Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN ALGEMENE ZAKEN, HET KABINET DER KONINGIN EN DE COMMISSIE VAN TOEZICHT BETREFFENDE DE INLICHTINGEN- EN VEILIGHEIDSDIENSTEN (III)

B. MINISTERIE VAN ALGEMENE ZAKEN

1. REALISATIE BELEIDSPRIORITEITEN

Voor het Ministerie van Algemene Zaken en de Minister-President staan, overeenkomstig artikel 45 van de Grondwet, het algemene regeringsbeleid en de bevordering van de eenheid daarvan, centraal. Het regeerakkoord is daarbij leidend.

De begroting 2013 is opgesteld door het demissionaire kabinet Rutte-Verhagen. Op 5 november 2012 is vervolgens het kabinet Rutte-Asscher aangetreden.

Het kabinet Rutte-Asscher heeft zijn regeerakkoord gebaseerd op drie samenhangende pijlers: het op orde brengen van de overheidsfinanciën, een evenwichtige verdeling van lasten en het versterken van het duurzame groeivermogen van de economie. Het jaar 2013 heeft in het teken gestaan van het zoeken naar draagvlak voor de maatregelen die nodig zijn om deze doelen te realiseren, zowel maatschappelijk als in het parlement, en van het opstellen van de betreffende wet- en regelgeving.

Onderdelen van het regeerakkoord die in 2013 prioritaire aandacht hebben gekregen zijn onder meer de arbeidsmarkt, de pensioenen, de langdurige zorg, de woningmarkt, het onderwijs en duurzame energie. De verantwoording over de voortgang op deze onderdelen van het regeerakkoord is opgenomen in de jaarverslagen van de verschillende verantwoordelijke ministeries.

Het lidmaatschap van de Europese Raad van de Minister-President en zijn rol als voorzitter van de ministerraad bij de afstemming van de Nederlandse standpunten over Europese onderwerpen vormden een belangrijk bestanddeel van de agenda van de Minister-President. De Minister-President heeft deelgenomen aan zes bijeenkomsten van de Europese Raad en één Eurozone top. Deze bijeenkomsten stonden voor een belangrijk deel in het teken van het herstel van economische stabiliteit en het bevorderen van de groei en werkgelegenheid in Europa.

De Europese Raad bereikte in februari een akkoord over het Meerjarig Financieel Kader voor de periode 2014–2020. Nederland is er daarbij in geslaagd de korting van ruim € 1 miljard per jaar te behouden. De bijeenkomsten van de Europese Raad in maart en juni waren voor een belangrijk deel gewijd aan het bespreken van het economisch en budgettair beleid van de lidstaten en aan het bestrijden van de jeugdwerkloosheid. In mei nam de Europese Raad een aantal besluiten over verbeterde samenwerking op het terrein van belastingen en besprak zij de prioriteiten in het energiebeleid. In oktober besloot de Europese Raad over een aantal maatregelen om de digitale economie te versterken, de dienstensector in Europa beter te laten functioneren en innovatie te stimuleren. De Minister-President heeft hierbij ook aandacht gevraagd voor de bijdrage die de Nederlandse subsidiariteitsexercitie kan leveren aan een EU die beter werkt ten behoeve van groei en banen. De Europese Raad van december kwam een versterking van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid overeen en sprak over migratie en uitbreiding. Zowel in oktober als december sprak de Europese Raad over de verdere versterking van de Economische en Monetaire Unie, waarbij werd vastgesteld dat hierover in 2014 nader overleg dient te worden gevoerd. Tijdens meerdere bijeenkomsten besprak de Europese Raad verder de voortgang in de totstandkoming van de bankenunie, waarbij met name het akkoord in juni tussen Raad en Europees Parlement over de resolutierichtlijn en het akkoord in december in de Raad over het Europees resolutiemechanisme werden verwelkomd.

Mede ter voorbereiding van deze Europese overleggen heeft de Minister-President meerdere bezoeken aan andere lidstaten afgelegd en collega’s uit andere lidstaten in Den Haag ontvangen. De Minister-President nam verder deel aan het Oostelijk Partnerschap op 28-29 november 2013, waar associatie-akkoorden met Georgië en Moldavië werden geparafeerd, maar Oekraïne helaas niet bereid bleek een associatie-akkoord te ondertekenen.

In 2013 bezocht de premier driemaal de Nederlandse troepen in operatiegebied: anti-piraterijmissie voor de kust van Somalië; geïntegreerde politietrainingsmissie in Kunduz/Afghanistan en Patriotmissie in Adana, Turkije. Hij nam deel aan zowel het World Economic Forum in Davos als aan het Saint Petersburg International Economic Forum, waar hij politieke en economische gesprekken voerde met regeringsleiders en business leaders. Voor het eerst leidde de premier -samen met zijn Vlaamse collega Kris Peters- een gezamenlijke Nederlands-Vlaamse handelsmissie; de bestemming was Texas. Ook leidde de premier grote handelsmissies naar China, Indonesië en Israël en de Palestijnse Gebieden. In deze reizen kwamen vanzelfsprekend ook de bilaterale politieke betrekkingen ruimschoots aan bod.

Als voorzitter van de Rijksministerraad vormen de koninkrijksrelaties ook een aandachtsgebied van de Minister-President. In dit kader heeft hij in de zomer van 2013 een bezoek gebracht aan de Caribische delen van het Koninkrijk ter bevordering van onder meer de handelsrelaties tussen de verschillende (ei)landen.

Tot slot heeft de troonswisseling op 30 april 2013 de nodige coördinerende werkzaamheden van het ministerie en de Minister-President gevraagd gedurende het eerste kwartaal van het jaar. Dit betrof onder meer communicatie, veiligheid, financiën en logistiek.

2. BELEIDSARTIKEL «Eenheid van het algemeen regeringsbeleid»

2.1 Algemene doelstelling

Het Ministerie van Algemene Zaken coördineert het algemeen regeringsbeleid. Doel is de Minister-President en de ministerraad adequaat te ondersteunen door beleidsinhoudelijke voorbereiding en afstemming en de woordvoering en communicatie hierover.

De ambtelijke ondersteuning van de Minister-President richt zich met name op de inhoudelijke advisering ter voorbereiding van de ministerraad en de onderraden. Deze advisering ligt voor het grootste gedeelte bij het Kabinet van de Minister-President (KMP) en het secretariaat van de ministerraad. De woordvoering van de Minister-President en de ministerraad is een taak van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD).

De Rijksvoorlichtingsdienst coördineert voorts het algemeen communicatiebeleid van de Rijksoverheid. Hiertoe zijn alle departementen vertegenwoordigd in de VoorlichtingsRaad (VoRa). Leidende kernbegrippen zijn eenheid in presentatie naar inhoud en vorm, adequate beschikbaarheid, toegankelijkheid en herkenbaarheid van informatie, en het duiden en gebruiken van signalen uit de samenleving.

Het regeringsbeleid is gebaat bij inzichten in ontwikkelingen en vraagstukken die op langere termijn de samenleving beïnvloeden. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) draagt op een wetenschappelijk gefundeerde manier aan dergelijke inzichten bij. De raad heeft tot taak tijdig te wijzen op tegenstrijdigheden in en te verwachten knelpunten voor het regeringsbeleid, dilemma’s te formuleren over de grote beleidsvraagstukken en beleidsalternatieven aan te dragen. De WRR kan zich bezighouden met alle gebieden van (potentieel) regeringsbeleid.

2.2 Rol en verantwoordelijkheid

De Minister-President is als voorzitter van de ministerraad (GW, art. 45, lid 2 en 3) verantwoordelijk voor «het bevorderen van de eenheid van het algemeen regeringsbeleid». Dat komt op verschillende manieren tot uitdrukking. Zo spreekt de Minister-President na afronding van het formatieproces namens het nieuwe kabinet de regeringsverklaring uit en gaat hij daarover met de Tweede Kamer in debat. Voorts legt de Minister-President jaarlijks verantwoording af over het algemeen regeringsbeleid tijdens de algemene politieke beschouwingen na Prinsjesdag. De Minister-President is ook verantwoordelijk voor het in stand houden en zo nodig aanpassen van het stelsel van overleg en besluitvorming, zoals dat vorm krijgt in de ministerraad en onderraden.

Voorts is de Minister-President verantwoordelijk voor coördinatie van het algemeen communicatiebeleid, zoals het bevorderen van de eenheid in presentatie en adequate publiekscommunicatie.

Het Ministerie van Algemene Zaken ondersteunt de Minister-President in zijn rol als voorzitter van de Rijksministerraad, van de ministerraad en van de onderraden van de ministerraad alsmede in zijn rol als lid van de Europese Raad en als verantwoordelijke voor de coördinatie van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

De Minister-President heeft een aantal verantwoordelijkheden op het gebied van buitenlands beleid. Deze houden onder meer verband met zijn lidmaatschap van de Europese Raad. Voorts vertegenwoordigt de Minister-President Nederland op diverse internationale bijeenkomsten, zoals topontmoetingen van de VN en de NAVO. Ook brengt hij, in overleg met de Minister van Buitenlandse Zaken, bezoek aan landen en regio’s indien het bredere Nederlandse belang daarmee is gediend.

Verder heeft de Minister-President een bijzondere verantwoordelijkheid ten aanzien van het Koninklijk Huis. Alle Ministers dragen op grond van art. 42 Grondwet ministeriële verantwoordelijkheid, maar in de praktijk is het in de eerste plaats de Minister-President die daarover in de Kamer verantwoording aflegt, eventueel met één of meer andere betrokken Ministers.

2.3 Beleidsconclusies

Qua uitvoering en beoogde resultaten hebben zich geen bijzonderheden voorgedaan.

2.4 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

2.5 Toelichting op de instrumenten

2.6 Beleidsmatige informatie

2.6.1 Coördinatie van het algemeen communicatiebeleid

De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) ondersteunt de Minister-President in zijn coördinerende rol op het terrein van de overheidscommunicatie en ondersteunt de Voorlichtingsraad (VoRa). De VoRa, onder voorzitterschap van de DG RVD, is het ambtelijke adviesorgaan van het kabinet op het gebied van de overheidscommunicatie. De VoRa, waarvan alle directeuren communicatie van alle departementen lid zijn, ontwikkelt initiatieven op het vlak van overheidscommunicatie en vervult de opdrachtgeverrol richting de shared service organisatie Dienst Publiek en Communicatie (DPC). Hoofdstuk 7 «Agentschap Dienst Publiek en Communicatie» geeft een breder overzicht van de gemeenschappelijke communicatie in 2013. De Commissie Rijksoverheid Communicatie (CRC) bereidt als voorportaal van de VoRa het beleid omtrent de inzet van massamediale campagnes en de infrastructuur voor online communicatie voor.

Gemeenschappelijk Communicatiebeleid

Veel activiteiten in het kader van de coördinatie van de overheidscommunicatie zijn samengebracht in het Jaarprogramma Gemeenschappelijke Communicatie (JGC) van de VoRa. De uitvoering hiervan ligt deels bij de departementen, deels bij de RVD en deels bij DPC. Het jaarprogramma 2013 bevatte gezamenlijke activiteiten op thema’s als: openbaarheid, rijksbrede communicatie, kabinetscommunicatie en professionalisering en kennisdeling. Tevens werd er een trendanalyse uitgevoerd en werden er meerjarige ambities op het gebied van de overheidscommunicatie geformuleerd, waarmee richting werd gegeven aan het jaarprogramma voor 2014.

Rijks- en kabinetsbrede communicatie

Met het oog op eenduidige, herkenbare en toegankelijke overheidscommunicatie werken ministeries op meer terreinen intensief samen. Dit krijgt onder meer gestalte in de afstemming tussen voorlichters over persberichten over ministerraadsbesluiten, het beheer van de rijksbrede huisstijl, communicatie in massamediale campagnes, de verdere ontwikkeling en het beheer van de rijksbrede website www.rijksoverheid.nl en het rijksbrede intranet (Rijksportaal). Op initiatief van de VoRa wordt gewerkt aan een betere stroomlijning van publieksinformatie op voor burgers belangrijke «deurmat»- momenten, zoals de effecten van jaarlijkse collectieve wijzigingen op 1 januari en 1 juli. Om beter in te kunnen spelen op publieksvragen werd ook de start voorbereid van webcare in 2014. In 2013 werd ook begonnen met het vervaardigen van enkele infographics over besluiten van de ministerraad. Daarnaast is het communicatiebeleid erop gericht om ook signalen uit de samenleving op te vangen en te duiden. Zo voerde het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) in opdracht van de VoRa het Continu Onderzoek Burgerperspectieven uit. De VoRa droeg bij aan het Actieplan Open Overheid, met het oog op een toegankelijke ontsluiting van overheidsinformatie.

Burgerbrieven

In 2013 heeft het Ministerie van Algemene Zaken 2.354 burgerbrieven ontvangen. In 2012 ontving het ministerie 1.925 brieven. De gemiddelde behandeltijd bedroeg 15 dagen (tegen 14 dagen in 2012).

Verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), bezwaarschriften, klaagschriften en ingebrekestellingen

Het ministerie heeft in 2013 57 verzoeken om informatie op grond van artikel 3 van de Wet openbaarheid van bestuur (hierna: Wob) in behandeling genomen. In 2012 zijn 42 besluiten genomen op Wob-verzoeken. Drie besluiten van 2013 hadden betrekking op verzoeken ingediend in 2012. Op acht in 2013 ontvangen verzoeken is in datzelfde jaar nog geen besluit genomen. Zes verzoeken zijn door de verzoeker ingetrokken. Vier verzoeken zijn ingevolge artikel 4 van de Wob ter behandeling doorgezonden aan een ander bestuursorgaan. In 22 gevallen is de beslissing verdaagd (artikel 6, tweede lid, Wob). In negen gevallen is met de verzoeker overeengekomen de beslissing te nemen op een later tijdstip dan de verdaagde termijn als bedoeld in artikel 6, tweede lid, Wob. Op twaalf verzoeken werd buiten de al dan niet verdaagde termijn besloten. Op drie verzoeken een besluit op grond van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2002 genomen, omdat de documenten waarop de verzoeken betrekking hadden onder de reikwijdte van die wet vallen.

Klaagschriften

Het ministerie heeft in 2013 geen klaagschrift ontvangen.

Bezwaarschriften

Het ministerie heeft in 2013 zeven bezwaarschriften op besluiten ontvangen. In 2013 zijn twee beslissingen op bezwaarschriften genomen. Beide beslissingen betreffen bezwaarschriften die zijn ontvangen in 2012. De termijn voor het nemen van een beslissing op de in 2013 ontvangen bezwaarschiften verstrijkt in 2014.

Ingebrekestellingen en verbeurde dwangsommen

Het ministerie heeft in 2013 € 1.260 aan dwangsommen verbeurd. Het ministerie is 4 maal in gebreke gesteld wegens niet tijdig beslissen. In één geval was een dwangsom verschuldigd. In één geval is het besluit binnen twee weken na ontvangst van de ingebrekestelling genomen. Een dwangsom was derhalve niet verschuldigd ingevolge artikel 4:17, derde lid van de Algemene wet bestuursrecht. In één geval was de ingebrekestelling kennelijk ongegrond. Een dwangsom was derhalve niet verschuldigd ingevolge artikel 4:17, zesde lid, aanhef en onder c van de Algemene wet bestuursrecht. Op één ingebrekestelling is in 2013 nog geen besluit genomen.

2.6.2 Het leveren van bijdragen aan de langere termijn beleidsontwikkeling van het regeringsbeleid

Algemeen

De ontwikkeling van het regeringsbeleid is gebaat bij inzichten in ontwikkelingen en vraagstukken die op langere termijn de samenleving beïnvloeden. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) tracht op een wetenschappelijk gefundeerde manier aan dergelijke inzichten bij te dragen. De raad heeft tot taak hierbij tijdig te wijzen op tegenstrijdigheden in en te verwachten knelpunten voor het regeringsbeleid, probleemstellingen te formuleren over de grote beleidsvraagstukken en beleidsalternatieven aan te dragen. De WRR kan zich bezighouden met alle gebieden van (potentieel) regeringsbeleid.

Werkprogramma

In 2013 zijn twee Rapporten aan de regering uitgebracht: Naar een lerende economie. Investeren in het verdienvermogen van Nederland en Toezien op publieke belangen. Naar een verruimd perspectief op Rijkstoezicht. Behalve de Verkenning in het kader van het Toezicht-rapport (De staat van toezicht. Sector- en themastudies) is de Verkenning Speelruimte voor transparantere rechtspraak uitgebracht en de bundel Wonen, zorg en pensioenen, Hervormen en verbinden. Samen met het Rathenau Instituut heeft de WRR hiernaast Hoeveel vertrouwen hebben Nederlanders in wetenschap gepubliceerd. Voorts zijn in totaal tien webpublicaties verschenen die grotendeels ondersteunend zijn voor de beide uitgebrachte rapporten.

De raad in (deels) gewijzigde samenstelling heeft een nieuw werkprogramma opgesteld dat ruimte biedt voor een responsieve, flexibele agendering: gevraagde naast ongevraagde advisering; beknopt en snel als het kan, uitvoerig als het nodig is. Projecten hebben hierdoor een kortere looptijd, organiseren vaker expertbijeenkomsten en mondelinge briefings voor beleidsmakers en leveren kleinere (tussen)producten op, al dan niet in samenwerking met externen.

Bijdrage aan beleidsdialoog

Producten van de WRR leveren direct of indirect een bijdrage aan de beleidsdialoog. Met het rapport Toezien op publieke belangen (september) heeft de raad gesignaleerd dat het toezicht van de rijksoverheid, zoals uitgeoefend door inspecties en marktautoriteiten, de afgelopen jaren steeds meer onder druk is komen te staan. Hij pleit voor hernieuwde aandacht voor publieke belangen als vertrekpunt van toezicht, en voor oog voor de maatschappelijke opbrengsten en effectiviteit van toezicht, inclusief de onpartijdigheid, onafhankelijkheid en publieke verantwoording van toezichthouders. Het rapport is tijdens een symposium met o.m. Minister Blok besproken met toezichthouders, beleidsmakers en andere stakeholders in het veld.

De WRR blijft op verschillende manieren een bijdrage leveren aan de synergie van het kennis- en adviesstelsel. Naast het organiseren van de periodieke overlegbijeenkomsten met de voorzitters resp. de secretarissen van de strategische adviesraden, onderhoudt de WRR een liaison met het Strategieberaad Rijksbreed en met de planbureaus, en neemt hij deel aan het beraad van de voorzitters van de AWT, KNAW, VSNU en NWO.

Internationalisering

Zowel in de themakeuze, onderzoeksaanpak als verspreiding van zijn bevindingen oriënteert de raad zich óók op de internationale omgeving. Zo heeft de WRR in zijn rapport Naar een lerende economie de brede internationale wetenschappelijke en beleidsmatige discussies ontsloten over strategieën ter versterking van het verdienvermogen van landen in een globaliserende wereld. Hiermee heeft de raad ook input kunnen leveren voor de Nederlandse bijdrage aan het OESO-project «New approaches to economic challenges» en de «Better Life Index» van de OESO. Een ander voorbeeld van de benutting en verdere verspreiding van internationale inzichten biedt de WRR-bundel In beter banen, met internationale en eigen WRR-bijdragen over arbeidsmigratie in Europa. Deze is onder de titel Making migration work gepresenteerd bij de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland in Brussel. Overigens worden standaard alle Rapporten van de raad in verkorte versie, als synopsis, in het Engels uitgebracht.

Evaluatie

Eind 2012 heeft een onafhankelijke externe commissie op initiatief van de WRR het werk van de raad geëvalueerd. Deze evaluatie is begin 2013 verschenen, samen met de reactie van de WRR. De raad in gedeeltelijk nieuwe samenstelling heeft een aantal fundamentele veranderingen geïnitieerd in zijn programmering en werkwijze, gericht op het vergroten van de herkenbaarheid, responsiviteit en het maatwerk van de raad, en het verkorten van de looptijden van projecten.

3. Bedrijfsvoeringsparagraaf

Een goede bedrijfsvoering is essentieel voor een probleemloze uitvoering van de primaire taak van het Ministerie van Algemene Zaken. Door middel van meer samenhang, vereenvoudiging en inbesteding van bedrijfsvoeringstaken heeft het ministerie in 2013 ingezet op een doelmatige bedrijfsvoering. In 2013 heeft het ministerie maatregelen m.b.t. het beheer van de bedrijfsvoering expliciet gemonitord, o.a. op het gebied van financieel, materieel en personeel beheer en de informatiebeveiliging.

Rechtmatigheid

De verantwoording in het departementale jaarverslag is in overeenstemming met vereisten in de Comptabiliteitswet, de begrotingswetten, de Europese regelgeving, Nederlandse wetten, algemene maatregelen van bestuur en in ministeriële regelingen opgenomen bepalingen. Voor de bepaling van de fouten en onzekerheden is de rijksbrede normering toegepast. Er zijn geen onrechtmatigheden van enig belang geconstateerd.

Totstandkoming beleidsinformatie

De niet-financiële informatie in het jaarverslag is beperkt van omvang en is op controleerbare en betrouwbare wijze tot stand gekomen.

Financieel en materieel beheer

Aan de beheersing van de bedrijfsvoering bij het Ministerie van Algemene Zaken ligt een adequaat stelsel van maatregelen ten grondslag. In 2013 is een verdere vereenvoudiging van de administratieve organisatie en een herinrichting van de financiële administratie van de Dienst Publiek en Communicatie gerealiseerd. Het gehele stelsel van controlemaatregelen vormt een betrouwbaar en doelmatig instrument voor het financieel en materieel beheer.

Frauderisico’s

Externe frauderisico’s zijn niet aanwezig bij het AZ. Het ministerie heeft mogelijke interne frauderisico’s onderkend en heeft hierop maatregelen getroffen. Gebleken is dat AZ met de aanwezige maatregelen de risico’s voldoende beheerst.

Overige aspecten van bedrijfsvoering

Personeelsbeheer

Naast het stelsel van controlemaatregelen voor personeelsbeheer heeft de Directie Concerncontrol in 2013 een verbijzonderd onderzoek gedaan naar de beheersing van de personele uitgaven en personeelsprocessen. De resultaten van dit onderzoek bevestigen dat het personeelsbeheer vrijwel geheel op orde is.

Informatiebeveiliging

In 2013 heeft de ADR, op verzoek van het ministerie, een onderzoek uitgevoerd naar de informatiebeveiliging. De daaruit voortgekomen maatregelen zijn in 2013 grotendeels geïmplementeerd. Verder is gestart met een uitgebreide risicoanalyse in het kader van de invoering van het Beveiligingsvoorschrift Informatievoorziening Rijk (BIR).

Audit Commitee

Het Audit Committee van AZ heeft in 2013 drie keer vergaderd. Hierbij is onder meer aandacht besteed aan de bedrijfsvoeringsrisico’s, de rapporten van ADR en Algemene Rekenkamer (AR), de ingezette verbetermaatregelen naar aanleiding hiervan en de bevindingen uit de verbijzonderde onderzoeken van de Directie Concerncontrol. Het Audit Committee is in 2013 versterkt met twee externe leden. Over het functioneren zal in het jaarverslag 2014 worden gerapporteerd.

Grote ICT- Projecten.

AZ heeft geen grote ICT-projecten uitgevoerd in 2013.