Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «F-35 Program Massages Flight Test Results»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat verbetering in de testresultaten van het F-35 programma vooral komt door een andere manier van tellen en verwerken van resultaten?

Het bericht verwijst naar een passage in het jaarlijkse rapport van de Director Operational Test & Evaluation (DOT&E) van het Pentagon over de voortgang van alle grote wapenprogramma’s, waaronder de F-35. Het rapport verscheen op 20 januari jl. Het deel over het F-35 programma beslaat 34 pagina’s en gaat onder meer in op de voortgang van het vliegtestprogramma, het grondtestprogramma, de tests op het gebied van integratie van wapens en de kwetsbaarheid voor vijandelijke projectielen, de operationele bruikbaarheid. Het sluit af met aanbevelingen.
In de paragraaf over de operationele bruikbaarheid (Engels: operational suitability), gaat de DOT&E in op de beschikbaarheid (availability) van toestellen en de bedrijfszekerheid (reliability). Hij beschrijft dat de beschikbaarheid van toestellen nog achterblijft bij de doelstelling, maar dat deze de laatste maanden wel een stijgende lijn laat zien. Ten aanzien van de bedrijfszekerheid bevat het rapport een beschrijving van vier parameters die de bedrijfszekerheid uitdrukken. Voor deze vier parameters bevat het rapport tabellen met de huidige waarden, de waarden van één jaar geleden, en de streefwaarde. Hieruit blijkt dat de bedrijfszekerheid een verbetering vertoont ten opzichte van één jaar geleden.
De parameter die de sterkste verbetering toont, is de Mean Flight Hours Between Failure – Design Controllable (MFHBF_DC). Nu al wordt 95 tot 150 procent van de streefwaarde behaald. De DOT&E beschrijft welke oorzaken hieraan mogelijk ten grondslag liggen. Hij wijst erop dat een deel van de verbetering van deze parameter kan worden toegeschreven aan de manier waarop het F-35 programma storingen telt en verwerkt. Hij wijst er verder op dat de verbetering ook kan worden verklaard door een werkelijke toename van de bedrijfszekerheid, betere training van het onderhoudspersoneel of een onjuiste categorisering in het verleden. In welke mate ieder van deze aspecten bijdraagt aan het verbeterde resultaat, maakt het rapport niet duidelijk. Het F-35 Joint Program Office heeft de F-35 partnerlanden vooraf geïnformeerd over de publicatie van het rapport. Daarbij is geen informatie verstrekt over de inhoud van het rapport en ook niet over de verbetering van deze parameter.
Overigens gaat het er uiteindelijk om of een toestel beschikbaar is om te vliegen. Dat wordt met een andere parameter gemeten, namelijk de Aircraft Availability ofwel de gemiddelde beschikbaarheid van toestellen. Deze is sinds oktober jl. sterk verbeterd en ligt nu boven de 50 procent. Uiteindelijk moet deze parameter boven de 80 procent uitkomen.

Vraag 3

Zo ja, is er dan wel sprake van een verbetering?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Bent u op de hoogte gebracht van deze zogenaamde verbetering van de testresultaten? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waarom heeft u het niet nodig geacht dit met de Kamer te delen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Indien de testresultaten niet anders zouden zijn geteld en verwerkt, wat is dan de werkelijke vooruitgang?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Klopt het dat er problemen zijn met het onzichtbaar maken (stealth) van de F-35? Zo ja, wat is daarvoor de oplossing?

Er is geen sprake van problemen met de stealth eigenschappen van het toestel. Het rapport wijst er slechts op dat de stealth coating in het algemeen pas na 48 uur voldoende uitgehard is. Alternatieve middelen die al na twaalf uur voldoende zijn uitgehard, zijn intussen beschikbaar. Toepassing van deze alternatieve middelen zorgt voor een kortere reparatietijd van de toestellen.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het feit dat zowel Frankrijk als België in het kader van hun nationale veiligheid militairen inzetten vanwege de terreurdreiging?1

Ja.

Vraag 2

Is de Nederlandse krijgsmacht voldoende paraat en inzetbaar voor eventuele vergelijkbare calamiteiten in Nederland?

Ja. Zie ook de brief aan de Tweede Kamer van 5 februari jl. over «extra maatregelen terrorisme en n.a.v. debat Parijs 14 januari».

Vraag 3

Welke gevolgen voor de inzetbaarheid van de krijgsmacht in Nederland hebben de ter beschikkingstelling2 van 2.765 militairen aan de NATO Response Force (NRF) 2015, alsmede de 1.568 functies die de krijgsmacht levert voor meer dan 20 grote en kleinere missies in het buitenland?

Vraag 4

Kunnen in noodsituaties sommige NRF-bijdragen van Nederland tijdelijk onttrokken worden aan de NRF voor inzet in Nederland?

Vraag 5

Kunt u momenteel volledig en tijdig voldoen aan de inzetbaarheidsdoelstellingen op het gebied van militaire bijstand en steunverlening bij handhaving van de rechtsorde, de openbare orde en veiligheid, alsmede militaire bijstand bij de bestrijding van terrorisme, rampen en crises? Zo nee, waar zitten de knelpunten en/of tekortkomingen?

Vraag 6

Kunt u volledig en tijdig voldoen aan de afspraken in het kader van de Intensivering Civiel-Militaire Samenwerking? Zo nee, waar zitten de knelpunten en/of tekortkomingen?

Vraag 7

Hoe beoordeelt u de berichtgeving3 dat de Franse president Hollande de bezuinigingen op Defensie gaat verzachten, wegens «uitzonderlijke omstandigheden»?

Op grond van besluitvorming in het najaar van 2014 blijft het Franse defensiebudget tot 2016 betrekkelijk stabiel op ruim 31 miljard euro, om in de jaren daarna te stijgen naar 35 miljard euro in 2019. De Franse regering heeft naar aanleiding van de aanslagen in Parijs (nog) niet besloten om het defensiebudget te verhogen. Wel heeft president Hollande van Frankrijk in januari aangekondigd dit voorjaar te willen onderzoeken hoe de voorgenomen personele reducties binnen de krijgsmacht kunnen worden verminderd. Het kabinet wacht de besluitvorming van de Franse regering daarover met belangstelling af.

Vraag 8

Deelt u de mening dat, in het licht van de terreurdreiging, ook in Nederland de bezuinigingsgolf op Defensie met spoed omgebogen moet worden?

Het kabinet heeft in de Miljoenennota 2015 onderkend dat de internationale ontwikkelingen tot aanpassing van het ambitieniveau van de krijgsmacht nopen, met bijbehorende gevolgen voor de samenstelling en de toerusting van de krijgsmacht en voor het niveau van de defensiebestedingen. De krijgsmacht wordt op dit ogenblik op veel plaatsen ingezet, zowel binnen als buiten de landsgrenzen. Met de intensivering in de begroting van 2015 van structureel 100 miljoen euro (vanaf 2017) onderstreept het kabinet de noodzaak van versterking van de slagkracht van Defensie. In het najaar van 2013 heeft het kabinet ook extra geld (115 miljoen euro) voor Defensie vrijgemaakt. Het extra geld is een trendbreuk met de bezuinigingen van de afgelopen jaren.
Het kabinet heeft in de Miljoenennota onderstreept dat het de intentie heeft deze trendbreuk de komende jaren, waar mogelijk en nodig, door te zetten. Het kabinet zal zich in het kader van de voorjaarsbesluitvorming beraden op de in de Miljoenennota 2015 aangekondigde aanpassing van het ambitieniveau van de krijgsmacht en de uitvoering van de motie-Van der Staaij. Het kabinet zal bij zijn afweging ook de verdere verslechtering van de nationale en de internationale veiligheidssituatie in de afgelopen maanden betrekken. Zoals ik u per brief op 16 december 2014 heb laten weten (Kamerstuk 33 763 nr. 61), zal het kabinet het parlement uiterlijk in mei of juni – of zoveel eerder als mogelijk – op de hoogte stellen van de uitkomsten van zijn beraadslagingen, opdat hierover vóór het zomerreces met de Tweede Kamer kan worden gesproken.

Vraag 9

Blijft u ondanks de terreurdreiging vasthouden aan het voornemen om pas in mei of juni van dit jaar met een antwoord te komen op de motie Van der Staaij (Kamerstuknummer 34 000, nr. 23), waarin de Kamer zich uitspreekt voor meer geld voor Defensie, of bent u bereid sneller tot uitvoering van de motie over te gaan? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Bent u net als president Hollande bereid om op korte termijn voorstellen te doen om de bezuinigingsgolf bij Defensie om te buigen en met voorstellen te komen om de capaciteiten van de krijgsmacht te versterken? Zo nee, waarom niet?

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de berichten dat geheime informatie van de F-35 in handen is van China?1

Ja.

Vraag 2

Bent u hierover geïnformeerd door de VS? Wat is de reactie van het Joint Program Office (JPO)? Om welke informatie gaat het? Is het waar?

Vraag 3

Hoe beoordeelt u dit nieuws?

Vraag 4

Welke gevolgen heeft het feit dat China kennelijk beschikt over gedetailleerde informatie over de F-35 voor het F-35 programma?

Vraag 5

Welke gevolgen heeft het toepassen van de gestolen informatie in Chinese jachtvliegtuigen voor de effectiviteit van de F-35 om in geval van een gewapend conflict luchtoverwicht te realiseren?

Vraag 6

Wat is de reactie van de bondgenoten die ook deelnemen aan het F-35 programma op deze berichten?

Voor zover mij bekend heeft geen van de F-35 partnerlanden tot nu toe in het openbaar gereageerd op de recente berichtgeving.

Vraag 7

Als de berichten waar zijn, hoe verhoudt zich dan het stelen van militaire geheimen tot onze gastvrijheid om bijvoorbeeld Chinese marineschepen te ontvangen?1

Het vlootbezoek van marineschepen van de Chinese People’s Liberation Army aan Nederland vloeit voort uit het bilaterale partnerschap dat Nederland en China hebben gesloten tijdens het Staatsbezoek van de Chinese president Xi Jinping aan Nederland in maart 2014. De schepen hebben deelgenomen aan de Chinese antipiraterijmissie bij de Hoorn van Afrika, waarna zij havenbezoeken afleggen in diverse landen, waaronder Nederland. Bij de antipiraterijmissies ontmoeten schepen uit Nederland en China elkaar met regelmaat en daarom doen de schepen Nederland nu aan.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Militairen met een buitenlandse partner naar rechter» van 12 januari 2015?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven wat op dit moment de stand van zaken is met betrekking tot het informeren van de militairen over de (mogelijkheden en onmogelijkheden bij de) partnerscreening?

In de defensiebrede voorlichting rondom en na de inwerkingtreding van de Beleidsregel Veiligheidsonderzoeken Defensie (Stcrt. 2013-29945) per 1 november 2013, is nadrukkelijk aandacht besteed aan de screening van de partner die verblijft of heeft verbleven in het buitenland. Deze voorlichting zal met enige regelmaat worden herhaald. Personeel dat hierover informatie wenst, kan terecht bij de eigen beveiligingsfunctionaris.

Vraag 3

Hoe komt de op 3 november 2014 tijdens het wetgevingsoverleg Defensie Personeel door u aangekondigde voorziening voor militairen die geschorst thuis zitten er uit te zien? Wanneer zal deze voorziening in werking treden? Is het overleg met de vakbonden inmiddels afgerond?

Met mijn brief van 13 februari jl. (Kamerstuk 34000-X, nr. 66) heb ik de Tweede Kamer geïnformeerd over de regeling. De bonden zijn eveneens geïnformeerd. De brief van 13 februari jl. gaat in op de inwerkingtreding, de voorwaarden en de reikwijdte van de voorziening. Ook de voorlichting over de voorziening komt in deze brief aan bod.

Vraag 4

Is deze voorziening met terugwerkende kracht van toepassing, dus ook voor de reeds bestaande gevallen? Op welke wijze worden de militairen die geschorst thuis zitten geïnformeerd?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Wanneer ontvangt de Kamer de tijdens het wetgevingsoverleg Defensie Personeel van 3 november 2014 aangekondigde nadere brief over de voortgang tijdelijke en definitieve oplossing voor Defensiemedewerkers van wie de Verklaring van Geen Bezwaar is ingetrokken?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) voor het eerst heeft bevestigd dat er chloorgas is gebruikt in Syrië?1

Ja, het bericht is mij bekend.

Vraag 2

Is het kabinet, bijvoorbeeld op basis van het Nederlandse lidmaatschap van de OPCW Executive Council, in het bezit van het betreffende rapport van de OPCW dat het gebruik van chloorgas zou bevestigen?

Ja.

Vraag 3

Beschikt u over informatie over hoe de beslissing tot stand is gekomen om dit OPCW rapport, in tegenstelling tot voorgaande rapporten, nog niet openbaar te maken en wat de motivatie daarvoor is?

Het betreft het derde rapport, gedateerd 18 december 2014, van een Fact Finding Mission (FFM), in april 2014 ingesteld door de DG OPCW, om onderzoek te doen naar de berichten over (hernieuwd) gebruik van chemische wapens in Syrië. Het rapport is verspreid onder alle lidstaten van de OPCW in Den Haag. Het is niet geheim, hoewel het niet op de website van de OPCW is geplaatst. In dit opzicht is er geen verschil met de eerste twee rapporten van de FFM.

Vraag 4

Klopt het dat het chloorgas zou zijn ingezet in drie dorpen die in handen zijn van de oppositie en dat 32 van de 37 getuigen zouden spreken over een helikopter boven het dorp ten tijde van de aanval? Kunt u de uitspraak bevestigen van de Amerikaanse VN-ambassadeur Samantha Power dat alleen het regime gebruik maakt van helikopters?2

Reeds in zijn tweede rapport van 10 september kwam de FFM op basis van getuigenissen en beschikbare informatie, deels uit open bronnen, tot de conclusie dat er sprake is van «... a compelling confirmation that a toxic chemical was used as a weapon, systematically and repeatedly, in the villages of Talmenes, Al Tamanah and Kafr Zeta in northern Syria». Tevens concludeerde de FFM «[...] with a high degree of confidence that chlorine, either pure or in mixture, is the toxic chemical in question».
Het derde rapport bevat geen nieuwe conclusies, maar is een aanvulling op het tweede rapport en geeft gedetailleerde informatie over de toegepaste onderzoeksmethodologie en de gebruikte bronnen.
Ook de EU heeft er in enkele gemeenschappelijke verklaringen in OPCW-verband op gewezen dat alleen het Syrische regime de beschikking heeft over helikopters.

Vraag 5

Ziet u deze informatie als bewijs dat het Syrische regime verantwoordelijk is voor de chloorgas aanval?

Onderzoek naar de schuldvraag maakte geen onderdeel uit van het mandaat van de FFM. Het klaarblijkelijke gebruik van helikopters bij de aanvallen is een sterke aanwijzing dat het Syrische regime daarvoor verantwoordelijk is. Er is echter geen sprake van hard bewijs.

Vraag 6

Bent u het met de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk eens dat het gebruik van chloorbommen, naast in de OPCW, ook besproken dient te worden in de VN-Veiligheidsraad?

Het gebruik van chloorgas als wapen is, behalve een schending van het Chemische Wapensverdrag, tevens een schending van Veiligheidsraad-resolutie 2118 en zou derhalve ook besproken dienen te worden in de VN-Veiligheidsraad. Een formele agendering in de VN-Veiligheidsraad is echter onwaarschijnlijk gezien de opstelling van de Russische Federatie. Wel heeft een achttal leden van de VN-Veiligheidsraad het OPCW-rapport met een brief aan de VN-Veiligheidsraad gestuurd, om het op deze wijze onder de aandacht van de overige leden van de VN-Veiligheidsraad te brengen.

Vraag 7

Klopt het dat chloorgas niet behoort tot de chemische wapens die het Syrische regime moest aangeven en vernietigen na een sarin-gasaanval op 21 augustus 2013 in Ghouta?

Ja. Chloor is als zodanig geen verboden stof en hoefde derhalve niet door Syrie te worden aangegeven. De inzet van chloorgas (of welke toxische chemische stof ook) als wapen is wel verboden onder het Chemische Wapensverdrag.

Vraag 8

Bent u van mening dat het gebruik van chloorbommen veroordeeld kan worden op basis van de VN-Resolutie 2118 uit 2013 die bepaalt dat het gebruik van chemische wapens een bedreiging voor de internationale vrede en veiligheid vormt?

Zie antwoord op vraag 6.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over de uitzending van Brandpunt Reporter over slachtoffers van asbest bij de Koninklijke Marine?1

In de uitzending van Brandpunt Reporter is het leed van asbestslachtoffers duidelijk in beeld gebracht. Defensie blijft zich dan ook inspannen om asbestbesmetting van medewerkers te voorkomen.
Tevens belicht de uitzending een asbestincident dat tijdens het groot onderhoud van Zr. Ms. Zeeleeuw eind 2013 heeft plaatsgevonden. In mijn brief van 19 december jl. (Kamerstuk 25 834, nr. 90) heb ik uw Kamer hierover geïnformeerd. De suggestie die in de uitzending wordt gewekt, dat bemanningsleden van de onderzeeboot ook varend zijn blootgesteld aan asbest, deel ik niet (zie het antwoord op vraag 4).

Vraag 2

Klopt het dat u geen registratie heeft van Defensiepersoneel dat met asbest heeft gewerkt? Hoe is dat mogelijk, aangezien het wettelijk verplicht is?

Werkzaamheden waarbij mogelijke blootstelling aan asbest boven de wettelijke grenswaarde wordt voorzien, zoals asbestsanering, besteedt Defensie uit aan gecertificeerde externe bedrijven.
Wanneer sprake is van onbedoelde blootstelling van Defensiewerknemers aan asbest, zoals mogelijk bij het onderhoud aan Zr. Ms. Zeeleeuw is gebeurd, stelt Defensie het betrokken personeel direct in de gelegenheid zich te registreren. Deze registratie wordt decentraal vastgelegd in hun personeelsdossier. Hierover hebben mijn ambtsvoorgangers u in het verleden geïnformeerd.2 Tijdens het debat over giftige stoffen op 11 november jl. heb ik u reeds laten weten dat ik ook op centraal niveau inzicht wil. Hieraan wordt thans gewerkt. Ik verwacht u dit najaar nader te kunnen informeren.

Vraag 3

Bent u bereid de registratie van Defensiepersoneel, dat met asbest werkt of heeft gewerkt, zo snel mogelijk op orde te brengen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Is personeel van de onderzeeërs – zoals de Zeeleeuw – in aanraking gekomen met asbest? Zo nee, hoe verklaart u de conclusies uit het rapport van M.M.LAB?

Er is geen indicatie dat tijdens het operationeel gebruik van de onderzeeboten personeel in aanraking is gekomen met asbest. Zoals ik in mijn brief van 19 december jl. (Kamerstuk 25 834, nr. 90) heb gemeld, is de veronderstelling dat het asbest in Zr. Ms. Zeeleeuw is vrijgekomen als gevolg van de verdergaande demontage tijdens het levensverlengend onderhoud. Tijdens de vaart zat het asbest opgesloten in de verschillende constructies waardoor blootstelling aan asbest hoogst onwaarschijnlijk is. Deze veronderstelling wordt ondersteund door een asbestcertificaat uit 1999 waaruit blijkt dat de luchtkanalen asbestvrij waren. Daarnaast zijn, nadat asbest aan boord van Zr. Ms. Zeeleeuw was aangetroffen, ook de andere drie onderzeeboten aan een asbestonderzoek onderworpen. Zij bleken niet besmet met vrijgekomen asbest.
Defensie heeft in januari 2015 nogmaals gesproken met M.M.LAB over de conclusies in haar rapport. M.M.LAB heeft bevestigd dat haar conclusies uitsluitend betrekking hebben op de periode van het levensverlengend onderhoud, startend in oktober 2013, nadat de boot uit de vaart is genomen.

Vraag 5

Bevindt zich nog altijd asbest in de onderzeeërs van de Koninklijke Marine?

Ja, de onderzeeboten van de Koninklijke Marine zijn niet asbestvrij maar wel asbestveilig. Dit betekent dat het personeel geen besmettingsgevaar loopt.

Vraag 6

Is de conclusie van de Werkgroep Asbest van de Koninklijke Marine, dat het voorkomt dat asbest niet wordt verwijderd vanwege de hoge kosten, juist?

Er zijn twee mogelijkheden voor het saneren van asbest: verwijdering van het asbesthoudend materiaal of inkapseling ervan.
De veiligheid van het personeel staat voorop. Het uitgangspunt binnen Defensie is dan ook dat het asbest dient te worden verwijderd. Dit is echter niet altijd mogelijk of vereist operationeel ingrijpende, langdurige en daarmee vaak kostbare onderhoudsinspanningen. In dat geval wordt voor inkapseling gekozen, wetend dat hiermee wordt voorkomen dat personeel aan asbest wordt blootgesteld.

Vraag 7

Is het waar dat u nooit contact opnam met de heer Blans nadat kanker bij hem was geconstateerd?

De heer Blans heeft Defensie in februari 2014 aansprakelijk gesteld nadat bij hem asbestkanker was geconstateerd. Deze claim is in juni 2014 toegewezen na behandeling door het Instituut Asbestslachtoffers. Het Dienstencentrum Juridische Dienstverlening heeft als gevolg van deze aansprakelijkstelling schriftelijk contact gehad met de heer Blans in deze periode.
Een vertegenwoordiger van de marine heeft in december 2014 en in januari 2015 persoonlijk contact gehad met de heer Blans. Er zijn inmiddels afspraken gemaakt over de begeleiding en ondersteuning voor hem en zijn familie.

Vraag 8

Is het waar dat Defensiepersoneel nog altijd wordt blootgesteld aan asbest? Hoe rijmt u dat met beloftes van uw voorganger(s) om hier een eind aan te maken?

Naar aanleiding van het verbod op de toepassing van asbest en de aanscherping van de wet- en regelgeving zijn al veel asbesthoudende (on)roerende zaken gesaneerd. Niettemin moet nog steeds rekening worden gehouden met de aanwezigheid van asbest, maar dat geldt niet alleen binnen Defensie.3 Het normaal gebruik van oude asbesthoudende producten is volgens het Productenbesluit asbest, dat sinds 2005 geldt, uitgezonderd van het asbestverbod.
Waar dat mogelijk is, wordt aangetroffen asbest verwijderd door een gecertificeerd extern bedrijf. Indien verwijdering niet mogelijk is of zeer ingrijpende werkzaamheden vereist zijn, wordt volstaan met het asbestveilig maken. De verwijdering van dit asbest wordt dan uitgesteld tot het moment van grootschalig onderhoud/renovatie of sloop/afstoting van (on)roerende goederen.
De hierboven beschreven werkwijze is in lijn met wat mijn voorgangers in het verleden hierover aan uw Kamer hebben gemeld.4

Vraag 9

Gaat u een eind maken aan het gebruik van asbest bij Defensie? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «NAVO Brunssum jihad-doelwit»?1

Ja.

Vraag 2

Sinds wanneer en op welke manier is het NAVO-hoofdkwartier doelwit van moslimterroristen?

Vraag 3

Zijn er, naast de NAVO-basis in Brunssum, nog andere militaire objecten in Nederland die concreet bedreigd worden door extremistische moslims? Zo ja, welke objecten betreft het?

Vraag 4

Op welke wijze hangt de jihaddreiging voor de NAVO-basis samen met de nabijgelegen moskee, zoals officieren van de NAVO-basis aangeven?

Vraag 5

Bent u bereid de betreffende moskee te sluiten indien men zich schuldig maakt aan intimidatie en bedreiging van defensie-personeel en hun familie?

Vraag 6

Kunt u aangeven waarom de Minister van Defensie niet op de dreiging wil ingaan terwijl de burgemeester van Brussum deze dreiging uitgebreid bevestigt in de krant?

De verschillende autoriteiten in deze kwestie hebben elk hun eigen verantwoordelijkheden. Defensie beperkt zich daarom tot woordvoering over de algemene dreiging tegen militaire objecten in Nederland, waaronder NAVO-objecten. Het NAVO-hoofdkwartier in Brunssum is verantwoordelijk voor de woordvoering over specifieke aandachtspunten, waaronder eventuele dreigingen, ten aanzien van het NAVO-hoofdkwartier zelf. De burgemeester heeft geen verband gelegd tussen een eventuele dreiging uit een moskee en het NAVO-complex, maar heeft vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid verwezen naar de eerder dat jaar bekend geworden dreiging op basis waarvan beveiligingsmaatregelen zijn getroffen.

Vraag 7

Is de Minister van Defensie als eindverantwoordelijke überhaupt, mede gezien de bezuinigingen, in staat de veiligheid van de basis te garanderen?

De veiligheid van het hoofdkwartier is een gedeelde verantwoordelijkheid van de overheid (lokaal en rijksoverheid)en van de NAVO. Defensie is in staat om de eigen verplichtingen ten aanzien van de bewaking en beveiliging van het hoofdkwartier na te komen.

Vraag 8

Zo ja, hoe verhoudt dit antwoord zich tot de uitlatingen van NAVO-officieren van de basis, die zeggen dat er niets is gedaan met hun zorgen dat zij o.a. door moskeegangers gevolgd worden?

Indien medewerkers van het NAVO-hoofdkwartier zich onveilig voelen, kunnen zij dat in de eigen lijn melden waarna in samenwerking en goed overleg tussen het hoofdkwartier en de Nederlandse autoriteiten, waaronder Defensie, passende maatregelen kunnen worden genomen. Zie ook het antwoord op vragen 2 t/m 5.

Vraag 9

Welke maatregelen bent u voornemens te treffen teneinde de veiligheid op de NAVO-basis en de directe omgeving te vergroten?

Over specifieke veiligheidsmaatregelen worden in het openbaar geen mededelingen gedaan.
In meer algemene zin geldt dat Nederland de maatregelen in het kader van de veiligheid van militair personeel eind september heeft aangescherpt. Na overleg hierover met het NAVO-hoofdkwartier te Brunssum zijn de (eigen) maatregelen van het hoofdkwartier afgestemd op de maatregelen die Defensie hanteert. De veiligheidsmaatregelen zijn gerelateerd aan de algemene dreiging in en tegen Nederland, zoals die is verwoord in het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in twee zaken die Somalische piraten hadden aangespannen tegen Frankrijk (Ali Samatar and Others v. France en d Hassan and Others v. France, uitspraak op 4 december 2014)?

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat zij tientallen mensen gegijzeld hebben en dat er bij één van de twee bevrijdingsacties ook één van de gijzelaars is omgekomen?

De uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) zagen op een tweetal zaken. In de eerste zaak (Ali Samatar and Others v. France), die zich afspeelde in april 2008, was sprake van een cruiseschip onder Franse vlag met circa dertig opvarenden, dat door kapers werd gedwongen naar de Somalische kust te varen. De toenmalige overgangsregering van Somalië gaf Frankrijk daarop toestemming om op te treden. De tweede zaak (Hassan and Others v. France) betrof een jacht van een Frans echtpaar, dat in september 2008 werd gekaapt en gedwongen naar de Somalische kust te varen. In de zaak Hassan and Othersis tijdens de bevrijdingsactie één kaper om het leven gekomen.1 Voor zover bekend zijn bij geen van deze acties gijzelaars omgekomen. Het optreden in de territoriale wateren van Somalië berust op VN-Veiligheidsraadresoluties. De meest recente Veiligheidsraadsresolutie op het gebied van piraterijbestrijding is resolutie nr. 2184 (2014). Deze resolutie herbevestigt de eerdere VN-resoluties 1816, 1838, 1846, 1851 (2008), 1897 (2009), 1950 (2010), 2020 (2011), 2077 (2012) en 2125 (2013).2 Resolutie 1816 werd aangenomen door de VN-Veiligheidsraad op 2 juni 2008. Het optreden van Frankrijk in de zaak Hassan and Others was gebaseerd op deze resolutie. In de zaak Ali Samatar and Others was sprake van toestemming van de Somalische autoriteiten.

Vraag 3

Welke gevolgen hebben deze uitspraken voor de Nederlandse anti-piraterij missies?

Nederland heeft deze procedure tot dusver op andere wijze vormgegeven. Daardoor worden geen gevolgen voor de handelwijze van Nederlandse marineschepen die worden ingezet in het kader van NAVO-missie Ocean Shield of EU-operatie Atalanta voorzien. Nederland kent wel in artikel 89 van het Wetboek van Strafvordering een procedure voor het toekennen van een schadevergoeding indien de zaak eindigt zonder oplegging van straf of maatregel.

Vraag 4

Klopt het dat in beide gevallen het optreden van de Franse autoriteiten onder het VN mandaat viel (resolutie 1816 van de veiligheidsraad) en dat het Hof dat ook erkend heeft?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Klopt het dat in beide gevallen de piraten, die mensen gegijzeld hadden, een compensatie van € 2.000 tot € 9.000 per persoon kregen omdat zij na aankomst in Frankrijk ongeveer 2 etmalen moesten wachten voordat zij werden voorgeleid?

Door het EHRM is schadevergoeding toegekend van € 5.000 per persoon in de zaak Hassan and Others. Deze schadevergoeding wordt toegekend aangezien het EHRM in die zaak een schending heeft geconstateerd van artikel 5, eerste lid en derde lid van het EVRM. In de zaak Ali Samatar andOthers is een schadevergoeding van € 2.000 per persoon toegekend na constatering van een schending van artikel 5, derde lid van het EVRM. Artikel 5, eerste lid EVRM heeft betrekking op de rechtmatigheid van vrijheidsbeneming; artikel 5, derde lid EVRM vereist dat aangehouden personen onverwijld voor een rechter moeten worden gebracht. Naast schadevergoeding is een vergoeding toegekend van proceskosten aan alle betrokkenen. De geconstateerde schending zag niet alleen op het enkele feit dat betrokkenen in Frankrijk circa 48 uur in voorlopige hechtenis zijn gehouden, voordat zij werden voorgeleid aan de rechter-commissaris, maar temeer op de combinatie van dat gegeven met het feit dat zij al enige tijd op zee werden vastgehouden en de Franse autoriteiten dus voorbereid hadden kunnen zijn op een onverwijlde voorgeleiding.

Vraag 6

Hoeveel krijgt iemand die in Nederland ten onrechte twee etmalen in een cel wordt vastgehouden standaard als compensatie?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 7

Hoeveel bedraagt het gemiddelde inkomen in Somalië en hoe vindt u de verhouding van dat inkomen tot de compensatie die hier betaald wordt?

Er zijn geen betrouwbare gegevens beschikbaar met betrekking tot de hoogte van het gemiddelde inkomen in Somalië. Sinds het uitbreken van de burgeroorlog in 1991 zijn daaromtrent geen gegevens bijgehouden en momenteel is het door de veiligheidssituatie in delen van Somalië nog steeds niet mogelijk daar gegevens te verzamelen.

Vraag 8

Klopt het dat Griekenland als land wel geïntervenieerd heeft in deze zaak (onder artikel 36 van het Europees Verdrag voor de Rechten vande Mens) en Nederland niet?

Ja.

Vraag 9

Bent u bereid om Nederland aan de kant van Frankrijk te laten interveniëren als Frankrijk ervoor kiest deze zaak binnen drie maanden aan de grote Kamer voor te leggen?

Frankrijk heeft niet een automatisch recht de zaken aan de Grote Kamer voor te leggen. Het kan een verzoek om voorlegging aan de Grote Kamer indienen bij een speciaal panel van vijf rechters, dat in een minderheid van de gevallen een dergelijk verzoek honoreert. Indien dat laatste het geval is, kan Nederland verzoeken om toegelaten te worden als derde partij, in het belang van een goede rechtsbedeling. Dat laatste duidt erop dat zo’n interventie een juridische meerwaarde moet bieden. Of daarvan sprake is zal worden bezien indien het inderdaad komt tot voorlegging aan de Grote Kamer.

Vraag 10

Bent u bereid deze vragen te beantwoordden voor het Algemeen overleg Piraterij voorzien op 17 december?

Ja.

Vraag 1

Klopt het bericht dat de versmelting van de 43ste Gemechaniseerde Brigade met de 1ste Duitse Pantserdivisie deze maand definitief vorm krijgt?1

Nee. Na de afschaffing van de tankcapaciteit in 2011 (zie ook het antwoord op vraag 3) streeft Defensie naar het behoud van kennis en ervaring van het opereren met tanks op compagnies- en bataljonsniveau. In dit kader is eerder deze maand bij het Commando Landstrijdkrachten een kleine eenheid van achttien militairen opgericht die opleidingen zullen volgen op Duitse tanks. Deze eenheid zal niet operationeel inzetbaar zijn, maar is bestemd voor oefen- en trainingsdoeleinden. Hierdoor wordt het mogelijk infanterie-eenheden op het compagniesniveau en lager vertrouwd te maken met het optreden samen met tanks.
Zoals gemeld in de rapportage over internationale militaire samenwerking van 7 november jl. (Kamerstuk 33 279, nr. 12) bezien Duitsland en Nederland of de integratie mogelijk is van de 43e Gemechaniseerde Brigade in Havelte in de Duitse Eerste Pantserdivisie en, als onderdeel hiervan, van een Duits bataljon in de Nederlandse brigade.

Vraag 2

Zo ja, kunt u aangeven waarom u het nodig acht om, in navolging van de Luchtmobiele Brigade, nu onze zwaarste eenheid in een legeronderdeel van een ander land te integreren?

Internationale samenwerking is een speerpunt van de nota In het belang van Nederland.Samenwerking met andere landen kan er onder andere voor zorgen dat Nederland beschikt over capaciteiten die ons land zich zelfstandig niet (meer) kan veroorloven. Duitsland behoort, samen met België en Luxemburg, tot de belangrijkste samenwerkingspartners van Defensie. In mei 2013 hebben mijn Duitse ambtgenoot en ik een intentieverklaring getekend over verdieping van de onderlinge samenwerking. Daarbij is afgesproken dat beide landen krijgsmachtbreed de mogelijkheden daarvoor zullen onderzoeken, tot de integratie van eenheden aan toe (Kamerstuk 33 279, nr. 6).
De integratie van eenheden is niet alleen een uiting van solidariteit en van de politieke wil om – met behoud van zeggenschap over de eigen eenheden – de Europese defensiesamenwerking te versterken, maar kan ook zorgen voor operationele en bedrijfsmatige meerwaarde. In het geval van de integratie van de Luchtmobiele Brigade in de Duitse Division Schnelle Kräfte, bijvoorbeeld, kunnen beide landen onder meer profiteren van elkaars kennis van verschillende aspecten van het luchtmobiele optreden. De integratie van de 43e Gemechaniseerde Brigade in de Eerste Duitse Pantserdivisie zou Defensie onder meer de mogelijkheid bieden om de benodigde deskundigheid te behouden om met tanks op te treden, ook op bataljonsniveau. De verdere gevolgen van deze mogelijke integratie worden nu geïnventariseerd.

Vraag 3

Vindt u het niet absurd dat ons land nu gebruik moet maken van Duitse tankcapaciteit, terwijl u zelf kort geleden uitstekende Nederlandse tanks aan Finland heeft verkocht?

Het besluit om de Leopard-tanks af te schaffen is in april 2011 genomen als onderdeel van de beleidsbrief Defensie na de kredietcrisis (Kamerstuk 32 733, nr. 1). In deze beleidsbrief moesten pijnlijke keuzes worden gemaakt om te kunnen voldoen aan de toenmalige bezuinigingstaakstelling.
Na de afschaffing van de tankcapaciteit heeft Defensie, zoals aangekondigd in de beleidsbrief, de verkoop van de Leopard 2A6-tanks in gang gezet. Nadat in 2012 de voorgenomen verkoop aan Indonesië niet was doorgegaan (Kamerstuk 22 054, nr. 201), is in januari 2014 met Finland overeenstemming bereikt over de verkoop van 100 van deze tanks (Kamerstuk 27 830, nr. 122). Zoals gemeld in de beleidsbrief van april 2011 komen de verkoopopbrengsten van het afgestoten materieel ten goede aan de investeringen van Defensie.
Zoals uiteengezet in het antwoord op vraag 1 streeft Defensie naar het behoud van kennis en ervaring op het gebied van tanks.

Vraag 4

Welke beperkingen zullen er worden gesteld aan onze eigen zeggenschap om deze militairen wel of niet in te zetten?

Zowel Duitsland als Nederland behoudt altijd het laatste woord over de inzet van eigen militairen.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de krijgsmacht de Nederlandse soevereiniteit dient te bewaken? Zo ja, waarom blijft u doorgaan met deze salamitactiek om Nederland, stapje voor stapje, een Europees leger in te rommelen?

Van de vorming van een Europees leger dat wordt ingezet op grond van een besluit van een Europese instelling, is geen sprake. Europese landen werken intensief samen op defensiegebied, maar elk land beslist zelf over de inzet van de eigen eenheden. Wel geldt dat internationale samenwerking niet vrijblijvend is en dat landen die samenwerken, zich een betrouwbare partner moeten tonen. Veelvuldige contacten, niet alleen tussen regeringen maar ook tussen parlementen, kunnen het onderlinge vertrouwen bestendigen.
De taken van de krijgsmacht zijn vastgelegd in artikel 97 van de Grondwet. De eerste hoofdtaak van de krijgsmacht, zoals verwoord in dit artikel, is de verdediging en de bescherming van de belangen van het Koninkrijk. Hieraan wordt niet getornd. Zoals in mei 2012 uiteengezet in de kabinetsreactie op advies nr. 78 van de Adviesraad Internationale Vraagstukken hoeven defensiesamenwerking en soevereiniteit niet haaks op elkaar te staan (Kamerstuk 33 279, nr. 2). Soevereiniteit betekent niet alleen de exclusieve zeggenschap over het eigen territorium en de eigen middelen, maar kan ook worden opgevat als het vermogen om handelend te kunnen optreden. Voor dat handelingsvermogen zijn capaciteiten noodzakelijk. Defensiesamenwerking waarbij partners gezamenlijk capaciteiten opbouwen, vergroot het handelingsvermogen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de Nederlandse krijgsmacht wederom de beschikking moet krijgen over eigen operationele gevechtstanks? Zo ja, op welke termijn bent u bereid om hier wederom budget voor vrij te maken?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 1

Klopt de inhoud van het bericht «militairen schuldig aan verduistering in Kunduz»1 volledig? Zo nee, wat klopt er niet?

De inhoud van het artikel met betrekking tot de strafrechtelijke afdoening is juist, met dien verstande dat het transactievoorstel is gedaan op basis van de verdenking van verduistering in dienstbetrekking in vereniging gepleegd.

Vraag 2

Kunt u uitleggen waarom geen transactie is aangeboden ter zake van verduistering in dienstbetrekking? Ontbreekt daarvoor alle bewijs of is het strafverzwarend bestanddeel «in dienstbetrekking» achterwege gelaten om opportuniteitsredenen? In het laatste geval: wat was/waren die reden(en)?

Zie het antwoord op vraag 1.

Vraag 3

Zijn/waren de verdachten lid van de Koninklijke Marechaussee? Zo ja, is strafontslag toegepast? Zo nee, waarom niet?

Nee, het betrof geen leden van de Koninklijke Marechaussee.

Vraag 1

Kent u het bericht «Veiligheidslek: Nederlandse ambassade in Bagdad geïnfiltreerd»?1

Vraag 2

Is er een verdenking dat een Iraakse medewerkster van de Nederlandse ambassade in Bagdad al jaren gevoelige informatie aan de Iraakse inlichtingen- en veiligheidsdienst Mukhabarat verkoopt? Indien neen, wat zijn hier dan de feiten?

Vraag 3

Is dit vaker voorgekomen in Irak?

Vraag 4

Wordt deze kwestie onderzocht en is de genoemde persoon geschorst?

Vraag 5

Is de screening van ambassadepersoneel voldoende? Kunt u uw antwoord toelichten?

Binnen de ingewikkelde context in Irak wordt de betrouwbaarheid van het lokale ambassadepersoneel zo goed als mogelijk nagegaan.

Vraag 6

Kunt u toelichten of de gelekte informatie de veiligheid van de Nederlandse militairen in gevaar kan brengen?

De uitkomst van het onderzoek geeft geen aanleiding te veronderstellen dat defensie-informatie is gecompromitteerd.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Duitse ambassadeur herdenkt ook SS’ers in Nederland»?1

Ja.

Vraag 2

Welke vertegenwoordigers van de Nederlandse overheid, militair of anderszins, zullen de plechtigheid op de begraafplaats Ysselsteyn bijwonen? Graag een volledig overzicht.

De commissaris van de Koning, de wethouder Economische Ontwikkeling van Venray en militairen van het Duits-Nederlandse Legerkorps in Münster, de vliegbasis Eindhoven en het Navo-hoofdkwartier in Brunssum hebben op 16 november jl. de plechtigheid op de Duitse militaire begraafplaats Ysselsteyn bijgewoond.

Vraag 3

Deelt u de mening, dat het herdenken van SS'ers leidt tot bagatellisering van het kwaad dat het antisemitische nazi-bewind voorstond? Zo neen, hoe beoordeelt u het herdenken van SS’ers dan wel?

De ceremonie op de begraafplaats Ysselsteyn is niet bedoeld als een «herdenking van SS’ers». Op de «Volkstrauertag» herdenkt Duitsland alle slachtoffers van oorlog en geweldheerschappij op een tot vrede manende en introspectieve wijze, en dit was ook het karakter van deze ceremonie. De Duitse Bondsdag heeft ter gelegenheid van «Volkstrauertag» op 16 november jl. een herdenkingsplechtigheid gehouden waarbij naast de Duitse president Gauck, ook onder anderen een Israëlische oud-ambassadeur een toespraak heeft gehouden. Over de gruweldaden van het nazi-bewind en de verschrikkelijke rol die de SS heeft gespeeld in de Tweede Wereldoorlog bestaat geen enkel misverstand.

Vraag 4

Bent u bereid om alles in het werk te stellen om te voorkomen dat Nederlandse militairen of andere vertegenwoordigers van de Nederlandse overheid een herdenking van SS'ers bijwonen? Zo neen, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 1

Bent u bekend met de zaak rondom drie jonge KNIL-vliegers (E. de Lyon, W. Burck en H. Kelder) die in Colombo in het najaar van 1943 veroordeeld werden, op verdenking van sabotage, hulp aan de Japanners en desertie?

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat deze vliegers jarenlange veroordelingen kregen om een voorbeeld te stellen aan de collega’s en zo de discipline op vliegbasis Acherfield te verbeteren?

Nee, het klopt niet dat de veroordeling van de drie vliegers direct in verband kan worden gebracht met de discipline op de vliegbasis Archerfield nabij Brisbane. Het squadron waartoe de drie vliegers behoorden, is gedurende de Tweede Wereldoorlog vanaf meerdere vliegbases actief geweest. Tijdens de arrestatie van drie vliegers was dit squadron gehuisvest in Canberra. Het kan zijn dat deze arrestatie naar de collega’s van dit squadron een voorbeeldwerking heeft gehad, die mogelijk zijn weerslag heeft gehad op de discipline binnen deze eenheid.
Of bij het vaststellen van de strafmaat door de Zeekrijgsraad rekening is gehouden met «het stellen van een voorbeeld», is nu niet meer te achterhalen. Hoewel de drie vliegers werden veroordeeld tot zware straffen, kregen zij geen van allen de zwaarste straf opgelegd, namelijk de doodstraf. Tegen één van de drie vliegers was deze straf wel geëist. In oorlogstijd konden militairen voor dergelijke misdrijven worden veroordeeld tot de doodstraf.
Na de oorlog kregen de drie vliegers, onder handhaving van de vonnissen, strafvermindering door een gratiebesluit van de Minister van Justitie. Eind april 1950 werden de drie vrijgelaten.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het stellen van een voorbeeld om het moreel te verhogen niet de grondslag mag vormen voor een jarenlange of zelfs levenslange veroordeling? Zo ja, kunt u dit toelichten? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Klopt het dat u in oktober 2013 op het verzoek tot rehabilitatie aangaf niet de bevoegdheid te hebben om de rechterlijke toetsing opnieuw te beoordelen? Wat waren de uitkomsten van deze rechterlijke toetsing? Wat deed u besluiten hier geen nader onderzoek op te verrichten?

Door het Comité Last Post Nederland 1940–1945 is mede namens de nabestaanden in 2011 en 2012 een verzoek tot rehabilitatie ingediend. Feit is dat dat de drie vliegers in 1950 een gratieverzoek hebben ingediend, waarover toen positief is beschikt. Met deze gratieverlening werd aan alle drie strafvermindering toegekend en kwamen zij voorwaardelijk vrij. Hiermee is toen al in zeer belangrijke mate aan hun belangen tegemoet gekomen. Het vonnis bleef in deze procedure echter ongewijzigd. Er zijn voor zover bekend door betrokken vliegers zelf later geen juridische acties meer ondernomen om dit vonnis te laten herzien.
Met inachtneming van de historische context waarbinnen de arrestatie, het proces en de veroordeling van de vliegers plaatsvond, zie ik mij alles overwegende dan ook genoodzaakt te blijven bij de eerdere afwijzing van het verzoek tot rehabilitatie.

Vraag 5

Deelt u de mening, dat voortschrijdende inzichten deze zaak tot een andere uitkomst kunnen brengen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Bent u bereid opnieuw nader historisch onderzoek te verrichten naar deze zaak van de drie KNIL-vliegers, en afhankelijk daarvan opnieuw te beoordelen of rehabilitatie al dan niet gewenst is? Zo nee, waarom niet?

De zaak van de drie vliegers is in de loop der jaren reeds diverse malen onderwerp van historisch onderzoek geweest. Dit onderzoek heeft geleid tot verschillende publicaties. In de loop der jaren is een gedeelte van het relevante bronnenmateriaal (archiefbescheiden) echter verloren gegaan. Het verkrijgen van nadere inzichten in deze zaak is daardoor onwaarschijnlijk.

Vraag 1

Op welke wijze gaf u op 31 oktober 2014 aandacht aan het nieuws dat het bijna 15 jaar geleden is dat de Verenigde Naties de internationale gemeenschap opriep om meer vrouwen te betrekken bij vredesmissies vanwege het strategisch belang van vrouwen bij VN-vredesmissies?

Op 28 oktober jl. werd het jaarlijkse open debat van de VNVR over Vrouwen, Vrede, en Veiligheid gehouden. Nederland legde een verklaring af en benadrukte het belang van een actieve rol voor vrouwen bij vredes- en wederopbouwprocessen. Nederland draagt ook bij met civiele expertise, financiering en substantiële input aan de voor oktober 2015 voorziene VN High Level Review over VNVR resolutie 1325. Nederland organiseert in februari 2015 een internationale conferentie over deze resolutie, in het bijzonder over de participatie van vrouwen in de veiligheidssector en in vredesopbouw. Deze conferentie zal gecombineerd worden met een regionale conferentie over vredesoperaties voor potentiële Europese troepenleveranciers voor VN vredesmissies, zoals aangekondigd tijdens de AVVN Peacekeeping Summit. Verder zal Nederland capaciteitsopbouw ondersteunen voor vrouwelijke militairen uit troepen leverende landen met het oog op toename van vrouwelijke militaire deelname aan vredesmissies (in VN-verband). Ook blijft Nederland civiele gender-experts beschikbaar stellen voor inzet in multilaterale missies.

Vraag 2

Bent u ervan op de hoogte dat de representatie van Nederlandse vrouwen in het totale aantal VN-vredesmissies slechts 8 procent bedraagt?1 2 Zo ja, wat vindt u van dit percentage en het gegeven dat Afrikaanse landen zoals Zuid-Afrika en Zimbabwe het aanzienlijk beter doen dan Nederland waar het gaat om participatie van vrouwen in de krijgsmacht?

Ja. Defensie hanteert kwaliteit als primair criterium bij de aanname van nieuw personeel. Sekse speelt in dit proces geen rol. Binnen Defensie is negen procent van de militairen vrouw. Van het burgerpersoneel dat werkzaam is binnen Defensie is 24 procent vrouw (cijfers van eind 2013). In 2013 was van het aantal uitgezonden militairen acht procent vrouw. Dit percentage komt dus globaal overeen met het percentage vrouwelijke militairen binnen de Nederlandse krijgsmacht en reflecteert dus het aandeel vrouwen dat werkzaam is in de organisatie.
Het kabinet acht gender een onmisbare component in militaire operaties, omdat het Defensie operationeel versterkt. De focus ligt op de operationele relevantie; het inzetten op vrouwelijke deelname binnen een crisisbeheersingsoperatie is – conform VNVR resolutie 1325 – één van de componenten. Daarnaast dient het missiepersoneel zich bewust te zijn van de gender dimensie in operaties en die te integreren in hun werk. Verder kijkt Defensie naar wat nodig is aan personele specialisaties (kwaliteit) in de diverse fasen van een operatie. Het is mogelijk dat in sommige fasen gemengde compositie (mannen en vrouwen) van groter belang is dan in andere fasen.

Vraag 3

Bent u bereid om nader onderzoek te doen naar de oorzaken van de exclusiviteit van vrouwen binnen de Nederlandse krijgsmacht en de VN-vredesmissies?

Nader onderzoek achten wij nu niet opportuun. Het uitgangspunt van het ministerie van Defensie blijft dat kwaliteit voorop staat, ook bezien vanuit een genderperspectief. Het behalen van de opdracht is leidend (wat is er nodig voor de missie?) en daartoe worden mannen en vrouwen ingezet op taken die het best aansluiten op hun persoonlijke kwaliteiten.

Vraag 4

Deelt u de mening dat Nederland de ambitie moet hebben om tot één van de best presterende landen ter wereld te behoren wat betreft genderneutraliteit in de krijgsmacht en de VN-missies? Zo ja, hoe geeft u vorm aan die ambitie?

Ja. Het zijn of worden van één van de best presterende landen ter wereld wat betreft gender in de krijgsmacht, past in de algehele ambitie van Defensie. Zie verder het antwoord op vraag 2.

Vraag 5

Wat mag in 2015, het laatste jaar van het huidige Nationaal actieplan ter uitvoering van resolutie 1325, concreet van u worden verwacht om meer vrouwen betrokken te krijgen bij militaire vredesmissies? Welke (extra) maatregelen neemt u om die ambitie te realiseren?

Zie ook het antwoord op de vragen 1, 2, 3 en 4. De volgende onderwerpen maken deel uit van de agenda voor de toekomst van het personeelsbeleid. Zo is gerichte aandacht voor werving en behoud van mannen, vrouwen, allochtonen en oudere medewerkers een relevante factor. Dit impliceert meer aandacht voor bewustwording van diversiteit en de voordelen van diversiteit voor Defensie. Verder is het voor een breed inzetbare krijgsmacht ook van belang om flexibel te kunnen inspelen op veranderlijke kwalitatieve en kwantitatieve behoeften, bijvoorbeeld door de inzet van reservisten. In het verleden is een aantal maatregelen om arbeid en zorg te combineren reeds ingevoerd (bijvoorbeeld een financiële tegemoetkoming voor kinderopvang wanneer een van de ouders wordt uitgezonden). De bestaande voorzieningen «arbeid en zorg» in relatie tot de uitzending van vrouwelijke militairen blijken adequaat. Ook blijft Nederland civiele gender-experts beschikbaar stellen voor inzet in multilaterale missies.

Vraag 6

Dient het Nationaal Actieplan ter uitvoering van resolutie 1325, welke in 2015 afloopt, te worden herzien en vernieuwd? Zo ja, kunt u uiteenzetten of dit actieplan zal worden aangescherpt op de punten van genderneutraliteit en de promotie en vermeerdering van vrouwelijke vredeshandhavers?3

De implementatie van VNVR resolutie 1325 is en blijft een prioriteit in het Nederlandse buitenlandbeleid. Het Nationaal Actieplan 1325 II (NAP 1325) is hier leidend in. Zoals eerder aangekondigd, zal Nederland in februari 2015 een internationale conferentie organiseren over VNVR resolutie 1325. Hierbij zal er ruim aandacht zijn voor het huidige NAP 1325 II. De uitkomsten van de Nederlandse conferentie, de evaluatie van het NAP 1325 en de VN High Level Review in oktober 2015, zullen als richtlijn dienen voor de formulering van het nieuwe beleid.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over de uitzending en de website van Dossier EenVandaag, waarin de conclusies van de Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) aangaande PX-10 in twijfel worden getrokken?1

In mijn brief van 23 oktober jl. (Kamerstuk 34 000 X, nr. 13) heb ik mijn reactie op de uitzending van dossier EenVandaag gegeven.

Vraag 2

Heeft Defensie in de periode 1973–1993 ooit metingen gedaan naar de schadelijke gevolgen van het gebruik van PX-10?

Er zijn uit die periode geen metingen teruggevonden.

Vraag 3

Waarop zijn de getallen en metingen gebaseerd in het tweede RIVM-rapport van november 2011?

De methode van onderzoek is door het RIVM beschreven in haar eindrapport (Kamerstuk 33 000 X, nr. 27).
Het RIVM bepaalt hoe het onderzoek wordt uitgevoerd, welke wetenschappelijke methoden daarvoor geschikt zijn en stelt het wetenschappelijke rapport op. Het RIVM hanteert daarbij de principes van zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, controleerbaarheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid.

Vraag 4

Is het waar dat Defensie in het rapport Intern Onderzoek van 14 mei 2009 aangeeft dat er nooit metingen en risico-analyses zijn gedaan?2

In het rapport zijn geen metingen en risicoanalyses van de situatie op de werkplek opgenomen. Hierover zijn geen documenten binnen Defensie teruggevonden.

Vraag 5

Hoe kunt u beweren dat militairen niet aan een hoge dosis PX-10 zijn blootgesteld, als er geen metingen en risico-analyses zijn gemaakt?

Het onderzoek is onder verantwoordelijkheid van het RIVM uitgevoerd door twee gerenommeerde en internationaal hoog aangeschreven onderzoeksinstituten: Het Institute of Risk Assessment Sciences van de Universiteit Utrecht (IRAS) en het Institute of Occupational Medicine (IOM) uit het Verenigd Koninkrijk. Het tweede rapport van het RIVM is onderworpen aan een externe review door een Amerikaanse en een Deense deskundige. In dit onderzoek is mede op basis van gesprekken met (ex-)medewerkers van Defensie en laboratoriumexperimenten, het gebruik van PX-10 en de blootstelling gereconstrueerd. Deze werkwijze door het RIVM is volgens de stand van wetenschappelijke kennis.

Vraag 6

Bestaat er nu wel of geen «veilige ondergrens» voor het werken met benzeen, aangezien hierover verschillende beweringen worden gedaan (enerzijds in het tweede RIVM-rapport, anderzijds de recente reactie van RIVM op de website van EenVandaag)?

Benzeen wordt in de wetenschap aangeduid als een genotoxische kankerverwekkende stof. Het risico op kanker hangt af van de duur en de mate van blootstelling. Voor een stof als benzeen was er in de periode waarop het onderzoek zich heeft gericht, geen internationaal erkende veilige ondergrens voor de gezondheid. In het tweede RIVM-rapport wordt dan ook niet gesproken over een «veilige ondergrens». Ook is in dit rapport bij de risicoberekeningen geen drempelwaarde gehanteerd.
Vanwege de kankerverwekkendheid is er voor benzeen in arbeidssituaties een grens waar de blootstelling onder moet blijven. De grenswaarden worden gesteld op basis van wat een «aanvaardbaar risico» wordt geacht, ook voor kankerverwekkende stoffen. Een dergelijke grenswaarde is dus niet hetzelfde als een «veilige ondergrens».
De Scientific Committee on Occupational Exposure Limit Values (SCOEL) heeft in 1991 voor benzeen de grens vastgesteld op 1 ppm (delen per miljoen). De EU heeft deze waarde vastgelegd in een bindende norm. Gelet op het door de werknemers verklaarde PX-10 gebruik is het volgens het RIVM onwaarschijnlijk dat deze grens voor benzeen is overschreden.

Vraag 7

Waarom werd het eerste RIVM-rapport pas in april 2011 gepresenteerd, terwijl het al in oktober 2010 gereed was?

Op het deelrapport met de titel «Evaluatie van het PX-10 rapport van het Ministerie van Defensie» staat vermeld «© RIVM 2010». Het rapportnummer en daarbij horende jaartal is gekoppeld aan het moment waarop het rapport in concept is aangemaakt. In januari 2011 is het rapport nog voorgelegd aan inhoudelijk deskundigen. Op 7 februari is de conclusie van het deelrapport gepresenteerd aan Defensie. Hierna is de publiekssamenvatting geschreven en het publicatieproces gestart. Het rapport is op 24 februari aan het Ministerie van Defensie aangeboden. Op 28 april is het rapport aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstuk 32 500 X, nr. 96).

Vraag 8

Bent u bereid om de producent en leverancier van PX-10 (Shell) te vragen welke bestanddelen er precies in PX-10 zitten? Zo nee, waarom niet?

In het eerste deelonderzoek van het RIVM dat op 28 april 2011 aan uw Kamer is aangeboden (Kamerstuk 32 500 X, nr. 96) wordt de samenstelling van PX-10 beschreven. Voor de verschillende perioden wordt een overzicht van de PX-10 samenstelling gegeven op grond van de veiligheidsbladen.

Vraag 9

Waren de verantwoordelijke ministers van Defensie vanaf 1973 (EG Richtlijn Benzeen) bekend met de schadelijke werking van benzeen dat zich in PX-10 bevond, en later vanwege de nota's van hoge Officieren aan de Defensietop in december 1980?

Het is mij onbekend in hoeverre de ministers voor 1980 bekend waren met de schadelijke werking van benzeen. De genoemde EG-richtlijn uit 1973 is op 1 augustus 1980 middels het Besluit Aflevering Gevaarlijke Stoffen in Nederland geïmplementeerd.
De documentatie die binnen Defensie is teruggevonden over mogelijke gezondheidseffecten van het werken met PX-10, gaat terug tot 1980. Vanaf 1981 zijn maatregelen getroffen om het gebruik van PX-10 te verminderen. Tevens zijn er vanaf dat moment voorzorgsmaatregelen (waaronder beschermende middelen) genomen. PX-10 is in de periode 1981–1996 stapsgewijs uitgefaseerd.

Vraag 10

Waarom heeft Defensie vanaf 1973 geen voorzorgsmaatregelen getroffen in het kader van de zorg voor de gezondheid van de militairen?

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 11

Wat is er gebeurd met de aangenomen motie Poppe van 15 oktober 2009, waarin wordt opgeroepen om oud-defensiemedewerkers die gewerkt hebben met PX-10, zo snel mogelijk duidelijkheid te verschaffen over de vraag of hun gezondheidsklachten zijn veroorzaakt door het gebruik van PX-10?3

Het RIVM-rapport uit november 2011 heeft duidelijk gemaakt dat de feitelijke kans op het ontwikkelen van acute myeloïde leukemie (AML) of de aanverwante vormen van kanker door blootstelling aan PX-10 praktisch is uitgesloten. Na het verschijnen van dit rapport is het betrokken personeel hierover geïnformeerd.
Hiermee heb ik de motie Poppe tot uitvoering gebracht en daarmee de gevraagde duidelijkheid aan alle betrokkenen verstrekt. Ik sluit niet uit dat, mede naar aanleiding van recente publiciteit, er vragen bij (oud-)werknemers over eventuele gezondheidsklachten blijven. Over PX-10 is informatie op de website van Defensie beschikbaar. Daar staat ook een verwijzing voor mensen die – mogelijke – gezondheidsklachten of vragen daarover hebben.
(Oud-)Medewerkers die zich zorgen maken, kunnen zich te allen tijde wenden tot het ABP-zorgloket (voormalig personeel) of de verantwoordelijk militair arts dan wel de bedrijfsarts (actief diendend personeel). Deze zullen zorgen voor adequate verwijzing of beantwoording van vragen.

Vraag 12

Bent u bereid om – in lijn met de motie Poppe – uitgebreid navraag te doen over de gezondheidstoestand van het personeel binnen de Krijgsmacht in de periode 1950–1993 (nog levenden en nabestaanden)?

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de uitzending van Een Vandaag van 20 oktober?1

Ja.

Vraag 2

Hoe lang bent u al op de hoogte van de (mogelijk) schadelijke effecten voor de gezondheid door het gebruik van PX-10?

De documentatie die binnen Defensie is teruggevonden over mogelijke gezondheidseffecten van het werken met PX-10, gaat terug tot 1980. Vanaf 1981 zijn maatregelen getroffen om het gebruik van PX-10 te verminderen. Tevens zijn er vanaf dat moment voorzorgsmaatregelen (waaronder beschermende middelen) getroffen om mogelijke gezondheidsrisico’s te verkleinen. PX-10 is in de periode 1981–1996 stapsgewijs uitgefaseerd.

Vraag 3

Kunt u aangeven waarom de Kamer destijds niet geïnformeerd is over de (mogelijke) schadelijke gevolgen van het gebruik van PX-10?

De Kamer is in de periode 2008–2011 over het gebruik van PX-10 en de gevolgen ervan geïnformeerd (zie het overzicht in de bijlage bij Kamerstuk 34 000 X, nr. 13).

Vraag 4

Bent u bereid de interne documenten van uw ministerie over het gebruik en de (mogelijke) schadelijke gevolgen van het gebruik van PX-10 met de Kamer te delen?

Ja, daartoe ben ik bereid. De desbetreffende documenten zijn na een Wob-verzoek van Letselschade Haaglanden ClaimZorg in 2013 al openbaar gemaakt en zijn onder meer terug te vinden op de website van EenVandaag2.

Vraag 5

Waarom is er, ondanks bekendheid sinds 1976 met de (mogelijke) gezondheidsrisico verbonden aan het gebruik van PX-10, toch voor gekozen het gebruik te handhaven?

In de brief van 1984 staat ook vermeld welke voorzorgsmaatregelen er bij gebruik moeten worden getroffen en dat er actie is genomen om het gebruik van PX-10 te verminderen. De in 1981 getroffen maatregelen zijn aan uw Kamer gemeld bij de beantwoording van Kamervragen in 20083.

Vraag 6

Hoe oordeelt u over de inhoud van de brief van 26 juni 1984 van de toenmalig directeur Materieel, waarin hij, ondanks de bekendheid met de (mogelijke) schadelijke gevolgen van PX-10, aangeeft: «Het produkt PX-10 blijft bij de KM (evenals KL en KLU) gehandhaafd.»?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Overweegt u een contra-expertise over het gebruik en de blootstelling aan PX-10 uit te laten voeren?

Het RIVM is onafhankelijk en organiseert zelf haar contra-expertise. Dit is in het onderzoek naar de gevolgen van PX-10 ook gebeurd. Zoals ik uw Kamer in mijn brief van 23 oktober jl. (Kamerstuk 34 000 X, nr. 13) heb laten weten, heeft het RIVM twee gerenommeerde en internationaal hoog aangeschreven onderzoeksinstituten bij het onderzoek betrokken. Ook zijn de onderzoeksresultaten onderworpen aan een externe review door twee internationale experts.
Het RIVM bepaalt hoe het onderzoek wordt uitgevoerd, welke wetenschappelijke methoden daarvoor geschikt zijn en stelt het wetenschappelijke rapport op. Het RIVM hanteert daarbij de principes van zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, controleerbaarheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid.
De Wet op het RIVM, waarin is vastgelegd welke taken het RIVM zelfstandig uitvoert, borgt haar onafhankelijkheid. In de wet is bepaald dat de Minister geen aanwijzingen geeft voor de wijze van uitvoering en rapportage van de resultaten. Daarnaast schrijft de wet een Commissie van Toezicht voor met als taak het wetenschappelijk niveau van het RIVM te bewaken. Deze commissie ziet er tevens op toe dat de kritiek van wetenschappelijke aard op correcte wijze wordt afgehandeld.
Verder onderschrijft het RIVM de code van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling. Dit houdt onder andere in dat geen invalshoeken worden uitgesloten en actief overleg wordt gepleegd met partijen die kritiek hebben op haar onderzoek.
Het RIVM heeft inmiddels laten weten – in lijn met de door het RIVM gehanteerde zorgvuldigheidseisen – de toxicoloog die in genoemde uitzending van Dossier EenVandaag het woord voert, uit te nodigen voor een gesprek samen met andere deskundigen. Het RIVM zal mij informeren over de uitkomsten en zal deze ook op haar eigen website plaatsen. De uitkomsten worden vanzelfsprekend tevens met uw Kamer gedeeld.

Vraag 8

Bent u van plan de rapporten van het RIVM als gevolg van de informatie in deze uitzending opnieuw tegen het licht te houden? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Kunt u aangeven welke maatregelen u gaat nemen naar aanleiding van deze uitzending? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 10

Vormt de uitzending van EenVandaag voor u aanleiding om zo spoedig mogelijk actie te ondernemen richting de oud-werknemers en hun nabestaanden? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?

Het betrokken personeel is destijds over het onderzoek en de resultaten hiervan geïnformeerd. Ik betreur in hoge mate de onrust die nu opnieuw dreigt te ontstaan onder het (voormalige) defensiepersoneel. Medewerkers die zich zorgen maken, kunnen zich wenden tot het ABP Zorgloket (voormalig personeel) of de verantwoordelijk militair arts dan wel de bedrijfsarts (actief dienend personeel). Ook is informatie over PX-10 terug te vinden op de daarvoor ingerichte internetpagina van Defensie.

Vraag 11

Kunt u deze vragen uiterlijk binnen één week beantwoorden?

Dat is helaas niet mogelijk gebleken.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat Islamitische Staat beschikt over chemische wapens?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het bericht dat de Verenigde Staten tussen 2003 en 2011 verouderde chemische wapens hebben aangetroffen in Irak?2 Was deze informatie reeds bij u bekend?

De aangetroffen chemische wapens zijn destijds vernietigd en de restproducten zijn in Irak opgeslagen. De restproducten zijn niet meer als chemisch wapen bruikbaar.

Vraag 3

Wat is uw oordeel over het feit dat deze verouderde chemische wapens niet zijn vernietigd?

De aangetroffen chemische wapens zijn destijds vernietigd, zie antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Wat is u bekend over slachtoffers met symptomen die duiden op een chemische aanval in de Syrische grensstad Kobani? Deelt u de bevindingen van de Israëlische experts die bevestigen dat Koerdische strijders zijn omgekomen door een chemische aanval? Zo nee, waarom niet?

Om de bevindingen van de Israëlische experts te kunnen onderschrijven is uitgebreid forensisch onderzoek nodig, waarbij betrouwbare monsters beschikbaar moeten zijn. Nederland beschikt niet over dergelijke monsters en kan de bevindingen van de Israëlische experts daarom niet bevestigen.

Vraag 5

Welke maatregelen wilt u bevorderen om te voorkomen dat de Nederlandse trainers die worden uitgezonden naar Irak, het slachtoffer worden van een chemische aanval? Gaat u in navolging van de Britten de Nederlanders voorzien van speciale beschermende pakken?

Nederland zal op basis van dreigingsanalyses gepaste maatregelen nemen voor de Nederlandse trainers. Hierbij worden ook de analyses en maatregelen van de coalitiepartners ter plaatse meegewogen.

Vraag 6

Welke maatregelen wilt u (in samenwerking met internationale partners) bevorderen om te voorkomen dat ISIS chemische wapens Syrië en Irak uit smokkelt om elders (bij voorbeeld in Nederland) dood en verderf te zaaien?

De in Irak aangetroffen chemische wapens zijn vernietigd (zie antwoord op vraag3. In Syrië zijn de door het Assad-regime opgegeven chemische wapens en voorlopers, onder toezicht van de OPCW-VN Gezamenlijke Missie in Syrië, succesvol verwijderd en vernietigd. Dit laat onverlet dat het kabinet het kwaadwillenden zo moeilijk mogelijk wil maken om aan aanslagmiddelen te komen. In het kader van het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme (Kamerstuk 29 754, nr. 253), wordt de informatiedeling, opsporing en inlichtingenverwerving inzake (pogingen tot) verwerving van aanslagmiddelen geïntensiveerd.

Vraag 7

Ziet u nu eindelijk in dat grenscontroles noodzakelijk zijn in de strijd tegen terrorisme om zo (onder andere) te voorkomen dat chemische wapens Nederland binnenkomen en worden ingezet tegen Nederlandse burgers? Zo neen, waarom wilt u dat niet doen?

Nee, het kabinet ziet daartoe geen noodzaak. De grenscontroles aan de buitengrenzen van de EU zijn voldoende. Op grond van een gemeenschappelijk kader voor douanerisicobeheer van de EU is op het goederenverkeer een uitvoerig veiligheidsregime van toepassing waaronder een risicobeoordeling van vracht op onder andere explosieven of chemische wapens. Tijdelijke herinvoering van grenscontroles binnen de EU kan alleen als uiterste middel. Op dit moment staat deze uiterste maatregel niet in verhouding tot de vermeende effectiviteit daarvan.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het bericht «Gevoelstemperatuur: 67 graden Celsius; bijna alle WC’s kapot»?1

De strekking van het artikel en de daarin aangehaalde uitspraken worden niet breed gedragen door de militairen die momenteel zijn uitgezonden naar Mali.

Vraag 2

Voelt u zich aangesproken door de uitspraak van een anonieme militair: «Ik ben nu zes keer uitgezonden geweest en dit heb ik nog nooit meegemaakt. Je wordt gewoon de woestijn ingetrapt en verder zoek je het maar uit»?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Waarom slapen de militairen bijna een jaar na aanvang van de missie nog steeds in tenten? In hoeverre is de veiligheid in het geding, vanwege het risico van raketaanvallen op het kamp?

Aangezien het Nederlandse kamp van de grond af aan moest worden gebouwd, zijn de Nederlandse militairen aanvankelijk in tenten gelegerd. Met de Kamerbrief van 28 maart 2014 (Kamerstuk 29 521 nr. 241) heb ik uw Kamer geïnformeerd dat de tenten zouden worden vervangen door beschermende containers. Eind september konden de eerste Nederlandse militairen worden gelegerd in woonchalets. Vanaf begin december kunnen, in geval van nood, alle Nederlandse militairen van het detachement worden gelegerd in beschermde onderkomens. Vanaf eind januari 2015 is er voor alle Nederlandse militairen standaard een onderkomen in deze containers. De veiligheid van het Nederlands personeel is niet in het geding, aangezien er op het kamp onderkomens («shelters») zijn gebouwd waarin kan worden geschuild tijdens raketaanvallen. Nederland is overigens het enige land binnen MINUSMA dat zijn personeel in dergelijke beschermende containers onderbrengt. De dreiging van beschietingen op het Nederlandse kamp in Gao is begin oktober vanwege het lage aantal incidenten bovendien teruggebracht van significant naar matig. De huidige beschermingsmaatregelen op het kamp zijn hiermee voldoende.

Vraag 4

Deelt u de mening van de voorzitter van vakbond AFMP dat de situatie in Gao «onacceptabel» is? Kunt u uw antwoord toelichten?

De Nederlandse militairen werken in Mali onder moeilijke omstandigheden. Dit geldt vooral voor de militairen die zijn geplaatst in Gao, waar de afgelopen maanden de hoge temperatuur en het stof de werk- en leefomstandigheden hebben bemoeilijkt. Defensie stelt alles in het werk om de bouw van het Nederlands kamp, inclusief alle voorzieningen, zo spoedig mogelijk te voltooien. Omdat de logistieke aanvoerlijnen naar Gao lang zijn en de klimatologische omstandigheden zwaar, duurt de bouw van het Nederlands kamp langer dan aanvankelijk was voorzien. Volgens de huidige planning zal het Nederlands kamp in Gao eind april 2015 gereed zijn. Kritieke reservedelen, zoals voor het sanitair, worden versneld naar Mali vervoerd. Ook zijn er alternatieve sanitaire voorzieningen gemaakt. Het standaard VN-voedselrantsoen wordt door Nederland aangevuld tot een meer gevarieerd menu. Vanwege de warme weersomstandigheden in Mali zijn de werktijden aangepast, vooral voor het personeel dat fysieke arbeid verricht. Nieuw personeel neemt deel aan een acclimatisatieprogramma om gefaseerd te wennen aan het werken in een heet klimaat. Met deze maatregelen wordt de situatie in Gao als acceptabel gezien. Overigens zijn Nederlandse militairen opgeleid om onder moeilijke omstandigheden te opereren.

Vraag 5

Deelt u de mening dat goede voorzieningen voor militairen nooit ondergeschikt mogen zijn aan de politieke wens om deel te nemen aan een missie? Zo ja, waarom horen we keer op keer dat uitgezonden militairen met tekortschietende voorzieningen worden geconfronteerd?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Erkent u dat militairen, vanwege angst voor baanverlies, niet snel zullen klagen over de omstandigheden tegenover hun leidinggevende? Wat onderneemt u om te achterhalen hoe militairen werkelijk over de omstandigheden denken?

Nederlandse militairen zijn goed opgeleid en zijn in staat om hun werkzaamheden uit te voeren. In het missiegebied zijn voldoende mogelijkheden aanwezig om problemen kenbaar te maken aan leidinggevenden. Ook andere kanalen staan tot hun beschikking, onder meer de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht.
Defensie peilt daarnaast periodiek de mening van militairen en burgers over de werkomstandigheden en werkbeleving. Het betreft de monitor werkbeleving (halfjaarlijkse rapportage over de werkbeleving van militairen en burgers), het medewerkertevredenheidsonderzoek «PICTURE/SCOPE» (periodiek onderzoek naar de werkbeleving van personeel per eenheid) en moreelonderzoeken in de missiegebieden, waaronder ook Mali. In deze onderzoeken kunnen militairen open, eerlijk en anoniem hun mening over de werkomstandigheden en werkbeleving geven. Deelneming aan de onderzoeken geschiedt op vrijwillige basis. De uitkomsten van de onderzoeken worden door commandanten (en veelal ook door medezeggenschapsraden) gebruikt om, waar mogelijk, verbeteringen aan te brengen in de werkomstandigheden en/of werkbeleving van het personeel.

Vraag 7

Bent u bereid om de Inspectie Militaire Gezondheidszorg (IMG) onderzoek te laten doen naar de omstandigheden op het kamp?

Ik zie gezien het bovenstaande geen aanleiding tot een aanvraag voor een onderzoek door de IMG. De IMG kan echter ook op aanvraag van de bonden onderzoek verrichten. Indien hij zelf aanleiding ziet het kamp te bezoeken, zal hem dit uiteraard worden toegestaan. Momenteel ziet de IMG geen aanleiding het kamp op korte termijn te bezoeken.

Vraag 8

Hebben de Nederlandse troepen in Mali inderdaad «niet de beste uitrusting en de voertuigen voor een gevaarlijke missie»? Hoe wordt dit probleem opgelost? Waarom staat dit niet in de laatste voortgangsrapportage over MINUSMA?

De Nederlandse militairen werken met kwalitatief goed materiaal dat toereikend is om hun werkzaamheden in Mali uit te voeren. De logistieke voorraden zijn in de afgelopen maanden verder aangevuld. Deze aanvoer neemt enige tijd in beslag omdat veel zaken over zee moeten worden aangevoerd.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Jihadist ronselt op Volkel»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven wat er wordt bedoeld met «ronselpraktijken, die heel bedreigend overkwamen»? En wat doet u tegen het ronselen, specifiek binnen Defensie?

Het ronselen of rekruteren van personen voor de gewelddadige jihad is strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht (Sr). In het bijzonder moet hierbij worden gedacht aan het in artikel 205 Sr strafbaar gestelde werven van een persoon voor vreemde krijgsdienst of gewapende strijd en het in artikel 134a Sr strafbaar gestelde deelnemen en meewerken aan training voor terrorisme. In het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme dat de ministers van Veiligheid en Justitie en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op 29 augustus jongstleden aan uw Kamer zonden, is tevens meegedeeld dat in het kader van bestuurlijke maatregelen onder andere ter reductie van het aantal jihadgangers die worden geronseld door terugkeerders, gedacht wordt aan tijdelijke maatregelen als een periodieke meldplicht, contactverboden en medewerking aan herhuisvesting (Kamerstuk 29 754, nr. 253). Deze aanpak is integraal en geldt daarom ook voor eventuele (ex-)werknemers van Defensie.
In dit specifieke geval was er geen sprake van ronselpraktijken door de persoon in kwestie. De MIVD doet indien nodig onderzoek naar (mogelijke) radicalisering van medewerkers van Defensie. Defensie neemt de veiligheid van haar personeel zeer serieus. Als daartoe aanleiding bestaat worden voorzorgsmaatregelen genomen om de veiligheid en het beveiligingsbewustzijn van de medewerkers te verhogen. Om het beoogde effect niet te ondergraven, worden over genomen of nog te nemen maatregelen doorgaans geen mededelingen gedaan.

Vraag 3

Is het bij de inlichtingendiensten en politie bekend wie de geradicaliseerde ex-militair is? Zo ja, is men de jihadist al op het spoor en is hij inmiddels opgepakt en vastgezet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Hoeveel geradicaliseerde ex-medewerkers van Defensie zijn betrokken bij jihadistische activiteiten?

Over aantallen geradicaliseerde ex-medewerkers van Defensie die betrokken zijn bij jihadistische activiteiten kan ik geen uitspraken doen.

Vraag 5

Welke maatregelen zijn er genomen tegen geradicaliseerde ex-militairen? Wat is er bekend over deze groep, qua achtergrond?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Bent u van plan om, behalve te zwichten voor de islamitische dreiging door militairen te verbieden in uniform te reizen, het defensiepersoneel extra te beveiligen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 1

Kent u het bericht: «Student defensie bedreigd en aangevallen»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven of de doodsbedreiging van een student in defensie-uniform met een mes verband houdt met de groeiende jihaddreiging in ons land?

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft mij meegedeeld dat uit onderzoek door de politie is gebleken dat betrokkene een valse aangifte heeft gedaan en er geen sprake is geweest van een doodsbedreiging van een student in defensie-uniform.

Vraag 3

Klopt het dat er tevens een auto op een groep studenten in defensie-uniform is ingereden? Zo ja, houden de twee voorvallen verband met elkaar?

Uit onderzoek door de politie is volgens het OM gebleken dat een groep personen in camouflagekleding opzij heeft moeten stappen voor een naderende auto. Niet gebleken is dat er daarbij sprake was van een bewuste actie jegens deze personen.

Vraag 4

Zijn er de afgelopen maanden meer voorvallen geweest waarbij personen in defensie-uniform zijn aangevallen of bedreigd? Zo ja, wanneer, waar en op welke wijze is dat gebeurd?

Voor zover bekend zijn er de afgelopen maanden geen voorvallen geweest waarbij personen in defensie-uniform fysiek zijn aangevallen of bedreigd.

Vraag 5

Zijn er met betrekking tot de bovengenoemde gebeurtenissen al verdachten opgepakt en vastgezet?

Nee.

Vraag 6

Welke maatregelen bent u voornemens te treffen om dit gevaar tegen te gaan?

Zoals gesteld in de antwoorden op vragen twee en drie, was er in de genoemde gevallen geen sprake van een gerichte aanval of bedreiging. Los daarvan neemt Defensie de veiligheid van haar personeel zeer serieus. Als daartoe aanleiding bestaat worden voorzorgsmaatregelen genomen om de veiligheid en het beveiligingsbewustzijn van defensiepersoneel te verhogen. Om het beoogde effect hiervan niet te ondergraven, worden over genomen of nog te nemen maatregelen geen mededelingen gedaan.