Nr. 310 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft op 27 juni 2013 overleg gevoerd met Staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie over:

• − de brief van de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport d.d. 15 mei 2013 inzake het Transitieplan jeugd (Kamerstuk 31 839, nr. 290);

• − de brief van de president van de Algemene Rekenkamer d.d. 18 juni 2013 met de aanbieding van het rapport «Budget decentralisatie jeugdzorg; Toets op de berekening» (Kamerstuk 31 839, nr. 293);

• − de brief van de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, d.d. 21 juni 2013 met de reactie op de brieven van de Opvoedpoli aan de NZa en aan de grote koepels van verzekeraars (Kamerstuk 29 689, nr. 454);

• − de brief van de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport d.d. 20 juni 2013 met de aanbieding van de tweede rapportage van de Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd (Kamerstuk 31 839, nr. 295).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Neppérus

Griffier: Sjerp

Mevrouw Keijzer (CDA): Ik zal aan hem doorgeven dat er geapplaudisseerd is. Hanke Bruins Slot zal mij vervangen. Dank voor de bereidheid en de mogelijkheid dat dit toch nog in combinatie kan met het Kamerlidmaatschap.

Voorzitter. Vorige keer spraken wij over het eerste rapport van de transitiecommissie. De conclusie was indertijd zeer zorgelijk. De Staatssecretaris heeft vervolgens een flink aantal toezeggingen gedaan om met allerlei informatie te komen, zodat er een versnelling zou komen in het proces. Nu ligt er een tweede rapport van dezelfde transitiecommissie. Nog steeds is het beeld niet rooskleurig. Het CDA is voor de transitie van de jeugdzorg, zoals die is vastgesteld door de parlementaire werkgroep. Maar die moet wel op zo'n manier plaatsvinden dat er geen kinderen tussen wal en schip vallen, op zo'n manier dat gemeenten er straks klaar voor zijn. Dat is nu zeer de vraag. Als laatste redmiddel stelde de transitiecommissie een landelijke overgangsregeling voor. Beide Staatssecretarissen hebben dat vertaald in regionale transitiearrangementen, die op een drietal punten zijn gericht: in de eerste plaats de continuïteit van zorg voor de kinderen in kwestie, in de tweede plaats de infrastructuur om dit te realiseren en om na te gaan bij welke hulpverlener de zorg moet worden betrokken en in de derde plaats de wijze waarop frictiekosten worden beperkt. Deze zaken moeten in heel Nederland allemaal worden afgesloten voor 31 oktober 2013. Ik heb een aantal vragen. Waarom is niet gekozen voor de voorgestelde landelijke regeling? Wat doet de Staatssecretaris als 31 oktober niet gehaald wordt? Is er een noodscenario? Hoe gaat de transitiecommissie alle transitiearrangementen toetsen? Waarop gaat zij die toetsen?

De Jeugdwet moet op 1 januari in het Staatsblad staan. Wanneer kunnen wij het wetsvoorstel in onze postbus verwachten? Wat is de planning?

Als laatste onderwerp kom ik bij de jeugd-ggz. Terecht heeft de parlementaire werkgroep ervoor gekozen om deze mede over te dragen. Alle overwegingen daarvoor zijn genoegzaam bekend. Maar in dit door ons gedeeld enthousiasme maken wij ons toch wel zorgen over de landelijk opererende topklinische psychiatrische zorg en over de toegang tot jeugd-ggz als dat daadwerkelijk het probleem is en daar zorg op geleverd zou moeten worden. Grosso modo kun je zeggen dat de opvoedondersteuning jeugdzorg en psychiatrie is. Hoe voorkomen we dat kinderen eerst het lichte stelsel door moeten terwijl in geval van psychiatrische expertise duidelijk zou zijn dat het een psychiatrisch probleem betreft en dat het kind de zorg moet krijgen die het nodig heeft? Ik noem de casus die mij recentelijk verteld is. Een meisje van 6 jaar komt al twee jaar niet op school. Na twee jaar leerplicht, maatschappelijk werk en opvoedondersteuning wordt er eindelijk een jeugdpsychiater bij betrokken. In het eerste gesprek wordt al gezegd dat sprake is van een lichtverstandelijke beperking en autisme. Hoe zorgen we ervoor dat een kind straks, als het duidelijk is, meteen de psychiatrische zorg krijgt die het nodig heeft? Daarvoor zijn twee redenen. Ten eerste heeft een kind gewoon recht op de zorg die het nodig heeft. Ten tweede is het uiteindelijk vele malen goedkoper.

Mevrouw Keijzer (CDA): Dan zullen we die cijfers eens goed tegen het licht moeten houden, want ik krijg mailtjes van kinderpsychiaters waarin staat dat het om 5% gemiddeld gaat. In steden is dat percentage wat hoger, op het platteland wat lager.

Ik eindig met het wijzen op de motie-Bruins Slot/Dijsselbloem over de topklinische organisaties in Nederland. Hoe gaan we dat borgen? 400 gemeenten daarbij betrekken lijkt mij heel lastig. In de AWBZ hebben we dezelfde beweging gemaakt ten aanzien van palliatieve zorg en dagbehandeling voor meervoudig gehandicapte kinderen. Hier is dat ook een manier.

Ik hoor graag wat de Staatssecretaris van het volgende idee vindt. Hoe kunnen we cliënten- en patiëntenorganisaties betrekken bij de discussie in gemeenten, zoals Ypsilon, Zorgbelang Nederland, de Nederlandse vereniging voor de ziekte van Duchenne en de vereniging van mensen met een lichamelijke handicap? Als op lokaal niveau duidelijk is dat er een kind is met Duchenne of met iets anders, hoe zorgen we er dan voor dat er een poule komt van mensen die daar verstand van hebben waar de desbetreffende gemeente de kennis vandaan kan halen, zodat op lokaal niveau niet het wiel opnieuw hoeft te worden uitgevonden, maar met kennis van het kind in kwestie de beste zorg kan worden gegeven?

Mevrouw Bergkamp (D66): Voorzitter. In 2015, over achttien maanden, worden de gemeenten verantwoordelijk voor de jeugdzorg. In die achttien maanden moeten de gemeenten samen met het Rijk en de provincies nog heel veel, misschien wel te veel, organiseren om de overgang goed te laten verlopen. Ik ben blij dat er nu een transitieplan ligt met aandacht voor de privacyaspecten, een wens van D66. Ook laat de tweede rapportage van de transitiecommissie zien dat gemeenten er steeds meer van doordrongen raken dat er met de jeugdzorg een belangrijk en gevoelig onderwerp op hen afkomt. Ik dank de commissie ook voor het heldere en goede rapport en al het werk.

Ik heb zelf gezien dat gemeenten op dit moment volop bezig zijn met allerlei experimenten en met nieuwe werkwijzen. Het is heel belangrijk om die positieve energie niet te verliezen. Maar toch is de harde conclusie dat van de 40 stoplichten, zoals de Staatssecretaris deze noemt, er nog maar 7 op groen staan. Dat baart mij zorgen. We spreken vandaag over de meest kwetsbare groep in de samenleving. Ik wil niet over een paar jaar in de situatie komen dat we een parlementaire enquête houden waarin we de vraag krijgen gesteld hoe het allemaal zo mis heeft kunnen lopen. Ik stel de Staatssecretarissen de voor mijn fractie belangrijkste vraag: vinden zij de huidige planning haalbaar? Gaat het lukken, ook kijkend naar de gemeenteraadsverkiezingen? Gebeurt dat dan ook zorgvuldig? Ik verwacht van beide Staatssecretarissen daarop een duidelijk ja of nee.

Het doel van de transformatie, de hervorming van de jeugdzorg, is voor D66 niet het verschuiven van geld van de provincie naar de gemeenten. Het gaat erom dat we in 2015 echt een betere jeugdzorg hebben, een transformatie. Mijn fractie vindt dat de Staatssecretaris te weinig richting geeft aan de wijze waarop een betere jeugdzorg moet worden bereikt. Wat zijn de concrete doelstellingen? Ik verwijs in dat kader naar een motie van PvdA en D66. Hij blijft immers wel verantwoordelijk voor het systeem.

Gemeenten gaan straks in regionaal verband zorg inkopen. Er komen 40 regio's. Welke logica zit daarachter? Bieden die regio's voldoende schaalgrootte om straks effectief zorg in te kopen en hoe zit met het de democratische legitimatie? Alle regio's maken een transitiearrangement. Dat moet in oktober klaar zijn en wordt beoordeeld door de transitiecommissie. Praktisch gezien gaat dat allemaal lukken in 2014.

Ik kom te spreken over de jeugd-ggz. In het VN Kinderrechtenverdrag is het recht op zorg opgenomen. Voor D66 is het dan ook een keiharde voorwaarde dat het recht ook in het nieuwe jeugdstelsel zeker wordt gesteld. In het bijzonder maak ik mij zorgen over de positie van de jeugd-ggz. Het is niet de keuze die we met de meerderheid hebben gemaakt. Kinderen die lijden aan een depressie, die een suïcidale neiging hebben, die zichzelf verminken, die behandeld worden voor mishandeling of misbruik of die lijden aan anorexia of andere eetstoornissen, hebben een dokter nodig en geen maatschappelijk werker. Kan de Staatssecretaris mij verzekeren dat deze kinderen ook straks de zorg krijgen die zij nodig hebben? Wie doet de diagnose?

Ook heb ik eerder met de Staatssecretaris gesproken over de vraag wie doorverwijst naar de jeugd-ggz. Is dat straks de gemeente of de huisarts? Ik vind het belangrijk dat de Staatssecretaris vandaag een keiharde toezegging doet dat de huisarts dat kan blijven doen. Wat gebeurt er als het geld bij de gemeente op is? Hoe kan de gemeente hierop sturen? Gisteren bereikten ons berichten dat de VNG om vijf voor twaalf nog allerlei afspraken heeft gemaakt over verschillende soorten heel specialistische zorg. Veel wordt op landelijk niveau geregeld en veel wordt op regionaal niveau belegd, maar hoe verhoudt zich dat met de decentralisatiegedachte? Wat doen gemeenten straks nog lokaal? Is er nu voor een noodverband gekozen?

In de jeugdzorg werken heel veel goede en betrokken medewerkers. Het zou eeuwig zonde zijn om deze waardevolle kennis en heel speciale expertise te verliezen, vooral als het gaat om kinderen in onveilige situaties. We moeten ervoor waken dat het kind niet met het badwater wordt weggegooid. Hoe behouden we deze kennis?

De jeugdzorg staat voor een grote verandering. De komende maanden zijn daarin cruciaal, zo constateert ook de Staatssecretaris. Zorgvuldigheid staat voorop. Mijn fractie zal de transitie nauwlettend blijven volgen om uiteindelijk bij de wetsbehandeling een verantwoorde beslissing te kunnen nemen.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Het is goed dat we hier weer eens opmaken hoe de transitie ervoor staat. Je wordt niet vrolijk als je het tweede rapport van de transitiecommissie leest. Ik ben wel onder de indruk van het gevoel van urgentie. Na het laatste debat zien we dat wel degelijk stijgen. Ik ben ook onder de indruk van de enorme betrokkenheid in het veld, voornamelijk bij gemeenten. Ik kijk echter ook naar het tijdpad, naar de kaders. We moeten de Jeugdwet nog ontvangen. De gemeenten kijken op dit moment uit naar de kaders van het Rijk. Op werkbezoek zie ik dat partijen naar elkaar kijken. De instellingen kijken naar de gemeenten. Ze wachten totdat ze duidelijkheid krijgen over hun financiën. Er rest nog maar anderhalf jaar. De gemeenten kijken weer naar het Rijk tot de Jeugdwet er komt. De gemeenten moeten duidelijkheid krijgen over de beleidsdoelstellingen, over de belangrijke financiering, over het aantal jeugdigen, over de zorgbehoeften et cetera. In de instellingen heerst grote onzekerheid. Het personeel vraagt zich af of het over anderhalf jaar zijn baan nog wel heeft. Verdwijnen er misschien al mensen die rond gaan kijken? Die onzekerheid moeten we zo snel mogelijk wegnemen.

Mijn fractie heeft in het vorige debat gezegd: geen uitstel; we moeten proberen alles op alles te zetten om de datum van 1 januari voor elkaar te krijgen. We zijn aanbeland bij het point of no return. We moeten de handen ineenslaan om dit voor elkaar te krijgen. Het proces loopt al jaren. We hebben de afgelopen jaren te veel vertraging opgelopen. We doen het niet voor het proces. We willen de integrale benadering voor elkaar krijgen, zodat jongeren, kinderen sneller in beeld zijn. We kunnen dan in de breedte kijken in plaats van naar enkelvoudige verschijnselen. We kunnen nagaan wat er in het gezin gedaan kan worden, waarom de schooluitval er is et cetera. Ik vraag de Staatssecretaris wel of hij in aanloop naar januari 2015 met de VNG of met een aantal gemeenten om de tafel wil gaan zitten om te bekijken of er al experimenten mogelijk zijn om de inkoop namens de gemeenten te gaan doen. Ik kan mij voorstellen dat dit voor het vrijwillige deel zou kunnen gelden, een suggestie van de gemeente Utrecht. Is de Staatssecretaris bereid, belemmeringen voor het vrijwillige deel om te experimenteren in 2014 weg te nemen en daarover in gesprek te gaan met de VNG?

Over de pleegzorg heeft de ChristenUnie een motie ingediend. Daarmee wilde zij duidelijkheid geven aan kinderen en ouders of zij na 1 januari nog recht hebben op pleegzorg en of de kinderen in het betreffende pleeggezin kunnen blijven. De Staatssecretaris zei dat dit absoluut mogelijk moet blijven. Geldt dat zowel voor de vrijwillige pleegzorg als voor de verplichte pleegzorg? Hoe kan de Staatssecretaris die garantie afgeven als de gemeenten straks verantwoordelijk zijn voor de financiën? Hoe kan de Staatssecretaris garanderen dat de gemeenten de financiën voor de pleegzorg garanderen? Waarom zouden ze op een gegeven moment geen andere keuzes maken? Die duidelijkheid hoop ik vandaag te krijgen.

We worden platgemaild met grote bezwaren, voornamelijk uit de jeugd-ggz. Deze discussie is niet nieuw, want we kennen die discussie nog van het moment waarop de jeugdzorg naar de provincies ging en de jeugd-ggz alles eraan deed om daarbuiten te blijven. Ik begrijp de zorgen van de kinder- en jeugdpsychiatrie en de zorgen van de ouders, die zich afvragen of zij straks nog rechtstreeks toegang krijgen tot de jeugd-ggz in geval van enkelvoudige zorgen. Tegelijk is dit proces de afgelopen jaren heel zorgvuldig doorlopen. We zochten naar een juiste balans tussen medicalisering, ontzorgen, eigen kracht, eerder signaleren en opvoedingsondersteuning. Van die integrale benadering was de Kamer overtuigd.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Daar kom ik waarschijnlijk wel mee uit.

Ik heb zorgen over de stijgende medicalisering, met name als het gaat om de vragen die rondom ADHD richting de jeugd-ggz gaan. Is de Staatssecretaris bereid, onderzoek te doen naar de oorzaken, zodat we meer inzicht krijgen waar die grote stijging vandaan komt?

Tot slot kom ik te spreken over de eigen kracht. Ik ben blij dat de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie aanwezig is bij dit overleg. Hoe staat het met de uitvoering van de motie-Ypma/Voordewind, of andersom, waarin de regering wordt verzocht om de eigen kracht in te zetten per 1 januari 2014? Heeft de Staatssecretaris inmiddels de benodigde financiën al voor elkaar gekregen?

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. Drie maanden geleden spraken we over het kritische rapport van de Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd. Haar kritiek was niet mals. Zij had kritiek op de sturing, zij stelde dat er bij gemeenten en instellingen nog te weinig inzicht is om zich goed te voorbereiden en zij had zorgen over de continuïteit van de zorg. Er zijn stappen gezet. Er ligt een transitieplan. Voor het einde van volgende week moet de wet eindelijk bij de Kamer zijn. Optimistisch is de transitiecommissie nog niet. Mevrouw Bergkamp zei al dat een flink aantal stoplichten nog op rood staan. Dat zijn precies de punten waar mijn fractie zich ook zorgen om maakt. Hebben gemeenten voldoende kennis van de jongeren voor wie zij de zorg moeten inkopen, met name voor kwetsbare groepen zoals de jeugd-ggz en lichtverstandelijk gehandicapten? Is de tijd na bekendmaking van het budget wel toereikend om de zorg goed op te zetten? Het is duidelijk dat er nog flink wat zeilen bij gezet moeten worden. Ondertussen wordt de tijd steeds korter.

Er bestaat veel onzekerheid en onduidelijkheid, bij kinderen, jongeren, ouders, zorgverleners, instellingen en gemeenten. Die zorgen moeten wij ons aantrekken. Voor GroenLinks heeft altijd vooropgestaan dat de continuïteit van zorg geborgd moet zijn. Allereerst mogen er door de stelselwijziging geen kinderen tussen wal en schip terechtkomen. De zorgen of gemeenten het voor elkaar krijgen om voor iedereen de zorg goed in te kopen moeten dus ook gehoord worden. Is de Staatssecretaris bereid om in ieder geval tijdens het eerste jaar na overheveling te monitoren hoe de stelselwijziging uitpakt voor hen die zorg nodig hebben? Mevrouw Bussemaker, nu Minister, maar ook voorganger van Staatssecretaris Van Rijn, stelde bij de overheveling van zorg van de AWBZ naar de Wmo rapid response teams in, die snel konden helpen wanneer mensen toch tussen wal en schip dreigden te vallen. Wil de Staatssecretaris nagaan of die ook voor deze decentralisatie ingezet kunnen worden? Continuïteit heeft niet alleen te maken met de transitie. Ook wanneer jongeren 18 jaar worden en hun zorg onder een ander regime komt te vallen, dat van de Zorgverzekeringswet, is het belangrijk dat de zorg zo goed mogelijk doorgezet wordt, bijvoorbeeld voor jongeren met een lichtverstandelijke beperking en gedragsproblematiek die nog enige tijd extra ondersteuning nodig hebben om zo zelfstandig mogelijk te kunnen leven. Is de Staatssecretaris zich hiervan bewust?

Keuzevrijheid in de zorg is voor GroenLinks een belangrijk goed. Zeker wanneer het gaat om zorg aan ouders, kinderen en jongeren, is het belangrijk dat mensen zich op hun gemak voelen bij een zorgverlener en dat de zorg zich aanpast aan de situatie van het gezin. Bij deze transformatie hoort wat mij betreft ook dat mensen meer zelf regisseur van hun zorg kunnen zijn, voor zover de situatie dat toelaat. Voor de Wmo moeten gemeenten een keuze bieden voor een pgb. GroenLinks lijkt het een goed idee als er een pgb-optie komt voor de zorg die onder de Jeugdwet valt. Is de Staatssecretaris bereid, de mogelijkheden daarvoor te onderzoeken?

We hebben grote zorgen over de werkgelegenheid en behoud van de expertise. Tussen de 20% en 30% van de werknemers in de jeugdzorg raakt mogelijk zijn baan kwijt. GroenLinks heeft al vaker aangegeven zich hierover zorgen te maken. De Staatssecretaris moet zich ervoor inzetten dat mensen zo veel mogelijk voor de jeugdzorg behouden blijven, net als hun expertise. Minimaal zo belangrijk is de vraag hoe de Staatssecretaris de continuïteit van de zorg voor deze kinderen en jongeren wil garanderen wanneer er zo veel banen op het spel staan. Vaak hebben zij een vertrouwensband met jongeren. Ik wijs in dit kader ook naar de aangenomen motie-Dibi/Dijsselbloem.

Wij maken ons zorgen over de betrokkenheid van cliëntenorganisaties. Wij vinden dat zij betrokken moeten worden bij de verdere vormgeving. Vindt de Staatssecretaris ook dat zij een essentiële partner zijn bij de transformatie en wil hij ze meer dan nu erbij betrekken? Wij vinden bijvoorbeeld dat ze betrokken moeten worden bij het opstellen van kwaliteitseisen en een modelverordening voor gemeenten.

Tot slot vraag ik aandacht voor dakloze jongeren en kinderen. Ten eerste de zorg voor dakloze jongeren tot 22 jaar. Hoe kun je de doorgaande lijn tot 22 jaar goed borgen als voor jongeren vanaf 18 jaar de ggz in de Zorgverzekeringswet komt? Zorgt de Staatssecretaris ervoor dat gemeenten een plan opnemen in hun transitiearrangement hoe ze de doorgaande lijn van 0 tot 22 jaar waarborgen om uitval van jongeren naar zwaardere zorg of dakloosheid te voorkomen? Ten tweede de zorg voor kinderen die met hun ouders vluchten voor huiselijk geweld. De nieuwe Jeugdwet bevat het zogenaamde woonplaatsbeginsel, dat inhoudt dat de gemeente van herkomst van een minderjarige de kosten voor jeugdzorg moet betalen. Voor duizenden kinderen in de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang geldt dat zij vaak naar een andere gemeente gevlucht zijn en dat er geen sprake meer is van inschrijving in de GBA. Vaak is niet goed te bepalen welke gemeente kosten voor zorg en hulp moet betalen. Daardoor ontstaat het risico dat kinderen geen zorg krijgen omdat onduidelijk is wie de rekening moet betalen. Hoe zorgt het kabinet ervoor dat de jeugdzorg ook voor kinderen die in opvanginstellingen verblijven toegankelijk en beschikbaar is en dat het woonplaatsbeginsel daar niet aan afdoet?

Mevrouw Van der Burg (VVD): Voorzitter. Met deze transitie en transformatie proberen we te bewerkstelligen dat hulpverlening rondom kinderen en gezinnen in de eigen buurt wordt georganiseerd als dat enigszins kan en het kind en het gezin centraal worden gesteld in plaats van het hulpaanbod van de diverse partijen. We willen af van de situatie dat zes tot negentien hulpverleners per gezin bezig zijn, ieder vanuit zijn eigen specialisme, ieder met een eigen financieringsstroom en ieder met een eigen verantwoordelijkheidsregime. De politiek heeft in dit kader flink boter op het hoofd; laten we daarover duidelijk zijn. Het is niet effectief. Hulp komt te laat. Het voorbeeld van mevrouw Keijzer was heel illustratief. Het is te versnipperd en uiteindelijk niet effectief. Het gevolg is dat ouders en kinderen drukker zijn met het opstellen en bijhouden van de agenda wanneer de hulpverleners komen dan met de geboden hulp.

In het vorige algemeen overleg heb ik drie toezeggingen gekregen van de Staatssecretaris. De gemeenten krijgen inzicht in het type zorg dat naar de gemeente gaat, in de omvang van het budget en in de transitieagenda, die opgesteld zou worden. Ik deel een compliment uit aan de Staatssecretarissen voor een heel mooie transitieagenda. Ik vraag de bewindslieden of zij de punten die de transitiecommissie eraan toevoegt, ook nog erin kunnen opnemen. Wanneer is de transitieagenda dan weer bijgesteld?

Mevrouw Van der Burg (VVD): Voorzitter. De tweede rapportage van de Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd is kritisch. Er staan duidelijke aanbevelingen in over de wijze waarop de risico's beheersbaar kunnen worden gehouden en wat de Staatssecretarissen daarvoor moeten doen. Ik kondigde de vraag al aan: graag krijg ik een toelichting hoe de Staatssecretarissen deze aanbevelingen gaan invullen. Ik ga ze niet allemaal af, want dat kost te veel tijd, maar ze zijn allemaal bekend. Ik zou graag horen hoe we dat de komende maanden gaan doen om juist de periode, ook in de zomervakantie, te gebruiken om de meters te blijven maken en het tempo – we liggen nu op schema – vast te houden.

Een aantal punten behoeven nog aandacht. Allereerst het punt dat de kwaliteit en de effectiviteit van het jeugdhulpaanbod inzichtelijk moeten worden gemaakt. Dat zijn de outcomecriteria van het jeugdhulpaanbod waar ik altijd over bezig ben. Er is een toezegging dat die eind december beschikbaar zijn. De transitiearrangementen worden eind oktober gemaakt. We hechten aan de beleidsvrijheid. In dat kader vraag ik de Staatssecretaris of hij bij de partijen in het veld, de VNG en de gemeenten erop aan wil dringen om een procesafspraak te maken dat de outcomecriteria gehanteerd worden voor de inkoop van het jeugdhulpaanbod. Zo kunnen we juist de omslag in het werken, het werken met goede partijen, voor elkaar krijgen. Ik krijg graag de toezegging dat hij dit indringend onder de aandacht zal brengen.

Kan de Staatssecretaris de gemeenten vragen om ook ruimte te laten voor nieuwe en innovatieve zorgaanbieders op dit vlak? Het moet niet zo zijn dat alleen de bestaande partijen op 31 oktober zijn gecontracteerd. Er moet ook ruimte zijn voor de partijen die het juist op een andere manier aanpakken. Ik krijg graag de toezegging dat dit wordt meegenomen in de gesprekken. Kan de Staatssecretaris toezeggen dat de Jeugdwet voor 1 juli in de Kamer ligt?

Hoe staat het met de afspraken met de koepels om mee te werken aan de informatieverstrekking voor de regionale transitiearrangementen, met name van de zorgverzekeraars, maar ook van de zorgkantoren? Kan de Staatssecretaris toelichten hoe dat proces gaat werken?

Hoe zit het met de afspraken tussen de zorgverzekeraars, de huisartsen en de gemeenten over onder andere de jeugd-ggz? Ik heb in het verleden al aangegeven dat er een gat zit achter de huisarts. Bij de zorgverzekeraars kennen we de spiegelinformatie, waarbij wordt gekeken hoe wordt doorverwezen, zonder dat de autonomie van de huisarts wordt aangetast. Hoe gaan we daar straks mee om? Hoe gaan we daarnaast om met de inkoop van de jeugd-ggz?

Mevrouw Van der Burg (VVD): Ik moet het laatste punt dan even kiezen.

Hoe zit het met de positie van het AMK? Die wordt verankerd in de Wmo. Hoe voorkomen we dat de kindfocus en de partijen die daarmee bezig zijn, daar te veel uit verdwijnen? Dat is een heel belangrijk punt in het kader van de aanpak van kindermishandeling.

De overdracht van de jeugd-ggz hebben we op 1 januari 2015 gezet. We vinden het heel belangrijk dat we dat met elkaar vasthouden en dat we die datum gaan halen. Ik zie uit naar de beantwoording van de Staatssecretarissen. Ik dank de transitiecommissie voor haar kritische rapport. Ik dank de Staatssecretarissen en het veld voor hun enorme inzet. Laten we dat ook maar eens constateren met elkaar: ik zie heel mooie voorbeelden in het veld.

De voorzitter: Mevrouw Keijzer is op weg naar de diploma-uitreiking. Mevrouw Bruins-Slot vervangt haar.

Het woord is aan de heer Van der Staaij.

De heer Van der Staaij (SGP): Voorzitter. Ik mijmerde nog even over de stoplichten en de veiligheid die daarmee wordt geboden. Ik vond het altijd opvallend dat juist rotondes een heel vernieuwend concept waren ten opzichte van stoplichten. Ze leken iets rommeliger te zijn, maar waren uiteindelijk veel beter voor de veiligheid dan het digitale rood of groen. Misschien is dat toe te passen op wat vandaag aan de orde is. We kunnen het over de ingangsdatum hebben en de vraag stellen wanneer het rood of groen is, maar als ik de stukken goed begrijp, is het juist van groot en cruciaal belang voor het welslagen van de transitie dat in de komende tijd de regionale transitiearrangementen – excuus voor het woord – tot stand worden gebracht. Dat is ook een soort rotondemodel waarmee wordt gekeken hoe je op een soepele manier de continuïteit van de zorg kunt waarborgen en hoe de overstap van het oude systeem naar het nieuwe systeem op zo'n manier gemaakt kan worden dat er geen ongelukken gebeuren.

Ik zal mijn best doen om mij van het jargon af te houden, van woorden als «kennisatelier», «besluitvormingscircuit» en «transformatieagenda», ook om mevrouw Leijten een plezier te doen. Het blijft echter een ingewikkeld gebeuren om van de huidige manier van werken naar de manier van werken te gaan waarbij de gemeenten een belangrijke rol innemen. De hoofdboodschap van het rapport van de transitiecommissie is dat het beter gaat in vergelijking met de eerste rapportage. Op een hoop punten is er een duidelijke versnelling en vooruitgang geboekt, maar het gaat nog niet goed genoeg. Op een aantal punten moet echt nog wat gebeuren. De komende maanden zijn cruciaal. Er is meer zicht op het budget en op de invulling van de planning, maar er zijn ook nog zaken die juist heel erg de aandacht vragen en waarbij nog wel een versnelling nodig is. Een zorgelijk punt is dat de rijksoverheid de gemeenten soms voor de voeten loopt, met name vanuit Binnenlandse Zaken. Er is nogal energie gestoken in congruente samenwerkingsverbanden; hebben we nu wel samenwerkingsverbanden voor allerlei onderwerpen op dezelfde manier? Dat werkte uiteindelijk, zo lees ik in het rapport, hinderend en vertragend voor het op een slimme en snelle manier oppakken van zaken in het kader van de jeugd. Ik hoop dat die stoorzenders de komende tijd van de baan zijn. Ik hoop dat de inzet gepleegd kan worden die de gemeenten willen en waarmee ze bezig zijn, gericht op de beste samenwerkingsvormen met het oog op deze opdracht van de overgang van de jeugdzorg.

Bij de ggz komen twee kampen naar voren. We worden bestookt met brieven. Aan de ene kant krijgen we brieven van de ggz-sector waarin staat dat het helemaal verkeerd gaat en dat het helemaal uit de rails loopt. Aan de andere kant krijgen we brieven van de gemeenten, waarin staat «wees goedsmoeds, het komt allemaal goed». Op beide verhalen valt het nodige af te dingen. De SGP-fractie schaart zich echter nog achter de overgang van de ggz naar de gemeenten. We denken aan de ene kant dat er juist heel veel mogelijkheden zijn om problemen die soms meer pedagogisch dan psychiatrisch van aard zijn, op een snellere, slimmere en goedkopere manier aan te pakken. We vinden aan de andere kant dat de ggz-sector een punt heeft als hij zich afvraagt of de expertise bij de gemeenten voldoende is gewaarborgd. De sector maakt zich zorgen dat echte psychiatrische problematiek onvoldoende tijdig wordt onderkend. Ik lees in het rapport dat de transitiecommissie een witte vlek in kennis en contacten met de ggz ziet. In die zin klopt het dat er echt nog iets moet gebeuren voordat de gemeenten kunnen zorgen dat jongeren met een psychiatrische stoornis goed en tijdig geholpen worden.

In een rapport wijst de begeleidingscommissie op de ontwikkeling dat de landelijke kaderstelling in de planning telkens naar achteren schuift, terwijl de gemeentelijke beleidsvorming naar voren wordt gehaald. Het is zaak om vaart te maken met de landelijke kaderstelling. We hebben de brief al gezien. Voor het zomerreces zou de wet er zijn. Zo-even gaf mevrouw Van der Burg een niet onbetekenende versnelling aan het proces, want zij wil de wet voor 1 juli in plaats van voor 5 juli hebben. Dat is toch een subtiele aanscherping van enkele dagen.

Aangezien ik nog 30 seconden spreektijd heb, pik ik er nog één punt uit. De VNG geeft in een afwegingskader voor specialistische zorg aan dat zij geen landelijk werkende instelling opneemt, omdat zij het proces van decentralisatie, dat bij de instellingen al is ingezet, niet wil doorbreken. Dat klinkt sympathiek, maar het moet niet betekenen dat deze instellingen aan hun lot worden overgelaten en onvoldoende kans op aansluiting hebben. Kan de Staatssecretaris toelichten welke inspanningen hij verricht om ervoor te zorgen dat deze instellingen met een landelijke organisatiestructuur bij de overgang naar gemeenten een eerlijke kans krijgen?

Mevrouw Leijten (SP): Voorzitter. Wachtlijsten in de jeugdzorg, jongeren en gezinnen die van het kastje naar de muur werden gestuurd en het monster van bureaucreatie waar medewerkers in de jeugdzorg aan onderdoor gingen. Dit waren een aantal klachten over de organisatie van de jeugdzorg die leidden tot het voorstel om een werkgroep van Kamerleden van verschillende partijen te laten onderzoeken hoe de jeugdzorg beter georganiseerd zou kunnen worden. Zij spraken met betrokkenen, bezochten organisaties, gemeenten en provincies en kwamen met een duidelijk advies: laat de jeugdzorg een gemeentelijke taak zijn. Gemeenten zijn immers ook verantwoordelijk voor preventie voor de jeugd, consultatiebureaus en ggd's. Jongeren zijn als het goed is, bekend bij gemeenten. Daar de zorg laten organiseren, was een logische stap. Nu staan we aan de vooravond van een gigantische operatie. Velen houden hun hart vast. Ik heb in tijden niet zo veel brieven gekregen in voorbereiding op een AO. Dat zegt altijd heel veel over rust of onrust in het veld.

De zorgen zijn begrijpelijk, want de plannen van de Staatssecretaris wijken op grote schaal af van het advies waarmee de parlementaire werkgroep kwam. Allereerst verdwijnt het recht op zorg en gaat de gemeente vaststellen of er zorg nodig is. Natuurlijk leidt dat tot onrust, onder meer bij de jeugd-ggz. Want was het nu niet juist de werkgroep die zei dat we de professional die in het gezin werkt moeten laten doorverwijzen, dat we niet opnieuw moeten protocolleren en dat we niet weer een indicatiecentrum ertussen moeten zetten? De professional weet wat er speelt en heeft de kennis. Dat element is helemaal weg in de plannen. We kunnen erover twisten of de gemeenten de expertise hebben, maar dat was de vraag van de parlementaire werkgroep helemaal niet. Die stelde voor om dat bij de mensen te leggen die in het gezin werken. Waarom heeft de Staatssecretaris dat pad verlaten? Nu krijgen de gemeenten de jeugdzorgtaak met een gigantische budgetkorting van uiteindelijk 450 miljoen. Ook dat staat haaks op het advies van de parlementaire werkgroep, die zei: je moet het beter en dichterbij organiseren en niet als een bezuinigingsoperatie inzetten. De werkgroep zei verder dat het mooi meegenomen is als er uiteindelijk geld mee wordt bespaard, maar dat het naar de gemeenten toe brengen zo'n precaire operatie is dat er niet moet worden bezuinigd. Waarom doet de Staatssecretaris dat wel?

Het enige mantra dat wij horen is: de gemeente staat dichtbij en kan daardoor alles beter organiseren. Maar dat is wel de helft van het verhaal van de werkgroep. De andere helft was dat er strikte voorwaarden werden gesteld aan de professionele autonomie van de medewerker en het recht op zorg. Ook moest er een goede samenwerking zijn tussen lichte zorg en zwaardere zorg. Maar wat zien we nu? De zorginkoop bij gemeenten wordt een taak waarbij men praat over meer of minder aanbieders en concurrentie tussen de aanbieders. Juist de gedachte van goede aansluiting is weer helemaal weg. Waarom heeft de Staatssecretaris het pad van de parlementaire werkgroep verlaten?

Als het aan de regering ligt, is het in 2015 zo ver: gemeenten mogen het uitzoeken met hun jongeren. Reclassering, hulpverlening, jeugdjustitie, alles moet naar de gemeenten. Met een fikse korting. Op dit moment zien we dat instellingen en sectoren hun hachje proberen te redden en dat gemeenten hun positie proberen te verbeteren. Ik vraag mij af waar het kind nu nog is gebleven.

Mevrouw Leijten (SP): Over de rechtsongelijkheid in het land en over zaken waar jongeren op kunnen rekenen als het mis is, heeft de parlementaire werkgroep duidelijk uitgesproken dat het wel een gemeentelijke taak moet zijn, maar dat dat niet in de weg moest komen te staan. In het vorige debat heb ik de zorgen van juist de Kinderombudsman op dit vlak besproken. Hij zegt dat de rechten van het kind overtreden worden. Daar ging de parlementaire werkgroep echt niet van uit.

Iedereen probeert zijn positie te verbeteren, maar waar is het kind nu toch gebleven? Dat vraag ik ook aan de Staatssecretaris. Is het in het belang van het kind om te zeggen: hoewel van het totaalaantal verkeerslichten er 40 op rood staan en 7 op groen, kunnen we wel door? Ik stel het volgende vast over de indicatoren – om maar vreselijk jargon te gebruiken – waarnaar wordt gekeken door de transitiecommissie. Ik neem de indicator «de gemeente heeft de voor de uitvoering van jeugdhulp noodzakelijke samenwerking georganiseerd». Op dat terrein is er geen een groen licht. Bij de indicator «de continuïteit van zorg is gedurende de stelselwijziging gewaarborgd» staan er 40 op geel, 9 op rood en 1 op groen. Ik krijg hier geen prettig gevoel van. Waarom is 1 april 2015 dan zo'n harde eis? Is dit in het belang van het kind of is dit in het belang van de schatkist?

Ik vraag nog aandacht voor twee dingen waarover ik mij grote zorgen maak. 20% tot 30% van de medewerkers in de jeugdzorg kan zijn werk verliezen met deze plannen, maar ook liggen er al plannen op tafel om hier te gaan werken met loondump. We kennen dat fenomeen, waarbij mensen óf ontslag óf een lager salaris krijgen, uit de thuiszorg. Ik wil van de Staatssecretaris de garantie dat hij gaat staan voor de medewerkers in de jeugdzorg en dat zij niet dit scenario in het komende halfjaar of jaar voor de kiezen krijgen. Kan hij dat garanderen?

In alle drukte die er nu is met allerlei commissies, allerlei debatten en allerlei gedoe tussen gemeenten en organisaties en instellingen, is het ontzettend stil rond het strafkader en het civiele kader. Ik kijk maar even naar de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. We hebben het de hele tijd over het zorggedeelte, maar ik maak mij er zorgen over of de Raad voor de Kinderbescherming en de reclassering wel daadwerkelijk klaar zijn om dit op gemeentelijk niveau goed uit te voeren. Zij hebben reorganisatie op reorganisatie en zitten nu weer in de reorganisaties. De justitiële wereld staat behoorlijk op z'n kop, bijvoorbeeld op het terrein van de rechtbanken. Is het verantwoord om dit per 2015 een gemeentelijke taak te laten zijn of kunnen we, zoals de parlementaire werkgroep ook deed, beter pas later kijken of we het civiele en het strafrechtelijke gedeelte een gemeentelijke taak laten zijn?

Mevrouw Ypma (PvdA): Voorzitter. De wijkteams, die in heel Nederland ontstaan, die de zorg dichterbij brengen met professionals die uit de jeugdzorg, de gespecialiseerde jeugdzorg en de jeugd-ggz komen, die werken in de wijk en op scholen, en die aanbellen bij de mensen zelf en bij de buren, zijn enthousiast over de transitie van de jeugdzorg. Uiteindelijk geeft het meer voldoening door het resultaat dat ze bereiken, door sneller de juiste hulp te bieden, doordat kinderen op tijd worden behandeld en ouders worden ondersteund. De kosten verschuiven naar de professionele vroeginterventie en de Eigen Kracht-conferenties. De gezinnen hebben de regie, worden ondersteund door de mensen uit hun netwerk, aangevuld met professionals die erop afgaan. Dat is de transformatie. Samen met mevrouw Bergkamp heb ik in de motie gevraagd om in het transitieplan aandacht te besteden aan de transformatie. Ik deel de mening van de transitiecommissie dat hier nog weinig aandacht voor is in het transitieplan. Ik zou dan ook een toezegging willen hebben om hier meer aandacht aan te besteden. Wat is nu de transformatie? Hoe kunnen gemeenten ondersteund worden om de transformatie te kunnen maken? Hoe kun je beter de succesfactoren, de leerpunten en de uitkomsten van de pilots delen met elkaar om ervoor te zorgen dat de transformatie van de jeugdzorg een succes wordt? Hoe kan het Rijk meer ruimte bieden voor deze experimenten? De provincie Utrecht heeft bijvoorbeeld gevraagd om volledige experimenteerruimte voor 2014. Kan dat? Kunnen de Staatssecretarissen deze volledige experimenteerruimte toezeggen?

Zoals op pagina 11 van het transitieplan staat, zijn de gemeenten en de samenwerkingspartners primair verantwoordelijk voor de transformatie. De mate waarin gemeenten en zorgaanbieders erin slagen om op het niveau van de jeugdige en zijn omgeving de jeugdhulp te organiseren, bepaalt het succes van deze stelselwijziging. De transformatie is allang begonnen. Ik zie overal in het land dat hieraan keihard wordt gewerkt. De randvoorwaarden van deze transformatie zullen verbeteren met de transitie. Heeft iemand hier weleens geprobeerd om het Nederlandse jeugdzorgstelsel uit te tekenen voor iemand die hier niet vandaan komt en om uit te leggen hoe we het hebben georganiseerd met al die hokjes en financieringsstromen? Nog erger, heeft iemand weleens geprobeerd om het kind daarin te volgen met alle plekken waar dat kind terechtkomt en alle drempels die daarin zitten? Ik deel op dat punt de visie van mevrouw Leijten. De transitie van de jeugdzorg moet absoluut geen vertraging oplopen, want het is een verbetering in het kader van de transformatie. Zijn we dan klaar over 552 dagen, op 1 januari 2015? Nee, dan zijn we nog niet klaar. De transformatie is een proces van cultuurverandering en van veranderingen in de praktijk die heel hard nodig zijn in het belang van deze kinderen.

In de voortgangsrapportage van de transitiecommissie wordt ingegaan op de randvoorwaarden voor deze transformatie. Zij constateert dat er een zichtbare versnelling optreedt en dat het urgentiebesef hoog is. De randvoorwaarden moeten echter wel goed worden ingevuld. Deze week nog, of uiterlijk volgende week, moet de Jeugdwet verstuurd worden aan de Tweede Kamer, zodat de juridische randvoorwaarden helder zijn. De provincies en de zorgverzekeraars moeten uiterlijk het laatste kwartaal van 2013 beginnen met samen inkopen van de jeugdzorg. Dat moet nu al gebeuren, nog onder verantwoordelijkheid van de provincie en de zorgverzekeraars. Ik krijg graag een toezegging van de Staatssecretaris dat uiterlijk in het vierde kwartaal van 2013 wordt begonnen met het samen inkopen, nog onder verantwoordelijkheid van degenen die er nu nog verantwoordelijk voor zijn. De gemeenten moeten het goed opdrachtgeverschap leren en hierbij betrokken worden. We hebben het over kwetsbare kinderen, over een groot belang dat het op de juiste manier gebeurt.

De Partij van de Arbeid is voorstander van de regionale transitiearrangementen. Het is prima om de druk op de regio te houden en ervoor te zorgen dat er op 31 oktober plannen liggen die gemeenten samen met de zorgaanbieders ontwikkelen. Op die manier maken we goede procesafspraken en wordt de continuïteit van de zorg gegarandeerd. Dat is hard nodig.

Mevrouw Ypma (PvdA): Absoluut. Die mening deel ik. Ik denk dat het goed is dat de 40 regio's die op dit moment zijn gevormd, met elkaar gaan samenwerken om dit te gaan doen. Maar de verantwoording ligt lokaal. Het college legt verantwoording af aan de democratisch gelegitimeerde gemeenteraad.

De 40 regio's werken samen, maar de specialistische hulp moet soms op een hoger niveau georganiseerd worden. Mijn vraag is of de regio's samenwerken om de specialistische hulp te kunnen inhuren.

Gezien de tijd beperk ik mij tot nog één vraag. We zijn al jaren bezig met de professionalisering in de jeugdzorg. Daar zijn uitstroomprofielen voor geschreven. Mijn vraag is of de uitstroomprofielen aangepast kunnen worden aan het huidige tijdsbestek, zodat ze integrale professionals ondersteunen en aansluiten bij het eigenkrachtdenken, het sociale netwerk en alle gedachten die achter de transformatie zitten.

Mevrouw Agema (PVV): Voorzitter. De tweede rapportage van de Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd is ontluisterend en zorgwekkend. Het is zo'n ander beeld dan wanneer we even terug in de tijd gaan naar het einde van de kabinetsperiode van Balkenende IV en we ons bevinden bij de tijdelijke Kamercommissie Jeugdzorg. Unaniem zag de Kamer meerwaarde in de overheveling van alle jeugdzorg naar gemeenten, omdat de gemeenten de kinderen al in beeld hebben en de verschillende vormen van jeugdzorg vanuit vijf potten werden gefinancierd, wat ook niet altijd praktisch was. Echter, de boel dreigt finaal uit de bocht te vliegen. Met het verdwijnen van de schotten ontstaat een nieuw fenomeen. Gemeenten gaan de jeugdzorg op wel zes niveaus regelen: op wijkniveau, op gemeentelijk niveau, op benedenregionaal niveau, op regionaal niveau, op bovenregionaal niveau en op landelijk niveau. De kans is groot dat er een gigantisch bureaucratisch moloch van allerhande samenwerkingsverbanden ontstaat. Wie wat waar wanneer gaat doen, is nog onbekend, maar je kunt er donder op zeggen dat de 408 gemeenten er nog een flink robbertje over gaan vechten. «Ik heb drie slachtoffers van loverboys», zegt de een. «Ik heb er geen, dus ik betaal niet mee», zegt de ander. «Ja, maar jij hebt veel kinderen met drugsproblemen», zegt de een weer. Simpel stellen dat gemeenten er nu zelf over gaan, klinkt misschien goed, maar wie beslist er als er onenigheid ontstaat tussen die 408 gemeenten? Hoe lost de Staatssecretaris dat op? Ik heb er niets, niets, niets over gelezen.

Ik kom te spreken over een veel crucialer punt. Op dit moment is de tijdklem die wordt gehanteerd heel erg nauw. Hardrijders zijn doodrijders wordt er weleens gezegd. Sorry dat ik in dit debat opnieuw de analogie van de auto's kies, maar dat is ook voor de hand liggend omdat in de rapportage de toestand van de overheveling keurig wordt aangegeven met kleine stoplichtjes met een alarmerende boodschap. Van de 40 lichten staan er slechts 7 op groen. Bij oranje rem je, maar in plaats daarvan wordt gas bij gegeven. Dat zou je misschien 1 keer kunnen doen en misschien nog 2 keer, maar 33 keer door oranje scheuren levert gegarandeerd brokken op. Deze Staatssecretaris stapt niettemin achter het stuur. Waarop het vertrouwen gebaseerd is, blijft een raadsel. Het lijkt meer op puberale stoerdoenerij dan op zorgvuldig handelen. Men hangt straks op de kop in de vangrail met de jeugdzorgkinderen op de achterbank.

Mevrouw Agema (PVV): Mevrouw Ypma is onderdeel van de coalitie. Ik vind het eigenlijk net zo ontluisterend dat mevrouw Ypma deze vraag aan mij durft te stellen en niet de balk in haar eigen ogen ziet.

Voorzitter. Er kan naast mij nog even door worden gekibbeld, maar het gaat om wat ik nu ga vertellen. Deze tijdsklem is zo strak om 120 miljoen euro in te kunnen boeken voor 2015. Een luttele 120 miljoen! Ik heb geen 120 miljoen euro, maar met het woord «luttel» doel ik op het druppeltje dat deze 120 miljoen vormt op de gloeiende plaat van 50 miljard euro van het kabinet. Worden onze jeugdzorgkinderen het kind van de Brusselse rekening? De centen gaan boven de kinderen. Dat wringt. We zullen straks afgeknepen budgetten en beperkte contractering zien en als gevolg daarvan instellingen die omvallen. En dan? Wat gebeurt er? De financiering stopt ten dele, maar een instelling valt met 10% tot 20% minder financiering gewoon om. We zien het ook bij de verzorgingshuizen en straks ook bij de jeugdzorginstellingen. Ik zal niet spreken over opstapelende kinderlijkjes – dat is wat al te grof – maar dat het kind hier met het badwater weggegooid wordt, is maar al te evident.

Als het begrip «transformatie» zijn intrede doet, betekent dat steevast dat een project een chaos geworden is. Transformatie is iets anders, iets cruciaal anders dan verandering. Bij transformatie kun je immers niet meer terug. Het is de weg van rups naar vlinder, maar hoe deze vlinder eruit komt te zien, weet niemand. Vooralsnog is het een zielig schepseltje met kreupele pootjes en slecht werkende vleugeltjes. Wat had ze graag nog even in de cocon gezeten om sterk en mooi te worden. En nu ligt daar een uitgeput hoopje niks. Volgens mij kan de ambitie het beste verandering zijn en niet transformatie, een verandering waarbij er aanvankelijk voor de kinderen niets of zo min mogelijk verandert. Daarna, als het goed blijkt te gaan, na een poos, kun je gaan bouwen aan verbetering. Er moet een verandering komen en ergens heel ver in de verte transformatie.

De afgelopen weken hebben we flink wat brieven, mails, petities en noem maar op ontvangen over de jeugd-ggz. «Ik snap wel dat ze graag in de Zorgverzekeringswet willen, want aan een groeiruimte van 2,5% per jaar heb je wat. Dat is iets anders dan een korting van 15%.» Maar juist hier liggen de kans op en de must van demedicalisering en etikettering. Denk maar eens aan het drukke kind dat met ADHD wordt geconfronteerd, pillen krijgt en in zijn volwassen leven erachter komt dat hij nooit piloot zal worden.

Staatssecretaris Teeven: Voorzitter. Collega Van Rijn zal straks een aantal algemene opmerkingen maken als coördinerend bewindspersoon voor de jeugdzorg. Hij zal ook ingaan op de vraag of het wetsvoorstel op tijd de Kamer bereikt. Ik ga direct over tot de beantwoording van een aantal heel concrete vragen.

Mevrouw Bergkamp en de heer Van der Staaij hebben opmerkingen gemaakt over de samenwerking tussen gemeenten, de regionale samenwerking. Mevrouw Leijten deed dat ook door te vragen of het civielrechtelijk en het justitieel kader niet later moeten komen, omdat dit punt raakvlakken heeft met de regionale samenwerking. Ook mevrouw Ypma sprak hierover. Ik stel vast – dat is de mening van ons beiden – dat de samenwerkingsverbanden van de gemeenten robuust genoeg moeten zijn om voldoende aanbod en benodigde deskundigheid te kunnen garanderen. Er moet goed worden samengewerkt met de gecertificeerde instellingen en de relevante ketenpartners. De VNG heeft ons inzage gegeven, exact conform de afspraken, in de 41 regio's waarbinnen gemeentelijk wordt samengewerkt. Op dit moment is geen enkele van de 408 Nederlandse gemeenten nog een witte vlek, maar hier en daar denkt een enkele gemeente dat zij alles kan, zowel de vrijwillige hulpverlening als de gedwongen hulpverlening. Dat baart ons beiden zorgen. Het betreft een aantal terreinen, in ieder geval op het terrein van de jeugdbescherming en de jeugdreclassering, maar ook een aantal andere terreinen, zoals de gespecialiseerde zorg, waarbij ik denk aan het AMK, aan jeugdzorg-plus, aan specifieke jeugd-ggz en aan specifieke zorg voor jeugdigen met een verstandelijke beperking. Dat zijn soms kleine doelgroepen in bepaalde regio's, waarbij er een specifieke vraag bestaat voor een beperkt aanbod. Wij denken dan dat het nodig is dat er verdere regionale afspraken tussen gemeenten worden gemaakt om dat te garanderen. Dit doen wij niet door bureaucratische monsters te creëren, zoals mevrouw Agema in eerste termijn zei, maar doodeenvoudig door te zorgen dat er bijvoorbeeld door de jeugdreclassering heel goede afspraken kunnen worden gemaakt. Ik was vorige week bij de Stichting Verslavingsreclassering GGZ, die ook de jeugdreclassering voor verslaafde jongeren doet. Ik heb gesproken met iemand uit Apeldoorn en diegene gevraagd hoe het loopt in oostelijk Nederland en of daar goede afspraken kunnen worden gemaakt met de gemeenten. Dat is buitengewoon gecompliceerd. We hebben te maken met heel veel regio's. Daar moeten we nu ineens zaken mee doen. Terwijl we het nu doen met vier landelijke instellingen en vijftien regionale Bureaus Jeugdzorg, moeten we het naar ons oordeel straks met veel te veel doen. Dat zien collega Van Rijn en ik ook, net als de VNG.

Het is een «going concern»-proces. Er zijn in elk geval geen witte vlekken meer. In een groot aantal provincies, waaronder de drie noordelijke provincies, zijn de samenwerkingsverbanden voldoende robuust om de jeugdbescherming en de jeugdreclassering te kunnen garanderen. We denken dat er een goede oplossing is gevonden in Zeeland. Over sommige andere provincies maken we ons zorgen. Soms maak je je als Staatssecretaris ten onrechte zorgen. Je ziet dan bijvoorbeeld in de provincie Utrecht een groot aantal regionale samenwerkingsverbanden, maar daar is wel een buitengrens omheen gezet. Men zegt: we sluiten aan bij de buitengrens van de veiligheidsregio's. Als je dan met die zes regio's op bepaalde vormen van het vrijwillig kader en in het gedwongen kader gezamenlijk inkoopt en gezamenlijk afspraken maakt, dan moet het mogelijk zijn om het wel goed te organiseren. Er zijn ook nog een aantal zorgelijke provincies; dat kunnen we niet ontkennen. Daarom staan een aantal van die stoplichten op oranje. Dat houdt ons ook wakker, niet om vol gas te geven en vervolgens door rood te knallen, maar ook om te zorgen dat we op tijd óf door oranje rijden óf op tijd stoppen voor het rode stoplicht. Dat gaan we bijhouden. We bespreken dat continu met de VNG. Heel belangrijk is dat de buitengrenzen van de samenwerkingsverbanden, ook als het kleinere regio's betreft, op elkaar moeten aansluiten. De Staatssecretaris en ik denken voor een aantal vormen van gespecialiseerde hulp nog steeds aan de buitengrenzen van de veiligheidsregio's. Dat lijkt logisch aan te sluiten bij de indeling van de gerechtelijke kaart, bij het OM en bij de Raad voor de Kinderbescherming. In die zin kan ik mevrouw Leijten en mevrouw Ypma geruststellen. De Raad voor de Kinderbescherming maakt afspraken en probeert afspraken te maken met de regio's die al aan de buitengrenzen hebben getrokken. Dat werkt wel goed.

Er zijn nog probleemgebieden in Nederland. Daar is het nog niet voor elkaar, maar we blijven het komende halfjaar daar nadrukkelijk en intensief naar kijken. We denken dat het met de huidige planning goed haalbaar is om dat te realiseren. Collega Van Rijn en ik hebben geen reden om te twijfelen aan de intenties van de VNG, die scherp op het netvlies heeft dat dit een belangrijk punt is. Niemand zit erop te wachten dat we het proces van onderaf moeten bruuskeren door het van bovenaf te regelen. Gemeenten zitten daar niet op te wachten en wij ook niet. Het is wel goed om te signaleren en het heel goed in de gaten te houden. Dat is belangrijk.

Hiermee heb ik al een groot aantal vragen beantwoord van leden die zich daarover zorgen maken. De gecertificeerde instellingen zijn zich uiteraard aan het voorbereiden, maar lopen in delen van Nederland tegen dit probleem aan van te veel gemeenten, te veel samenwerkingsverbanden waarmee afspraken worden gemaakt voor een relatief gering aanbod. Dat zal anders moeten. Die samenwerkingsverbanden zul je groter moeten maken om te zorgen dat het veel effectiever kan. Als je het niet effectief doet en je het op deze manier blijft doen, dan kost het te veel. Ook om die reden, niet alleen vanuit het belang van kinderen, maar zeker ook vanwege financiële redenen, is het verstandig om daarmee door te gaan op deze lijn en dit proces niet te keren.

Mevrouw Bergkamp heeft gevraagd hoe cliënten worden betrokken bij de kwaliteitseisen. Mijn collega zal die vraag beantwoorden voor zijn deel van de portefeuille. De cliëntenorganisaties, LOC en LCFJ, zijn betrokken bij de totstandkoming van de normenkaders voor de jeugdbescherming en de jeugdreclassering. Daar zijn ze behoorlijk goed aangehaakt. Ik heb vandaag niet gehoord in het gesprek dat mijn collega en ik gevoerd hebben, dat op dat punt zorgen bestaan.

Mevrouw Leijten vond dat ik er wat karig vanaf kwam in het AO. Dank voor haar specifieke vraag. Zij vroeg of civiel en straf niet later moeten worden gefaseerd. Ik denk dat dit een slecht idee is. Het uitgangspunt is dat nu juist het hele palet wel naar de gemeenten toe moet, zodat je «één plan, één gezin» krijgt. Daar werd af en toe verschillend over gedacht, maar uiteindelijk is het wel de politieke keuze geweest. Als je dat nu weer anders gaat doen, mis je weer de integraliteit. Ik denk dat we dit wel moeten doen. De grootste bottleneck, die collega Van Rijn en ik heel nadrukkelijk zien, is niet dat het niet van onderaf komt bij de gemeenten, maar juist dat er te weinig van onderaf komt. Sommige gemeenten gaan nog niet intensief met elkaar samenwerken op dat terrein. Dat proces zullen wij goed bewaken. We zullen zorgen dat de stoplichten niet op rood gaan en zullen proberen het zo te bewerkstelligen dat een aantal lichten op groen staan, ook op het terrein van de regionale samenwerking.

De heer Voordewind heeft mede namens mevrouw Ypma gevraagd hoe het staat met de uitvoering van de motie-Ypma/Voordewind over eigen kracht. Op dit moment wordt op mijn departement gewerkt aan de nadere memorie van antwoord. Daarin wordt ingegaan op die vraag en op de wijze waarop wij aankijken tegen de financiering. Zoals bekend ligt dat wetsvoorstel nog in de senaat. Na aanvaarding van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer heb ik een ex-ante-uitvoeringsonderzoek laten verrichten. Hierin is onder meer gekeken naar de effecten van de amendementen op het wetsvoorstel voor de uitvoering, ook in termen van korting. In het rapport staat dat met de wettelijke verplichte inzet van het netwerkberaad, toch hoge kosten worden verwacht: 12 miljoen in het gemiddeld scenario. Daar staat tegenover dat wordt gewezen op de voordelen die een eerdere inwerkingtreding van juist die bepalingen met zich brengen: minder kinderen die uiteindelijk te maken krijgen met het gedwongen kader. Dat zijn voordelen voor het kind en het gezin, waardoor een uiteindelijke jeugdbeschermingsmaatregel minder ingrijpend hoeft te zijn. Ik heb het geld overigens nog niet. We toveren dat niet zomaar uit onze hoge hoed; ik wijs in dat kader op de discussie over de gevangenissen. Dat is buitengewoon lastig, maar we zijn er druk mee bezig. We realiseren ons heel goed wat er in de door de Kamer aangenomen motie staat.

Staatssecretaris Teeven: Ik vind het altijd leuk om te horen hoe de heer Voordewind toch in staat is om in elk algemeen overleg de vreemdelingenportefeuille er weer bij te halen. Ik had het vandaag niet kunnen bedenken, maar het is toch knap dat hij dat weer voor elkaar krijgt. Ik moet hem wel teleurstellen op dit punt. De vreemdelingendetentie wordt natuurlijk niet opgedoekt, maar dat weet de heer Voordewind. Dat is heel goed. Er wordt wel bezuinigd. Die bezuiniging is ook al keurig ingeboekt, dus daar kan ik het geld in ieder geval niet vandaan halen.

Mevrouw Ypma heeft mij gevraagd of er voldoende kan worden geëxperimenteerd. We hebben dat opgenomen in artikel 12.1 van de nieuwe wet. Dat is echt het innovatieartikel in de wet. Collega Van Rijn zegt er zo direct iets over of het voorstel op tijd naar de Kamer komt.

Staatssecretaris Van Rijn: We hebben nog anderhalf jaar te gaan tot 1 januari 2015. Een aantal leden heeft dat ook al gezegd. We kunnen constateren dat alle partijen, met een streep onder «alle», volop aan de slag gaan en zijn met hun voorbereidingen. Bij alle discussies die we voeren over transitieplannen, over het rapport van de commissie-Geluk, over de vraag hoe het zit met de regio's en de regio-indeling, moeten we één ding bedenken. Ik geef overigens toe dat dit een positieve blik is. We hebben en krijgen al reeds aan de vooravond van de wet heel veel vraagstukken, problemen, detailkwesties en samenwerkingskwesties in beeld waarmee we rekening kunnen houden bij de verdere invoering. Al voordat we de wet bespreken, zijn we bezig om na te denken en te praten over de kwesties die we tegenkomen. Dat is precies de reden waarom we de transitiecommissie hebben ingesteld. Die is er niet alleen om te meten welke stoplichten er technisch nodig zijn en welke er groen en rood zijn, maar juist ook om te voorspellen welke stoplichten eraan komen en welke over anderhalf jaar op groen moeten staan om te zorgen dat dit een goed proces is. We vergeten het weleens in de hele discussie, maar het is van grote waarde dat we nu al nadenken over wat er allemaal komt en dat we een externe commissie hebben gevraagd om dat met ons te doen en elke keer een rapportage uit te brengen waarin staat hoe we ervoor staan en waarop we in de volgende periode moeten letten. Ik kom daar nog uitgebreid op terug.

De stelselwijziging is een uitermate complexe operatie. De woordvoerders hebben dat benadrukt. Het zijn eigenlijk een stuk of vijf, zes stelselwijzigingen in een. De provinciale verantwoordelijkheid verandert. De verantwoordelijkheid van de verzekeraars en zorgkantoren verandert. Er veranderen zaken op het terrein van de Zorgverzekeringswet en de AWBZ. Verantwoordelijkheden van Justitie gaan naar de gemeenten. Er zijn al doeluitkeringen. We hebben de gesloten jeugdzorg. Het zijn zes hervormingen ineen. Niemand mag en kan ontkennen dat dit een spannende complexe operatie is die ongelooflijk veel energie vergt van alle partijen en die het noodzakelijk maakt om met een helder transitieplan te komen, waarover we regelmatig rapporteren en waarmee we wakker worden gehouden. Het doel daarvan is dat de stelselwijziging een succes wordt. We voeren geen stelselwijziging door omdat we een stelselwijziging willen. Het is allemaal begonnen met het gedachtegoed dat in de Kamer al jarenlang aan de orde was, dat betrekking heeft op de vraag hoe we de zorg aan het kwetsbare kind kunnen verbeteren. Daarbij gaat het om de volgende zaken: meer preventie, meer aansluiten op eigen kracht, meer inzetten van het sociaal netwerk, demedicaliseren, eerder de juiste hulp op maat, integrale hulp vanuit «één gezin, één planregisseur», meer ruimte voor professionals en minder regeldruk. Ongeacht of er bezuinigd moet worden, is deze operatie inherent en inhoudelijk goed. We hebben de stellige verwachting, die overigens bevestigd is door de parlementaire onderzoekscommissie, dat de jeugdhulp hierbij gebaat is. Het is goed om te spreken over de vraag of aan alle bestuurlijke en financiële randvoorwaarden is voldaan. We zetten daarvoor alle metingen en alle termen die je daarvoor kunt bedenken, in. Uiteindelijk zal dat de toetssteen zijn of de zorg voor het kind beter wordt.

We spreken vandaag over de voortgang. Dat doen we aan de hand van het Transitieplan Jeugd, een afsprakenkader dat met Rijk, VNG en IPO is gemaakt. Het is een heel belangrijk sturingsinstrument, dat op verzoek van de Kamer is ingezet, om gedurende het hele proces tot 1 januari 2015 zichtbaar en meetbaar te maken waar we staan, zodat we het proces ook kunnen volgen. Wat mij betreft maken we na de zomer weer een update van het transitieplan, zodat we niet alleen kunnen laten zien wat we van plan zijn, maar ook een update kunnen geven over de stand van zaken.

We hebben ook de tweede voortgangsrapportage van de transitiecommissie. Het verhaal over waar we nu staan, deel ik in een paar blokjes in. Ten eerste. Wat is de stand van de landelijke kaders: wetgeving, budget en cijfers? Ten tweede. Hoe zit het met de regionale transitiearrangementen? Die vraag is door diverse leden aan de orde gesteld. Ten derde de transformatie en de ondersteuning van gemeenten bij experimenten; hoe gaan we de inhoudelijke slag met elkaar maken? Ten vierde. Het is goed om een aantal dingen te zeggen over de jeugd-ggz omdat daar ook een aantal vragen over is gesteld, niet alleen in deze Kamer, maar ook in het veld.

Ik kom te spreken over het rapport van de transitiecommissie. Het is heel goed dat de transitiecommissie op deze wijze aan ons rapporteert. Om het met de filosoof Aristoteles te zeggen: «Je hebt een beetje geluk nodig om gelukkig te worden.» Dat is misschien ook wel de kern van het rapport van de transitiecommissie. Er staan drie grote aanbevelingen en boodschappen in. In de eerste plaats wordt de aanbeveling gedaan om inzicht te geven in de landelijke kaders en in de wijze waarop de verantwoordelijkheid is geformuleerd in de wet. In de tweede plaats wordt er aanbevolen om inzicht te geven in de middelen. In de derde plaats wordt er aanbevolen om inzicht te geven in de vraag. Ik loop de punten langs. De planning van de landelijke kaders is nogal gedetailleerd opgenomen in het transitieplan. Het ligt helemaal op schema, inclusief de wet, die ik hoop volgende week aan de Kamer te kunnen aanbieden, zodat zij in de procedurevergadering van aanstaande woensdag in de gelegenheid is om de procedure te bespreken. Ik ga niet over de agenda van de Kamer, maar ik heb dan in ieder geval mijn bijdrage geleverd om te kijken of er in de Kamer afspraken gemaakt kunnen worden over de behandeling. Het geeft meer duidelijkheid voor gemeenten, jeugdhulpaanbieders en iedereen die ernaar kan kijken. Overigens breng ik daarbij de nuance aan dat er een uitgebreide consultatie over de wet heeft plaatsgevonden. Er is ook heel veel overleg gevoerd. Natuurlijk wordt de wet openbaar bij het uitkomen daarvan. Iedereen kan zien wat het geworden is. Gelet op het gevoerde overleg, op alle internetconsultaties en op alles wat er tot nu toe over besproken is, is er al heel veel bekend. Dat neemt niet weg dat het heel goed is dat we volgende week de wet openbaar hopen te maken.

Een punt dat gemeenten onder onze aandacht hebben gebracht en dat wij zelf heel belangrijk vinden, is het inzicht in de middelen. Op welke wijze krijgen gemeenten steeds meer vat op en begrip van wat er in hun gemeente gebeurd is op diverse terreinen? Inherent aan de zes stelselwijzigingen is dat dit een hele klus is. Je moet immers de middelen van de ggz, de AWBZ, de provinciale jeugdzorg en de gesloten jeugdzorg op een rij zetten om na te gaan wat er precies op de gemeenten af komt. In de meicirculaire van 2013 hebben we de hoogte van het budget en de verdeling voor 2015 op basis van de historische gegevens over het gebruik van jeugdzorg op gemeentelijk niveau bekendgemaakt. In de meicirculaire van 2014 wordt vervolgens bekendgemaakt wat de budgetten per gemeente zijn op basis van objectieve verdeling. Die wordt geleidelijk van kracht om ook hier weer een zachte landing te bewerkstelligen. In mei 2013 hebben we berekend dat voor alle sectoren van de jeugdzorg samen 3,3 miljard euro naar het Gemeentefonds zal worden overgeheveld. We hebben de Algemene Rekenkamer gevraagd – de woordvoerders hebben dit rapport misschien gezien – om die berekening te controleren en na te lopen. De Rekenkamer heeft gezegd dat dit een zo goed mogelijke berekening is. Hij heeft precies aangegeven op welke posten nog nadere besluitvorming zou moeten plaatsvinden en op welke wijze onzekerheden op dat punt zouden kunnen worden weggenomen. In de meicirculaire van 2014 zullen we dan ook het definitieve bedrag per gemeente bekendmaken op basis van de op dat moment meest recente gegevens.

Er is gevraagd hoe het zit met het historisch inzicht in de vraag. De CBS Jeugdmonitor bevat sinds eind mei van dit jaar een overzicht van het aantal jongeren van 0 tot 18 jaar dat gebruik heeft gemaakt van verschillende jeugdzorgvoorzieningen. Die gegevens zijn samengesteld door het Sociaal en Cultureel Planbureau in samenwerking met Cebeon. De cijfers hebben betrekking op de jaren 2010 en 2011. Daaruit kun je ongeveer afleiden wat het gemiddelde budget per zorgvorm is door het gewoon te delen door het aantal cliënten. Het is een indrukwekkende lijst, maar ik kan van bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam zien aan hoeveel cliënten AWBZ-jeugdzorg is verstrekt. Dat kan tot en met de gesloten jeugdzorg aan toe. Het gaat om 2.370 maal AWBZ-jeugdzorg en 5 maal gesloten jeugdzorg. Dat is een ingewikkelde exercitie, maar gemeenten kunnen aan de hand van deze lijsten het aantal cliënten voor verschillende vormen van hulp in hun gemeente zien. Je kunt aan de hand van de gemiddelde budgetten nu al bekijken wat het ongeveer gaat betekenen. Naarmate de budgetverdeling helderder wordt op basis van de meest recente cijfers, kun je heel goed anticiperen. Ik spreek met wethouders die zeggen: ik kan in de komende periode in overleg treden met de zorgaanbieders over de vraag hoe ik het de komende periode precies moet doen met die 2.600 mensen in mijn gemeente.

Staatssecretaris Van Rijn: Dat klopt. Gemeenten moeten echter historisch inzicht hebben in wat er gebeurt. Op grond daarvan geven we nu, al anderhalf jaar van tevoren, budgetindicaties. Die cijfers optimaliseren we nog een keer, zodat we de meest recente cijfers voor 2014 hebben. Dan moeten we met elkaar praten over de objectieve verdeelsleutel, die anders zal zijn dan het historische budget. Ik voorspel dat we over het vaststellen van de precieze verdeelsleutel nog een flinke discussie zullen krijgen met gemeenten, tussen gemeenten en waarschijnlijk ook met de Kamer. Dat is precies het proces dat we gaan volgen: historie zichtbaar maken, cijfers actualiseren en vervolgens objectieve verdeelsleutels met elkaar afspreken die gebaseerd zijn op de problematiek. Het klopt inderdaad dat je dit op basis van objectieve grondslagen zult moeten doen.

De kosten per zorgvorm zijn ook uit te rekenen. Het is heel interessant dat daarover heel andere beelden kunnen bestaan. Je ziet dat de kosten per zorgvorm heel erg verschillen. Dit kan betekenen dat we heel anders tegen jeugdzorg gaan aankijken dan we nu doen. De essentie van de benadering is dat we behandelen, begeleiden en beschermen in één hand brengen. Er bestaat heel veel discussie in het veld over wat dit betekent. Neemt de begeleiding bijvoorbeeld heel erg toe ten koste van behandeling of komt de behandeling niet onder druk te staan? Het wordt nu heel belangrijk dat we in één hand kunnen kijken wat de goede interventie is, welke kosten daarmee zijn gemoeid en wat de beste ingreep is. Ik onderschrijf het beeld dat mevrouw Van der Burg gaf over de vrouw die in de NRC stond, die een enorme zoektocht heeft moeten meemaken langs psychiaters, kinderhulpverleners, jeugdhulpverleners, al dan niet in een instelling. Daarbij was het illustratief dat zij in die zoektocht heel veel verschillende hulpverleners tegenkwam en dat er steeds geen knoop werd doorgehakt. Juist omdat we behandelen, begeleiden en beschermen in één hand brengen, zijn we in staat om snel te behandelen als dat nodig is en niet te behandelen als dat niet nodig is. Dat valt precies onder de uitgangspunten die we hebben vastgesteld als vergezicht in het denken over het nieuwe jeugdstelsel.

De landelijke Jeugdmonitor biedt nog een andere toepassing voor de individuele gemeenten: de Lokale jeugdspiegel. Hiermee kan vergelijkende informatie over de jeugd in de gemeente worden opgevraagd. Die toepassing komt binnenkort beschikbaar met gegevens over het zorgverbruik, naast de nu al beschikbare gegevens over de gezondheidssituatie in de gemeente. Gemeenten krijgen van de zorgverzekeraar en de bovenregionaal werkende aanbieder inzicht in de kosten en relevante gebruikscijfers. We zijn bezig met Vektis, de zorgverzekeraars en de zorgkantoren om de data die daarin zit, te ontsluiten voor de gemeenten. Zo kennen ze niet alleen de toegekende budgetten, maar ook het daadwerkelijke declaratieregime. Zo wordt niet alleen gekeken welke budgetten er zijn verstrekt, maar ook hoe het gebruik precies is geweest.

Ik behandel dit punt heel uitgebreid, omdat het heel essentieel is dat we die gegevens per gemeente verstrekken. Dat doen we nu al. Dit betekent dat dit nu al per zorgvorm bij de gemeente beschikbaar is. Daarmee gaan we door. We doen dat om te bewerkstelligen dat gemeenten nu al op basis van al deze informatie beleid kunnen maken, kunnen gaan nadenken over de vraag hoe ze dat gaan doen, en met hun zorgaanbieders overleg kunnen voeren over de vraag of het continu moet zijn of dat er wijzigingen moeten worden ingebracht.

Ik kom op het derde punt: de regionale transitiearrangementen. Dat is overigens een mooi scrabblewoord. We hebben intensief gesproken met de VNG over de vraag hoe we bewerkstelligen dat in die grote verandering, die op 1 januari 2015 optreedt, waar nodig een zachte landing plaatsvindt en dat je waar die niet nodig is, omdat je veranderingen en zorgvernieuwing wilt doorvoeren, daar de ruimte voor hebt. Wij dachten in de eerste plaats eraan om een generieke afspraak te maken, bijvoorbeeld x% van het budget is in het eerste jaar beschikbaar. Nadat we daar heel intensief over hadden gediscussieerd, stelden we vast dat dit te gemakkelijk is. We zouden dan met elkaar een regel hebben afgesproken waarover je niet anders kunt discussiëren dan in de zin van: zullen we 65 of 95 doen; weet je wat, we doen het op 80. In plaats daarvan hebben we gezegd om het inhoudelijk aan te pakken. We zorgen dat alle regio's, de gemeenten met hun aanbieders, met de zorgverzekeraars en met de provincies nagaan welke afspraken er gemaakt moeten worden over het transitiearrangement. Dat kunnen eenjarige of meerjarige afspraken zijn. Dat is afhankelijk van de situatie in de gemeente. We winnen met deze uitvinding, die in nauw overleg met de transitiecommissie is gedaan, zoals is te zien in het rapport, enorm veel tijd. We beschikken hopelijk aan het eind van het jaar niet alleen over allerlei cijfers en over het antwoord op de vraag hoe het precies zit met allerlei wet- en regelgeving, maar ook over de wijze waarop men van plan is om de zachte landing, de continuïteit van zorg, niet alleen voor de patiënten, maar als het nodig is ook voor de infrastructuur, te bewerkstelligen. We hebben de transitiecommissie gevraagd om die plannen te beoordelen. Er wordt niet alleen gewacht tot oktober; het gebeurt ook tussentijds. De transitiecommissie geeft ons een advies of de plannen deugen of niet. We weten dan eind oktober of er goede plannen liggen, zodat de transitie met een goede landing tot stand kan komen of dat we moeten ingrijpen. We hebben zelfs het zware instrument van de aanwijzing ingezet. Ik ben er overigens van overtuigd en hoop van harte dat de inzet daarvan niet nodig zal zijn. We kunnen die vangrails met elkaar maken.

Ik heb in overleg met alle zorgpartijen bovendien gevraagd om de aandachtspunten aan te geven over de wijze waarop de transitieplannen straks worden beoordeeld: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de transitiecommissie straks weet hoe zij die plannen moet beoordelen? Vandaag heb ik overleg gevoerd met de regiegroep. Ik heb gemeenten, zorgaanbieders, patiënten- en consumentenorganisaties en andere partijen gevraagd om mij binnen twee weken aan te geven wat vanuit hun optiek de aandachtspunten zouden moeten zijn voor de transitiecommissie, die meegenomen kunnen worden bij de beoordeling van de transitieplannen.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Ik verontschuldig mij alvast dat ik straks even naar de plenaire zaal moet voor een ander debat. We besteden in dit debat veel tijd aan alle beren op de weg. Voornamelijk de SP en de PVV zeiden dat er maar uitstel moet komen. Dat zeiden ze ook al in het vorige debat. Wat dat betreft, hoor ik niet veel nieuws. Ik geef zeker toe dat de combinatie met de bezuinigingen, ook vanuit de parlementaire werkgroep, zeer onwenselijk was. We zitten er nu eenmaal mee. Om nu de trein te stoppen, lijkt mij zeer onverstandig.

Ik heb een vraag aan de Staatssecretaris over de toekomst, het jaar 2014. Enkele gemeenten – ik praat even niet over de stadregio's – zoals de gemeente Utrecht, willen al van start gaan, maar zien nog bepaalde belemmeringen om te werken zoals zij dat willen vanaf 2015. Kan de Staatssecretaris toezeggen dat hij naar die belemmeringen wil gaan kijken met de gemeenten die dat al zouden willen?

Staatssecretaris Van Rijn: Voorzitter. Het is misschien goed om apart in te gaan op de vragen over de transformatie. Een belangrijk doel van de stelselwijziging is dat wij niet alleen de verantwoordelijkheden veranderen, maar ook dat we inhoudelijk een aantal dingen veranderen. Mevrouw Ypma zei dat er in diverse gemeenten al volop wordt geëxperimenteerd met de transformatie, met de toegang tot jeugdhulp, met het verlenen van de ambulante hulp en met het instellen van multidisciplinaire teams. Ik kom heel weinig gemeenten tegen die nu heel erg aan het nadenken zijn over de vraag hoe ze dat allemaal op een heel andere manier gaan aanbesteden. Ze zijn vooral bezig met de vraag hoe ze buurt- en wijkteams gaan maken waarin het behandelen, begeleiden en beschermen op integrale wijze gebeurt. Ik krijg meer verzoeken om dat mogelijk te maken dan op een andere manier met de jeugdhulp aan de gang te zijn. We ondersteunen de gemeenten op verschillende manieren. We zullen de experimenten die nu al plaatsvinden ook in kaart brengen en die aan alle gemeenten ter beschikking stellen. Er zijn allerlei bijeenkomsten en extra etalages met goede voorbeelden waarin dat voor alle gemeenten zichtbaar wordt gemaakt. Daarnaast hebben we, zoals te lezen valt in het rapport van de transitiecommissie, een voorstel voor een transformatieagenda opgesteld. Die is er juist op gericht om eigenlijk al in het spoor van de verandering in bestuurlijke zin nu alvast na te denken over de vraag wat onze agenda moet zijn voor die transformatie. Ook daar heb ik toevalligerwijs vandaag over gesproken met partijen. Ik heb gevraagd of het niet goed zou zijn om ook eens even apart, ook in de regiegroep, te spreken over de vraag hoe de transformatieagenda eruit komt te zien, zodat we ook weten wat er allemaal op de agenda zou moeten komen en wat de prioriteiten zijn. De commissie heeft daarover een wijs advies uitgebracht. Zij zei dat we de transformatieagenda waarmee we nu bezig zijn, misschien na de zomer zouden moeten vaststellen, maar dat dit een proces van meerdere jaren is. Je kunt dat niet allemaal regelen op 1 januari 2015. Dat kwam ook in de discussie met mevrouw Bruins Slot aan de orde. De transitiecommissie adviseert de gemeenten om een soort focus op te stellen van wat ze minimaal aan vernieuwing hebben gerealiseerd op 1 januari 2015. Het lijkt mij wijs dat we een transformatieagenda hebben waarin we kunnen zien wat we allemaal willen. Die agenda moeten we met alle betrokken partijen weten op te stellen. Vervolgens bepalen we de focus wat we op 1 januari 2015 met elkaar gerealiseerd willen hebben.

Dit sluit overigens ook nauw aan op het punt van mevrouw Van der Burg, die zegt: ik snap dat je de effectiviteitsdiscussie, die al jaren bezig is, niet zomaar nu even kunt afronden en toepassen. Maar het is wel heel essentieel om dat wat je al kunt weten, nu al in het proces mee te nemen. Ik kan mij voorstellen dat de effectiviteitskant, die je mee wilt nemen in de zorginkoop, ook een rol speelt bij de transformatieagenda. Mevrouw Van der Burg vroeg mij of ik bereid was, dat met partijen te bespreken. Ja, daartoe ben ik gaarne bereid.

Het is misschien goed om nu ook enige aandacht te geven aan de jeugd-ggz. Met dit wetsvoorstel wordt de jeugd-ggz tot 18 jaar uit zowel de AWBZ als de Zorgverzekeringswet overgeheveld naar de gemeenten. Ik ben mij er ook zeer van bewust dat het overhevelen van de jeugd-ggz complex is en uitermate zorgvuldig moet gebeuren, zodat de kwaliteit en continuïteit van zorg voor deze kinderen voorop blijft staan. Laat ik duidelijk zijn dat ik alle signalen uit het land, zoals de petitie over de jeugd-ggz, maar ook van andere betrokkenen, zeer serieus neem. Het is belangrijk om naar de oprechte zorgen van de betrokken professionals te luisteren en samen toe te werken naar een zo goed mogelijke decentralisatie. Ik betrek ook alle partijen bij de voorbereiding. Vanuit VWS hebben we vorige week uitvoerig met de initiatiefnemers van de petitie gesproken. Zij geven ook aan op zich wel achter het doel van de stelselwijziging te staan, maar wel zorgen te hebben of het allemaal zorgvuldig gaat en of kwetsbare kinderen niet in het gedrang komen. Er zijn dus zorgen over de uitwerking. Die neem ik ook uitermate serieus. De reden om het met elkaar te verbinden is nu juist dat we betere zorg willen. Dan moeten we de zorgen die op dat punt geuit worden, uitermate serieus nemen.

Zoals ik al een aantal keren heb benadrukt, is het voor kinderen van belang om behandeling, begeleiding en bescherming integraal te bekijken. In sommige gevallen moet je immers beginnen met behandelen en moet je niet met jeugdhulp beginnen als die niet toepasbaar is. We hebben ook een demedicaliseringsagenda. Er is gebleken dat in sommige gevallen te snel naar medicatie is gegrepen terwijl er op een andere manier had moeten worden ingegrepen. Die discussie is de essentie van de operatie. Ik begrijp de zorgen op dit punt. Als je behandeld moet worden, moet je behandeld kunnen worden. Er moeten waarborgen zijn om dat te doen. Er zijn specifieke zorgpunten geuit. Daarover zijn vragen gesteld in de Kamer. Naast de plicht voor de gemeente om adequate zorg in te kopen, blijft de verwijzing van de huisarts gewoon bestaan. Die wordt wettelijk verankerd. We hebben er expliciet aandacht voor dat de jeugd-ggz en de volwassenen-ggz op enig moment met elkaar verbonden moeten zijn, omdat ggz-klachten niet overgaan als je 18 jaar en 1 dag bent geworden. Dit houdt in dat er heel goed moet worden samengewerkt tussen gemeenten en zorgverzekeraars en dat daarover goede afspraken moeten worden gemaakt. De voorbereidingen op dat punt vinden nu ook al plaats.

Er zijn eveneens zorgen geuit over de expertise en de kwaliteit van de jeugd-ggz. Er is gevraagd of die niet verloren gaan als de jeugd-ggz naar de gemeenten wordt overgeheveld. Ik wijs erop dat in de nieuwe wet wordt geregeld, zoals we al eerder besproken hebben, dat landelijk geldende kwaliteitseisen blijven gelden, dat de kwaliteitseisen van de gezondheidszorg blijven gelden, zoals de wet geneeskundige behandeling en de Wet BIG, dat de opleiding en de beroepsregistratie landelijk geregeld zijn en dat er rijkstoezicht is op de kwaliteit van zorg. Dat is juist om te voorkomen dat specialistische kennis verdwijnt en door gemeenten zou moeten worden opgebouwd.

Als sluitstuk, of misschien moeten we zeggen beginstuk, heb ik de afgelopen periode overleg gevoerd met de zorgverzekeraars en de gemeenten over de vraag of we ook afspraken zouden moeten maken over het proces van inkoop van ggz, bijvoorbeeld door in opdracht van de gemeenten de zorgverzekeraars nog een tijdje de zorginkoop te laten doen, zodat we de opgebouwde kennis en kunde niet verloren laten gaan en er een zachte landing op dat punt zou kunnen plaatsvinden. Dat overleg is nog niet afgerond, maar ik heb zeer goede hoop dat we daar goede afspraken over zouden kunnen maken. Zowel de gemeenten als de zorgverzekeraars zijn zich namelijk zeer bewust van het feit dat juist op dit punt de kennis en kunde die nu zo langzamerhand verworven is en de kwaliteit die tot stand is gebracht, juist in de overgangsfase ongelooflijk geborgd moet zijn. Ik heb dat gesprek gevoerd. Het zal worden voortgezet. Ik heb met de VNG en Zorgverzekeraars Nederland afgesproken dat ze deze gedachte aan hun leden gaan voorleggen. Binnenkort komen we weer bij elkaar. Ik heb er vertrouwen in dat op dit punt verstandige afspraken gemaakt kunnen worden. Ik ben mij er zeer van bewust dat dit een heel belangrijk punt is, waarmee wordt gewaarborgd dat niet alleen de zorginkoop in technische zin goed loopt, maar dat ook dat de kennis en kunde die daarvoor nodig is, op een goede manier wordt geborgd in de overgang en goed wordt overgedragen aan de gemeenten waar dat aan de orde is.

Staatssecretaris Van Rijn: Als er problemen zijn met jeugdigen, is het essentieel om behandelen, beschermen en begeleiden in één hand te brengen. Immers, ook in de tijd gezien zou je wisselende interventies moeten doen. Na het 18de levensjaar is er niet zozeer sprake van jeugdzorg, ongeacht of het gaat om behandeling, begeleiding of bescherming, maar is het vaak behandelen conform de Zorgverzekeringswet geworden. Juist vanwege de interactie in de ggz voor de jeugd in de situatie dat je moet beoordelen of er behandeld, beschermd of begeleid moet worden, is het heel essentieel dat dit gebeurt. Wat ik essentieel vind in de operatie is niet zozeer de vraag of de ggz naar de gemeenten gaat. Als er bekeken moet worden wat de beste interventie voor een kind is, is het essentieel dat de ggz daar in een veel eerdere fase bij betrokken is dan tot dusver het geval was. We hebben wel veel discussie over de vraag of we niet te weinig zouden kijken naar de mogelijkheden en de kennis en kunde van de ggz bij het behandelen van kinderen, maar juist aan de voorkant kan het nu al bekeken worden, zodat een specialist kan zeggen dat er moet worden behandeld in plaats van dat jeugdhulp wordt ingezet. Dat moet al in een vroegtijdig stadium plaatsvinden. Als je de verhalen nu ziet van mensen die in de zoektocht al bezig zijn geweest met verschillende hulpverleners, is het belangrijk dat het juist aan de voorkant al wordt bekeken en niet in de loop van het proces. Daarom is het in de jeugdzorg – laat ik genuanceerd zijn – helemaal niet zo'n gekke gedachte om daar waar je de afwegingen voor de jeugd moet maken, de ggz-behandelaar aan de voorkant van het proces erbij te betrekken, zodat hij zijn opinie kan geven over de vraag wat er wel of niet moet gebeuren. Dat gebeurt veel te weinig.

Ik heb al even gesproken over de samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars en over de vraag of het niet heel verstandig is om afspraken te maken over de inkoop van ggz in opdracht van gemeenten. Ik heb al gezegd dat ik goede hoop heb dat de gesprekken tot een vruchtbaar resultaat leiden. Het is ook heel belangrijk dat dit vervolgens een vertaling krijgt. Ik stel mij voor dat we, als dit gaat lukken, het niet alleen op landelijk niveau gaat over de vraag wat het betekent voor de wijze waarop we met elkaar omgaan, maar dat dit ook zijn doorwerking krijgt in de regionale transitieplannen, zodat je precies weet wat er op dat punt kan gebeuren.

Staatssecretaris Van Rijn: Het is nu al zo dat een vertegenwoordiging van cliëntenorganisaties deelneemt aan het bestuurlijk en het ambtelijk afstemmingsoverleg met veldpartijen. Dat is op landelijk niveau. Daarnaast willen we in de werkagenda kwaliteit van gemeenten de positie van de cliënt nog eens even apart bekijken en misschien verankeren. Middels het transitiebureau, met de VNG en de collega van Veiligheid en Justitie, onderzoek ik nu wat de positionering van cliënten en hun vertegenwoordiging kan zijn, ook in de nieuwe situatie. Dit betekent dat wij heel erg op die proactieve rol zitten. De cliëntenorganisaties praten niet alleen op landelijk niveau mee over de plannen, maar kunnen juist meedenken en meepraten over de ontwikkeling van de plannen op gemeentelijk niveau. Ik heb al gezegd dat ik ook bezie of we in de monitoring over de voortgang de specifieke ogen en oren van de patiënten een aparte plaats kunnen geven. Misschien kunnen we dat zelfs apart monitoren.

Mevrouw Keijzer stelde een specifieke vraag over de klinische ggz. De VNG heeft inmiddels in samenspraak met ons geïnventariseerd wat de specialistische zorgvormen voor landelijke of bovenregionale financiering zouden zijn. Vaak gaat het om een klein aantal cliënten, is het aanbod verspreid over het land, klein in omvang, maar wel heel specialistisch. Hierbij is geen substitutie op lokaal niveau mogelijk. De gemeenten denken op dit moment na over de vraag of ze dat eventueel op landelijk niveau inkopen. De VNG heeft mij beloofd, op dat punt zelf met voorstellen daarover te komen.

Ik heb de vraag of ik de planning haalbaar vind, al beantwoord. Ja, maar ik ben niet naïef. We kunnen met de transitieplannen en de stoplichtjes de voortgang volgen. Ik moet nog wel een opmerking over de stoplichtjes maken, bedenk ik mij nu. Heel veel stoplichten staan op december 2013, januari 2014 en maart 2014. Die stoplichten staan nog niet op groen. Dat zou ook heel raar zijn, want dan weet ik nu al dat ik klaar ben met de zaken die ik nu nog moet gaan realiseren. Dat zou dan een vrij merkwaardige serie stoplichten zijn. We weten nu al wat we allemaal moeten doen, wat er op groen staat, waar we gas moeten geven en wat er nog aan komt. Ik heb weinig verstand van het wegenverkeersreglement, maar dit lijkt mij toch een tamelijk adequate aanpak.

Mevrouw Bergkamp vroeg hoe de landelijke inkoop zich verhoudt tot de decentralisatie: is het een noodverband? Nee, het is geen noodverband. Het is de erkenning dat er soms zulke gespecialiseerde zorg nodig is dat je wel kunt denken dat je het op lokaal niveau kunt doen terwijl er helemaal geen kinderen zijn op dat lokale niveau die die vorm van zorg nodig hebben. Dan moet je het echt gezamenlijk doen, want een dag later kan er wel een kind zijn dat daar een beroep op doet. Juist in het borgen van goede zorg voor kwetsbare kinderen is het nodig dat dit op landelijk of bovenregionaal niveau wordt bekeken.

De heer Voordewind vroeg mij welke onderzoeken en adviezen lopen op het terrein van ADHD. Daarover lopen nogal wat onderzoeken. We zijn bezig om na te gaan hoe we, om het simpel te zeggen, grip kunnen krijgen op de demedicalisering. We hebben al een paar keer een actieplan over demedicalisering beloofd. We zijn daarover in overleg met het veld. Afgelopen april hebben we daar een nader gesprek over gehad. Mij valt op dat het niet zo eenvoudig is. Iedereen onderschrijft dat we het eigenlijk te veel doen, maar als je dan vraagt wat we moeten doen om het te verminderen, lopen de opvattingen niet helemaal parallel. Ik wil hier toch mee doorgaan omdat dit echt een belangrijk issue is. Ik heb de Kamer beloofd om met een actieplan over demedicalisering te komen. Ik ben in overleg met het veld om dat verder in kaart te brengen. Die toezegging staat.

De heer Voordewind vroeg hoe ik waarborg dat kinderen in de pleegzorg vrijwillig of gedwongen gebruikmaken van hetzelfde pleeggezin. Dat zetten we gewoon in de wet. Er moeten zorginhoudelijke redenen zijn om dat te veranderen. Anders loopt dat gewoon door.

Mevrouw Voortman heeft mij gevraagd hoe het zit met de doorloop van zorg voor dakloze jongeren tussen 18 en 22 jaar. Dat is nu al een specifiek aandachtspunt. Er is onder leiding van de VNG een aparte werkgroep gevormd voor jeugd-ggz, waarin er naar verschillende partijen wordt gekeken om dat te borgen. Ik ben het met mevrouw Voortman eens dat ook dit een essentieel element is, zeker voor een kwetsbare groep als dakloze jongeren. Dit is een van de punten op het lijstje met aandachtspunten voor de transitie die in oktober geregeld moeten zijn. Dit betekent dat we nu al een aparte werkgroep hebben gemaakt om te kijken hoe we de opvang kunnen verankeren. Dit punt zal natuurlijk ook worden meegenomen bij de regionale transitieplannen.

Mevrouw Voortman vroeg mij ook of ik erop wil letten dat het woonplaatsbeginsel geen belemmering vormt voor kinderen die uit huis gevlucht zijn. Er zijn inderdaad veel uitzonderingen mogelijk op het woonplaatsbeginsel. Dit is een expliciet aandachtspunt. Ik meen dat ik de Kamer ook nog apart rapporteer over de opvang van kwetsbare jongeren. Je ziet er veel discussie over. Ik wil op dit punt in overleg zijn en blijven met gemeenten. Dat zal in de toekomst ook zo zijn. Het kan niet zo zijn dat je, als iemand vanwege vluchtredenen in een andere gemeente terecht moet, te veel discussie krijgt over de vraag of diegene wel opgevangen kan worden. Ik zal de gemeenten daar zeer aan houden. Ik heb alle bereidheid om dat punt met de gemeenten te blijven bespreken.

Mevrouw Voortman vroeg verder of er in de Jeugdwet ook pgb-bepalingen worden opgenomen. Het antwoord daarop is ja.

Mevrouw Voortman vroeg voorts of ik wil nadenken over het instellen van een rapid response team om snel te kunnen reageren en bij te kunnen sturen waar dat nodig is. Ik wil dat punt inderdaad meenemen. We zijn er al een beetje over aan het praten met de VNG. Voor de transitiearrangementen willen we de ondersteuning specifiek gaan regelen. Ik wil graag het idee van rapid response teams daarbij betrekken.

Mevrouw Ypma vroeg mij of de profielen voor de opleidingen nog wel voldoen aan de nieuwe stelseldoelen. Dat is een goed punt. We zijn heel erg bezig met de professionalisering, geredeneerd vanuit waar we kwamen. We zijn bezig met een AMvB om de professionaliseringseisen te verankeren voor de voormalige provinciale zorg. Ik moet daar wel een nuance in aanbrengen. We willen een breed professionaliseringstraject in de wet regelen. In eerste instantie was dat van toepassing op de provinciale zorg. We willen dat nu verbreden. Andere sectoren hebben ons gezegd dat we een beetje moeten opletten omdat er bij hen al allerlei professionaliseringstrajecten lopen. Bij de invoering van de professionaliseringseisen wil ik rekening houden met verschillen die mogelijk zijn tussen sectoren. Zij geven aan dat er verschillende paden in zitten en dat ze al heel veel geld hebben uitgegeven aan eigen professionaliseringstrajecten. Zij zeggen: scheer het niet over één kam. Dat gaan we ook niet doen. De specifieke vraag of we niet ook naar de competenties moeten kijken gelet op de nieuwste inzichten in de jeugdzorg, neem ik graag mee. Ik ga niet over de opleidingen, maar het is een heel terecht punt dat ik graag met de beroepsgroepen en de onderwijsinstellingen wil bespreken.

Over de ruimte voor experimenten heb ik het al gehad, net als over de terechte oproep van mevrouw Ypma om te zorgen dat er meer aandacht voor de transformatie komt. Ik spreek daar binnenkort over met de regiegroep.

Ik meen dat ik op de opmerkingen van mevrouw Van der Burg rondom de effectieve jeugdhulp en het meenemen van bepaalde zaken bij de zorginkoop heb gereageerd.

De heer Van der Staaij heeft nog een aantal opmerkingen gemaakt over de jeugd-ggz. Ik wijs erop dat er sinds januari van dit jaar al een werkgroep jeugd-ggz is onder leiding van de VNG, juist om de kennis en kunde verder te verdiepen. Men is zelf al bezig om te zorgen dat borging van kennis plaatsvindt.

Mevrouw Leijten heeft gevraagd hoe het zit met de borging van de posities van de medewerkers. Dat is een belangrijk punt. Je kunt dat een beetje technisch zien: de overheveling gaat door, er worden misschien andere zorgaanbieders gecontracteerd of buurt- en wijkteams gemaakt. Het werken met regionale transitieplannen geeft wat dat betreft een kans, omdat voortijdig inzichtelijk wordt wat de consequenties zijn van de wijziging en de wijziging van afspraken met zorgaanbieders. Voor heel veel zorgmedewerkers zal het gaan om verandering van werk. Ik las toevallig dit weekend een boekje van Bureau Jeugdzorg Amsterdam, waar nogal een wijziging is doorgevoerd door vanuit de professie te werken in gezinsgerichte teams. Ik las daarin over de beleving van medewerkers. Zo las ik bijvoorbeeld dat men het eerst ongelooflijk vervelend en heel lastig vond om zo te werken. Men vindt het werken in een team heel anders. Men heeft er ontzettend aan moeten wennen, maar vindt het nu ook leuker worden. Dat zal niet een standaard zijn, maar het betekent wel dat we de arbeidsmarkteffecten in de gaten moeten houden. Aan de hand van de regionale transitieplannen kunnen we nagaan hoe de ontwikkelingen op dat vlak zijn. In de wet willen we ook borgen dat er, als er sprake is van een andere aanbieder, net als we bij de discussie over de Wmo hebben gehad, overleg moet plaatsvinden tussen de ene en de andere partij, ook over de overname van personeel. Ik kan niet garanderen dat er geen baan zal verdwijnen. Je kunt niet de jeugdzorg anders organiseren, minder hulpverleners bij een gezin over de vloer hebben en het efficiënter regelen zonder dat er iets verandert. Er zullen best veranderingen zijn. Maar met mevrouw Leijten ga ik erop letten dat het een zorgvuldig proces is. Met de transitieplannen krijgen we daar juist tijdig inzicht in. Ook hier moeten we voorkomen dat het niet eenzijdig wordt afgewenteld op de werknemers in de sector, die we qua kennis en kunde heel hard nodig hebben om de zorg naar de toekomst toe te borgen.

Staatssecretaris Van Rijn: Mevrouw Leijten heeft gevraagd of ik de aanbevelingen van de parlementaire werkgroep opvolg. Ik denk van wel, maar laten we ook dat met elkaar heel transparant maken. In de memorie van toelichting, waarin de aanleiding en de geschiedenis van de totstandkoming zullen worden beschreven, zal uitgebreid worden ingegaan op de bevindingen van de parlementaire enquête, pardon, werkgroep. We kunnen er dan uitgebreid over spreken. De Kamer kan dan beoordelen of de wet voldoet aan die uitgangspunten. In mijn optiek wijken we juist niet af van de uitgangspunten van de parlementaire werkgroep.

Tot slot. Ik heb al aangegeven dat dit een grote en belangrijke operatie is die veel werk vergt van het Rijk, gemeenten, zorgaanbieders en zorgmedewerkers. Het proces vereist ook dat we er echt bovenop zitten. Laten we niet uit het oog verliezen dat we de komende periode heel veel te maken zullen krijgen met de vraag hoe het gaat met de stoplichten, hoe het zit met de budgetten, of de inzichten voldoende zijn en of we precies op schema lopen. In deze operatie wil ik steeds boven water houden waarom we dit doen. Ik ga dat niet herhalen, maar de punten minder versnippering, efficiënter werken, preventie, dichtbij op maat zullen we heel erg op onze agenda moeten houden. Dat is precies de reden waarom ik in de komende periode extra aandacht wil besteden aan de transformatie.

Ik constateer dat we anderhalf jaar voor de boeg hebben waarin we qua formele kant redelijk op schema liggen en waarin nog heel veel aandachtspunten aan de orde zullen komen. Die zullen natuurlijk niet zonder risico’s en spannend zijn. We hebben een aantal vangrails en een aantal waarborgen aangebracht. Aan het eind van het jaar kunnen we kijken of we hieraan kunnen voldoen. Ook deze operatie is niet de operatie van de rijksoverheid. Hervormen van de jeugdzorg doe je samen, zeker omdat dit een hervorming is van zes verschillende stelsels. Al degenen die verantwoordelijkheid hebben gedragen en gaan dragen voor deze hervorming zullen met elkaar in overleg moeten zijn om gezamenlijk de regie te vormen. Alleen op deze wijze kunnen we een aanvaardbaar pad maken. Alleen op deze wijze kunnen we zorgen dat er continuïteit van zorg is waar dat nodig is en dat er niemand tussen wal en schip valt. Om mijn filosofen dan toch weer op het goede niveau te brengen, was het niet Godfried Bomans die zei: het grootste ongeluk is geluk dat niet ophoudt?

Mevrouw Bruins Slot (CDA): Voorzitter. Ik dank de Staatssecretarissen voor de antwoorden. Laten we vooral vooropstellen dat deze stelselherziening uiteindelijk bedoeld is om het kind centraal te zetten. Dat is lastig om in deze discussie vast te houden omdat ik zelf ook merk met alle andere collega's dat je ontzettend de techniek in gaat. We zullen voortdurend op het netvlies moeten houden dat het uiteindelijk om het kind gaat.

Vanwege de tijd behandel ik nog enkele korte punten. Mevrouw Keijzer heeft aan de Staatssecretaris gevraagd of hij er voorstander van is dat er ggz-expertise in de sociale wijkteams terechtkomt. Het antwoord daarop heb ik gemist.

Het was goed dat de Staatssecretaris aangaf dat de huisarts een verwijsfunctie krijgt met betrekking tot de jeugd-ggz. Maar als je het rapport van de Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd leest, is juist een van de waarnemingen dat de huisartsen nog enorm op achterstand staan, eigenlijk weinig betrokken zijn bij de stelselherziening en vaak ook weinig kennis hebben. Hoewel ik een aantal goede uitzonderingen ken, is dit toch het algemene beeld. Wat gaat de Staatssecretaris in overleg met bijvoorbeeld de beroepsgroep doen om de betrokkenheid te vergroten? Zonder de huisarts komen we immers niet verder.

We hebben kort met de Staatssecretaris gesproken over de samenhang met de andere decentralisaties. Hij heeft de principes goed uitgelegd, maar ik vraag hem vooral wat hij concreet gaat doen op dat punt om de gemeenten te ondersteunen.

De Staatssecretaris verwees naar de rol van Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en zei dat hij zo'n belangrijke rol daarin heeft. Ik wil de Staatssecretaris eraan herinneren dat ook in de rapportage staat dat de Minister van BZK de verwarring bij de gemeenten groter heeft gemaakt en enige ellende heeft veroorzaakt met zijn brief over gemeentelijke herindelingen, die niet echt bevorderlijk was voor dit proces.

Mevrouw Bergkamp (D66): Voorzitter. Ik concludeer dat komende maanden cruciaal worden voor het antwoord op de vraag of er sprake kan zijn van een verantwoorde transitie. Als ik de Staatssecretaris goed beluister, zal de transformatie nog jaren in beslag nemen. Ik ben blij met de toezegging dat er naar aanleiding van de motie van PvdA en D66 om meer te doen aan transformatie, een concrete transformatieagenda komt, zodat we ook weten wat er op 1 januari 2015 behaald wordt of moet worden. Voor mijn fractie staat zorgvuldigheid op nummer 1. Wij zullen de transitie goed volgen. Op basis van de wetsbehandeling zullen we een verantwoorde beslissing nemen.

Ik heb nog twee vragen. Ik vind het pleidooi van de SP en de PVV om zorgen te hebben over de medewerkers in de jeugdzorg, terecht. Ik zie nu al voorbeelden dat mensen salaris moeten inleveren. Dat is een heel slechte zaak. We moeten op een goede, sociale manier omgaan met de betrokken medewerkers van de jeugdzorg. Ik vraag daar expliciet aandacht voor bij de Staatssecretaris.

Ik heb nog een vraag over het inkoopproces. Kunnen gemeenten nu ook zeggen dat ze de inkoop zelf doen, los van alle landelijke, regionale en bovenregionale arrangementen? Misschien zijn er gemeenten die uit overwegingen van vrijheid zelf de inkoop willen doen. Kan en mag dat dan?

Mevrouw Van der Burg (VVD): Voorzitter. Ik dank de Staatssecretaris voor de beantwoording en de toezeggingen. Dat gaat natuurlijk met name over de outcomecriteria, maar ook over de rapportage over hoe het gaat met de inkoop van jeugd-ggz et cetera. Ik wil ook graag nog de toezegging over de nieuwe toetreders bij de regionale arrangementen. We hebben het hier wel over bestaande partijen, maar er moeten ook nieuwe toetreders in zitten. Als die er niet in zitten, hebben we een echt probleem. Ik denk ook aan de medewerkers van de nieuwe toetreders. Ik hoor een warm pleidooi voor bestaande contracten, maar we wilden toch een ander stelsel? Daar zullen ook veranderingen bij moeten zitten in het kader van verandering van aanbieders en een andere manier van werken. Een en ander moet overigens binnen de cao's plaatsvinden. De nieuwe en innovatieve toetreders breng ik hiermee even onder de aandacht.

Ik heb een vraag gesteld over de positie van het AMK. Ik zei dat voorkomen moet worden dat het kinddeel en de samenwerking met die partijen verloren gaan. Hoe ziet de Staatssecretaris dat?

We krijgen allemaal vragen van de jeugd-ggz om gesprekken et cetera. We gaan daar graag op in en we herkennen de zorgen, maar ik doe wel een oproep aan de jeugd-ggz. In het persbericht wordt gesproken over een witte vlek. Als die er is, zijn daar twee partijen bij betrokken. Het is ook in het belang van de jeugd-ggz. Ik weet dat men dat doet; men doet dat niet in de lobby. Men moet zorgen dat die witte vlek lokaal wordt ingevuld. Dat zijn twee kanten van de medaille. De jeugd-ggz is daar ook partij in. Wij zullen zeker kijken hoe dat proces verloopt.

Ik spreek tot slot mijn vertrouwen uit in de wijze waarop de Staatssecretaris dit proces aanpakt en de wijze waarop dit serieus wordt genomen. We zullen het heel kritisch volgen.

Mevrouw Leijten (SP): Voorzitter. Ik heb een hoop gehoord. Er komt een transitieagenda van de transitiecommissie. Die gaat vervolgens vaststellen wat de focus van het beleid zal zijn en gaat dat vertalen. Dat gaat ook doorwerken. Er worden heel veel partijen met elkaar in verbinding gebracht. Er zijn heel goede intenties die hoog op lijstjes staan. Er is heel veel overtuiging dat het goed komt. En vooral wordt er gezegd dat het met de beste bedoelingen wordt gedaan. Dit waren de goede, politiek heel handige antwoorden van de Staatssecretaris op toch wel scherpe vragen van onder anderen mevrouw Ypma. Zij vroeg of de Staatssecretaris kan garanderen dat de zorgverzekeraars en de gemeenten gegevens gaan uitwisselen. We hebben geen garanties gekregen, maar heel veel beloften. Ik vind dat eigenlijk een beetje jammer. Ik stel vast dat dit proces op dit moment heel erg een proces van bestuurders is. De transitiecommissie is van het Rijk. De VNG en het IPO overleggen vervolgens weer met onze Staatssecretaris. Waar is het kind? Waar zijn de medewerkers? Ik zie ze niet goed. Het is duidelijk dat ik een motie zal indienen over de banen en de loondump.

De Staatssecretaris begon met een quote van Aristoteles over geluk hebben. Ik hoop meer dat hij garanties gaat geven en dat we niet hoeven zeggen tegen onze jeugd: we hopen dat je het geluk hebt om in een gemeente te wonen die het goed heeft geregeld.

Staatssecretaris Van Rijn: Voorzitter. Mevrouw Bruins Slot vroeg of de ggz-expertise in de wijkteams terecht moet komen. Ja, daar ben ik groot voorstander van. Ik zie dat in veel gevallen nu ook al gebeuren. Dat kan een belangrijke, positieve impuls zijn voor het functioneren van de wijkteams.

Ik heb al gezegd dat ik de verwijzing door de huisarts wettelijk zal borgen. Mevrouw Bruins Slot heeft gelijk dat er uitwisseling van kennis en kunde moet plaatsvinden. Ik ben in overleg met de Landelijke Huisartsen Vereniging en de heer Van Eijck om te kijken of we een initiatief zouden kunnen nemen met de beroepsgroep om te zorgen dat de verbinding tussen jeugdzorg en huisartsen meer verankerd wordt. De heer Van Eijck is vanuit zijn verleden daar ook zelf zeer bij betrokken. Ik ga op dat punt samen met hem initiatief nemen.

Staatssecretaris Van Rijn: Ik wil dat graag doen, maar ik heb alleen nog geen termijn in het hoofd. Ik zeg graag toe dat ik de Kamer daarover apart informeer. Het is ook mogelijk om dat bij de rapportage over de transitie te doen.

Ik bevestig dat de transformatieagenda de komende periode veel meer aandacht moet krijgen, samen met partijen. Dat is de reden waarom wij die agenda ook aan het maken zijn, ook met andere partijen die daarbij betrokken moeten worden.

Mevrouw Bergkamp bevestigde dat het goed is dat de transformatieagenda er ligt. Zij heeft mijn expliciete aandacht gevraagd voor de positie van zorgmedewerkers en de werkgelegenheid. Ik heb al eerder gewezen op de kans om in de regionale plannen te zien wat er precies gebeurt. Ik ga ervan uit dat we daar nog uitgebreid over te spreken komen.

Mevrouw Bergkamp vroeg of gemeenten de inkoop zelf kunnen doen. Volgens mij is het niet zozeer een discussie of het kan en mag. Gelet op de signalen is het verstandig om in het kader van de landing eerst te kijken of we gezamenlijke afspraken kunnen maken met de zorgverzekeraars. Laten we het op dat punt om inhoudelijke redenen goed met elkaar regelen in plaats van dat iedereen dat op eigen houtje gaat doen. Ik zie dat punt ook wel. Als je de inhoud vooropstelt en een zachte landing wilt creëren ten aanzien van een goede borging van de jeugd-ggz en het in dat licht dienstig is om daarover afspraken te maken, dan moeten we dat doen. Laten we goed uitzoeken of het nuttig of nodig is en kijken of het kan. We moeten dan wel afspraken maken waaraan iedereen zich houdt, want anders zijn we nog op de verkeerde weg. Uiteindelijk is het een keuze die de VNG samen met haar leden moet maken.

Staatssecretaris Van Rijn: Je kunt een gemeente natuurlijk niet binden, maar de discussie zal wel zijn of je die afspraken over tijdelijke zorginkoop maakt. Ik zou het hierbij toch vooral niet op de positie willen gooien, maar meer op de inhoud. Als we met elkaar vinden dat het noodzakelijk is om dat gedurende enige tijd gezamenlijk te doen, dan moeten we dat ook doen. Als we daarbinnen weer gaan zeggen dat het niet hoeft, hebben we eigenlijk ook geen afspraken. Ik zou daar toch enigszins streng in willen zijn.

Mevrouw Agema veronderstelde dat ik 's morgens voor de spiegel sta en tegen mijzelf zeg: het lukt, het lukt, het lukt. Ik weet niet wat mevrouw Agema denkt over haar spiegelbeeld, maar ik denk over het mijne in elk geval niet: het lukt, het lukt, het lukt. Daar heb ik enige tijd voor nodig. Alle gekheid op een stokje. Ook mevrouw Agema heeft het karakter van «laat ik het nou nog een keer vragen en zien wat er dan uitkomt». Zij vroeg welke «go/no go»-momenten er zijn. Ik heb niet voor niks gezegd dat er heel cruciale maanden aan de gang zijn. Die cruciale maanden gaan erover of we er met elkaar in slagen om de regionale transitieplannen te maken, zodat we inzicht krijgen in wat er precies gebeurt. We kunnen dan beoordelen of het goede plannen zijn. Als ze slecht zijn, zeg ik er simpel bij, kunnen we op tijd ingrijpen. Het is erop gericht om dit tot een succes te maken. Het heeft geen zin om te praten over de vraag wanneer het wel of niet doorgaat. Dat helpt het proces helemaal niet. Wij moeten er met elkaar voor zorgen dat dit een verantwoorde hervorming is, die gericht is op continuïteit van zorg waar het nodig is, die erop gericht is dat niemand tussen wal en schip valt en waarmee wordt bewerkstelligd dat de transformatie op gang komt. Ik sta niet stil bij de vraag «what if», ik ben bezig om dit proces goed voor elkaar te brengen en te zorgen dat we dit gaan realiseren. Ik dacht dat ik daar deze opdracht voor had gekregen.

Staatssecretaris Van Rijn: Juist niet. Wij hebben afgesproken dat inzichtelijk gemaakt moet worden wat er allemaal komt kijken bij deze stelselwijziging en dat er een transitieagenda gemaakt wordt waarin dat allemaal tot in detail is beschreven. We geven een externe commissie de opdracht om dat telkenmale te bekijken. We rapporteren daarover aan de Kamer. Ik weet niet welke inzichten er nog meer op tafel moeten liggen om met elkaar te kunnen beoordelen of het verantwoord of niet-verantwoord gaat. We komen dan met elkaar tot een oordeel. We zetten dus de volgende stappen: een plan trekken, een agenda maken, actiepunten benoemen, zorgen dat ze keurig worden uitgevoerd, discussie met elkaar voeren als dat niet goed gaat, bijsturen waar het niet goed gaat en met elkaar tot een oordeel komen of het een verantwoord proces is. Daar zullen we de komende periode nog regelmatig met elkaar over te spreken komen.

Op dat punt kan ik mevrouw Leijten een kort antwoord geven. Zij zei alleen maar beloften gehoord te hebben. We hebben nu juist een proces waarin we niet alleen beloften doen over hoe we het gaan doen. We geven inzicht en maken zichtbaar en transparant wat er allemaal moet gebeuren. Voor de publiciteit en voor iedereen in deze Kamer zeggen we wat er wel en niet gerealiseerd is en hoe we daarover denken. Dit zijn geen beloften. We vertellen wat we doen, we leggen verantwoording af over wat er gebeurd is en we komen tot een oordeel of het goed gaat of niet. Ik zie geen andere weg.

Mevrouw Van der Burg sprak over de nieuwe toetreders. Die zullen bij gemeenten onder de aandacht gebracht moeten worden. Er moeten echter geen nieuwe toetreders komen omdat er nieuwe toetreders moeten zijn. Er moeten nieuwe toetreders zijn omdat we vernieuwing in het zorgaanbod willen. Ze moeten voldoen aan de kwaliteitseisen. Dat moet de combinatie zijn van continuïteit en vernieuwing die in de regionale transitieplannen moet plaatsvinden. Ik weet dat gemeenten er erg mee bezig zijn, maar het is goed dat ze erop letten dat we niet alleen nieuwe toetreders nemen omdat we moeten vernieuwen. We moeten nieuwe toetreders toelaten omdat we denken dat de zorg daarmee beter wordt. Dat lijkt mij van belang.

Op de vraag over het AMK heeft Staatssecretaris Teeven al geantwoord. Het AMK en het Steunpunt Huiselijk Geweld worden bij elkaar gebracht. We brengen ze onder de Wmo en niet onder de nieuwe Jeugdwet. Het is namelijk een breed adviespunt en niet alleen voor de jeugd. Het nieuwe AMHK zal breed gaan werken. Dit betekent uitdrukkelijk niet dat het niet in het belang van het kind is en dat het ondergeschikt wordt gemaakt aan de volwassenen. Juist niet, het is eigenlijk alleen maar om het mogelijk te maken dat het AMK breder werkt. Dat wil niet zeggen dat de aandacht voor het kind daaronder zou moeten komen te lijden.