009 aangenomen en bevatte naast een verplichte norm van gemiddeld 130 gram CO₂/km in 2015, een verplichte norm van gemiddeld 95 gram CO₂/km in 2020, waarvan de technische en economische haalbaarheid nog moest worden bevestigd. Op 29 november 2013 is een akkoord bereikt tussen de Europese Commissie, het Europees Parlement en de lidstaten om de norm van 95 gram CO₂/km in 2021 volledig op te leggen. Nederland had liever gezien dat de norm al in 2020 werd gehaald en zal zich in de onderhandelingen over CO₂ normen voor de periode na 2021 blijven inzetten voor ambitieuze doelen.

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar grotendeels conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting.

Op een aantal dossiers van dit artikel zijn er afwijkingen te constateren. Deze zijn:

Er is geen aparte routekaart Duurzame Mobiliteit naar de Tweede Kamer. De routekaart is als onderdeel opgenomen in de Klimaatagenda «weerbaar, welvarend en groen» die op 4 oktober 2013 naar de Tweede Kamer is gezonden (Kamerstuk II, 2013/14, 32 813, nr. 70).

De Europese Commissie heeft op 18 december 2013 het pakket luchtkwaliteit uitgebracht. Dit pakket bestaat uit een aantal voorstellen:

• • Herziening van de thematische strategie luchtverontreiniging

• • Herziening van de richtlijn nationale emissieplafonds (NEC-richtlijn).

• • Besluit tot ratificatie door de EU van het Gothenburg Protocol.

• • Richtlijn voor middelgrote verbrandingsinstallaties.

De Richtlijn Luchtkwaliteit wordt niet herzien omdat veel landen moeite hebben om aan de grenswaarden te voldoen. De onderhandelingen over de aangekondigde voorstellen starten in 2014. Zodra de voorstellen beschikbaar zijn, wordt de Kamer nader geïnformeerd. Voor 19 februari 2014 wordt een BNC fiche naar de Tweede Kamer gezonden. De Commissie heeft tevens aangekondigd om de Richtlijn industriële emissies nader te zullen uitwerken. Het plan van aanpak voor het behalen van de uit de Richtlijn voortvloeiende reductiedoelen zal hierdoor niet eerder dan in 2015 gereed zijn en naar Tweede Kamer worden gezonden. Begin 2013 is de Richtlijn industriële emissies geïmplementeerd in met name het Activiteitenbesluit.

De Europese Commissie heeft op 7 juni 2011 een implementatieverslag over de huidige richtlijn omgevingslawaai, gericht op verbetering van de kartering van geluidhinder en in juni 2012 een consultatieronde geopend, die inmiddels is gesloten. Het voorstel werd in 2012 verwacht, maar is vertraagd.

Door de lange looptijd van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) is met de Tweede Kamer afgesproken om jaarlijks een monitoringsrapportage naar de Tweede- als Eerste Kamer te zenden. Op 17 december 2013 heeft de Staatssecretaris de vierde rapportage over de voortgang van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit bij de Tweede Kamer ingediend (Kamerstukken II, 2013/14, 30 175 E).

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

20	Lucht en geluid			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				84.084	25.259	58.825	1
Uitgaven				90.946	78.823	12.123
20.01	Luchtkwaliteit en tegengaan geluidshinder			90.946	78.823	12.123
20.01.01	Opdrachten			7.054	6.928	126
20.01.02	Subsidies			16.819	4.500	12.319	2
20.01.03	Bijdrage aan agentschappen			2.205	0	2.205
	– waarvan bijdrage aan RWS			2.205	0	2.205	3
20.01.04	Bijdrage aan medeoverheden			63.732	65.879	– 2.147
	– NSL			42.000	48.261	– 6.261	4
	– Wegverkeerlawaai			20.080	15.118	4.962	5
	– Overige bijdrage medeoverheden			1.652	2.500	– 848
20.01.07	Bekostiging			1.136	1.516	– 380
	Ontvangsten			337	0	337	6

Verplichtingen (ad 1)

De verklaring van het verschil in de verplichtingen betreft de ophoging van het verplichtingenbudget in de Miljoenennota 2014. Deze verhoging betrof met name het uit later jaren naar 2013 verschuiven van verplichtingenbudgetten voor de subsidieregelingen Euro-VI (vrachtwagen en bussen) en Euro-6 (taxi’s en bestelauto’s). Dit was noodzakelijk voor het vastleggen van de gepubliceerde meerjarige subsidieplafonds van deze regelingen. Daarnaast is het verplichtingenbudget bij 2^e suppletoire begroting 2013 verhoogd in verband met de sanering verkeerslawaai.

20.01 Luchtkwaliteit en tegengaan geluidshinder

20.01.01 Opdrachten

In 2013 zijn opdrachten verstrekt en betalingen op lopende opdrachten gedaan in het kader van zowel beleidsonderbouwend onderzoek als uitvoeringswerkzaamheden op onderstaande beleidsterreinen:

• • Verkeersemissies (onder andere de steekproefcontrolepropgramma’s door TNO)

• • Geluidshinder (onder andere de opdracht aan BSV (Bureau Sanering Verkeerslawaai) voor de uitvoering van het subsidieprogramma Sanering Wegverkeerslawaai).

• • Luchtkwaliteit (onder andere opdrachten samenhangend met (de aanpassing van) de monitoringstools luchtkwaliteit).

20.01.02 Subsidies (ad 2)

In 2013 zijn subsidies verstrekt voor voertuigen voorzien van schone motoren die voldoen aan de nieuw in te voeren Europese normen. Het gaat hierbij om subsidieregelingen voor taxi’s en bestelauto’s (Euro-6) en voor vrachtauto’s en bussen (Euro-VI). Het verschil tussen de begroting en realisatie wordt verklaard door de toevoeging bij 1^e suppletoire begroting 2013 van € 12,1 miljoen vanuit de NSL-budgetten aan de subsidieregeling EURO-VI. In de komende jaren zal worden bezien op welk moment het budget zal worden teruggegeven aan de NSL-budgetten.

20.01.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 3)

Rijkswaterstaat, Unit Leefomgeving voert in opdracht van het Ministerie IenM werkzaamheden uit. De benodigde middelen voor de uitvoering van het werkplan 2013 (€ 1,2 miljoen) zijn vanuit de budgettaire ruimte binnen artikel 20 bij miljoenennota 2014 naar dit financiële instrument overgeheveld en als agentschapsbijdrage in 2013 beschikbaar gesteld. Deze middelen zijn bedoeld voor de uitvoering van de onderdelen Luchtkwaliteit/Monitoring NSL en Geluid van Infomil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieu wet- en regelgeving), alsmede voor het programma Stiller op weg en het Expertisecentrum Milieuzones. Daarnaast is via de bijdrage aan Rijkswaterstaat (RWS) € 1 miljoen ingezet voor de aanleg van de opritinfrastructuur van het te bouwen waterstofvulstation Albrandswaard.

20.01.04 Bijdrage aan medeoverheden (ad 4 en 5)

In het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) zijn in 2013 de betalingen voor de vierde tranche gedaan aan de betreffende provincies. Het verschil betreft diverse verlagingen en een verhoging van het kasbudget die bij Miljoenennota 2014 en de 1^e en 2^e suppletoire begroting 2013 al zijn toegelicht. Per saldo is hiermee het beschikbare kasbudget op € 42,1 miljoen uitgekomen en volledig uitgeput (ad 4).

Daarnaast zijn in het kader van de bestrijding van geluidhinder in 2013 bijdragen verstrekt aan provincies en gemeenten voor de sanering van wegverkeerslawaai. Het verschil wordt verklaard door de ophoging van het budget bij 2^e suppletoire begroting 2013 met € 4,6 miljoen in verband met een versnelling bij de sanering van het wegverkeerslawaai (onder andere ten behoeve van het project Maastricht A2) (ad 5). In het kader van eerder toegezegde bijdragen voor Geluidskaarten (tweede tranche), hebben betalingen plaatsgevonden naar aanleiding van de eindafwikkeling van genoemde bijdragen.

20.01.07 Bekostiging

In 2013 zijn in het kader van de bekostiging van het jaarlijkse programma van milieu gerelateerd onderzoek, bijdragen verstrekt aan het Energie Onderzoek Centrum Nederland (ECN).

Ontvangsten (ad 6)

Het betreffen van andere overheden terugontvangen bedragen in het kader van de subsidieregeling Wegverkeerslawaai.

Artikel 21 Duurzaamheid

Het tegengaan van de afwenteling van de effecten van de Nederlandse productie en consumptie op andere leefgebieden en op toekomstige generaties. Dit gebeurt onder andere door het vermogen van bodem en water om ecosysteemdiensten te leveren zoveel mogelijk te behouden en de milieudruk in de hele levenscyclus van grondstoffen en producten te minimaliseren.

Regisseren

De Minister wil bereiken dat duurzaamheid expliciet onderdeel gaat uitmaken van afwegingen en besluiten van organisaties en individuen. Verder borgt en verbetert IenM de milieukwaliteit van de milieugebruiksruimte om de vele functies ervan, zoals voedsel- en drinkwatervoorziening en natuur, te beschermen. De Minister heeft een regisserende rol bij:

• • De totstandkoming van Europese wet- en regelgeving en de doorvertaling daarvan in nationale wet- en regelgeving, zoals de Grondwater-, Zwemwater- en Drinkwaterrichtlijn, de Wet bodembescherming en de nieuwe Drinkwaterwet.

• • Het verbreden van het normstellingkader voor het bodem- en watersysteem met normen ten aan zien van ecosysteemdiensten (zoals watervasthoudend en zelfreinigend vermogen van de bodem, waterzuivering en natuurlijke plaagregulatie).

• • Het stellen van kaders om landbouwactiviteiten binnen milieurandvoorwaarden te laten plaats vinden, die onder meer zijn opgenomen in de Europese Richtlijn duurzaam gebruik gewasbeschermingsmiddelen en de Nitraatrichtlijn, en zijn uitgewerkt in algemene regels voor agrarische bedrijven (zoals het Activiteitenbesluit).

• • De op- en bijstelling van wet- en regelgeving op het gebied van afval en productenbeleid op met name Europees niveau.

• • Het verder sturen van de hoogwaardigheid van afvalverwerking door de in het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP) opgenomen minimumstandaarden.

• • Het scheppen van kaders voor het duurzaam gebruik van biomassa door bij te dragen aan de ontwikkeling van duurzaamheidscriteria.

• • Het actualiseren van criteria voor duurzaam inkopen door de overheid.

• • Het verder bevorderen van de markt voor duurzame producten en activiteiten door belemmeringen in bestaande regels weg te nemen en administratieve lasten te verlagen.

• • Het ontwikkelen van economisch instrumentarium, opdat bedrijven hun duurzame producten en diensten concurrerender in de markt kunnen zetten, zoals financieringsinstrumenten om de waarde van biodiversiteit en natuurlijk kapitaal tot uitdrukking te brengen in het economisch verkeer.

• • Het coördineren van beleid in Europees en mondiaal verband om het internationale level playing field voor duurzaamheid te versterken.

• • Het voortzetten van de nauwe samenwerking met BZ bij de uitvoering van de afspraken die tijdens de wereldtop over duurzaamheid van juni 2012 zijn gemaakt. Hierbij is de Staatssecretaris van BZ verantwoordelijk voor internationale duurzaamheid en daarmee het uitvoering geven aan de internationale afspraken die tijdens Rio+20 zijn gemaakt. IenM werkt nationaal aan deze afspraken.

Stimuleren

Voor het bereiken van haar doelstellingen geeft de Minister van IenM ruimte aan de energie en de duurzame initiatieven die in de samenleving aanwezig zijn en ondersteunt zij deze waar mogelijk. Dit komt onder meer tot uitdrukking in:

• • Het bieden van meer transparantie en vergelijkingsmogelijkheden, opdat duurzaamheid steeds meer onderdeel kan uitmaken van ieders afwegingen en besluiten.

• • Het duidelijk maken van met name de milieuaspecten van duurzame ontwikkeling in eenvoudige afwegingskaders.

• • Het stimuleren van de markt voor duurzame producten en diensten door beïnvloeding van de consumentenvraag en via de inkoopkracht van het Rijk zelf.

• • Samenwerking met andere organisaties die begrippen als «duurzaam consumeren» en «maatschappelijk verantwoord ondernemen» concreet maken voor (kleine) bedrijven en burgers.

• • Het verduurzamen van het overheidsbeleid door coördinatie van de uitvoering van de Duurzaamheidsagenda.

• • De verduurzaming van productketens; bedrijven worden gestimuleerd en gefaciliteerd om slimmer om te gaan met grondstoffen, kringlopen verder te sluiten en meer waarde uit afval te halen.

• • Het betrekken van het bedrijfsleven bij de Europese en mondiale beleidsvorming voor de verdere verduurzaming van het gebruik van natuurlijke hulpbronnen.

• • Het stimuleren van ketenpartijen om duurzaamheidscriteria te hanteren.

• • Het stimuleren van een duurzaam gebruik van het bodem- en watersysteem door andere overheden actief bodembeheer te laten oppakken, via experimenten voor duurzaam stortbeheer en via diverse tools met concrete handelingsperspectieven, zoals voor het gebruik van ecosysteemdiensten.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Kengetallen en indicatoren

Wat betreft de duurzaamheid van de Nederlandse samenleving in algemene zin zijn kengetallen te vinden op de website van het CBS. Het CBS heeft de in februari 2013 de indicatoren en de visualisaties in de Monitor Duurzaam Nederland op haar website geactualiseerd. Medio 2014 zullen het CBS en de drie planbureaus samen een nieuwe Monitor Duurzaam Nederland uitbrengen met actuele cijfers en enkele verkenningen. Wat betreft specifieke duurzaamheidsdoelstellingen laat onderstaande grafiek kengetallen zien voor de hoogwaardigheid van afvalverwerking.

Toelichting

In maart 2010 is het gewijzigde Landelijk Afvalbeheerplan 2009–2021 van kracht geworden. In dat plan zijn kwantitatieve en kwalitatieve doelen geformuleerd. De indicatoren in bovenstaande grafiek zijn gekoppeld aan de kwantitatieve doelen voor 2015 en 2021 (punten bij 2015 en 2012).

• • De lijn «Afvalaanbod volgens BBP 1985–2000» geeft aan wat het afvalaanbod in de periode 1985–2000 zou zijn geweest als het afvalaanbod in die periode dezelfde groei als het BBP had gevolgd.

• • De lijn «Afvalaanbod prognose 2000–2012» geeft aan hoe in het eerste LAP werd voorzien dat het afvalaanbod zich zou ontwikkelen volgens een toen opgesteld beleidsscenario.

• • De lijn «Afvalaanbod prognose 2006–2021» geeft aan hoe in het tweede LAP wordt voorzien dat het afvalaanbod zich zal ontwikkelen volgens het beleidsscenario.

In 2000 en 2006 zijn breuken te zien in de afvalaanbodlijnen. Dat komt omdat in die jaren nieuwe scenario’s en prognoses in het eerste en tweede LAP zijn opgesteld, waarbij toen als starthoeveelheid het werkelijke afvalaanbod in dat jaar werd genomen. Daarom beginnen de afvalaanbodlijnen in 2000 en 2006 op de hoeveelheden van de lijnen «Werkelijke afvalhoeveelheid». Het verschil tussen de drie afvalaanbodlijnen en de lijn «Werkelijke afvalhoeveelheid» geeft aan hoeveel preventie is bereikt. Verder is in de grafiek te zien hoeveel afval nuttig is toegepast (recycling + inzet van afval als brandstof), is verbrand als vorm van verwijdering en is gestort.

Er zijn in het LAP, en dus bij dit kengetal, alleen (tussen)doelen voor 2015 en 2021 geformuleerd. Dat komt met name vanwege de verschillende looptijden tussen het treffen van maatregelen en het effect daarvan.

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting. Er zijn geen grote afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling aan het licht gekomen.

De wijziging van het Landelijk Afvalbeheer Plan (LAP), dat tot doel heeft verder te sturen op hoogwaardigheid van afvalverwerking, is in 2013 nog niet in inspraak gebracht. De indicator die gebruikt is, is gebaseerd op kengetallen voor de hoogwaardigheid van afvalverwerking. De ontwikkeling van deze kengetallen is in lijn met de weergegeven doelstellingen. Zo is de hoeveelheid afval die nuttig is toegepast verder toegenomen. Hiermee is de doelstelling van 2015 reeds bijna gehaald.

Verder is in 2013 ingezet op het vormgeven van het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) als onderdeel van de groene groei. Hierover is de Tweede Kamer per brief van 20 juni 2013 (Kamerstukken II, 2012/13, 33 043, nr. 15) geïnformeerd.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

21	Duurzaamheid			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				8.880	19.754	– 10.874	1
Uitgaven				11.596	44.601	– 33.005
21.01	Afval en duurzaamheidagenda			6.045	35.134	– 29.089
21.01.01	Opdrachten			1.762	9.022	– 7.260
	– Uitvoering AgNL			0	6.427	– 6.427	2
	– Overige opdrachten			1.762	2.595	– 833
21.01.02	Subsidies			1.393	26.112	– 24.719
	– Afvalfonds			1.393	25.592	– 24.199	3
	– Overige subsidies			0	520	– 520
21.01.03	Bijdrage aan agentschappen			2.890	0	2.890
	– waarvan bijdrage aan RWS			2.890	0	2.890	4
21.02	Preventie en milieugebruiksruimte			2.839	2.751	88
21.02.01	Opdrachten			2.469	2.751	– 282
21.02.03	Bijdrage aan agentschappen			370	0	370
	– waarvan bijdrage aan RWS			370	0	370	5
21.03	Ecosystemen en landbouw			2.712	6.716	– 4.004
21.03.01	Opdrachten			1.274	4.253	– 2.979	6
21.03.02	Subsidies			934	100	834	7
21.03.03	Bijdrage aan agentschappen			504	0	504
	– waarvan bijdrage aan RWS			504	0	504	8
21.03.04	Bijdrage aan medeoverheden			0	2.363	– 2.363	9
	Ontvangsten			125	0	125

Verplichtingen (ad 1)

Het verschil in de verplichtingen wordt voor een deel verklaard door diverse verlagingen van het verplichtingenbudget. Het betreffen onder andere verlagingen in verband met de overdracht van taken van AgentschapNL naar de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) met betrekking tot de uitvoering van de Europese Verordening Overbrengen Afvalstoffen (EVOA), de overheveling van middelen naar het Ministerie van Economische Zaken voor het IenM-aandeel Investeringsbudget Landelijk gebied (ILG) jaren 2012 en 2013 en tenslotte de opdrachtverlening aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne en AgentschapNL voor de uitvoering van werkzaamheden in 2014. Tegenover deze verlagingen staat een verhoging van het verplichtingenbudget voor de dekking van de investeringen (afvalbeheer) in Caribisch Nederland. Met deze mutaties is het verplichtingenbudget per saldo uitgekomen op € 12,1 miljoen en resteert een onderuitputting van € 3,3 miljoen. Deze onderuitputting komt doordat een geplande overboeking aan het ILT in verband met EVOA werkzaamheden niet in 2013 is gerealiseerd en omdat in 2013 nog geen verplichtingen voor de investeringen in Caribisch Nederland zijn aangegaan.

21.01 Afval en duurzaamheidsagenda

21.01.01 Opdrachten (ad 2)

In 2013 zijn op dit financiële instrument geen betalingen aan AgentschapNL gedaan omdat de afvaltaken die door AgentschapNL werden uitgevoerd bij 1^e suppletoire begroting 2013 aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en Rijkswaterstaat Unit Leefomgeving zijn overgedragen (zie aldaar).

De opdracht voor de uitvoering van de wettelijke taken op het gebied van de landbouw en op het gebied van de afvalverwijdering zijn verstrekt. Daarnaast zijn verschillende opdrachten verstrekt voor onder andere duurzaamheidscriteria en voor de actualisatie van duurzaam inkopen (onder andere Voorlichtingscampagne Duurzaam Inkopen en stimulering in het Middelbaar Beroepsonderwijs, MBO).

21.01.02 Subsidies (ad 3)

Bij Miljoenennota 2014 is het budget ten behoeve van het Afvalfonds met circa € 25 miljoen verlaagd. Dit was mogelijk omdat door het Afvalfonds was aangegeven dat het totaal toegezegde bedrag niet volledig zou worden besteed en dat het in 2013 geraamde bedrag niet betaald hoefde te worden. De vrijvallende middelen zijn ingezet voor het oplossen van IenM-brede budgettaire problemen. Door het Afvalfonds wordt gewerkt aan het afronden van de laatste verplichtingen, waarna afwikkeling kan plaatsvinden.

De subsidies voor voorlichting aan burgers over duurzame handelingsperspectieven en ondersteuning van bedrijven bij verduurzaming van hun productieprocessen, zijn verstrekt.

21.01.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 4)

Rijkswaterstaat, Unit Leefomgeving voert in opdracht van het Ministerie van IenM werkzaamheden uit. De benodigde middelen zijn binnen de budgettaire ruimte van dit artikel bij Miljoenennota 2014 (vanuit 21.01.01 Opdrachten en 21.02.03 Ecosystemen en Landbouw), overgeheveld en zijn als agentschapsbijdrage in 2013 beschikbaar gesteld. Deze middelen zijn bestemd voor de uitvoering van Infomil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieu wet- en regelgeving).

21.02 Preventie en milieugebruiksruimte

21.02.01 Opdrachten

De wettelijke opdrachten op het gebied van de kwaliteit van de milieugebruiksruimte zijn verstrekt. Het betreffen werkzaamheden op het gebied van de Commissie van Deskundigen Drinkwaterwet, Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en voor de coördinatie van normalisatie- en certificeringwerkzaamheden.

21.02.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 5)

Rijkswaterstaat, Unit Leefomgeving voert in opdracht van het Ministerie van IenM werkzaamheden uit. De benodigde middelen zijn binnen de budgettaire ruimte van dit artikel bij Miljoenennota 2014 (vanuit 21.01.01 Opdrachten en 21.02.03 Ecosystemen en Landbouw), overgeheveld en zijn als agentschapsbijdrage in 2013 beschikbaar gesteld. Deze middelen zijn bestemd voor de uitvoering van Infomil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieu wet- en regelgeving).

21.03 Ecosystemen en landbouw

21.03.01 Opdrachten (ad 6)

Het verschil wordt met name verklaard door verlagingen van het budget in verband met de interne overheveling naar 21.01.03 en 21.03.03 ten behoeve van de bijdrage aan Rijkswaterstaat, Unit Leefomgeving en een overheveling naar artikel 19, ten behoeve van een opdracht aan het RIVM voor de Digitale Atlas Natuurlijk Kapitaal (DANK).

Daarnaast zijn opdrachten verstrekt voor de ontwikkeling van criteria voor duurzaamheid (onder andere biomassa, waardering van ecosystemen) en op het gebied van de landbouw (onder andere inventarisatie onkruidbestrijding en resistentie onderzoek).

21.03.02 Subsidies (ad 7)

Het betreft hier de laatste fase van de meerjarige subsidie aan de Stichting Landwaard. Daarnaast werden subsidies verstrekt aan de Commissie Toelating Gewasbeschermingsmiddelen en het Energieonderzoek Centrum Nederland voor de uitvoering van een onderzoeksprogramma. Deze subsidies waren in de begroting 2013 niet voorzien en verklaren het verschil.

21.03.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 8)

Rijkswaterstaat, Unit Leefomgeving voert in opdracht van het Ministerie van IenM werkzaamheden uit. De benodigde middelen zijn vanuit het budget voor de opdrachten binnen artikelonderdeel 21.03.01 opdrachten bij Miljoenennota 2014 overgeheveld en zijn als agentschapsbijdrage in 2013 beschikbaar gesteld. Deze middelen zijn bestemd voor de uitvoering van Infomil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieu wet- en regelgeving).

21.03.04 Bijdrage aan medeoverheden (ad 9)

In 2013 heeft de laatste betaling aan medeoverheden voor de uitvoering van Investeringsbudget Landelijk gebied (ILG) plaatsgevonden. Doordat deze middelen via het Ministerie van Economische Zaken aan de medeoverheden ter beschikking worden gesteld, heeft er op de begroting van IenM geen realisatie plaatsgevonden. De uitgaven zijn terug te vinden op de begroting van EZ.

21.09 Ontvangsten

Het betreft de ontvangen bijdrage van AgentschapNL/Economische Voorlichtingsdienst voor het project kennisuitwisseling milieuvervuiling door vee met het Chinese Ministerie van Milieu.

Artikel 22 Externe veiligheid en risico’s

Mens en milieu beschermen tegen maatschappelijk onaanvaardbaar geachte milieu- en gezondheidsrisico’s.

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de integrale kaderstelling rond activiteiten die risico’s kunnen veroorzaken voor het milieu en de gezondheid van de mens. Deze regisserende rol komt naar voren in:

• • De normstelling waaraan bedrijven en overheden zich bij de uitoefening van hun activiteiten moeten houden.

• • De vastlegging van het beschermingsniveau op (pan-)Europees of internationale niveau. Deze afspraken worden zonder «nationale kop» geïmplementeerd, waardoor een level playing field bereikt wordt. De veiligheid van mens en milieu bij handelingen met genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) en de ontwikkeling en implementatie van regelgeving op het gebied van chemische stoffen (REACH) en het transport van gevaarlijke stoffen (water, rail, weg en buisleidingen) zijn voorbeelden waarbij dit in de vorm van wet- en regelgeving gebeurt.

  • – Voor deze dossiers geldt dat Nederland een actieve bijdrage levert aan de Europese processen die leiden tot verdere verbetering van deze Europese regels.

  • – Waar Europese regels ontbreken, maar specifieke omstandigheden in Nederland het stellen van regels noodzakelijk maakt, het in dialoog met stakeholders zoeken naar een optimum tussen de te bereiken doelen (en dus baten in termen van milieu en gezondheidswinst) en de lasten die deze regels veroorzaken. Dit is onder meer aan de orde bij het wetsvoorstel «Basisnet» waarmee een balans wordt gezocht tussen de belangen van vervoer, ruimte en veiligheid.

• • De reductie van administratieve lasten voor bedrijven door de vereenvoudiging van de bestaande wet- en regelgeving. Het Activiteitenbesluit is hiervan het belangrijkste voorbeeld. Dit besluit is er onder meer op gericht de vergunningplicht te vervangen door algemene regels. Reductie van de regeldruk wordt ook nagestreefd door een betere kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving. De vorming van Regionale Uitvoeringsdiensten is hierbij van belang.

  • – Het verlenen van vergunningen met als doel bescherming van mens en milieu voor activiteiten met GGO’s, bijvoorbeeld in geval van gentherapie proeven bij patiënten of veldproeven met genetisch gemodificeerde aardappelen. Het verlenen van vergunningen voor defensie inrichtingen waarvoor een strikt geheimhoudingsregime geldt. Hetzelfde geldt voor een beperkt aantal bedrijven (vooralsnog twee) met een verhoogd risico voor de externe veiligheid op de eilanden van Caribisch Nederland.

Stimuleren

Het is primair de verantwoordelijkheid van bedrijven die risico’s voor mens en milieu veroorzaken om deze risico’s te identificeren en deze te voorkomen of te beperken. Dit geldt ook voor overheden die – bijvoorbeeld in de ruimtelijke ordening – keuzen maken die invloed hebben op veiligheid en risico’s. De Minister stimuleert:

• • Het dragen van en het invulling geven aan de eigen verantwoordelijkheid van bedrijven en overheden onder andere door openheid te geven ten aanzien van feitelijke risico’s. Het ontwikkelen van de Risicokaart (in overleg met het Ministerie van VenJ) en de Atlas Leefomgeving zijn hiervan voorbeelden. Op basis van deze informatie kunnen burgers nagaan hoe het is gesteld met de kwaliteit van hun directe leefomgeving.

• • Het in beeld brengen van bestaande of nieuwe risicosituaties en het vermijden of beperken hiervan. Dit geschiedt door inventarisaties van deze risico’s, zoals bijvoorbeeld gebeurt bij asbest in scholen en met betrekking tot de kwaliteit van het binnenklimaat in woningen, door het in beeld brengen van de risico’s van nieuwe technologieën zoals nanotechnologie en door het ontwikkelen van beleid ten aanzien van onzekere risico’s zoals elektromagnetische velden.

• • Het nemen van maatregelen ter bescherming van mens en maatschappij tegen moedwillige verstoring van onderdelen van de vitale infrastructuur door te bevorderen dat de risico’s op moedwillige verstoring (bijvoorbeeld terroristische aanslagen) worden geïdentificeerd en waar mogelijk beperkt. Het betreft hier onder andere chemische bedrijven en buisleidingen.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Kengetallen en indicatoren

Zoals in de begroting 2013 aangekondigd, heeft het RIVM onderzocht of er kengetallen te construeren zijn die een representatief beeld geven van de milieu-impact van het stoffenbeleid specifiek voor de Nederlandse situatie. Hieruit blijkt dat een deel van deze gegevens al wordt meegenomen in de monitoring van de kwaliteit van lucht en water en dat aanvullende dataverzameling beperkt meerwaarde heeft bovenop de monitoring van REACH in Europees verband en te veel kosten met zich mee zou brengen in het geval van jaarlijkse monitoring. Daarom wordt er in de begroting en in dit jaarverslag geen aanvullend kengetal opgenomen.

Kengetallen REACH jaarverantwoording 2008 t/m 2013

		2008		2009		2010		2011		2012		2013
		NL inbreng	Hele EU*	NL inbreng	Hele EU	NL inbreng	Hele EU	NL inbreng	Hele EU	NL inbreng	Hele EU	NL inbreng	Hele EU
1	Beoordelingen ontwerpbesluiten ECHA t.a.v. registratiedossiers en testvoorstellen van Europese bedrijven	0	0	1	1	12	24	40	162	104	231	192	379
2	Door Nederland uitgevoerde en becommentarieerde stofevaluaties 1	4	nvt	0	nvt	8	nvt	14	nvt	20 (4)	34	22 (3)	46
3	Door Nederland ingediende en becommentarieerde RMO-analyses en informatieverzoeken 2			5 (4)		24 (4)		54 (29)		19 (6)		14 (5)
4	Door Nederland ingebrachte en becommentarieerde Annex XV dossiers t.a.v. zeer ernstige zorgstoffen 3	15 (1)	16	14 (1)	15	15 (4)	19	28	28	24 (5)	67	14 (3)	17
5	Door Nederland ingebrachte en becommentarieerde restrictiedossiers4		0	0	0	4	9	9	11	8	12	5 (1)	5
6	Door Nederlandse ingebrachte en becommentarieerde voorstellen voor geharmoniseerde classificatie & labelling 5	1 (1)	1	8 (3)	8	22 (5)	22	49 (7)	38	45 (4)	30	54 (6)	37
7	Behandelde vragen door de REACH helpdesk	3542	nvt	1510	nvt	992	nvt	528	nvt	320	nvt	393	nvt

Toelichting

Ad 1) Onder stofevaluaties vallen ook de transitiedossiers van de vorige wetgeving voor nieuwe stoffen (67/548EEG) en bestaande stoffen (793/93/EG), de zogenaamde Notification Of New Substances (ONS) dossiers en Persistant Bioaccumulative and Toxic (PBT)-dossiers. In 2012 is het proces van stofevaluaties van start gegaan (het getal tussen haakjes geeft aan hoeveel stofevaluaties door Nederland zijn uitgevoerd). In 2012 zijn 2 en in 2013 is 1 stofevaluatie op het conto van IenM uitgevoerd. Na de stofevaluatie volgt nog follow-up van de stofevaluaties (van 2012 en 2013). In deze rij is niet verwerkt het werk met betrekking tot de screening om tot de selectie te komen voor de kandidaten voor stofevaluaties in de komende jaren.

Ad 2) Met tussen haakjes de door Nederland ingediende Risk Management Options (RMO)-analyses.

Ad 3) Nederland heeft, naast de zelf ingediende Substance of Very High Concern (SVHC) dossiers, op alle door andere lidstaten en Eurpopean Chemicals Agency (ECHA) ingediende SVHC dossiers commentaar geleverd, behalve de 38 SVHC stoffen die ECHA namens de Commissie heeft ingediend in 2012. De getallen tussen haakjes geven het aantal Nederlandse dossiers weer.

Ad 4) Met tussen haakjes het door Nederland ingediende restrictiedossier.

Ad 5) In de tabel is het totale aantal door Nederland ingediende dan wel becommentarieerde Classification and Labelling Harmonisation (CLH) stoffen opgenomen. 80% van deze dossiers is gerealiseerd. Onder de becommentariëring valt zowel reacties op publieke consultatie als ontwerp opinies van het Committee for Risc Assessment (RAC), welke volgtijdelijk voor hetzelfde dossier ingediend kunnen worden. Dit verklaart het hogere getal in de kolom «NL inbreng» in relatie tot de kolom «Hele EU», alwaar het totaal aantal dossiers is opgenomen. Tussen haakjes is het aantal door Nederland ingediende dossiers weergegeven.

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals gemeld in de begroting. Er zijn geen grote beleidsmatige afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling aan het licht gekomen. Budgettair is van belang dat in 2013 een schadevergoeding is verstrekt aan de provincie Limburg (inzake Componenta B.V.) en een toezegging is gedaan aan onder andere de gemeente Roosendaal ten behoeve van Basisnet.

In 2013 heeft het landelijke netwerk van regionale uitvoeringsdiensten (RUD’s) vorm gekregen. Daarmee is een randvoorwaarde voor betere uitvoering van de vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) door de overheid vervuld. Het wetsvoorstel VTH-taken voorziet in kwaliteitscriteria, uniforme interventiestrategieën en optimale informatie-uitwisseling. Alle RUD’s zijn per 1 januari 2014 opgericht dan wel operationeel geworden.

Samen met de andere betrokken departementen werd in 2013 aandacht gegeven voor de problemen met betrekking tot asbest. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) heeft een onderzoek uitgevoerd naar de wijze waarop scholen met asbest omgaan, dit heeft ertoe geleid dat veel scholen hun actuele asbestsituatie hebben doorgegeven voor de Atlas Leefomgeving. In 2013 zijn de provinciale regelingen voor de sanering van asbestdaken en zonnepanelen van start gegaan.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

22	Externe veiligheid en risico's			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				34.184	12.122	22.062	1
Uitgaven				29.451	17.233	12.218
22.01	Veiligheid chemische stoffen			12.470	4.136	8.334
22.01.01	Opdrachten			6.510	3.736	2.774	2
22.01.02	Subsidies			4.882	0	4.882	3
22.01.03	Bijdrage aan agentschappen			779	0	779
	– waarvan bijdrage aan RWS			779	0	779	4
22.01.05	Bijdragen aan internationale organisaties			299	400	– 101
22.02	Veiligheid GGO's			1.877	2.708	– 831
22.02.01	Opdrachten			1.779	2.608	– 829
22.02.05	Bijdragen aan internationale organisaties			98	100	– 2
22.03	Externe veiligheid inrichtingen en transport			15.104	10.389	4.715
22.03.01	Opdrachten			4.601	6.057	– 1.456
22.03.02	Subsidies			4.160	2.000	2.160	5
22.03.03	Bijdrage aan agentschappen			2.438	486	1.952
	– waarvan bijdrage aan RWS			2.438	486	1.952	6
22.03.04	Bijdragen aan medeoverheden			3.870	1.746	2.124	7
	– Bijdragen asbestsanering			570	0	570
	– Bijdragen programma EV			0	3	– 3
	– Overige bijdragen			3.300	1.743	1.557
22.03.05	Bijdragen aan internationale organisaties			35	100	– 65
	Ontvangsten			16.919	0	16.919	8

Verplichtingen (ad 1)

Het verschil in de verplichtingen wordt verklaard door diverse verhogingen van het verplichtingenbudget die bij Miljoenennota 2014 en bij 2^e suppletoire begroting 2013 zijn verantwoord. Het betreffen onder andere verhogingen ten behoeve van het EU-project A Common Aproach to the Regulatory Testing of Nanomaterials (NANoREG) (€ 10,2 miljoen), het herstellen van het evenwicht in de meerjarige verplichtingen- en uitgavenreeksen (€ 11,6 miljoen), de Rijkswaterstaat-opdracht inzake Monitoring basisnetten weg en water (€ 1,2 miljoen) en de toekenning van een schadevergoeding aan de provincie Limburg (€ 3,3 miljoen).

22.01 Veiligheid chemische stoffen

22.01.01 Opdrachten (ad 2)

Bij Miljoenennota 2014 is het kasbudget opgehoogd om te kunnen voldoen aan lopende verplichtingen. De middelen zijn voortgekomen uit een IenM-brede herschikking, tevens zijn in dit kader ook middelen uit latere jaren naar voren gehaald. Het gaat hier onder andere om opdrachten op het gebied van uitvoering NANoREG, binnenmilieu scholen en elektromagnetische velden.

Opdrachten in het kader van het stoffenbeleid, het Landelijk Asbest Volg Systeem (LAVS) en aan de Gezondheidsraad (adviezen) zijn verstrekt ter uitvoering van wettelijke taken. Verder wordt onder meer de meerjarige opdracht voor de het onderzoekprogramma elektromagnetische velden (EMV) uitgevoerd.

22.01.02 Subsidies (ad 3)

Het verschil wordt verklaard door de uitgaven aan het RIVM voor het EU-project NANoREG. Deze uitgaven zijn mogelijk gemaakt door een ontvangst van de Europese Commissie en stonden daarom niet geraamd in de begroting.

22.01.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 4)

Rijkswaterstaat, Unit Leefomgeving voert in opdracht van IenM werkzaamheden uit. De benodigde middelen zijn binnen het artikelonderdeel 22.01 bij Miljoenennota 2014 vanuit het budget voor de Opdrachten overgeheveld naar de Bijdrage agentschappen. De middelen zijn bestemd voor onder meer de uitvoering van het beleidsonderwerp asbest door Infomil.

22.01.05 Bijdrage aan internationale organisaties

In het kader van het mondiale stoffenbeleid zijn, voor de jaarlijkse verplichtingen die samenhangen met de Internationale Strategie Chemie en diverse verdragsverplichtingen (Verdrag van Stockholm, Verdrag van Rotterdam), bijdragen toegekend.

22.02 Veiligheid GGO’s

22.02.01 Opdrachten

De jaarlijkse opdracht aan de Commissie Genetische Modificatie (COGEM) is verstrekt. Het gaat dan over beoordelingen/monitoring van risico’s verbonden aan werkzaamheden met GGO’s en vergunningverlening.

22.02.05 Bijdrage aan internationale organisaties

In het kader van het Biosafety Protocol zijn bijdragen toegekend voor de ratificatie en implementatie van het supplementair protocol aansprakelijkheid en verhaal van GGO’s.

22.03 Externe veiligheid inrichtingen en transport

22.03.01 Opdrachten

De opdrachten betreffen de BRIKS (Bouwen, Reclame, Inrit, Kap en Sloop) -vergunningverlening (ook voor defensie-inrichtingen), de CIV (Centrale Informatievoorziening van RWS)-tellingen in het kader van het vervoer gevaarlijke stoffen en het ontwikkelen en onderhouden van de rekenmethoden en modellen ten behoeve van basisnetten en buisleidingen.

22.03.02 Subsidies (ad 5)

Het verschil betreft hoofdzakelijk de verhoging van het kasbudget ten behoeve van het honoreren van aanvragen in het kader van de Regeling Tegemoetkoming Niet-loondienst gerelateerde Slachtoffers van mesothelioom (TNS-regeling). Deze verhoging is binnen de budgettaire ruimte van dit artikel gecompenseerd.

22.03.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 6)

Rijkswaterstaat, Unit Leefomgeving voert in opdracht van IenM werkzaamheden uit. De benodigde middelen zijn binnen het artikelonderdeel 22.03 bij Miljoenennota 2014 vanuit het budget voor Opdrachten overgeheveld naar de Bijdrage aan agentschappen. De middelen zijn bestemd voor de ondersteuning bij de uitvoering van de beleidsonderwerpen vervoer gevaarlijke stoffen en basisnetten en voor de kennisoverdracht door Infomil op de beleidsonderwerpen veiligheid inrichtingen, VTH-stelsel en Activiteitenbesluit.

22.03.04 Bijdrage aan medeoverheden (ad 7)

De hogere realisatie van de uitgaven betreft de afrekening met de Dienst Landelijk Gebied voor de uitvoering van het project 3^e fase sanering asbestwegen en de betaling aan de provincie Limburg van € 3,3 miljoen voor het uitkeren van een schadevergoeding in het kader van de Wet milieubeheer. Zoals bij 2^e suppletoire begroting 2013 is toegelicht wordt de overschrijding van het kasbudget vanuit onderschrijdingen binnen dit artikel gecompenseerd. Daarnaast is in het kader van de Wet milieubeheer een schadevergoeding uitbetaald en is bij slotwet 2013 € 5 miljoen overgeheveld naar het Gemeentefonds in verband met de toegekende bijdrage beheersing veiligheidrisico’s bij het tracé Roosendaal-Moerdijk; dit naar aanleiding van een toezegging van de Staatssecretaris aan de Eerste Kamer.

22.03.05 Bijdrage aan internationale organisaties

Een bijdrage (contributie) is verstrekt aan de OECD voor het Chemical accidents Programme.

Ontvangsten (ad 8)

De ontvangsten betreffen onder andere de bedragen die de Europese Commissie voor het Europese Unie-project NANoREG ter beschikking heeft gesteld en de middelen die de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit artikel heeft gestort (ten behoeve van IenM-brede herschikking).

Artikel 23 Meteorologie, seismologie en aardobservatie

Het KNMI garandeert als onafhankelijke autoriteit aan Nederland de best beschikbare informatie op het gebied van meteorologie en seismologie als bijdrage aan de veiligheid, bereikbaarheid en leefbaarheid van Nederland, inclusief de openbare lichamen Saba, Sint Eustatius en Bonaire.

Financieren

De Minister is verantwoordelijk voor het faciliteren van een internationaal systeem van organisaties waarin Nederland vertegenwoordigd wordt door het KNMI. Dit doet zij door haar rol van financier in de vorm van bijdragen en contributies. Met name te noemen zijn EUMETSAT44, ECMWF45, IPCC46 en WMO47.

(Doen) uitvoeren

De Minister is verantwoordelijk voor de uitvoering van de wettelijke taken van het agentschap KNMI zoals vastgelegd in de Wet op het KNMI (2002). De rol «(doen) uitvoeren» heeft betrekking op de volgende taken:

• • Het beschikbaar maken, houden en stellen van een algemeen weerbericht voor de Nederlandse samenleving.

• • Het beschikbaar maken, houden en stellen van KNMI-gegevens.

• • Het beschikbaar maken, houden en stellen van luchtvaartmeteorologische inlichtingen.

• • Het verrichten van meteorologisch en seismologisch onderzoek.

• • Het adviseren van de Minister op het terrein van de meteorologie en andere geofysische terreinen.

• • Het onderhouden van de nationale infrastructuur voor de meteorologie en andere geofysische terreinen.

• • Het ten behoeve van de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba beschikbaar maken, houden en stellen van luchtvaartmeteorologische inlichtingen.

• • Andere door de Minister aangewezen taken ten aanzien van de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba op het terrein van de meteorologie en andere geofysische terreinen.

De Minister van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor het Kernstopverdrag en de Minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het kader van de Mijnbouwwet. De rol «uitvoeren» heeft voor beide wetten betrekking op het monitoren (verrichten van waarnemingen) en doen van onderzoek.

Indicatoren en kengetallen

Indicatoren

	Realisatie				Begroot	Realisatie
	2009	2010	2011	2012	2013	2013
Algemene weersverwachtingen en adviezen
– afwijking min.temperatuur (°C)	– 0,28	– 0,24	– 0,06	– 0,17	ABS (<0,5)	– 0,01
– afwijking max.temperatuur (°C)	– 0,34	– 0,21	– 0,33	– 0,37	ABS (<0,5)	– 0,25
– gemiddelde afwijking windsnelheid (m/s)	0,18	0,04	– 0,03	– 0,06	ABS (<1,0)	0,26	1
Maritieme verwachtingen
– tijdigheid marifoonbericht (%)	98,4	99,3	99	98,6	> 99	99,3
Gereviewde publicaties	89	120	97	103	> 80	105
Kengetallen
Aantal uitgegeven weeralarmen	3	4	0	1	–	2	2
Percentage tijdige beschikbaarheid van de meteorologische producten (Bron: EUMETSAT)	>98,5	>98,5	>98,5	>98,5	>98,5	>98,5%	3

Toelichting

Ad 1) In verband met een technische storing van het opslagsysteem voor de windverwachtingen zijn de maanden juli en augustus niet meegenomen in de berekening van de gemiddelde afwijking voor de windsnelheid.

Ad 3) Dit betreft de realisatie in de periode januari tot en met juni 2013.

Qua uitvoering en resultaten van het beleid zijn geen bijzonderheden te melden. Tevens zijn er geen grote afwijkingen aan het licht gekomen.

Naar aanleiding van een evaluatie van de wet op het KNMI is in 2013 een brief aan de Tweede Kamer gestuurd met daarin een voorstel ter vervanging van deze wet door een nieuwe wet voor meteorologie en seismologie (Kamerstukken II, 2012/13, 32 379, nr 8). Dat het KNMI uitvoering geeft aan deze taken wordt verankerd in een ministeriële regeling. Deze wijziging is echter formeel nog niet van kracht daar deze nog in de Tweede Kamer behandeld moet worden.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

23	Meteorologie, seismologie en aardobservatie			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				42.042	47.046	– 5.004	1)
Uitgaven				43.001	46.310	– 3.309
23.01	Meteorologie en seismologie			26.911	30.396	– 3.485
23.01.03	Bijdrage aan het agentschap KNMI			25.952	29.660	– 3.708
	– Meteorologie			24.363	28.118	– 3.755	2)
	– Seismologie			1.589	1.542	47
23.01.04	Bijdrage aan internationale organisatie			959	736	223
	– Contributie WMO (HGIS)			959	736	223
23.02	Aardobservatie			16.090	15.914	176
23.02.03	Bijdrage aan het agentschap KNMI			16.090	15.914	176
	– Aardobservatie			16.090	15.914	176
	Ontvangsten			0	0	0

Verplichtingen (ad 1)

De lagere realisatie op de verplichtingen staat voor een groot deel in relatie met de mutaties op de uitgavenbegroting. Voor een kleiner deel is dit het gevolg van een in 2013 aangebrachte negatieve bijstelling op een in 2012 vastgelegde betalingsverplichting.

23.01 Meteorologie en seismologie

23.01.01 Bijdrage aan het agentschap

Meteorologie (ad 2)

De lagere realisatie wordt voornamelijk veroorzaakt door invoering van het profijtbeginsel. Hierdoor zijn de uitgaven met € 5 miljoen verlaagd. Door loonbijstelling, prijsbijstelling en een eenmalige bijdrage aan projectkosten van het KNMI zijn de uitgaven verhoogd met circa € 1,2 miljoen.

• • Reguliere uitgifte van een algemeen weerbericht en van waarschuwingen voor gevaarlijk weer (code geel, code oranje en weeralarm);

• • Publieke doelgroepspecifieke weerdiensten op het gebied van met name mobiliteit, waterbeheer, milieubeheer, calamiteitenbeheersing, defensie en gezondheid;

• • Terbeschikkingstelling van de meteorologische basisdata van het nationale meteorologische meetnet en de nationale meteorologische modelinfrastructuur, op basis van een open databeleid;

• • Terbeschikkingstelling van data, informatie en kennis over het huidige klimaat;

• • Het leveren van projecties over het toekomstige klimaat (klimaatscenario’s);

• • Verrichten van strategisch en toegepast onderzoek en het geven van beleidsadviezen op het gebied van de meteorologie;

• • Internationale vertegenwoordigingen op het gebied van de meteorologie (met name WMO, EUMETSAT en ECMWF);

• • Beantwoorden van vragen vanuit de maatschappij op het gebied van meteorologische verschijnselen;

Seismologie

• • Continue monitoring van natuurlijke en geïnduceerde seismiciteit in Nederland;

• • Verrichten van strategisch en toegepast onderzoek en het geven van beleidsadviezen op het gebied van de seismologie;

• • Beantwoorden van vragen vanuit de maatschappij op het gebied van aardbevingen en tsunami’s;

• • Verrichten van waarnemingen en onderzoek ten behoeve van het kernstopverdrag (CTBT).

23.01.02 Bijdragen aan internationale organisatie

Contributie WMO

De beschikbare middelen worden gebruikt om de Nederlandse contributie aan het WMO te voldoen. Deelname aan de activiteiten van het WMO wordt gefinancierd uit HGIS. Door de gestegen koers van de Zwitserse Frank is deze hoger dan begroot.

23.02 Aardobservatie

Het KNMI levert voor de bijdrage aan het agentschap in de hieronder weergegeven productgroep aardobservatie het volgende product.

Bijdrage aan het agentschap: aardobservatie

Het verzorgen van de waarnemingen vanuit polaire en geostationaire weersatellieten in Europees verband (EUMETSAT).

Artikel 24 Handhaving en toezicht

Het stimuleren en bewaken van veilige vervoer- en watersystemen en een duurzame leefomgeving.

Financieren

De Minister is verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van wet- en regelgeving in het transport en de leefomgeving. De Minister van EZ is belast met de behartiging van de aangelegenheden op het terrein van kernenergie, de verantwoordelijkheid voor de Kernenergiewet en de aansturing van de Kernfysische Dienst. De Minister van BZK heeft een medeverantwoordelijkheid inzake wonen en bouwen. De Minister heeft een nationale coördinatie- c.q. verantwoordingsverplichting richting de EU ten aanzien van internationale milieuregelgeving.

De taak van de Inspectie Leefomgeving en Transport is er voor te zorgen dat bedrijven, organisaties en overheidsinstanties (de ondertoezichtstaanden) de wet- en regelgeving op het terrein van duurzame leefomgeving en de fysieke veiligheid naleven. Bij de totstandkoming van wet- en regelgeving beoogt de wetgever een door haar gewenst niveau van veiligheid en duurzaamheid te bewerkstelligen. Daarbij worden de rechtsbeginselen van rechtvaardigheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid gehanteerd, met een oog voor de nalevingseisen die van de ondertoezichtstaanden worden gevraagd (administratieve lasten). Zij streeft samenwerking met andere overheidspartners na.

(Doen) uitvoeren

De Minister is verantwoordelijk voor de uitvoering van de wettelijke taken van het agentschap ILT. De Minister van EZ is verantwoordelijk voor de uitvoering van de wettelijke taken op het gebied van nucleaire zaken, de Minister van BZK is mede verantwoordelijk op het terrein van wonen en bouwen.

De rol uitvoeren heeft betrekking op:

• • Vergunningverlening;

• • Toezicht door middel van objectinspecties, administratie controles, audits, convenanten en digitale inspecties;

• • Incidentafhandeling en onderzoek.

Een uitgebreidere toelichting op de producten is te vinden in de agentschapsparagraaf van de inspectie.

Indicatoren en kengetallen

Indicatoren ILT – aantal vergunningen en inspecties 2013

	administratieve controles		audits		convenanten		dititale inspecties		object inspecties		verleende vergunningen		reizigersklachten
	planning	realisatie	planning	realisatie	planning	realisatie	planning	realisatie	planning	realisatie	planning	realisatie	planning	realisatie
Risicovolle bedrijven	335	535	155	313	7	1	0	0	805	922	170	179
Rail- en wegvervoer	1.185	1.157	425	220	59	54	5.000	1.153	18.775	20.416	1.566	2.844
Scheepvaart	100	14	73	51	35	6	0	0	4.763	4.971	7.400	8.991
Luchtvaart	0	0	329	319	30	15	0	0	1.005	1.069	15.000	5.352	3.000	2.600
Risicovolle stoffen en producten	1.335	1.225	28	47	0	0	0	0	3.855	3.089	3.010	2.705
Water, bodem en bouwen	330	2.869	2	0	3	0	0	0	5.905	4.145	25	31
Transport gevaarlijke stoffen									7.150	7.239
totaal	3.285	5.800	1.012	950	134	76	5.000	1.153	42.258	41.851	27.171	20.102	3.000	2.600

Toelichting

De geplande aantallen in bovenstaand overzicht kunnen op een aantal plaatsen licht afwijken van de aantallen in het Meerjarenplan ILT 2013–2017, het uitgebreidere uitvoeringsprogramma van de inspectie, dat enige maanden na de begroting 2013 is vastgesteld.

Het aantal administratie controles is over de hele linie conform planning uitgevoerd. Belangrijk daarbij is dat bij Water, bodem en bouwen door wijziging van taken ook het totaal geraamde controles, na vaststelling van de begroting, aanzienlijk is gewijzigd. Hierdoor was het geraamde aantal in de begroting vanaf begin 2013 niet meer volledig actueel cq. volledig. De controles bij scheepvaart vertonen een geflatteerd beeld, omdat in bovenstaande overzicht de controles bij gevaarlijke stoffen niet geheel zijn meegenomen.

Bij de audits is in totaal 95% gerealiseerd conform planning. Met name de audits bij het domein Rail- en wegvervoer bleven achter bij de planning. Omdat de audits bij de ondertoezichtstaanden in het wegvervoer op vrijwillige basis plaatsvinden en de bereidheid van de bedrijven (vooral in het taxivervoer) afnam, liep de productie hier sterk terug.

De realisatie van het aantal convenanten ligt, met uitzondering van het domein Rail- en wegvervoer, over de hele linie ver beneden de planning zoals opgenomen in de begroting. De convenanten zijn arbeidsintensief en de bereidheid om convenanten af te sluiten, lijkt in een aantal sectoren te zijn afgenomen. De afwijking van het aantal gerealiseerde convenanten, ten opzichte van het Meerjarenplan 2013, is minder klein, omdat inmiddels op basis van voortschrijdend inzicht, de planning naar beneden is bijgesteld.

Het aantal digitale inspecties is achtergebleven door het niet tijdig gereed zijn van de technische installaties.

Er werden nagenoeg even veel objectinspecties uitgevoerd als oorspronkelijk gepland, hoewel dit beeld over de domeinen wisselt. De domeinen Risicovolle stoffen en Water, bodem en bouwen hebben hier iets minder inspecties gerealiseerd dan gepland. Bij het laatste domein bleek bij het toezicht op legionella meer capaciteit nodig dan geraamd.

Het aantal verleende vergunningen is, met uitzondering van luchtvaart, over de hele linie een stuk hoger dan geraamd. In het najaar van 2012 is het geplande aantal vergunningen in de luchtvaart op basis van de toen actuele inzichten sterk verlaagd van 15.000 naar 6.500. De vraag naar vergunningen bleek in 2013 lager dan de aangepaste raming. De sterke afwijking in het domein Rail- en wegvervoer wordt veroorzaakt door het afwijkend verloop van de afgifte van de machinistenvergunning (eerste afgifte).

De inspectie baseerde haar optreden steeds meer op een risicoselectie. Goedpresterende ondertoezichtstaanden werden minder onderworpen aan inspecties; de vrijkomende capaciteit werd meer gericht op bedrijven waar de naleving (eerder) te wensen overliet. Hiermee geeft de inspectie invulling aan het beginsel «vertrouwen, tenzij» om de toezichtlast voor burgers en bedrijven te beperken. Dit vertrouwen krijgt vorm in handhavingsconvenanten met ondertoezichtstaanden. De inspectie sloot 76 convenanten af. In lijn met de afgesloten handhavingsconvenanten is het toezicht verder verschoven van fysieke (object) inspecties naar audits. De inspectie blijft reality-checks uitvoeren parallel aan de afgesloten handhavingsconvenanten.

De inspectie investeerde in het verbeteren en uniformeren van haar processen. Als gevolg van het capaciteitsbeslag dat daardoor op de medewerkers is gelegd, zijn op een aantal terreinen minder inspecties uitgevoerd dan oorspronkelijk gepland. Ook in 2013 heeft de inspectie de samenwerking met andere toezichthouders versterkt.

De taken van AgentschapNL rond de vergunningverlening en het toezicht op de overbrenging van afvalstoffen (EVOA) over onze nationale grenzen werden inclusief de daaraan werkzame medewerkers door de inspectie overgenomen.

De inspectie continueerde en verstrekte de samenwerking met de andere toezichthouders. Het gaat daarbij onder andere om samenwerking met de inspectie SZW, de NVWA, Rijkswaterstaat, de politie en de Douane.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

24	Handhaving en toezicht			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				130.230	136.654	– 6.424	1
Uitgaven				130.230	136.654	– 6.424
24.01	Handhaving en toezicht			130.230	136.654	– 6.424
24.01.03	Bijdrage aan het agentschap ILT			111.857	118.069	– 6.212
	– Risicovolle bedrijven			9.251	20.088	– 10.837	2
	– Rail en wegvervoer			29.330	28.971	359
	– Scheepvaart			17.985	17.765	220
	– Luchtvaart			15.799	16.262	– 463
	– Risicovolle stoffen en producten			39.492	34.983	4.509	3
24.01.06	Bijdrage aan het agentschap ILT			18.373	18.585	– 212
	– Water, bodem, bouwen			18.373	18.585	– 212
	Ontvangsten			0	0	0

Verplichtingen (ad 1)

Het verschil in de verplichtingenrealisatie is terug te voeren op de verschillen in de overdrachten van budgetten welke hieronder bij Risicovolle bedrijven (ad 2) en Risicovolle stoffen en producten (ad 3) worden toegelicht.

24.01 Handhaving en toezicht

24.01.03 Bijdrage aan het agentschap ILT

Risicovolle bedrijven (ad 2)

De inspectie heeft in 2013 op het terrein van de nucleaire veiligheid, transport en handelingen met overige radioactieve bronnen en stoffen haar inzet gericht op het (continu) verbeteren van het naleefgedrag van haar ondertoezichtstaanden. Dit is niet enkel gebeurd door het beoordelen van veiligheidsrelevante wijzigingen van nucleaire installaties, maar ook door het houden van toezicht. Het verschil tussen de realisatie en de vastgestelde begroting 2013 binnen risicovolle bedrijven is het gevolg van overdracht van budgetten aan EZ ten behoeve van de Kernfysische Dienst.

Het verscherpt toezicht op Nuclear Research & Consultancy Group (NRG) is, na enkele incidenten, verzwaard om de naleving van relevante wet- en regelgeving op het juiste niveau te krijgen. De incidenten bij NRG zijn door de Kern Fysische Dienst (KFD) ook gepubliceerd en NRG heeft eind 2013 zelf besloten tot het stilleggen van alle nucleaire installaties. Verder heeft de KFD toezicht gehouden op het meetonderzoek aan het reactorvat van Kerncentrale Borselle (KCB). Er is geconcludeerd dat het meetonderzoek correct is uitgevoerd en dat er geen hydrogen flakes aanwezig zijn in de wand van het KCB reactorvat.

Voor de externe veiligheid, met name gerelateerd aan de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en Besluit externe veiligheid buisleidingen (Bevb), was de inzet gericht op het verbeteren van de naleving en het verkrijgen van beter inzicht in het naleefgedrag van bepaalde doelgroepen. In het kader van de Wabo is gestart met het toezicht op de inrichtingen in Caribisch Nederland. Een forse inzet is nodig om de naleving van de betreffende inrichtingen op niveau te krijgen.

Uit onderzoek op het terrein van opslag van gevaarlijke stoffen blijkt onder andere dat bij het onderdeel brandveiligheid de naleving aanzienlijk is verbeterd, maar dat opslag van stoffen in landtanks onvoldoende voldoet aan de afspraken die in het kader van de taskforce Buncefield zijn gemaakt.

In het kader van toezicht Wabo was de verbetering van de brandveiligheid bij defensiegebouwen een belangrijk speerpunt. Door bezuinigingen bij Defensie komt het beoogde systeemgericht toezicht onvoldoende van de grond en wordt steeds vaker op een «klassieke» wijze toezicht gehouden. Er blijft zorg over de naleving. In het kader van de Wabo zijn twee monitoringsonderzoeken uitgevoerd. Uit beide onderzoeken, te weten asbest op scholen en de omgang van gemeenten met asbest, blijkt duidelijk dat voor de verbetering van de naleving aandacht van het bevoegde gezag nodig blijft.

Op het terrein van de genetisch gemodificeerde organismen had bij het ingeperkt gebruik het toezicht op de interne controles door de biologische- veiligheidsfunctionarissen prioriteit. Hiernaast is door middel van monstername en analyse van geïmporteerde zaadmonsters van verschillende partijen maïs, koolzaad en alfalfa/luzern geconstateerd dat geen vermenging met ggo-variëteiten is opgetreden.

Op het terrein van het buisleidingentoezicht is de aandacht in bijzonder gegaan naar prestatiemeting en verantwoording door de buisleidingexploitanten.

Rail- en wegvervoer

De naleving binnen de spoorsector is vrij hoog. Basis daarvan is een goed ontwikkeld stelsel van veiligheidseisen binnen de sector. Dat neemt niet weg dat de opvolging van aanbevelingen van de Onderzoeksraad van de Veiligheid (OvV) en de inspectie naar aanleiding van incidenten te wensen over laat.

Het onderzoek naar de problemen met de Fyra (V250) op de HSL leidde tot het stilzetten van het vervoer met de V250 door de exploitant HSA en uiteindelijk tot het afzien van de hele exploitatie van de V250 vanwege geconstateerde ernstige gebreken aan het voertuig.

De naleving in het besloten busvervoer binnen Nederland en het internationale busvervoer naar en vanuit Nederland is relatief hoog en ligt tussen de 80 en 90%. Met de Stichting Keurmerk Touringcarbedrijf (STKB) wordt gewerkt aan herijking van het keurmerk en handhavingsconvenant.

De inspectie signaleert dat er steeds meer ZZP’ers en mensen met een nul-urencontract in het taxivervoer werkzaam zijn. De bedrijfsadministratie is vaak slecht en de voor de ondernemersvergunning vereiste vakbekwaamheid wordt niet daadwerkelijk ingebracht. Door het ontlopen van hoofdelijke aansprakelijkheid ontstaan veel eenvoudige faillissementen. Daardoor kunnen boetes vaak niet meer geïnd worden en heeft dit instrument weinig effect.

Belangrijk aandachtspunt was de manipulatie met de digitale tachograaf. De handhaving van de bepalingen rond rij- en rusttijden, die samen met RDW en politie wordt uitgevoerd, vergde meer capaciteit dan eerder gepland. Ook bij overbelading werden meer overtredingen geconstateerd, wel nam de (gemiddelde) zwaarte van de overtreding af.

Scheepvaart

Belangrijke aandachtspunten in het toezicht op de binnenvaart blijven de stabiliteit/stuwage, de vaartijden, de bemanningssterkte en het (technisch) onderhoud. De inspectie besteedde extra aandacht aan de naleving van de nieuwe Binnenvaartwet (vooral vaartijden en bemanningssterkte).

Het veiligheidsbewustzijn in de koopvaardij ligt op een behoorlijk niveau en de naleving is op de meeste onderdelen goed te noemen. De koopvaardij is een internationaal opererende sector en de wetgeving wordt door internationale organisaties als IMO en EU bepaald.

De bedrijven in de visserij zijn veelal familiebedrijven in maatschapvorm. De bedrijfsrendementen staan onder druk door vangstbeperkende maatregelen. Daardoor gaan bedrijven op zoek naar mogelijkheden om goedkoper te kunnen exploiteren. Het veiligheidsbewustzijn en het veilig handelen in de visserij blijft een punt van zorg.

Luchtvaart

De naleving in de luchtvaart blijft onverkort hoog. Hierbij moet wel onderscheid worden gemaakt tussen de commerciële luchtvaart en de general aviation (kleinere maatschappijen en vliegverenigingen). In de general aviation is de naleving een punt van aandacht. De inspectie werd geconfronteerd met de problematiek van mogelijk giftige stoffen in de cockpits van vliegtuigen. Dit probleem wordt nu door een medische faculteit onderzocht. De naleving bij medische keuringsinstanties bleek zeer hoog.

Het aantal klachten van passagiers (op grond van het zogenaamde Sturgeon arrest) nam niet verder toe en stabiliseerde op een niveau van 2.500. De inspectie verwacht de komende jaren een afname. De inspectie zette de risicogerichte aanpak voort. Onderdeel daarvan vormde de ontwikkeling van nieuwe inspectiemethodes. Tevens is de handelswijze rondom drones vastgesteld. Daarnaast is vooral gekeken naar systeemtoezicht bij bedrijven met goedwerkende veiligheidsmanagementsystemen. Met de Landelijke Eenheid van de Nationale Politie is een samenwerkingsconvenant afgesloten.

Risicovolle stoffen en producten (ad 3)

De inspectie investeerde in de samenwerking met de Europese handhavingspartners (IMPEL-TFS). Het verschil tussen de realisatie en de vastgestelde begroting 2013 binnen risicovolle stoffen en producten is het gevolg van overdracht van budgetten van EZ (ten laste van EVOA). Doel van de samenwerking is om door betere informatiedeling en harmonisatie van de implementatie van Europese regelgeving tot een betere handhaving te komen. Bij inspecties van de inzameling van afgewerkte olie en scheepsafvalstoffen zijn bij de helft van de controles overtredingen geconstateerd. In de meeste gevallen was een waarschuwing van de inspectie voor het bedrijf voldoende om de overtreding te herstellen. Een aantal gemeenten rondom de voormalige asbestfabrieken in Goor en Harderwijk hebben, na aandrang daartoe door de inspectie, actief de sanering van asbesthoudende wegen opgepakt.

De inspectie heeft de aanpak van het transport van vuurwerk via postpakketten verder ontwikkeld en nadrukkelijk de samenwerking gezocht met de bedrijven die de postpakketten bezorgen. De structuur van de opsporing van milieucriminaliteit heeft in 2013 een sterke impuls gekregen. Op het gebied van REACH, luchtverontreinigende stoffen en vuurwerk zal de inspectie, gegeven de bevindingen uit 2013, het toezicht intensiveren.

24.01.06 Bijdrage aan het agentschap ILT

Water, bodem, bouwen

Het jaar 2013 stond in het teken van het toezicht op de uitvoering van de verlengde derde toetsronde (LRT3+) door de waterkeringbeheerders (waterschappen en Rijkswaterstaat). In LRT3+ moest voor zoveel mogelijk waterkeringen (duinen/dijken en kunstwerken) die na de derde toetsronde (LRT3, 2011) nog het veiligheidsoordeel «nader onderzoek nodig» hadden, een veiligheidsoordeel worden bepaald. In het kader van drinkwater is in 2013 onder andere toezicht gehouden op de drinkwatertarieven en prestaties van de drinkwaterbedrijven terwijl in het kader van het toezicht op legionella een groot aantal accommodaties is bezocht.

Daarnaast heeft de inspectie in 2013 toezicht gehouden op bodem en bouwstoffen, productregelingen, ruimte en verricht zij nalevingsmonitoring. Het directe toezicht op bodemintermediairs, de certificerende instellingen en op de «Kwaliteitsborging bij bodemintermediairs» werd voortgezet. Hierbij bleek de naleving vaak niet op niveau.

Naast bovenstaande directe toezichttaak heeft de inspectie ook een belangrijke taak als regisseur voor de gehele keten, van productie tot aan toepassing. In het kader van de productregelingen is het toezicht op bouwproducten en verkeersproducten verder uitgebreid. De inspectie onderzocht de brandveiligheid in de studentenhuisvesting, de veiligheid rond opslagen van ontplofbare stoffen in bestemmingsplannen. De inspectie is betrokken bij de vergunningverlening en verleent vergunningen op het gebied van de eigen werken Rijkswaterstaat, leveringsplannen en meetprogramma’s van drinkwaterbedrijven en verstrekt verklaringen van geen bezwaar in het kader van het luchthavenindelingenbesluit.

Artikel 25 Brede Doeluitkering

Het realiseren van maatwerkoplossingen voor regionale verkeers- en vervoersvraagstukken.

Financieren

De Minister is systeemverantwoordelijk voor de bijdrage aan de Brede doeluitkering (BDU), welke het mogelijk maakt dat er op decentraal niveau maatwerkoplossingen kunnen worden gemaakt voor verkeers- en vervoervraagstukken. De beleidsinhoudelijke beslissingen worden voornamelijk door de mede overheden gemaakt. Dit artikel hangt samen met artikel 14 Wegen en Verkeersveiligheid en artikel 15 Openbaar vervoer (Hoofdstuk XII) waarin het bredere beleidsveld wordt geschetst.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

25	Brede doeluitkering			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen				2.000.820	1.746.573	254.247	1
Uitgaven		2.026.984	2.113.821	2.046.018	1.795.605	250.413
25.01	Brede doeluitkering	2.026.984	2.113.821	2.046.018	1.795.605	250.413	2
	Ontvangsten	0	0	0	0	0

Toelichting

Ad 1) De beschikking voor de BDU wordt in het jaar voorafgaand aan het uitvoerings(kas)jaar in de begrotingsadministratie als betalingverplichting vastgelegd. De verplichtingen lopen daarmee een jaar vooruit op de kasuitgaven. Het betreft ditmaal met name middelen voor het programma Beter Benutten en de financiering van de Zuidasdok, welke via de BDU worden beschikt. Het verschil wordt hierdoor verklaard.

Ad 2) De hogere uitgaven worden veroorzaakt doordat na de Ontwerpbegroting 2013 budget is toegevoegd aan de BDU beschikking voor 2013. De meest relevante mutaties betreffen Beter Benutten, Zuidas, Groene Uitweg, verkenning Regio Zwolle/A28, parkeren en rijden (P+R) maatregelen.

25.01 Brede doeluitkering

Het betreft het verstrekken van een beschikking voor de BDU aan de regionale en lokale overheden. Deze wordt jaarlijks berekend op basis van in de regelgeving BDU Verkeer en Vervoer opgenomen methodiek. Uitbetaling vindt plaats in vijf termijnen, waarvan de tweede termijn een dubbele is.

Het is het voornemen om bij de afschaffing van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen plus regio’s tegelijk een deel van de BDU te decentraliseren. Het wetsvoorstel waarmee dat wordt geregeld is in mei 2013 bij de Tweede Kamer ingediend. Bij aanvaarding van het wetsvoorstel zal een deel van de BDU met ingang van 2015 kunnen overgaan naar het Provinciefonds.

Voor de behaalde prestaties door middel van de BDU wordt verwezen naar de verantwoording van regionale en lokale overheden.

Artikel 26 Bijdragen aan investeringsfondsen

Op dit artikel worden de bijdragen aan het Infrastructuurfonds en het Deltafonds verantwoord.

Financieren

De rollen en verantwoordelijkheden voor zaken die op het Infrastructuurfonds en Deltafonds worden verantwoord zijn terug te vinden in de verschillende beleidsartikelen.

Voor de indicatoren en kengetallen wordt verwezen naar de betreffende beleidsartikelen.

Overzicht van de budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)

26	Bijdrage investeringsfondsen			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen		7.682.831	7.163.030	6.696.616	6.761.720	– 65.104
Uitgaven		7.682.831	7.163.030	6.696.616	6.761.720	– 65.104
26.01	Bijdrage aan het Infrastructuurfonds	7.682.831	7.163.030	5.722.871	5.879.349	– 156.478	1
26.02	Bijdrage aan het Deltafonds	0	0	973.745	882.371	91.374	2
	Ontvangsten	0	0	0	0	0

Toelichting

Ad 1) Het verschil tussen de begroting en de realisatie is het gevolg van een groot aantal mutaties die in het verslagjaar op de in de oorspronkelijke begroting opgenomen raming zijn aangebracht. De belangrijkste oorzaken hebben betrekking op de hieronder vermelde oorzaken. Een volledig inzicht is verstrekt in de verschillende suppletoire begrotingen over 2013.

• • De verwerking van de index, tranches 2012 en 2013.

• • Overboekingen met andere departementen. Het gaat om de verwerking van onderling afgesproken bijdragen.

• • De verwerking van de (gedeeltelijke) uitvoering van de plannen van aanpak van de programmadirectie Beter Benutten (BDU, BZK en BCF).

• • Op artikel 13 staan gelden voor het Actieplan groei op het spoor en voor de Pilot European Rail Traffic Management System (ERTMS) gereserveerd, waarvan de realisatie (deels) plaats vindt op de begroting van Hoofdstuk XII.

• • Afdracht aan BTW (via de begroting van Hoofdstuk XII) naar het BTW compensatiefonds in verband met de afkoop van het achterstallig onderhoud van het van Harinxmakanaal.

• • Een boeking vanuit hoofdstuk XII voor de aan de Brede Doeluitkering (BDU) uitgekeerde loonbijstelling voor het jaar 2013. Deze was eerder voorgefinancierd vanuit artikel 14 Regionaal/Lokale infrastructuur en is weer aan dat artikel toegevoegd.

• • Een overboekingen naar het Ministerie van Financiën voor de inpassing van de DBFM-contracten A15 Maasvlakte – Vaanplein en A1/A6 SAA.

Ad 2) Het verschil tussen de begroting en de realisatie is het gevolg van een groot aantal mutaties die in het verslagjaar op de in de oorspronkelijke begroting opgenomen raming zijn aangebracht. De belangrijkste oorzaken hebben betrekking op de hieronder vermelde oorzaken. Een volledig inzicht is verstrekt in de verschillende suppletoire begrotingen over 2013:

• • De verwerking van de index, tranches 2012 en 2013.

• • De toevoeging van het voordelig saldo over 2012

• • Een overboeking met de begroting van HXII (project Haringvliet de Kier en de KRW).

26.01 Bijdrage aan Infrastructuurfonds

Het betreft hier de bijdrage vanuit de beleidsbegroting van Hoofdstuk XII aan het Infrastructuurfonds ten behoeve van uitgaven die op het fonds worden verantwoord (zie onderstaande specificatie). Voor een toelichting op de verschillen wordt verwezen naar het Jaarverslag over 2013 van het Infrastructuurfonds.

Specificatie van de bijdragen uit de begroting van hoofdstuk XII aan de begroting van het het Infrastructuurfonds (bedragen x € 1.000)

INFRASTRUCTUURFONDS			Begroting	Realisatie	Verschil
12	Hoofdwegen	uitgaven	2.728.864	2.481.851	– 247.013
12.01	Verkeersmanagement		22.072	21.794	– 278
12.02	Beheer, onderhoud en vervanging		413.384	544.354	130.970
12.03	Aanleg		1.451.135	1.065.903	– 385.232
12.04	GIV/PPS		420.256	412.956	– 7.300
12.06	Netwerkgebonden kosten HWN		422.017	436.844	14.827
12.09	Ontvangsten	Ontvangsten	262.105	150.887	– 111.218
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		2.466.759	2.330.964	– 135.795
13	Spoorwegen	uitgaven	2.197.752	2.384.292	186.540
13.02	Beheer, onderhoud en vervanging		1.324.515	1.346.811	22.296
13.03	Aanleg		706.311	886.190	179.879
13.04	GIV/PPS		148.776	134.675	– 14.101
13.07	Rente en aflossing		18.150	16.616	– 1.534
13.09	Ontvangsten	Ontvangsten	60.000	202.042	142.042
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		2.137.752	2.182.250	44.498
14	Regionaal, lokale infrastructuur	uitgaven	135.983	215.678	79.695
14.01	Grote regionaal/lokale projecten		60.771	58.664	– 2.107
14.02	Regionale mobiliteitsfondsen		30.257	45.185	14.928
14.03	RSP-ZZL: pakket bereikbaarheid		44.955	111.829	66.874
					0
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		135.983	215.678	79.695
15	Vaarwegen	uitgaven	844.120	864.431	20.311
15.01	Verkeersmanagement		12.770	13.722	952
15.02	Beheer, onderhoud en vervanging		298.884	304.567	5.683
15.03	Aanleg		284.743	290.785	6.042
15.06	Netwerkgebonden kosten HVWN		247.723	255.357	7.634
15.09	Ontvangsten	Ontvangsten	30.036	10.853	– 19.183
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		814.084	853.578	39.494
17	Megaprojecten	uitgaven	54.157	14.761	– 39.396
17.01	Westerscheldetunnel			183	183
17.02	Betuweroute		4.699	6.044	1.345
17.03	HSL			4.345	4.345
17.06	PMR		49.458	4.189	– 45.269
17.09	Ontvangsten		3.000	2.346	– 654
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		51.157	12.415	– 38.742
18	Overige uitgaven	uitgaven	273.615	287.566	13.951
18.01	Saldo afgesloten rekeningen
18.03	Intermodaal vervoer		3.196	795	– 2.401
18.04	Gebiedsgerichte aanpak (UPR)			843	843
18.06	Externe veiligheid			104	104
18.07	Mobiliteitsonafh. Kennis en expertise		42		– 42
18.08	Netwerkoverstijgende kosten		270.377	285.824	15.447
18.11	Investeringsruimte
18.12	Reservering beheer, onderhoud en vervanging
18.13	Tol gefinancierde uitgaven
18.10	Saldo afgesloten rekeningen	Ontvangsten		147.317	147.317
18.11	Tolopgave	Ontvangsten			0
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		273.615	140.249	– 133.366
19	Bijdragen andere begrotingen Rijk
19.09	Ontvangsten	Ontvangsten	5.879.349	5.722.871	– 156.478
	Totaal uitgaven		6.234.491	6.248.579	14.088
	Totaal ontvangsten		355.141	513.445	158.304
	Totaal Bijdrage van hfdst XII (art 26)		5.879.349	5.722.871	– 156.478

26.02 Bijdrage aan het Deltafonds

Het betreft hier de bijdrage vanuit de beleidsbegroting van Hoofdstuk XII aan het Deltafonds ten behoeve van uitgaven die op het fonds worden verantwoord (zie onderstaande specificatie). Voor een toelichting op de verschillen wordt verwezen naar het Jaarverslag over 2013 van het Deltafonds.

Specificatie van de bijdragen uit de begroting van hoofdstuk XII aan de begroting van het het Deltafonds (bedragen x € 1.000)

DELTAFONDS			Begroting	Realisatie	Verschil
1	Investeren in waterveiligheid	uitgaven	536.712	574.101	37.389
1.01	Grote projecten waterveiligheid		361.406	463.826	102.420
1.02	Overige aanlegprojecten waterveiligheid		163.299	101.860	– 61.439
1.03	Studiekosten		12.007	8.415	– 3.592
1.04	GIV/PPS				``
1.09	Ontvangsten investeren in waterveiligheid	Ontvangsten	87.689	92.708	5.019
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		449.023	481.393	32.370
2	Investeren in zoetwatervoorziening	uitgaven	32.117	46.278	14.161
2.01	Aanleg waterkwantiteit		0		0
2.02	Overige waterinvesteringen zoetwatervoorziening		27.917	41.230	13.313
2.03	Studiekosten		4.200	5.048	848
2.09	Ontvangsten investeren in waterkwantiteit en zoetwatervoorziening	Ontvangsten	2.500	0	– 2.500
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		29.617	46.278	16.661
3	Beheer, onderhoud en vervanging	uitgaven	156.150	190.180	34.030
3.01	Watermanagement		11.794	12.484	690
3.02	Beheer, onderhoud en vervanging		144.356	177.696	33.340
3.09	Ontvangsten	Ontvangsten	0	0	0
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		156.150	190.180	34.030
4	Experimenteren cf. art. III Deltawet	uitgaven	0	0	0
4.01	Experimenteerprojecten		0	0	0
4.09	Ontvangsten Experimenteerartikel	Ontvangsten	0	0	0
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		0	0	0
5	Netwerkgebonden kosten en overige uitgaven	uitgaven	247.581	253.827	6.246
5.01	Apparaat		198.231	198.792	561
5.02	Overige uitgaven		49.350	55.035	5.685
5.03	Investeringsruimte
5.09	Netwerkgebonden kosten en overige ontvangsten	Ontvangsten	0		0
	Bijdrage van hfdst XII (art 26)		247.581	253.827	6.246
6	Bijdragen andere begrotingen Rijk
6.09	Ten laste van begroting van IenM	Ontvangsten	882.371	973.745	91.374
	Totaal uitgaven		972.560	1.064.386	91.826
	Totaal ontvangsten		90.189	92.708	2.519
	Totaal Bijdrage van hfdst XII (art 26)		882.371	973.745	91.374

5. NIET-BELEIDSARTIKELEN

Artikel 97 Algemeen departement

Op dit artikel worden de IenM brede programma uitgaven verantwoord.

Artikel 97 Algemeen departement (x € 1.000)

			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2012	2013	2013	2013
Verplichtingen		27.276	42.119	21.203	20.916	1
Uitgaven		23.222	25.740	23.429	2.311
97.01	IenM-brede programmamiddelen	23.222	25.740	23.429	2.311
97.01.01	Opdrachten	14.906	18.057	15.726	2.331
	– Regeringsvliegtuig	7.405	6.190	6.791	– 601
	– Onderzoeken Planbureau voor de Leefomgeving		2.632	0	2.632	2
	– Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing	2.608	3.704	0	3.704	3
	– Overige opdrachten	4.893	5.531	8.935	– 3.404	3
97.01.02	Subsidies	1.800	1.700	7.077	– 5.377
	– Stichting Advisering Bestuursrechtspraak, Milieu en Ruimtelijke Ordening			5.377	– 5.377	4
	– NWO	1.800	1.700	1.700	0
97.01.03	Bijdrage aan agentschappen	615	606	606	0
	– waarvan bijdrage aan RWS	615	606	606	0
97.01.04	Bijdragen aan internationale organisaties en medeoverheden	500	0	20	– 20	5
97.01.06	Bijdrage aan ZBO en RWT	5.400	5.377	0	5.377	4
	– Stichting Advisering Bestuursrechtspraak	5.400	5.377	0	5.377
	Ontvangsten	2.580	4.271	2.685	1.586	6

Toelichting

Ad1) De hogere realisatie op het verplichtingenbudget is gerelateerd aan de verplichtingen van het Regeringsvliegtuig. Op basis van de opzegtermijn van het contract met KLM Cityhopper voor het onderhoud en de exploitatie van het regeringsvliegtuig moesten de juridische verplichtingen van het Regeringsvliegtuig twee jaar vooruit zijn vastgelegd. Derhalve zijn eind 2013 voor ruim € 12 miljoen aan juridische verplichtingen voor de jaren 2014 en 2015 aangegaan. Daarnaast is voor circa € 2 miljoen aan verplichtingen versneld aangegaan om het beheer en onderhoudscontract voor ICAWEB al in 2013 meerjarig te kunnen vastleggen. ICAWEB is de Integrale Crisis Advies Website van IenM en VWS.

Ad 2) Bij 2e suppletoire wet 2013 zijn de meerjarige onderzoeksbudgetten van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) op artikel 97 Algemeen geplaatst. Deze budgetten stonden voorheen op artikel 98. In lijn met «Verantwoord Begroten» worden de meerjarige onderzoeksbudgetten vanaf 2e suppletoire wet 2013 op dit artikel verantwoord.

Ad 3) Vanaf de 2e suppletoire wet 2013 worden de uitgaven van het Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing apart weergegeven in de tabel «Budgettaire gevolgen van beleid» (tot en met de 1e suppletoire wet maakte het onderdeel uit van de post «Overige opdrachten». Per saldo is over alle opdrachten in 2013 sprake van een realisatie die € 0,3 miljoen hoger is dan bij ontwerpbegroting geraamd. Dit komt vanwege de bijdrage van andere ministeries aan ICAWEB (zie ook toelichting 1).

Ad 4) De bijdrage aan de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak hoort thuis onder het instrument «bijdrage aan ZBO en RWT». Bij ontwerpbegroting werd deze nog onder het instrument «subsidies» begroot. In de loop van 2013 is deze correctie doorgevoerd. Het volledige, begrote bedrag is gerealiseerd.

Ad 5) Per 1 januari 2013 zijn de bijdragen aan medeoverheden vanuit dit artikel beëindigd.

Ad 6) Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft gedurende 2013 meer ontvangsten van derden gekregen dan oorspronkelijk geraamd voor het uitvoeren van onderzoeken. Een deel van deze onderzoeken heeft vertraging opgelopen (zie ook toelichting 2).

97.01 IenM-brede programmamiddelen

97.01.01 Opdrachten

Regeringsvliegtuig

Dit betreft de uitgaven van IenM voor het onderhoud en de exploitatie van het Regeringsvliegtuig.

Onderzoeken Planbureau voor de Leefomgeving

Betreft uitgaven ten behoeve van onderzoeksactiviteiten van PBL, zoals aanschaf van databestanden, ontwikkeling van modellen, uitbesteding van (deel)onderzoeken en vervaardiging van onderzoeksrapporten. Voor informatie over PBL-producten zie www.pbl.nl.

Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing

Dit betreft voornamelijk de uitgaven die worden gedaan ten behoeve van het Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing.

Overige opdrachten

Dit betreft voornamelijk de uitgaven die worden gedaan inzake grote publiekscampagnes als van A naar Beter, alsmede artikeloverstijgende onderzoeksopdrachten van bijvoorbeeld het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid en de Hoofddirectie Bestuurlijke en Juridische Zaken.

97.01.02 Subsidies

StAB

Deze uitgaven hangen samen met de subsidie die IenM verstrekt aan de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak. De StAB adviseert, door middel van deskundigenberichten, op verzoek van de Raad van State en de rechtbanken over geschillen op het terrein van de fysieke leefomgeving zoals milieu, ruimtelijke ordening, water, bouw en schade.

Onderzoeksprogramma Duurzame Bereikbaarheid Randstad

Deze uitgaven hangen samen met de subsidie die IenM in samenwerking met EZ verstrekt aan de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek voor het onderzoeksprogramma Duurzame bereikbaarheid Randstad voor de periode 2008 tot en met 2014 (totaal € 9 miljoen tot maximaal € 9,5 miljoen)

97.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Dit betreft de bijdrage aan Rijkswaterstaat voor de capaciteitsinzet in het kader van Beleidsondersteuning en advies.

97.01.04 Bijdragen aan internationale organisaties en medeoverheden

Verzameluitkering

Onder verzameluitkering zijn alle financieel geringe bedragen (kleiner dan € 10 miljoen) aan medeoverheden opgenomen. Met de verzameluitkering wordt beoogd de medeoverheden ruimte te bieden voor lokaal maatwerk zonder de administratieve lastendruk te laten toenemen (zie ook Kamerstukken II, 2007/08, 31 327; Staatsblad 2008, 312). De Financiële verhoudingswet geeft de wettelijke grondslag voor de verzameluitkering.

97.09 Ontvangsten

Op dit artikel worden de ontvangsten verantwoord die IenM ontvangt inzake het Regeringsvliegtuig, het Centrum Publieksparticipatie en DGB.

Artikel 98 Apparaat Kerndepartement

Op dit artikel staan alle personele en materiële uitgaven en ontvangsten van het Ministerie van IenM met uitzondering van de Staf Deltacommissaris en de agentschappen ILT, KNMI, NEa en RWS. Het omvat de verplichtingen en uitgaven voor ambtelijk personeel, inhuur externen en materieel voor het kerndepartement.

Artikel 98 Apparaatsuitgaven Kerndepartement (x € 1.000)

			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2012 (1)	2013	2013	2013
Verplichtingen		327.162	336.847	349.429	– 12.582	2
Uitgaven		372.668	336.238	350.087	– 13.849
Personele uitgaven		238.046	221.509	206.897	14.612
– waarvan eigen personeel		224.133	206.492	196.540	9.952	3
– waarvan externe inhuur		13.913	15.017	10.357	4.660	4
Materiele uitgaven		134.622	114.729	143.190	– 28.461	5
– waarvan ICT		53.908	48.548	37.718	10.830	5
– waarvan bijdrage aan SSO's		54.509	46.859	52.070	– 5.211	5
Ontvangsten		9.732	13.138	2.434	10.704	6

Toelichting

Ad 1) Vanwege een nieuwe begrotingsindeling, op grond van de Rijksbegrotingsvoorschriften, geldt vanaf 2013 een andere uitsplitsing. Derhalve kunnen de realisatiecijfers 2012, niet één op één worden aangesloten met het jaarverslag 2012.

Ad 2) Het verschil tussen de verplichtingenrealisatie en de ontwerpbegroting staat geheel in relatie met de lagere materiële uitgaven.

Ad 3) De hogere realisatie op personeel wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de overboeking van de kosten voor personele uitgaven van materieel naar personeel ten einde te voldoen aan rijksbegrotingvoorschriften voor het boeken van personeel gerelateerde kosten.

Ad 4) De hogere inhuur is met name het gevolg van het inhuren van specialistische medewerkers voor ICT-projecten van de beleidsdiensten.

Ad 6) Het verschil in ontvangsten is voornamelijk een gevolg van uitgestelde betalingen uit 2012 voor kosten voor ICT.

Apparaatskosten agentschappen en ZBO’s en RWT’s

IenM is verantwoordelijk voor vier agentschappen: de Inspectie Leefomgeving en Transport, het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut, de Nederlandse Emissieautoriteit en Rijkswaterstaat. De apparaatskosten en ontvangsten worden verder uitgesplitst en toegelicht in de agentschapsparagrafen.

IenM verstrekt bijdragen aan drie begrotingsgefinancierde ZBO’s en RWT’s: Prorail, Kadaster en StAB. Zie voor meer informatie over de ZBO’s en RWT’s van IenM de bijlage ZBO’s en RWT’s van dit Jaarverslag (Bijlage 1).

De apparaatskosten van de Staf van de Deltacommissaris worden in lijn met de Waterwet op het Deltafonds begroot en verantwoord (zie artikel 5 Netwerkgebonden kosten en overige uitgaven van het Jaarverslag van het Deltafonds).

Totaaloverzicht apparaatsuitgaven/kosten inclusief agentschappen en ZBO's/RWT's

	Realisatie				Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Totaal apparaatsuitgaven ministerie			372.668	336.238	350.087	– 13.849
Kerndepartement			372.668	336.238	350.087	– 13.849
Totaal apparaatskosten agentschappen	1.238.510	1.181.907	1.248.880	1.274.381	1.205.946	68.435
ILT	96.215	85.797	136.672	141.788	142.791	– 1.003
KNMI	56.001	57.522	58.487	54.722	61.678	– 6.956
NEa	6.264	6.650	6.485	6.417	7.010	– 593
RWS	1.080.030	1.031.938	1.047.236	1.071.454	994.467	76.987
Totaal apparaatskosten ZBO’s en RWT's	443.000	423.000	590.300	593.400
ProRail	443.000	423.000	415.000	422.000
Kadaster			170.000	166.000
StAB			5.300	5.400

Artikel 99 Nominaal en onvoorzien

Niet van toepassing op dit artikel.

Dit artikel is een administratief begrotingstechnisch artikel. Dit houdt in dat er geen daadwerkelijke uitgaven ten laste van artikel 99 worden gedaan. Het artikel dient hoofdzakelijk als tussenstation voor de overboeking van middelen naar de andere artikelen op de IenM begroting, zoals loon- en prijsbijstelling. Ook taakstellingen die nog niet direct kunnen worden doorgeboekt worden tijdelijk op dit artikel geadministreerd.

Artikel 99 Nominaal en onvoorzien (x € 1.000)

				Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
		2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen		0	0	0	157.181	– 157.181	1
Uitgaven		0	0	0	157.181	– 157.181	1

Toelichting

Ad 1) Het in de begroting geraamde bedrag bestaat hoofdzakelijk uit geparkeerde bedragen (zoals prijsbijstelling) die ten tijde van het opstellen en vaststellen van de begroting nog verdeeld moesten worden binnen Hoofdstuk XII. Deze bedragen zijn gedurende de begrotingsuitvoering in 2013 verdeeld. Ten laste van dit artikel zijn geen uitgaven gebracht.

6. BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF 2013

Inleiding

In de bedrijfsvoeringsparagraaf wordt verslag gedaan van relevante aandachtspunten in de bedrijfsvoering van IenM (hoofdstuk XII). De bedrijfsvoeringsparagraaf heeft in overeenstemming met de Comptabiliteitswet het karakter van een uitzonderingsrapportage. Daarom vindt geen terugkoppeling plaats van alle in 2013 uitgevoerde acties; de voortgang daarvan is een vast agendapunt van de in 2013 gehouden vergaderingen van het Auditcommittee van IenM.

Verbetering en ontwikkeling van de organisatie en werkprocessen

Het streven is om bij voortduring de bedrijfsvoering van het ministerie te ontwikkelen en te verbeteren met name in termen van de sturing en beheersing van activiteiten en processen. Aanvullend op de algemene onderwerpen in de bedrijfsvoeringsparagraaf zijn onderstaande thema’s vermeldenswaard. Deze thema’s hebben met name betrekking op de structurele borging van voorzieningen en verantwoordelijkheden in de departementale organisatie.

Ontwikkelingen toezicht en sturing ZBO’s

Per 1-1-2013 zijn bij IenM een algemene sturing- en toezichtvisie «Verantwoorde Uitvoering 2013–2017» en organisatiespecifieke regelingen en beleidsregels van kracht geworden. Hiertoe is een speciale eenheid toezicht binnen het ministerie ingericht. In de paragraaf «Implementatie toezicht» wordt verder ingegaan op ontwikkelingen rondom toezicht.

Governancemodel Grote Projecten

In 2013 is het Governancemodel Grote Projecten (GGP) opgesteld. Dit model vormt het referentiemodel van IenM voor de inrichting van de sturing, beheersing en verantwoording van grote projecten. Het model vervangt het Basismodel Beheersing Grote Projecten (BBGP) dat in 2005 is ontwikkeld als interne doorvertaling van de Regeling Grote Projecten van de Tweede Kamer. Nieuw is dat het GGP voorschriften bevat ten aanzien van de governance van projecten; specifieke kaders voor de inrichting van sturing en verantwoording binnen een project.

Implementatie aanbevelingen Commissie Zevenbergen en Holtslag

De aanbevelingen van de Commissie Zevenbergen en het onafhankelijk onderzoek van Holtslag naar de casus van het ILT-rapport over ProRail hebben in 2013 geleid tot een groot aantal verbeteracties ter opvolging en borging. De bewindspersonen en de SG communiceren regelmatig en actief over de voortgang naar de hele organisatie en brengen casuïstiek en daaruit geleerde lessen onder de aandacht.

Organisatie-aanpassingen IenM

Per 1 januari 2013 is de directie Leefomgeving van AgentschapNL naar RWS overgegaan. Hiermee is RWS dé uitvoeringsorganisatie van IenM geworden, met een IenM-breed werkpakket. Het thema leefomgeving is onder meer zichtbaar in de uitbreiding van de missie van RWS en het Ondernemingsplan RWS 2015 met het thema duurzame leefomgeving en de rol van deskundig uitvoeringspartner.

Per 1 april 2013 heeft de ANWB haar bewegwijzeringactiviteiten aan RWS overgedragen. Hiermee is de Nationale Bewegwijzeringdienst (NBD) in oprichting van start. Per die datum heeft RWS het personeel, de contracten en database met alle informatie over bewegwijzeringobjecten van de ANWB overgenomen. De NBD is een samenwerkingsverband van de gemeenschappelijke wegbeheerders in Nederland (rijk, provincie, gemeenten en waterschappen). De NBD stelt in opdracht van de wegbeheerders bewegwijzeringplannen op en beheert de landelijke database met bewegwijzeringgegevens. Tevens kan iedere wegbeheerder op vrijwillige basis ervoor kiezen om de NBD tevens de inkoop, de realisatiebegeleiding en het beheer van zijn bewegwijzering te laten uitvoeren.

Bij het KNMI is vraagsturing ingevoerd. De relaties tussen de opdrachtgevers en het KNMI zijn opnieuw ingericht. De programmering en financiering van het opdrachtenpakket is op een zakelijke en professionele basis ingericht met een meerjarig perspectief.

Met het oog op de gewenste scheiding tussen beleid en toezicht is met ingang van 1 januari 2014 de volkshuisvestelijke toezichthouder conform het advies van de Commissie Hoekstra in een uitvoerende dienst ondergebracht. Dit is de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Door middel van een opdrachtgever-opdrachtnemer relatie is het ook een uitvoerende dienst voor de Minister voor Wonen en Rijksdienst (WenR).

Conform de Rijksbegrotingvoorschriften wordt hieronder in deze paragraaf verantwoording afgelegd over de rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering, de totstandkoming van beleidsinformatie, het financieel en materieel beheer en overige aspecten van de bedrijfsvoering.

Rechtmatigheid

Aanbestedingsregels

Voor grotere opdrachten gelden de Europese aanbestedingsregels. Met de inwerkingtreding van de Aanbestedingswet 2012 per 1 april 2013, zijn nieuwe regels ingesteld voor inkopen van € 50.000 tot de Europese aanbestedingsgrens.

In sommige gevallen kan naleving van de (Europese) aanbestedingsregels tot bijzonder inefficiënte en ineffectieve uitkomsten leiden. Bij IenM is voorgeschreven dat in uitzonderingsgevallen gemotiveerd kan worden afgeweken van deze regels met toestemming van de verantwoordelijke Directeur-Generaal. Er hebben afwijkingen plaatsgevonden bij RWS, bij de ILT, bij het KNMI en bij de beleidskern. Bij een groot deel van IenM is het aantal afwijkingen beperkt. Alleen bij de beleidskern zijn er meer afwijkingen.

Rijkswaterstaat, ILT en KNMI

Gedurende 2013 heeft het management van Rijkswaterstaat besloten om, in afwachting van een rijksbrede Europese aanbesteding van ICT-diensten, leveranciers te contracteren zonder een Europese aanbestedingstraject te volgen. Dit was noodzakelijk om de continuïteit van de bedrijfsvoering te borgen. In totaal betrof dit een bedrag van € 1 miljoen.

Verder heeft de Auditdienst Rijk bij Rijkswaterstaat, ILT en KNMI een paar afwijkingen geconstateerd van de aanbestedingsregels. Het totaal aan afwijkingen is lager dan € 1 miljoen.

Beleidskern

Bij de beleidskern is voor een bedrag van in totaal € 9,4 miljoen afgeweken van de aanbestedingsregels. Afwijkingen van aanbestedingsregels zijn onrechtmatig. De afwijkingen overschrijden in één geval de rapportagegrens voor onrechtmatigheden op artikelniveau.

• • Bij de aangegane verplichtingen op artikel 15 (Openbaar Vervoer) is sprake van een onrechtmatigheid van circa € 0,4 miljoen. Hierbij wordt de rapporteringstolerantie van circa € 0,3 miljoen met 37% overschreden.

• • De rest van de afwijkingen blijft onder de rapportagegrens voor onrechtmatigheden op artikelniveau.

Controlebevindingen ADR

Uit de controlebevindingen van de Auditdienst Rijk (ADR) is naar voren gekomen dat bij de financiële verantwoording (inclusief de baten-lastendiensten) van het ministerie over 2013 verder geen sprake is van overschrijding van de rapportagegrenzen (1% voor onjuistheden en 3% voor onzekerheden).

Totstandkoming beleidsinformatie

Met de begroting 2014 is invulling gegeven aan een sluitende set indicatoren en kengetallen in de begroting. Deze indicatoren en kengetallen sluiten aan bij de rollen en verantwoordelijkheden van de Minister, zoals deze per artikel in de begroting zijn opgenomen. Hiermee is invulling gegeven aan een van de aspecten van «Verantwoord Begroten».

Hierbij zijn de rollen en verantwoordelijkheden nog eens tegen het licht gehouden en is zo mogelijk voor elke rol een kengetal of indicator benoemd, die ofwel in de begroting wordt opgenomen, ofwel te vinden is in een andere openbare publicatie of bron. Ten opzichte van de begroting 2013 is in een aantal artikelen het aantal kengetallen en indicatoren gereduceerd.

Het ministerie maakt gebruik van interne en externe gegevensbronnen. Dit kunnen eigen beleidsinformatiesystemen binnen het ministerie zijn, maar ook informatie van derden. De beschikbare informatie die in een kengetal of indicator is verwerkt, dient navolgbaar en achteraf reconstrueerbaar te zijn.

Uit hoofde van haar wettelijke taak heeft de Auditdienst Rijk (ADR) ook dit jaar onderzocht in hoeverre sprake is van een deugdelijke totstandkoming van de beleidsinformatie. Hiertoe is onderzocht, van een steekproef van circa 1/3 van de prestatie indicatoren en kengetallen die staan opgenomen in de beleidsartikelen van het jaarverslag van IenM en die zijn ontleend aan interne informatiesystemen en aan informatiebronnen van derden

• • of eventueel aanvullende kwaliteitseisen vanuit de Tweede Kamer worden nageleefd

• • of de beleidsinformatie die als uitkomst van het totstandkomingsproces wordt opgeleverd op volledige en juiste wijze in de begroting en in het jaarverslag is opgenomen.

De ADR geeft aan dat er deels sprake is van een deugdelijke totstandkoming van de informatie over het beleid. Door beperkte dossiervorming en het ontbreken van (integrale) procesbeschrijvingen is volgens de ADR het totstandkomingsproces achteraf echter niet altijd goed reconstrueerbaar. IenM zal actie ondernemen om dit te verbeteren.

Financieel- en materieel beheer

Geconstateerde onvolkomenheden over 2012

In 2013 is veel aandacht besteed aan het op orde brengen van de door de Algemene Rekenkamer (AR) geconstateerde onvolkomenheden over 2012. Dit betroffen de volgende onderwerpen:

• • Financieel beheer ILT

• • Inkoopbeheer beleidskern

• • Informatiebeveiliging beleidskern

• • Informatiebeveiliging bij Rijkswaterstaat

Hieronder wordt ingegaan op de uitgevoerde verbeteracties bij deze onderwerpen.

Financieel beheer ILT

In 2013 heeft ILT veel inspanning geleverd om het financieel beheer op orde te brengen. Dit heeft geresulteerd in een meer beheerste jaarafsluiting, maar het financieel beheer is nog niet structureel op orde. Acties om het financieel beheer structureel te verbeteren zullen in 2014 worden doorgezet.

Het directieteam van de ILT volgt de ontwikkelingen betreffende het financieel beheer op de voet. Het onderwerp staat wekelijks op de DT-agenda zodat kortcyclisch en direct bijgestuurd kan worden. Ook in de interne managementcontracten worden de gewenste en uit te voeren verbeterpunten opgenomen. Daarnaast is vanuit de directie Bedrijfsvoering in de tweede helft van 2013 gestart met een directie breed structureel verbeterprogramma, waarin het financieel beheer een belangrijk onderwerp is en waarvan de verbeteringen in 2014 gerealiseerd zullen worden.

De overdracht van de financiële administratie van ILT naar de Shared Service Organisatie (SSO), die was gepland op 1 januari 2014, is uitgesteld. Reden hiervan is dat een aantal specifieke ILT-processen onvoldoende uniform is en onvoldoende beschreven om ze nu over te kunnen dragen. Voor de basistaken van inkoop tot betalen is procesmatig al wel aansluiting gemaakt met de geautomatiseerde werkwijze van de SSO.

Voor zowel de SSO als de ILT lag de focus in de eerste maanden van 2014 op het afsluiten van het financiële jaar 2013. Er is nog geen nieuwe overdrachtsdatum afgesproken, maar overdracht voor 1 juli 2014 lijkt onwaarschijnlijk. Dit is mede afhankelijk van de verbetering van financieel beheer.

Inkoopbeheer beleidskern

Bij het grootste deel van IenM is het inkoopbeheer voldoende op orde. Er zijn maatregelen genomen om te borgen dat de inkopen ook voldoen aan de eisen van de nieuwe aanbestedingswet die in 2013 is ingevoerd.

Bij de beleidskern was het inkoopbeheer eind 2012 onvoldoende op orde. Om dit te verbeteren, zijn diverse acties in gang gezet. De professionalisering van inkopen die de inkooporganisatie van de beleidskern in 2012 heeft ingezet, is in 2013 met kracht voortgezet. Het contractenregister, de aanbestedingskalender en inkoopanalyses zijn verbeterd en interne controles zijn aangescherpt. De rode draad in het verbetertraject is het verbinden van beleid en inkoop:

• • Medewerkers en het management van beleidsafdelingen worden (periodiek) geïnformeerd over het inkoopproces en de relevante regelgeving;

• • Door middel van spendanalyses (ex post en ex ante) wordt inzicht gekregen in de diverse soorten inkopen en inkooptrajecten;

• • De inkooporganisatie van de beleidskern controleert bij alle inkopen of voldaan wordt aan de (Europese) aanbestedingsregels. Dit gebeurt integraal omdat bij de beleidskern het risico op afwijkingen groter is dan bij de rest van IenM, vanwege de aard van de opdrachten (met name bij beleidsadviezen wordt vaker afgeweken).

• • In het inkoopproces proces wordt afgedwongen dat alleen «bewust» wordt afgeweken: de verantwoordelijke DG’s moeten een motivering ondertekenen voordat het contract met de leverancier wordt ondertekend;

• • Ieder kwartaal rapporteert de inkooporganisatie van de beleidskern de afwijkingen van (Europese) aanbestedingsregels in de inkoop monitorrapportage. Hierin zijn ook nieuwe regels uit de in 2013 in werking getreden aanbestedingswet opgenomen;

• • In 2013 is de aanbestedingskalender in samenwerking met beleidsmedewerkers uitgebreid met alle voorgenomen en geraamde inkopen. Hierdoor kunnen inkoopadviseurs meer doelgericht, tijdig en proactief beleidsmedewerkers (behoeftestellers) benaderen en ondersteunen bij het doorlopen van complexe inkooptrajecten.

Ondanks de communicatie en ondersteuning vanuit de inkooporganisatie van de beleidskern, waren er in 2013 nog relatief veel afwijkingen van de aanbestedingsregels (zie paragraaf rechtmatigheid). De inkooporganisatie van de beleidskern heeft een inhoudelijke analyse gemaakt van de afwijkingen en adviezen gedaan om het aantal afwijkingen te kunnen verlagen. In 2014 wordt hier in samenwerking met de decentrale controllers vervolg aan gegeven.

De inkooporganisatie van de beleidskern is ook betrokken bij rijksbrede ontwikkelingen op inkoopgebied. IenM levert haar aandeel bij het rijksbreed uitbouwen en inrichten van categoriemanagement. In 2013 zijn voorstudies/categorieplannen voor de toegewezen categorieën opgesteld. Afhankelijk van de besluitvorming over die plannen door de Interdepartementale Commissie Bedrijfsvoering RIjksdienst (ICBR) begin 2014, wordt de verdere realisatie en uitrol van die studies/plannen ter hand genomen.

(Informatie)beveiliging beleidskern en Rijkswaterstaat

Het integrale beveiligingsbeleid IenM 2013 is op 18 april 2013 vastgesteld. Daarmee is ook formeel duidelijkheid gecreëerd over de organisatie, taken en verantwoordelijkheden binnen IenM met betrekking tot informatiebeveiliging.

Deze duidelijkheid is voorwaardenscheppend om als IenM controleerbaar te kunnen voldoen aan de eisen die moeten worden gesteld aan de beschikbaarheid, vertrouwelijkheid en integriteit van informatie(systemen) waarvan het departement afhankelijk is. In het afgelopen jaar is deze controleerbaarheid toegenomen door de activiteiten van het PRogrammateam Industriele Automatisering Rijkswaterstaat (PRIA) en de inrichting van een aparte eenheid informatiebeveiliging bij DCI die verantwoordelijk is voor het functioneel beheer en de beveiliging van de bij de Bestuurskern geregistreerde informatiesystemen. RWS heeft een strategie geformuleerd rondom het omgaan met vertrouwelijke informatie en een opzet voor borging in de lijnorganisatie gerealiseerd.

Uitgangspunt van het beveiligingsbeleid van IenM is dat het management verantwoordelijk is. Het gaat er om dat zij, ondersteund door hun beveiligingsorganisatie, een beter gevoel ontwikkelen voor informatiebeveiligingsrisico’s, het beheersen van die risico’s door getroffen maatregelen dan wel het bewust en onderbouwd (explain) aanvaarden van de restrisico’s. Het beveiligingsbeleid noemt naast intern te beïnvloeden risico’s ook dreigingen van buitenaf zoals bijvoorbeeld spionage en cybersecurity. In dat kader wordt er besluitvorming voorbereid met betrekking tot maatschappelijk vitale infrastructuur voor de ontwerpbegroting 2015.

De vernieuwde Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst die eind 2012 is vastgesteld, beschrijft de invulling (implementatierichtlijnen en eisen voor de procesinrichting) van NEN/ISO 27001 en 27002 voor de Rijksoverheid. Voor deze minimale eisen gesteld aan de informatiebeveiliging van de IT infrastructuur Rijksdienst is Rijksbreed eind 2013 een operationele handreiking ter beschikking gekomen. Een projectgroep Implementatie is IenM breed geformeerd.

In 2013 heeft RWS verder gewerkt aan een ordening van processen, objecten en missie kritieke systemen om te komen tot een effectieve strategie in de aanpak van de cyber security van Rijkswaterstaat, binnen de beperkingen van beschikbare capaciteit en middelen. De beleidslijnen cyber security zijn vastgesteld, er zijn risicoanalyses voor alle missie kritieke systemen uitgevoerd – met inachtneming van de eisen die de Baseline Informatiebeveiliging Rijk (BIR) stelt en er is een Security Operations Center opgericht.

Overige topprioriteiten financieel beheer

Implementatie toezicht

Bij IenM is per 2013 een nieuw sturing- en toezichtarrangement op uitvoeringsorganisaties op afstand (ZBO’s en RWT’s) van kracht. Deze bestaat uit een algemene sturing- en toezichtvisie en organisatiespecifieke regelingen en beleidsregels. In 2013 zijn rijksbreed alle ZBO’s doorgelicht waarbij de conclusie van het kabinet was dat de zelfstandige status gerechtvaardigd is, het stelsel van ZBO’s redelijk gezond is en voor de taken goede reden zijn om deze door ZBO’s uit te laten voeren. Voor de grote IenM tariefgefinancierde ZBO’s (CBR, Kadaster, LVNL en RDW) is de specifieke conclusie dat deze materieel voldoen aan het kabinetsbeleid en de huidige verdeling in taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden geen aanpassing behoeft. Ook in de toekomst kunnen deze ZBO’s blijven werken met raden van toezicht. In 2014 zal op basis van een individuele business case onderzocht worden of de ZBO status van Vamex, IBKI en Stichting Airport Coordination Netherlands aanpassing behoeft. Het kabinet zal in 2014 aan de Kamer voorstellen de Kaderwet ZBO’s zodanig aan te passen dat ZBO’s, die regelgebonden taken uitvoeren, verplicht kunnen worden gebruik te maken van de rijksbrede bedrijfsvoeringsinfrastructuur.

De ZBO’s van IenM hebben veel last van de economische crisis. IenM heeft via de aansturing en toezicht in 2013 nadrukkelijk gevraagd via de financieel meerjarige beleidsstukken en de begroting om hieraan aandacht te besteden. Uitgangspunt is dat de continuïteit van de door ZBO’s uit te voeren taken is gewaarborgd en de ZBO’s binnen hun bedrijfsvoering de gevolgen van de recessie zoveel als mogelijk zelf opvangen. De IenM ZBO’s hebben hierop allemaal initiatieven ontplooid om te komen tot besparingen maar die zijn niet altijd toereikend. Aanvullend is daarom door enkele ZBO’s besloten tot bovenwaartse bijstelling van tarieven.

Voor de vier grote publiekrechtelijke ZBO’s zijn aanvullende aandachtpunten bij het controleprotocol (ten behoeve van de externe accountant) vastgesteld. Deze aandachtspunten treden niet in de plaats van formele wet- en regelgeving (organisatie specifieke regelingen). Beoogd is meer uniformiteit aan te brengen en een zo actueel mogelijk protocol te blijven houden dat aansluit bij de nieuwste accountancyregelgeving en inzichten. Aanvullend wordt ten aanzien van de doelmatigheid en het zogenaamde «in-control-statement» een groeitraject (formuleren kpi’s) ingezet om deze elementen tot professionele wasdom te laten komen.

Systeemgerichte Contractbeheersing RWS, inclusief DBFM contracten

In 2013 is een aantal verbeteringen doorgevoerd ten aanzien van de efficiency van de contractbeheersing door een zoveel mogelijk systeemgerichte benadering. Met SCB toetst RWS risicogestuurd het kwaliteitssysteem van de opdrachtnemer om na te gaan of de contractuele verplichtingen worden nageleefd. De focus van de verbeteringen richtten zich op kennis, competenties en vaardigheden van bij het contractbeheer direct betrokkenen: contractmanager, manager projectbeheersing en de (lead)auditors. Met betrekking tot de individuele projecten heeft opvolging van de verbeteracties uit 2012 plaatsgevonden. De managementaandacht is vastgehouden. Dit heeft geresulteerd in een verdere doorontwikkeling van SCB bij de onderhoudsprojecten; bij de aanlegprojecten is de implementatiegraad verder verankerd. De verantwoordelijkheid voor de doorontwikkeling op SCB is in 2013 centraal belegd. Tevens is een transitieplan SCB opgesteld waarlangs de nog te nemen stappen verder zijn gestroomlijnd en aanvullende controles beheerst kunnen worden afgebouwd. De monitoring van SCB heeft bij de aanlegprojecten plaatsgevonden in de vorm van een interne audit en bij de onderhoudsprojecten in de vorm van een zelfevaluatie. De bevindingen hieruit waren input voor het transitieplan SCB en hebben, waar nodig, tot herstelacties geleid.

Ten aanzien van DBFM is de taak tot het standaardiseren van uitvraag, werkwijze en hulpmiddelen eenduidig belegd. De aandacht verlegt zich van marktbenadering naar contractbeheersing. De ervaringen rondom de beheersing van de eenmalige betalingen zijn vastgelegd in een «good practice». Verder worden acties ondernomen welke onder meer betrekking hebben op het vereenvoudigen van de DBFM-standaard voor contractering om de beheerslast te verminderen. Tot slot is er door de ADR een audit uitgevoerd naar de opzet en werking van het prestatiemeetsysteem bij de opdrachtnemers. De verbeterpunten hieruit worden op dit moment uitgewerkt.

Verplichte onderwerpen

Onderkende frauderisicos en de maatregelen die zijn of worden ingezet om deze risico’s te beheersen

IenM heeft een landelijke netwerk van integriteitscoördinatoren en vertrouwenspersonen integriteit en ongewenste omgangsvormen. Verder wordt bij de dienstonderdelen met grote regelmaat aandacht geschonken aan bewustwording door middel van integriteitprogramma’s en zijn er speciale trainingsfaciliteiten zoals masterclasses voor leidinggevenden. Jaarlijks voert de ADR in opdracht van IenM audits uit naar integriteit binnen dienstonderdelen.

De relatie met de markt krijgt bij IenM veel aandacht. Zowel de aanleg van wegen, vaarwegen en kunstwerken als het beheer en onderhoud daarvan worden uitbesteed aan de markt. Mogelijke risico’s hierbij zijn strafrechtelijke risico’s als omkoping en fraude, mededingingsrechtelijke risico’s als marktverdeling en prijsafspraken, alsmede het niet opmerken, melden of oppakken van signalen over mogelijke onregelmatigheden.

In procedures rondom aanbesteding, handhaving en inkoop zijn maatregelen ingebouwd om de integriteitsrisico’s af te dekken. Onafhankelijkheid van derden en scheiding van verantwoordelijkheden wordt geborgd door de interne procedures. Bovendien kent IenM procedures voor het signaleren en melden van onregelmatigheden. Daarnaast heeft RWS beleid ontwikkeld voor het tegengaan van voorkennis en belangenverstrengeling bij aanbestedingen. Zo heeft RWS een Gedragscode Publiek Opdrachtgeverschap ontwikkeld en heeft RWS een centraal meldpunt ingesteld waar opdrachtnemers met opmerkingen en klachten terecht kunnen.

Tot slot zijn er kwetsbare functies (functies die naar hun aard en/of inhoud een potentieel risico kunnen vormen voor de aantasting van de integriteit van de organisatie) benoemd waarbij er aanvullende maatregelen (functie/taakwisseling) getroffen zijn om integriteitsrisico's te verminderen.

Meldingen van vermoedens van onregelmatigheden worden jaarlijks gemeld aan de Tweede Kamer via BZK. Er hebben zich in 2013 geen zaken voorgedaan die in AO-technisch (administratieve organisatie) opzicht zijn veroorzaakt of in de hand gewerkt door een onvoldoende scheiding tussen de beschikkende, de bewarende en de registrerende functie (het risico van functievermenging is bij IenM afgedekt).

Open standaarden

De instructie rijksdienst bij aanschaf ICT-diensten of -producten schrijft voor dat over de mate van naleving van deze instructie in de bedrijfsvoeringsparagraaf verantwoording wordt afgelegd.

Deze instructie wordt door IenM in algemene zin goed nageleefd. Dit betekent dat IenM, (inclusief de agentschappen van IenM) bij aanschaf van een ICT dienst of product waar mogelijk gebruik maakt van de desbetreffende open standaard(en). Hiervan wordt slechts afgeweken indien aansluiting op reeds bestaand (specifiek) ICT systemen noodzakelijk is.

Op verzoek van de Chief Information Officer (CIO) van IenM is in 2013 bekeken welke open standaarden volgens de «pas toe of leg uit lijst» van het Forum Standaardisatie binnen IenM zoal worden gebruikt. Op basis hiervan is afgesproken om in het kader van applicatieportfoliomanagement (APM) per applicatie vast te leggen welke open standaarden worden gebruikt dan wel of daarvan gemotiveerd is afgeweken. Dit register is nog in opbouw.

Ook in 2013 is overeenkomstig het kabinetsbeleid intensief gewerkt aan het verbeteren van de toegankelijkheid van IenM websites (mede op basis van testrapporten van gecertificeerde keuringsinstanties). Het doen verschijnen van de rijksbrede handreiking toepassing webrichtlijnen heeft dit proces ondersteund.

Overige aspecten van de bedrijfsvoering (verplichte onderwerpen)

Betaalgedrag

IenM voldoet met 96% ruim aan de kabinetsdoelstelling dat minimaal 90% van de facturen binnen 30 dagen wordt betaald.

Grote lopende ICT-projecten bij het ministerie en de risico’s daarvan voor de privacy en de uitvoering

Bij de ontwikkeling van beleid en wetgeving en bij de bouw van ICT-systemen en de aanleg van databestanden, zullen privacybelangen worden meegewogen, conform besluit van de Ministerraad van 21 juni 2013. Het Ministerie van BZK heeft hiervoor een toetsmodel ontworpen, de zogenoemde Privacy Impact Assesment (PIA). Dit model is sinds 1 september 2013 van kracht.

Bij IenM worden de resultaten van een uitgevoerde PIA telkens – nog in de fase van beleids-ontwikkeling – ter beschikking gesteld aan de betrokken functionaris voor de gegevensbescherming (FG) en, waar nodig, aan de betrokken CIO. Over grote ICT-projecten rapporteert IenM, via BZK, aan de Tweede Kamer.

Verslag van de activiteiten van het Audit Committee in 2013 en van de uitkomsten van de evaluaties over het functioneren van het Audit Committee

Het Audit Committee is een adviesorgaan van de SG en een platform voor het bespreken van besturings- en beheersings-vraagstukken met als doel de bedrijfsvoering binnen IenM op het gewenste niveau te krijgen en te houden.

Het Audit Committee is in 2013 vier keer bij elkaar gekomen. In de bijeenkomsten is uitgebreid stilgestaan bij de acties naar aanleiding van de bevindingen van de Algemene Rekenkamer en de Auditdienst Rijk. Er zijn vijf topprioriteiten financieel beheer genoemd, waarvan het Audit Committee de acties monitort. Dit waren in 2013 de vier onvolkomenheden over 2012 (waarvan twee zijn samengevoegd), de implementatie van de toezichtvisie en systeemgerichte contractbeheersing bij RWS. In de vergaderingen zijn acties en ontwikkelingen van deze topprioriteiten besproken. Ook heeft het Audit Committee stilgestaan bij de thema’s toezicht op ZBO’s, informatiebeveiliging RWS en herzien governancemodel voor grote projecten.

Op verzoek van het Audit Committee is in 2013 extra aandacht besteed aan risicomanagement. Naast het rijksbrede onderzoek naar risicomanagement door de Auditdienst Rijk heeft IenM zelf ook intern onderzoek gedaan naar sturing en beheersing van risico’s binnen IenM. De resultaten zijn besproken in het Audit Committee. Het Audit Committee heeft geconcludeerd dat het risicomanagement op systeemniveau adequaat is opgezet.

In de tweede helft van 2012 heeft de audit commissie een zelfevaluatie uitgevoerd. De eerstvolgende zelfevaluatie vindt plaats in 2014.