Nr. 134 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Economische Zaken heeft op 12 juni 2014 overleg gevoerd met Minister Kamp van Economische Zaken over:

• − antwoorden op schriftelijke vragen van het lid Mei Li Vos d.d. 25 februari 2014 over de uitzending «Woede in de winkelstraat»;

• − antwoorden op schriftelijke vragen van het lid Mei Li Vos d.d. 7 februari 2014 over knelpunten voor franchisenemers;

• − antwoorden op schriftelijke vragen van het lid Mei Li Vos d.d. 18 november 2013 over de misstanden in franchiseland en de mogelijke aanpassing van de franchiseovereenkomst;

• − de brief van de Minister van Economische Zaken d.d. 14 mei 2014 met de kabinetsreactie op meerdere stukken over de praktijk van franchising (Kamerstuk 31 311, nr. 119).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Verheijen

Griffier: Thomassen

De heer Graus (PVV): Dat is natuurlijk onzin. Als een Kamerlid het niet eens is met één verzoek in de motie, dan kan zij zeggen: als je dat eruit haalt, dan steun ik het. Wij zijn willens en wetens geboycot. Dat is een feit. Om dan drie weken later er zelf mee naar buiten te treden ... Ik ben het er echter helemaal mee eens. Daarom was ik juist zo verbolgen. Het gaat niet om mij. Als ik uit de Kamer stap, is iedereen mij een dag later vergeten. Ik realiseer mij dat heel goed. Daar gaat het mij niet om. Ik kom op voor die mensen. Ik heb alle gesprekken al gevoerd voordat de hoorzitting werd geagendeerd, want ik kende al die problemen al. Ik zei tegen de Minister en de Kamerleden dat zij erop moesten letten dat er ernstige problemen waren. Vervolgens werd de motie niet gesteund. Ik heb niemand gehoord over dat betere verdienmodel. Sterker nog, ik heb het al eens eerder ingediend. Toen hebben sommige mensen wel voor een beter verdienmodel gestemd en dat doen ze nu ineens niet. Als mevrouw Vos tegen mij had gezegd dat ik dat eruit moest laten, dan had ik dat eruit gehaald.

We kennen de misstanden: knellende contracten, gedwongen afnames, verplicht verhuren en terug huren van een pand. De PVV heeft de motie al in 2013 ingediend. Iedereen stemde tegen en dat is niet goed te praten. Er worden individuele sideletters gebruikt om groepsafspraken te maken en franchisenemers te omzeilen. Albert Heijn concurreert met de eigen filiaalhouders door de Appie Happie-bezorgdienst. Dat kan niet. Franchisenemers krijgen allerlei acties en kortingen door de strot geduwd. Zo krijgen ze te horen dat volgende week die en die actie geagendeerd wordt en zij die en die prijs moeten doorvoeren, zonder dat met hen wordt overlegd. Ondanks afspraken over de exclusiviteit in de omgeving van de locatie, worden toch bezorgdiensten ingezet van de landelijk opererende organisatie en franchisegever. Daardoor gaan er franchisenemers failliet. Franchisegevers laten ze ook vaak failliet gaan. Dan kopen ze de winkel terug voor een lage prijs en verkopen die voor een hoger bedrag aan de nieuwe franchisenemer. De handel in huurcontracten speelt heel erg.

Daarnaast zijn er nog altijd frauduleuze accountants die winkels lager of hoger waarderen en verkeerde informatie doorgeven. Dat is heel belangrijk, want aan franchisenemers worden vaak veel betere resultaten beloofd dan in de cijfers staan. Wat gaat de Minister daaraan doen? De Minister heeft mij al een halfjaar geleden beloofd om in gesprek te gaan. Ik adviseer de Minister om ook in gesprek te gaan met de counterparts in landen als de Verenigde Staten, Italië, Spanje, België en Zweden, waar ze al wel franchisewetgeving hebben. Het wiel is al uitgevonden. Ik zeg tegen Minister Schultz van I en M dat zij voor het treinverkeer stage moet lopen in Oostenrijk en Zwitserland, omdat daar nooit treinen vastlopen, al ligt er sneeuw van drie meter hoog. Ik vind ook dat de Minister van Economische Zaken eens contact moet zoeken met zijn counterparts in de landen die ik net noemde.

Wat zijn de belangrijkste punten die moeten worden opgenomen in de wet? De grijze en/of zwarte lijst van contractbepalingen, een termijn waarin franchisenemers alles rustig kunnen doornemen, aansprakelijkheid van de frachisegever wanneer de beloofde omzet aantoonbaar verkeerd is weergegeven, een verbod op het huren en terug verhuren, het verplicht stellen van het leveren van prognoses door de franchisegever en eventueel het verplicht meesturen van resultaten van dezelfde locatie in de voorgaande periode. Dat is de kaderstelling waar ik steeds al om heb gevraagd. Ik geloof in de Minister, daarom geef ik hem het voordeel van de twijfel. Ik vraag hem dit op te stellen en naar de Kamer te sturen, voordat wij er zelf mee komen.

Tijdens de hoorzitting kreeg ik de indruk dat franchisegevers zich verschuilen achter erecodes en Europese regelgeving. De Europese Erecode inzake Franchising bestaat al sinds 1972 en geldt op vrijwillige basis. Franchisegevers houden zich er niet aan en het werkt voor geen meter. Dat moeten we nu met zijn allen inzien. De kaderstelling en de wetgeving moeten er heel vlug komen. Het is logisch dat sterke partijen zich meer kunnen veroorloven bij het opdringen van hun wil aan andere partijen. Omdat de Erecode vrijwillig is, is die juridisch niet afdwingbaar. Dat moet wel kunnen. Vaak zijn er constructies die het franchisenemers vrijwel onmogelijk maakt om hun recht te behalen. Die mensen zijn vaak al in de financiële problemen terechtgekomen door het beleid en daardoor hebben ze gewoonweg het geld niet om een rechtszaak aan te spannen. Laat staan dat ze een dure advocaat kunnen inhuren om een lange procedure te voeren.

Wat doet de Minister aan al mijn verzoeken? Voor het geval de Minister dadelijk besluit niet te voldoen aan hetgeen ik heb gevraagd, kondig ik alvast een VAO aan, zodat ik opnieuw mijn motie kan indienen. Ik reken dan op steun van de gehele Kamer. Dat zou heel netjes zijn. Het is al aangekondigd dat dat ook gaat gebeuren.

Ik word hier voor communist uitgemaakt. Vorige week werd ik door de SP-fractie voor gek uitgemaakt. Zo ga je niet met Kamerleden om. Ik vind het niet netjes wat er gebeurt. Ik vraag alleen om bescherming van franchisenemers en ik word voor communist uitgemaakt. Vorige week zei ik dat ik de eerste was met dat dossier en toen werd ik voor gek uitgemaakt. Het zegt meer over degene die dat zegt, dan over mezelf. Medische kwalificaties laat ik me door niemand opleggen. Ik ga hierover een gesprek voeren met de Kamervoorzitter. Ik accepteer dit niet meer. Er wordt partijpolitiek bedreven. Er is een cordon sanitair tegen ons. Ook al komen wij het eerst met een belangrijk punt over ondernemers, het gaat niet om Graus. Het gaat om ondernemers, duizenden, tienduizenden. Ik vind het een schande dat er partijpolitiek wordt bedreven, want deze mensen hadden een halfjaar geleden al geholpen kunnen worden. We lopen een halfjaar achter de zaken aan omdat men zo nodig de PVV moet bashen.

Mevrouw Mei Li Vos (PvdA): Voorzitter. Het is goed dat er een grote afvaardiging van collega’s is om het te hebben over franchising en vooral over een aantal problemen die we de laatste jaren daarin zien. Mevrouw Gesthuizen stelde twee à drie jaar geleden al dezelfde set met vragen aan de toenmalige Minister van Economische Zaken en kreeg toen ongeveer dezelfde antwoorden als ik. Die antwoorden zijn onbevredigend en daarom zitten we hier.

Winkelstraten lijken allemaal hetzelfde en daar klagen we weleens over. Dat is echter niet voor niets, want consumenten kopen graag bij een bekend en beproefd concept. Voor een afwasborstel ga je bijvoorbeeld naar een bepaalde keten met een oranje logo en een bagel met roomkaas en zalm smaakt altijd hetzelfde bij een bepaalde keten. Zelfs voor Turkse thee is er een Turkse franchiseketen die overal hetzelfde aanbod verzorgt. Dat vinden consumenten heel prettig. Ook voor ondernemers is het heel prettig om in een franchiseformule te kunnen stappen. De laatste franchisemonitor van 2012 laat zien dat het aantal franchisevestigingen is toegenomen tot 29.800 en het aantal ketens tot 739. Dat blijft maar doorgroeien. Dat is ook wel begrijpelijk in een economie waarin gezamenlijke inkoop een must is om een beetje concurrerend aanbod te bieden. Zelfs De 9 Straatjes in Amsterdam, waar je heengaat voor authentieke winkeltjes, bestaat inmiddels voor de helft uit ketens, maar dan hebben ze wel ambachtelijke luifels.

Franchising komt dus steeds meer voor. Niet voor niets bestaat in de Verenigde Staten al heel lang wetgeving. Franchising lijkt daar namelijk uitgevonden te zijn. De heer Graus had het daar al over. Dat is wetgeving op z'n Amerikaans met enorme pakken met documenten, waar je bijna niet doorheen komt. Daar heb ik het ook niet over als ik het straks over wetgeving heb. In Frankrijk en Duitsland is een aantal afspraken over franchising gemaakt, omdat het nu eenmaal een gangbare overeenkomst is. De heer Kolenbrander, hier in de zaal aanwezig, heeft deze discussie aangezwengeld met een artikel in het Nederlands Juristenblad over de vraag waarom je van franchiseovereenkomsten, die nu niets zijn, benoemde overeenkomsten moet maken. Dat is omdat er tussen een franchisegever en een franchisenemer machtsongelijkheid is. Daarmee komen we tot de kern van de zaak. We hebben het contractenrecht, maar daar waar sprake is van ongelijkwaardige partijen, hebben we daarnaast meestal een benoemde overeenkomst, denk aan een huurovereenkomst en een arbeidsovereenkomst. Die overeenkomsten hebben we apart gezet om een bepaalde partij iets meer rechten te geven, iets hoger te zetten ten opzichte van de machtige andere partij. De PvdA en een aantal collega's zouden dit in het geval van franchising ook goed vinden, omdat het zo vaak voorkomt en meer zal voorkomen, en omdat er nu eenmaal machtsongelijkheid is. Dat laatste blijkt ook uit het in de vragen aangehaalde rapport van het EIM uit 2009. Wil je dat franchising een succesvolle formule wordt waar we niet al te veel gedoe en niet zo veel geschillen over hebben als nu naar boven komen, dan lijkt het ons goed om van de franchiseovereenkomst een benoemde overeenkomst te maken en een aantal afspraken vast te leggen. De heer Kolenbrander stelde voor om dat in Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek te doen.

Mevrouw Mei Li Vos (PvdA): Ik heb nooit gezegd dat er geen wetgeving nodig was op het punt van de inkoopmacht, het was alleen lastig om te verzinnen hoe die eruit moet zien. We zijn toen met zijn allen akkoord gegaan met het instellen van pilots, die we volgende week bespreken. Als uit de pilots blijkt dat je inderdaad een aantal aangrijpingspunten hebt om de macht eerlijker te verdelen, dan ben ik absoluut voor wetgeving. Daar waren we alleen nog niet. In het geval van de biermarkt heb ik ook nog geen wetsvoorstel gezien dat precies dat probleem aanpakt.

Ik heb nog een aantal concrete vragen aan de Minister, want hij heeft in de antwoorden aan mevrouw Gesthuizen en mij al duidelijk laten weten dat hij niet voornemens is om wetgeving in te voeren. Is de Minister het met mij eens dat franchising in Nederland onontkoombaar is en dat het een enorm groeiende sector is? De Minister verwijst heel vaak naar het rapport van het EIM. Als je verder leest dan de conclusies, dan staat daarin ook een aantal dingen die wijzen op machtongelijkheid. Ik heb het zo meteen over dit rapport. Vanwege de machtsongelijkheid hebben de landen om ons heen van de franchiseovereenkomst een benoemde overeenkomst gemaakt. Moet dit onderzoek uit 2009 niet eens overgedaan worden? Het is toen in opdracht van een of andere keurmerkstichting gedaan. De steekproef is alleen gedaan onder leden van de Nederlandse Franchise Vereniging (NFV), waar slechts 30% van de franchisenemers lid van is. De vraagstelling komt daarnaast niet overeen met de vraag die heel veel Kamerleden hebben: hoe is precies de verhouding tussen franchisegever en franchisenemer? Er is nog wel een aantal andere onvolkomenheden. Het aantal mensen dat is gevraagd – de factor n – is maar klein. Dat waren maar zes mensen, waarvan de helft zei dat de Europese Erecode, die ook vaak wordt genoemd als oplossing, niet werkt. Die helft bestond slechts uit drie personen. Het lijkt mij nuttig om dit onderzoek samen met vertegenwoordigers van franchisegevers en franchisenemers over te doen. Is de Minister daartoe bereid?

De Minister zegt dat wetgeving niet nodig is, maar welke wet beschermt de franchisegever en -nemer dan wel? Zijn deze wettelijke bepalingen voldoende ingericht op de specifieke contractuele relatie van franchising?

Kan de Minister inzicht geven in de wettelijke bescherming van ondernemers in het geval van tussentijds wijzigen van contracten bij franchising? Waarop kan een ondernemer beroep doen als hij wordt geconfronteerd met tussentijds gewijzigde voorwaarden van een franchiseorganisatie, terwijl de ondernemer nog vastzit aan het franchisecontract?

In een aantal landen is vooral de precontractuele fase goed geregeld. Waar kan in Nederland een ondernemer aankloppen als hij op basis van totaal verkeerde cijfers en prognoses in de franchiseovereenkomst is gestapt? We hebben een aantal gevallen gezien. Dan krijg je geen toevoeging, want dan ben je inmiddels failliet. Kan de Minister meedenken met deze franchisenemers?

De heer Ziengs (VVD): Ik heb niet aangedrongen op een beter onderzoek vanuit de Kamer. Ik heb aangegeven dat als dit inderdaad aan de orde is, het dan mogelijk is dat branches dit zelf regelen. Branches zijn best bereid om aan zelfregulering te doen als ze de druk van mogelijke wetgeving vanuit de Kamer ervaren. Als uit het rondetafelgesprek komt dat de branche denkt dat het misschien toch goed is om die zaak wat beter te regelen, dan zou zelfregulering in plaats van wet- en regelgeving een oplossing kunnen bieden. Met de Erecode is het hetzelfde laken een pak. Als de Erecode gebaseerd is op kennis en kunde uit 1972, dan moet je misschien goed bekijken of je die kunt aanscherpen. Dat zei ik net al tegen de heer Graus. Dat kan de branche wel degelijk zelf regelen.

Wij willen minder regels en hetgeen hier voorgesteld wordt leidt in onze beleving tot meer regels. De VVD-fractie is van mening dat het beter is om aan te sluiten bij de bestaande regelgeving. Ik heb daar net een paar voorbeelden van genoemd. De zelfregulering heb ik benadrukt. Ik ben heel erg benieuwd naar de visie van de Minister. Hoe kijkt hij aan tegen het versterken van de Erecode? Hoe kijkt hij aan tegen mogelijke wetgeving? De oproep van ondernemers is: minder regelgeving. Ik roep de collega's hier aan tafel op om zorgvuldig te bekijken of dit onderwerp wellicht met zelfregulering opgelost kan worden.

Mevrouw Agnes Mulder (CDA): Voorzitter. Het belang van franchises is inmiddels wel duidelijk geworden door alle cijfers die hier over tafel zijn gegaan. Die zal ik niet herhalen. We horen wel dat er steeds meer problemen zijn op dit gebied. Tijdens de hoorzitting over franchising kwamen die ook naar voren. De CDA-fractie wil deze geluiden serieus nemen. We hopen dat het debat zal leiden tot toekomstgerichte oplossingen.

Het CDA heeft uit de brief van de Minister nog niet begrepen hoe hij exact tegen dit probleem aankijkt. Zijn er volgens de Minister op dit moment knelpunten en toenemende misstanden bij franchisenemers? Geeft de Zembla-uitzending van 20 januari 2014 volgens de Minister een juist beeld van franchising? Zijn er volgens de Minister veranderingen nodig? De Minister geeft in zijn brief aan niet voornemens te zijn additionele wetgeving in te voeren. Waarom vindt hij dat? Waarom ziet hij geen voordelen in wetgeving? Hij verwijst immers wel naar een initiatiefwetsvoorstel, onder andere van mevrouw Gesthuizen. Wat zijn volgens de Minister naast het beter benutten van het Ondernemersplein alternatieven voor wetgeving? Hoe ziet hij de mogelijkheden van zelfregulering? Mijn collega van de VVD-fractie geeft aan dat we boven de markt moeten laten hangen dat wij met wetgeving komen om zo het probleem daadwerkelijk aangekaart te krijgen. Hebben we het vandaag over een niet bestaand probleem? Kan de Minister daar duidelijkheid over geven? Welke sancties zouden eventueel kunnen werken?

Het rondetafelgesprek ging behalve over wetgeving ook over de Europese Erecode inzake Franchising, die hier ook al is genoemd door collega's. Een aantal gasten gaf aan dat die code in de praktijk niet werkt. Vindt de Minister dat een terechte constatering? Op welke manier zou de Erecode beter kunnen worden gehandhaafd? Zou een geschillencommissie een oplossing kunnen zijn? Mijn collega van de VVD-fractie zei dat dat werkt in andere branches. Wij zien dat natuurlijk ook. Is dat een mogelijke route?

De Minister verwijst in zijn brief naar andere landen. Misschien kan hij daar nader op ingaan. De wetgeving daar betreft met name de informatieverschaffing door de franchisegever aan aanstaande franchisenemers. Natuurlijk zal puur het geven van informatie niet onmiddellijk leiden tot een andere beslissing. Dat zegt de Minister ook in zijn brief. Er zijn veel meer factoren die meewegen. Het is van belang hoe je financiële situatie er uitziet als je begint als franchisenemer. Als je bij voorbaat al afhankelijk bent van de franchisegever, omdat je zelf geen cent meebrengt en de bank daar ook moeilijk in zit, dan kan ik mij voorstellen dat dat soort zaken heel zwaar meewegen. Hoe denkt de Minister dat het beter kan? Een ander doel van wetgeving zou het voorkomen en oplossen van geschillen tussen franchisegevers en franchisenemers kunnen zijn. Heeft dat in België en de VS belangrijke problemen kunnen voorkomen? Lost dat daadwerkelijk de geschillen op een goede manier op? Wij horen graag van de Minister hoe hij daartegen aankijkt.

Het CDA staat voor een eerlijke economie, waarin eerlijke verhoudingen zijn tussen franchisegevers en franchisenemers. Met name de precontractuele fase is daarbij van belang. De Minister geeft aan dat het aan de ondernemers zelf is om daar kritische vragen over te stellen. De heer Ziengs, zelf ondernemer geweest, zegt dat ook. Ik vind dat je als ondernemer de eerste bent die dat moet beoordelen. Ga op zoek naar hulp. Het is ontzettend belangrijk dat dit onderwerp op de agenda staat en dat iedereen zich er nog extra van bewust is. Als je als zelfstandige begint, dan moet je onderzoek doen. Ook als franchisenemer moet je goed bekijken waaraan je begint. Daar moet je oog en aandacht voor hebben.

De Minister noemt in zijn brief het Ondernemersplein. Er is nogal bezuinigd op het Ondernemersplein. Op het moment dat je je inschrijft zou juist een vraag over het starten van een franchise van belang kunnen zijn. Deelt de Minister die mening?

Er werd gezegd dat prognoses over het algemeen te rooskleurig zijn, maar ook daar is een ondernemer deels zelf aan zet. Je kunt ook verder kijken, bijvoorbeeld bij andere ondernemers die al gestart zijn in die formule. Ziet de Minister daar misschien nog een rol voor het Ondernemersplein?

Collega's hebben al aandacht aan de zorgplicht besteed. Wat is de visie van het kabinet daarop? Hoe kijkt de Minister aan tegen de optie van het benoemde contract?

Mevrouw Gesthuizen (SP): Voorzitter. Toen ik naar dit algemeen overleg ging, was ik er een beetje bang voor dat het een algemeen overleg zou worden waarin Kamerleden, in ieder geval een aantal fracties, standpunten naar voren zouden brengen en de Minister helemaal bij het standpunt uit zijn brief zou blijven. Nu er zulke stevige kritiek komt van een aantal fracties, is het misschien wel heel anders. Ik ga daarom met heel veel energie en heel veel zin mijn inbreng leveren.

Ik zie ook grote problemen. Het stelt mij een beetje teleur dat de problematiek al een aantal jaren in de Kamer bekend is. Mevrouw Vos zei dat al en een aantal fracties heeft daarover vragen gesteld. Door de antwoorden van de Minister krijg ik het gevoel dat hij de problematiek ontkent. Hij zegt dat: er wel misstanden zijn, maar dat die heel simpel liggen aan het feit, zoals dat voor alle ondernemers geldt, dat sommige mensen niet zo goed zijn in ondernemen en dat het je eigen schuld is als je als franchisenemer in de problemen komt, omdat je dan niet genoeg hebt opgelet en onderhandeld. Zo kun je dat bekijken. Dat is misschien in een aantal gevallen ook waar. Ik durf de veronderstelling wel aan dat er niet zo veel organisaties vierkant voor en achter de franchisenemers gaan staan en met zulke overtuigende bewijzen komen als er niet echt wat aan de hand is. Ik sluit me daarom aan bij het betoog van mevrouw Vos. De Minister zou er verstandig aan doen om een goed, breed, herhaald onderzoek te doen naar de gang van zaken in franchiseland.

In mijn ogen is het te gemakkelijk om te zeggen dat er misschien weinig problemen zijn, dat we daarom geen wetgeving optuigen en dat ze het dus zelf maar moeten regelen. Ik vind dat gratuit. Dat vind ik niet passend voor de Kamer. Ik zie wel de parallel met de inkoopmacht. De heer Verhoeven gaf dat net ook al aan. Ik zie ook een tegenstrijdigheid tussen het verhaal van de franchisenemers en het verhaal van de inkoopmacht. De supermarkten onderhandelen namelijk vrij scherp over de prijzen. In de Kamer zeggen wij regelmatig dat de supermarkten de leveranciers het vel over de oren halen. De supermarkten zouden vervolgens toch heel ongunstige prijzen aan de franchisenemers aanbieden. Ik ga zelf nog eens goed bekijken hoe dat kan.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Gelukkig. Dat is een pak van mijn hart.

Ik hoef verder geen algemeen verhaal te vertellen over franchises en de gang van zaken. De Minister heeft gezegd dat misstanden niet liggen aan het gebrek aan wetgeving, maar aan de onoplettendheid en het gebrek aan daadkracht van franchisenemers. Het is onderdeel van het spel dat de franchisegever er zijn voordeel uit probeert te halen. De wijze waarop eventuele winsten en verliezen over beide partijen verdeeld worden, is het resultaat van de onderhandeling tussen deze partijen. De franchisenemer zou moeten onderhandelen voor het tekenen van het contract. Daar zit precies de angel, want in alle voorbeelden die ik voorbij zie komen en dat waren er best een aantal – klagen de franchisenemers erover dat zij overtuigd zijn met cijfers van de franchisegever. Zij zeggen dat zij een onacceptabele informatieachterstand hebben.

Ik stap meteen door naar de voor mijn gevoel uitstekende, in ieder geval niet-doorschietende suggesties van het Vakcentrum. Het Vakcentrum schrijft: «In de wetgeving die het Vakcentrum voorstaat dienen diverse punten opgenomen te worden. Hieronder vallen onder meer:

• − Wettelijke definities;

• − Verplichtingen om schriftelijk juiste en nodige informatie 1 maand voor ondertekening te verschaffen op straffe van vernietiging;

• − Franchisegever draagt de bewijslast ten aanzien van deze verplichte informatie;

• − Verbod om misleidende informatie te verschaffen op straffe van vernietigbaarheid en strafrechtelijk misdrijf;

• − Franchisegever heeft de verplichting schriftelijk te informeren ten aanzien van wijziging van feiten en gegevens zoals die in de precontractuele fase zijn verstrekt;

• − Geen postcontractueel concurrentiebeding, tenzij aantoonbaar noodzakelijk;

• − Zwarte (en grijze) lijst voor contractsbepalingen.»

Je kunt er over redetwisten of er sprake van een strafrechtelijk misdrijf moet zijn. Welke van deze zeven voorstellen schiet de Minister in het verkeerde keelgat? Welk gevaar ziet hij in het regelen van dit soort zaken in de wet? Wetgeving zorgt er alleen maar voor dat je duidelijkheid creëert. Dat is precies waar franchisenemers om vragen.

Ik heb nog twee kritische vragen aan de Minister. Ik schrik ervan dat niet alleen advocaten maar ook franchisenemersverenigingen hebben gezegd dat er meerdere gevallen bekend zijn van franchisegevers die profiteren van het faillissement van franchisenemers. Ik kan me daar in theorie van alles bij voorstellen. Zijn die signalen ook bij de Minister bekend? Maakt hij zich daar ook grote zorgen over?

Helemaal tot slot een hartenkreet van een franchisenemer die echt in de problemen is gekomen. Hij schrijft: H.G.J. Kamp zegt dat er kan worden geprocedeerd tegen de franchisegever, mocht blijken dat er onjuiste prognoses zijn afgegeven. Maar met welke financiële middelen dan, mijnheer Kamp? Die vraag geleid ik bij dezen door naar de Minister.

De heer Verhoeven (D66): Voorzitter. Toen ik mij verdiepte in de problemen van franchisenemers was het voor mij een feest der herkenning. Als Kamerlid ben je eigenlijk ook een franchisenemer. Enerzijds ben je onafhankelijk, zonder last en ruggespraak, anderzijds ben je lid van een fractie, die je, in het geval van mijn fractie, kunt vergelijken met een sterk merk. Net als bij franchisenemers, kun je je als aspirant-Kamerlid – dat is een grapje – misschien niet altijd een goede voorstelling maken van wat de overeenkomst die je aangaat precies inhoudt en wat de precieze voor- en nadelen zijn als je dat avontuur aangaat. Dat wringt soms, dat zie je ook af en toe in de Kamer. Als je goede franchisegevers hebt, heb je ook tevreden franchisenemers. Er zijn ook fracties waar de franchisenemers, de fractieleden, wat minder tevreden zijn. Daar zit dan weer wat dynamiek en dat leidt tot nieuwe situaties.

In serieuze zin: franchisenemers nemen een belangrijke plaats in in de ondernemerswereld. De getallen zijn al genoemd: er zijn 30.000 franchiseondernemingen en dat aantal stijgt nog steeds. Dat geeft aan dat het voor veel mensen een heel positieve manier van ondernemen is. In die zin sluit ik me aan bij de heer Ziengs, die wees op het geringe aantal rechtszaken en het feit dat franchisenemers het vaak veel beter doen, bovengemiddeld goed, dan andere ondernemers. Franchise nemen heeft niet alleen maar nadelen. Het is wel belangrijk dat er goede en duidelijke afspraken zijn, die voor beide partijen goed uitpakken. De verantwoordelijkheid ligt in eerste instantie bij de partijen zelf. Dat gaat via onderhandelingen, een contract privaatrechtelijke overeenkomsten waar de overheid niet al te snel bovenop moet gaan zitten. De overheid heeft wel een rol – dat bepleit ik altijd – bij het creëren van een eerlijk speelveld met eerlijke kansen voor alle partijen. Wij willen eerst goed bezien of het in de wet vastleggen van onderdelen van deze manier van ondernemen een oplossing is. Ik heb de parallel met de horecaondernemers en de brouwers en de inkoopmacht in de keten al gemaakt. Mevrouw Vos deed dat met huur- en arbeidsrecht. Ik vind het franchise nemen principieel anders dan het recht op werk of een huis. Ik vind dat een ander punt.

In de Verenigde Staten en België blijkt dat het overstelpen van ondernemers met informatie op basis van de verplichting daartoe niet altijd werkt. De informatieplicht van grote bedrijven of grote spelers ten opzichte van kleine heeft in het verleden heel vaak tot problemen geleid, of het nu gaat over het informeren over rentederivaten, het aangaan van hypotheken of het contract dat je als franchisenemers aangaat. Grote bedrijven hebben een zorgplicht voor de kleinere speler in het geheel. Daar gaat dit debat ook over.

De Nederlandse Franchise Vereniging heeft ook onderzoek gedaan en zegt dat er weinig gevallen zijn waarin het misgaat. Als het misgaat, betreft het inkoopprijzen of assortimenten. Vaak betreft het situaties waarin de ondernemer van tevoren niet goed wist waar hij aan toe was of de gevolgen van een bepaalde afspraak niet goed kon overzien. Dat is bijvoorbeeld gebleken bij de rechtszaak over Bakker Bart, waarin er een koppeling met de huurovereenkomst was. Dat was een interessante casus, maar meer de uitzondering dan de regel.

Voor D66 zit de oplossing in het voorkomen van overeenkomsten die eigenlijk niet gewenst waren. De Minister zegt dat we dat via het Ondernemersplein moeten regelen. Daar geloof ik helemaal niets van, want het Ondernemersplein wordt tegenwoordig in elke brief van deze Minister als oplossing voor alle problemen gepresenteerd. Het is een soort heilige graal waar we allemaal gelukkig mee moeten zijn. Daar gelooft D66 niet in. Wij willen graag een concretere invulling dan een website, want een website is nooit een oplossing voor een probleem. Kan de Minister toelichten of er behalve informatievoorziening via het Ondernemersplein ook naar actievere vormen van bijstand gekeken wordt?

Dan kom ik op het op de hoogte zijn van de verplichtingen en de gevolgen daarvan. Het zijn vaak grote, professionele organisaties die franchisegever zijn. Zij zijn erbij gebaat dat franchisenemers gelukkig zijn. D66 gaat er dan ook niet in eerste instantie van uit dat er kwade intenties bij de franchisegevers zijn. Er is echter wel sprake van een ongelijkwaardige positie. Daar moet echt naar gekeken worden. Mevrouw Vos, mevrouw Gesthuizen, mevrouw Mulder en de heer Graus hebben het daar ook over gehad. Er zijn vele fracties die dit onderwerp nauwlettend volgen en dat is heel positief.

De heer Ziengs heeft het over de Erecode gehad. Is er ook een Nederlandse variant van de Erecode denkbaar of is die er al? Ik kon dat niet helemaal achterhalen. Als ik met mensen praat, gaat het steeds over de Europese Erecode, maar ik ken geen Nederlandse versie. Is dat misschien een oplossing?

Kan de Minister ingaan op de veranderingen in franchiseovereenkomsten als gevolg van jurisprudentie? Dat vind ik interessant om te weten. Dat is meer de juridische kant van de zaak. Zijn in dat beperkte aantal rechtszaken in de afgelopen jaren steeds dezelfde patronen en dezelfde voorbeelden zichtbaar of zijn het steeds wisselende voorvallen die steeds over een ander onderwerp en over een andere franchisegever gaan?

Wij zijn niet per definitie voorstander van wetgeving. Dat hebben we geleerd van andere voorbeelden. Ik ben wel benieuwd naar eventuele wetgeving en de vormgeving daarvan. Ik heb veel goede dingen gehoord: een geschillencommissie, het beter benutten van de precontractuele fase en het doen van onderzoek, waarover mevrouw Vos het had. Veel onderzoek is altijd goed. Op basis van die ingrediënten kunnen we bekijken hoe we tot de beste oplossing kunnen komen. Als er wetgeving komt, dan zal ik, net zo optimistisch als de heer Graus, ervan uitgaan dat de Kamer mij ook steunt met wetgeving in vergelijkbare gevallen.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Voorzitter. Bijna alles is al gezegd. Ik weet dat ik het dan kort kan houden, maar ik heb nog een paar specifieke vragen. Het belangrijkste punt voor ons is het verschil in positie tussen de franchisegever en de franchisenemer. Op basis van de informatie die ik heb gekregen en de uitkomsten van de rondetafelgesprekken, vind ik het moeilijk te overzien hoe groot het probleem precies is. Ik denk dat het belangrijk is dat we wat meer inzicht daarin krijgen. Een aantal sprekers voor mij heeft dat ook al aangegeven. Er is echter niet één probleem, maar er zijn specifieke casussen. Als je besluit om tot wetgeving over te gaan, is de vraag of je die problemen daarmee afdekt. We moeten beter inzicht krijgen in de situatie en daar moet nader onderzoek naar gedaan worden. Is de Minister daartoe bereid?

Uit de gesprekken die er wel geweest zijn en uit de uitkomsten van de rondetafelbijeenkomst komt naar voren dat er nog verbeteringen aan te brengen zijn in de informatiepositie, met name in de precontractuele fase. De Minister geeft dat ook aan in zijn brief. De vraag is echter hoe. De Minister geeft aan dat als je informatie hebt, dat nog niet betekent dat je de juiste keuzes maakt. Je moet die informatie eerst nog wegen. Uiteraard. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de ondernemer, want ook als hij geen franchisenemer zou worden, zou hij informatie moeten wegen. De Minister zegt dat in de VS is gebleken dat wetgeving leidt tot heel veel extra regeldruk. Het lijkt hem dus overbodig franchising in de wet op te nemen. Wij hoeven toch niet precies te doen wat er in de VS wordt gedaan? Wij kunnen onze eigen afweging maken hoe we dat willen regelen. Erkent de Minister dat het goed is om wat dwingender te zijn ten aanzien van het verbeteren van de informatievoorziening in de precontractuele fase en niet alleen maar te verwijzen naar informatie via het Ondernemersplein? Dat vind ik namelijk wel erg vrijblijvend. Dat zeg ik zonder daarmee een waardeoordeel over het Ondernemersplein te willen uiten.

Het punt van de geschillenbeslechting is meerdere keren naar voren is gekomen, en dat begrijp ik ook. Wat is de positie van een franchisenemer indien er sprake is van een geschil? Gerechtelijke procedures kunnen inderdaad kostbaar zijn, maar dat niet alleen, je procedeert tegen iemand die met jou een contract heeft. Dat is tamelijk kwetsbaar. We hebben dat in de discussie over de Aanbestedingswet ook aan de orde gehad. We moeten bekijken hoe we die drempel kunnen verlagen. Niet elk wissewasje moet genoemd worden, maar er moet wel een toegankelijke manier zijn om geschillen naar boven te halen. Erkent de Minister dat dat een verbetering zou zijn van de positie van de franchisenemer?

Een franchisenemer moet nu binnen een jaar zijn contract ter discussie stellen. Als bepaalde zaken niet goed geregeld blijken te zijn of als het contract een rare uitwerking heeft, dan kan de franchisenemer dat bij de rechter aankaarten. Veel franchisenemers komen er pas na een jaar gedraaid te hebben, achter dat een aantal dingen niet kloppen. Is het een idee om de termijn waarbinnen je die kunt aankaarten op te rekken? Daarmee kunnen we de positie van de franchisenemer wat versterken.

Iedere vijf jaar komt er een nieuw franchisecontract en dan heeft de franchisenemer een wat langduriger relatie met de franchisegever gehad. Kun je niet op dat moment bekijken wat de impact is van de nieuwe bepalingen in het contract? Ik denk aan een soort impactanalyse voor beide partijen op een moment dat ze allebei een goed inzicht hebben in de verwachtingen en de afspraken die gemaakt worden.

Minister Kamp: Voorzitter. De verschillende woordvoerders zijn heel genuanceerd ingegaan op de positie van franchisegevers en franchisenemers. Het zijn allebei ondernemers. Op een gegeven moment begint een ondernemer met een formule. Dan komt hij er achter dat dat een goede formule is en dat hij die kan dupliceren. Hij stelt vervolgens andere ondernemers voor om volgens diezelfde formule te werken. Degene die het bedacht heeft, wil natuurlijk zijn formule beschermen, dus hij stelt eisen. Bovendien wil hij ook betaald worden voor het ontwikkelen van de formule en voor het feit dat hij daar energie en geld in gestoken heeft. Beide kanten hebben belangen en die wederzijdse belangen moet je vastleggen in een contract om ervoor te zorgen dat beide behartigd worden en dat daar recht aan gedaan wordt. Een franchiseformule geeft de mogelijkheid om iets wat qua formule landelijk uitgedacht is en kansrijk is, te combineren met lokaal ondernemerschap. Je past de formule toe in een regio, de ondernemer uit de regio kent die regio en weet hoe hij die formule daar tot een extra succes kan maken. Daarom is franchising zo aantrekkelijk voor ondernemers.

Er is gesproken over ondernemers die geen cent te makken hebben, maar die toch als franchisenemer optreden en dan in de problemen komen. Je bent natuurlijk wel ondernemer. Als ondernemer combineer je ideeën, geld en arbeid om daar uiteindelijk geld mee te verdienen. Als je helemaal geen geld hebt, dan is de vraag of je goed als ondernemer kunt functioneren. Zo kun je voor uitgaven komen te staan, bijvoorbeeld als je op een gegeven moment vindt dat je moet procederen. Of je hebt geld en je kunt de kosten dragen of je hebt geen geld en dan heb je je verzekerd. Maar als je geen geld hebt en je hebt je niet verzekerd, dan kom je in de problemen.

De franchisegever en de franchisenemer zijn ondernemers die met elkaar zaken doen. Zoals de woordvoerders al zeiden, is het een groeiende sector en een groeiend onderdeel van de Nederlandse economie. De cijfers zijn genoemd: 750 formules, 30.000 franchisevestigingen, een omzet van 31 miljard en 280.000 medewerkers. Dat is een heel groot onderdeel van onze economie. Uit het feit dat het zo'n groot onderdeel is, blijkt ook dat het aan beide kanten succesvol is. Als je 30.000 vestigingen hebt en er werken 280.000 mensen, dan gebeurt er van alles en nog wat. We kunnen niet gemakkelijk een inventarisatie maken van wat er gebeurt. Alles wat je kunt bedenken wat er in Nederland kan gebeuren, gebeurt ook. Er is een onbeperkt scala aan probleempjes die zich kunnen voordoen en die zich ook voordoen. Die moeten dan opgelost worden en daar zijn de ondernemers ook voor.

Het ministerie heeft naar aanleiding van het vorige overleg met de Kamer eens goed gekeken naar de situatie. Wij waren al op de hoogte, omdat in 2009 een grondig onderzoek is gedaan naar de situatie in de voorafgaande vier jaar. Vanaf 2009 is ieder jaar gemonitord hoe het verloopt in de franchisewereld. Die monitor volgen wij ook en op die manier zijn wij geïnformeerd. Volgend op het vorige overleg in de Kamer en de toezegging die de heer Graus terecht aanhaalde, hebben wij gesprekken gevoerd met de organisatie van franchisegevers, de organisatie van franchisenemers en met algemene koepels. Voor de franchisegevers hebben we ook met VNO-NCW gesproken en voor de franchisenemers met MKB-Nederland. We hebben met die verschillende organisaties gesproken en op basis daarvan hebben we een beeld gekregen. Dat beeld sloot aan bij wat uit het eerdere onderzoek en uit die jaarlijkse monitor naar voren is gekomen. Het beeld is dat franchising een sterk businessmodel is, dat er succesvol zaken gedaan wordt en dat de groei bij franchiseondernemingen sterker is dan elders in de business. Als je zelfstandige winkeliers vergelijkt met franchisewinkeliers, dan is de groei bij de franchisewinkeliers sterker. Het beeld is dat er ook incidenten zijn. Het is goed dat we er in de Kamer over spreken hoe we die moeten inschatten. Een regelmatig voorkomend probleem is dat de franchiseovereenkomsten te rigide zijn. Een zeker verlies van vrijheid is echter inherent aan de franchiseformule, want de formule moet beschermd worden. De franchisenemer moet ook heel goed bedenken of zo'n franchiseovereenkomst voor haar of hem aantrekkelijk is. Het is niet zo dat je maar iets moet tekenen, vervolgens gaat werken en er achteraf achter komt dat je iets verkeerds getekend hebt. Als je als ondernemer vertrouwt op je eigen kracht, dan heb je alles zelf in de hand. Als je wilt profiteren van iets wat een ander heeft uitgedacht en je sluit een contract met die ander, dan moet je er zelf goed over nadenken, zelf onderzoek doen en zelf je beslissingen nemen.

De heer Verhoeven maakte een geringschattende opmerking over Ondernemersplein.nl. Ik vind dat erg jammer, want we hebben veel moeite gedaan voor Ondernemersplein.nl. We hebben ervoor gezorgd dat alle ondernemers in Nederland voor alle informatie die voor hen van belang is, 24 uur per dag 7 dagen per week terechtkunnen op het Ondernemersplein, of het nu om financiering gaat, om familiebedrijven, om een overname of om franchiseovereenkomsten. We zijn ook voortdurend bezig om dat verder in te vullen en te verbeteren. We hebben de informatie voor franchiseondernemers en de mogelijkheden voor doorgeleiding op het Ondernemersplein recent weer verbeterd. Dat is een heel nuttige voorziening, die potentiële franchiseondernemers kan helpen.

Minister Kamp: Een franchiseovereenkomst kan als te rigide ervaren worden. De beste oplossing is om zo'n overeenkomst niet te sluiten of om over zo'n overeenkomst te onderhandelen en op basis van een gewijzigde overeenkomst met de franchisegever in zee te gaan. Je kunt je er ook bij neerleggen en de overeenkomst accepteren, omdat er naast dingen die je rigide vindt ook dingen zijn waar je voordeel uit kunt halen. Het is de taak van franchisenemers om dat te beoordelen en vervolgens te accepteren, te wijzigen of af te wijzen.

Er is natuurlijk ongelijkwaardigheid tussen de franchisenemer en de franchisegever. Als je het als kleine ondernemer op eigen houtje doet, dan ben je eigen baas en dat heeft grote voordelen. Als je franchisenemer bent van een beginnend franchiseketentje waar nog maar drie franchisenemers bij aangesloten zijn en jij bent de vierde, dan heb je een behoorlijk grote invloed. Als je franchisenemer wordt van een bedrijf dat al 700 van dat soort winkels in het land heeft neergezet, dan is de positie van die franchisegever veel sterker dan die van de franchisenemer. Je kunt dat accepteren, je kunt dat niet accepteren en niet met de franchisegever in zee gaan, en je kunt proberen je met anderen te organiseren, zowel qua informatievoorziening als qua belangenbehartiging. Dat gebeurt ook. Er zijn de laatste tijd meer organisaties van franchisenemers, waarin franchisenemers gezamenlijk zorgen voor voldoende informatie-uitwisseling, gezamenlijk onderhandelen en in het geval van geschillen mensen ondersteunen. Het is ook logisch dat franchisenemers zich in zo'n groter verband organiseren. Ik noem het Ondernemersplein.nl dat niet in alle situaties direct informatie geeft, maar wel doorverwijzingen waar franchisenemers iets mee kunnen doen.

De inhoud van de overeenkomsten en de ongelijkwaardigheid zijn de twee grote problemen. Wat moet je doen om deze problemen op te lossen als ze zich voordoen? Wij hebben daar wetgeving voor. We hebben een Burgerlijk Wetboek, we hebben zaken geregeld voor overeenkomsten en verkeerd gegeven informatie en de wijze waarop je daarop kunt reageren. Rechters zorgen dat er in individuele gevallen uitspraken worden gedaan. De wetgeving is goed op orde en ook in het geval van franchises heel goed toepasbaar. Het maken van specifieke wetgeving voor franchises is niet het antwoord op alle problemen die zich voordoen. Van de 28 landen van de Europese Unie hebben 4 landen aparte franchisewetgeving. Ik hoorde België noemen, maar in België hebben ze niet de indruk dat die aparte franchisewetgeving tot verbetering heeft geleid of dat franchiseovereenkomsten evenwichtiger geworden zijn. Ik zie België niet als voorbeeld. De Verenigde Staten hebben ook aparte wetgeving. Je kunt daar wel meedoen aan een franchiseformule, maar dan krijg je een enorme stapel papier, waarmee de franchisegever zich op grond van wetgeving aan alle kanten heeft ingedekt. De franchisenemer kan dan kiezen: ja of nee. In de VS is niet gebleken dat aparte wetgeving de oplossing is. De oplossing ligt in goede, algemene wetgeving, een goede erecode – daar zal ik zo nog op komen – en ondernemers die voor hun eigen belang opkomen en zich bovendien organiseren en in georganiseerd verband laten ondersteunen.

Minister Kamp: Het gaat erom wat ik ervan vind. Ik vind dat de informatievoorziening goed geregeld is. Als een franchisegever informatie geeft aan een franchisenemer, dan is hij zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van die informatie. Als hij die informatieverstrekking niet goed heeft voorbereid, niet goed genoeg onderzoek heeft gedaan naar de lokale situatie waar die informatie betrekking op heeft en daardoor een verkeerd beeld geeft aan een franchisenemer, dan heeft hij niet aan de zorgplicht van een franchisegever voldaan. Het contract is dan ontbindbaar. Dat is een heel goede regeling. Het voorstel dat mevrouw Gesthuizen met de heer Van Oosten heeft gedaan is een bewandelbare weg. Een franchisenemer moet nu aantonen dat de informatie die hij heeft gekregen niet juist was. Op grond daarvan moet hij vernietigbaarheid van het contract inroepen. Mevrouw Gesthuizen heeft samen met de heer Van Oosten gezegd dat, gelet op de ongelijke positie van de meeste franchisegevers ten opzichte van de franchisenemers, de bewijslast bij de franchisegever moeten liggen. De franchisegever heeft de zorgplicht en hij zal dus moeten aantonen, als dat betwist wordt, dat de informatie die hij gegeven heeft deugdelijk was. Ik vind dat een te verdedigen redenering. Ik zal nog de gelegenheid krijgen om daarop naar de Kamer toe te reageren. Ik zal dat doen zoals ik net aangaf. Er is nu al een zorgplicht voor de franchisegever. Hij moet zich baseren op betrouwbare informatie en ook zelf daarvoor zorgen. Als hij het niet goed doet, dan zijn de contracten te herroepen. Als we dat aanvullen met het voorstel van mevrouw Gesthuizen, dan hebben we daarmee de zaken naar behoren geregeld.

De gesprekken met de branche heb ik gevoerd. Ik denk dat ik een beeld heb gekregen, maar ik denk niet dat we met wetgeving alle problemen kunnen voorkomen. Het is zo'n groot onderdeel van de economie, met zo veel mensen bij elkaar – ik heb het al drie keer gezegd – dat geschillen zich altijd zullen voordoen. We moeten ervoor zorgen dat de geschillen op een nette manier opgelost worden. De praktijk van de Europese Erecode is aanmerkelijk te verbeteren. Het is goed als ik met de franchisegevers- en franchisenemersorganisaties overleg om te bezien of er een verbeterde Erecode specifiek voor Nederland kan komen en of daaraan een geschillencommissie gekoppeld kan worden. Dat is aanvullend op wat we nu al hebben. We laten de verantwoordelijkheid bij de ondernemers zelf, want het zijn hun onderlinge relaties. Als zij conflicten hebben, dan hebben zij, en de branche als geheel, er belang bij dat die conflicten worden opgelost. Het lijkt mij dat een beter uitgewerkte en op Nederland toegespitste gedragscode met geschillenbeslechting meerwaarde zou kunnen hebben. Ik zal het initiatief nemen om daar met organisaties over te spreken.

Minister Kamp: Mevrouw Gesthuizen zei dat er zich gevallen voordoen waarbij een franchisegever profiteert van het faillissement van een franchisenemer. Zij maakte zich daar boos over. Dat zal zich zeker voordoen. Stel ik heb een grote franchiseformule met 700 winkels en een heleboel franchisenemers en ik sluit één keer in de vijf jaar contracten af. Als dan op een gegeven moment een franchisenemer failliet gaat, moet ik voor die vestiging een nieuw contract afsluiten. Als de situatie is veranderd en ik een beter contract kan afsluiten, dan profiteer ik daarvan. Die situatie doet zich voor. Ik denk niet dat dat raar is. Dat is ook niet per definitie verkeerd.

Mevrouw Schouten gaf aan dat er niet sprake is van één probleem, maar van vele casussen. De Kamer hoort dat ik geen alfa ben. Mevrouw Schouten zegt dat het gebrek aan informatie zich vooral op de precontractuele fase concentreert. In de eerste plaats is het van het grootste belang dat de potentiële franchisenemer zich zijn eigen verantwoordelijkheid realiseert en die ook waarmaakt. In de tweede plaats moet de overheid ervoor zorgen dat de ondernemer die zich wil informeren, de gelegenheid heeft om goede informatie snel te krijgen. In de derde plaats is het goed als ondernemers zich verenigen en via hun organisatie de beschikking kunnen krijgen over informatie.

Ik ben op de meeste punten ingegaan. Mocht ik wat vergeten zijn, dan hoor ik dat graag.

De heer Graus (PVV): Voorzitter. Mijn eerdere aankondiging van een VAO wil ik gestand doen. Ik heb er een heel hard hoofd in. Ik heb bij MKB-Nederland gesproken met de contactpersoon voor franchises. Ik zat daar samen met twee juristen en mijn personal assistant aan tafel en ik zag dat die mevrouw helemaal niet wist waar het over ging. Ik doel nergens op, maar ik moet het hier wel kunnen zeggen. De Minister zegt dat hij met de overkoepelende organisatie gaat praten, terwijl die zelf enkele maanden geleden van toeten noch blazen wist. Het kan natuurlijk dat ze dat speelde, omdat ze de PVV die punten niet wilde noemen. Het is wel gevaarlijk. Onder de franchisebelangenverenigingen zijn één of twee grotere die ook veel mensen achter zich hebben. De Minister moet die er echt bij betrekken. De Minister heeft dat al min of meer toegezegd. We moeten niet alleen via MKB-Nederland en VNO-NCW gaan, want dat gaat echt fout.

Ik ga toch voor wetgeving. Ik riep al in 2006 dat banken genationaliseerd moesten worden. Had men toen naar mij geluisterd, dan was ons een hoop ellende en een miljoenenverlies bespaard gebleven. Dat is helaas niet gebeurd. Over een paar jaar komt er franchisewetgeving, maar dan is het te laat. Ik kan dan zeggen dat ik het altijd heb geroepen en dat ik motie op motie heb ingediend. Ik hoef me dan echter niet te verantwoorden bij een onderzoeks- of enquêtecommissie. Ik moet het wel voor mezelf kunnen verantwoorden. Ik moet rustig kunnen slapen. Ik kom wel op voor de jongens die er last van hebben. Ik dien daarom toch een motie in over wet- en regelgeving. De Minister zal die afschieten en mogelijk ook de Kamer, maar dan hebben wij de rug vrij en kunnen de mensen beslissen op wie ze in de toekomst gaan stemmen.

Mevrouw Mei Li Vos (PvdA): Voorzitter. Het moet mij van het hart dat de Minister op geen enkele manier lijkt in te gaan op de machtsongelijkheid tussen franchisegever en franchisenemer. Mevrouw Schouten, en eigenlijk iedereen, haalde het voorbeeld aan van iemand die met verkeerde informatie gaat ondernemen. Die ondernemer is ervan uitgegaan dat de informatie klopt en dan blijken de prognoses uiteindelijk niet goed te zijn. Ik heb gehoord dat dit bij grote ketens die wij allemaal kennen, heel vaak voorkomt. Dan kan een ondernemer er niet onderuit, want hij heeft een huurcontract, een hypotheek en kinderen. Dat is echt een andere situatie dan gevallen van relaties tussen ondernemers waarin op basis van verkeerde informatie zaken zijn gedaan. Die ondernemers zitten in een kooi en daar lijkt de Minister geen nota van te nemen. Dat vind ik erg jammer.

De Kamerleden ontvangen in hun mailbox verhalen over dingen die misgaan. Er is erg veel onduidelijkheid over de aard van de franchiserelatie, de wijze waarop de ongelijkwaardigheid uitpakt en het type problemen. De Minister zegt dat er zo veel problemen zijn, dat hij er geen onderzoek naar kan doen. Dat moet je tegen het CBS en het CPB zeggen. Er zijn heel veel onderzoekbureaus die juist grote factoren n kunnen samenvatten en dat is in het EIM-onderzoek niet goed gebeurd. Ik pleit voor een beter onderzoek, zodat we beter weten waarover we het hebben. De Minister en de Kamer staan met de feiten tegenover elkaar en dat lijkt me niet bevorderlijk. Tijdens het VAO dat de heer Graus heeft aangevraagd, zal ik daarover een motie indienen.

De Minister wil geen wetgeving. De Kamer neigt daar wel naar. Het lijkt me goed dat we meer informatie hebben over hoe het er precies voor staat in franchiseland in Nederland. Ik zal een initiatiefnota schrijven, waarin ik in ieder geval aangeef wat er in de wet zou moeten staan. Ik baseer me hierbij op wat het Vakcentrum en een aantal andere partijen die zich met deze kwestie bemoeien, hebben aangegeven. Ik hoop dat de Kamer dat aanneemt en dat de Minister dan met zijn team en zijn duizenden ambtenaren, die wij niet hebben, een wet maakt.

De Minister doet de suggestie om de Erecode aan te scherpen. Er is natuurlijk al een Nederlandse erecode. De rechter heeft bij een aantal geschillen de Erecode niet gebruikt. Ik snap niet waarom de Erecode nu dan wel gebruikt moet worden. De Erecode heeft niets gedaan. Ik heb een hard hoofd in het aanscherpen van de Erecode. Als de Minister dat proces ingaat, hoop ik dat hij met meer partijen spreekt dan hij tot nog toe heeft gedaan.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Voorzitter. De Minister begon zijn betoog door te zeggen dat hij veel genuanceerde bijdrages hoorde. Dat is de zoektocht van de Kamer in deze casus. We denken niet dat alles meteen opgelost wordt door het in wetgeving te gieten. We willen wel dat we de problemen zo goed mogelijk aanpakken, op welke manier dan ook. In dat kader is het belangrijk om een nadere analyse te maken. Ik gaf al aan dat er niet één probleem is. Vaak betreft het wat specifiekere casussen. Wij hebben de indruk dat er in sommige gevallen een rode lijn te ontdekken is. Het lijkt mij goed dat dat onderzocht wordt. Misschien is de conclusie dat wij het mis hebben. Dat kan natuurlijk ook, maar dan hebben we het in ieder geval onderzocht en kunnen we dat uitsluiten. Ik vind dat we wat meer analyse moeten plegen.

Ik dank de Minister voor zijn toezegging dat hij met de branche in overleg gaat en dat hij daarbij onze suggestie meeneemt om te bekijken of het oprekken van de periode waarin het contract opgezegd kan worden, iedereen meer bewust maakt van het belang van goede informatievoorziening en het nadenken over het contract dat je met elkaar aangaat. Wij wachten dat gesprek af.

Ik dank de Minister ook voor de toezegging dat hij gaat kijken naar geschillenbeslechting en een betere geschillenregeling. Ook daar horen we graag de uitkomsten van.

Minister Kamp: Je kunt in Nederland niet maar in het wilde weg verkeerde informatie geven. Ik heb al een paar keer gezegd dat een franchisegever gehouden is om met goede informatie te komen. Als hij dat niet doet, kan vervolgens het contract ontbonden worden. Dat is nu al zo. Daar zou je nog een stap verder in kunnen gaan. Die stap verder is de omkering van de bewijslast, die mevrouw Gesthuizen voorstelde. Als de informatieverstrekking aangevochten wordt, moet een sterke franchisegever zelf aantonen dat de informatie die hij gegeven heeft de juiste was. Dat hebben we voor een deel al geregeld en dat kunnen we aanvullen. Daar is geen aparte kaderwet of een aparte franchisewet voor nodig.

Ik vind dat de heer Graus zich te sterk uitdrukt over MKB-Nederland. MKB-Nederland is de koepel van brancheorganisaties. Franchiseorganisaties zijn onderdeel van MKB-Nederland of kunnen dat zijn. Het is nuttig dat belangenbehartiging op verschillende niveaus plaatsvindt, zowel dichtbij de betrokken ondernemers zelf als op iets grotere afstand. Landelijke organisaties komen op voor het algemeen belang van ondernemers. Bij MKB-Nederland doen mensen hun best, zoals ook in de fractie van de PVV, hier in de Kamer en op het ministerie. We kunnen hen best op een positieve manier benaderen.

Minister Kamp: Mevrouw Vos zei dat ik niet ben ingegaan op de machtsongelijkheid. Ik ben daar juist heel indringend op ingegaan. Ik zie die machtsongelijkheid wel degelijk. Als je er echter als ondernemer voor kiest om niet zelfstandig te zijn en je niet aan te sluiten bij een kleine keten, maar franchisenemer te worden bij een heel grote franchiseketen, dan plaats je jezelf in een bepaalde positie. Daar kunnen goede argumenten voor zijn. Je hebt de vrijheid om te proberen de basisvoorwaarden van zo'n grote ondernemer in jouw specifieke geval te verbeteren. Als dat niet lukt, dan moet je het gewoon niet doen. Natuurlijk zijn er verschillen tussen een grote en een kleine organisatie. Kleine organisaties hebben verschillende mogelijkheden: ze kunnen zich organiseren en laten informeren, ze kunnen op de overheid terugvallen die informatie geeft en ze kunnen er zelf diep induiken. Die mogelijkheden moeten ze benutten als ze zichzelf in die situatie willen plaatsen.

Mevrouw Mulder ondersteunde het idee van een gedragscode en een geschillencommissie. Aansluitend op wat zij zegt, zal ik in mijn overleg met de organisaties overbrengen dat het zeer wenselijk wordt geacht dat die er komen en dat een aantal fracties in de Kamer overweegt om anders met initiatieven voor wetgeving te komen. Dat is iets waar kennis van genomen dient te worden.

Mevrouw Gesthuizen zegt dat we als wetgever niet moeten wegkijken. Dat doen we ook absoluut niet en dat zal ik ook nooit doen.

Mevrouw Schouten gaf aan wat haar opvatting is over het belang van het onderzoek. We hebben allebei aangegeven hoe we daartegenaan kijken. We weten hoe de zaak in elkaar zit. Het instellen van een apart onderzoek heeft op dit moment geen meerwaarde voor het bepalen van de inhoud van het te voeren beleid.

De voorzitter: Ik heb de volgende toezegging genoteerd:

• − De Minister van Economische Zaken stuurt de Kamer voor de begrotingsbehandeling een brief over de mogelijkheden om in overleg met franchisenemers en franchisegevers te kijken naar een eventuele Nederlandse erecode voor franchising en mogelijkheden voor geschillenbeslechting.

Verder is er een VAO aangevraagd met als eerste spreker de heer Graus.